BULGARSKI VOENNO-VAZDUSHNI SILI
BULGARSKI VOENNO-VAZDUSHNI SILI In het weekend van 23 en 24 mei bezocht ik het Bulgarian International Aviation Festival (BIAF ’09) op Plovdiv – Krumovo. Ik hoopte hier wat Bulgaarse luchtmacht vliegtuigen en helikopters te zien. Hoewel het aandeel van de Bulgaarse luchtstrijdkrachten slechts beperkt was realiseerde ik dat je aan onze kant van Europa niet of nauwelijks iets van Bulgaren te zien krijgt. Bovendien gaat dit land onder zware budgettaire problemen gebukt. Het is, zoals iemand terecht opmerkte, een luchtmacht met een rijk verleden die flink in verval is geraakt. Toch zijn we er naar ons idee in geslaagd om deze sectie, die al weer enige tijd in de mottenballen zat, te vullen met een bijdrage van land dat nog niet eerder de revue is gepasseerd en wel degelijk de moeite waard is. Bulgarije, ofwel de Republika Bulgaria, is een republiek in Zuidoost-Europa in het hart van de Balkan. In het noorden grenst Bulgarije aan Roemenië (608 km). Deze grens wordt grotendeels gevormd door de Donau. In het westen grenst Bulgarije aan Macedonië
en Servië. De grens met Griekenland in het zuiden is bijna 500 kilomter lang,. in het zuidoosten grenst Bulgarije aan Europees Turkije (240 km) en in het oosten aan de Zwarte Zee.
Begin 1949 werden de Bulgaarse luchtstrijdkrachten omgedoopt tot Voenno-Vazdushni Sili (luchtmacht) en werden naar Sovjetstijl in zes regimenten (wings) geformeerd die elk op één vliegbasis waren ondergebracht. Een regiment bestond hierbij doorgaans uit drie squadrons die weer waren opgedeeld in drie flights. Ook kende een dergelijk regiment een afzonderlijke stafflight dan wel baseflight. In 1952 bestond de Bulgarski Voenno-Vazdushni Sili e e e uit drie luchtverdedigingsjagers divisies (1 , 4 en 10 ), één aanvals divisie (5e), één bommenwerper divisie e e e (3 ), twee lichte nachtjager divisies (2 en 9 ), twee verkenningsregimenten, één transport regiment, één artillerie observatie post squadron en één verkenningssquadron met vliegboten.
Overtollige MiG-15’s zijn later omgebouwd tot de tweezits MiG-15UTI. (via Patrick Roegies)
In 1960 kwamen twaalf MiG-15bisR fotoverkenners in dienst bij 26 ORAP, drie jaar later gevolgd door met camera’s uitgeruste MiG-17’s. Diverse overtollige single MiG-15’s zijn later omgebouwd tot UTI’s.
GESCHIEDENIS Als gevolg van het vredesverdrag opgesteld na de Eerste Wereldoorlog (waarin Bulgarije aan de zijde van Duitsland en Oostenrijk -Hongarije meevocht) dat de omvang van het leger beperkte, ondernam het land pas in 1937 serieuze stappen om een luchtmacht te vormen.
hun weg binnen de BVVS en zo ook Li-2 transporttoestellen. De laatste Me 109 die in 1945 waren afgeleverd deden nog tot 1951 dienst terwijl trainers en liaison toestellen van Duitse origine nog tot het einde van de jaren vijftig werden gebruikt. De MiG-17 bleek in veel opzichten veel betrouwbaarder dan de MiG-19. De laatste BVS MiG-17’s deden dienst tot ver in de jaren tachtig. (Plovdiv-Krumovo, 23-5-2009, Jeroen Jonkers)
Op 1 maart 1941 sloot Bulgarije een pact met Duitsland en Italië waarna het samen met de legers uit die landen Griekenland binnen viel. Het verkreeg daarbij Thracië, de noordelijke landstreek van Griekenland rond Thessaloniki. Bulgarije weigerde echter om mee te doen aan de veldtocht tegen de Sovjet-Unie. Begin september 1944 naderden de Russische legers de Bulgaarse grens. Hoewel beide landen niet in oorlog met elkaar waren, verklaarde de Sovjet-Unie de oorlog aan Bulgarije, om zo een antifascistische regering af te dwingen. Op 9 september 1944 pleegde het Vaderlands Front een succesvolle staatsgreep. De nieuwe regering sloot direct een wapenstilstand met de Russen, die daarop het land bezetten. Direct na de Tweede Wereldoorlog werd Bulgarije een Sovjet bondgenoot. De titel ‘Zijne Koninklijke’ (Vuzdushni na Negovo), zoals dat voorheen door de Bulgaarse luchtmacht (Vuzdushni na Negovo Velitchestvo Voiski) gevoerd was, verdween uit de aanduiding. Conform het op 16 maart 1945 met de Sovjet Unie gesloten vriendschapsverdrag ontving Bulgarije omvangrijke materiele steun. Die bestond uit maar liefst 356 nieuwe vliegtuigen: 120 Yak-9D/M/U, 120 Il-2 en 98 Pe-2. Later gevolgd door meer dan dertig Tu-2T bommenwerpers in 1946, 30 Yak-9P jagers in 1948 en 100 Il-10 in 1951. Ook vonden behoorlijke aantallen Po-2, Yak-11 en Yak-12 trainingstoestellen
De eerste Bulgaarse straalvliegtuigen waren Yak-23’s. (Graf Ignatievo, 15-3-2005, Anton Balakchiev)
Ruim driehonderd Lazarov Laz 7 ‘lesvliegtuigen’ deden dienst bij de Voenno-Vazdushni Sili. (Plovdiv-Krumovo, 5-9-2005, Georgi Petkov)
Het Bulgaarse Lazarov Laz-7 lesvliegtuig werd in 1949 in productie genomen en werd later ook als lichte jachtbommenwerper ingezet. De fabriek te Lovech bouwde 150 Laz-7’s. Later kwamen hierbij nog eens 160 verbeterde Laz-7M’s. Eind jaren vijftig gingen de meeste van deze toestellen naar de paramilitaire aeroclubs om voor de screening van nieuwe piloten te gaan dienen.
AIM 2009-2
1
Naar mate de spanning van de koude oorlog in het begin van de jaren vijftig opliep werd de assistentie van de Sovjets bij de training van Bulgaarse piloten steeds intensiever. De eerste straaljagers die de Bulgaarse luchtmacht in dienst nam waren de Yak-23 en de Yak-17UTI tweezits conversietrainer waarvan er in 1951 al meer dan honderd waren geleverd. Nog in datzelfde jaar deed ook de MiG-15 zijn intrede en in 1954 werden de eerste van een batch van 12 Il-28 straalbommenwerpers bij het 1/26 ORAP (Otdelen Razuznavatelen Aviopolk) in dienst gesteld. In 1955-56 vervingen MiG-17F/PF de MiG-15 en MiG-15bis bij de luchtverdedigingsregimenten. Hierdoor kwam de MiG-15 vrij voor twee jachtbommenwerperregimenten en een conversie-eenheid. 2
De oprichting van het Warschaupact op 14 mei 1956 betekende een nieuwe impuls voor de BVVS. Als één van de trouwste leden van het Warschau Pact ontving Bulgarije veel nieuwe luchtverdedigingssystemen en ook grote aantallen jachtvliegtuigen. Ook werd begonnen met het verharden van start- en landingsbanen op alle actieve vliegbases.
De eerste helikopters kwamen in 1957 in dienst van de Bulgaarse luchtmacht. (via Patrick Roegies)
In 1957 kwamen de eerste helikopters in dienst van de BVVS. Dit waren de eerste van in totaal 34 Mi-4 transporthelikopters die spoedig werden aangevuld met Mi-1 liaison/training helikopters.
