TIP 1
‘Het is tien voor twaalf, we moeten wakker worden’
Bespaar een paar honderd Euro per jaar
Floortje Dessing
Weet u dat een gemiddeld Nederlands huishouden per jaar ongeveer € 2.200,- uitgeeft aan gas, elektriciteit en water. En dat op dit bedrag met weinig moeite enkele honderden euro’s te besparen valt! Zonde om te laten liggen, toch?!
Programmamaakster
Kijk voor het interview op pagina 5!
t n a r K t a a m i l De K en
bespar te ld ge en e gi er en om en tt va nd ha e ch tis ak met veel pr
Editie 2010
Klimaat en portemonnee gaan hand in hand Iedereen kan een positieve bijdrage leveren aan het klimaat, alleen al door zuinig te zijn met energie. Ook overheid en bedrijfsleven zijn hiermee bezig. Deze Klimaatkrant biedt volop handvatten om te besparen op gas, elektra en water.
C
O2-uitstoot en de opwarming van de Aarde zijn dagelijks in het nieuws. Het is belangrijk dat we met z’n allen meer zorg hebben voor het milieu, voor nu en voor de generaties na ons. En wáár we gas, elektra en andere brandstoffen verbruiken, is het goed om dit zo zuinig en schoon mogelijk doen.
Dicht bij huis
Weet ú wat u precies betaalt voor uw gas, elektriciteit en water? Per hoeveelheid en per jaar? De meerderheid van de huishoudens, weet
dit niet, zo blijkt uit recent onderzoek. Een gemiddeld huishouden in Nederland betaalt aan gas, elek-
€ 200,- tot € 750,energiebesparing per jaar is goed mogelijk!’ triciteit en water tezamen zo’n € 2.200,- per jaar. Waarop in de praktijk eenvoudig 10 tot 35 procent kan worden bezuinigd, ofwel € 200,- tot € 750,- per jaar. Met weinig inspanning en investeringen en veelal met behoud en soms
Met duurzaam en energiebesparend wonen kiest u voor een toekomstgerichte manier van leven waarbij klimaat, woonplezier en kostenbesparing uitstekend samen gaan.
Verwarming is de grootste energieverbruiker in huis, zo is te zien in het kader rechts op deze pagina. Besparen op stookkosten, uw gasverbruik dus, kan vaak zonder comfortverlies. Hiervoor benodigde investeringen, zoals in isolatie, verdienen zichzelf vaak al binnen een of enkele jaren terug. Het elektriciteitsgebruik in en om het huis neemt in Nederland overigens nog steeds toe, vooral door de opmars van computers en andere apparaten. Het vooruitzicht is dat de prijzen van gas, elektra en water de komende jaren gestaag zullen stijgen. Dit is een reden temeer om het verbruik eens zorgvuldig onder de loep te leggen. In de volgende pagina’s bieden we u volop ideeën en mogelijkheden om te besparen.
Kosten per m3 of kWh
• Gas
per m
• Elektra
per kWh E
• Water
per m3
E
Totaal
E
‘Ik ga steeds vaker met de trein’ Menno Bentveld VARA-presentator
Kijk voor het interview op pagina 2!
1) Verwarming > 750 euro per jaar
4) Verlichting > 150 euro per jaar
2) Warm Water > 265 euro per jaar
5) Audio/tv/dvd/pc > 150 euro per jaar
3) koelen En vriezen > 165 euro per jaar
Stand-by stand
Isoleren, thermostaat een graadje lager.
Zuinige lampen gebruiken, zoals spaar- en ledlampen.
Snel terugverdiend
De grootste energieverbruikers in uw woning vindt u in deze top vijf, met bedragen zoals die gelden voor een gemiddeld Nederlands huishouden. En daarbij suggesties om te besparen.
zelfs verbetering van comfort. Een aantrekkelijke mogelijkheid die het overwegen alleszins waard lijkt.
Maak eens een schatting! Wat betaalt u voor een kubieke meter gas of water? En voor een kWh aan elektriciteit? Uitnodiging: noteer uw schatting in het tabelletje hiernaast. Op de achterpagina van deze krant vindt u de gemiddelde landelijke cijfers. Met ook ruimte voor uw eigen reële cijfers. Volgens kenners valt in de meeste huishoudens wel 20 procent aan energie te besparen. Met weinig inspanning en geld. Tel uit uw winst, per jaar en per maand!
Wat zijn uw grootste energieposten?
Uw kosten per jaar 3
E
Waterbesparende kranen en douchekop, korter douchen.
Koelkast niet in zon of tegen radiator of oven. Vriezer niet kouder dan 18 graden.
Echt uitzetten in plaats van standby laten staan.
De stand-by-stand op veel elektrische apparaten is een heel sluipende verspiller. Dit geldt ook voor de opladers van mobieltjes en van de kruimeldief. Tezamen gebruiken ze voor tientallen euro’s stroom per jaar.
Weetjes & ideetjes • De transformatortjes van deurbellen gebruiken permanent stroom. Als we alle elektrische deurbellen in Europa zouden vervangen door mechanische bellen, of zouden voeden met zonnepaneeltjes, dan zou dit de elektriciteit van twee kolencentrales besparen.
+
• Als iedere Nederlander per keer één minuut korter zou douchen, zou dit 27 miljard liter water per jaar besparen. • Even Googlen kost al gauw meer energie dan het koken van water voor een kop thee. En een zoekopdracht via Google heeft een uitstoot van ongeveer 7 gram CO2 tot gevolg. • Het stroomverbruik van een apparaat kun je bijhouden met een verbruiks- of wattmeter. • De Wattcher geeft aan hoeveel elektriciteit een huishouden op een bepaald moment verbruikt. En het verschil als je een apparaat of lamp aan- of uitschakelt. Het stimuleert zo tot besparen. Zie www.wattcher.nl.
