Nummer 1, februari 2010
BREED1 Deze eerste uitgave van onze nieuwsbrief AGORA BREED is een nummer waarin u kennis maakt met de Academische werkplaats AGORA: het onderzoek, de mensen
Nieuwsbrief
achter AGORA en de projecten die we begeleiden. Deze nieuwsbrief geeft u een BREDE blik op het werk van AGORA.
Academische werkplaats AGORA is een samenwerkingsverband van GGD Gelre-IJssel en Wageningen Universiteit. AGORA bundelt kennis uit praktijk, wetenschap en beleid en wil zo een brug slaan tussen deze gebieden.
Graag presenteren wij u de eerste uitgave van onze nieuwsbrief AGORA BREED. Met AGORA BREED willen we professionals die werkzaam zijn in het brede veld van de publieke gezondheid graag een inkijkje geven in de Academische Werkplaats AGORA: het onderzoek wat gedaan wordt, de mensen die erachter zitten en de projecten die we begeleiden in de regio. AGORA BREED zal drie keer per jaar verschijnen en wil u zo op de hoogte houden van alle ontwikkelingen in de werkplaats. Welke ontwikkelingen vinden er dan zoal plaats? Medio 2006 zijn vier onderzoekers van GGD Gelre-IJssel en Wageningen Universiteit gestart met het veelomvattende project ‘Gezond ouder worden’. U maakt kennis met de onderzoekers en de projecten in de gemeenten Epe en Zutphen. Naast het project dat is gericht op ouderen, is AGORA ook betrokken bij een groot aantal andere projecten van de GGD. Deze betrokkenheid uit zich door het verlenen van advies over de onderzoeksmethodiek, de inzet van studenten, of omgekeerd, doordat GGD-medewerkers vertellen over hun dagelijks werk binnen het onderwijs van Wageningen Universiteit. Hierdoor krijgen studenten een goed beeld van wat het werk van een functionaris Gezondheidsbevordering of Epidemioloog nu eigenlijk in de praktijk inhoudt. Op dit moment hebben we er als Academische werkplaats ruim drie jaar op zitten. Dit betekent dat er na veel investeringen ook al resultaten zichtbaar worden. Tegelijkertijd zijn we als AGORA bezig met een grote subsidieaanvraag voor de vervolgperiode 2010-2013
die in het teken van ‘Verankeren en Verbreden’ staat. Subsidievoorstellen zijn ingediend voor een vervolg van het ‘Gezond ouder worden’ project, versterking van het project ‘SLIMMER diabetes voorkomen’ en een nieuw project op het gebied van preventie van overgewicht bij kinderen. Na een drukke tijd van heel veel schrijven, is het nu afwachten hoe de programmacommissie van ZonMw eind februari 2010 gaat besluiten over onze ideeën. Graag bouwen wij verder aan een stevige infrastructuur waarin beleid, praktijk en wetenschap bij elkaar komen. Ik hoop dat deze nieuwsbrief u een BREDE blik geeft in het werk van AGORA en wens u veel leesplezier toe! Annemien Haveman-Nies Coördinator Academische werkplaats AGORA
Ontwikkelingen projecten De Academische Werkplaats AGORA begeleidt verschillende projecten in de regio. In deze nieuwsbrief maakt u kennis met deze projecten en de rol die AGORA daarbij speelt. Gezond ouder worden Het project ‘Gezond ouder worden’ bestaat uit drie deelprojecten, waarin wordt voortgebouwd op aanwezige kennis in de regio Gelre-IJssel. In Deelproject 1: Sociale contacten in relatie tot gezondheid worden sociale netwerken, sociale participatie en sociale steun als bron onderzocht voor een goede gezondheid bij ouderen en volwassenen. Hiervoor worden data gebruikt van de GGD’en in Oost Nederland, het RIVM, en van Deelproject 2. In Deelproject 3: Partijen wordt geïnventariseerd wie er allemaal betrokken zijn bij het thema gezond ouder worden en wat de motivatie van deze partijen is om bij te dragen aan een gezonde oude dag. Er wordt gekeken hoe optimaal gebruik gemaakt kan worden van de aanwezige kennis en mogelijkheden in de regio. Samenwerking tussen betrokkenen speelt hierbij een grote rol. Daarnaast komen achterliggende invloeden op samenwerking en kennisuitwisseling, zoals beslissingen met betrekking tot ontwikkelen, implementatie en evaluatie van interventies aan bod. In Deelproject 2: Interventieprogramma wordt met behulp van gegevens uit Deelproject 1 en 3 gewerkt aan het ontwikkelen, implementeren en evalueren van een interventieprogramma ter bevordering van gezondheid en welzijn van ouderen. Eén voorbeeld hiervan is het project ‘Voor Elkaar in de Buurt’ waarbij actieve ouderen worden uitgenodigd om iets te organiseren voor minder actieve ouderen, waarbij zij praktische ondersteuning en financiële middelen vanuit AGORA ontvangen.
