Bla bla met ma en pa? Of ook wel: hoe praat je met je ouders over voorbehoedsmiddelen?
Seks is overal. Zo lijkt het toch. En zeker ouders denken dat ‘de jeugd van tegenwoordig al alles weet over seks’. Grote denkfout! Want zelfs als je denkt dat je er al alles over weet, weet je misschien nog niet alle mogelijkheden of alle voorwaarden. Ook met hun bedpartners reppen jongeren vaak geen woord over bescherming tijdens het vrijen. Dat blijkt alvast uit een internationale enquête in 15 landen. Gevolg? 31% van de jongeren zegt al seks te hebben gehad zonder enige vorm van anticonceptie. Genoeg gezwegen. Tijd voor wat bla bla!
Let’s talk about sex, baby! Praten over seks is nuttig. Zo ver zijn we al. Ofwel ben je nog niet seksueel actief, maar weet je wel wat de voordelen zijn van het praten over seks met je lief. Ofwel heb je wel al de eerste stappen gezet. En zelfs zonder een uitgebreide evaluatiesessie weet je best wat je lief leuk vindt. En ook wat jouw grenzen zijn. Misschien vraag je je af of je er dan ook niet met je ouders over moet praten. Wel, eigenlijk is erover praten met je ouders best wel nuttig. Er is natuurlijk een groot verschil tussen praten over voorbehoedsmiddelen en over alle details van je seksleven. Je ouders willen écht niet weten wat je lief allemaal presteert down there. Of waar je echt opgewonden van geraakt tijdens het voorspel. Wat je ouders belangrijk vinden? Dat kunnen wij niet voorspellen. De ene oudere vindt het belangrijk dat je het binnen een relatie doet. De andere staat erop dat je wacht tot je getrouwd bent. Dit alles hangt sterk af van de opvoeding en ervaringen van je ouders.
10 redenen waarom sommige ouders er niet zo gemakkelijk over praten: 1. Ze denken dat je veel sneller zult beginnen met seks door erover te praten. Ze willen je het liefst zo lang mogelijk ‘kind’ laten zijn. 2. Ze weten niet zo veel over de verschillende soorten voorbehoedsmiddelen. Soms was in hun tijd ‘onthouding’ of ‘terugtrekken’ de enige bekende vorm. Wat trouwens helemaal niet veilig is.
3. Ouders zijn beschaamd om erover te praten. 4. Ouders vrezen een reactie als ‘serieus, pa, wat zegt gij nu?’ Ze zijn bang dat je hen niet ernstig zou nemen. 5. Jongeren geven aan dat ze al alles weten wat ze moeten weten. Maar dat klopt niet altijd. 6. Ouders hebben geen besef van de leefstijl van jongeren en van de groepsdruk tussen jongeren. 7. Ouders zijn overbeschermend en willen je verhinderen om fouten te maken. 8. Ouders zijn gelovig en vinden dat je met seks moet wachten tot na het huwelijk. Ze verkiezen dat je direct zwanger wordt eenmaal je ermee begint. 9. Ouders slagen er niet in om jongeren als volwaardige gelijkwaardige gesprekspartners te zien. 10. Ouders vinden niet het juiste moment en de juiste plaats.
Hoe praat ik er met mijn ouders over? Tips & tricks Je ouders zijn misschien beschaamd om over seks en voorbehoedsmiddelen te praten. Het kan best zijn dat jij daar ook niet zo openhartig over bent. Je hebt er misschien op school al over gehoord, hebt best wel wat vragen … maar je weet niet hoe je die precies moet formuleren. Hoe verhoog je de kans om te mogen starten met anticonceptie? In de eerste gesprekken met je ouders zal je misschien meer directe en praktische vragen hebben. Daarna zullen ook vragen komen als ‘Hoe voelt het?’ of ‘Wat moet ik verwachten?’ Weet dat je ook niet alle informatie bij je ouders hoeft te halen. Op het einde van dit artikel vind je bronnen waar je echt heel veel correcte informatie kunt terugvinden. Let op bij het googelen van informatie! Er bestaat ook heel veel foute informatie. • •
•
• •
Zoek een rustige plaats om het gesprek te starten. Hoe je het vraagt, hangt af van hoe je ouders communiceren. Zijn ze het gewoon om van jou directe vragen te krijgen? Zeg dan dat je graag wat extra zakgeld wil om condooms te kopen. Of vraag om naar de dokter te gaan om te starten met anticonceptie. Zijn ze het niet gewoon? Dan kan je gerust zeggen dat je al een tijdje samen bent met je lief. Dat er een vriendin net gestart is met de vaginale ring. Dat een vriend condooms heeft gekregen van zijn ouders. Of dat je op school hier les over hebt gehad. Wie weet komen zij dan wel met de vraag of jij hier zelf mee wilt beginnen. Goede openingszinnen? ‘Ik denk er over na om te starten met voorbehoedsmiddelen’ of ‘Ik vind het belangrijk om veilig te zijn en mijn verantwoordelijkheid te nemen’. Denk ook niet op voorhand dat ouders direct neen zullen zeggen. Ze weten er vaak zelf niet genoeg over of schamen zich. Misschien negeren ze een eerste keer je vraag, schrikken ze of overreageren ze. Maar het kan best wel zijn dat ze hun mening veranderen. Omdat ze er wat informatie over opgezocht hebben. Of omdat ze inzien dat het best wel verstandig is dat je hen de vraag stelt. Geef je ouders dus wat tijd om erover na te denken.