In 2012 wordt een algeheel verbod op de verkoop van gloeilampen van kracht. Sinds kort geldt al een verbod voor ‘peertjes’ van 100 watt. Maar niet getreurd: er is inmiddels een heel rijk assortiment aan zuiniger verlichting en er komen bijna dagelijks nieuwe energiezuinige lampen bij.
N
og maar honderd jaar geleden bracht de gloeilamp een enorm gemak in het dagelijkse leven: met slechts een druk op de knop waren ruimtes te verlichten. Bijna een eeuw lang had ‘het peertje’ vervolgens vrijwel de alleenheerschappij. De veel zuiniger tl-verlichting betekende een doorbraak in werkverlichting voor kantoren en werkplaatsen. De tot tweemaal zuiniger halogeenlampen waren een goede aanvulling voor in huis. De introductie van de spaarlamp zorgde voor écht serieuze concurrentie met de gloeilamp. Deze lamp is vier tot vijf keer zuiniger. Na wat terughoudendheid bij de introductie is de spaarlamp inmiddels ingeburgerd. U vindt spaarlampen in steeds meer uitvoeringen, lichttinten (gezelliger licht) en in dimbare versies. Ze zijn weliswaar duurder in aanschaf, maar door het veel zuiniger gebruik en de veel langere levensduur zijn de meerkosten snel terugverdiend.
Dunne en doorzichtige zonnecellen Zonnepanelen zijn al vele jaren ingeburgerd, zeker in nieuwe woonwijken. Dankzij subsidies is de investering in 10 tot 15 jaar terug te verdienen. Nieuwe generaties zonnecellen zijn in ontwikkeling. Ze hebben een lager gewicht, ruimere toepassingsmogelijkheden, lagere productiekosten en zijn dus goedkoper. Zonnefolie, een Nederlandse vinding, kan hierbij wel eens een kleine revolutie teweeg brengen. Het blijkt namelijk goed mogelijk zonne-energie te oogsten met dit materiaal, dat dunner is dan een menselijke haar en nog flexibel ook. Deze folie kan, net als vloerbedekking, aan de rol worden verkocht. Doordat het materiaal bovendien doorzichtig te maken is, kan zelfs een raam zonne-energie produceren. Het rendement per m2 is lager dan de huidige zonnepanelen, maar de goedkope toepasbaarheid op grote oppervlakken compenseert dit ruimschoots. Verwacht wordt dat zonnefolie over 1 tot 2 jaar op de markt komt.
Kleine windmolens lonen nog zelden Grote windmolens op de juiste plaats leveren een goed rendement. Hiermee wordt windenergie een steeds belangrijker bron voor duurzame energie. Voor kleine windturbines op daken is het nog niet zo ver. Alleen op plaatsen met ideale windomstandigheden, bijvoorbeeld direct aan de kust, kunnen ze financieel voordeel bieden. Bovendien zijn voor plaatsing een goede dakconstructie en een vergunning nodig. Voorlopig zijn kleine windmolens vooral in beeld bij mensen die voor de stroomvoorziening meer zelfvoorziend willen zijn.
De juiste lamp of de goede plek Van de 40 lampen in de gemiddelde Nederlandse huishoudens is nog de helft gloeilamp. Gloeilampen zullen langzaamaan worden vervangen door andere verlichting. Hoe bepaalt u op welke plek welke lamp het beste past? De belangrijkste aandachtspunten: Hoeveelheid licht en eventuele dimbaarheid. Kleur en sfeer van het licht. Vorm, grootte en fitting van de lamp. Energiezuinigheid en levensduur van de lamp. Uitgebreide informatie over verlichting vindt u op de website www.milieucentraal.nl/verlichting
Steeds meer keus
De ontwikkeling van de verlichting is nog lang niet ten einde: de lampenfabrikanten zijn ontwaakt. Zo is de introductie van led-lampen in volle gang. Led-lampen zijn op dit moment te koop in een beperkt aantal uitvoeringen en met geringe lichtsterktes. Het verbruik van led-lampen varieert per type: de meeste zijn iets zuiniger dan de spaarlamp en gaan nóg langer mee. Extra voordeel is dat led-lampen geen kwik bevatten, in tegenstelling tot spaarlampen. En er wordt alweer gewerkt aan nieuwere lichtbronnen, die nóg zuiniger zijn en nóg weer andere toepassingsmogelijkheden hebben. Bovendien zijn in laboratoria inmiddels gloeilampen ontwikkeld die vier keer zo zuinig zijn als de oude generatie!
TIP 1
Maak eens een verlichtingsplan
Een verlichtingsplan helpt om uw huis goed en energiezuinig te verlichten. Plaatsen waar u overdag graag zit of werkt, kunt u het beste dichtbij het raam situeren. Basisverlichting zorgt voor verspreid licht en vraagt veel branduren; hiervoor zijn bijvoorbeeld spaarlampen geschikt, eventueel met een dimmer. Accent- of werkverlichting levert licht met voldoende lichtsterkte op één plaats.
Vijf tips voor elektriciteitsbesparing 1. Vervang oude, gebrekkige apparaten door nieuwe, energiezuinige apparatuur. Let hierbij op het energielabel, zeker bij veelverbruikers als droogtrommels en koelkasten. Apparaten met Energielabel A zijn duurder, maar verdienen zichzelf meestal in enkele jaren terug. 2. Een gemiddeld Nederlands huishouden telt al gauw 30 tot 40 lampen. Het vervangen van gloeilampen door bijvoorbeeld spaarlampen is een eenvoudige manier om elektriciteit en geld te besparen. Er komen steeds meer zuinige lampen op de markt. 3. In de stand-by-functie gebruiken tv, computer en andere apparaten ook elektriciteit. Hetzelfde geldt voor opladers van mobiele telefoon en kruimeldief; ze staan vaak permanent aan, terwijl ze maar kort hoeven op te laden. Dit sluipverbruik kost een huishouden al snel € 100,- per jaar. Zet apparaten daarom zoveel mogelijk écht uit. 4. Was zo mogelijk op 30 of 40 graden en zorg dat de trommel van de machine vol zit. Er zijn wasmiddelen op de markt die geschikt zijn voor nóg lagere temperaturen. Op wasbeurten kunt u besparen door handdoeken na gebruik te laten drogen en kleding tussendoor uit te hangen. 5. Houd de deur van de koelkast zoveel mogelijk dicht. En ontdooi vriezer en vriesvak als er een ijslaag in zit: 2 mm ijs verwijderen scheelt 10 procent koelenergie!
