BUI'I'FXGVWOON - O\DFRWIJS

28 -

BUI'I'FXGVWOON - O\DFRWIJS AG. UTRECHT - 14 DECEMBER 1940. De „Federatie Buitengewoon Lager Onderwijs in Nederland" organiseerde op 14 December 1940 te Utrecht in hotel „Noord-Brabant" een B.O.-dag, welke zeer druk bezocht werd en naar onze mening volkomen aan het gestelde doel beantwoord heeft. Allereerst wordt de agenda overgenomen èn ter vastlegging van het programma, èn omdat daaruit wel heel duidelijk kan blijken, hoe er alles op gezet was om het volle accent te laten vallen op de reeds zoveel jaren bestaande en beproefde samenwerking. FEDERATIE BUITENGEWOON LAGER ONDERWIJS IN NEDERLAND Voorzitter : C. DE JEU. — Secretaris G. A. E. CHRIST. — Penningmeester : M. DROGE. Correspondentieadres : CHRIST te UDENHOUT. - Tel. K 4141-203.

BUITENGEWOON - ONDERWIJSDAG op Zaterdag 14 December 1940 te Utrecht, Hotel „Noord Brabant", Vreeburg 3. -

Onderwerp : De LICHAMELIJKE OPVOEDING op de scholen van het Buitengewoon Lager Onderwijs. AGENDA : 12.00-12.15 : Openingswoord door G. A. E. CHRIST. 12.15-12.30 : Inleiding van de B.O. -dag door C. DE JEU. 12.30-13.00 : Het physiologisch standpunt door Dr. J. H. O. REYS. 13.00-13.30 : De beroepsbekwaamheid door Dr. I. C. VAN HOUTE. 13.30-13.50 : Inleiding van het technisch gedeelte door J. R. ROBERT. 13.50-14.30 : Pauze. 14.30-15.30 : Demonstratie met zwakzinnige, blinde en doofstomme leerlingen door J. R. ROBERT. 15.30 : Sluitingswoord door S. STEMERDING. NAMENS HET BESTUUR DER FEDERATIE C. DE JEU, Voorzitter. G. A. E. CHRIST, Secretaris.

De voorzitter C. DE JEU opent de vergadering en geeft onmiddellijk het woord arm den secretaris der Federatie. OPENINGSWOORD door G. A. E. CHRIST.

Dames en Heren, Het is mij een bijzondere eer U allen te mogen begroeten namens het bestuur van de Federatie B. L. O. in Nederland. Dat U ons vandaag dubbel welkom is, behoeft geen nadere toelichting en uit de geanimeerde stemming bij het weerzien van vele goede bekenden en vrienden, mag ik wel opmaken, dat de bij ons van ouds bekende milde en hartelijke sfeer weer een aangename en vruchtdragende bespreking waarborgt. Wij zien ons bovendien omringd door Autoriteiten en Gasten, op wier aanwezigheid we hogelijk prijsstellen : deze attentievolle belangstelling houdt immers waardering van onze arbeid in en waardering opent de weg tot vertrouwen.

29

c^ In dit teken vooral moge deze vergadering staan. ^> rir Q Het is ons dan een grote verheugenis, een belofte tevens, dat vertegenwoordid^r gers van. het Departement van Opvoeri) ding, Wetenschap en Cultuurbescherming (1$ G ^ ^. Q c^ vandaag in ons midden willen zijn en Fir wanneer ik hen namens het verenigde ^ < B. L. O. in Nederland welkom heet, wil ^ dat meer zijn dan een conventionele hof(D ^ C lelijkheid, welke men verplicht is aan zijn x^ 0 Q En Overheid. Aan dit eerbetoon ligt ook onze O a erkentelijkheid ten grondslag en het vaste 5 ^ vertrouwen, dat onze stem weerklank zal .. ® vinden bij het over ons gestelde Gezag. ^^^ cn ^ Dr. Wesselings, Chef van het Lager On- ~FD-- to(;1 derwijs en meneer Erdman, Referendaris á ^ ó ~d a^ aan 't Departement, wees hier van harte B" ^.^ (D welkom ! N ^ . Ofschoon 'n organisatie zich met hare d^ wensen rechtstreeks tot de Regering kan o : ^^ wenden, hebben wij nimmer nagelaten tevens uit te zien naar goede pleitbezor•-f ^ • ^ gers, ik bedoel in 't algemeen hen onder ^^ onze gasten, die door aanzien, deskundiga m )-4 heid en gezag bereid waren hun invloed <^ o voor ons aan te wenden en heel bij zono der denk ik hierbij aan Dr. van VoortQ ^ /r m^ " ^V huijsen en Dr. van Houte. Wie heeft meer o voor ons gedaan, dan de grondlegger van het B. L. O. in ons goede Vaderland ! (D Wien is grootser en hartelijker hulde ten `' á deel gevallen bij zijn afscheid, dat ge^^ ^ •• lukkig geen heengaan was ! Zijn Op^b ó G volger ligt het B. L. O. even na aan 't -^^ G _. hart ; hij propageert het in stad en land, ti doceert aan de Vakstudie, spreekt op Á d onze vergaderingen, staat steeds met x p~ raad en daad gereed, kortom de zaak N G wordt op de oude voet voortgezet. Er is cD 'n degelijke en deugdelijke band tussen v o de Rijksinspectie en ons en daarom Dr. van Voorthuijsen en Dr. van Houte, heet de gehele vergadering U welkom in haar midden Vanzelf sprekend is het ons aangenaam hier te zien, zij, die deze ver`y (^

ti

^

^

^

%.f..

^.

Q

^

^

^

^

.-^

•an Diapa3 iap silDt aio aS`ZSIEIHO'3

^

tijd ensdeopeni n gs red evan

^

Ia; Di slnni saq

^ G

P 3U

gadering mogelijk maken : dat zijn de Sprekers : Dr. Reys, Dr. van Houte en de heer Robert en tevens de Directies van het Doofst. Instituut te Rotterdam, het Instituut voor Blinden te Zeist en Frater Lambertus, hoofd ener school voor B. L. O. alhier, om hun bereidwilligheid leerlingen ter beschikking te stellen voor de demonstratie. Aan 'n woord van welkom past zeer zeker ook een woord van welgemeende dank ! Dan zijn hier ook vele gasten van de onderscheiden Verenigingen aanwezig, wier namen mij echter niet alle bekend zijn. Zij behoren tot de genoemde groep van pleitbezorgers, in wier sympathie wij ons verheugen en van wier hulp wij ons verzekerd houden. Niet gaarne zou ik iemand vergeten en daarom begroet ik hen uit naam van het Federatiebestuur als ons aller goede vrienden Ten slotte dank ik gaarne het A. N. P., dat het een Verslaggever naar deze vergadering heeft willen zenden. Collega's, gij weet wat de Pers voor ons betekent. Zonder haar hulp zou het B. L. O. niet zijn, wat het nu is. Het grote publiek kunnen wij door onze vaktijdschriften nimmer bereiken, en daarom, meneer Pool, doet het ons genoegen U ook aanwezig te zien. Ik hoop, dat U een goede indruk moogt meenemen van deze honderden buitengewone mensen. Dames en Heren, in deze begroeting ligt de aanloop voor het korte openingswoord : vertrouwen vragen en vertrouwen wekken. Alle betrokken instanties zijn aanwezig : Departement, Inspectie, Federatiebestuur, het gehele B. L 0., onze vrienden en de Pers. Dat is zo de situatie van buiten ik ben dat aan Uw eer verplicht bekeken, als U wil het lichaam, waarin -- het levensbeginsel niet ontbreekt. Zonder twijfel hebt U uw blik laten gaan door deze overvolle zaal en zal U het met mij eens zijn, dat in Nederland niet gemakkelijk een tweede groep van sociale werkers te vinden is, zó verscheiden in stand en rang, in kledij en tongval, zo verspreid wonend over het gehele land, zo verschillend van richting en werkkring, waarbij het saamhorigheidsgevoel steeds zo spontaan tot uiting komt als onder de mensen van het Buitengewoon onderwijs. Het is niet de eerste maal, dat we zo te samen komen en zeker niet alleen door de drang der omstandigheden, want als onze plannen van het vorig jaar toen niet door de dreiging van de internationale toestand waren uitgesteld, zouden we nu niet een paar uurtjes, maar enkele dagen in congres bijeen zijn. Verbondenheid echter wordt dan eerst een sterke en levende kracht, wanneer daarmee gepaard gaat het vermogen en de bereidheid om zich aan te passen aan tijd en omstandigheden. Dat aanpassingsvermogen nu zit het B. L. O. in 't bloed ; Gij weet 't allen, 't is onze voornaamste opgave, de noodzakelijkste, de enige welke ons voeren kan tot succes. Tussen haakjes -- als de tijd niet ontbrak zou ik van hieruit heel gemakkelijk het hemelsbrede verschil tussen het G. L. O. en het B. L. O. kunnen laten zien, waarin mede 'n verklaring ligt, waarom het B. L. O. in deze vorm kracht in eenheid zoekt. Intussen zullen de Sprekers van deze middag op dat verschil wel voldoende licht werpen.