aan Het woord
AGORA BREED, nummer 1
2
Debby Janssen Preventiefunctionaris GGNet GGNet is een instelling voor geestelijke gezondheidszorg in de provincie Gelderland. Debby Janssen is werkzaam als preventiefunctionaris, waarbij zij cursussen organiseert en daarnaast betrokken is bij verschillende projecten. In Epe werkt zij aan het project ‘Gezond ouder worden’, in samenwerking met AGORA en een aantal andere organisaties. Debby Janssen legt uit dat het project bedoeld is om het welbevinden van ouderen te verbeteren. Dit wordt onder meer gedaan door drie cursussen voor ouderen aan te bieden. Voor mensen met een chronische lichamelijke aandoening is er de cursus ‘Leven met een chronische ziekte’, bedoeld om hen beter te leren omgaan met hun beperkingen en problemen. Daarnaast worden de cursussen ‘Levensverhalen’ en ‘Op zoek naar zin’ gegeven om ouderen weer positief in het leven te laten staan. "Binnen de cursus ‘Op zoek naar zin’ gaat men aan de slag met creatieve technieken, zoals fotocollages en gedichten. We laten mensen terugkijken op hun leven en halen de positieve ervaringen naar voren. Op deze manier hopen we dat men hernieuwde kracht vindt en op een positieve manier in het leven komt te staan”.
vervolg volgende pagina
AGORA BREED, nummer 1
SLIMMER Het project SLIMMER is een leefstijlinterventie tussen preventie en eerstelijnszorg, gebaseerd op de SLIMinterventie. SLIM heeft aangetoond dat het risico op diabetes met 50% verminderd kan worden door gezonder te eten en meer te bewegen. In pilotgemeente Apeldoorn wordt op initiatief van de gemeente, onder regie van AGORA en in intensieve samenwerking met lokale partners (Huisartsenzorg regio Apeldoorn, fysiotherapeuten, vrijgevestigde diëtisten, Thuiszorgorganisatie Vérian en CaransScoop ondersteuningsorganisatie eerstelijnszorg) de SLIM-interventie vertaald naar de praktijk.