Vergelijking van lampen die ongeveer dezelfde hoeveelheid licht produceren Gloeilamp 40w
Spaarlamp 9w
Ledlamp 6w
300-500 L 8-12 L/w
400-500 L 45-55 L/w
200-400 L 30-65 L/w
L = Lumen = hoeveelheid licht. w = watt = energieverbruik. L/w = Lumen per watt = een maatstaf voor efficiëntie. Hoe meer lumen per watt, hoe zuiniger de lamp.
VARA-presentator
Menno Bentveld:
‘Ik ga steeds vaker met de trein’ Als hij de telefoon opneemt, zijn er volop achtergrondgeluiden te horen. Is hij in de studio? Zit hij in de auto? Nee, de VARA-presentator zit in de trein. Menno Bentveld, tegenwoordig actief met de programma’s Vroege Vogels en Weet wat je koopt, moet voor opnames regelmatig het hele land door, ook naar lastig bereikbare plaatsen. Bij voorkeur neemt hij dan de trein of rijdt hij met de cameraploeg mee. Sinds hij Vroege Vogels maakt, is Menno meer bezig met het milieu en zijn zijn zorgen hierover toegenomen. ‘Ik lees dan de alarmerende rapporten over klimaatverandering; bijna iedereen is het er wel over eens dat de mens daar enige invloed op heeft.’ Menno is ervan overtuigd dat energie duurzamer moet en hoort en ziet wekelijks wat we er zelf aan kunnen doen. ‘We moeten af van het gebruik van kolen, olie en gas. En groene stroom moet bijvoorbeeld op grote schaal gestimuleerd worden. Met de kleine zonnelader om mijn telefoon op te laden zal de wereld niet gered worden. Dat soort artikelen zijn vooral om je aandacht erbij te houden.’ Maar hij was verrast hoe gemakkelijk het gaat. ‘Je legt iets in de zon en het werkt.’ Verder let Menno meer op zijn inkopen, op het verpakkingsmateriaal ook. En in zijn gezin wordt een paar keer in de week vegetarisch gegeten, al dan niet met kant-en-klare vleesvervangers.
Nacht van de Nacht Na vijf succesvolle jaren staat voor zaterdag 30 oktober 2010 de zesde Nacht van de Nacht op de agenda. Stichting Natuur en Milieu en de Provinciale Milieufederaties vragen met deze Nacht aandacht voor het behoud van het donker. Verspreid over Nederland worden activiteiten georganiseerd, zoals kampvuurverhalen in het duister, zoeken naar nachtdieren en workshops nachtfotografie. Meer informatie over activiteiten en achtergronden is te vinden op: www.nachtvandenacht.nl
Foto : Merlijn Doomernik
De lampenfabrikanten zijn ontwaakt
TIP 1
Sloopregeling
Bespaar op korte autoritjes Een ritje van een paar kilometer met de auto kost al gauw meer dan € 1,-. Wat vaker naar winkel, school of station lopen of fietsen spaart en milieu.
geld
Advies op maat bij kopen auto Oriënteert u zich om een nieuwe of gebruikte auto te kopen? Milieu Centraal adviseert welke milieuvriendelijk auto voor u de voordeligste keuze is. Kijk hiervoor op www.milieucentraal.nl/auto kopen en vul uw wensen in.
Zonder zuiniger vervoer zijn klimaatdoelen onbereikbaar
Bewust vervoer: goed voor klimaat, gezondheid en portemonnee Nagenoeg alle gemeenten hebben klimaatdoelen gesteld of zijn er volop mee bezig. Plannen om het vervoer duurzamer te maken zijn hierbij onmisbaar. Mobiliteit zorgt immers voor een grote uitstoot van CO2. De auto neemt hiervan het leeuwendeel.
V
era Dalm, directeur van Milieu Centraal, somt vlot een aantal voordelen op van bewuster omgaan met vervoer. ‘Slim vervoer kan mensen veel geld besparen, waardoor ze ruimte krijgen voor andere leuke en zinvolle zaken. Minder en zuiniger auto’s op de weg geeft rust, schonere lucht en meer veiligheid. En kleinere afstanden lopen en fietsen is gezond.’
Bewustwording
‘Mensen hoeven geen schuldgevoel te krijgen als ze eens met de auto
Vera Dalm: ‘Het is een aanrader om eens fris te kijken hoe je je vervoer hebt geregeld en hoe het beter kan.’ en stimuleren. Stap voor stap en onder het motto: alle kleine beetjes helpen en vele kleine beetjes zorgen samen voor grote winst. Kijk af
boodschappen gaan doen’, zegt Vera. ‘Het gaat meer om bewustwording
De 4 V’s
Gemeenten hanteren voor hun beleid om de CO2-uitstoot door vervoer te verminderen veelal de vier V’s.
Voorkomen,
van verplaatsingen: door bijvoorbeeld wonen, werken en winkelen zo dicht mogelijk bij elkaar te brengen.
Veranderen
van vervoermiddel door het aantrekkelijker maken en stimuleren van zuiniger vervoer, zoals openbaar vervoer en fiets.
en toe bijvoorbeeld eens kritisch naar je eigen gewoontes, ook met vervoer’. Als voorbeeld noemt ze dat veel mensen nog nooit met de trein hebben gereisd. ‘Ze zouden de voordelen eens moeten ontdekken: dat je rustig kunt zitten lezen en na een feestje weer veilig thuis komt. Gemak telt ook mee.’
Gemeenten vervullen sleutelrol
Verkorten
door bijvoorbeeld telewerken te stimuleren.