AIM 2009-2
Het supersonische tijdperk startte voor de BVVS in 1958 toen de eerste batch van 12 MiG-19S toestellen werd geleverd aan 19 IAP, gevolgd door batches met de meer geavanceerde en met radar uitgeruste MiG-19P en MiG-19PM. In totaal werden er 58 MiG-19’s geleverd voor vier luchtverdedigingssquadrons, 11 IAP op Gabrovnitsa, twee squadrons van 19 IAP op Graf Ignatievo en één squadron van 21 IAP op Uzundzhovo. Na de ontbinding van 11 IAP in 1960 werden de MiG-19S/P’s overgeheveld naar 1/18 op Dobroslavtsi. Als gevolg van de moeilijkheden die de conversie van MiG-19 piloten met zich mee bracht en het veeleisende onderhoud van dit toestel bleef de helft van de luchtverdedigingssquadrons met de MiG-17F/PF door vliegen. De MiG-17 was betrouwbaar, was een goede dogfighter en was makkelijk te vliegen.
e
eenheden opnieuw verdeeld; ditmaal werden de 1 en e 2 luchtverdedingsdivisies opgericht. Eveneens in 1961 ontstond het 10e samengestelde luchtmacht korps (Smesen Aviatsonen Corps) met het hoofdkwartier in Plovdiv dat twee jachtbommenwerper, één verkenningsregiment, één transport regiment, één helikopter regiment en nog diverse niet vliegende eenheden kreeg toebedeeld. Drie IAP’s; 27 AIP op Baltchik, 43 AIP op Dobroslavtsi en 11 AIP op Gabrovnitsa werden in de begin jaren zestig ontbonden. Wel bleven deze vliegbases actief waarbij squadrons van andere IAP’s op deze bases werden geplaatst. 15 en 18 IAP op Dobroslavtsi hadden tot 1994 elk één squadron permanent gebaseerd op een satelliet basis. 3/18 IAE (later 2/18 IAE) op Gabrovnitsa en 3/15 (later 2/15 IAE) op Baltchik.
De met naverbrander uitgeruste MiG-17’s werden hoofdzakelijk ingezet voor luchtverdedigingsopdrachten op lage hoogte en boven het front. Terwijl de meer geavanceerde MiG-19’S en in het bijzonder de P en PM varianten voor all-weather intercepties op grote hoogte werden gebruikt. De MiG-19S’s van 21 IAP werden in de periode 1959-1970 ook ingezet als jachtbommenwerper. De zeer onbetrouwbare RD-9B turbojets brachten de crashratio van de MiG-19 bij de BVVS op 48.2%. In 1970 verving men dan ook de MiG-19’s van 21 IAP met de MiG-17P/PF’s.
De Bulgaren hadden van 1961 t/m 1974 14 ll-28R’s en één Il-28U dual in dienst. (Plovdiv-Krumovo, 9-9-2001, Joop de Groot)
In 1961 kwamen de eerste van 14 Il-28R en één Il-28U fotoverkenners in dienst die tot 1974 actief bleven. Meer dan honderd L 29 jet trainers werden er vanaf 1964 tot 1973 geleverd.
In het Voenen muzei staat een hele collectie MiG’s waaronder deze MiG-19PM. (Sofia, 22-5-2009, Jeroen Jonkers)
In 1958 werden de bommenwerper-, verkennings- en aanvalsdivisies opgeheven evenals twee luchtverdedigingsregimenten. Een nieuwe herstructurering in e e 1961 volgde toen het 1 en 2 luchtverdedigingskorps en een jachtbommenwerperdivisie werden opgericht. In deze nieuwe structuur waren alle Bulgaarse luchtverdedigingssystemen van land- en luchtmacht (Protivovazdushna Otbrana I Voennovazsushni Sili PVOiVVS) opgenomen zoals surveillance radars, zwaar kaliber luchtdoelgeschut en de geleide wapens. e Het 1 luchtverdedigingskorps kreeg haar hoofdkwartier in Sofia en had de controle over drie luchtverdedigingsregimenten die belast waren met de luchtverdee diging van West-Bulgarije. Het 2 luchtverdedigingskorps had haar hoofdkwartier in Yambol en had eveneens drie luchtverdedigingsregimenten en de nodige SAM en radar surveillance eenheden onder haar hoede. Het oostelijk deel van Bulgarije was toegewezen aan dit korps. Zeven jaar later werden de
Twaalf MiG-21F-13's werden in september 1963 afgeleverd aan het 2/19 IAE op Graf Ignatievo waar ze de MiG-19S vervingen. In 1974 verhuisden de negen overgebleven MiG-21F-13’s naar het 1/26 RAE op de basis Dobritch (toen nog Tolbukhin) waar deze kisten opereerden naast de MiG-21R's van deze eenheid. Hiervoor werden ze in 1976 uitgerust met een AFA-39 camera in de romp van het toestel waarna de kisten werden aangeduid als MiG-21F-13R. Hier deden ze dienst tot 1988 toen de zes overgebleven toestellen uit dienst werden genomen en bij 1/26 RAE en werden vervangen door zes MiG-21PF's.
Tussen 1964 en 1973 ontving de BVVS niet minder dan 102 L 29's, in 2006 werden de laatste buiten dienst gesteld. (Dobroslavtsi 5-8-2002, Patrick Roegies)
AIM 2009-2
3
In januari 1965 ontving de BVVS haar volgende MiG-21 variant in de vorm van twaalf MiG-21PF's. Deze MiG’s werden afgeleverd aan 2/18 IAE op Gabrovnitsa waar ze tot 1984 dienst deden. In 1984 werden de acht overgebleven MiG-21PF's overgedragen aan het 2/21 IAE op Uzundzhovo ter vervanging van de MiG-17 waar ze dienst deden tot 1988. Van 1988 tot 1991 vlogen de MiG-21PF's nog korte tijd bij het 1/26 RAE op Dobritch waar ze de laatste MiG-21F-13's vervingen. Het derde dozijn MiG-21’s arriveerde in Bulgarije in 1967 toen het 1/15 IAE op Ravnets werd uitgerust met de MiG-21PFM. Tussen december 1977 en april 1978 ontving de Bulgaarse luchtmacht nog eens 32 MiG-21PFM’s en vier MiG-21PFS uit overtollige Sovjet reserves. De helft van deze kisten verving de MiG-17's van 2/15 IAE op Baltchik. Andere gingen naar 1/15 IAE op Ravnets en 2/18 IAE op Gabrovnitsa. De eerste eenheid die afstand deed van haar MiG-21PFM’s was 2/18 IAE die in 1984 haar kisten verving door 16 MiG-23MLD's en een klein aantal MiG-23UB's. De MiG-21PFM's verhuisde op hun beurt weer naar 1/2 UBAE op Kamenets waar ze de MiG-15UTI's en MiG-17's vervingen. Nog eens twee MiG-21PFM’s arriveerde in 1986 vanuit de Sovjet Unie. Deze toestellen waren voorbestemd voor instructietaken, maar één van de toestellen was in een dusdanig goede staat dat het toestel na een overhaul nog zes jaar dienst deed bij 1/2 UBAE. De overgebleven PFM units 1/15 IAE op Ravnets en 2/15 IAE op Baltchik vervingen in respectievelijk 1989 en 1990 haar PFM's door de MiG-29 en de MiG-21bis. Vier MiG-21PFM's werden in 1992 verkocht aan Nigeria. Slechts één MiG-21U vond zijn weg naar de Bulgaarse luchtmacht. Het toestel kwam in 1968 in dienst en werd geroteerd tussen de diverse MiG-21 eenheden totdat het versterking kreeg van een aantal MiG-21US en UM's. Het toestel bleef in dienst tot het begin van de jaren negentig. Tussen augustus en december 1969 nam het 1/26 RAE zes MiG-21R's in dienst. Dit type bleef in dienst bij deze eenheid tot 1995 toen de laatste drie kisten werden vervangen door zes tot MiG-21MFR omgebouwde MiG-21MF's. Een andere MiG-21 variant die tussen augustus en december 1969 in dienst kwam bij de BVVS was de MiG-21M. Twaalf toestellen vervingen bij het 2/19 IAE op Graf Ignatievo de MiG-19S. Drie extra MiG-21M's werden in augustus 1970 afgeleverd ter compensatie van gecrashte kisten. In 1984 converteerde 19 IAP naar de MiG-21bis en werden de MiG-21M's overgedragen aan het 1/21 IAE op Uzundzhovo waar het samen met een aantal MiG-21PF's de MiG-17's van deze eenheid verving. In 1990 werden de laatste MiG-21M's buiten dienst gesteld toen 21 IAP overschakelde op de MiG-21bis. De MiG-21US was de trainer voor de tweede generatie MiG-21’s. Eén kist kwam in 1969 in dienst gevolgd