Overgewicht Met betrekking tot de preventie van overgewicht bij de jeugd, willen we de komende jaren het huidige aanbod in de regio Gelre-IJssel goed in kaart brengen en vervolgens - samen met de regionale preventiepartners verbeteren en aanvullen waar mogelijk. De bedoeling is om overlap en hiaten in het aanbod te verminderen, zodat regionaal een beter dekkend aanbod voor alle preventieniveaus ontstaat. Daarnaast willen we de effecten van een aantal regionale overgewichtinterventies onderzoeken door deze te evalueren op proces en effect. Om deze plannen te kunnen realiseren, zal veel energie gestoken worden in het bouwen en onderhouden van een preventienetwerk van regionale preventiepartners, zodat de onderlinge samenwerking, afstemming en uitwisseling van kennis en ervaring verbetert. Alcoholmatiging Jeugd in de Achterhoek / Stedendriehoek GGD Gelre-IJssel voert in de regio's Achterhoek en Stedendriehoek regionale projecten uit om het ruime gebruik van alcohol onder jongeren tegen te gaan. Gemeenten, verslavingszorg, politie, justitie en GGD voeren op plekken waar jongeren komen (school, thuis, sport, etc.) activiteiten uit op het vlak van voorlichting, regelgeving of handhaving, om overal dezelfde alcoholboodschap te laten horen. De samenwerking met AGORA is snel gevonden. Door de inzet van studenten worden volop de implementatie en effecten van het project onderzocht. Zo draagt AGORA wezenlijk bij aan de uitwisseling tussen praktijk van het project en de wetenschap.
3
vervolg Debby Janssen AGORA levert een actieve bijdrage aan het project ‘Gezond ouder worden’. "Doordat AGORA meetbaar maakt wat wij doen, kan inzichtelijk worden gemaakt of de cursussen zin hebben. Voorafgaand aan het project is een 0-meting gehouden en dit jaar gaat ook de tussenmeting plaatsvinden. Deze effectevaluatie geeft, naast onze eigen procesevaluatie, inzicht in ons werk.”, licht Debby Janssen toe. Door de bijdrage van AGORA krijgt het project een wetenschappelijk karakter. Wel merkt Debby Janssen dat er een spanningsveld bestaat tussen wat in de praktijk haalbaar is en wat men vanuit wetenschappelijk oogpunt wil weten. "Dit is een grote uitdaging en we hopen de samenwerking met AGORA en het onderzoek dan ook voort te zetten in de toekomst”, aldus Debby Janssen.
Disseminatie en Implementatie van Kennis binnen de OGZ (DIK) studie Binnen de DIK studie wordt onderzocht hoe kennis binnen de Openbare Gezondheidszorg (OGZ) wordt uitgewisseld en welke factoren hierop van invloed zijn. Naast interviews met nationale sleutelpersonen is het project 'Alcoholmatiging Jeugd in de Achterhoek' betrokken als case study. De resultaten zullen begin 2010 beschikbaar komen. Zorgzame Voeding – Ouderen als Consument Door de vergrijzing neemt de vraag naar zorg toe. Goede voeding kan bijdragen aan de gezondheid en de kwaliteit van leven van ouderen. Momenteel wordt een studie opgezet met het doel om (zelfstandig thuiswonende) ouderen als consument te onderzoeken. Daarnaast worden een checklist voor de thuis- en mantelzorg en een protocol voor de huisartspraktijk ontwikkeld, zodat in een vroeg stadium gescreend kan worden op (risico op) ondervoeding. In het kader van de andere projecten van AGORA vormt voeding voor ouderen in de thuiswonende situatie een relevant onderwerp en AGORA is binnen dit onderzoek dan ook een netwerkpartner.
AGORA BREED, nummer 1
Interview met ....
4
uitvoeren? Ik richt mij hierbij vooral op het project ‘Gezond ouder worden in Epe’ waarin het reduceren van eenzaamheid onder ouderen centraal staat.
de promovendi van de Academische Werkplaats AGORA. In deze eerste nieuwsbrief stellen zij zich aan u voor en vertellen zij waar ze zich mee bezig houden in hun werk.
Simone Croezen Epidemioloog
Jenneken Naaldenberg Sociale Wetenschapper De afgelopen periode ben ik vooral bezig geweest met het onderzoek rond de DIK-studie. Dit onderzoek is een waardevolle aanvulling op mijn project gebleken. Afgelopen zomer heb ik aan de universiteit van Michigan een summerschool gevolgd met betrekking tot kwantitatieve methoden en Structural Equation Modelling (SEM). Het is de bedoeling om het geleerde in 2010 om te zetten in een artikel waarbij door middel van SEM wordt gekeken hoe diverse constructen (‘sense of coherence’, kwaliteit van leven, eenzaamheid en sociale steun) zich tot elkaar verhouden. Hilde Tobi van Wageningen Universiteit zal hier met haar ervaring en kennis van onderzoeksmethodieken nauw bij betrokken zijn.