’Vervoer neemt in een gemiddeld huishouden bijna 40 procent van het totale energieverbruik.’
Verschonen
van de voertuigen zelf; zorgen dat de gemaakte kilome ters schoner en efficiënter zijn . Denk aan samen een au to delen en oplaadpunten voor elektrische auto’s.
Vera vindt het stimulerend dat veel gemeenten het goede voorbeeld geven. ‘Het motiveert je als je ziet dat ze het eigen wagenpark duurzamer maken en fietsgebruik bij ambtenaren promoten. En dat ze zorgen voor goede fietspaden, oplaadpunten voor elektrische auto’s en betere beschikbaarheid van deelauto’s.’ Wat u zelf kunt doen? Veel! Deze KlimaatKrant biedt u enkele handvatten. Zoals de top-5 voor milieuvriendelijk vervoer op deze pagina.
OV-fiets: nu ook elektrisch! Voor langere reizen naar een stadscentrum is de trein een goed alternatief voor de auto. Met één voordeelkaart van de NS kunnen vier personen buiten de spits met 40 procent korting reizen. Zonder parkeerkosten. Op ruim 150 stations zijn voor € 2,85 per fiets (tot 20 uur) OV-fietsen te huur om naar de eindbestemming te gaan. Op steeds meer stations in grote steden zijn ook elektrische scooters te huur: voor € 7,50 per 3 uur of € 15,- per 20 uur. Kijk voor meer informatie of het bestellen van de benodigde pas op www.ov-fiets.nl. Voor de pas betaalt u € 10,- borg.
Belangrijke punten zijn het type brandstof en de eventuele fiscale bijtelling. Wist u bijvoorbeeld dat het vaak goedkoper is om een kleinere zuinige auto te kopen, en daarnaast voor vakantie of weekendje weg een grotere te huren?
Oude auto’s belasten het milieu meer dan nieuwe wagens. Om het wagenpark te verjongen is vanaf mei 2009 in Nederland een sloopregeling van kracht. Eigenaars van oude auto’s krijgen dan een slooppremie van € 750 € 1.750 als zij hun oude auto inruilen voor een nieuwere, minder vervuilende auto. Hierdoor wordt het aantrekkelijker om oudere personen- of bestelauto’s aan te bieden voor sloop. Voor meer informatie over soorten auto’s waarvoor de regeling geldt en de voorwaarden: kijk op www.nationalesloopregeling.nl
Top-5 voor milieuvriendelijk vervoer
1 Kleine afstand? Loop of pak de fiets. De investering in een goede fiets, fietstassen en een regenpak is snel terugverdiend. Een elektrische fiets maakt ook afstanden van 10 tot 15 kilometer aantrekkelijker om te fietsen.
4 Bespaar op woon-werkverkeer. Werk vanuit huis of breng werken en wonen zo dicht mogelijk bij elkaar. Overleg bijvoorbeeld eens met uw werkgever over de mogelijkheden hiervoor.
2 Overweeg openbaar vervoe
5 Kijk bij de aanschaf van een auto vooral kritisch naar de soort brandstof en het energielabel. Ook een deelauto kan een afweging zijn, zeker als het om een tweede auto gaat.
(ov) of een combinatie van eigen vervoer en ov.
Test uw rijstijl! 3 Zuinig rijden: gaat u toch met
de auto? Bekijk dan hoe u kilometers en geld kunt besparen door zo zuinig mogelijk te rijden. Een forse slag is te maken door samen te reizen, bijvoorbeeld naar het werk.
Wat voor type autorijder bent u? Bespaart u al geld met een zuinige rijstijl of laat u nog veel liggen? Test gratis uw rijstijl op www.milieucentraal.nl/testuwrijstijl. En lees gelijk hoe u zuiniger kunt rijden.
Weetjes & ideetjes • Autobanden over asfalt geven veel geluid, vanaf 40 km per uur zelfs meer dan de motor. Met stille banden vermindert dit rolgeluid met de helft. Ook in de auto zelf is het dan stiller. En comfortabeler. Op www.kiesdenieuweband.nl staan alle banden die goed scoren op de eigenschappen veilig, zuinig en stil. • Met het eens per maand of per twee maanden op spanning brengen van de autobanden zijn al snel één tot twee volle tanks per jaar te besparen. Voor alle auto’s in Nederland zou dit jaarlijks een besparing van zo’n 150 miljoen liter brandstof betekenen. • Jaarlijks maken we in Nederland meer dan 500 miljoen woon-werkritten met de auto van 7,5 kilometer of minder. Als we 5 procent van deze ritten per fiets doen, scheelt dit zo’n 40 miljoen liter brandstof en een uitstoot van 94 miljoen kg CO2.
Actrice, presentatrice en columniste
Let bij aanschaf nieuwe auto op het energielabel
Victoria Koblenko:
´Ik droom van een elektrische auto´ ‘Ik streef ernaar één dag in de week mijn auto te laten staan. En ik droom van een elektrische auto. Volgens mij moeten bedrijven meer gaan leiden in de duurzaamheidsector, want alles maar afschuiven op de consument die niet zou willen meewerken, dat is niet meer van deze tijd´. ´We hoeven wat mij betreft zeker niet door te slaan in duurzaamheid … natuurlijk wel streven naar perfectie, maar een klein beetje meer duurzaam is ook een verbetering. Het is net als met vlees: één dag in de week in het hele land geen vlees eten doet per saldo meer dan vele vegetariërs. Ook is het niet duur om de uitstoot van
vliegreizen te compenseren. En scheelt het voor het milieu al héél veel als we elke dag een minuut minder lang zouden douchen. We moeten streven naar behoud van ons gemak en comfort, maar wel met het oog op de volgende generaties die we hetzelfde gunnen. En daarvoor is duurzaam handelen noodzakelijk´.
Victoria Koblenko is ambassadrice voor de Nationale Commissie voor Internationale Samenwerking en Duurzame Ontwikkeling (NCDO) .
