Bijlage VWO
2007 tijdvak 1
Latijn
Tekstboekje
700025-1-003b
Tekst 1 De Trojanen hebben schipbreuk geleden voor de kust van Carthago. 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265
700025-1-003b
Et iam finis erat, cum Iuppiter aethere summo despiciens mare velivolum terrasque iacentes litoraque et latos populos, sic vertice caeli constitit et Libyae defixit lumina regnis. Atque illum tales iactantem pectore curas tristior et lacrimis oculos suffusa nitentes adloquitur Venus: 'O qui res hominumque deumque aeternis regis imperiis et fulmine terres, quid meus Aeneas in te committere tantum, quid Troes potuere, quibus tot funera passis cunctus ob Italiam terrarum clauditur orbis? Certe hinc Romanos olim volventibus annis, hinc fore ductores, revocato a sanguine Teucri, qui mare, qui terras omnes dicione tenerent, pollicitus. Quae te, genitor, sententia vertit? Hoc equidem occasum Troiae tristesque ruinas solabar fatis contraria fata rependens; nunc eadem fortuna viros tot casibus actos insequitur. Quem das finem, rex magne, laborum? Antenor potuit mediis elapsus Achivis Illyricos penetrare sinus atque intima tutus regna Liburnorum et fontem superare Timavi, unde per ora novem vasto cum murmure montis it mare proruptum et pelago premit arva sonanti. Hic tamen ille urbem Patavi sedesque locavit Teucrorum et genti nomen dedit armaque fixit Troia, nunc placida compostus pace quiescit: nos, tua progenies, caeli quibus adnuis arcem, navibus (infandum!) amissis unius ob iram prodimur atque Italis longe disiungimur oris. Hic pietatis honos? Sic nos in sceptra reponis?' Olli subridens hominum sator atque deorum vultu, quo caelum tempestatesque serenat, oscula libavit natae, dehinc talia fatur: 'Parce metu, Cytherea, manent immota tuorum fata tibi; cernes urbem et promissa Lavini moenia, sublimemque feres ad sidera caeli magnanimum Aenean; neque me sententia vertit. Hic tibi (fabor enim, quando haec te cura remordet, longius et volvens fatorum arcana movebo) bellum ingens geret Italia populosque feroces contundet moresque viris et moenia ponet, tertia dum Latio regnantem viderit aestas
2
lees verder ►►►
266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283
ternaque transierint Rutulis hiberna subactis. At puer Ascanius, cui nunc cognomen Iulo additur (Ilus erat, dum res stetit Ilia regno), triginta magnos volvendis mensibus orbes imperio explebit, regnumque ab sede Lavini transferet, et Longam multa vi muniet Albam. Hic iam ter centum totos regnabitur annos gente sub Hectorea, donec regina sacerdos Marte gravis geminam partu dabit Ilia prolem. Inde lupae fulvo nutricis tegmine laetus Romulus excipiet gentem et Mavortia condet moenia Romanosque suo de nomine dicet. His ego nec metas rerum nec tempora pono: imperium sine fine dedi. Quin aspera Iuno, quae mare nunc terrasque metu caelumque fatigat, consilia in melius referet, mecumque fovebit Romanos, rerum dominos gentemque togatam. Sic placitum. Vergilius, Aeneis I, 223-283
Tekst 2 Odysseus wordt al zeven jaar vastgehouden door de nimf Calypso, waardoor hij niet kan terugkeren naar zijn vaderland. Athena beklaagt zich hierover tegenover Zeus.