4
door nog eens vier in 1970. De laatste MiG-21US'en werden in 1992 uit dienst genomen. In 1970 deed de door turbine motoren aangedreven Mi-8T zijn intrede om de Mi-4 bij te staan in de (troepen-)transporttaak, drie jaar later gevolgd door de Mi-2 trainings, liaison en observatie helikopters die de Mi-1’s vervingen. Hiervan werden er respectievelijk acht en veertien door de BVVS in dienst genomen. Negen MiG-21MF's en elf MiG-21MF-75’s vervingen in respectievelijk 1974 en 1975 de MiG-19P en S'en van 1/18 IAE op Dobroslavtsi. Negen andere gingen naar het 2/19 IAE op Graf Ignatievo. Toen 1/18 IAE op Dobroslavtsi in 1978 overschakelde op de MiG-23MF verhuisden de MiG-21’s naar Graf Ignatievo waar ze de laatste MiG-19’s vervingen bij 1/19 IAE. Toen 19 IAP in 1983/84 overschakelde op de MiG-21bis werden de MF'en overgedragen aan 21 IAP waar zij op hun beurt de MiG-17's vervingen bij 2/21 IAE. In 1990 kreeg 21 IAP de beschikking over de MiG-21bis waardoor de MF's opnieuw een nieuwe eigenaar kregen in de vorm van 1/26 RAE op Dobritch waar ze tot in 2004? actief bleven. Zes MiG-21MF's werden in 1995/96 gemodificeerd om de camera en ELINT pods van de in dat jaar uit dienst genomen MiG-21R mee te kunnen nemen. Na dit modificatieprogramma werden deze kisten aangeduid tot MiG-21MFR. Tussen 1974 en 1982 ontving de BVVS 27 MiG-21UM's. Deze toestellen waren ingedeeld bij alle MiG-21-eenheden. Nog eens zes ex-VVS MiG-21UM's werden in 1990 tegelijk afgeleverd met de MiG-21bis-LASUR’s. In 1995 werden 19 van de 25 resterende MiG-21UM's ontdaan van hun wapenophangpunten en gunsights om zo te voldoen aan het door de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE) toegestane aantal gevechtsvliegtuigen. Deze kisten worden sindsdien aangeduid als MiG-21UM-2. Slechts enkele MiG-21UM's zijn nog in dienst bij 1/3 IAE. In de periode 1976-78 werd er op grote schaal aan de modernisering van de infrastructuur op de vliegbases gewerkt. Ook de bouw van vliegtuigshelters vond in deze periode plaats.
In de tweede helft van de zeventiger jaren kreeg Bulgarije de beschikking over 36 MiG-23BN’s die bij 25 Iztrebitelen Bombard. Aviopolk op Cheshnegirovo-Sadovo werden ondergebracht. (juni 1991 via Patrick Roegies)
AIM 2009-2
Vanaf december 1976 ontvingen de Bulgaren 36 MiG-23BN's. Deze toestellen vervingen de MiG-17’s als jachtbommenwerper bij het 25 IBAP op CheshnegirovoSadovo. De MiG-23BN werd in september 2001 formeel buiten dienst gesteld met de opheffing van 25 IBAP en de sluiting van CheshnegirovoSadovo op 14 juni 2002. De laatste vlucht van een MiG-23BN had echter al in december 2000 plaatsgevonden. In totaal deden vijftien MiG-23 trainers dienst bij 1/18 IAE op Dobroslavtsi, 2/18 IAE op Gabrovnitsa en 25 IBAP op Cheshnegirovo-Sadovo. Veertien fabrieksnieuwe UB's werden afgeleverd tussen 1 november 1976 en 1984 gevolgd door één ex-VVS toestel ook in 1984. Evenals de MiG-21 trainers werden ook acht MiG-23UB's in 1995 ontdaan van hun gunsight en Gsh-23 gunpack om buiten de OVSE-telling te vallen. Deze MiG-23UB's werden sindsdien aangeduid als MiG-23UB-2.
Vanaf november 1982 tot in mei 1991 opereerde de BVVS als enige Warschaupactland buiten Rusland met de MiG-25. Het ging hier om drie met het ‘Tangazh’ systeem uitgeruste ELINT versie van de MiG-25 en één MiG-25RU trainer. De kisten deden dienst bij het Zveno za Operativno Rasuznavane (verkenningsflight) op Dobritch, een onderdeel van 26 ORAP. In juli 1984 begon ook 2/18 IAE op Gabrovnitsa haar MiG-21PF's en PFM’s in te ruilen voor de MiG-23. Dit keer ging het om een batch van 16 export varianten van de MiG-23MLD. Achttien Su-22M-4's en drie Su-22UM-3K's vormden sinds september 1984 de uitrusting van één squadron op Dobritch dat verkenning als hoofdtaak had. De Su-22’s werden in de periode 1984-88 aan de BVVS afgeleverd.
cargoconfiguratie. Twee extra toestellen werden later op de Russische tweedehands markt geruild voor een An-24. 36 Su-25K’s en vier Su-25UBK’s werden vanaf 1986 tot 1988 afgeleverd aan het 22 22 Iztrebitelen Bombardovaci Aviopolk op Bezmer. 36 L 39ZA Albatross straaltrainers werden tussen 1987 en 1991 aangeschaft ter vervanging van de MiG-17 als vliegtuig voor de gevorderde vliegopleiding. MiG-29 luchtoverwichtsjagers kwamen vanaf 1989 in dienst van de BVVS. De eerste twee toestellen arriveerden op 15 juni van dat jaar op Ravnets.
Hoewel er enige tijd sprake was dat de Su-22’s verkocht zouden worden aan een Afrikaans land is dit nooit ten uitvoer gebracht. Alle Su-22’s zijn buiten dienst gesteld. (Bezmer, 7-8-2002, Patrick Roegies)
Op 10 oktober 1978 werden de eerste van in totaal twaalf MiG-23MF's afgeleverd. De toestellen kwamen in dienst bij het 1/18 IAE Op Dobroslavtsi waar ze de MiG-21MF vervingen. Nog een batch MiG-23’s arriveerde in 1983 op Dobroslavtsi in de vorm van acht MiG-23MLA’s. De MiG-23MLA is de aanduiding voor een verbeterde MiG-23ML. Deze zes MiG-23’s werden afgeleverd aan 1/18 IAE op Dobroslavtsi waar ze dienst deden naast de MiG-23MF. De komst van de MiG-23 betekende voor de BVVS dat de mogelijkheden op luchtverdedigingsgebied danig werden uitgebreid. Met de introductie van de R-23R/T radar geleide infrarood raketten was men voortaan ook in staat om ‘head-on’ en ‘beyond visual range’ intercepties uit te voeren. Eind jaren zeventig, begin jaren tachtig werden de Bulgaarse luchtstrijdkrachten verder versterkt met de levering van in totaal 38 Mi-24D en zes Mi-24V aanvalshelikopters die werden ondergebracht bij een nieuw opgericht regiment op Stara Zagora. In navolging van de Mi-24’s volgden 21 Mi-17’s die in 19851991 de Mi-4’s vervingen.
