Architectenovereenkomst
Tussen AG VESPA, het autonoom gemeentebedrijf vastgoed en stadsprojecten voor Antwerpen, met maatschappelijke zetel in 2018 Antwerpen, Generaal Lemanstraat 55, bus 4 Vertegenwoordigd door de heer Herman Boumans, afgevaardigd bestuurder en de heer Steven Decloedt, bestuurder-directeur bouw, Hierna te noemen de "Opdrachtgever";
en
………………………………………………………………………………………………………………… met maatschappelijke zetel in……………………………………………………………………………, met ondernemingsnummer ………………………………………………………………………………, Vertegenwoordigd door de heer/mevrouw ……………………………………, architect, in zijn/haar functie …………………………………… .
Hierna te noemen de "Architect";
wordt overeengekomen wat volgt:
AG VESPA Autonoom gemeentebedrijf Generaal Lemanstraat 55 2018 Antwerpen tel: 03 259 28 10 fax: 03 259 28 11 www.agvespa.be
[email protected] BE 0267 402 076 IBAN BE37 0910 1270 6928
1. Voorwerp 1.1 De Opdrachtgever verleent een volledige architectenopdracht zoals uiteengezet in artikel 3 voor het bouwproject zoals hierna omschreven. Deze opdracht wordt aangevuld zoals met de volgende opdrachten zoals omschreven in artikel 4: - volledige ingenieursopdracht stabiliteit, - een volledige opdracht technieken, - een volledige opdracht energiedeskundige, - een volledige opdracht akoestiek, - een volledige opdracht restauratie Deze opdracht kan worden uitgebreid met de bijzondere opdrachten zoals nader omschreven in artikel 5. 1.2 Het bouwproject omvat de bouwwerken voor de renovatie en restauratie van het voormalige Open Onderwijshuis, Lange Gasthuisstraat 29-31, te 2000 Antwerpen zoals omschreven in de Projectdefinitie (hierna genoemd “het Project”) d.d. ………………………………………. 1.3 De werken zijn opgevat in functie van de Projectdefinitie zoals door de Opdrachtgever voorgelegd aan de Architect en in respect voor het vooropgestelde programma, het Budget, de stedenbouwkundige randvoorwaarden en de energieprestatie-eisen. Volgende documenten worden door de Opdrachtgever aan de Architect bezorgd: - de Projectdefinitie (= het programma) en haar bijlagen; - de planning - de omschrijving beknopt aanbestedingsdossier - het deel 0 bestek - de inhoudstafel postinterventiedossier - de richtlijnen vereenvoudigde plannen De Architect aanvaardt om binnen het kader van bovenstaande elementen zijn opdracht uit te voeren en zich flexibel op te stellen tegenover mogelijke wijzigingen en/of aanpassingen in functie van de gebruikers. 1.4 De Architect dient er rekening mee te houden dat AG VESPA onder het toepassingsgebied valt van de van de wetgeving overheidsopdrachten en de algemene aannemingsvoorwaarden, die van toepassing zijn. 1.5 De voertaal is het Nederlands. Alle documenten worden opgemaakt in het Nederlands.
Architectenovereenkomst Wedstrijdpool - AG VESPA volgens typeovereenkomst versie RvB 20 04 2012
2 / 27
2. Budget In de Projectdefinitie werd een bouwkost van de werken vooropgesteld op basis waarvan de offerte opgemaakt werd. Na gunning van de opdracht wordt de bouwkost (hierna Budget genoemd) vastgelegd op ……………………………… euro. De erelonen van de Architect en de BTW zijn niet vervat in dit Budget. Het definitieve budget wordt vastgelegd op basis van het goedgekeurde voorontwerp met bijbehorende raming opgemaakt door de architect. Het definitieve bouwbudget mag nooit zomaar het vastgelegde budget bij gunning overschrijden. Enkel wijzigingen die o.a. een gevolg zijn van bijkomende vragen van subsidiërende of controlerende overheden, aanpassingen van het programma van eisen, … kunnen aanleiding geven tot een aanpassing van het toegekende budget. De basisraming van bij gunning opdracht blijft steeds de referentie. Het goedgekeurde budget bij definitief ontwerp wordt door de Opdrachtgever schriftelijk bevestigd. Een wijziging van het Budget is slechts mogelijk middels een schriftelijk en voorafgaand akkoord van de Opdrachtgever. Indien, ondanks alle voorbereidingen, er toch wijzigingen moeten doorgevoerd worden, zal steeds gestreefd worden naar compensatie binnen het project zodat het budget niet verhoogd.
3. Verplichtingen van de Architect 3.1 De Architect is de artistieke en technische raadgever van de Opdrachtgever, waarvan hij in eer en geweten en volgens de regels van de kunst de belangen dient. 3.2 Onder ‘de Architect’ wordt niet alleen de Architect als (rechts)persoon verstaan, maar ook alle partners, die eventueel in onderaanneming voor de Architect een (deel van de) opdracht uitvoeren: ingenieur stabiliteit, ingenieur technieken, ingenieur akoestiek, energiedeskundige, restauratiedeskundige … en/of eventuele andere ondersteunende bureaus of partners. De Architect als persoon blijft het unieke aanspreekpunt voor de opdrachtgever en coördineert intern de andere bouwpartners. Deze coördinatieopdracht zit vervat in het ereloon van de architectuuropdracht.
3.3 De Architect staat als (rechts)persoon in voor de uitvoering van het project of kan hiervoor een projectleider afvaardigen. De projectleider is de gegarandeerde trekker van het project, de contactpersoon voor de opdrachtgever, de persoon die instaat voor de bovenvermelde coördinatie-opdracht en degene die de werfleiding op zich neemt. De projectleider heeft minimum 8 jaar ervaring, inclusief stage, waarvan werfervaring een belangrijk deel uitmaakt. De projectleider werd opgegeven bij het indienen van de offerte. De Architect kan zijn projectleider in de loop van het project vervangen door een gelijkwaardige projectleider mits goedkeuring van de Opdrachtgever.
Architectenovereenkomst Wedstrijdpool - AG VESPA volgens typeovereenkomst versie RvB 20 04 2012
3 / 27
3.4 De Architect staat in voor de algemene coördinatie met betrekking tot de bouwwerken en de technische uitrusting, vanaf de ontwerpfase tot en met de uitvoeringsfase. Hij is verantwoordelijk voor het tot stand brengen van een geïntegreerd totaalontwerp waarin alle onderdelen en facetten van de realisatie op een efficiënte en architecturaal verantwoorde wijze zijn ingepast. De coördinatieopdracht omvat onder meer: - de algemene planning van het ontwerpproces binnen de door de Opdrachtgever vooropgesteld termijnen en deadlines. - de coördinatie en afstemming van alle studiewerken zowel de geïntegreerde opdrachten (zie artikel 4) als de mogelijk bijzondere opdrachten (zie artikel 5). - coördinatie tussen de studie en de uitvoering van de werken. - de organisatie van het overleg met de aannemers, de Opdrachtgever en alle partijen, die in de verschillende fasen van het project betrokken worden. - het begeleiden van de nodige technische onderzoeken (aanleveren informatie, integratie in het project - het bewaken van het vooropgestelde budget en de termijnen 3.5 Onvoorziene omstandigheden, die niet vooraf door de Architect ingeschat konden worden en die eventueel belangrijke consequenties hebben, moeten onmiddellijk na vaststelling gemeld worden aan de Opdrachtgever. 3.6 De Opdrachtgever stelt de veiligheidscoördinator aan bij aanvang van de opdracht. De Architect zal zijn volle medewerking verlenen en voor alles wat de veiligheid betreft, handelen volgens de richtlijnen van de Veiligheidscoördinator. 3.7 De Architect verbindt zich ten aanzien van de Opdrachtgever om alle studiewerk op te stellen conform de laatste uitgave van de geldende normen, rekening houdend met meest economische methodes. De Architect verbindt zich ertoe op eenvoudige aanvraag van de Opdrachtgever, een exemplaar van zijn concept- en berekeningsnota’s over te maken. 3.8 Recht op controle; de Opdrachtgever behoudt het recht bepaalde studies en / of deelaspecten van de studie te laten narekenen door een onafhankelijk studiebureau. In dit geval zal de Opdrachtgever hiertoe een schriftelijke vraag per e-mail richten aan de Architect met vermelding van de coördinaten van de door de Opdrachtgever aangestelde adviseurs. De architect zal zijn volle medewerking verlenen om de nodige documenten en informatie aan het onafhankelijk studiebureau over te maken.