31 Alvorens enige woorden te wijden aan de innerlijke bereidheid tot samenwerking en het steeds ingesteld zijn op zich wijzigende omstandigheden, want dat zijn twee kardinale punten van actueel belang, mag nog op iets gewezen worden, n.l. op 't afwezig zijn van 'n factor, welke weerstand zou kunnen oproepen. Niemand ter wereld immers ziet in ons het gevaar aanwezig, dat we onze pupillen op enig terrein tot te duchten tegenstanders van 'n bepaalde richting zouden kunnen opvoeden. Leidende functies, op welk gebied ook, zijn voor onze kinderen ten enenmale uitgesloten. Stel U voor 'n doofstomme redenaar of een physiek blinde volksleider, om van zwakzinnigen maar niet te reppen. Onze saamhorigheid. Het B. L O. -- uitgezonderd het doofst.- en blindenonderwijs — is nog betrekkelijk jong, staat zelfs nog voor een gedeelte in het propaganda-stadium. De strijd, welke we voor onze emancipatie moesten voeren tegen onkunde, vooroordelen, naijver en zelfs onwil, maakte 't noodwendig, dat deze vrij kleine groep zich nauw aaneensloot. We hebben allen dagelijks te doen met geestelijke en lichamelijke afwijkingen, of een dooreenmengeling van beide. Dit maakt de behandeling dezer kinderen zo moeilijk, eist zeer speciaal en meestentijds individueel onderwijs, waarvoor men nog in alle richtingen zoekende is. Deze omstandigheid brengt de leerkrachten vanzelf bij elkaar, niet alleen in eigen land, maar evenzeer tot ver over Ooster- en Zuidergrenzen. De aard der pupillen vraagt daarboven ook nat de schoolopvoeding meer of mindere nazorg, waarbij opnieuw onderlinge hulp en voorlichting de betrokkenen bij elkaar houdt. Dat het B. L. O. onder één Rijksinspectie ressorteert, is mede een bevorderende factor tot binding en eenheid. Het verleden is er om te bewijzen, dat zowel de tegenwoordige als de vorige Inspecteur de kunst verstaan, om hun mensen om zich te verzamelen, hen te leiden en te stimuleren. Er is nog iets anders. Onze zorg gaat uit naar misdeelde kinderen, waarbij alzo een beroep gedaan wordt op 't menselijk mededogen, op de liefde, die des te gemakkelijker aanspreekt, omdat 't onschuldig lijdende kinderen betreft. De liefde, naar menselijke peiling, Gods grootste gave, geschonken aan redelijke schepselen ; haar ontbreekt de kiem tot ontbinding, omdat zij in wezen op éénheld gericht is. Neen, het is geen wonder, dat de B. L. O.-ers zo van zelf en zo gaarne uit innerlijke aandrang tot elkander komen, 'n verbondenheid vormen, zoals nauwelijks elders is aan te wijzen. Wat is er de laatste jaren niet geDe instelling op de nieuwe tijd. sproken en geschreven over de vernieuwing van het onderwijs. Velen van U zullen zich 't Amsterdamse Congres herinneren, waarop Dr. van Houte zei, dat het B. L. O. die vernieuwing niet nodig heeft, omdat het zich in feite voortdurend vernieuwt en aanpast. Het is nu eenmaal onze opgave, steeds nauwlettend uit te zien naar wat zich in de maatschappij voltrekt, omdat onze kinderen hoogstens en dan nog in het gunstigste geval slechts één kans voor het leven krijgen. Wordt die gemist, dan zijn ze verloren. Wij kunnen eenvoudig de realiteit niet uit het oog verliezen. Zelfs de zwak-

32 zinnige ziet b.v. in de arbeid, niet in de eerste plaats 'n middel om geld te verdienen, maar in het zich nuttig kunnen maken voor anderen een recht op 'n plaats in de maatschappij en voelt zeer sterk aan zich door arbeid tot 'n menswaardige hoogte op te werken. In 'n andere variatie hoort men dit van z.g. onvolwaardigen in hun dringende bede : wij wensen geen aalmoes, geen steun, wij wagen om ons passende arbeid en die moet er ook zijn in een economisch goed geleide gemeenschap. Met levensruimte zitten wij al heel lang verlegen ; dat is voor ons een zeer vertrouwd begrip. In verband daarmee is er in eigen kringen wel eens gewezen op een zwakke plek, n.l. het rendement van onze arbeid. Er is geen tijd om ons bestaansrecht te bewijzen, alleen dit : Prof. Dr. Waterink heeft indertijd de waarde aangetoond van het B. L. O. voor de wetenschap ; Prof. Dr. Casimir (hier aanwezig) heeft ons onderwijs als een van het beste in ons land genoemd. Op dit ogenblik wil ik alleen de aandacht vestigen op het tegenwoordig maar telkens herhaalde verwijt en m.i. terecht, dat hier vroeger groenten naar de mestvaalt gingen. Overbodige groenten hier zijn in streken, waarin daaraan gebrek is, van groot nut, maar evenzeer is de arbeidskracht onzer oud-pupillen, dan wanneer het werk hun beter ligt dan de volwaardigen, nuttig en niet te versmaden. Verspilling van volkskracht is altijd verkeerd. Ik kom aan het slot van mijn openingswoord : Dames en Heren, Uw vertrouwen in het Federatiebestuur behoef ik niet te vragen, daar het berust op het feit, dat dit bestuur bestaat uit Uw eigen voormannen. Ik ben er evenzeer van overtuigd, dat onze saamhorigheid, onze vandaag te tonen verbondenheid, onze instelling op en onze innerlijke bereidheid tot verdere uitbouw van het Buitengewoon Onderwijs in Nederlandse zin, met behoud van ons eigen volkskarakter, weerklank zal vinden bij onze Overheid. Het Federatiebestuur gaat met vertrouwen de nieuwe tijd tegemoet. Hierna neemt de VOORZITTER het woord :

INLEIDING VAN DE B.O. DAG door C. DE JEU. -

Dames en Heren, Ter inleiding van de Buitengewoon Onderwijsdag zij het mij vergund een kort woord te spreken. Allereerst wilde ik U iets mededelen uit de geschiedenis van de Federatie Buitengewoon Lager Onderwijs in Nederland. Reeds op 28 September 1927 had op uitnodiging van het hoofdbestuur der Vereniging van Onderwijzers en Artsen werkzaam bij het buitengewoon onderwijs, te 's-Gravenhage een samenspreking plaats tussen vertegenwoordigers van genoemde vereniging en afgevaardigden van de Vereniging voor Christelijk Onderwijs aan achterlijke en zenuwzwakke kinderen en van de Bond voor Rooms-Katholiek Buitengewoon Onderwijs. Het voorstel tot federatief optreden dezer verenigingen werd zeer goed ontvangen en al dadelijk werd een plan voor gemeenschappelijke actievoering opgesteld. Bij dit drietal verenigingen voegden zich later de Vereniging voor Ch ri stelijk Buitengewoon Onderwijs en de Vereniging voor Doof stommenonderwij s. Uit

33 deze feiten blijkt, dat 13 jaar geleden een streven naar samenwerken ontstond, een streven, dat met de jaren sterker werd. Wij, werkers op het gebied van het buitengewoon onderwijs beseffen, dat wij arbeiden in en aan een groot gebouw, waarvan de ruimten niet door dikke muren en stevig gegrendelde deuren van elkaar zijn gescheiden, maar waarvan de zalen, die in het bijzonder aan onze zorg zijn toevertrouwd, in elkander overgaan. Wij bewonen hetzelfde huis en wij zijn elkaars medearbeiders. Dit brengt verplichtingen voor ons mee. Wij zullen met elkaar moeten overleggen op welke wijze het gebouw moet worden uitgebreid, indien de noodzakelijkheid van die uitbreiding vaststaat en bij de stoffering van de ons toegewezen kamers zullen we ons moeten richten naar het geheel, opdat een harmo. nische eenheid ontstaat. Het is een gelukkig verschijnsel, dat de term Buitengewoon Onderwijs burgerrecht heeft verkregen boven andere aanduidingen. Daar moeten we dankbaar voor zijn. Maar .... er is ook een groot bezwaar. De gedachte kan postvatten, dat buitengewoon onderwijs een bijzonder soort onderwijs is. Dit is ten enenmale onjuist. Onze taak omvat oneindig veel meer dan onderwijs geven. Wij werken aan een sociale taak : zorg voor onvolwaardigen en het geven van onderwijs is slechts een onderdeel van deze zorg. Dit moeten we aan een ieder trachten duidelijk te maken. Het probleem, dat heden aan de orde is gesteld, is een vraagstuk, dat reeds jaren om oplossing roept. En de vraag rijst : Hoe komt het toch, dat een bevredigde oplossing over de gehele linie zo lang uitblijft ? Ruiterlijk moeten we het erkenC. DE JEU, Voorzitter der Federatie. nen : We weten zo weinig van deze materie af. (Foto : Persb. „Het Zuiden"). Is helder weten niet een voorwaarde voor reële verbetering ? Zo zien we ook hier weer : Iedere opvoedingstaak sluit in de taak der zelfontwikkeling. Wij zijn bereid de taak der zelfontwikkeling in deze op ons te nemen en wij vragen aan onze voorlichters : Help ons, wijs ons de weg, wij zijn gaarne bereid uw aanwijzingen in practijk te brengen. Veel arbeid staat er te verrichten, veel moet worden gedaan. Indien deze dag zijn licht laat stralen over ons werk, zoals een vorige B.O.-dag deed en nog doet, dan zal dit een aansporing zijn voor ons allen om op onze weg door te gaan. Met het uitspreken van de wens, dat dit zo moge zijn, verleen ik gaarne het woord aan Dr. J. H. O. REYS, die zal spreken over het physiologisch standpunt.

34 HET PHYSIOLOGISCH STANDPUNT door Dr. J. H. O. REYS. Met zeer veel genoegen heb ik de 3 uitnodiging om hier voor Uwe Federatie • z een voordracht te houden, aangenomen. Om verschillende redenen. Eén daarvan w c N is dat ik voor een der verenigingen dezer cd x zelfde Federatie, de Vereniging van Onderwij zers en Artsen, een voordracht ge01 0 houden heb, thans ruim 28 jaar geleden : 76.0 over de invloed van de Beweging op het a Zenuwstelsel, die ook afgedrukt is geworden, althans ten dele, in het toenQ malige Tijdschrift. Ik geloof niet, dat er nog velen van hen die toen onder mijn gehoor waren, thans hier aanwezig zullen zijn. En zo zou ik het mij heden zeer vi ▪ a) gemakkelijk kunnen maken door dezelfde voordracht weer eens te houden Ik . x d zal zulks voorzeker niet doen. Niet alleen omdat mijn sprekersverantwoordelijkheid U mij van dergelijk autoplagiaat terug A houdt, maar ook omdat toch in deze acht c dQ en twintig jaar de physiologie zeer belangrijke voortschrijdingen gemaakt heeft u x waardoor veel, wat toen nog als hypob these moest worden vermeld, nu inderdaad een vastere grond gekregen heeft. ro°' 3 En als derde reden voor dit „ne iteretur" co ,0 a) niet herhalen, moge de overweging gelH den dat ook mijn inzichten een verandering hebben ondergaan, zij het dat hier meer van evolutie dan van revolutie 0 gesproken moet worden, want anders En stond ik hier niet voor U.

v

-

x>

-

Het feit, dat de Lich. Opv. bij het ó B. L. O. thans onderwerp van een gehele bijeenkomst uitmaakt, bewijst n.m.m. dit dat de Lich. Opv. nog niet die plaats in het B. O. heeft ingenomen, die haar toem komt. Dit is zeer jammer, want en dat acht ik een belangrijk punt de Lich. v d c^o Opv. heeft bij het B. O. een nog belangrijker taak te vervullen dan bij het ge`' wone onderwijs. En wanneer ik in het