Sinds 2006 ben ik werkzaam bij Wageningen Universiteit /AGORA als promovenda. Mijn interesse ligt vooral in de sociale epidemiologie. De resultaten van mijn onderzoek dragen bij aan het verbeteren van de ouderenmonitor. In mei 2010 hoop ik mijn promotieonderzoek naar sociale contacten en gezondheid af te ronden.
Rianne de Vlaming
Jeanette Lezwijn Functionaris Gezondheidsbevordering Binnen mijn promotieonderzoek onderzoek ik het gehele proces van ontwikkelen, implementeren en evalueren van een 'gezond ouder worden-strategie' in een gemeente vanuit mijn functie als functionaris gezondheidsbevordering bij GGD Gelre-IJssel. Hierin werk ik gedurende het gehele traject samen met de gemeente, stichting welzijn ouderen in de betreffende gemeenten en met ouderen zelf. Een belangrijk theoretisch kader binnen mijn proefschrift komt voort uit het Salutogenese.
Epidemioloog Binnen mijn promotieonderzoek houd ik mij bezig met de vraag: Wat zijn de effecten van de gezondheidsbevorderende activiteiten die we
Toepassingen onderzoeksmethodieken Naast de gebruikelijke technieken die gebruikt worden binnen de epidemiologie zoals regressieanalyse, is het soms goed verder te kijken naar analysetechnieken uit andere vakgebieden.
Binnen de psychologie en sociologie wordt gebruik gemaakt van Structural Equation Modeling (SEM). SEM is een statistische techniek voor het testen en schatten van causale relaties. Eén van de voordelen van SEM boven regressieanalyse is dat SEM rekening houdt met latente variabelen. Dit zijn variabelen die je niet direct kunt meten, maar die in het model worden voorspeld uit geobserveerde variabelen, zoals bij een vragenset van sociale steun of eenzaamheid. Hierdoor kun je beter
AGORA BREED, nummer 1
rekening houden met de meetfouten in de variabelen, waardoor de structurele relaties tussen de latente variabelen nauwkeuriger geschat kunnen worden. Om de relaties tussen sociale steun en andere latente en niet-latente variabelen uitgebreider te onderzoeken, werkte ik in november en december 2009 als visiting researcher bij de afdeling Epidemiology & Public Health van de University College London (UCL), onder leiding van Sir Michael Marmot. Bij UCL werkte ik samen met de onderzoekers van de ELSA-study (English Longitudinal Study of Ageing). Binnen ELSA wordt veel onderzoek gedaan naar de relaties tussen sociale factoren en gezondheid bij ouderen. Mijn begeleider bij UCL was Mai Stafford, haar interesse ligt in lokale sociale en economische effecten op gezondheid. Tijdens haar promotieonderzoek heeft ze veel ervaring opgedaan met SEM. Tijdens mijn verblijf in Londen heb ik SEM analyses toegepast op de AGORA-data. Het was lastig om in twee maanden tijd de methode goed onder de knie te krijgen, maar de toepassing van SEM lijkt een mooie aanvulling op de meer gebruikelijke analysemethoden die ik heb gebruikt voor de artikelen van mijn proefschrift.