60
65
70
75
700025-1-003b
'Odysseus, vol verlangen om zelfs maar de rook van zijn land te zien stijgen, zou het liefst willen sterven. Treft dat, Olympische godheid, u niet diep in het hart? Of was u niet blij met de offers die bij de schepen der Grieken in ’t breedgebouwd Troje Odysseus aan u gebracht heeft? Maar waarom koestert u dan zulk een wrok, Zeus?' Daarop gaf Zeus, de Wolkenvergaarder, Athene ten antwoord: 'Dochter van mij, welk woord ontsnapt aan de haag van je tanden! Hoe zou ik ooit de grote Odysseus vergeten, die allen ver overtreft in verstand en meer dan de anderen offers aan de onsterflijken bracht die het ruim van de hemel bewonen. Maar in zijn toorn blijft volharden de Aardrijkschudder Poseidon om de Cycloop, die Odysseus het licht van zijn oog heeft benomen, hem, Polyfemos, een wezen dat zich met goden kan meten, sterkste van alle Cyclopen. Hem bracht de dochter van Forkos, heerser over de onmeetbare zee, Thoösa, ter wereld, die in haar welvende grot het bed had gedeeld met Poseidon. Sinds die tijd laat Poseidon, de Aardrijkschudder, Odysseus rondzwerven ver van zijn land, maar ziet er van af hem te doden. Kom nu, laten wij allen ons over een middel beraden hoe hij naar huis kan komen. Poseidon zal heus wel zijn woede
3
lees verder ►►►
laten bedaren. Want tegen de wil van de andere goden kan hij, geheel alleen, zich onmogelijk blijven verzetten.' Homerus, Odyssee 1, 57-79; vertaling H.J. de Roy van Zuijdewijn
Tekst 3 Venus vraagt Vulcanus nieuwe wapens voor Aeneas te vervaardigen. 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406
At Venus haud animo nequiquam exterrita mater Laurentumque minis et duro mota tumultu Volcanum adloquitur, thalamoque haec coniugis aureo incipit et dictis divinum aspirat amorem: 'Dum bello Argolici vastabant Pergama reges debita casurasque inimicis ignibus arces, non ullum auxilium miseris, non arma rogavi artis opisque tuae, nec te, carissime coniunx, incassumve tuos volui exercere labores, quamvis et Priami deberem plurima natis, et durum Aeneae flevissem saepe laborem. Nunc Iovis imperiis Rutulorum constitit oris: ergo eadem supplex venio et sanctum mihi numen arma rogo, genetrix nato. Te filia Nerei, te potuit lacrimis Tithonia flectere coniunx. Aspice qui coeant populi, quae moenia clausis ferrum acuant portis in me excidiumque meorum.' Dixerat et niveis hinc atque hinc diva lacertis cunctantem amplexu molli fovet. Ille repente accepit solitam flammam, notusque medullas intravit calor et labefacta per ossa cucurrit, non secus atque olim tonitru cum rupta corusco ignea rima micans percurrit lumine nimbos; sensit laeta dolis et formae conscia coniunx. Tum pater aeterno fatur devinctus amore: 'Quid causas petis ex alto? Fiducia cessit quo tibi, diva, mei? Similis si cura fuisset, tum quoque fas nobis Teucros armare fuisset; nec pater omnipotens Troiam nec fata vetabant stare decemque alios Priamum superesse per annos. Et nunc, si bellare paras atque haec tibi mens est, quidquid in arte mea possum promittere curae, quod fieri ferro liquidove potest electro, quantum ignes animaeque valent, absiste precando viribus indubitare tuis.' Ea verba locutus optatos dedit amplexus placidumque petivit coniugis infusus gremio per membra soporem. Vergilius, Aeneis VIII, 370-406
700025-1-003b
4
lees verder ►►►
Illustratie
1
2
3
4
700025-1-003b
5
lees verder ►►►
Tekst 4 In een spoedberaad van de Latijnen stelt koning Latinus voor om aan de Trojanen een groot stuk land te geven. Helaas komt dit voorstel te laat, want tijdens het beraad komt het bericht dat de Trojanen de stad aanvallen. In onderstaande tekst reageren de Latijnen op de aanval. 468 469 470 471 472 473 474 475 476
Ilicet in muros tota discurritur urbe. Concilium ipse pater et magna incepta Latinus deserit ac tristi turbatus tempore differt multaque se incusat qui non acceperit ultro Dardanium Aenean generumque asciverit urbi. Praefodiunt alii portas aut saxa sudesque subvectant. Bello dat signum rauca cruentum bucina. Tum muros varia cinxere corona matronae puerique, vocat labor ultimus omnes.
De koningin en haar gevolg roepen de hulp in van de godin Pallas Athene: 477 478 479 480 481 482 483 484 485
Nec non ad templum summasque ad Palladis arces subvehitur magna matrum regina caterva dona ferens, iuxtaque comes Lavinia virgo, causa mali tanti, oculos deiecta decoros. Succedunt matres et templum ture vaporant et maestas alto fundunt de limine voces: 'Armipotens, praeses belli, Tritonia virgo, frange manu telum Phrygii praedonis et ipsum pronum sterne solo portisque effunde sub altis.' Vergilius, Aeneis XI, 468-485
Aantekeningen regel 468 tota urbe door de hele stad discurritur men rent van alle kanten regel 469-470 Concilium et magna incepta deserit (hij) verlaat de vergadering en laat de belangrijke voorstellen die hij daarin gedaan heeft, rusten regel 471 multa veelvuldig qui + conj. omdat hij regel 472 Aenean acc. van Aeneas generum predicatief vertalen regel 473 alii de andere Latijnen regel 475 cingo bevolken corona menigte regel 477 Nec non = Et -que namelijk regel 478 subvehitur onderwerp regina subvehor + abl. omhoog rijden vergezeld door
700025-1-003b
6
lees verder ►►►
regel 479 regel 480 regel 481 regel 482 regel 483 regel 484 regel 485
700025-1-003b 700025-1-003b*
comes predicatief vertalen Lavinia dochter van Latinus oculos deiecta de ogen neergeslagen ture vaporo met damp van wierook vullen fundo laten horen limen ingang Tritonia virgo Pallas Athene ipsum Vul aan eum solum grond effundo ombrengen
7
lees verdereinde ►►►