Architectenovereenkomst Wedstrijdpool - AG VESPA volgens typeovereenkomst versie RvB 20 04 2012
4 / 27
3.9 De opdracht is onderverdeeld in zeven fasen. Fase 1: schetsontwerp Fase 2: voorontwerp Fase 3: aanvraagdossier voor de stedenbouwkundige vergunning Fase 4: aanbestedingsdossier Fase 5: procedure tot aanstelling aannemers Fase 6: werfopvolging Fase 7: opleveringen Elke fase dient het voorwerp uit te maken van een voorafgaand akkoord van de Opdrachtgever alvorens de Architect deze nieuwe fase kan aanvatten. Indien de Opdrachtgever opmerkt dat de in voorgaande fases gevraagde wijzigingen en opmerkingen niet in het dossier werden verwerkt, zal de architect deze alsnog kosteloos doorvoeren en bezorgd hij een volledig nieuw dossier aan de opdrachtgever. 3.9.1 Fase 1: Schetsontwerp De Architect heeft voorafgaand aan deze fase een offerte opgemaakt voor het Project volgens de bepalingen opgenomen in de Projectdefinitie. Na gunning van de opdracht maakt de architect het schetsontwerp op in nauw overleg met de Opdrachtgever. Deze opdracht omvat (niet limitatief opgesomd): - het aanpassen van de offerte op basis van de informatie en opmerkingen, die voortkomen uit het gunningsverslag, opmerkingen van de opdrachtgever of/en uit overleg met andere bouwpartners, gebruikers, … en dit tot het bekomen van het schetsontwerp met plannen van alle bouwlagen met aanduiding van oppervlakte, doorsneden, en gevelzichten op schaal 1/100e; - het verder onderzoek van het terrein, gebouw en omgeving; - controle van de voorschriften, die betrekking hebben op de opdracht; - het verzamelen van de nodige gegevens en adviezen noodzakelijk voor de opmaak van een ontwerp; - het formuleren van alle nuttige opmerkingen en voorstellen; - bespreking(en) met de brandweer op vraag en mits akkoord van de Opdrachtgever (de eventueel verschuldigde retributie is ten laste van de Opdrachtgever); - het deelnemen aan de coördinatievergaderingen met de diensten of klanten van de Opdrachtgever; - bespreking(en) met de dienst stedenbouwkundige vergunningen van de stad Antwerpen, en indien noodzakelijk met de welstandscommissie en/of de dienst monumentenzorg, met voorlegging van alle gevraagde documenten; - op aangeven van de dienst stedenbouwkundige vergunningen: het bijwonen van bespreking(en) met de dienst RE (ruimte – erfgoed) van de Vlaamse Gemeenschap; - het verder aftoetsen van de maatregelen die moeten genomen worden met betrekking tot de energieprestatie-eisen; - het actualiseren van de opmetingsfiche van het gebouw; - het opmaken en actualiseren van de elementenraming; - …
Architectenovereenkomst Wedstrijdpool - AG VESPA volgens typeovereenkomst versie RvB 20 04 2012
5 / 27
Deze opdracht omvat, indien van toepassing of noodzakelijk, ook: - het maken van bijkomende opmetingen van het gebouw in functie van het ontwerp; - het begeleiden van de nodige (technische) onderzoeken zoals sonderingen, grondverzet, … (indien noodzakelijk) De aanstelling van deze opdrachten gebeurt op vraag van de Architect door de Opdrachtgever. De Architect levert de nodige input aan voor het kunnen uitvoeren van het onderzoek, begeleidt indien nodig het onderzoek ter plaatse en integreert de resultaten van het onderzoek in het ontwerp. Documenten: - Het aanleveren van de nodige ontwerpbundels per bespreking. - Het schetsontwerp of indien nodig de opeenvolgende schetsontwerpen (maximaal 3) worden aan de Opdrachtgever geleverd in 2 exemplaren en een digitale versie (pdf en dwg) op CD-rom of per e-mail. Alle documenten dienen herleidbaar te zijn tot het formaat A4 of A3. 3.9.2 Fase 2: Voorontwerp Na schriftelijk akkoord van de Opdrachtgever maakt de Architect een voorontwerp op voor het Project, in nauw overleg met de Opdrachtgever. Deze opdracht omvat (niet limitatief opgesomd): - het opstellen van een voorontwerp inhoudend: plannen van alle bouwlagen, e doorsneden, en gevelzichten op schaal 1/50 met aanduiding van oppervlakte, maatlijnen, materiaalgebruik, vast en los meubilair, inplantingsplan, … en dit alles volgens de oplossingen, die werden weerhouden tijdens de diverse overleggen, die leiden tot het definitieve ontwerp binnen het vooropgesteld Budget. - de beoordeling van de optimale oplossing voor de funderingen, de stabiliteit, de technieken, de energieprestatie en de akoestiek van het op te richten Project; - verdere bespreking(en) met de brandweer indien nodig; - verdere bespreking(en) indien nodig met de dienst stedenbouwkundige vergunningen van de stad Antwerpen, en indien noodzakelijk met de welstandscommissie en/of de dienst monumentenzorg, met voorlegging van alle gevraagde documenten; - het deelnemen aan de coördinatievergaderingen met de diensten of klanten van de Opdrachtgever; - het deelnemen aan presentaties zoals buurtvergaderingen, persmeeting, … - het verzamelen van de nodige gegevens en adviezen noodzakelijk voor de opmaak van een voorontwerp; - het opstellen van een materialenlijst (met aanduiding op plan) voor de ruwbouw, uitrustingen en de afwerking van het Project; - het opmaken van de voorcalculatie met betrekking tot de energieprestatie van het Project (de compactheid, het E-peil, het K-peil en maximale U-waarden van buitenschil, ventilatiesysteem) met eventueel advies tot bijsturing om de in de projectdefinitie bepaalde energieprestatie-eisen te behalen; - het verder afstemmen van het technisch memorandum op het ontwerp en dit in samenspraak met de Opdrachtgever. - het opstellen van conceptteksten, rekennota’s en ontwerpschema’s voor de toegepaste technieken.
Architectenovereenkomst Wedstrijdpool - AG VESPA volgens typeovereenkomst versie RvB 20 04 2012
6 / 27
-
-
het opmaken van een haalbaarheidsstudie voor alternatieve energiesystemen overeenkomstig het besluit van de Vlaamse Gemeenschap d 23/11/2007 en het Ministerieel besluit van 10/01/2008. het opstellen van een raming van de bouwkost; het begroten van het nodige vermogen en de terugkoppeling met de nutsmaatschappijen; het actualiseren van de opmetingsfiche en technisch memorandum van het gebouw; aftoetsing project aan de duurzaamheidsmeter. opmaak presentatietekeningen.