Na een succesvol experiment in 1993 bij het 25 22 Iztrebitelen Bombardovaci Aviopolk op Cheshnegirovo-Sadovo ging de Bulgaarse luchtmacht over op een nieuwe commando structuur waarbij aan elk vliegbasis een nummer werd toegewezen. Nieuwe organisatorische veranderingen vonden er plaats tussen 1998 en 2002. Deze waren bedoeld om de luchtmacht om te vormen tot een meer flexibele strijdmacht. Begin 1995 ontving de BVVS 34 motoren voor de MiG-21, MiG-23 en Su-22 vanuit Duitsland.
De leveranties van diverse nieuwe vliegtuig- en helikopter types alsmede extra MiG-21 en MiG-23’s zorgde in de jaren tachtig voor een behoorlijke expansie van de BVVS. . (Krumovo, 24-5-2009, Jeroen Jonkers)
Vijftien MiG-23UB’s vlogen bij de BVVS, 14 splinternieuwe en één voormalige Sovjet MiG-23UB. (Dobroslavtsi, 5-8-2002, Patrick Roegies)
In 1992 ontving de Bulgaarse luchtmacht haar laatste MiG-23’s in de vorm van vijf ex-Sovjet MiG-23MLD's Deze kisten werden geruild tegen de resterende drie MiG-25’s. De nieuwe MiG-23’s gingen naar 1/18 IAE op Dobroslavtsi.
Door de beschikbaarheid van overtollige MiG-21PFM’s en UM/US’en kon de luchtmacht vliegschool een deel van haar MiG-15UTI en MiG-17’s afstoten. In 1985 ontving één squadron van 2 Utchebna Boen Aviopolk op Kamenets 12 MiG-21PFM’s en MiG-21UM/US’en voor de gevorderde vliegopleiding. Het andere squadron converteerde twee jaar later naar de Aero L 39ZA. Dit squadron was hoofdzakelijk belast met de opleiding van jachtbommenwerperpiloten terwijl jachtvliegers met de MiG-21PFM/UM/US’en voor de luchtverdediging werden klaar gestoomd. De modernste MiG-21 variant is de MiG-21bis-SAU waarvan de Bulgaren er in 1983 dertig ontvingen. In 1985 volgden nog eens zes ex-VVS kisten. De fabrieksnieuwe toestellen vervingen bij de twee squadrons van 19 IAP de MiG-21M (2/19 IAE) en MiG-21MF (1/19 IAE). Ongeveer de helft van deze zesendertig MiG’s vormen nu nog de uitrusting van 1/3 IAE, voorheen aangeduid als 2/19 IAE. Recentelijk onderging een klein aantal toestellen een beperkte upgrade door de installatie van wat nieuwe avionica waaronder een GPS. Naar verwachting zullen deze kisten nog enige tijd in dienst blijven. De Bulgaarse luchtmacht hoopt een aantal van de buiten dienst gestelde ‘bissen’ nog te kunnen verkopen, maar tot dusver is nog geen koper gevonden. De BVVS ontving tussen 1985 en 1990 in eerste instantie zes Let 410's van Let Kunovice. Het ging hier om twee toestellen in passagiersconfiguratie en vier in
AIM 2009-2
5
De kostenloze schenking van zesendertig ex-Sovjet MiG-21bissen in 1990 maakte het mogelijk om de oudere MiG-21 types van 2/15 IAE op Baltchik en 21 IBAP op Uzundzhovo, respectievelijk de MiG-21PFM en de MiG-21M/MF, te vervangen. Het ging bij deze 36 bissen om de met het LASUR navigatiesysteem uitgeruste versie. De MiG-21bissen die de BVVS in 1983 ontving waren van de meer geavanceerde 'bisSAU' variant die duidelijk te herkennen is aan een opvallende antenne onder de neus. De MiG-21bissen van 21 IAB werden aan het eind van de jaren negentig buiten dienst gesteld toen Uzundzhovo haar poorten sloot. De kisten van 6 IAB deden nog korte tijd dienst bij 26 RAB op Dobritch. Nadat ook deze basis werd gesloten werden alle MiG-21bis LASUR buiten dienst gesteld.
Na de uit dienst name van de laatste drie MiG-21R's werden in 1995 en 1996 zes MiG-21MF's gemodificeerd om de fotoverkennings- en ELINT-pod van de MiG-21R mee te kunnen nemen. Na de modificatie waarbij o.a. het boordkanon van het toestel werd verwijderd werden deze kisten aangeduid als MiG-21MFR. Deze MiG’s deden dienst bij 2/26 RAE op Dobritch.
Een voormalige 6 IAB MiG-21bis LASUR in opslag op Graf Ignatievo, in tegenstelling tot nagenoeg alle andere bases droegen deze toestellen het basisembleem op de neus. Een witte zeemeeuw met zon boven de zee. (Graf Ignatievo, 6-8-2002, Patrick Roegies)
BULGARSKI VOENNO-VAZDUSHNI SILI 16 Transportna Aviopolk
Dobroslavtsi
1990 An-24, An-26, An-30, Let 410UVP, Mi-8PS, Tu-134,Yak-40,
VISCHE VOENNOVAZDUSHNO UTCHILISHTE « GEORGI BENKOVSKI »
DOLNA MITROPOLIA
1 Utchebna Aviopolk 2 Utchebna Boen Aviopolk
Shtraklevo Kamenets
3 Otdelna Utchebna Aviatzionna Esk.
Dolna Mitropolia
L 29 L 39ZA, MiG-21PFM, MiG-21UM, MiG-21US L 29
1 DIVISYA PROTIVOVAZDUSHNA OTBRANA
SOFIA
18 Iztrebitelen Aviopolk 1/18 IAE
Dobroslavtsi
2/18 IAE
Gabrovnitsa
6
AIM 2009-2
MiG-23MF, MiG-23MLA, MiG-23UB MiG-23MLD, MiG-23UB
2 DIVISYA PROTIVOVAZDUSHNA OTBRANA 15 Iztrebitelen Aviopolk 1/15 IAE 2/15 IAE
JAMBOL
Ravnets Baltchik
MiG-29, MiG-29UB MiG-21bis, MiG-21UM
10 SMESEN AVIATZIONEN CORPS
PLOVDIV
19 Iztrebitelen Aviopolk 21 Iztrebitelen Bombardovaci Aviopolk
Graf Ignatievo Uzundzhovo
22 Iztrebitelen Bombardovaci Aviopolk 25 Iztrebitelen Bombardovaci Aviopolk 26 Otdelen Razuznavtelen Aviopolk
Bezmer Cheshnegirovo-Sadovo Dobritch - Tolbukhin
Zveno za Operativno Rasuznavane 13 Vertoleten Polk Boyni Vertoleti 44 Vertoleten Aviopolk
Stara Zagora Plovdiv-Krumovo
MiG-21bis, MiG-21UM MiG-21M, MiG-21MF, MiG-21PF,MiG-21UM Su-25K, Su-25UBK MiG-23BN, MiG-23UB MiG-21F-13, MiG-21MF, MiG-21R, MiG-21UM, Su-22M-4, Su-22UM-3K MiG-25RBT, MiG-25RU Mi-24D, Mi-24V Mi-2, Mi-8T, Mi-17(-PP)
AVIATZIA BULGARSKI VOENNO-MORSKI SILI Otdelna Morska Eskadrila Vertoleti
Varna-Chaika
Mi-14BT/PL, Ka-25Ts
1989-2004 Bulgarije mag conform het verdrag van de OVSE 235 vliegtuigen bezitten. Diverse MiG-17, MiG-21’s van de eerste varianten en zelfs MiG-23’s werden vòòr november1995 tot schroot vermalen om aan dit akkoord te voldoen. Ook werd de bewapening van MiG-21 en MiG-23 trainingstoestellen verwijderd zodat deze gespaard konden blijven.