In welke anticonceptiemiddelen hebben je ouders vertrouwen? Ouders kennen niet alle details van anticonceptie. Zeker niet van de meer ‘recente’ mogelijkheden als de vaginale ring, de pleister of de 24+4 pil. Uit onderzoek blijkt dat zij een voorkeur hebben voor de bekendere anticonceptiva: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.
De pil (59%) Het condoom (51%) De prikpil (46%) De noodpil (45%) De pleister (42%) Het staafje (32%) Het spiraaltje (18%)
Kan het zonder dat mijn ouders het weten? Bij je ouders denk je bot te vangen. Of je hebt een duidelijke ‘njet’ of ‘daar ben je nog veel te jong voor’ als antwoord gekregen. Jammer, want wij van Jong & Van Zin denken dat je eigenlijk net goed bezig bent. Wij houden ervan dat je seksueel verantwoordelijk bent! Wat als jouw ouders niet meewillen? Dan geven wij je toch enkele tips mee om anticonceptie te gebruiken zonder dat ze het weten komen.
What happens at the doctor, stays at the doctor. Er bestaan dokters in alle geuren en kleuren. Je hebt de meer traditionele dokter. Die loopt er misschien niet zo modern bij, maar komt wel heel slim en betrouwbaar over. Of de jongere dokter, waar je je misschien meer op je gemak bij voelt. Aangezien het leeftijdsverschil wat kleiner is. 1 ding hebben ze gemeen: ze hebben stuk voor stuk de plicht om te zwijgen over wat hun patiënten hen toevertrouwen. Vertrouw er dus op dat wat je tegen de dokter zegt, niet buitenshuis gaat. Als je bij de dokter gaat, betaal je rond de € 30. Niet super goedkoop als je geen vakantiejob hebt en je het zelf wil betalen. Maar je krijgt daar een stuk van terug via het ziekenfonds. De meest bekende ziekenfondsen zijn CM, Bond Moyson, Voorzorg, Partena, … Dat geld wordt op je bankrekening gestort of op die van je ouders. Kan je het geld niet voorschieten? of wil je niet dat het op de bankrekening van je ouders wordt teruggestort? Vraag dan aan de dokter of hij of zij via het ‘derdebetalerssysteem’ wil werken. Daarvoor neem je het best een geel klevertje van het ziekenfonds mee. Als je dokter daar akkoord mee is, betaal je eigenlijk niks. En regelt de dokter alles met het ziekenfonds. Geen kopzorgen dus voor jou. Maar niet elke dokter gaat hier mee akkoord. Dus pols het best even op voorhand. Het klopt niet dat je ouders dit nooit te weten kunnen komen. Ouders blijven altijd je ouders. Ze dragen tot je 18 jaar een grote verantwoordelijkheid over jou. Dat wil zeggen dat zij altijd bij de apotheker of bij het ziekenfonds kunnen opvragen welke medicijnen je gekocht hebt. Of wanneer je naar de dokter bent geweest. Maar ze krijgen deze informatie niet automatisch opgestuurd. En wees gerust: weinig ouders zullen deze gegevens opvragen.