35 afgelopen jaar gesproken of geschreven heb over de Lich. Opv. bij het Nijverheidsonderwijs, bij het Landbouwhuishoudonderwij s, bij de gewone Lagere en Middelbare school, ja zelfs bij de studenten, dan ligt het zwaartepunt in al die gevallen toch ergens anders dan bij het B. O. Dáár komt meer de lichamelijke zijde naar voor, hier gaat het vooral om de geestelijke zijde die aan de lichaamsoefeningen in zo hoge mate verbonden is. En ware dit niet zo, dan zou ik het geen 28 jaar volgehouden hebben, over dit onderwerp te spreken en te schrijven. Als motto voor mijn voordracht van heden zou ik deze woorden van Mozes ben Maimon ben Jozef ofwel Maimonides (1135 1204) uit zijn Medische Aphorismen, willen kiezen : „Men moet bij iedere lichaamsoefening meer op geestelijke verheffing dan op lichamelijke beweging letten, overeenkomstig de voorrang van de ziel boven het lichaam. Elke lichamelijke inspanning moet vreugde, opgewektheid en bevrediging achterlaten". En aangezien wij die geestelijke verheffing nog meer bij het B. O. dan bij welk ander onderwijs ook, nodig hebben, waar wij hier geen middel ongebruikt mogen laten om deze toch reeds zo moeilijke verheffing te bewerkstelligen, daar moet de Lich. Opv. een integrerend deel uitmaken van het B. 0., ik herzeg, een integrerend deel. Zij moet er niet naast staan, maar het gehele B. O. moet m i. doortrokken zijn van de beginselen die aan de Lich. Opv. ten grondslag liggen. Ja, ik zou het zo willen uitdrukken : het B. O. moet een, voor dit speciale doel ingerichte Lich. Opv. zijn. Dit wil ik trachten voor U aan te tonen. De Lich. Opv. zou ik volgens deze drie doeleinden willen indelen : 1 e. Recreatie ; 2e. Lichaamsverbetering ; 3e. Geestelijke verheffing. Recreatie. Op de keper beschouwd behoort de recreatie, de ontspanning, niet tot de Lich. Opv., maar valt meer onder het begrip Lichaamsoefening. Voor zover die ontspanning inderdaad is : het ophouden met werken, voorzover men in die recreatietijd komt tot die lichaamsoefeningen waar men het meeste plezier in heeft, zou deze lichaamsoefening inderdaad onder de sport gerangschikt kunnen worden. Maar ook dan nog is dit spel, dat de sport is, een cultuurfactor van betekenis, zoals Huizinga aantoonde. En van des te meer betekenis, omdat de sport altijd wordt bedreven met grote energie, met volledige overgave, met gehele inzet van de persoonlijkheid. En daardoor is ook elke sportbeoefening een verrijking van onze vitale fantasie, een facettering van onze persoonlijkheid en als zodanig zeker niet te onderschatten als factor van geestelijke opvoeding. Maar de recreatie heeft niet alleen te maken met het werk dat daarvóór ligt, maar evenzo met het werk dat komt, zij is voorbereiding voor het komende werk. En dan treedt zij in de sfeer der Lich. Opv. Dat zij deze taak inderdaad naar behoren vervullen kan, het blijkt uit verschillende hier speciaal op gerichte onderzoekingen. En dit geldt evenzeer voor het schoolwerk als voor de beroepsarbeid. Ik vermeld zulks met nadruk omdat van onderwijzerszijde wel eens het bezwaar werd gemaakt, dat de kinderen na het gymnastiekonderwijs niet te hanteren zijn. Laat mij daarvan alleen dit

36 zeggen, dat het inderdaad mogelijk is, de kinderen door lichaamsoefeningen volkomen ongeschikt te maken voor het volgende onderwijs, maar dat deze lichaamsoefeningen dan amper de naam mogen dragen van gymnastiek en zeker niet van schoolgymnastiek. De schoolgymnastiek, nog alleen opgevat als recreatie, zal de kinderen van vermoeienis bevrijden en ze geschikter voor de volgende les afleveren. De vraag kan gesteld worden hoe dan deze recreatie over de schooltijd verdeeld moet worden. Hierbij moeten de twee factoren die het opnemingsvermogen der kinderen beheersen : de gewenning en de vermoeienis in beschouwing genomen worden. Het eindresultaat van een dergelijke beschouwing, die ik hier niet in haar geheel kan geven, zal dit zijn dat er bij het B. O. vele groepen van leerlingen zullen zijn, voor wie herhaalde en korte onderbrekingen heilzamer zijn dan meer zeldzame maar langere. Het ware denkbaar dat leerkrachten die het hiermede niet eens zijn, die onderbrekingen zouden willen vullen met nietsdoen, in plaats van met lichaamsoefeningen. Maar dan moet ik daar tegenover stellen, dat, ten eerste, verandering van arbeid een beter uitrusten betekent dan nietsdoen, en ten tweede, dat hier de factor, vreugde, die door de lichaamsoefeningen wordt opgewekt, evenzo een grote rol speelt bij het herstelproces. Spreken wij thans over de Lichaamsverbetering. Hier is dus vooral sprake van Lichaamsopvoeding. Wanneer wij nagaan in welke opzichten de lichaamsoefeningen het lichaam ten goede kunnen komen, dan zal ook weer blijken dat de leerlingen van het B. O. deze lichaamsverbetering in het algemeen ook nog weer méér nodig hebben dan die van het gewone onderwijs. Bespreken wij hier enkele punten van. Dan noem ik in de eerste plaats de lichaamshouding, voor zover die tot stand komt door de spierwerking en wel vooral door de tonus der spieren, d.w.z. de spanning die de gezonde spier vertoont in rust en die een uitvloeisel is van de spanning die in het zenuwstelsel heerst, en die in hoge mate afhankelijk is van, in onverbrekelijke wisselwerking staat met de opgewektheid. Maar hier is nog meer dan een correlatie, verhoging van de ene factor brengt verhoging van de andere teweeg. Verbetering van de lichaamshouding, zoals dat door lichaamsoefeningen mogelijk is, zal dus verder doorwerken op de gehele persoonlijkheid. En dat zulks bij het B. O. van zeer groot belang is, zal niemand ontkennen. De gymnastiek zal zich dus in ons geval bij voortduring bewust moeten zijn van haar tonusverhogende opdracht. Daarnaast wil ik noemen de invloed op de groei, die de lichaamsoefeningen hebben en die door de onderzoekingen van Godin, Mathias, Arnold e. a. onomstotelijk is komen vast te staan. Het is niet zozeer de lengtegroei die hier bedoeld wordt, integendeel, het is voornamelijk de breedtegroei, die op de leeftijd van 14-16 jaar moet intreden, maar die een prikkel nodig heeft om tot ontwikkeling te komen. Welaan, het is op verschillende manieren aangetoond dat deze breedtegroei op deze gevoelige leeftijd door de lichaamsoefeningen wordt bevorderd en van hoeveel belang dat is voor

37 de algehele weerstand van het individu, behoef ik amper te betogen. Maar er is nog iets anders wat die groei betreft dat is n.m. dat de lichaamsoefeningen als het ware een regelende invloed hebben op het gehele groeiproces. En die regeling zal ook weer bij verschillende categorieën van leerlingen van het B. 0. nodig blijken te zijn, waar immers die groei ook weer in zo hoge mate afhankelijk is van de werking van verschillende klieren met interne secretie en die weer op zo nauwe wijze samenhangen met het autonome zenuwstelsel, dat bij onze leerlingen zo vaak gestoord zal zijn. Zo kan hier m.i. in een circulus vitiosus ingegrepen worden. Maar dat daartoe de lichaamsoefeningen méér bedreven moeten worden dan luttele keeren per week gedurende korten tijd, zal wel duidelijk zijn. Als verdere lichaamsverbeterende factoren noem ik de grote invloed op hart en longen. Ik noem deze twee organen in één adem omdat deze verbetering, door oefening, door eenzelfde oorzaak verkregen wordt, n.m. door de noodzakelijkheid om de werkende spieren bij voortduring van voldoende zuurstof, dus van voldoende bloed te voorzien. Waar de eisen aan hart en longen gesteld, vrijwel recht evenredig zijn met de hoeveelheid verrichte arbeid, zal dus ook elke lichaamsoefening een zekere arbeid moeten leveren. En eindelijk zou ik de spierversterkende invloed willen noemen die ik meestentijds als laatste noem, waar deze toch in de meeste gevallen het minst het doel zal zijn van de gymnastiek, maar die ook alweer bij het B. 0. misschien méér naar voor komt, dan bij het gewone onderwijs. Dat kan zowel slaan op het gehele spierstelsel als op enkele delen daarvan. Alvorens nu tot ons derde onderwerp te komen, zou ik enkele tussenvormen willen noemen. Denken wij bijv. eerst eens aan de beheersing van de bewegingen. Hoeveel moeite zullen wij daarbij niet dikwijls ontmoeten ! Denken wij aan enkele concrete gevallen als : het met een kleine bal raken van een opgesteld doel of het lopen over een evenwichtsboom. Hoewel dit nog geheel lichamelijke functies zijn, speelt het zenuwstelsel hierbij een grote rol, terwijl het geestelijke element evenzo om de hoek komt kijken in de vorm van vreugde over een verkregen resultaat. Ik behoef U waarlijk niet te zeggen hoe „onbeheerst" velen uwer leerlingen zijn in hunne bewegingen, hoe „onhandig" ; hoe zij veelal te grote bewegingen maken die bovendien ook nog vaak met te grote kracht gebeuren, hoe hoekig en onbeholpen hun bewegingen zijn, hoevele volkomen onnodige medebewegingen optreden. En voor al deze fouten in den bewegingsafloop is maar één middel, de lichamelijke oefening ; die dan ook dit doel voortdurend voor ogen moet houden. En dan zou ik U ook de volgende gedachtengang willen laten maken. Wanneer het lichaam in actie is, dan moeten zeer vele organen medewerken en daaronder 66k de klieren met interne secretie. In de eerste plaats is dat wel de bijnier. Maar gij weet hoezeer alle klieren met interne secretie samenhangen en elkaar stimuleren. Bovendien komen zij tot meerdere activiteit door de vermelde bloedsomloop. En gij weet ook hoezeer die klieren