het minimale aantal vlieguren van zestig per jaar kwam te liggen. Doordat de betrekkingen met de buurlanden Griekenland en Turkije sterk verbeterde kon men de teugels echter enigszins laten vieren. In het kader van ingrijpende bezuinigingen werden in 1998 de vliegbases Gabrovnitsa, Balchick, Uzundzhovo en Shtraklevo gedeactiveerd. Gevolgd door Stara Zagora in 2000. In 2001 troffen ook Dobrich, Ravnets en Cheshnegirovo ditzelfde lot. Tenslotte werd in 2003 Dobroslavtsi gesloten en gingen de laatste MiG-23’s in opslag. In februari 2004 viel het doek voor het merendeel van de Su-22’s.
KORPUS PROTIVOVUZDUSHNA ODBRANA
SOFIA
KPVO
Dobroslavtsi
An-2
1 Iztrebitelna Aviacionna Basa (1 IAB) 1/1 IAE
Dobroslavtsi
MiG-23MF, MiG-23MLA, MiG-23MLD, MiG-23UB, L 29
2 Iztrebitelna Aviacionna Basa (2 IAB) 1/2IAE
Gabrovnitsa
MiG-23MLD, MiG-23UB, L 29
3 Iztrebitelna Aviacionna Basa (3 IAB) 1/3 IAE
Graf Ignatievo
2/3 IAE
Graf Ignatievo
MiG-21bis, MiG-21UM, L 29 MiG-21bis, MiG-21UM, L 29
5 Iztrebitelna Aviacionna Basa (5 IAB) 1/5 IAE
Ravnets
MiG-29, MiG-29UB, L 39ZA
6 Iztrebitelna Aviacionna Basa (6 IAB) 1/6 IAE
Baltchik
MiG-21bis, MiG-21UM, L 29
KORPUS TAKTICHESKA AVIATZIJA (KTA) KTA Krumovo
PLOVDIV An-2
21 Iztrebitelna Bombardirovachna Aviacionna Basa (21 IBAB) 1/21 IBAE Uzundzhovo 22 Shturmova Aviacionna Basa (22 ShtAB) 1/22 ShtAE Bezmer 2/22 ShtAE Bezmer
Su-25K, Su-25UBK, L 29 Su-25K, Su-25UBK, L 29
23 Vertoletna Aviacionna Basa Boyni Vertolety (23 VABV) 1/23 EOP Stara Zagora 2/23 EOP Stara Zagora
Mi-24D, Mi-24V Mi-24D, Mi-24V
24 Vertoletna Aviacionna Basa (24 VAB) 1/24 VAE 2/24 VAE 3/24 VAE
Mi-17, Mi-17PP Mi-8T, Mi-8PS Mi-2
Krumovo Krumovo Krumovo
25 Iztrebitelna Bombardirovachna Aviacionna Basa (25 IBAB) 1/25 IBAE Cheshnegirovo-Sadovo Eén van de MiG-21bis-SAU waarvan de Bulgaren er in 1983 dertig nieuw ontvingen. (Graf Ignatievo, 6-8-2002, Patrick Roegies)
Na de ontbinding van het Warschaupact in 1991 en de economische malaise verkeerde de BVVS jarenlang in zwaar weer. Voor reserveonderdelen en vliegtuigonderhoud in Rusland moesten nu harde valuta betaald worden en ook hadden de Russen de brandstoftoevoer dusdanig beperkt dat het aantal vlieguren voor de gemiddelde jachtvlieger zelfs onder
2/25 IBAE
Cheshnegirovo-Sadovo
26 Razuznavatelna Aviacionna Basa (26 RAB) 1/26 RAE Dobritch De MiG-23MF was de eerste luchtverdedigingsvariant van de MiG-23 die in 1978 de BVVS kwam versterken en had voor die tijd ongekende mogelijkheden. (Dobroslavtsi, 5-8-2002, Patrick Roegies).
BULGARSKI VOENNO-VAZDUSHNI SILI 16 TRANSPORTNA AVIACIONNA BASA 1/16 TrAE Sofia-Vrazhdebna
1996
DOLNA MITROPOLIA
Otdelna Zveno za Motivatzionni Poleti 11 Utchebna Aviacionna Basa 12 Utchebna Aviacionna Basa
L 29 L 29 L 39ZA
Dolna Mitropolia Shtraklevo Kamenets
AIM 2009-2
2/26 RAE
MiG-23BN, MiG-23UB, L 39ZA MiG-23BN, MiG-23UB, L 39ZA MiG-21MF(R), MiG-21bis, MiG-21UM, L 39ZA Su-22M-4, Su-22UM-3K, L 39ZA
Dobritch
AVIATZIA BULGARSKI VOENNO-MORSKI SILI Otdelna Morska Eskadrila Vertoleti
Varna-Chaika
Mi-14BT, Mi-14PL
NAVO / EU
An-24, An-26, An-30, Let 410UVP(-E), Mi-8PS, Tu-134A, Yak-40
VISSHE VOENNOVAZDUSHNO UTCHILISHTE « GEORGI BENKOVSKI »
MiG-21bis, MiG-21UM, L 29
Sinds 14 februari 1994 was Bulgarije een actief deelnemer aan het Partnership for Peace programma van de NAVO. In 1998 werd voor het eerst aan PfP oefeningen deelgenomen, twee MiG-21bissen van Graf Ignatievo en een An-24 namen in 1998 deel aan de oefening “Coöperative Change '98” in Slowakije. Ook namen in hetzelfde jaar twee Su-25’s deel aan 7
8
“Coöperative Key” in Turkije, in 1999 waren het twee MiG-29's die deelnamen aan “Coöperative Banner '99” boven de Zwarte Zee. In 2001 werd de oefening “Coöperative Key” zelfs georganiseerd door de Bulgaarse luchtmacht op de bases Graf Ignatievo en Krumovo. Ook in 2002 nam de BVVS deel aan “Coöperative Key”, die dat jaar op Saint Dizier in Frankrijk
AIM 2009-2
werd gehouden. De deelname bestond toen uit twee Su-25's, een Mi-17 en een An-26. Op 2 april 2004 was Bulgarije één van de zeven nieuwe landen die tot de NAVO toetraden. Na de toetreding tot de NAVO initieerde het Bulgaarse ministerie van defensie direct een modernisering- en herstructurering programma (PLAN 2004). Hierin werd het plan gepresenteerd om in de komende vijf jaar ruim een miljard in de sterk gereduceerde strijdkrachten te investeren.