Bij het opmaken van het voorontwerp houdt de Architect o.a. rekening met (niet limitatief): - de bepalingen van het algemeen reglement op de arbeidsbescherming; - de aanbevelingen van de betrokken overheidsinstanties en eventuele subsidiërende overheid; - de richtlijnen inzonderheid inzake de brandveiligheid, codex welzijn, de milieuwetgeving, het energieprestatiedecreet, de verordening toegankelijkheid, de akoestische norm, de normalisatie, … en de voorwaarden tot het bekomen van een bouwvergunning; - de aanbevelingen van de watermaatschappij, de elektriciteitsmaatschappij, de gasmaatschappij en alle andere nutsvoorzieningmaatschappijen (af te toetsen tijdens de ontwerpfase tot en met gunning); - de opmerkingen van de Veiligheidscoördinator i.v.m. de veiligheid op de werf (veiligheidscoördinatie); - integratie van de opmerkingen die voortkomen uit hoorzittingen zoals welstand, monumentenzorg, RE, … Documenten: - Het aanleveren van de nodige ontwerpbundels (max. 3) per bespreking; - Het definitief voorontwerp wordt aan de Opdrachtgever geleverd in 2 exemplaren en een digitale versie (pdf en dwg) op CD-rom of per e-mail. Alle documenten dienen herleidbaar te zijn tot het formaat A4 of A3. - Op basis van het definitieve voorontwerp maakt de Architect de presentatietekeningen op om het Project te kunnen presenteren aan externen (bijv. via publicaties allerhande, tentoonstellingen, website, …). De tekeningen worden opgemaakt volgens de specificaties in bijlage nr. 7 en bestaan o.a. uit: e - de verschillende grondplannen van alle bouwlagen op schaal 1/50 - 3-D beeld of ander beeldmateriaal dat een voldoende inzicht geeft in de uiterlijke verschijningsvorm van het project - De presentatietekeningen worden gelijktijdig met het definitieve voorontwerp ingediend (zowel print-out als digitaal). Ze kunnen te allen tijde door de Opdrachtgever aangewend worden zonder uitdrukkelijke toestemming van de Architect maar met vermelding van de naam van de Architect als ontwerper. 3.9.3 Fase 3: Aanvraagdossier voor de stedenbouwkundige vergunning Na schriftelijke opdracht van de Opdrachtgever maakt de Architect een aanvraagdossier op voor het verkrijgen van de stedenbouwkundige vergunning. Deze opdracht omvat: - het bijstaan van de Opdrachtgever bij het onderhandelen met de diensten van de bevoegde administraties, met de stedenbouwkundige diensten, de
Architectenovereenkomst Wedstrijdpool - AG VESPA volgens typeovereenkomst versie RvB 20 04 2012
7 / 27
-
overlegcomités, de diensten voor de brandveiligheid, alsook voor het eventueel aanpassen van de documenten ten einde de bouwvergunning te bekomen. het opstellen van het complete dossier voor de aanvraag van de stedenbouwkundige vergunning op grond van het door de Opdrachtgever e goedgekeurde voorontwerp (inhoudende plannen op schaal 1/50 , administratieve documenten, statistische formulieren, beschrijvende nota, foto's, documenten in het kader van het energieprestatie decreet, …). Het door de Architect op te maken dossier voor de aanvraag tot stedenbouwkundige vergunning zal voldoen aan de eisen gesteld door de vergunnende overheden en brandweer.
Indien van toepassing maakt de Architect een aanvraagdossier op voor het verkrijgen van een milieuvergunning. Zie hiervoor ook naar artikel 5. Indien van toepassing voegt de Architect een Mobiliteitseffectenrapport (MOBER) bij als bijlage voor de bouwvergunning. Zie hiervoor ook naar artikel 5. De Opdrachtgever ondertekent alle aanvragen ten einde voor de werken de nodige vergunningen te bekomen. Het indienen van de aanvraag tot stedenbouwkundige vergunning en de milieuvergunnning (indien van toepassing) bij de bevoegde instanties gebeurt door de Opdrachtgever. Indien de stedenbouwkundige vergunning, de milieuvergunnning of MOBER (indien van toepassing) geweigerd wordt omwille van onvolkomenheden in het dossier te wijten aan nalatigheid of fouten van de Architect, zal het aanvraagdossier herwerkt worden door de Architect tot voldoening bekomen wordt, zonder dat de Architect hiervoor recht heeft op bijkomende vergoedingen of erelonen. Indien een bijsturing van het project in een latere fase leidt tot een aanzienlijke afwijking van de vergunningsplannen, en deze afwijking is van dien aard dat ze niet door een as-built-attest kan geregulariseerd worden, dan maakt de Architect onverwijld het regularisatiedossier op. Deze afwijking kan ontstaan door een contradictie tussen de vergunningsplannen en het uitvoeringsdossier, of als blijkt dat het Budget bij de opmaak van het uitvoeringsdossier of tijdens de procedure tot aanstelling van de aannemer(s) in die mate overschreden is dat de bijsturing noodzakelijk is. Indien de regularisatie een gevolg is van wijzigingen op vraag of toedoen van de Architect dan neemt hij de kosten hiervan op zich. Alle administratieve of burgerlijke documenten bestemd voor de conceptie en de uitvoering van de werken en meer in het bijzonder de stedenbouwkundige vergunning, worden door de Opdrachtgever onmiddellijk na ontvangst overgemaakt aan de Architect. Documenten: De Architect maakt de nodige documenten en plannen op in het voor de aanvraag tot stedenbouwkundige vergunning vereiste aantal exemplaren. Hij bezorgt ook aan de Opdrachtgever één volledig dossier op papier en een digitale versie (pdf en dwg op CD-rom of per e-mail).
Architectenovereenkomst Wedstrijdpool - AG VESPA volgens typeovereenkomst versie RvB 20 04 2012
8 / 27
3.9.4 Fase 4: Aanbestedingsdossier Na schriftelijke opdracht van de opdrachtgever maakt de Architect het aanbestedingsdossier op. Deze opdracht omvat het opstellen van de documenten nodig voor de uitvoering van de werken, dit wil zeggen het opstellen van gedetailleerde plannen, bijzondere bestekken en meetstaten, dit alles op grond van het aanvraagdossier stedenbouwkundige vergunning (fase 3) en het opmaken van het beknopt aanbestedingsdossier. De Architect zal tijdig het nodige overleg organiseren met de Opdrachtgever over de verdere uitwerking, materialisatie en detaillering van het project. Meer bepaald bezorgt de Architect aan de Opdrachtgever de volgende documenten: 1. een duidelijke inhoudsopgave van het volledige dossier met vermelding van alle documenten 2. het inschrijvingsformulier (cfr. typedocument ter beschikking gesteld door AG VESPA) 3. het inschrijvingsformulier veiligheid, aangeleverd door de veiligheidscoördinator 4. het bestek opgemaakt volgens de meest recente versie van het typebestek van de VMSW (versie B2005 of recenter) of volgens een ander door de opdrachtgever goed te keuren typebestek, aangevuld met het administratief bestek en een algemeen hoofdstuk ’Deel 0 – Aanneming / Werf’ (bijlage 4), beide volgens het typedocument ter beschikking gesteld door AG VESPA 5. het veiligheids- en gezondheidsplan aangeleverd door de veiligheidscoördinator e e 6. de uitvoeringsplannen op schaal 1/100 of 1/50 voor alle deelopdrachten; e e 7. de nodige detail- en werktekeningen op schaal 1/20 en 1/5 van o.a. gevelsneden, schrijnwerk, enz. voor alle deelopdrachten 8. de volledige en omstandige studie van de technische installatie (bestek, berekeningsnota’s over capaciteiten, secties, schema’s, …) e e 9. de algemene tekeningen op schaal 1/100 of 1/50 met nauwkeurige aanduiding van alle technische installaties en met inbegrip van alle detailtekeningen (schachten, kanalen, indeling technische lokalen, meterlokalen, …) en dit zonder beperking. 10. de volledige en omstandige berekeningsnota’s van de algemene stabiliteit, de fundering en de gewapende beton- en/of staalconstructies van de ruwbouw en van al de gevraagde afwerkingsdetails. 11. het bestek, de algemene tekeningen, de bekistingsplannen, de buigstaten, de wapeningsplannen en de werktekeningen met inbegrip van alle detailtekeningen van alle werken en dit zonder beperking. 12. de gedetailleerde opmeting voor alle deelopdrachten (opmeting gebeurt in FH. posten in VH dienen voorafgaand voorgelegd te worden aan de Opdrachtgever) 13. de samenvattende opmeting voor alle deelopdrachten 14. alle ingewonnen inlichtingen en opgemaakte documenten en studies die betrekking hebben op de studies van stabiliteit, funderingen, elektriciteit, verwarming, energieprestatie, akoestiek, sanitair, hvac enz. worden verwerkt en gebundeld met de documenten van de bouwwerken tot één aanbestedingsbundel; 15. indien van toepassing: het integreren van het sonderingsverslag, het technisch verslag van het milieuhygiënisch bodemonderzoek en de conformverklaring, de asbestinventaris, … in het aanbestedingsdossier.
Architectenovereenkomst Wedstrijdpool - AG VESPA volgens typeovereenkomst versie RvB 20 04 2012
9 / 27
16.
17.
18.
19. 20. 21. 22. 23.
