De impact van de feminisering op het zorgberoep: over de kwantitatieve en kwalitatieve aspecten. Prof. Dr. Lieve Peremans Departement Eerstelijns en Interdisciplinaire Zorg Universiteit Antwerpen Departement Maatschappelijke Gezondheidszorg Vrije Universiteit Brussel
Inhoud • Een kort historisch overzicht • Kwantitatief • Arts worden, minder aantrekkelijk voor mannen?
• Feminisering: een andere geneeskunde? • De academische wereld volgt niet 2
Oudheid: vrouwen in de kijker • Egypte Isis, de godin van geneeskunde • Griekenland: Hygeia
3
Middeleeuwen: de vervolging! • Middeleeuwen (13°-18° eeuw) - Vervolgingen van vrouwen die geneeskunde uitoefenden - Geen vrouwelijke studenten aan de universiteit - Zelfs alleen mannelijke ‘vroedvrouwen’
• Kentering in de 19° eeuw: ‘Victorian debate’ (Mill: geen beperking op het potentieel)
4
Pionier in België • Isala Van Diest (1842-1916)
• Eerste vrouwelijke arts in België
5
"Ik koos voor geneeskunde omdat ik goed besefte welke grote morele invloed je als arts kan uitoefenen op de vrouw. Terwijl je hun lichamelijk lijden verzacht, openen die vrouwen hun hart voor je. Ik zie de geneeskunde als een manier om vrouwen uit hun doffe berusting te halen, hen elkaar te laten helpen en hen sterker te maken opdat ze eisen waar ze recht op hebben". Isala Van Diest
6
Inhoud • Een kort historisch overzicht • Feminisering in cijfers • Arts worden, minder aantrekkelijk voor mannen?
• Feminisering: een andere geneeskunde? • De academische wereld volgt (nog) niet 7
Feminisering in cijfers N (2010) Huisartsen
14 660
Specialisten
26 606
Tandartsen
8 879
Apothekers
15 120
Verpleegkundigen
83 902
Kinesitherapeuten
27 785
% Vrouwen
Bron RIZIV rapport 2011 8
Huisartsen
9
10
11
Bij de buren
Vrouwelijke HA %
Vrouwelijke SP %
Frankrijk
39.9 (2006)
38.5 (2006)
Nederland
34.0 (2006)
22.0 (2001)
Oostenrijk
39.8 (2004) voor alle artsen
Duitsland
39.5 (2006)
34.7 (2006)
Australië
36.5
20.3 (2004)
12
Studenten
KCE rapport 90A 2008
13
Verpleging: verdeling volgens leeftijd
leeftijdscategorie
tot 25 26-35 36-45 46-55 >=56
Totaal
geslacht man vrouw 52 365 12,5% 87,5% 104 597 14,8% 85,2% 87 496 14,9% 85,1% 98 476 17,1% 82,9% 25 95 20,8% 79,2% 366 2029 15,3% 84,7%
Total 417 701 583 574 120 2395
Bron:Prof. M Elseviers masteropleiding Verpleegkunde en Vroedkunde 14
Verpleging: verdeling volgens functie
functie zorgkundige verpleegkundige vroedvrouw hoofd VK/VV
geslacht man vrouw 33 365 8,3% 91,7% 266 1364 16,3% 83,7% 2 151 1,3% 98,7% 55 102 35,0% 65,0%
Total 398 1630 153 157
Prof. M Elseviers masteropleiding Verpleegkunde en Vroedkunde
15
Verpleging: Verdeling volgens plaats van tewerkstelling
Plaats tewerkstelling
Ziekenhuis Woon-zorg centrum Geestelijke gezondheidszorg Thuiszorg
geslacht man vrouw 232 1235 15,8% 84,2% 40 337 10,6% 89,4% 68 193 26,1% 73,9% 0 69 0,0% 100,0%
Totaal 1467 377 261 69
Prof. M Elseviers masteropleiding Verpleegkunde en Vroedkunde
16
Verpleging: conclusies • Oververtegenwoordiging van vrouwen in het verpleegkundige beroep - neemt af met de leeftijd - vrouwen verlaten meer vroegtijdig de job
• Meer mannen in de hogere functies behalve bij vroedvrouwen • Mannelijke verpleegkundigen werken vooral in GGZ en op technische afdelingen van ziekenhuizen 17
Inhoud • Een kort historisch overzicht • Feminisering in cijfers • Arts worden, minder aantrekkelijk voor mannen?
• Feminisering: een andere geneeskunde? • De academische wereld volgt (nog) niet 18
Arts: minder aantrekkelijk voor mannen? • Geneeskunde: een imagoprobleem door de vervrouwelijking? Verminderde status (‘the old boy network’) Minder invloedrijk
• Algemeen maatschappelijke tendens bij beroepskeuze jongeren
19
Gaat dit beeld verdwijnen?