Zestien ge-update MiG-29’s vormen de aankomende tijd het speerpunt van de Bulgaarse luchtstrijdkrachten. (Krumovo, 24-5-2009, Jeroen Jonkers)
Op 28 april 2006 sloten de Verenigde Staten en Bulgarije in Sofia het bilaterale Defense Cooperation Agreement (DCA). Een zelfde soort van verdrag werd met Roemenië gesloten. Amerikaanse troepen die in deze landen verblijven, maken deel uit van de Joint Task Force East. De Amerikanen gebruiken in het kader van dit verdrag regelmatig de vliegbases Bezmer en Graf Ignatievo voor gezamenlijke oefeningen terwijl ook de Novo Selo Range beschikbaar is voor oefeningen van Amerikaanse eenheden. Conform dit verdrag mogen er voor oefendoeleinden maximaal 2500 Amerikaanse troepen tegelijkertijd op Bulgaars grondgebied worden gestationeerd.
3 IAB Tot dusver zijn zowel op de MiG-21 als de MiG-29’s geen squadron emblemen aangebracht.
Middels deze overeenkomst is het de Verenigde Staten ook toegestaan Bulgaarse bases te gebruiken als doorvoerhaven naar het Midden Oosten. Bulgarije sloot zich enkele dagen na de aanslagen van 11 september 2001 aan bij de internationale coalitie tegen terrorisme. Op 14 november 2001 kregen de Amerikanen en hun bondgenoten toestemming gebruik te maken van het Bulgaarse luchtruim en bases voor Operation Enduring Freedom. Vanaf eind november werden er tijdelijk ter ondersteuning van deze operatie zes KC-135 van het 351st EARS op de luchthaven van Burgas gestationeerd.
Ook voor de MiG-21’s wordt geen standaard camouflageschema gehanteerd. De MiG-21’s van 1/3 IAE dragen geen emblemen. (Krumovo, 24-5-2009, Jeroen Jonkers)
De luchtmacht is inmiddels volledig geïntegreerd in het NATO Integrated Air Defence System (NATINADS). Op Graf Ignatievo staan hiervoor volledig bewapende MiG-29’s vierentwintig uur per dag paraat.
Op 8 augustus 1994 werd de op Sovjet leest geschoeide 19 Iztrebitelen Aviopolk opgeheven en de squadrons onder de nieuwe organisatiestructuur met basesnummers gebracht. Graf Ignatievo kreeg hierbij 3 Iztrebitelna Aviacionna Basa toegewezen.
Op dat moment vonden er volop werkzaamheden op Graf Ignatievo plaats om deze basis geheel geschikt te maken om aan de NAVO specificaties te voldoen. Op 30 augustus 2001 werd de naar NAVO eisen aangelegde startbaan geopend.
Sinds 1 januari 2007 maakt Bulgarije deel uit van de Europese Unie.
Nog slechts een klein aantal MiG-21UM’s wordt door 1/3 Iztrebitelna Avio Eskadrila gebruikt. (Graf Ignatievo, 5-8 2002, Patrick Roegies)
3 IZTREBITELNA AVIACIONNA BASA 1/3 Iztrebitelna Avio Eskadrila 2/3 Iztrebitelna Avio Eskadrila
Graf Ignatievo Graf Ignatievo
MiG-21bis, MiG-21UM MiG-29, MIG-29UB
Een MiG-29UB met het oude serial. Na het levensverlengende onderhoud hebben de toestellen nieuwe serials gekregen die direct aansluiten op de ‘oude’ reeks. (Graf Ignatievo, 5-8-2002, Patrick Roegies)
Op 29 november 2007 werd de eerste door RSK-MiG geoverhaulde MiG-29 afgeleverd door het TEREM 'Georgi Benkovski' onderhoudscentrum. De avionicaupgrade word uitgevoerd door het Frans/Duitse Thales in samenwerking met RSK-MiG. De aanschaf van nieuwe gevechtsvliegtuigen staat echter nog altijd hoog op de prioriteitenlijst van de BVVS. In oktober 2008 werd hiervoor het groene licht gegeven. De definitieve keuze voor 12-24 toestellen is er echter nog steeds niet gevallen, uit het lijstje Eurofighter, Dassault Rafale, JAS 39 Gripen, F-16 en F/A-18 Super Hornet lijkt de F-16 echter de grootste kanshebber.
De verbondenheid van 1/3 IAE met Graf Ignatievo voert terug naar de oprichting van 19 IAP in 1951. De eerste MiG-21 variant de MiG-21F-13 kwam eind 1963 in dienst van het squadron. Evenals de meeste Warschaupact landen ontving de Bulgaarse luchtmacht in 1989 haar eerste MiG-29’s Het ging hierbij om achttien MiG-29 van het type 9-12A eenzitters en vier MiG-29UB type 9-51A tweezitters. De kisten vervingen bij 1/15 IAE op de basis Ravnets een vergelijkbaar aantal MiG-21PFM's en MiG-21US'en. Een tweede batch MiG-29’s die de uitrusting zouden moeten gaan vormen voor een van
AIM 2009-2
Na de sluiting van Ravnets rond de eeuwwisseling verhuisden de MiG-29's alsnog naar Graf Ignatievo waar ze ingedeeld werden bij het 2/3 IAE. Hoe bedroevend de inzetbaarheid op dat moment was bewijst wel het feit dat dertien van de 22 MiG-29’s per dieplader naar Graf Ignatievo werden overgebracht. Eind 2001 werd besloten dat bij zestien van de MiG-29’s een levensverlengend programma en een upgrade zou worden uitgevoerd om ze uiteindelijk aan te kunnen bieden aan de NAVO. Het contract hiervoor werd in maart 2006 met RSK-MiG gesloten. Plannen om tweedehands F-16’s aan te schaffen waren hiermee van tafel. Medio 2002 werd er helemaal niet meer gevlogen met de MiG-29’s en maakten de vliegers hun schaarse vlieguren vol op de L 39ZA.
In 1998 werd een squadron van Uzundzovo aan 3 IAB toegevoegd. MiG-21’s van 3 IAB namen toen ook voor het eerst deel aan de Partnership for Peace oefening “Cooperative Chance” op Sliač in Slowakije. In 2000 werden de MiG-29’s van Ravnets naar Graf Ignatievo overgebracht evenals L 39ZA van Kamenets.
Van 10 t/m 24 juni 2008 was het 93rd Fighter Squadron van het Air Force Reserve Command te Homestead ARB te gast op Graf Ignatievo met tien F-16’s. (Graf Ignatievo, 24-6-2008, Anton Balakchiev) Inmiddels is de USAF met enige regelmaat in Bulgarije te gast voor oefeningen. Oregon Air National Guard Eagles van het 173rd Fighter Wing namen deel aan de oefening Sentry Lion 2006 die van 2 t/m 16 juni 2006 vanaf Graf Ignatievo plaatsvond. (Graf Ignatievo, juni 2006, USAF)
de squadrons van 19 IAP op Graf Ignatievo werd nooit besteld. Ook een aanbod van MiG MAPO voor de levering van 14 MiG-29SM's in 1997 werd afgeslagen.
9
10
MiG-29’s blijven binnen de NAVO vreemde eenden in de bijt. (Krumovo, 24-5-2009, Jeroen Jonkers)
AIM 2009-2
1994 is de An-30 aan een ingrijpend moderniseringsprogramma onderhevig geweest waarbij alle oorspronkelijke camera systemen zijn vervangen door uiterst moderne apparatuur van Westers makelij.
12 UTCHEBNA AVIACIONNA BASA 1/12 Utchebna Avio Eskadrila 2/12 Utchebna Avio Eskadrila ?
Dolna Mitropolia Dolna Mitropolia
12 UAB Waar de meeste overige Bulgaarse vliegtuigen geen enkele overeenkomst vertonen v.w.b. hun kleurenschema’s zijn de PC 9’s in een strak glanzend zwart jasje gestoken met twee horizontale gouden strepen over de romp. Net iets voor de cockpit is aan beide zijden het hierboven links afgebeelde embleem aangebracht. En hoewel men reeds verhuist is naar Dolna Mitropolia staat in het embleem nog steeds Kamenets.