24.
een voorcalculatie van het E-peil of andere vorm van energieprestatieberekening (PHPP of dynamische simulatie), geactualiseerd op basis van het aanbestedingsdossier; alle ingewonnen inlichtingen en opgemaakte documenten en studies met betrekking tot de passiefhuiscriteria worden indien van toepassing verwerkt in de documenten van de bouwwerken (uitvoeringstekeningen, detailtekeningen, meetstaten en bestek) tot één aanbestedingsbundel. indien van toepassing opmaak inventaris afbraakwerken niet-gevaarlijke stoffen i.f.v. sloopinventaris. De detailmeetstaat voor de gevaarlijke stoffen wordt door een door de Opdrachtgever aangestelde deskundige firma aan de architect aangeleverd. een gedetailleerde raming voor alle deelopdrachten van de kost van de werken, geactualiseerd op basis van de documenten van het aanbestedingsdossier; aanpassing inhoudstafel Post Interventiedossier (zie bijlage 5) i.f.v. het project de opmaak van een beknopt aanbestedingsdossier (omschrijving zie bijlage 3) geactualiseerde opmetingsfiche en technisch memorandum indien van toepassing de documenten die moeten geleverd worden om de goedkeuring van alle betrokken instanties te bekomen (bijvoorbeeld subsidiërende overheden); alle andere documenten die vereist zijn om de aanbestedingsbundel volledig te maken;
De Architect brengt op de uitvoeringsplannen de door de Opdrachtgever gevraagde beperkte aanpassingen en vervolledigingen aan, zonder bijkomende erelonen of vergoedingen. Aanpassingen worden als beperkt beschouwd, zolang ze de voorafgaandelijk door de Opdrachtgever gegeven goedkeuringen van door de Architect voorgestelde documenten niet in het gedrang brengen, noch de in eerdere fases goedgekeurde technische oplossingen. Indien er voorwaarden bij de stedenbouwkundige vergunning worden geformuleerd, dient de Architect het aanbestedingsdossier in die zin aan te passen zodat aan de voorwaarden wordt voldaan. De architect ziet toe op het ontstaan van gecoördineerde plannen architectuur technieken en stabiliteit op de laatste onderlegger architectuur. De architect levert tevens een plan af waarop alle technieken samen voorkomen en waaruit blijkt dat zij op elkaar afgestemd zijn. Documenten - de Architect zal 2 exemplaren van het volledige concept en het definitieve uitvoeringsdossier aan de Opdrachtgever overmaken. Er wordt tevens een digitale versie (pdf en dwg/dxf per CD-rom of e-mail) afgeleverd. - het beknopte aanbestedingsdossier wordt bij het concept aanbestedingsdossier aangeleverd in 3 exemplaren. - de architect zal desgevallend de presentatietekeningen opgemaakt in fase 2 aanpassen aan de laatste versie van het ontwerp en digitaal aan de Opdrachtgever bezorgen.
Architectenovereenkomst Wedstrijdpool - AG VESPA volgens typeovereenkomst versie RvB 20 04 2012
10 / 27
3.9.5 Fase 5: De procedure tot aanstelling van de aannemer(s) De Architect staat de Opdrachtgever bij in het voeren van de gunningprocedure conform de wetgeving overheidsopdrachten. Deze opdracht omvat: -
de verkoop van de aanbestedingsbundel aan de geïnteresseerde kandidaataannemers aan de volgende tarieven: 55,00 euro per aanbestedingsbundel, vermeerderd met max. 0,15 euro per blz A4 max. 0,25 euro per blz A3 max. 4,00 euro per blz A1 max. 5,00 euro per blz A0 De Architect bezorgt de geïnteresseerde kandidaat-aannemers, indien zij hiervoor opteren, kosteloos een digitale versie van de aanbestedingsbundel per e-mail. De Opdrachtgever heeft het recht de aanbestedingsbundel (ook) digitaal ter beschikking te stellen van geïnteresseerde kandidaat-aannemers, bijvoorbeeld via haar website. Indien de Opdrachtgever hiervoor opteert, bezorgt de Architect haar een digitale versie van de aanbestedingsbundel zonder hiervoor een bijkomende vergoeding aan te rekenen;
-
-
-
-
Deze verkoop is strikt vertrouwelijk, dit betekent dat de Architect zich ten opzichte van derden onthoudt van informatie betreffende de afname van aanbestedingsdossiers. Een schending van deze discretieplicht vormt een ernstige inbreuk op deze overeenkomst en leidt tot de onmiddellijke beëindiging ervan zonder dat de Architect aanspraak kan maken op enige vergoeding; de organisatie van het plaatsbezoek voor aannemers. Plaatsbezoeken worden op individuele basis georganiseerd, en worden dus niet gemeenschappelijk georganiseerd voor verschillende aannemers. Een schending van deze discretieplicht vormt een ernstige inbreuk op deze overeenkomst en leidt tot de onmiddellijke beëindiging ervan zonder dat de Architect aanspraak kan maken op enige vergoeding; Na het indienen van het uitvoeringsontwerp en gedurende de aanbestedingsperiode wordt aan de architect formeel het recht ontzegd aan derden eender welke aanduiding of interpretatie te geven over de inhoud van het aanbestedingsdossier. Gedurende de aanbestedingsperiode wordt in overleg tussen de Architect en de Opdrachtgever bepaald welke aanduiding of interpretatie gegeven wordt over de inhoud van het aannemingsdossier. Alle communicatie hieromtrent wordt gevoerd door de Opdrachtgever; het nazien of de offertes aan al de gestelde voorwaarden voldoen, het verbeteren van de rekenfouten, hoeveelheden en leemtes, het technisch nazicht en het opmaken van een gunningverslag volgens het model dat door de Opdrachtgever ter beschikking wordt gesteld, of een model dat door de Opdrachtgever wordt goedgekeurd; het opmaken van een nulstaat overeenkomstig het gunningverslag;
De Opdrachtgever stelt conform de wetgeving overheidsopdrachten de aannemers aan die hij belast met de uitvoering van de verschillende werken op basis van de inschrijvingen verkregen na de opstart van de gunningprocedure zoals omschreven in artikel 3 (fase 5) van deze overeenkomst.
Architectenovereenkomst Wedstrijdpool - AG VESPA volgens typeovereenkomst versie RvB 20 04 2012
11 / 27
Documenten: - gehandtekend gunningsverslag en ook in digitale versie - nulstaat 3.9.6 Fase 6: Werfopvolging De Opdrachtgever zal na gunning tijdig de aanvangsdatum van de werken bepalen en er kennis van geven aan de Architect. Dit geldt eveneens voor het eventueel onderbreken en later aanvatten van de werken. De Architect staat in voor de controle op de werf van de bouwwerken. De Architect verzekert de controle van de werken tot bij volledige afwerking (incl. de definitieve oplevering). Deze opdracht omvat: -
-
-
-
-
-
-
de aanwezigheid van de Architect op de coördinatievergaderingen tussen de Opdrachtgever, de Veiligheidscoördinator, de EPB-verslaggever, de ingenieurs en andere bouwpartners en de aannemer(s) voor de aanvang van de werken; indienen van de startverklaring bij het Vlaams Energieagentschap in het kader van de energieprestatieregelgeving, uiterlijk acht dagen voor de start van de werken; het actualiseren van het uitvoeringsdossier (plannen, bijzondere bestekken, meetstaten) in functie van vastgestelde noodzakelijke aanpassingen, zonder dat dit voor de Architect recht geeft op bijkomende erelonen of vergoedingen. En dit telkens nadat de wijziging zich voordoet. het opstellen van de bijkomende detail- en werktekeningen opgevraagd door de Opdrachtgever en/of de aannemers en in het algemeen het opstellen van alle documenten die noodzakelijk zijn voor de goede voortgang van de werken; het aanpassen van de plannen indien het terrein na sloop van de gebouwen aanzienlijk blijkt af te wijken van de basisopmeting. Zie hiervoor ook naar artikel 6. het nazicht van de warmteverliesberekening; controle op de uitvoering van de werken, hierbij inbegrepen de controle op de conformiteit van de uitgevoerde werken met de bestekken, beschreven materialen, energieprestatieregelgeving en regels van de kunst, de administratie van de werken; de organisatie van de wekelijkse werfvergaderingen en het opstellen en verdelen van de gedetailleerde werfverslagen (processen-verbaal) en dit uiterlijk 2 werkdagen na de desbetreffende werfvergadering; het deelnemen aan de bijkomende werfvergaderingen of aan het bouwcomité (vergadering tussen de opdrachtgever en de gebruiker of latere beheerder van het project) op verzoek van de Opdrachtgever of de aannemer(s); het nazien en goedkeuren van alle plannen, documenten, technische documentatie, stalen, studies en berekeningsnota’s over te maken door de aannemer(s); het controleren en, indien nodig, het bijsturen van de planning van de werken; de Architect zal de Opdrachtgever geregeld op de hoogte stellen van het verloop van de werken en hem beschermen tegen alle gebrekkige uitvoeringen door de aannemers; hij zal tevens alle delen van de werken die niet conform zouden zijn met de contractuele documenten of niet zouden beantwoorden aan de regels van de kunst, verwerpen;
Architectenovereenkomst Wedstrijdpool - AG VESPA volgens typeovereenkomst versie RvB 20 04 2012
12 / 27
-
-
-
het opstellen en actualiseren van de bijgewerkte samenvattende meetstaten voor eventuele bijkomende prijsaanvragen en verrekeningen, het in ontvangst nemen van de bijkomende offertes, het geven van schriftelijk advies aan de Opdrachtgever over de gunning van eventuele meer- of minwerken of noodzakelijke wijzigingen. Indien wijzigingen worden voorgesteld zonder de opdrachtgever te wijzen op de gevolgen ervan wat betreft kosten of termijnen, zal de opdrachtgever geen verlenging of meerprijs hiervoor aanvaarden; de controle van de betalingen aan de aannemers door het controleren van de vordering van de werken, de verrichte opmetingen en de ingediende vorderingsstaten incl. de prijsherzieningsindex; Controle van de sloopwerken i.f.v. de sloopinventaris. De Architect stelt een “verklaring van selectieve sloop of ontmanteling” op.