Het loont om bij de aanschaf van een oude auto te letten op zaken die de brandstofkosten voor de toekomst kunnen beperken. Bijvoorbeeld de grootte van de auto, het bouwjaar, het type brandstof en het brandstofverbruik. Bij nieuwe personenauto’s maakt het energielabel het vergelijk eenvoudig. U ziet hierop direct hoeveel brandstof de auto verbruikt en hoeveel CO2 deze uitstoot. Auto’s met het A-label zijn 20 procent of meer zuiniger dan gemiddeld. Voor auto’s met het B-label is dat 10 tot 20 procent. Net als bij koelkasten en wasmachines moet de dealer op alle nieuwe auto’s een energielabel aanbrengen. Meer over dit label leest u op www.energielabel.nl.
Vergelijking diverse soorten vervoer
Feitjes & cijfers
Je eigen lichaam blijft de zuinigste krachtbron De hier gepresenteerde cijfers geven een indruk van de CO2-uitstoot van verschillende soorten vervoer. Ze kunnen een hulpmiddel zijn bij de keuze voor een bepaalde vervoersoort.
De milieubelasting per reizigerskilometer kun je op verschillende manieren vergelijken. Naar luchtvervuiling bijvoorbeeld, of naar CO2-uitstoot. In deze KlimaatKrant kiezen we voor het laatste. De voorbeelden in de tabel hiernaast dienen alleen om een ruwe indruk te geven van de omvang van de CO2uitstoot per vervoersoort. Je kunt bijvoorbeeld zien dat het bij de auto heel veel uitmaakt of je samen in een kleine, economische auto rijdt of met één persoon in een gangbare auto. Ook bij vliegtuigen en openbaar vervoer speelt de bezettingsgraad een rol. Met één persoon in de auto is veelal het meest belastende vervoer. Lopen en fietsen blijft verreweg het zuinigst.
Bepaal je eigen CO2-uitstoot Weet u hoeveel CO2 u met uw dagelijks vervoer uitstoot? Kijk op www.milieucentraal.nl/CO2-checker en zie ook of u beter of slechter scoort dan gemiddeld! Ook voor vakantiereizen maakt het veel uit of u per bus, trein, auto of vliegtuig reist. Op lange afstanden stoot een auto met twee personen en een caravan bijvoorbeeld per persoon bijna drie keer zoveel broeikasgassen uit als bij reizen met het vliegtuig! Kijk op www.milieucentraal.nl/vakantieverkeer voor meer informatie om klimaatwijs op reis te gaan.
• De verkoop van zuinige A- en B-labelauto’s is de afgelo-
pen jaren sterk gestegen. Van 22 procent van het totaal in 2007 tot circa 60 procent in 2009. In totaal werden in Nederland in 2009 ongeveer 230.000 van deze zuinige auto’s gekocht.
CO2-uitstoot per persoon in gram per afgelegde kilometer
Lopen 0
Fiets 0
Touringcar 24
Trein 43
Scooter, 2-tact 48
Zuinige auto, 4 personen 50
Streekbus 62
Tram 80
Vliegtuig, 1000 km 209
Auto, alleen bestuurder 217
Het nieuwe rijden
Top-5 om met uw auto 5 tot 20 procent zuiniger te rijden.
Campagne ‘Heel Nederland fietst’
Begin 2010 is de campagne ‘Heel Nederland fietst’ van start gegaan. Doel: mensen stimuleren om vaker de fiets te pakken. Naar het werk bijvoorbeeld, om de kinderen naar school te brengen en om boodschappen te doen. Dit scheelt niet alleen veel vervuilende autoritjes, ook de gezondheid van mensen vaart er wel bij. De campagne wordt gedragen door de Fietsersbond en het Nederlands Instituut voor Sport en Bewegen (NISB). Gepleit wordt voor meer goede en veilige fietspaden en veiliger fietsen met bijvoorbeeld goede verlichting. En verder worden er veel fietstochten, puzzelritten en seniorenfietsdagen georganiseerd. Landelijke stunt: woensdag 31 maart 2010 wordt geprobeerd een record te vestigen voor het Guinness Book of Records. Het streven is om tussen 12.00 en 13.00 uur in Nederland 1 miljoen mensen tegelijk op de fiets te krijgen. Kijk voor activiteiten in uw regio op www.heelnederlandfietst.nl.
1. Rij zo veel mogelijk met een gelijkmatige snelheid in een zo hoog mogelijke versnelling. Het laagste toerental waarbij de motor nog soepel loopt (2.000 tot 2.500 toeren), is bij handschakeling bepalend voor terugschakelen. Zet de motor af bij stops van één minuut of langer, bijvoorbeeld voor een spoorwegovergang. 2. Kijk zo ver mogelijk vooruit. Ziet u dat u snelheid moet minderen voor medeweggebruikers of stoppen voor een stoplicht, laat dan tijdig het gas los en laat de auto in de versnelling van dat moment uitrollen. 3. Zorg voor goed onderhoud. De auto verbruikt dan minder brandstof, stoot minder CO2 uit en rijdt veiliger en comfortabeler. Controleer de bandenspanning maandelijks; te zachte banden slijten harder, geven een langere remweg én verhogen ongemerkt het brandstofverbruik met zo’n 2 procent. 4. Gebruik elektrische en elektronische apparatuur optimaal. Navigatiesysteem, cruise control, toerenteller en boordcomputer kunnen helpen bij zuiniger rijden. De airconditioning verhoogt daarentegen het brandstofverbruik, vaak met 10 procent of meer. 5. Haal uw dakkoffer, imperiaal of fietsenrek van de auto als u die niet nodig heeft. De extra luchtweerstand kan enkele tientallen procenten schelen in brandstofverbruik. Voor overtollige kilo’s aan bijvoorbeeld gereedschap en sneeuw- kettingen geldt 1 liter meerverbruik per 10 kg per 1.000 km.
• Dagelijks gaan er bijna 2,9 mil-
joen mensen met 2,5 miljoen personenauto’s naar het werk. Als meer mensen samen naar het werk zouden rijden met collega’s of buren, spaart dat heel veel autokilometers uit. Zie www.carpooldate.nl en www.carpoolplein.nl.