L 39ZA PC 9M Achttien door het Tsjechoslowaakse Aero Vodochody gebouwde L 39ZA Albatros trainers vervingen in 1986 de MiG-15UTI en de MiG-17 bij 2/2 UBAE als wapentrainers. Een tweede batch van nog eens achttien Albatrossen werd in het begin van de jaren negentig afgeleverd aan het 1/2 UBAE dat in 1992 haar MiG-21PFM en UM's buiten dienst stelde. Vanaf het midden van de jaren negentig werd de Albatros ook gebruikt door de base flights voor trainingsdoeleinden op de diverse frontlijn bases. Inmiddels is tenminste de helft van de Albatrossen niet meer in operationele dienst en zijn deze verkocht, buiten dienst gesteld of staat in opslag. Op 18 november arriveerde de eerste drie van zes Pilatus PC 9M turboprop basistrainers in Bulgarije. De order die in 200? bij Pilatus werd geplaatst omvatte zes PC 9M’s met een optie op nog zes toestellen. In de deal zat ook één PC 12M die in december 2003 aan het 1/16 Transportna Avio Eskadrila werd geleverd.
ge vliegtuigen, het droppen van para’s en licht transport. Een tweetal Let 410’s is nog actief terwijl de rest staat opgeslagen. In december 2003 werd door Pilatus één nieuwe PC 12M geleverd, dit éénmotorige turboproptoestel wordt hoofdzakelijk ingezet voor het vervoer van VIP’s en lichte transporttaken en heeft een bereik van meer dan 4000 kilometer.
In 2000 werden de laatste twee overgebleven An-24’s van de Bulgaren verkocht aan Hely Air. (Sofia, november 1995, via Patrick Roegies)
De PC 12M is in een civiel ogend kleurenschema gespoten. (Bern Belp, 19-5-2004, Marc Michel)
Bulgarije heeft vijf C-27J’s in bestelling. Eerdere plannen om acht toestellen te kopen zijn vanwege budgettaire tekortkomingen voorlopig teruggedraaid. De door Lockheed Martin en Alenia Aeronautica ontwikkelde.C-27’s vervangen de An-26’s. De eerste C-27 werd in november 2007 op Sofia overgedragen aan de Bulgaarse luchtmacht. De An-30 van de Bulgaarse luchtmacht die speciaal is aangepast voor Open Skies missies sierde in 2004 de static van de KLu open dagen op Volkel. (Volkel, 20-6-2004, Jeroen Jonkers)
Ook in de L 39 vloot is flink gesneden. Eer zouden nog 18 L 39’s operationeel moeten zijn. (Graf Ignatievo, 05-08-2002, Patrick Roegies)
In januari 1985 nam men de eerste van in totaal zes nieuwe Let 410UVP(-E/E3)’s in dienst ter vervanging van de jaren eerder afgestoten An-2, An-14,en L 200 vloot. Twee extra tweedehands exemplaren volgde in 1991 vanuit Rusland nadat men een An-24 aldaar had ingeruild. Een deel van Let 410’s is uitgevoerd als volledige passagierstoestellen terwijl een aantal zowel passagiers als vracht kan vervoeren. De belangrijkste taken voor de toestellen zijn training voor meermotori-
Met enige moeite is het embleem te zien dat net voor de cockpitkap is aangebracht. (Graf Ignatievo, 1-9-2005, Anton Balakchiev)
16 TRANSPORTNA AVIACIONNA BASA 1/16 Transportna Avio Eskadrila
Sofia-Vrazhdebna
An-26, An-30, C-27J, Let 410UVP(-E3), PC 12M
KORPUS PROTIVOVUZDUSHNA ODBRANA
In mei 1993 werd de transportvloot van de Bulgaren van Dobroslavtzi naar Vrazhdebna, het militaire deel van de luchthaven Sofia, overgeplaatst. Voor april 1964 was deze hier ook al ondergebracht geweest en had men aan de wieg gestaan van de eerste helikopteroperaties van de Bulgaarse luchtmacht met Mi-1’ s en Mi-4’s.
Diverse vliegtuigen van het 1/16 Transportna Avio Eskadrila dragen het hoofdzakelijk uit blauwe tinten uitgevoerde schild van deze eenheid op de neussectie.
Van de huidige inventaris vervingen de An-26’s in 1984-85 de laatste zes Il-14’s. Momenteel worden de An-26’s op hun beurt opgevolgd door de C-27J. Slechts enkele An-26’s behoren nog tot de operationele inventaris. De An-30 werd in 1975 aangeschaft voor, in eerste instantie, cartografische opdrachten. Na de ondertekening van het Open Skies verdrag in
AIM 2009-2
Vijf C-27J’s vervangen de An-26’s waarvan er nog maar enkele operationeel zijn. (Sofia-Vrazhdebna, 5-11-2007, Anton Balakchiev)
11
KPVO
Sofia-Vrazhdebna
An-2
Het hoofdkwartier van het Korpus Protivovuzdushna Odbrana ofwel luchtverdedigingskorps te Sofia heeft één An-2 ter beschikking die wordt gebruikt voor liaison. Een aan het hoofdkwartier van het Korpus Takticheska Aviatzija, tactische luchtmachtkorps toegewezen An-2 is niet langer in operationele dienst. 12
Still going strong! (Graf Ignatievo, 1-9-2005, Anton Balakchiev)
AIM 2009-2
Een zware storm trof echter de basis Stara Zagora in de zomer van 1999 waarbij nagenoeg alle hoofdrotorbladen van de Mi-24’s werden vernield. De sluiting van Stara Zagora resulteerde in de verhuizing van de sterk ingekrompen Mi-24-vloot naar Krumovo. Het aantal crashes met de Mi-24 is beperkt gebleven tot één.
22 SHTURMOVA AVIACIONNA BASA 1/22 Shturmova Avio Eskadrila 2/22 Shturmova Avio Eskadrila ?
Bezmer Bezmer
Su-25K, Su-25UBK Su-25K, Su-25UBK
Werkpaard voor het gehele Warschaupakt was ongetwijfeld de Mi-8/Mi-17 helikopter. Mi-17 403 is ondertussen wfu en naar de RAF als ZB698. (Krumovo 5-8-2002, Patrick Roegies)
22ShAB De witte nummers van de Su-25’s zijn omlijnd met een rode of een blauwe rand. In het verleden kon hier in ieder geval het squadron van af worden geleidt.
werden pas in 1988-89 geleverd zodat een aantal MiG-15UTI’s voor conversietraining werd gebruikt. Momenteel zouden minder dan vijftien Su-25’s waaronder drie Su-25UBK’s tot de operationele inventaris van de Bulgaarse luchtmacht behoren. Hiervan zijn vier Su-25K’s en twee UBK’s in 2004-2005 voorzien van verbeterde navigatieapparatuur voor deelname aan buitenlandse oefeningen en vredesoperaties. Een vijftal Su-25’s is in 2000 verkocht aan TAM (Tbilisi Aircraft Manufacturing) in Georgië. Naar alle waarschijnlijkheid is er dan ook nog maar slechts één squadron operationeel.