38 samenhangen met het autonome, het vegetatieve zenuwstelsel. En verder zal het U bekend zijn hoezeer èn die klieren èn dat zenuwstelsel de persoonlijkheid bepalen, zowel op een bepaald ogenblik, de stemming dus, als op de duur, het karakter. En is nu de taak van het B. 0. in vele gevallen niet nog meer het opvoeden van de persoonlijkheid, dan het bijbrengen van bepaalde kennis ? Welnu, in de lichaamsoefeningen hebben wij een machtig middel, een veelzijdig middel om hier invloed op uit te oefenen, zowel in cie ene als. in de andere richting. Het opgewekte kind dat uit de gymnastiekles komt met een grotere arbeidsbereidheid en, zoals onderzoekingen van Sippel o.a. hebben aangetoond, met een groter opnemingsvermogen, is een ander kind, waarmede beter te werken is dan daarvoor. En ook hier weer .... beter vele kortdurende gymnastieklessen dan weinige langere. Komen we thans tot het derde doel wat de gymnastiek zich stellen moet : de geestelijke verheffing, of, om het nog anders te zeggen : de verbetering van geestelijke qualiteiten. Vóór alles wil ik U dan noemen : de vreugde die ook reeds in het motto aanwezig was. Dat deze door lichaamsoefeningen in ruime mate wordt opgewekt, behoef ik U vermoedelijk niet te betogen, en dat vreugde onze persoonlijkheid verheft, daarvoor kan ik U niemand minder dan de denker Spinosa aanhalen die „goed" noemt wat in ons gemoed vreugde wekt, die iedere lichaamsbeweging ook van de geestelijke kant wil bezien en als wiens levensmotto zou kunnen gelden zijn woord uit de Ethica : „Wel te doen en blij te zijn". „Ik zoek het leven in vrede, vreugde en blijmoedigheid door te brengen en stijg daardoor een trap omhoog". Bovendien is hier weer een wisselwerking tussen geestelijke en lichamelijke functies, want over de weg van het autonome zenuwstelsel verlopen alle lichamelijke functies onder een positieve gevoelstoon beter dan onder een negatieve, en dit geldt evenzo voor de denkprocessen. Zo is vreugde een essentiële noodzakelijkheid bij het onderwijs, maar vooral bij het B. 0. ter verkrijging van betere resultaten en vaak helaas ook ter compensatie. Dat ook de lichaamsoefeningen een verbeterende invloed op denkprocessen hebben, is door verschillende onderzoekers vastgesteld. Ik noemde U reeds Sippel. Hier te lande heeft ook Westgeest dergelijke onderzoekingen gedaan met eenzelfde uitkomst. En dat geldt voor verschillende denkproces-en zoals memorie, concentratie, opmerkzaamheid, additie enz. Er is bij deze onderzoekingen nog één opmerking te maken, die ze juist voor ons onderwerp van zo groot belang maken en dat is deze, dat de kinderen met de minste prestaties, de domsten dus, de langzaamsten, degenen die zich het minst concentreren konden, van het gymnastiek-onderwijs het grootste voordeel hadden. Maar dat moet voor ons achterlijken-onderwijs toch een aansporing zijn , om tenminste toch ook eens een proef te nemen gedurende langeren tijd liefst met twee gelijkwaardige klassen, waarvan de een nu in zijn leerplan herhaaldelijke lichaamsoefeningen krijgt ingeschakeld. Ik ben er van overtuigd dat na een jaar zal blijken dat deze klasse, ondanks het vaak gevreesde „tijdverlies" door de gymnastiek, betere resultaten zal a an-

39 wijzen, wat de zuiver intellectuële vorderingen betreft, om niet te spreken van de lichamelijke vorderingen, die bij deze kinderen vaak toch ook nog méér medetellen dan bij het gewone onderwijs. Naast de verbetering van de gevoelstoon en naast deze resultaten t.o.v. het intellectuele prestatievermogen, zijn nu verder nog een aantal eigenschappen te noemen, zoals moed, zelfvertrouwen, doorzettingsvermogen, besluitvaardigheid, gemeenschapszin enz. die allen door lichaamsoefeningen geoefend, aangekweekt, vermeerderd kunnen worden. Het arsenaal van de gymnastiek en van de spelen, eventueel aangevuld door athletiek en zwemmen, is zo ruim voorzien dat er altijd voor elke leeftijd een bewegingsvorm is te vinden die aan het gestelde doel : het oefenen van een bepaalde eigenschap, voldoet. Eindelijk zou ik nog de aandacht willen vestigen op het oefenen der zintuigen dat inhaerent aan de lichaamsoefening verbonden is. En dat geldt niet alleen voor gezicht en gehoor, maar in nog sterkere mate voor het evenwichtszintuig en de spierzin, en, wanneer wij dit ook onder de zintuigen mogen rekenen, van de ruimtezin. Vrijwel alle begrippen van de ruimte en van het kind t.o.v. die ruimte, kunnen langs lichamelijke weg veel beter bijgebracht worden dan langs welke andere weg ook. Het beleeft op die wijze de ruimte en zo zullen de begrippen niet alleen er steviger ingebracht worden, maar er ook steviger in blijven omdat het kind het gevoel ervoor heeft gekregen. Het zal U opgevallen zijn, dat, wanneer mij was voorgeschreven te spreken over de physiologische zijde van de Lich. Opv. bij het B. O., ik daar wel wat van ben afgeweken. En dat niet omdat de zuiver physiologische betekenis niet belangrijk is, maar omdat de Lich. Opv. in het algemeen en in nog sterkere mate bij het B. O. een veel grotere taak te vervullen heeft van psychologische, paedagogische en didactische aard, waarop veeleer de nadruk is te leggen. Daaruit zult gij ook voldoende duidelijk begrepen hebben, dat het woord : ,,Lichaamsopvoeding" ten enenmale misplaatst is, en dat feitelijk ook niet gesproken moest worden van de Lich. Op v. naast het andere onderwijs, maar dat veeleer het gehele B. O. op een zodanige basis moet worden opgebouwd dat het lichaam als aangrijpingspunt daartoe gebruikt wordt. De lichamelijke opvoeding worde innig met het gehele B. O. doorweven en men benadere het kind langs de weg van zijn lichaam. Dit was dan ook de titel van het referaat dat ik op het 2e Congres voor Zedelijke Opvoeding, in 1912 in Den Haag gehouden, uitbracht. Aan de leerkrachten bij het B. O. de taak, dit uit te werken, tot heil van het achterlijke kind.

DE BEROEPSBEKWAAMHEID door Dr. I. C. VAN HOUTE. Er is enige moed toe nodig om over beroepsbekwaamheid te spreken en daarbij tezelfdertijd het oog te richten op de onderscheiden groepen van

40 leerlingen, zoals die bij het buitengewoon onderwijs worden aangetroffen. Het is vermetel te noemen om te trachten in twee kwartier dit onderwerp te behandelen en in verband te . brengen met de vraag in hoeverre de lichamelijke opvoeding dienstbaar kan worden gemaakt aan de vorming tot algemene of tot een bepaalde beroepsbekwaamheid bij deze leerlingen. Dat ik het nochtans waag dit onderwerp bij U in te leiden en de kwade gevolgen aanvaard, die immer uit overmoed ontstaan, moge hieruit verklaard worden, dat geen didactisch vraagstuk van groter practische betekenis is voor den aan onze zorgen toevertrouwden leerling dan dat van de mogelijkheid tot opleiding voor een beroep en dat van de wijze, waarop een aanvaarde mogelijkheid tot opleiding moet geschieden. Voorts dat de verdediging der belangen, de kosten van verpleging, opleiding en verdere zorg, van diegenen, die niet piëteitvol wel als nonvaleurs worden aangeduid, voor een belangrijk deel berust op de ervaring, dat voor een grote groep van leerlingen van het buitengewoon onderwijs opleiding tot een beroep mogelijk is en uit de overtuiging, dat uitbreiding van onze kennis van de kwaliteiten dezer leerlingen en van de eigenaardigheden der onderscheiden beroepen tot betekenisvoller resultaat zullen leiden. Vervuld van deze gedachten, en doordrongen van het grote belang van een bespreking op een dag als deze, moeten de kwade kansen, die een behandeling van dit vraagstuk bieden, zoals onvolledigheid, onduidelijkheid, zelfs onnauwkeurigheid, worden aanvaard. De scholing van leerling tot gezel en daarna tot meester, met welker laatste bevordering het recht verkregen werd tot zelfDr. I. C. VAN HOUTE, Inspecteur van het B. L. O. standige uitoefening van het beroep, ligt in (Foto : Persb. „Het Zuiden "). een ver verleden. We weten welke hoge eisen aan den gezel werden gesteld voor hij zijn laatste bevordering ontving. Het meesterwerk van Quinten Matsys zal niet alleen Antwerpens rijke bezit uit dat verleden blijven sieren, het zal ook als kostbaar erfstuk uit dat verleden bewondering blijven wegdragen voor wat beroepsbekwaamheid, gepaard aan kunstzinnigheid vermocht tot stand te brengen. Er is in onze vaderlandse beroepsaanduiding iets, dat aan die tijd herinnert. In de kleine gemeenten van ons land leest men hier en daar op deur en vensterruit : Mr. timmerman, Mr. wagenmaker, Mr. scheepsbouwer. De drager van deze meestertitel heeft, naar ik meen, niet de scholing gehad, die in vroeger tijd aan zijn beroepsgenoten werd gegeven. Hij heeft ook niet de proeven afgelegd, waaraan men zich toen te onderwerpen had. Zie ik het wel, dcm is er slechts heel weinig meer, dat herinnert aan die oude

41 tijd en ik meen, dat het laatste, dat nog samenhang vertoont met dat vroegere, stilaan verdwijnen gaat. De meester in een of ander vak beheerste dit tot in ieder onderdeel. Dit was tot voor niet lange tijd eveneens het geval met den meester scheepsbouwer, schoenmaker, wagenmaker, waarvan ik zoeven sprak. Toch ligt de tijd reeds ongeveer een kwarteeuw achter ons, dat de wagenmaker met zijn schrobzaag uit de ruwe iepeboom in urenlange zware arbeid zijn planken deed ontstaan, die hij met snijmes vorm en versiering gaf, de landstreek eigen, en hij de balken kreeg, die hij model en kromming gaf voor disselboom en wagenschot. Gij vindt dit beroep nauwelijks meer beoefend en waar gij het vindt, daar bestaat het slechts in de vervaardiging van een vierkante houten bak, waaraan een stel van autowielen de beweging mogelijk maakt. De scheepsbouwer van weleer, een kunstenaar in zijn vak, boog de eiken plank tot ze de ronding had, die boeg en achterschip behoefden. Hij schaafde ze uit de hand met een zuiverheid, dat na hechting geen vocht meer door de naad kon dringen. Zo was ieder onderdeel aan zijn handen toevertrouwd en ieder onderdeel eiste meesterschap. Thans vindt ge op de scheepsbouwwerf den plaatwerker, den klinker en den nageljongen. Zij noemen zich geen meester en ze doen daar goed aan. Zo is het met schier ieder beroep. Ook de meester timmerman heeft van zijn waardigheid zo goed als niets meer over, sedert Bruynzeel hem zijn deuren, ramen, vloeren kant en klaar bezorgt. De vervaardiger van ieder onderdeel en de samensteller der onderdelen tot een geheel, is tot monteur geworden van onderdelen, die voor hem passend zijn gemaakt. Het is merkwaardig, dat op de buitengewone scholen met haar opleiding tot zekere vakbekwaamheid lang vastgehouden is aan de scholing tot wat men let wel in zekere zin kan noemen de eenvoudige beroepen als daar zijn : kleermaker, schoenmaker, boekbinder. Nog bestaat die opleiding hier en daar al moet worden opgemerkt, dat met het keren van het tij de bakens allengs werden verzet. Hetgeen naar mijn mening nodig was en is. Het is U bekend, dat de proef om zwakzinnigen op te leiden, zoals dat in Rotterdam gedurende enige jaren is gedaan, niet succesvol mag worden genoemd. Onze tegenwoordige kennis van het zwakzinnige kind stelt ons in staat daarvoor een verklaring te geven. De vakken, die men voor den zwakzinnige had uitgekozen, zijn te veel omvattend om door hem te kunnen worden beheerst. Dat wil echter niet zeggen, dat de zwakzinnige niet in staat is om voor enige onderdelen van een bepaald vak een behoorlijke prestatie te leveren. Het moet echter onjuist worden geacht om de leerlingen tot en ik denk daarbij aan zo goed als alle leerlingen onzer scholen beroepsbekwaamheid in boven geschetste wijze op te leiden. In de eerste plaats, zoals gezegd, omdat het beroep minder en minder op dezelfde wijze als vroeger wordt uitgeoefend. In de tweede plaats, omdat zij door de aard