Wat moet je vragen bij de dokter? De dokter zal je heel wat vragen stellen om te weten te komen welk voorbehoedsmiddel het best bij jou past. Jij kunt je voorbereiden op het doktersbezoek. Neem volgende vragen alvast mee:
-
Mag ik een hormonaal voorbehoedsmiddel gebruiken? Hoe moet ik dit middel gebruiken? In welke omstandigheden werkt het middel minder goed? Wat moet ik doen als ik het voorbehoedsmiddel vergeet?
Start to anticonceptie. Ik was 11 jaar toen een gans nieuwe, rode wereld voor me openging, met niet zo veel voordelen aan. Tsja, er kunnen niet alleen voordelen verbonden zijn aan het vrouwelijk geslacht niet? Midden in een lesuur moest ik naar het toilet en had ik tegelijkertijd heel veel krampen. Het was zover: de eerste keer dat ik mijn regels had. (Vera, 16) Niet elk meisje heeft dit meteen door. Maar vanaf de eerste menstruatie ben je vruchtbaar en kan je zwanger worden. De meeste meisjes zijn nog niet klaar voor een kind bij hun eerste menstruatie. Toch zijn er meisjes die dan al beginnen met anticonceptie. Maar wat is het beste moment? Meteen nadat je de eerste keer je regels hebt gehad? Of wacht je er best zo lang mogelijk mee? Wij geven je alvast enkele tips!
Help! Ik heb een lief. Eindelijk is die god of godin voor je charmes gevallen. Jullie hebben het al even goed samen. En jij wilt wel voorstellen om voor de eerste keer seks te hebben. Wat nu? Weet dat het meisje niet de enige is die aan veilig vrijen moet denken. In een relatie ben je samen verantwoordelijk voor wat je doet. Daarom kan je gerust samen met je lief uitmaken welk voorbehoedsmiddel jullie willen gebruiken. Zo kan het een hele steun zijn als je samen naar de dokter gaat.
Help! Ik heb last van mijn regels. Ik had mijn eerste regels op mijn twaalf jaar. Sindsdien had ik op heel onregelmatige basis mijn menstruatie. Soms duurde het lang vooraleer ik ze had, soms heel kort. Vooral het feit dat ik heel veel last van buikkrampen had, vond ik lastig. Ik kon echt niet langer tegen de (steeds terugkomende) pijn en daarom vroeg ik aan mijn moeder om met de pil te beginnen. Ze stond hier niet zo voor te springen, maar zag dat ik echt last had. Toen gingen we samen naar de dokter. Sindsdien neem ik de pil en heb ik geen pijn meer, wat een last die van mijn schouders viel! (Leila, 14) Het is heel normaal als je naar je ouders toe stapt en zegt dat je wil starten met anticonceptie omdat je last hebt van je menstruatie. Beschrijf zo concreet mogelijk wanneer en waar je pijn hebt. Zo kunnen je ouders begrijpen dat je pijn hebt door je menstruatiecyclus.
Help! Ik heb last van puistjes. Nee, je bent niet abnormaal omdat je puistjes krijgt. Juist in je tienerjaren heb je daar het meeste kans op. Veel heeft te maken met de toename van hormonen. Bij veruit de meeste mensen verdwijnt de acne vanzelf als ze ouder worden. Heb je veel last van puistjes en acne? Dan is het slim om even bij je huisarts langs te gaan. Samen met de dokter kan je kijken wat voor jou de beste methode is. Bij sommige meisjes zal de arts een anticonceptiepil tegen acne voorschrijven. De pil kan de balans tussen hormonen herstellen. Over het algemeen wordt de pil alleen voorgeschreven als behandeling van acne als andere methoden niet aanslaan. Het gebruik van een anticonceptiemiddel zorgt ervoor dat er minder talg wordt aangemaakt door de talgkliertjes. Haarzakjes verstoppen niet meer, waardoor de acne vermindert of zelfs helemaal verdwijnt. Iedere anticonceptiepil kan in principe gebruikt worden voor het verminderen van acne. Toch wordt de ene pil vaker voorgeschreven dan de andere. Voorbeelden zijn Diane-35, Minerva, Zypina, Elisa-35, Claudia-35, Yasmin en Yaz 24+4.