Op Krumovo is de gehele helikoptervloot van de Bulgaarse luchtmacht ondergebracht. De inzetbaarheid van de Mi-17 en Mi-24 helikopters is echter bijzonder laag. Bulgarije besloot op 31 januari 2007 om het 57 miljoen euro omvattende contract voor de modernisering van 12 Mi-24 en zes Mi-17 helikopters met het Israëlische Elbit Systems te ontbinden. Het contract dat in december 2005 getekend werd zou grotendeels worden uitgevoerd door het Bulgaarse TEREM te Letets. Eind 2006 werd duidelijk dat de deadline voor de aflevering van de drie geupgrade prototypes (veelal veroorzaakt door certificatieproblemen) niet zou worden gehaald. De meeste Mi-17’s en Mi-24’s staan inmiddels in opslag en over het lot van deze helikopters is momenteel niets bekend. Een aantal is verkocht, twee Mi-24D’s zijn aan Mali afgeleverd en twee Mi-17 zijn in handen gekomen van het Britse QinetiQ op Boscombe Down.
NAVO partner Bulgarije is het enige land van het bondgenootschap dat de Su-25 in haar gelederen heeft. (Krumovo, 24-5-2009, Jeroen Jonkers)
Bulgarije was het tweede Warschaupact land dat de Su-25 in dienst nam. De eerste toestellen werden in oktober 1986 door Sovjet instructeurs naar Bezmer overgevlogen. In de periode 1987-88 werden alle 36 Su-25K’s afgeleverd en konden de laatste MiG-17F’s buiten dienst worden gesteld. De vier Su-25UBK’s
Ook van de inmiddels drastisch ingekrompen Mi-17 vloot is nog maar klein aantal exemplaren operationeel. (Krumovo, 23-5-2009, Jeroen Jonkers)
Slechts enkele van de oorspronkelijke 25 Mi-17 zijn nog operationeel op Krumovo. 19 Mi-17’s uitgevoerd in de transport uitvoering werden in 1985 afgeleverd ter vervanging van de laatste Mi-4's bij het 44 VAP op Krumovo. Deze werden in 1991 gevolgd door nog eens twee tweedehandse helikopters en vier Mi-17PP Electronic Warfare varianten. De laatste zijn inmiddels ontdaan van hun EW apparatuur. De Mi-17's werden in het verleden regelmatig verhuurd aan civiele bedrijven die ze inzette voor bosbrandbestrijdingstaken in het buitenland. In oktober 2008 werd aangekondigd dat twee Mi-17 helikopters de ISAF troepen in Afghanistan zouden gaan ondersteunen.
Vier Su-25UBK’s vonden hun weg naar de BVVS. (Bezmer, 7-8-2002, Patrick Roegies)
24 VERTOLETNA AVIACIONNA BASA 1/24 Vertoletna Avio Eskadrila 2/24 Vertoletna Avio Eskadrila Uchebno Aviozveno
Plovdiv-Krumovo Plovdiv-Krumovo Plovdiv-Krumovo
Mi-24V Mi-17(-PP), AS 532AL Bell 206B-3
De operationele inzetbaarheid van de Mi-24 is zeer bedroevend, slechts een enkeling is nog vliegwaardig. (Krumovo, 23-5-2009, Jeroen Jonkers)
In juni 1979 ontving het 44 VAP de eerste vier Mi-24D aanvalshelikopters. De heli's waren ingedeeld bij het Eskadrila Ogneva Poddrazhka (EOP). Het EOP vormde de basis voor wat in 1983 het 13 VPBV werd met als thuisbasis Stara Zagora. In totaal ontving de BVVS tussen 1979 en 1985 38 Mi-24D’s en zes Mi-24V's. Na de herstructurering van de Bulgaarse luchtmacht eind jaren negentig zouden 24 Mi-24 in dienst blijven.
AIM 2009-2
13
14
Vier van de Bulgaarse Bell 206’en zijn in een overwegend blauw met wit kleurenschema gespoten terwijl de andere twee hoofdzakelijk wit met wat blauw zijn. (Krumovo, 23-5-2009, Jeroen Jonkers)
In 1999 kreeg men op Krumovo de beschikking over zes door Bell Helicopter Textron geleverde Bell 206B(-3)’s ter vervanging van de Mi-2. In 2000 werd hier één Bell 430 voor VIP transport aan toegevoegd. De Bell 430 is inmiddels verkocht aan de vanaf Sofia opererende charter maatschappij Balkan Holidays Airlines.
AIM 2009-2
Op 28 januari 2005 werd het contract getekend met Eurocopter voor twaalf AS 532AL Cougar Mk1 medium transport helikopters. De Cougars waarvan er acht worden uitgevoerd voor tactische transporttaken en vier voor combat SAR missies zijn vanaf augustus 2006 geleidelijk in dienst gekomen. Naar verwachting zullen dit jaar ook de laatste exemplaren worden overgedragen. De AL versie van de Cougar kan worden voorzien van kannonnen en raketsystemen. De aanschaf van de Cougars was één van de eerste grote aankopen van Bulgarije nadat het land in maart 2004 toetrad tot de NAVO.
Cougars hebben inmiddels een groot deel van de Mi-17’s vervangen. (Krumovo, 23-5-2009, Jeroen Jonkers)
BULGARSKI VOENNO-MORSKI FLOT Otdelna Morska Eskadrila Vertoleti
Varna-Chaika
Mi-14PL/BT
Binnen afzienbare tijd worden de Mi-14’s ‘vervangen’ door AS 565 Panthers. (Varna-Chaika, 9-8-2002, Patrick Roegies)
De eerste Panther wordt binnen afzienbare tijd aan de Bulgaarse marine overgedragen. (Paris-Le Bourget , 20-6-2009, Eurocopter)
In 1979 ontving de Bulgaarse marine, de BVMF, de eerste van zes Mi-14PL ASW helikopters ter vervanging van de Mi-4. Deze werden in 1983 gevolgd door twee Mi-14BT mijnenvegers en in 1990 door nog eens drie Mi-14PL's die afkomstig waren uit de inventaris van de Russische marine. Een Mi-14BT werd buitendienst gesteld nadat deze ‘geditcht’ was. Eén Ka-25Ts werd in 1984, als enige in zijn soort, afgeleverd aan de Bulgaarse marine. Dit toestel, evenals een groot deel van de Mi-14’s, is niet meer operationeel.
De deal die in januari 2005 met Eurocopter werd gesloten omvatte ook zes AS 565MB Panthers voor de Bulgaarse marine. Deze zijn bedoeld voor surveillance taken boven de Zwarte Zee, SAR en de bestrijding van onderzeeboten en oppervlakteschepen. De Panthers staan gepland om in 2010-2011 te worden afgeleverd.
PRAVITELSTVEN AVIOOTRYAD 28 Pravitelstven Aviootryad 28
Sofia-Vrazhdebna
A 319, Falcon 2000, Tu-154M
Deze eenheid is de VIP-flight van de Bulgaarse regering. Pravitelstven Aviootryad 28 ofwel Government Air Transport Group 28 beschikt over vier vliegtuigen waaronder één van de nieuwste vliegtuigen in Bulgaarse overheidsdienst; de Falcon 2000. Het toestel verving in december 2001 een Falcon 50 die
was geleast in afwachting van de aflevering van de nieuwe Falcon 2000. Naast deze Falcon beschikt de eenheid op Sofia-Vrazhdebna, ook nog over een Tu-154. Recentelijk zijn twee tweedehands A 319’s van Air Berlin over gekocht waarvan de eerste in mei 2009 is afgeleverd.
Speciale dank aan; Paul van der Linden / scramble Patrick Roegies / www.aviaslides.com Robin Polderman / http://www.arrow-aviation.nl/indexe.html
Chavdar Garchev Bronnen; World Air Power Journal Volume 36 spring 1999 http://nl.wikipedia.org/wiki/Geschiedenis_van_Bulgarije
AIM 2009-2
15