42 van hun gebrek zelden in staat zijn, althans moeilijker in staat zijn, dan normale leerlingen, het beroep in zijn geheel uit te oefenen. En in de derde plaats, omdat de zelfstandige uitoefening van een beroep voor alle oudleerlingen onzer scholen te grote moeilijkheid biedt in maatschappelijk opzicht : de uitoefening van het beroep vraagt ook het inkopen der grondstoffen en het verkopen van het vervaardigde product. Met deze korte uiteenzetting zou ik kunnen eindigen. Ik zou dan over het aangekondigde onderwerp slechts in negatieve zin hebben geoordeeld en ik ben overtuigd, dat ik daarmede Uw verwachtingen zou beschamen. Uit de gevolgtrekking, dat moet worden afgezien van de gedachte, dat beroepsopleiding voor geestelijk en lichamelijk misdeelden en in ieder geval maatschappelijk belemmerden, minder gewenst is, volgt niet, dat hij niet is op te leiden tot een zekere bedrijfsgeschiktheid. Men moet hierbij echter tweeërlei in het oog houden. Het aanbrengen van bedrijfsgeschiktheid is voor een deel onzer pupillen mogelijk en daarmede kunnen zij opgenom worden in de bestaande bedrijven. Voor een ander deel is het verkrijgen van deze geschiktheid ook mogelijk, doch de bestemming van deze leerlingen ligt in het voor hen in het leven geroepen of te roepen bedrijf. Wanneer een imbecil van de van den Berghstichting in Noordwijk van zichzelf zou zeggen, dat hij het beroep van wever uitoefent, zou dat naar onze begrippen wat wijds zijn uitgedrukt. Van hem kan echter wel worden gezegd, dat hij een zekere bedrijfsgeschiktheid bezit. Deze geschiktheid kan echter slechts van practische betekenis worden, wanneer hij tewerk wordt gesteld in het voor hem geschapen milieu. Daar is hij in staat tot produceren, daar en daar alleen is hij in staat in het bedrijfsleven te worden opgenomen. De doofstomme die op grond van zijn nauwkeurigheid, netheid en een zekere geschooldheid in staat is gesteld tot het verrichten van eenvoudige kantoorwerkzaamheden, die slechts bestaan in het leggen van een velletje carbonpapier tussen twee met de schrijfmachine te bewerken vellen papier ten dienste der typistes op een groot kantoor, noemt zich carbonneur. Gij vindt de geschetste werkzaamheden door deze aanduiding wellicht in een wat te deftig kleed gestoken, doch dan merk ik op, dat deze jonge man op de vraag, welk beroep hij heeft, ook zou kunnen antwoorden : op kantoor, kantoorklerk of zelfs administrateur op een der grootste Nederlandse kantoren. Deze doofstomme is in staat de hem opgedragen werkzaamheden op goede wijze uit te voeren en hij kan deze temidden van een groot kantoorpersoneel op behoorlijke wijze volbrengen. Met het ene voorbeeld duid ik aan, dat de mogelijkheid aanwezig is om op te leiden tot een zekere bedrijfsgeschiktheid, die in productieve arbeid kan worden omgezet, mits men de gepaste bedrijven in het leven roept. Het lijdt voor mij geen twijfel, dat in volgende jaren dit onderdeel der onvolwaardigenzorg niet alleen met aandacht zal moeten worden beschouwd, maar ook tot uitvoering zal moeten worden gebracht.

43 Met het andere voorbeeld wijs ik op de mogelijkheid van tewerkstelling van maatschappelijk belemmerden in het bestaande bedrijfsleven. Ook deze vorm van tewerkstelling is voor uitbreiding vatbaar, mits voldaan wordt aan de volgende voorwaarden : 1. Uitbreiding van de kennis van de kwaliteiten onzer pupillen ; 2. Uitbreiding van de kennis van het bedrijfsleven. Dit wijst er op, dat men meer dan men vroeger wel meende, bij de opleiding van het onvolwaardige kind, het oog moet richten op het grote bedrijf. Ik wil onderzoeken welke werkzaamheden in dat grote geheel tot inoefening geschikt zijn en welke plaats de arbeider voor die werkzaamheden in dat geheel inneemt. Vooral dat laatste is van betekenis. Wanneer de werkzaamheden, die gevraagd worden, op beperkt gebied worden verricht daarbij weinig contact met medearbeiders vragen en daardoor reeds de hulpbehoevendheid verminderen, wordt de bedrijfsgeschiktheid van dezen arbeider groter en zijn positie in het bedrijf sterker. Wanneer het doofstommeninstituut te Amsterdam thans een andere weg inslaat dan vroeger en voor zijn leerlingen in bedrijf en op kantoor van Scheepsbouwmaatschappij en Werkspoor een plaatsje zoekt, echter met de zeer bepaalde scholing voor zekere werkzaamheden, die daar gevraagd worden, dan is dat een bevestiging van hetgeen ik reeds opmerkte en een aanwijzing temeer, dat in het grote bedrijf wellicht een beter werkgelegenheid is te vinden dan in het kleine. In het voorgaande richtte ik mij in hoofdzaak op de vraag, in hoeverre of de misdeelden zijn op te leiden tot het verrichten van zekere werkzaamheden. Ik heb daarbij niet gesproken en niet kunnen spreken over de wijze, waarop deze leerlingen tot het verrichten van deze werkzaamheden moeten worden opgeleid. Het is de taak van den onderwijzer, zich bekend te maken met de mogelijkheden, die in zijn leerlingen aanwezig zijn, met de aard van de verrichtingen, waarvan hij meent, dat ze voor zijn leerlingen geschikt zijn en de methode te bedenken, waarop deze verrichtingen moeten worden aangeleerd. Wanneer de buitengewone school echter uitsluitend zou streven naar het aanbrengen van technische kwaliteiten, zou ze ten aanzien van haar leerlingen niet weinig te kort schieten. Deze leerlingen moeten ook opgevoed worden voor de gemeenschap, waarin ze straks zullen arbeiden. Niet de minst belangrijke zijde van het vraagstuk. Ieder mens moet geleerd worden om te arbeiden in de gemeenschap, waarin hij is geplaatst. We voeden ook het minder goed bedeelde kind op om zich te kunnen bewegen tussen anderen, om met die anderen in goede harmonie samen te werken. Ik moge daarop nader Uw aandacht vestigen. Wat betekent het, zich goed te kunnen bewegen tussen anderen ? Niet, dat men één is in denken, voelen, willen, maar wel, dat de uitdrukkingswijze, d. i. de manier, waarop zich de geest in haar lichamelijke verschijningsvormen openbaart in woord, blik, gebaar, houding en handeling, voor den

44 ander of voor anderen geen reden is tot ontstemming. Hiervoor is nodig, dat de geest van den een zich richt op die van den ander, dat het bewegingsapparaat ieder ogenblik, wijl het accompagneren moet met dat van den ander, wordt bij gestemd en voor ieder voorkomende uitdrukkingswijze van den ander een passend antwoord, dat is een niet onwelluidende begeleiding, geeft. Dit moet geleerd worden. Hetgeen slechts mogelijk is, wanneer men door anderen op zijn houding wordt gewezen en verder door voortdurende zelfreflectie, die leidt tot onophoudelijke zelfcorrectie. Dat deze laatste inderdaad voortdurend plaats heeft, is ieder duidelijk die geleerd heeft anderen in hun gedragingen te bestuderen en hen heeft zien worstelen om zich in een bepaalde situatie een passende houding te geven. Ze is ieder duidelijk, die zich bezonnen heeft op eigen, persoonlijk gedrag. Ze komt tot uiting in de bekende uitdrukking : ik wist me geen houding te geven. De misdeelde naar lichaam en geest heeft het onder cie drukkende last van zijn gebrek en door de beperktheid van zijn middelen veel moeilijker dan de normaal toegeruste. Gij kent de bête lach van den zwakzinnige, de onzekerheid van den doofstomme, de stunteligheid van den blinde, de onbeheerstheid van den psychopaath en de hulpbehoevendheid van den lichamelijk gebrekkige, voortkomend uit tweeërlei tekort. Daar is in de eerste plaats het gebrek, dat belemmerend werkt op het verkrijgen van het juiste inzicht in de gegeven situatie. Daar is verder de bekendheid met het gebrek, dat het zelfvertrouwen bij voortduring ondergraaft en de zekerheid van handelen verhindert. Het valt licht in te zien, dat de niet geheel volwaardige in ongunstige verhouding komt te staan tot zijn omgeving en des te meer naarmate de omgeving voor deze bijzondere moeilijkheden ontoegankelijk is. Hoe helpt de opvoeder deze kinderen in hun moeilijkheden ? Ik sprak U reeds over hun opleiding, hun technische vorming. Daarnaast of liever daarboven — staat de vorming van de geest. En nu wil ik in het bijzonder de lichamelijke opvoeding op dit ogenblik betrekken in die vorming van de geest. De opvoeder heeft tot taak de geest van deze jonge mensen te richten, niet op het gebrek, dat gebeurt helaas ieder ogenblik van de dag, ook niet zich van het gebrek af te keren uit ontkenning van wat is, is nooit iets goeds geboren maar op den gehelen mens, op hetgeen deze jonge mens kan en op datgene, waartoe hij in steeds uitgebreider mate in staat is. Hij heeft hem ook te wijzen op hetgeen hij niet bij machte is te doen. En hij moet daarbij het groter wordende kind leren verstaan, dat hetgeen uit Gods scheppende hand is gekregen, moet worden aanvaard, niet als een noodlot, maar als een mogelijkheid, waarmee wat bereikt kan worden als het goed wordt geoefend en op juiste wijze wordt aangewend. En het put in zijn vorming uit onze bereidwilligheid de kracht om zijn bestemming te volgen. De lichamelijke opvoeding kan bij deze arbeid niet worden gemist. Terwijl aan de ene zijde de bereidheid wordt gekweekt om de gegeven krachten tot ontwikkeling te brengen, wordt aan de andere zijde getoond,