5
Colofon De nieuwsbrief AGORA BREED wordt uitgebracht door Wageningen Universiteit en GGD Gelre-IJssel. De nieuwsbrief informeert u over actuele ontwikkelingen rondom de Academische werkplaats AGORA. De nieuwsbrief is bedoeld voor professionals die werkzaam zijn in het brede veld van de publieke gezondheid en betrokken instanties. Redactiesecretariaat AGORA t.a.v. Erna de Vries Deventerstraat 43 / 7311 LV Apeldoorn Telefoon 088 - 443 33 69 E-mail
[email protected] Vormgeving Witte Rook grafisch ontwerpers
Simone Croezen promovenda AGORA
Agenda Congres Kennis Beter Delen 'Vernieuwd/t' D 4 maart 2010 T 8.30-18.00 uur P NBC Nieuwegein W www.kennisbeterdelen.nl Nederlands Congres Volksgezondheid 2010 'Preventie en zorg, beter in balans' D 8-9 april 2010 P De Doelen, Rotterdam W www.ncvgz.nl WEON 2010 'Research with impact' D 10-11 juni 2010 P Triavium, Nijmegen W www.weon.nl
Regionale bijeenkomst AGORA D 10 juni 2010 T middag W www.aw-agora.nl 20th IUHPE World Conference on Health Promotion 'Health, Equity and Sustainable Development' D 11-15 juli 2010 P Geneve, Zwitserland W www.iuhpeconference.net ETC PHHP Summer Course 2010 'Building Civil Society for Health' D 26 juli-6 augustus 2010 P Magdeburg, Duitsland W www.etc-summerschool.eu
10e Nationale Gerontologiecongres 'Mythen, feiten en ontwikkelingen' D 1 oktober 2010 P De Reehorst, Ede W www.nvgerontologie.nl Masterclass 'Public health Interventions in real-life settings: the AGORA experience' D 8-10 november 2010 P Wageningen W www.vlaggraduateschool.nl 2010 EUPHA Congres 'Integrated Public Health' D 10-13 november 2010 P Amsterdam W www.eupha.org D datum, T tijd, P plaats, W website
VOORAANKONDIGING
AGORA BREED, nummer 1
6
Masterclass Public health interventions in reallife settings: the AGORA experience 8-10 November 2010, Wageningen Georganiseerd door Onderzoeksschool VLAG / Mansholt in samenwerking met de Academische werkplaats AGORA
Wageningen Universiteit organiseert een nieuwe masterclass rondom het thema ‘public health interventions in real-life settings: the AGORA experience’. De masterclass is het resultaat van vier jaar ervaring met onze projecten binnen de Academische werkplaats AGORA. Tijdens de masterclass zullen sprekers uit binnen- en buitenland, werkzaam in het veld van onderzoek, praktijk en beleid, spreken over dit onderwerp. Op dag 1 zal de nadruk liggen op methoden die gebruikt worden bij het opzetten en evalueren van public health interventies. Daarbij komen zowel enkelvoudige als complexe interventies aan bod. Tijdens de tweede dag zullen de evidence-base en theory-base van interventies besproken worden. Dit zijn belangrijke voorwaarden voor certificering van interventies in het kwaliteitssysteem van het RIVM – Centrum Gezond Leven. De laatste dag staat de praktijk centraal. Hierbij zullen interventieprogramma’s die uitgevoerd worden in de alledaagse werkelijkheid besproken worden. De masterclass zal bestaan uit plenaire sessies, groepsopdrachten en digitale onderwijsmodules. Hoofdspreker van de masterclass is Prof. Mark Petticrew van de London School of Tropical Medicine and Hygiene. Daarnaast zullen sprekers van diverse interventieprojecten als SLIM (Study on Lifestyle-intervention and Impaired glucose tolerance Maastricht) en EPODE hun medewerking verlenen. Doelgroep van de masterclass bestaat uit onderzoekers en praktijkprofessionals op het gebied van gezondheidsbevordering, epidemiologie, voedingen gezondheidswetenschappen en communicatiewetenschappen. Registreren is binnenkort en tot 3 september 2010 mogelijk door het registratieformulier op de VLAG website in te vullen: www.vlaggraduateschool.nl Meer informatie over de inhoud van de masterclass is te verkrijgen bij dr. Annemien Haveman-Nies:
[email protected] Voor organisatorische zaken of registratie neemt u contact op met Ingeborg Bol - van Leeuwen:
[email protected]