De Architect bestudeert de eenvormigheid van de uitvoeringsstudies van het Project en brengt zijn akkoord aan op de documenten (plannen en specificaties) ten einde de Opdrachtgever te verzekeren dat zij overeenkomen met het architecturale concept, de functionaliteit, de technische specificaties van het geplande bouwwerk en de detail- en werkplannen zoals in de vorige fasen goedgekeurd door de Opdrachtgever. De Opdrachtgever mag geen rechtstreekse bevelen geven aan de aannemer(s) zonder er de Architect vooraf van op de hoogte te brengen. De Architect wordt onverwijld op de hoogte gebracht van alle informatie die tussen de Opdrachtgever of zijn afgevaardigde en de aangeduide aannemer(s) wordt uitgewisseld. Omgekeerd wordt ook de Opdrachtgever onverwijld op de hoogte gebracht van alle informatie die tussen de Architect en de aangeduide aannemer(s) wordt uitgewisseld. Documenten: - Alle documenten en verslagen zullen geleverd worden volgens noodzaak en voortgang van de werken. - De Architect maakt vereenvoudigde plannen, bijvoorbeeld voor aanduiding vluchtroutes, … en indien van toepassing de verkoopplannen op. Deze worden opgemaakt volgens de specificaties zoals omschreven in de bijlage 6. Bij woningbouwprojecten bezorgt de Architect per wooneenheid plannen op schaal 1/100 in digitale versie (pdf en dwg/dxf) aan de Opdrachtgever. De vereenvoudigde plannen en/of verkoopplannen worden bezorgd van zodra de werf wind- en waterdicht is. 3.9.7 Fase 7: Opleveringen Bijgestaan door de Architect zal de Opdrachtgever op het einde van de werken in aanwezigheid van alle partijen overgaan tot aanvaarding van de werken of eventueel tot weigering ervan binnen de termijn gesteld door de regelgeving overheidsopdrachten. Tijdens de voorlopige en definitieve oplevering staat de Architect de Opdrachtgever bij in de beoordeling of de werken volgens de plannen, het bestek en de regels van de kunst zijn uitgevoerd en of zij kunnen opgeleverd (met eventuele verbeteringen, herstellingen of mits prijsverlaging) of moeten geweigerd worden De Architect staat in voor de organisatie van de eventuele voorafgaande rondgangen met het oog op oplevering en van de vergaderingen ter controle van de werken, die nog dienen
Architectenovereenkomst Wedstrijdpool - AG VESPA volgens typeovereenkomst versie RvB 20 04 2012
13 / 27
beëindigd te worden voor de voorlopige oplevering, hierin begrepen het opstellen en het verdelen van de processen-verbaal. De werken zullen het voorwerp uitmaken van een voorlopige oplevering, wanneer ze volledig zijn afgewerkt. De voorlopige oplevering wordt vastgesteld door middel van een schriftelijk en door alle partijen ondertekend tegensprekelijk proces-verbaal in drievoud en dit volgens sjabloon aangeleverd door de Opdrachtgever. De Architect stelt na controle van alle werken een limitatieve lijst met opmerkingen op met vermelding binnen welke termijn deze opmerkingen moeten voldaan worden. De voorlopige oplevering betekent dat de werken in hun zichtbare toestand door de Opdrachtgever worden aanvaard. De architect volgt actief de oplossing van de opmerkingen op de lijst van voorlopige oplevering op tot deze allemaal zijn afgewerkt. Bij de voorlopige oplevering vangt de periode van de tienjarige verantwoordelijkheid aan voor de Architect. Indien er zich gebreken manifesteren in de periode tussen de voorlopige en definitieve oplevering staat de Architect de Opdrachtgever actief hierin bij. Hij organiseert plaatsbezoeken, doet voorstellen tot oplossing van de gebreken en controleert de uitvoering van de aannemer. De termijn tussen voorlopige en definitieve oplevering wordt bepaald in het administratief bestek. Een maand voorafgaand aan de definitieve oplevering organiseert de Architect een rondgang waarbij eventuele gebreken worden vastgesteld. De architect volgt de oplossing van deze gebreken op tot er een proces-verbaal van aanvaarding is. De definitieve oplevering wordt vastgesteld door middel van een schriftelijk en tegensprekelijk proces-verbaal van aanvaarding of weigering. De Architect controleert de volledige eindvorderingsstaat (incl. de meer en min van de werken, prijsherzieningen, verantwoordingsnota’s en andere stavingsdocumenten) en adviseert de Opdrachtgever aangaande alle schriftelijke vragen en reclamaties die de Opdrachtgever ontvangt van de aannemers. De Architect verleent zijn volle medewerking aan de Veiligheidscoördinator voor de samenstelling van het postinterventiedossier en controleert het postinterventiedossier van de aannemer voordat het naar de Veiligheidscoördinator gaat op correctheid en volledigheid. Hij bezorgt minstens de geactualiseerde documenten aan de Veiligheidscoördinator, die in de “checklist postinterventiedossier” werden aangevinkt als aan te leveren door de Architect. Zie bijlage nr. 5. Alle documenten die aan te leveren zijn door de Architect voor het postinterventiedossier worden aan de coördinator afgeleverd in een digitale versie en in 3 afgedrukte exemplaren en dit voor de voorlopige oplevering. De Architect staat in voor een correcte rapportering van de feitelijke toestand van het gebouw in de EPB-aangifte. De Architect dient de EPB-aangifte in bij het Vlaams Energieagentschap en maakt het energieprestatiecertificaat (EPC) over aan de Opdrachtgever en dit ten laatste 20 werkdagen na voorlopige oplevering.
Architectenovereenkomst Wedstrijdpool - AG VESPA volgens typeovereenkomst versie RvB 20 04 2012
14 / 27
Van zodra de bepalingen in de Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening betreffende het as-built attest in werking treden, zal onder deze overeenkomst de Architect een as-built attest afleveren ter verklaring dat de uitgevoerde werken niet of slechts marginaal afwijken van de vergunningsplannen ten laatste 20 werkdagen na de voorlopige oplevering. De Architect voert indien de bepalingen in werking treden het onderzoek uit, ondertekent de attesteringsbeslissing en staat in voor de opmaak van de documenten die bij het as-built attest gevoegd dienen te worden in het vereiste aantal exemplaren, vermeerderd met één voor de Opdrachtgever. Documenten: - PV van oplevering in drievoud en ondertekend door alle partijen - Alle documenten nodig voor het postinterventiedossier zoals opgenomen in de checklist in bijlage nr. 5. - EPB aangifte - EPC certificaat - PHP berekening en documenten certificering - Het as-built attest
4. Geïntegreerde opdrachten 4.1
Algemeen
De Architect mag beroep doen op specialisten in de specifieke en/of zeer technische domeinen die niet tot zijn competenties behoren, dit bij studiebureaus of raadgevendingenieurs. Hij zal met deze (een) overeenkomst(en) sluiten waarvan de bepalingen niet in strijd zijn met onderhavige overeenkomst. De interventies en verantwoordelijkheden van elk worden erin uiteengezet. Elk van deze partners dient aanwezig te zijn op alle vergaderingen waar deze expertise vereist is en dit vanaf het ontwerp tot en met de opleveringen. Elk van deze partners staat in voor de verslaggeving tijdens deze vergadering voor zijn eigen expertise, de Architect bundelt dit tot één document. De Architect zal volledig verantwoordelijk zijn voor zijn gespecialiseerde partners. Elk eventueel geschil in het kader van deze overeenkomsten belangt enkel hem aan zonder dat de Opdrachtgever op enig welke manier kan gehouden zijn, zelf indien de Opdrachtgever op de hoogte zou gebracht geweest zijn van de afgesloten overeenkomst(en). De Architect is gehouden elk gebrek of slecht uitgevoerd werk, voortkomende uit de overeenkomsten met deze gespecialiseerde partners en die zijn competentie toestaat te ontdekken, kenbaar te maken aan de Opdrachtgever. De Architect alleen staat in voor de bezoldiging van deze gespecialiseerde partners. Indien de Opdrachtgever niet akkoord gaat met een bij de offerteaanvraag voorgesteld studiebureau, heeft hij het recht deze opdracht en bijbehorend ereloon te onttrekken bij de Architect en kan de Opdrachtgever zelf een studiebureau aanstellen. De coördinatieopdracht, die inbegrepen is in het ereloon voor het deel Architectuur, blijft bij de Architect.