45 waartoe hij in staat is. Ik sprak U van de drukkende last, waaronder de onvolwaardige leeft door het besef dier onvolwaardigheid. Help dit kind tot het verwerven van het inzicht, dat het tot meer in staat is dan het denkt. Dit kan op geen doeltreffender wijze dan door het tonen van lichamelijke vaardigheid. Omdat dit als reëel gebeuren sterker indruk maakt dan geesteHike paraatheid. Het behoort naar mijn mening tot een belangrijke opgave van de lichamelijke opvoeding voor ieder van de groepen van deze kinderen en voor ieder van de kinderen in het bijzonder die stof te zoeken, die de overtuiging kweekt van lichamelijk kunnen. Zo behaalt tegenwoordig de zwakzinnige het zwemdiploma, de doofstomme voert gymnastische bewegingen uit en hij doet dat rhythmisch, de blinde doet aan hoog- en verspringen, en allen voelen zich in hun zelfgevoel gesterkt door deze in verband met het gebrek wel heel bijzondere verrichtingen. Van de lichamelijke opvoeding wordt echter meer verwacht. Wij kennen de klein-kinderlijke houding als echt. Vrij en onbevangen treedt de kleuter U tegemoet, natuurlijke eenvoud is het kenmerk van zijn gedragingen. Wij weten ook, hoe het door voorbeeld en onderrichting van ons, opvoeders, tot poseren wordt bekwaamd. Het echte maakt plaats voor het onechte en onnatuurlijke gedragingen vindt Ge bij het ouder wordende kind, ook nog wel bij volwassenen, in niet geringe mate. Ook het kind, dat ons thans bezighoudt, vertoont onnatuurlijk gedrag. Maar hiervan ligt de oorzaak mede in zijn gebrek en niet zelden bij de opvoeders als gevolg van de behandeling van het gebrek. Het is de bijzondere taak van de lichamelijke opvoeding, dit kind vrij te maken van deze onechtheid. Het komt dan vrij en ongedwongen te staan tegenover zijn omgeving, het beweegt zich beheerst tussen anderen, het weet zich te redden, waar dit mogelijk is, het wendt zich om hulp, wanneer het deze behoeft zonder de valse schaamte, dat het deze vragen moet. Het is de grote opgave dit kind te leren, dat het bij zelfwaardering noch tot onderschatting noch tot overschatting komt, een opgave, die uitgedrukt kan worden in het ene woord : levensgeschiktheid. Ik sprak U over beroepsbekwaamheid en voerde U naar een ander begrip, dat der bedrijfsgeschiktheid. Thans ben ik nog weer verder. Gij kent het embleem, dat het A.V.O.-blad op de titelpagina siert. Twee handen zijn naar U uitgestrekt en vragen U om hulp. Onbewust veelal weten Uw kinderen niet, waarin deze hulp bestaan moet. Wij echter weten wat die roep beduidt : het is de kreet om levensgeschiktheid, die U tegenklinkt. Moogt Gij in sterke verbondenheid tonen die roep te verstaan !

INLEIDING VAN HET TECHNISCH GEDEELTE door J. R. ROBERT. Als inleiding op de demonstratie, die ik U straks zal geven met een groepje leerlingen uit het zwakzinnigen-, blinden- en doofstommen-onderwijs, wil ik even kort behandelen : de betekenis van de lichamelijke opvoeding in het geheel der opvoeding van het afwijkende kind". Deze betekenis zal voornamelijk bepaald worden door twee factoren, n.l. : Wat is het doel dat we ons stellen met deze lichamelijke opvoeding ?

46 en : Hoe is de geaardheid van deze kinderen ten opzichte van lichaamsoefeningen ? Bij het samenstellen van wat we zouden kunnen noemen een methode, zijn ook alleen deze beide factoren bepalend. Vergelijken we dit even met de opvoeding van het normale kind. le dan het doel. De doelstelling der lichamelijke opvoeding gaat verder dan haar eigen werkterrein. Ze zal niet alleen in de zin der lichamelijke gezondheid den mens vormen, maar veel meer in dienst staan van de totaalopvoeding. Ze zal zijn opvoeden middels het lichamelijke. Dit geldt voor normale én afwijkende kinderen, maar ik zou graag ten opzichte van het afwijkende kind deze aanvulling willen maken. De lichamelijke opvoeding heeft bovendien tot taak de bestaande mogelijkheden op lichamelijk gebied, op motorisch gebied tot in de uiterste perfectie te ontwikkelen. Het is immers zo, dat het afwijkende kind ofwel door een meer geestelijk defect ofwel door een meer uitgesproken lichamelijk gebrek, denken we aan gebrekkigen, doofstommen, blinden, in zijn twee-ene persoonlijkheid gestoord is. Deze discongruentie tussen zijn lichamelijk en geestelijk wezen werkt remmend op beider gebied. De kans is dus groot dat al datgene wat latent aanwezig is, niet tot ontwikkeling komt. Vooral op het gebied van de lichamelijke vaardigheid kan dit funest zijn. Hoe perfecter de lichamelijke vaardigheid, des te beter wordt de kans van het B. L. 0.-kind om in het leven te slagen. En uiteindelijk gaat het daarom. Vele mooie doelstellingen van alle opvoedingstheorieën zullen pas werkelijk nagestreefd kunnen worden als de mogelijkheid tot een, zij het sober materieel bestaan aanwezig is. Hieraan mee te werken is de voornaamste plicht van hen die belast zijn met het geven van lessen in lichamelijke oefening. Voor het B. L. 0.-kind is daarom het doel der lichamelijke opvoeding meeromvattend en dit zal dan ook in de werkwijze tot uiting komen. We moeten ons m.i. niet alleen gaan afvragen op welke wijze we kunnen gaan werken aan het ideaal, een harmonisch gebouwd lichaam. Dit toch wordt veel meer dan door de lich. opv. bepaald door datgene wat we van ouders en voorouders hebben meegekregen. We moeten ons op de eerste plaats afvragen wat kunnen we met datgene wat we hebben meegekregen, doen. En al doende, al werkende wordt vanzelf ontwikkeld wat ontwikkeld moet worden, volgens de wet dat de functie het orgaan vormt. Bedenken we daarnaast dat vele van onze kinderen beduidend minder hebben meegekregen dan het normale kind en dat ze dus beduidend meer behoefte hebben aan functionele gymnastiek. En hiermee zijn we genaderd aan de 2e factor welke bepalend is voor de betekenis van de lichaamsoefeningen en de wijze waarop ze wordt beoefend, n. 1. de geaardheid van het kind. Wij weten allen dat de gehele psycho-physische structuur van het B. L. 0.-kind een andere is dan die van het normale kind. Maar we weten evenzeer dat de gevarieerdheid van die structuur temidden van al die kinderen enorm is. De onderlinge verschillen alleen op lichamelijk terrein al, tussen zwakzinnigen, doofstommen en blinden, zijn dermate groot, dat niet op de eerste

De heer J. R. Robert leidt de demonstratie der meisjes van het hotterdamse Instituut (Foto : Persb. „Het Zuiden"). voor Doofstommen.

48 plaats deze verschillen bepalend zullen zijn voor de wijze waarop we lichaams-.oefeningen zullen doen. We staan nog aan het begin en dienen daarom meer te letten op het onderling overeenkomende, ofschoon ik zeer sterk van mening ben dat in de toekomst het onderwijs in lichaamsoefeningen aan al die verschillende groeperingen ook een totaal andere werkwijze zal gaan bezitten. De ontwikkeling en ruimere toepassing van psychomotorisch testmateriaal, onderzoekingen naar de correlatie tussen lichamelijke en geestelijke processen, het vinden van nieuwe wegen inzake de ontwikkeling van speciale vaardigheden, dit alles en nog andere niet te voorziene factoren zullen ongetwijfeld het onderwijs in lichaamsoefeningen in een voor elke groep verschillende richting stuwen. Voorlopig doen we er goed aan niet te hoog te grijpen en als hoofddoel te zien de ontwikkeling van de lichamelijke vaardigheid, dus bewegingsvorming, motorische vorming. U weet allen hoe veel moeite vele onderzoekers zich geven teneinde vorming der beroepsvaardigheid in betere banen te leiden. Men zoekt naar middelen om bewegingsfouten te voorkomen, om de snelheid en de gerichtheid van de handeling te verbeteren. Kortom men streeft naar een soepele arbeids-motoriek. Al deze onderzoekers ervaren dat de herhaling de beste wijze is om het bewegingsproces gladder te doen verlopen. Dit bewijst dus dat het lichaam zelf geneigd is tot een economische bewegingsuitvoering te geraken. Dit is trouwens exact te bewijzen. Wat niet direct exact te bewijzen is, maar wat iedere gymnastiekleraar uit z'n practijk leert, is, dat indien men zich specifieke vaardigheden eigen heeft gemaakt, men ook makkelijker nieuwe vaardigheden meester wordt. We zouden kunnen zeggen dat het uit kunnen voeren van vele en velerlei bewegingsstructuren de mogelijkheid schept tot het sneller overwinnen van moeilijkheden bij inoefenen van nieuwe bewegingstructuren. Ten slotte is in iedere beweging iets te vinden van een reeds eigen gemaakte. Het zou aanbeveling verdienen eens een vergelijkend onderzoek in te stellen naar de prestaties van kinderen die wel en die niet les hadden gehad in natuurlijke lichaamsoefeningen, wanneer beide groepen eenzelfde speciale vaardigheid zouden moeten leren. Onze doelstelling is dus „bewegingsvorming". Onze werkwijze dus het geven van alle mogelijke bewegingsopdrachten. Stimulerend behoeven we bijna nooit te werken. Bij bijna alle kinderen hoogstens met uitsluiting van sommige blinden en motorisch zeer latente zwakzinnigen, ontmoeten we de gewone natuurlijke bewegingsdrang, de intuïtieve drift naar actie. Hieraan tegemoet komen ligt het eerst op onzen weg. Maar, en ik wil dit graag met de meeste nadruk verklaren, de beweging moet allerwegen worden ingeschakeld, ook in het leerproces. U vindt deze opvatting ook in de werkprincipes van die arbeidsscholen die ofwel naast de geestelijke activiteit, de lichamelijke bezigheid willen plaatsen als compensatie, ofwel via de lichamelijke ac ti viteit het gehele leerproces aan de gang brengen. Vooral de