• Autodelen is het afgelopen jaar met
45 procent gegroeid. Inmiddels maken meer dan 27.000 Nederlanders gebruik van ongeveer 2.000 auto’s. Aanbieders zijn Greenwheels, Connectcar, Wheels4all Drive en Mobilitymixx. In 30 procent van de gemeenten zijn al deelauto’s beschikbaar. Meer informatie: www.milieucentraal.nl/autodate en www.deelauto.nl.
• De elektrische fiets is erg in trek. In 2009 werden er zo’n 135.000 nieuwe elektrische fietsen verkocht, ruim 10 procent van het totaal aantal verkochte fietsen.
• Steeds meer leasemaatschappijen ontwikkelen zich tot mobiliteitsproviders en bieden bij hun (schone) leaseauto’s bijvoorbeeld ook ov-kaarten en vergaderlocaties aan.
Pak voor korte afstanden de fiets
Voor afstanden van slechts enkele kilometers is de fiets een goedkoop alternatief voor de auto. Gezond voor u en beter voor het milieu.
n ‘Al 300 gemeente id’ aatbele hebben een klim
De overheid zit niet stil
Niet alleen de burger is belangrijk voor het terugdringen van het energieverbruik. Ook bedrijven, gemeenten, provincies en de Nederlandse en Europese overheid zetten zich in om klimaat en milieu te sparen. vervoer. Ze zorgen voor energiezuinige (en later mogelijk zelfs energieproducerende) gebouwen. Straatverlichting en stoplichten worden heel zuinig. Gas dat ontstaat bij
Besparen
Klimaatneutraal
De Nederlandse gemeenten hebben afspraken gemaakt met de regering om de uitstoot van broeikasgassen binnen hun gemeentegrenzen verder te verminderen. Zij investeren in warmteopslag in de bodem en in zuiniger
Leidingen in een hoesje
Isoleer verwarmingsleidingen in ruimten waar warmte niet nodig is. Met zo’n isolatie in niet-verwarmde ruimten bespaart u per meter leiding ongeveer 10 kubieke meter gas per jaar. Isolatiemateriaal voor leidingen is niet duur en gemakkelijk aan te brengen. Speciale leidinghoezen zijn in verschillende diameters te koop bij doe-hetzelfwinkels.
Elektrisch ‘tanken’
Ruim 300 gemeenten hebben inmiddels een gemeentelijk klimaatbeleid geformuleerd. Provincies en waterschappen sluiten zich hierbij aan. Het Klimaatverbond, opgericht door en voor gemeenten, ondersteunt hen bij de realisatie van dit beleid en organiseert acties zoals het Klimaatstraatfeest. Het Klimaatverbond is ervan overtuigd dat deze overheden hun doelen gaan bereiken. Met uiteraard de onmisbare inzet van alle inwoners die minder energie gaan gebruiken. In de toekomst gaat dit volgens het Klimaatverbond zelfs geld opleveren, voor de gemeente en voor de burgers. Daarmee wordt het wonen in een klimaatneutrale gemeente alleen maar aantrekkelijker.
Programmamaakster
Floortje Dessing:
‘Het is tien voor twaalf, we moeten wakker worden’ Presentatrice en programmamaakster Floortje Dessing is met haar reisprogramma’s in alle uithoeken van de wereld geweest. Ze kent de schoonheid en de kwetsbaarheid van de aarde. Dit jaar ondersteunt ze Greenpeace bij de ‘You turn the earth’- campagne. ‘Vanmorgen las ik nog in de krant dat de Noordpool over tien jaar ijsvrij kan zijn. Dat is alarmerend! Het is tien voor twaalf, we moeten wakker worden. Dit soort berichten maken me bewust. Het is een proces. Vijf of zes jaar geleden dacht ik er ook niet zo over na, nu probeer ik dingen anders te doen. Ik vlieg veel voor mijn werk en haal andere mensen over om mooie reizen te maken, maar ik doe het wel op een manier die mensen bewust maakt en dat het niet alleen maar gaat om ergens in een resort op het strand
te liggen. Ik probeer het vliegen in te perken. En thuis op mijn woonboot ben ik bezig het energieverbruik te verminderen door zonnepanelen en een zonneboiler te plaatsen. Met kleine dingen kan je al veel doen.’
De mening van... Hetty Hafkamp, Voorzitter Klimaatverbond Nederland
‘Samen maken we het verschil’ ‘De CO2-uitstoot en de hierdoor dreigende klimaatverandering zijn het gevolg van ons huidige leefpatroon. Toch ben ik allerminst pessimistisch. Bedrijfsleven en overheden hebben al bewezen dat er genoeg milieumaatregelen mogelijk zijn om de CO2-uitstoot te beperken en de negatieve effecten van klimaatverandering tegen te gaan.
Warme Truiendag Iedereen kan in actie komen voor het klimaat. Bijvoorbeeld tijdens de Warme Truiendag, een actie van het Klimaatverbond en Z@pp op Nederland 3. Deze dag wordt jaarlijks georganiseerd rond half februari. Aanleiding voor de actie: het verwarmen van woonen werkruimten levert een grote bijdrage aan de klimaatverandering. Met een trui aan en de verwarming een graad lager bespaart u maar liefst 7 procent op energieverbruik, energiekosten en CO2-uitstoot. In het hele land worden op deze dag activiteiten georganiseerd waaraan overheid, bedrijven, scholen en burgers kunnen deelnemen. Hoe? Kijk op www.warmetruiendag.nl. En ... u hoeft natuurlijk niet tot februari te wachten om zelf in actie te komen.
al
TIP 1
de zuivering van rioolwater, wordt gebruikt om huizen te verwarmen. Al meer dan vijftig gemeenten hebben als doel om binnen vijftig jaar helemaal energie- of klimaatneutraal te zijn.