Architectenovereenkomst Wedstrijdpool - AG VESPA volgens typeovereenkomst versie RvB 20 04 2012
15 / 27
4.2
Opdracht stabiliteit
Ten algemene titel en voor zover er niet van afgezien wordt door bijzondere bepalingen van onderhavige overeenkomst, is de volledige ingenieursopdracht toegekend aan de Architect voor het stabiliteitsonderzoek. De hierboven vermelde opdracht slaat op het geheel van de werken van het volledige project (nieuwbouw, verbouwing en/of restauratie) die bijdragen tot de stabiliteit van de bouwwerken, zowel de funderingen en de onderschoeiingswerken, als de werken in niet-gewapend beton, als de werken in ter plaatse gestort gewapend beton, de werken in geprefabriceerd gewapend beton en eventueel de metalen, houten of andere dragende structuren en het dragend metselwerk. 4.3
Opdracht ingenieur technieken
Ten algemene titel en voor zover er niet van afgezien wordt door bijzondere bepalingen van onderhavige overeenkomst, is de volledige opdracht technieken toegekend aan de Architect. De hierboven vermelde opdracht slaat op het geheel van de werken die bijdragen tot het klimaat en de speciale technieken in / van het gebouw: HVAC, sanitair, elektriciteit, telefonie, data, branddetectie en -beveiliging, inbraakbeveiliging en toegangscontrole, geluid en videofonie, gebouwenbeheerssystemen, nutsaansluitingen, liften en eventueel andere bijkomende speciale technieken. Het betreft de volledige studie en integratie van deze technieken in het Project. Elke studie zal rekening houden met de meest gunstige oplossing met betrekking tot energiezuinig en duurzaam bouwen en met de prestatie- en comforteisen, die opgenomen zijn in de Projectdefinitie. De Architect ziet toe op een goede afstemming van de diverse technieken onderling. 4.4
Opdracht energiedeskundige
Ten algemene titel en voor zover er niet van afgezien wordt door bijzondere bepalingen van onderhavige overeenkomst, is de verslaggeving in het kader van het energieprestatiedecreet toegekend aan de Architect. De vooropgestelde energieprestatie-eisen werden in de Projectdefinitie opgenomen. De architect staat in voor het behalen van deze energieprestatieeisen en dient dit te staven door middel van de EPB aangifte. Een wijziging van de energieprestatie-eisen is slechts mogelijk middels een schriftelijk en voorafgaand akkoord van de opdrachtgever. De hierboven vermelde opdracht omvat een wettelijk deel en een adviserend deel. Het wettelijk deel omvat alle taken die conform de wetgeving op de energieprestatieregelgeving behoren tot het pakket van de energieverslaggever met in uitbreiding enkele bijkomende taken, o.m. doch niet uitsluitend: - berekenen of het gebouw voldoet aan de energieprestatie-eisen - adviseren over de minimum te behalen ventilatiedebieten - omschrijven van de maatregelen die de energieprestaties en het binnenklimaat van het gebouw bepalen - opmaken, indienen en (mee) ondertekenen van de startverklaring - opmaken, indienen en (mee) ondertekenen van de EPB-aangifte conform de uitgevoerde werken, as built rapportering via online EPB-aangifte - voldoende werfbezoeken (tot 5 subdossiers minimum 10)
Architectenovereenkomst Wedstrijdpool - AG VESPA volgens typeovereenkomst versie RvB 20 04 2012
16 / 27
-
een trekkende en coördinerende rol spelen in het proces op het vlak van energieprestatieregelgeving een energieprestatiecertificaat afleveren per subdossier, zowel voor nieuwbouw als voor verbouwing
Het adviserend deel omvat o.m. doch niet uitsluitend: - bijwonen van de besprekingen van schetsontwerp tot en met uitvoering, verstrekken van advies en informatie - berekenen van het E-peil op basis van de EPB-software - bezorgen van de berekeningen en advies tot bijsturing - advies verlenen aan de architect in fase aanbestedingsdossier - de warmteverliesberekening, voorgelegd door de Aannemer, controleren tijdens de uitvoeringsfase - informatie verstrekken en advies verlenen met betrekking tot nieuwe technieken, evoluties en inzichten op het vlak van energieprestatie voor zover deze betrekking hebben op het Project. 4.5
Opdracht akoestiek
Ten algemene titel en voor zover er niet van afgezien wordt door bijzondere bepalingen van onderhavige overeenkomst, is de volledige opdracht akoestiek toegekend aan de Architect. De hierboven vermelde opdracht slaat op het geheel van de werken die bijdragen tot de akoestische prestaties / kwaliteit van de bouwwerken: het betreft de volledige akoestische studie van de geluidsisolatie naar de buren, de buiten geluiden, de ruimten onderling en het geluidsniveau/kwaliteit in de lokalen. Dit alles rekening houdend met de geldende akoestische normen en volgens de het akoestisch comfort zoals vermeld in de projectdefinitie. 4.6
Opdracht restauratie
De opdracht restauratie wordt enkel toegewezen aan de architect indien de Projectdefinitie hier expliciet melding van maakt en is enkel van toepassing op de (gedeeltelijk)-restauratieve werkzaamheden aan het historisch waardevol gebouw. De hieronder beschreven documenten, studies, nota’s en plannen, moeten opgemaakt worden conform het Besluit van de Vlaamse Regering van 14 december 2001 houdende vaststelling van het premiestelsel voor restauratiewerkzaamheden aan beschermde monumenten, gewijzigd bij besluiten van de Vlaamse regering van 20 september 2002, 23 juni 2006, 30 april 2009, 4 december 2009 en 10 september 2010, ook al is het pand van deze studie geen beschermd monument en wordt er bijgevolg geen restauratiepremie aangevraagd. 4.6.1
Opmaak inventaris en (bijkomende) opmetingsplannen (in uitbreiding op fase 2 Voorontwerp) Een inventaris en opmetingsplannen, die de bestaande toestand weergeven van de waardevolle delen van het gebouw. Ze omvatten een situerings- en oriëntatieplan, een plattegrond per bouwlaag, een beschrijving van gevels en bedakingen, langs- en dwarsdoorsneden en, voor zover nog een historisch interieur aanwezig is, details van de constructie van dit interieur. Ze vermelden het materiaalgebruik, de toegepaste technieken, mogelijke verzakkingen, barsten, scheuren of leemten en verwijzen naar de bijgevoegde foto’s, de eventuele fotogrammetrische opmetingen waar het gaat om ingewikkelde profielen,
Architectenovereenkomst Wedstrijdpool - AG VESPA volgens typeovereenkomst versie RvB 20 04 2012
17 / 27
siermotieven en beeldhouwwerk. Ze omvatten tevens de inventaris van de interieurelementen die behouden en/of hergebruikt moeten worden, zoals deuren, vensters, luiken met hang- en sluitwerk, stucwerkversiering, schilderingen, tegels, zolderingen, trappen, schoorsteenmantels, vloeren, muurbekledingen en roerende voorwerpen als werktuigen, instrumenten, meubilair, luchters, beelden, schilderijen, spiegels, lambriseringen, parket en andere cultuurgoederen, inzonderheid de bijhorende uitrusting en decoratieve elementen die integrerend deel uitmaken van het monument. 4.6.2 Opmaak diagnosenota (in uitbreiding op fase 2 Voorontwerp) Een diagnosenota, die inzicht geeft in de technische en fysische problemen van het gebouw. Ze interpreteert de gebreken inzake aard en toestand van funderingen, stabiliteit, constructie, metselwerk, parement, voegwerk, gevelafwerking, dakbedekking, draagstructuur, vloeren, ankers, schrijnwerk, hang- en sluitwerk, houtrot- en schimmelaantasting, vochtplekken, afvoer en riolering, gewelven, bepleistering, stucwerk, decoratie, beglazing, elektrische uitrusting, verwarmingsinstallatie, sanitair en waterleiding. 4.6.3 Opmaak bestemmingsnota- en plan (in uitbreiding op fase 2 Voorontwerp) Een bestemmingsnota en -plan, die de huidige en/of toekomstige (her)bestemming van het gebouw omschrijven. Ze streven een zo groot mogelijk respect voor de culturele en typologische waarden van het pand na en maken een eindbalans op van de min- en meerwaarde die een mogelijk nieuwe bestemming of een aanpassing meebrengen voor het waardevolle erfgoed. 