49 werkschool van Gandig en z'n leerling Scheibner behoren tot de laatste groep. In dit verband is het leerzaam kennis te nemen van de opvattingen van Prof. Roels, inzake de sensu-motorische structuurvorming. Roels leert dat het geestelijk leven, de bewustzijns-processen niet gelocaliseerd zijn in de sensorische elementen van ons lichaam, maar dat de motoriek mede bepalend, constitutief is voor het bewustzijn. Dit houdt voor het leerproces in dat al onze ervaringen in eerste instantie via de motoriek tot ons zijn gekomen en dat, al moge tenslotte het visuele het ogenschijnlijk voornaamste middel zijn om tot kennis te komen, het motorische nimmer geheel zal verdwijnen. De lichaamsoefeningen, zij het in andere vorm dan wat we nu verstaan onder gymnastiek in het algemeen, zullen ook als didactisch en methodologisch hulpmiddel bij het onderwijs een rol gaan spelen. Nu gebeurt er al veel op deze manier. Maar we hebben het in onze hand op deze manier naast de „kennis" die we laten opdoen ook de nodige groeiprikkels aan het kind toe te dienen. Laat ik U dat met een voorbeeld duidelijk maken. In Vincentius te Udenhout zag ik eens een aardrijkskundeles. Van stokjes en latjes in de kleur van muren, kozijnen, deuren, banken enz. maakten de kinderen een plattegrond van hun lokaal. Ze waren bezig, ze speelden het en beleefden het, zoals een spelend kind iets kan beleven. Maar hun lichamelijke inspanning was nihil. Dit is niet erg. Het is echter ook mogelijk om op een speelterrein zo'n object zo aan te pakken dat er wèl lichamelijke inspanning wordt gevraagd. Graven, bouwen met stenen en zware blokken, gelijkharken, enz., dit alles is eigenlijk in wezen precies hetzelfde als met de blokjes en lineaaltjes maar het vraagt nu lichamelijke inspanning. Zo is de ene les in de andere op te lossen met een dubbel nuttig effect. Daarnaast zal veel plaats moeten worden ingeruimd aan de gewone natuurlijke lichamelijke bezigheden als wandelen, zwemmen, roeien, tuinwerk enz. De taak van de lichamelijke opvoeding in meer beperkten zin zal zijn het vormen van beweging en daarmee ook de houding. Daarnaast staat dan nog de beoefening der spelen. De natuurlijke bewegingsvormen uit het dagelijkse leven en de spelen geven dan de nodige groeiprikkels ; de gymnastiek of de motorische vorming legt het accent op de fijnere bewegingsnuances, op het gevoel voor een soepele, glijdende bewegingsafloop. In de practijk van ons onderwijs dienen we te streven naar bewegingen die voor het kind zinvol zijn. We zeggen ook wel dat de beweging een inhoud moet hebben. Zo'n bewegingsinhoud kan van verschillende aard zijn. Het kan zijn dat de beweging een geestelijke achtergrond heeft, dat er iets wordt uitgebeeld, het kan ook zijn dat er iets is wat bewogen wordt, dus een object van de beweging, b.v. stokken, ballen, blokken, toestellen. De betekenis hiervan is dat de bewegingsbelangstelling buiten het lichaam wordt gebracht. Dit vergemakkelijkt de vorming van de bewegings-

50 structuur en ook de automatisering van de beweging. Hier ligt waarschijnlijk ook de betekenis van bewegingsvergemakkelijking door middel van een muzikaal rhythme. We kunnen bij de keuze van onze oefeningen kiezen uit de meest gevarieerde materialen. Een dure gymnastiekinrichting is niet nodig. We hebben meer aan ballen en blokken dan aan bruggen en rekken. In de handenarbeidles kunnen allerlei materialen gemaakt worden, welke te gebruiken zijn in de gymnastiek. Laat ik U er enkele opnoemen en tevens in een voorbeeldje duidelijk maken hoe we ze gebruiken. Door de eerste oefeningen in het vangen en werpen maken we ballen die ofwel gebreid ofwel van een of andere stof zijn. Met het oog op bepaalde spelen maken we ze in enkele kleuren (b.v. eenkleurig, rood en groen) en in zeer verschillende grootte en gewicht. In de handwerkles waarin deze dingen gemaakt worden, zijn ook gymnastiekkousjes te breien. Verder maken we van hout of zeil kleine plaatjes waar één kind makkelijk op kan staan. Ook alweer in diverse kleuren en vormen. Voor de kleintjes schilderen we er b.v. een dierenfiguurtje op. Dit is dan weer aardig i n de les toepasselijk te maken bij nabootsende bewegingen. Verder dienen ze voor spelletjes Blokken van verschillend formaat dienen b.v. naast de spelletjes die we er mee doen voor evenwichtsoefeningen of voor doelen bij balwerpen of om over te springen als ze op elkaar gezet worden enz. Zakjes en zakken met zand voor de oefeningen en het tillen en dragen. Speciaal voor het dragen op het hoofd. Het is nog te weinig bekend dat deze laatste oefening een uitstekend middel is om een goed aanvoelen van de juiste houding te verkrijgen. Verder kunnen we ook al weer voor de spelbeoefening ringen vlechten met een middellijn van minstens 40 c.m. Hier kunnen ook werpoefeningen meegedaan worden. U kunt dit lijstje zelf aanvullen en zelfs zeer lang maken. Voor B. L. O.leerkrachten lijkt me dit een vruchtbaar terrein. Naast de:e materiaalopsomming wil ik U nog even wijzen op enkele moeilijkheden die eigen zijn aan bepaalde groepen van leerlingen en die daarom Uw bijzondere aandacht vragen. De blinden. Deze tonen vooral fouten in de houding. Hun typische iets voorovergaande blindenhouding, gepaard gaande met een geringe bewegelijkheid, is nadelig voor de ontwikkeling der ademhalingsorganen. Het optreden van zinloze steeds herhaalde bewegingen bewijst waarschijnlijk dat er gebrek aan beweging is en dat de bewegingsdrang ontlading zoekt. Naast goed geleide functionnele houdingsoefeningen is hier op z'n plaats het zwemmen. Bij de doofstommen vindt U de motorische stoornissen vooral bij de

ademhaling en de loop. Op de ademhalingsoefeningen kan ik hier niet ingaan. Dit is een zeer moeilijk onderwerp en vereist een aparte bespreking. Wat betreft het lopen. Het ontbreken van het gehoorde contact tussen bodem en voet is mogelijk een der oorzaken van de vaak schuifelende gang.

51 Loop- en springoefeningen op blote voeten voldeden in de practijk zeer goed als correctiefbiedende oefeningen. Overigens zijn de doofstommen tot practisch alle lichaamsoefeningen en spelen in staat. Het sport- en spelwezen in het bijzonder voor doofstommen, staat op een hoog peil. De zwakzinnigen vragen vooral om concrete bewegingsopdrachten. Naarmate we verder afdalen voor wat betreft de psychische begaafdheid, wordt deze eis duidelijker. Hier moeten we dus veel met materiaal werken en minder met fantasie-inhoud. Omtrent de gebrekkigen valt weinig te zeggen. Hier heeft ieder geval zijn speciale eisen. Op dit gebied is echter zeer veel gepresteerd, vooral gestimuleerd door de maatschappelijke zorg voor oorlogsinvaliden. U zult het allen met me eens zijn dat een juist beeld, van wat met al deze groepen bereikt kan worden, alleen dan verkregen wordt wanneer U meerdere lessen zou zien, in een omgeving waar de kinderen thuis zijn. De omstandigheden hier zijn verre van gunstig. De omgeving, het ontbreken van iedere geëigende outillage is èn voor de kinderen èn voor mij een handicap. Ik zeg U dit niet alleen om een e.v. teleurstelling ten opzichte van Uw verwachtingen bij voorbaat weg te nemen, maar en vooral om U duidelijk te maken dat de indruk van de demonstratie die U straks zult zien weinig meer dan zeer oppervlakkig kan zijn. De werkelijkheid, dus de lessen in de scholen zelf, is oneindig gevarieerder. Het is de vraag of de sfeer die in zo'n les behoort te zijn, hier straks op te merken zal zijn. Volledige lessen zal ik U niet laten zien, behalve bij de zwakzinnige jongens. Voor de beide andere groepen van leerlingen zal ik na wat inleidende bewegingen een bepaalde groep kiezen. Voor wat betreft de lesindeling mag ik U nog opmerken dat het strikt vasthouden aan een bepaalde lesindeling wel nuttig is, en ik beveel U dan de Oostenrijkse lesindeling aan, maar niet strikt noodzakelijk. Vooral omdat onze lessen kort maar zeer frequent zullen zijn, is het niet altijd mogelijk en zult U in de ene les b.v. een spel kiezen, in de andere bewegingsvormende oefeningen voor lopen en springen, in weer een andere, oefeningen waarbij de behendigheid meer naar voren komt. Tenslotte hoop ik dat U van het practische oefenen wat de kinderen U straks zullen laten zien, deze indruk meeneemt, dat de lichamelijke vorming van onze kinderen een centrale plaats toekomt in de totale vorming èn met het oog op hun persoonlijkheidsvorming, èn met het oog op de eisen die het practische leven straks aan hen zal stellen. Hierna volgden de DEMONSTRATIES, welke bijzonder in de smaak vielen en dan ook telkens luide werden toegejuicht. We vinden 't jammer, dat slechts één foto, gemaakt tijdens deze demonstraties, voldoende scherp was voor 't maken van 'n cliché. Les aan doofstommen. Kalm rondgaan, loop 'ns op de voorvoet, ook op de hielen. Met grote passen gaan ; looppas. Maak de looppas zo stil mogelijk.