20
Arts: minder aantrekkelijk voor mannen? NEEN! er is een kentering
• Meer mannen kiezen terug voor huisartsgeneeskunde • Nieuwe inschrijvingen: 50/50
21
Inhoud • Een kort historisch overzicht • Feminisering in cijfers • Arts worden, minder aantrekkelijk voor mannen?
• Feminisering: een andere geneeskunde? • De academische wereld volgt (nog) niet 22
Veranderde werkomstandigheden
Belangrijkste maatregel kwam van buitenuit onder druk van de Europese wetgeving werd het aantal uur dat men mocht werken binnen een stage sterk gereduceerd
Vooral gevolgen voor de opleiding
23
Veranderde werkomstandigheden Feminisering leidt ook tot een ander praktijkmodel -
Reductie van het aantal werkuren Groepspraktijken Privé/werk combineren Flexibele werktijden
Maar: niet alleen een vrouwenkwestie
24
Veranderde werkomstandigheden ? “ Parce que j’avais, j’ai toujours les deux enfants. C’est vrai qu’en tant que femme, ce n’est pas facile… On n’est jamais tranquille .. On ne peut mettre son répondeur qu’ à partir du soir, donc quand je revenais avant de partir, par exemple, je les récupérais vers 17H. Je revenais, il y avait encore des appels, il fallait ressortir, c’était vraiment difficile .” Jeune MF francophone Bron KCE Rapport 90A 2008 25
Feminisering of generatieconflict? • Problemen bij associatie - Slechte afspraken over part-time - Verwachtingspatroon ligt anders • Problemen als solo-arts
“Et cela, dans la région, avec les anciens médecins, il n’y a pas de solidarité … Il n’y a pas de volonté de collaboration.” (MG7)
26
Capaciteit Minder capaciteit
- part-time werken - een andere visie over full-time - uitstroom jonge artsen - Één derde: na 5 jaar geen huisarts meer - UK 90% van de mannen blijft full-time werken, max. 60 % van de vrouwen
27
Een andere arts-patiënt relatie? Vrouwelijke artsen
• zien meer jonge vrouwelijke patiënten • zien meer vrouw gerelateerde gezondheidsproblemen • voelen noden van vrouwelijke patiënten beter aan
28
Een andere arts-patiënt relatie? • Vrouwen zijn meer patiënt-gericht (patientcentred) • Groter empathisch vermogen • Zien hun patiënten meer als gelijken en nodigen uit tot participatie • Hebben langere consultaties met meer psycho-sociale problemen Zaharias G, et al. Acad Med. 2004;79:148 –155.
29
Een andere arts-patiënt relatie? Maar • Geslacht patiënt is net zo belangrijk • Meer rust in de consultatie als beiden van hetzelfde geslacht zijn • Verschillen in de agenda van de patiënt • Consultatie stijl en duur van de consultatie • Non-verbale consultatie • Machtsverhouding in de consultatie » Harbinder S et al. Pat Edu and couns 2009
30
Medische aspecten Weinig goed uitgevoerde studies - vrouwelijke artsen focussen meer op preventie en hebben een betere outcome
31
Gevaar?
Gebrek aan diversiteit!
32
Inhoud • Een kort historisch overzicht • Feminisering in cijfers • Arts worden, minder aantrekkelijk voor mannen?
• Feminisering: een andere geneeskunde? • De academische wereld volgt (nog) niet 33
Opleiding en Research Rolmodellen zijn cruciaal - opleiding: stages, voorbeelden van artsen die werk en gezin goed combineren (samenwerking, part-time werk…)
34
Rolmodel Realiteit op het werkveld is vaak anders “.…de huisarts die ons gezin opvolgde…is dan gescheiden en had problemen met haar kinderen….door dat haar carrière zo zwaar doorwoog en haar privéleven daaronder leed. Ik denk dat dat een heel negatieve indruk op mij heeft nagelaten.” Arts, SF7 Bron KCE Rapport 90A 2008 35
Opleiding en Research Rolmodellen zijn cruciaal • opleiding: stages, voorbeelden van artsen die werk en gezin goed combineren (samenwerking, part-time werk…) • meer vrouwen in opleiding en research - Aanmoediging, samenwerking - Carrière op latere leeftijd
• mannen bieden meer technische ondersteuning (statistiek…) 36
Besluiten • Veranderde werkomstandigheden: positief voor de hele hulpverlening • Meer patient-centred care
• Oppassen voor voldoende diversiteit en capaciteit • Blijvende inspanning voor goede rolmodellen en mogelijkheden voor doorstroming in de academische wereld 37