4.6.4 Opmaak verantwoordingsnota (in uitbreiding op fase 2 Voorontwerp) Een verantwoordingsnota, die op basis van de diagnosenota aangeeft waarom, hoe en in welke mate gerestaureerd wordt. Ze legt de verbinding tussen de gegevens over het gebouw, zijn toekomstige bestemming en de ingreep en verwoordt en verantwoordt – door rekening te houden met de algemene beginselen van de monumentenzorg- de keuze van de restauratieoptie voor het geheel én per ingreep. Ze beschrijft de betekeniswaarde van de voorgestelde werken en schetst het toekomstige uitzicht van het gebouw, vertrekkend van het verleden. Ze verantwoordt een mogelijke fasering, rekening houdend met de budgettaire haalbaarheid, de uitvoeringstermijn en noodzakelijke dringende instandhoudingswerken. Hierbij primeert de bewaringstoestand van het waardevolle erfgoed. Dakherstel, waterafvoer, zwam- en houtwormbestrijding die verder verval voorkomen, hebben steeds voorrang. De restauratie van het interieur is afhankelijk van de bouwfysische toestand van het gebouw. 4.6.5 Opmaak restauratiedossier (in uitbreiding op fase 4 Aanbestedingsdossier) In het aanbestedingsdossier worden de restauratiewerkzaamheden en/of diensten die uitgevoerd moeten worden beschreven. In uitbreiding op de verplichtingen die beschreven zijn in fase 4: - dient de architect op de restauratieplannen aanduidingen (inkleuring, arcering) te maken van de uit te voeren ingrepen, wijzigingen in het materiaal, in het gebruik of in de functie, en van eventuele reconstructies; - dient de architect in de meetstaten een opsplitsing te maken tussen de restauratieve werkzaamheden en de niet-restauratieve werkzaamheden; - dient de architect in de raming elke post desgevallend op te splitsen in kosten die als restauratief, gedeeltelijke restauratief (percentage vermelden) en nietrestauratief in aanmerking komen. - bestek van de restauratieve delen
Architectenovereenkomst Wedstrijdpool - AG VESPA volgens typeovereenkomst versie RvB 20 04 2012
18 / 27
4.6.6
Opmaak eindverslag van overleg met de subsidiërende overheid en andere betrokken overheidsinstanties
Gezien er geen premies worden aangevraagd, zal er geen eindverslag moeten opgemaakt worden van een overleg met de subsidiërende overheid. Wel worden verslagen opgemaakt van de besprekingen met de andere betrokken overheidsinstanties.
5. Bijzondere opdrachten De opdrachtgever kan vragen aan de architect om bijzondere bijkomende opdrachten uit te voeren. Deze bijzondere opdrachten worden apart vergoed zie artikel 9. 5.1
Materieeltechnisch onderzoek
Dit onderzoek zal de gegevens verstrekken over aard en toestand van materialen, afwerking en technieken van het pand of onderdelen ervan. Deze gegevens kunnen hun belang hebben bij de verdere ontwikkeling van het project en zijn mogelijk noodzakelijk voor de opmaak van het voorontwerpdossier. In de bouwhistorische studie zal nader worden gespecifieerd welke deelonderzoeken mogelijk noodzakelijk zijn. Deze oplijsting wordt meegegeven aan de kandidaat in de gunningsfase en zullen na toewijzing mee opgenomen worden in de architectenovereenkomst. Mogelijke deelopdrachten kunnen zijn: Proeven ter identificatie en analyse van de materialen en afwerklagen Kleurenonderzoek Demontage-proeven …. In 1993 werd reeds een deel der afwerkingslagen onderzocht door het studiebureau L. De Clercq. Dit onderzoek wordt door de architect mee verwerkt in zijn ontwerpvisie.
6. Termijnen De termijnen voor de uitvoering van de opdracht van de Architect worden als volgt vastgelegd, tenzij anders aangeduid in de Projectdefinitie. Zie ook gedetailleerde timing in bijlage 2. De architect dient zijn werkzaamheden te plannen en coördineren binnen de door de opdrachtgever opgesteld projectplanning: uiterlijk 20 werkdagen nadat de Opdrachtgever expliciet opdracht geeft tot de opmaak ervan: het overmaken van een schetsontwerp aan de Opdrachtgever conform de opdrachtomschrijving van fase 1 in art. 3 hierboven; uiterlijk 30 werkdagen nadat de Opdrachtgever expliciet opdracht geeft tot de opmaak ervan: het overmaken van een voorontwerp en presentatietekening aan de Opdrachtgever conform de opdrachtomschrijving van fase 2 in art. 3 hierboven; Deze zelfde timing wordt aangehouden voor de opmaak van de inventaris, diagnosenota, bestemmings- en verantwoordingsnota, zoals beschreven in artikel 4.6. en de opmaak van de bijzondere (deel)opdrachten, zoals beschreven in artikel 5.1.
Architectenovereenkomst Wedstrijdpool - AG VESPA volgens typeovereenkomst versie RvB 20 04 2012
19 / 27
uiterlijk 20 werkdagen nadat de Opdrachtgever expliciet opdracht geeft tot de opmaak ervan: het overmaken van de eerste volledige versie van de aanvraag tot stedenbouwkundige vergunning aan de Opdrachtgever. De Opdrachtgever kijkt dit dossier na. Nadien beschikt de Architect over 10 werkdagen om de eventuele opmerkingen te verwerken en het complete dossier voor de aanvraag van de stedenbouwkundige vergunning over te maken conform de opdrachtomschrijving van fase 3 in art. 3 hierboven. uiterlijk 60 werkdagen nadat de Opdrachtgever expliciet opdracht geeft tot de opmaak ervan: het overmaken van de eerste volledige versie van het concept uitvoeringsdossier aan de Opdrachtgever. De Opdrachtgever kijkt dit dossier na. Nadien beschikt de Architect nog over 15 werkdagen om de eventuele opmerkingen te verwerken en het uitvoeringsdossier conform de opdrachtomschrijving van fase 4 in art. 3 hierboven aan de Opdrachtgever te bezorgen. uiterlijk 15 werkdagen na het verstrijken van de termijn voor de ontvangst van de offertes van de aannemers: het nazien van de offertes en de opmaak van een gunningverslag conform de opdrachtomschrijving van fase 5 in art. 3 hierboven; Volgens het bevel van aanvang aan de aannemer: de start van de werfopvolging (fase 6 in art. 3); Alle documenten die noodzakelijk zijn voor de goede voortgang van de werken en door de Opdrachtgever gevraagd, zullen door de Architect binnen de 5 werkdagen worden bezorgd aan de Opdrachtgever (waaronder het nazicht van de vorderingsstaten), met uitzondering van de werfverslagen, die binnen de 2 werkdagen na de respectievelijke werfvergadering aan alle partijen wordt bezorgd, zoals bepaald in artikel 3, fase 6. Tijdens de uitvoering van de werken zal de Architect streven naar een zo spoedig mogelijke oplevering van de werken, binnen de vooropgestelde uitvoeringstermijn. Van zodra de ruwbouw wind- en waterdicht is: het opmaken van de vereenvoudigde plannen en indien van toepassing de verkoopplannen, zoals bepaald in artikel 3, fase 6. Bij voorlopige oplevering: het overmaken van alle documenten voor het postinterventiedossier, volgens de inhoudstafel van het postinterventiedossier, zie bijlage 5. Uiterlijk 20 werkdagen na de voorlopige oplevering: indienen van de EPB-aangifte conform de opdrachtomschrijving van fase 7 in art. 3 hierboven en het EPC overmaken aan de Opdrachtgever. Uiterlijk 20 werkdagen na de voorlopige oplevering; overhandigen aan de Opdrachtgever van de nodige documenten en de as-built berekening voor de PHP-certificatie. De Architect kan in geen geval aansprakelijk gesteld worden voor het niet nakomen van de termijnen waarvan hierboven sprake indien de vertraging te wijten is aan laattijdige goedkeuring van documenten door de Opdrachtgever of belangrijke wijzigingen aan het Project opgelegd door de Opdrachtgever tijdens de werken. Dit geldt eveneens voor gevallen van overmacht en indien de nodige vergunningen, meer in het bijzonder de stedenbouwkundige vergunning, niet zouden toegekend worden door de desbetreffende
Architectenovereenkomst Wedstrijdpool - AG VESPA volgens typeovereenkomst versie RvB 20 04 2012
20 / 27
instanties voor een reden onafhankelijk van de opdracht van de Architect, en dit voor de vastgestelde datum voor de aanvang van de werken.