52 Deze oefeningen waren bedoeld als begin, inleiding van de les. Hierna volgden : lopen als 'n poes, als 'n eendje. Een kring maken, maak je groot, maak je klein. Ga zitten. Til een been op. Nu het andere. Nu alle twee. Wie kan een kring met z'n voeten tekenen. In kniezit een blokje zo wijd mogelijk om het lichaam heenschuiven. Een grote kring maken dus. Nu ook het blokje voor de knieën neerleggen, handen erop en vooruitschuiven, zo ver mogelijk. Allen blijven goed op de hielen zitten. Rechtop zitten in kniezit. Het hoofd laten hangen. Nu het hoofd verder laten zakken tot we helemaal in elkaar zitten. Nu weer uitrollen, weer inrollen enz. Wie kan er op een blokje staan ? Nu ook met één been. Probeer het eens met de smalle kant. Leg eens alle blokjes achter elkaar met één stapje tussenruimte. We gaan er allen over. We gaan het ook doen op handen en voeten. Nu zonder van de blokjes af te gaan onder een poort van 2 stokken doorkruipen. Blokjes opruimen. Zachtjes over een stok springen. Ook over twee stokken met wat tussenruimte. Als spelletje het volgende : Twee kinderen houden één stok en proberen al trekkend bij 'n blokje te komen dat ergens wordt neergelegd. Wie z'n eigen blokje heeft is winnaar. Een ander spelletje was het bekende vischnet. Na even kalm rondgaan werd de les beëindigd. Op te merken viel dat het verloop van de les normaal was. De oefeningen waren niet moeilijk daar èn de ruimte èn het ontbreken van materiaal beperkingen oplegde. De bewegingsafloop van deze kinderen is goed te noemen. Bij enkelen zelfs buitengewoon goed. Bij het spelen viel op dat de meeste kinderen niet voldoende doorzettingsvermogen toonden. Ze gaven te gauw de moed op, ook al waren ze nog niet verslagen. Het komt me voor dat deze kinderen vooral veel spelen moeten doen waar het strijdelement in zit en dat de spelleider daar, voor de kinderen onbewust, veel aandacht aan dient te besteden. Oefeningen van de blinden.

Met elkaar even rondlopen. Probeer het eens alleen. Ga 'ns een kring maken. Vlug alle bewegingen maken die ik zeg. Ga zitten, knielen, liggen, staan, op handen en voeten, op 1 been, op twee handen en een voet. Ga zitten. Til je voeten 'n klein stukje op zodat er een tennisbal onder kan liggen. Nu zacht neerleggen. Maak met je twee voeten 'n figuurtje ('n kring of 'n vierkant) zonder de grond te raken.

Ga staan. Leg een hand tegen de buik. Wijs met je neus naar de grond. Wat voel je nu ? Wijs met je neus naar de zolder. Wat voel je nu ? Nog eens omlaag. De buik gaat achteruit. Nu zonder je buik naar voren te laten gaan, je hoofd weer optillen. Zo sta ie mooi recht. Laat je armen en schouders

53 zwaar hangen alsof je twee zware emmers gedragen hebt. Leg nu 'ns een hand op je rug waar 'n kuiltje zit. We gaan weer dezelfde oefeningen doen. Omhoog wijzen met je neus en omlaag. Wat voelen we ? Het kuiltje gaat weg als we omlaag gaan met het hoofd. Ook op deze manier kunnen we dus goed staan leren. Om de houding van het hoofd goed te doen aanvoelen, dient de volgende oefening. We staan met 'n blokje op het hoofd. Duw het naar boven naar de zolder toe. Niet laten vallen. Ga 'ns op de rug liggen. Knieën optrekken, voeten plat. Druk nu het kuiltje in je rug goed weg. Er mag niets meer tussen kunnen. Wie kan dit nu met gestrekte benen. Vlug opstaan. We gaan heel zacht zitten. Nu weer onhoorbaar opstaan. Ga 'ns op de hakken staan. Nu op de tenen zachtjes weggaan. Opm. Deze les was minder een volledige les dan de eerste. De bedoeling was dan ook meer een oefeningsgroep te laten zien die voor blinden van belang is, n.l. die oefeningen waarbij we het bewustzijn voor een goede houding trachten bij te brengen. Naast deze oefeningen dienen echter veel spierversterkende oefeningen gegeven te worden. Oefeningen voor de zwakzinnigen. Deze groep leerlingen waren het minst „afwijkend". Het was een stel stevige jongens die de indruk wekten goed geoefend te zijn. Daar er weinig tijd over was voor deze groep konden maar weinig oefeningen worden gedaan. Hier volgen ze : Zoek een plaats. Nu achter elkaar rondgaan. Vrij door elkaar, nu ook onhoorbaar, ook met de ogen dicht. Probeer eens een rechte houding aan te nemen zonder naar je voeten te kijken. Hurken, opstaan. We gaan zware stenen optillen en neerleggen. Laat goed zien dat ze zwaar zijn. Spreidstand. Stenen overladen van links naar rechts. We halen ze bij 1.-voet weg en brengen ze over het hoofd naar de r.-voet. Precies zijwaarts gaan. Stel je voor dat je tussen twee muren instaat. Je kan niet voor- en achteruit, alleen maar opzij. Nu ook vlugger. Rugligging. Voeten en hoofd optillen. Draai om op de buik. Weer op de rug. Til hoofd en voeten op. Nu op de buik gaan liggen zonder met hoofd of voeten de grond te raken. Weer terug. Neem een stok. Overstappen met één been. Andere been erbij . Weer terug. Zet de stok recht voor je op de grond. Probeer 'm even in evenwicht te brengen en til nu je been er overheen. Zelf oefenen. Ook het andere been. Zet de stok rechtop neer. Een hand erop. Onder je eigen arm doorkruipen, maar de stok mag niet van de vloer komen. Links en rechts oefenen, binnen- en buitenwaarts. Rondgaan en springen over de stok. Ook over een op handen en knieën liggende jongen. In één rij komen. Houding even verzorgen. Voeten sluiten, armen en schouders los omlaag laten hangen. Langs het lichaam kijken of de voeten gezien kunnen worden. Hoofd op. Rustig even rondgaan en de les beëindigen.

54 Opm. Deze les had het meest van het tijdtekort te lijden. Bepaalde oefeningen moesten daarom wegvallen. Er waren belangstellenden die liever een les hadden gezien met minder goede, dus meer afwijkende kinderen. Tot hun geruststelling zij dit gezegd dat ook onder de minstbegaafden met natuurlijke bewegingsvormen goede resultaten te boeken zijn. Overigens is toegegeven dat op een demonstratieles als deze het meer spectaculair geweest ware een minder begaafde groep te nemen. Deze jongens echter, die toch ook B. L. 0.-leerlingen zijn, maakten een uitstekende indruk niet alleen door hun capaciteiten, maar ook door de oefenstof die zeker niet te zwaar was. Wat velen ontgaan zal zijn is, dat er enkele jongens waren die zich instelden op de anderen. Ze keken als het ware eerst 6f en hoe een ander werkte en deden dan mee. Motorisch waren ze zeker niet minder, maar ze toonden geen eigen initiatief. Vooral met het spelen moeten deze jongens geobserveerd worden en moet er voor gezorgd worden dat ze alleen voor situaties komen te staan.

SLOTWOORD door S. STEMERDING. Alles heeft zijn bestemde tijd, er is een tijd van komen en van gaan. Er is een tijd van genieten en van dankbaar het genotene te gedenken. Dat ogenblik is nu aangebroken. In de eerste plaats danken we degenen, die ons de eer van hun tegenwoordigheid hebben aangedaan, zoals de vertegenwoordigers der Regering en Dr. van Voorthuijsen. In de tweede plaats de heer De Jeu, die voorzitter is van de Federatie. Deze kleine Federatie, die in stilte werkt, heeft onze vergadering bijeengeroepen. Zij bestaat uit vertegenwoordigers der verschillende richtingen bij het B. L. O. Onze mannen hebben steeds getracht de gemeenschappelijke belangen van het B. L. O. te behartigen en hebben daarbij nooit hun principes voor elkaar verdoezeld. Wij mogen deze nuancering wel ; uniformiteit betekent geestelijke dood, waar leven bloeit daar is verscheidenheid. En verscheidenheid behoeft nog geen verdeeldheid te wezen. In deze kring is de voorzitter in werkelijkheid onze leider. Wij mogen de spaken zijn en onze eendoeligheid en onze eendracht de velg, die het wiel bijeenhoudt, De Jeu is de as, waarom zich alles wentelt. Hij is ook de schepper van het denkbeeld om een B.O.-dag uit te schrijven. Verder dank ik de mannen van de wetenschap, die ons voorlichting hebben gegeven. Ik ben een oud man en opgekomen in een tijd, dat wetenschappelijke voorlichting zeer schriel was en daardoor is de heilige practijk mi) dierbaar met haar takt en haar intuïtie. Wij voelden het zo even in ons tintelen, toen wij zagen, wat de heer Robert presteerde met doofstomme, blinde en zwakzinnige kinderen, die hij niet kende. Wij danken dezen heer met grote hartelijkheid. Hoewel, zoals ik zei, de practijk mij boven alles dierbaar is, toch danken wij nog eens de mannen van de wetenschap, die ons aan het denken brengen. Want dit denken, tesamen met de liefde voor kind en beroep, weet

55 ook de intuïtie te wekken en ons tot invallen te voeren ten bate van het dagelijks werk. Ten slotte danken wij U allen, die hebt bijgedragen tot het slagen van deze drukke en geanimeerde vergadering. Zij zal zeker veel goeds achterlaten. In de eerste plaats heeft het massale der bijeenkomst suggestief op ons ingewerkt. Wij hebben onze eendoeligheid gevoeld ; we zijn ons weer beter bewust geworden het schone, het gewichtige en het mogelijke in het streven naar het welzijn van het niet volwaardige kind. Wij keren verwarmd en opgewekt naar huis, vervuld van nieuwe gedachten en met verrijkte liefde voor ons verantwoordelijk beroep. Met de wens, dat dit zo zij, besluiten we. Udenhout, 1 Januari 1941. G. A. E. CHRIST, Secretaris der Federatie.

IH D

D

G FiX

BONDSADRESSEN :

G. A. E. CHRIST, Udenhout, tel. K 4141 - 203, postrek. 149141. Br. J. BAPTIST, Brusselschestraat 38, Maastricht. J. VAN OORSCHOT, Bilderdijklaan 92, Rijswijk (Z.-H.), postrek. 183713 (contributies). Rechtsk. Adviseur : Mr. J. C. BROEKMAN, Groesb.w. 103, Nijmegen, tel. 22814. Kinderuitzending : Mejuffr. JOS. KABEL, Stadionstraat 3, Amsterdam (Z.), postrek. 258051.

Voorzitter : Secretaris : Penningmeester :

m,............. 0 R. K. internaat voor buitengewoon dager Onderwijs 1

CW)MM)MM

0

,-,,...... , .,-.....

VOOR MEISJES 0 0

0

en VOORBEREIDEND ONDERWIJS voor jongens tot

7

jaar.

Huize „ST. VINCENTIUS" - Udenhout ^ TELEFOON 218 UDENHOUT. ..^G^..C^^.........CsZ......

Pensionaat .,JOS KERROSC = ""

1,

BESTUURD DOOR DE BROEDERS VAN LIEFDE

voor R. K. Dcbiele loncons. Directie : NIJMEGEN, Jonkerbosch no. 200. Telefoon 26050. Ma€MMMC^M ^^ :^ CkaMr:?MMiat• s^C^ :MCMMWM.M