Help! Ik heb helemaal geen last van mijn regels. Ik ben namelijk een jongen! Dan heb je al een goede stap gezet door dit artikel te lezen. Sommige jongens gaan er namelijk van uit dat vooral het meisje zich moet beschermen tegen een ongewenste zwangerschap en tegen soa’s. Weet dan, beste jongeheer, dat enkel het condoom zowel tegen zwangerschap als tegen de meeste soa beschermt. Je kan voor de ‘double dutch’ methode kiezen. Dan gebruiken jullie naast een hormonaal voorbehoedsmiddel ook een condoom. Wist je dat je door te praten over veilig vrijen zult scoren? Als je namelijk toont dat je verantwoordelijk bent, ook in bed, zal je partner jou des te meer vertrouwen. En dat kan je relatie en veilige seks alleen maar ten goede komen.
Help! Ik denk dat anticonceptie niet gezond is! Op het eerste gezicht lijken anticonceptiva wondermiddelen tegen ongewenste zwangerschappen. Maar als de enige reden voor het slikken van de pil het bestrijden van milde vormen van acne is? Dan zijn artsen soms terughoudend. Anticonceptiepillen kunnen namelijk vervelende bijwerkingen hebben. Bijvoorbeeld hoofdpijn of buikpijn. Als je last hebt van nevenwerkingen, vraag je best advies aan de dokter.
Help! Er bestaan zoveel middelen! Ik weet niet welk middel het best bij me past! Je hebt net eens ‘anticonceptiemiddelen’ gegoogled en je gelooft niet wat ze je allemaal zeggen. Alsof een pleister ervoor kan zorgen dat je niet zwanger geraakt? En wat is dat met die ring die je dan in je vagina moet steken? Je krijgt al kriebels als je eraan moet denken.
Doe eens de test op anticonceptievoorjou.nl. Je zal er het ‘Hollandse’ taalgebruik moeten bijnemen. Maar in ruil krijg je wel een persoonlijk advies. In ieder geval maak je je keuze het best in samenspraak met je (huis)arts, je lief en/of je ouders. Vooraleer je naar de dokter gaat, kan je alvast over volgende zaken nadenken:
-
Wil ik er zo weinig mogelijk aan denken? Vind ik het oké dat een dokter het bij me inbrengt? Wil ik dat er niemand achter kan komen dat ik anticonceptie gebruik? Wil ik een methode met zo weinig mogelijk hormonen? Wil ik dat het zo goedkoop mogelijk is? Kan ik het betalen? Mag het op mijn huid zichtbaar zijn? Wil ik mijn eigen vagina aanraken?
Hetzelfde geldt voor het condoom. Sommige jongens houden niet van het gevoel van het condoom. Daarom bestaan er ook dunnere condooms. Die zijn even betrouwbaar en voelen heel wat lichter aan. Ga er dus niet meteen van uit dat een condoom niet leuk aanvoelt. Maar probeer ook eens de dunne versie. Die vind je vaak ook in de supermarkt, bij de apotheek en soms in automaten.
Help! Ik weet niet wat het meest betrouwbaar is? Bij correct gebruik bieden de pil, de vaginale ring, de pleister en het hormonenspiraal een zeer goede bescherming tegen zwangerschap. Maar deze voorbehoedsmiddelen beschermen je niet tegen seksueel overdraagbare aandoeningen (soa). Een condoom beschermt je zowel tegen zwangerschap als tegen de meeste soa. Je kan voor de ‘double-dutch’-methode kiezen. Dan gebruik je naast een hormonaal voorbehoedsmiddel (door het meisje) ook een condoom. Er is geen enkel voorbehoedsmiddel dat 100% betrouwbaar is. Hoe nauwkeuriger je een voorbehoedsmiddel gebruikt, hoe betrouwbaarder het is.
Voorbehoeds-
Wat?
middel
Bescherming Bescherming tegen tegen soa’s? zwangerschap?
Condoom
Waterdicht zakje uit rubber of polyurethaan. Het condoom wordt over de stijve penis gerold en vangt het zaad op, zodat het niet in de vagina komt.
Ja
Ja
De pil
De pil bevat 2 hormonen die ervoor zorgen dat er geen eisprong mogelijk is en er geen bevruchte eicel kan innestelen in het slijmvlies van de baarmoeder. De baarmoederhals wordt ook nog eens moeilijk doorgankelijk gemaakt voor zaadcellen.
Ja
Nee
Minipil
Soort pil die maar 1 hormoon bevat. Dat belet niet altijd de eisprong, maar het maakt wel de baarmoederhals moeilijk doorgankelijk voor zaadcellen.