Foto : Manon van der Zwa
D
e Europese en de Nederlandse overheid stimuleren de ontwikkeling en bouw van duurzame energiebronnen. Bijvoorbeeld met de bouw van windmolens op zee en zonnepanelen op het dak. En er wordt gewerkt aan een systeem waarbij we straks kunnen omschakelen van aardgas naar biogas en waterstof. We worden zo minder afhankelijk van fossiele brandstoffen, zonder dat het comfort verloren gaat. Bedrijven maken afspraken met de overheid om hun uitstoot verder te bepreken en gaan vaak nog een stap verder door carpoolen en het gebruik van openbaar vervoer te stimuleren en de uitstoot van de resterende autokilometers te compenseren.
Als individuele burger is uw bijdrage hierbij van wezenlijk belang, want 25 procent van het Nederlandse energieverbruik vindt binnenshuis plaats. Door bewust om te gaan met elektriciteit, brandstof en gas zal de uitstoot van broeikasgassen binnen uw huishouden aanzienlijk worden verlaagd, zonder dat u hoeft in te leveren op uw levensstijl en -kwaliteit. Het gebruik van groene stroom en alternatieve brandstoffen zijn nog enkele van de vele mogelijkheden om uw CO2-productie te verminderen. En, niet onbelangrijk: u spaart er nog veel geld mee uit ook! Daarnaast kunt u een wezenlijke bijdrage leveren door bewust om te gaan met wat u eet. Het is namelijk bij veel mensen niet of nauwelijks bekend dat de voedselproductie wereldwijd een grote bron van CO2-uitstoot is. Wist u bijvoorbeeld dat we door één stuk vlees per week minder te eten al meer besparen op CO2 dan alle Kyoto-afspraken bij elkaar? Zo maken alle kleine beetjes samen een groot verschil voor de uitgestoten hoeveelheid broeikasgassen. Bewust leven en bewust omgaan met onze leefomgeving begint dus bij u thuis. Bent u benieuwd naar de concrete stappen die u kunt ondernemen? Dan kunt u op de website www.klimaatvoetafdruk.nl rustig bekijken wat u kunt doen en laten om uw steentje bij te dragen aan een beter klimaat. Belangrijkste uitgangspunten: doen in plaats van afwachten en actie in plaats van reactie!’
Vijf tips om gas te besparen Verstandig verwarmen is zorgen dat de warmte binnen en de kou buiten blijft. En daarbij ook nog voldoende ventileren, zodat het vocht het huis uit kan. Vijf tips om efficiënt en comfortabel te stoken: 1. Stel met de thermostaat de temperaturen in op uw eigen leefritme; dit geeft de meeste besparing en comfort. Een uur voor vertrek of slapen gaan kan de verwarming op 15 graden. Denk ook aan het jaarlijks onderhoud van de verwarmingsinstallatie en het goed instellen van thermostaat en radiatorkranen. 2. Probeer eens of de verwarming een graadje lager kan. Per graad scheelt dit al gauw 7 procent in gasverbruik, ofwel € 50,- tot € 75,- per jaar. 3. Geef radiatoren de ruimte om hun warmte af te staan; zet er dus geen bank of gordijnen voor. En zorg dat het zonlicht gedurende het stookseizoen zo goed mogelijk het huis kan binnenvallen. 4. Laat de warmte niet ontsnappen. Houd daarvoor de deuren van uw huis en van verwarmde kamers zoveel mogelijk dicht. En gebruik gordijnen: ’s nachts dicht om de kou buiten te houden, overdag open om de zon binnen te laten. 5. Ga eens op kierenjacht: met tochtstrip is vaak veel gas te besparen. En isoleer de warmwaterleidingen van de cv in onverwarmde ruimtes; dit scheelt per jaar zo’n 5 kubieke meter gas per meter leiding. Voor huizenbezitters kan investeren in een goede dak-, vloer- en gevelisolatie zinvol zijn.
Milieu Centraal
Ed Nijpels, voorzitter Milieu Centraal:
Wat kan ik doen om energie te besparen? Kan ik zonnepanelen op mijn dak plaatsen? Welke soorten verf zijn minder milieubelastend? Wie rekening wil houden met het milieu, kan met deze vragen terecht op www.milieucentraal.nl. Milieu Centraal is een onafhankelijke landelijke organisatie voor praktische en betrouwbare informatie over energie en milieu in het dagelijks leven. De website biedt concrete adviezen en achtergrondinformatie over allerlei onderwerpen: afval, apparaten, energie, klussen, schoonmaken, tuinieren, vervoer, voeding. Alle informatie is vooraf getoetst door een team van onafhankelijke deskundigen, zoals ook is gebeurd bij deze KlimaatKrant. Bijzonder is het Advies op Maat. Overweegt u bijvoorbeeld het dak te isoleren? Bereken dan met het Advies op Maat Dakisolatie wat de kosten en besparingen in uw situatie zijn. Er is onder meer Advies op Maat over dubbelglas, gevelisolatie, vloerisolatie en zonnepanelen. Geen internet? Stel uw vraag dan aan de Milieu Centraal Informatielijn 0900-9001719 (15 cpm).