Ja
Nee
Anticonceptiepleister
Pleister die je op de huid kleeft en 2 hormonen afgeeft in de bloedbaan. De werking is hetzelfde als die van de pil.
Ja
Nee
Vaginale ring
Een flexibele ring die in de vagina wordt ingebracht en 2 hormonen afgeeft. De werking is hetzelfde als die van de pil.
Ja
Nee
Implantaat
Een klein staafje dat onder de huid (meestal in de arm) wordt geplaatst, daar 3 jaar blijft zitten en 1 hormoon afgeeft. De eisprong wordt niet belet. Maar de baarmoederhals wordt wel moeilijk doorgankelijk gemaakt voor zaadcellen en er kan geen innesteling van een bevruchte eicel zijn in het slijmvlies van de baarmoeder.
Ja
Nee
Koperspiraal
Een T-vormig stukje plastiek met koperen buitenlaag dat in de baarmoeder wordt geplaatst door een arts en daar 5 jaar blijft zitten. Het koper zorgt ervoor dat de zaadcellen geen eicel meer kunnen bevruchten en een bevruchte eicel niet kan innestelen in het slijmvlies van de baarmoeder.
Ja
Nee
Hormonenspiraal
Een T-vormig stukje kunststof dat 1 hormoon bevat dat in de baarmoeder wordt geplaatst door een arts en daar 5 jaar blijft zitten. De eisprong wordt niet belet, maar de baarmoederhals wordt wel moeilijk doorgankelijk gemaakt voor zaadcellen. Er kan ook geen innesteling van een bevruchte eicel zijn in het slijmvlies van de baarmoeder.
Ja
Nee
Prikpil
Eén injectie die 1 hormoon bevat en 3 maanden werkt. Er is geen eisprong maar de baarmoederhals wordt wel moeilijk doorgankelijk gemaakt voor zaadcellen.
Ja
Nee
Meer info? •
Beddengoed: publicatie van Jong & Van zin die een up-to-date overzicht van de verschillende voorbehoedsmiddelen geeft (werking, bescherming, voor- en nadelen).
•
Huisarts of gynaecoloog: zij kunnen jou en je lief en/of ouder advies geven over de verschillende voorbehoedsmiddelen.
•
www.jongenvanzin.be: website met informatie over de organisatie. Je vindt hier ook een sekswoordenboek, waarin onder andere alle voorbehoedsmiddelen uitvoerig zijn uitgelegd.
•
www.allesoverseks.be: website van Sensoa met onder andere ook uitleg over voorbehoedsmiddelen.
•
www.anticonceptievoorjou.nl: op deze website kan je aan de hand van enkele vragen testen welk voorbehoedsmiddel het beste bij jou of je vriendin past.
Bronnen • • • • • • • • • • •
Beyers, W. (2010) Samenvatting van de gegevens uit het onderzoek over seksueel gedrag 2007-09. Niet-uitgegeven onderzoeksrapport, Universiteit Gent, België. De Graaf, H., Meyer, S., Poelman, J. & Vanwesenbeek, I. (2005) Seks onder je 25ste. Seksuele gezondheid van jongeren in Nederland anno 2005. Delft: Eburon. De VoorZorg (2004) Enquête rond het vrijgedrag bij jongeren. Hublet A., Vereecken C. & Maes L. (2011) Studie Jongeren en Gezondheid 2010. Vakgroep Maatschappelijke gezondheidkunde; Universiteit Gent. Katrien Vermeire (Sensoa). Met jongeren praten over seks (www.cm.be/gezondleven/leefgewoonten/veilig-vrijen/met-jongeren-praten-over-seks) Klasse voor Ouders (2005) Praten over seks (www.klasse.be/ouders/21627/praten-over-seks) Sensoa (2009) Praten met kinderen en jongeren over seksualiteit en relaties (gratis te downloaden) Sensoa (2011) Feiten en cijfers Jongeren en Seksualiteit (www.sensoa.be/sites/default/files/feitenencijfersjongerenenseksualiteit.pdf) Sexpert (2013) De seksuele start: Sexpert-resultaten Soa Aids Nederland (2004) Veilig vrijen op vakantie (www.ouders.nl/mdiv2004-soa) Robert, A.C. & Sonenstein, F.L. (2010) Adolescents’ Reports of Communication With Their Parents About Sexually Transmitted Diseases and Birth Control: 1988, 1995, and 2002. Journal of Adolescent Health, 46, 532–537.