‘Het klimaatprobleem moet hoger op de agenda’ Ed Nijpels woont met zijn vrouw in een Friese woonboerderij uit 1821. De boerderij heeft overal dubbel glas en is in zijn geheel geïsoleerd. “Misschien wel leuk om te vertellen is dat de Friese Milieu Federatie onze boerderij vorig jaar op energiezuinigheid heeft onderzocht. We kregen als rapportcijfer een 8 min. Daar waren we best trots op.” De verwarming regelt hij op afstand, met zijn mobiele telefoon. Dit om onnodig stoken te voorkomen. En het echtpaar maakt gebruik van tijdschakelaars en spaarlampen, zowel binnen als buiten. “Of het goed komt met ons klimaat? Ik ben van nature een optimistisch mens. Ik geloof dat de technologie het in zich heeft ons klimaatprobleem aan te pakken. Maar ik ben pessimistisch over de daadkracht van de overheid. Die moet die technologie wel willen gebruiken. Kijk, we maken een crisiswet voor de financieel-
economische crisis, we maken een nieuwe Deltawet voor de stijging van de waterspiegel. Maar voor een wet klimaatverandering ontbreekt blijkbaar nog steeds de sense of urgency. Als ik zie wat wij destijds als milieuministers op de eerste Klimaatconferentie in Noordwijk in 1989 afspraken, dan vind ik dat hiervan nu nog te weinig is bereikt. Nederland laat te weinig zien dat het een vooraanstaande rol wil spelen in de klimaatproblematiek. Zeker als ik dit vergelijk met bijvoorbeeld Duitsland en Denemarken, die heel voortvarend te werk gaan op het gebied van winden zonne-energie. Zij combineren techniek met gedrag. Alleen op die manier kunnen we het klimaatprobleem de baas. Kortom: de klimaatproblematiek moet in ons land hoger op de agenda, het is tijd voor een wet klimaatverandering! “
Uw bespaarmogelijkheid In de tabel staan de gemiddelde kosten per kubieke meter gas en water en per kWh elektriciteit, zoals verwacht voor 2010. En de gemiddelde kosten in een Nederlands huishouden. In de ruimte ernaast kunt u uw eigen tarieven en gebruikskosten per jaar invullen. En de totaalkosten voor gas, elektra en water samen. Ga voor de aardigheid eens uit van een besparing op deze totaalkosten van 20 procent. Volgens kenners is dit met weinig inspanning en geld haalbaar voor de meeste huishoudens. Dat is winst!
Vul in...
Kosten per m3 of kWh
Kosten per jaar
Gemiddeld in Nederland
In uw huishouden
Gemiddeld in Nederland
In uw huishouden
Gas
€ 0,67
€
€ 935,-
€
Elektra
€ 0,28
€
€ 1.115,-
€
Water
€ 1,35
€
€ 140,- +
€
Totaal € 2.190,-
€
Hogere prijzen voor gas, elektra en water De prijzen voor gas, elektra en water stijgen de laatste jaren geleidelijk aan. De verwachting is dat deze tendens doorgaat; naast het belang voor het klimaat een extra reden om op het verbruik ervan te besparen. Voor 2010 kunnen we in Nederland uitgaan van onderstaande prijzen. Maar reken vooral met de prijzen die gelden voor uw leverancier, regio en gebruik. Kosten: gas: € 0,65 - € 0,70 per kubieke meter elektra: € 0,25 - € 0,30 per kWh water: € 1,25 - € 1,50 per kubieke meter Dit zijn de consumentenprijzen, zoals u die betaalt. Dus inclusief energiebelasting, btw en netwerkkosten.
+
TIP 1
Besparingsfactor, stel 20%: x 0,20 Uw mogelijke financiële besparing per jaar: €
Lekkende stortbak
Als een toilet met volle stortbak blijft doorlopen, kost dit al gauw 1.000 liter water per week. In een jaar tijd kunnen de kosten van dit doorstromende water dan oplopen tot zo’n € 70,-. Repareer daarom de sluitklep in de stortbak of haal de loodgieter of onderhoudsdienst erbij.
Vijf bespaartips voor water in huis
Water in de tuin • Grijp na enkele droge dagen niet direct naar de tuinslang, want planten in een border kunnen wel tegen een stootje. Veel water geven maakt planten bovendien lui. • Eén keer flink water geven heeft meer effect dan steeds een klein beetje. Het water dringt dan dieper de bodem in. Planten zullen (diepe) wortels maken om het water op te zuigen. En dat komt van pas in droge tijden. • Regenwater is heel geschikt voor planten. Voor het opvangen van dit water kunt u een regenton op de regenpijp aansluiten. Dat scheelt ook leidingwater.
1. Repareer lekkende kranen en een slecht werkende stortbak: een verlies van één druppel water per seconde is per jaar ongeveer 1.500 liter. 2. Draai de kraan dicht tijdens het scheren en tandenpoetsen en bespaar zo liters. 3. Kijk of het douchen iets korter kan. Een (gemiddelde) douchebeurt van 8,5 minuut met spaardouche kost 47 liter water. Als iedere Nederlander per keer één minuut korter zou douchen, zou dit 27 miljard liter water per jaar schelen. 4. Gebruik een waterbesparende douchekop en zet volumestroom- begrenzers op kranen; ze besparen veel en kosten weinig. 5. Toiletten hebben vaak een spoelkeuzeknop voor maximale spoeling of de helft hiervan. Vaak ook is de spoeling te stoppen met een spoelonderbreker. Zorg ervoor dat alle huisgenoten weten hoe de spaarknoppen werken!
Colofon
Concept en samenstelling Woonwijzer Media, Ton de Haan
Vormgeving en beeldredactie Abel Vormgeving, Doetinchem
Redactie Steef Alblas, Anna Brand, Ton de Haan, Sjaak de Ligt, Mariken Stolk, Bert Tijhoff, Janine Tijhoff, Johan Vijfvinkel
De KlimaatKrant is gedrukt op FSC-papier
Tekstcorrectie Maud van der Woude Tekstwerk, Wetsinge Illustraties A3, Tekenteam, Delft
De KlimaatKrant is een uitgave van Woonwijzer Media Meer informatie: www.woonwijzermedia.nl
Milieu Centraal heeft bijgedragen aan de redactionele samenstelling van deze Klimaatkrant.
Deze KlimaatKrant is mede mogelijk gemaakt door Agentschap NL.
Het Klimaatverbond – een vereniging van gemeenten, provincies en waterschappen die door beleid ongewenste klimaatveranderingen willen beperken – beveelt het inzetten van deze KlimaatKrant van harte aan. Het Klimaatverbond heeft bijgedragen aan de redactionele samenstelling van deze Klimaatkrant.
© Woonwijzer Media, november 2009 De inhoud van deze KlimaatKrant mag niet worden gebruikt zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Aan de inhoud kunnen geen rechten worden ontleend.