7. Documenten De Architect maakt, in het kader van de opdracht zoals uiteengezet in artikel 3,4 en artikel 5 van onderhavige overeenkomst, en tenzij er in die bepalingen zelf expliciet van wordt afgeweken, op zijn kosten van elk document van het Project indien gevraagd maximaal drie exemplaren, waarvan 1 digitaal, over aan de Opdrachtgever en één exemplaar aan de aanbestede aannemer van de werken. Bijkomende plannen voor bijvoorbeeld subsidiedossiers worden aan kostprijs vergoed zoals omschreven in artikel 3 fase 5. Indien de Opdrachtgever opmerkt dat de gevraagde opmerkingen / wijzigingen niet werden verwerkt in de documenten, verwerkt de Architect deze alsnog en bezorgd hij de Opdrachtgever kosteloos een nieuwe set documenten. Richtlijnen aangaande digitale tekeningen - De tekeningen worden overhandigd in dwg-formaat - De tekeningen worden getekend op een schaal 1/1 - Plot en peninstelling worden mee aangeleverd. Richtlijnen aangaande de pdf bestanden van tekeningen: - Alle digitale documenten worden aangeleverd in een A-formaat. In de bestandsnaam is het formaat van het document opgenomen. Vb niveau +0-A3
8. Vastlegging ereloon van de Architect 8.1 In het kader van de volledige opdracht van architectuur, stabiliteit, technieken, akoestiek, restauratiedeskundige en EPB-verslaggeving, … voorwerp van onderhavige overeenkomst, zijn de erelonen, die de Opdrachtgever verschuldigd is aan de Architect, als volgt vastgesteld: Op basis van de aard, de grootte en de complexiteit van het project en het budget bepaalt de Opdrachtgever autonoom het indicatief ereloonpercentage. Dit ereloonpercentage wordt berekend door de categorieën te bepalen en samen met het vastgelegde bouwbudget in te voeren in de ereloontabellen. Deze ereloontabellen en categorieën maken beide integraal deel uit van het bestek. De Opdrachtgever bepaalt in de projectdefinitie tot welke categorieën deze opdracht behoort en heeft het recht om bij gunning deze categorieën bij te sturen op basis van het specifieke ontwerpvoorstel. Het ereloonpercentage voor deze opdracht wordt voorlopig vastgelegd op ……….. % van het goedgekeurde bouwbudget (zie art. 2). Na goedkeuring van het definitieve voorontwerp wordt op basis van de gedetailleerde raming, horend bij dit voorontwerp, het ereloon forfaitair vastgesteld. Dit wordt door de opdrachtgever schriftelijk bevestigd.
Architectenovereenkomst Wedstrijdpool - AG VESPA volgens typeovereenkomst versie RvB 20 04 2012
21 / 27
8.2 De verplaatsingskosten, die de Architect dient te maken in uitvoering van deze overeenkomst zijn ten laste van de Architect. 8.3 Het ereloon is forfaitair en onveranderlijk gedurende 2 jaar. Vanaf het derde jaar na gunning van de opdracht wordt dit ereloon jaarlijks geïndexeerd. Deze indexering geldt slechts voor het nog vorderbaar bedrag. Herzieningformule: Geïndexeerd bedrag vorderbaar = basisbedrag vorderbaar x GI2 GI1 GI1= de gezondheidsindex van de maand, die voorgaat aan de gunning van de opdracht zijnde maand, jaar index. GI2= de gezondheidsindex van de maand, die voorafgaat aan de verjaardag van de gunning van de opdracht. 8.4 AG VESPA wil de architect aansporen om ook in de uitvoeringsfase van het project (fase 6) alert te blijven voor de beheersing van het bouwbudget. Indien de architect tijdens de werfopvolging budgetbesparende oplossingen kan realiseren, die geen schrappingen uit het aanbestedingsdossier zijn en die geen verlies aan kwaliteit inhouden, heeft hij recht op een bonusereloon op de gerealiseerde minwerken ter compensatie van de geleverde prestaties (plan, meetstaat, …). Dit bonusereloon wordt berekend volgens hetzelfde globale ereloonpercentage dat vastgelegd werd samen met het forfait ereloon
9. Eventuele bijkomende erelonen
De vergoeding voor de bijzondere opdrachten uit art. 5 wordt bepaald tegen een forfaitaire prijs per opdracht. De Architect brengt hiervoor offerte uit. Indien de Opdrachtgever niet akkoord gaat met een bij de offerteaanvraag voorgestelde offerte voor een bijzondere opdracht, heeft hij het recht deze opdracht te onttrekken bij de Architect en kan de Opdrachtgever deze opdracht buiten deze overeenkomst laten uitvoeren. De coördinatieopdracht, die inbegrepen is in het ereloon voor het deel Architectuur, blijft bij de Architect. De bijkomende erelonen, die reeds gekend zijn bij gunning van de opdracht worden hieronder opgesomd: - De opmaak van ……………………………. voor …………... euro - …
Architectenovereenkomst Wedstrijdpool - AG VESPA volgens typeovereenkomst versie RvB 20 04 2012
22 / 27
De bijkomende erelonen zijn opgegeven exclusief btw.
10. Betaling van de erelonen De aan de Architect verschuldigde erelonen ingevolge de opdracht toevertrouwd door onderhavige overeenkomst zijn opeisbaar bij de Opdrachtgever volgens de volgende verdeelsleutel: - 10% bij goedkeuring van het schetsontwerp (fase 1). het ereloon wordt berekend op basis van het goedgekeurde Budget bij gunning Opdracht. - 10% bij goedkeuring van het definitieve voorontwerp (fase 2). Het ereloon wordt vanaf nu gerekend op basis van het goedgekeurde Budget bij definitief voorontwerp, indien dit verschillend is van fase 1 wordt het ereloon van fase 1 herrekend en mag de Architect het verschil door factureren. - 10% bij overhandigen van het dossier tot aanvraag van de stedenbouwkundige vergunning bij de bevoegde instanties (fase 3); - 25% voor het uitvoeringsdossier fase 4 (plannen, bijzondere bestekken en meetstaten, deze fase wordt opgesplitst in 10% bij indiening van het volledige concept dossier en 15% bij goedkeuring van het definitieve uitvoeringsdossier (fase 4); - 5% na goedkeuring door de Opdrachtgever van het gunningverslag opgemaakt door de Architect (fase 5); - 35% voor de controle van de werken, te betalen in 5 schijven van 7% naargelang de vordering van de werken, telkens na uitvoering van 1/5de van de werken, de laatste schijf wordt pas gefactureerd na de voorlopige oplevering (fase 6); - 2,5% na de definitieve oplevering (fase 7) architectuur en stabiliteit - 2,5% na definitieve oplevering (fase 7) technieken. Het ereloon voor de bijkomende opdrachten kan gefactureerd worden: - na uitvoering, ontvangst en goedkeuring van de studies; De ereloonstaten van de Architect zijn betaalbaar binnen de dertig dagen vanaf ontvangst van de factuur door de Opdrachtgever.
11. Beëindiging van de overeenkomst 11.1 Indien de Opdrachtgever de overeenkomst wenst op te schorten of te beëindigen, kan dit mits betaling van de verschuldigde erelonen voor de geleverde prestaties. Indien een opschorting van de overeenkomst de duur van 2 jaar overschrijdt, wordt deze beschouwd als een beëindiging van de overeenkomst. 11.2 Indien de Opdrachtgever de overeenkomst beëindigt zonder objectieve reden, zal de Architect, bovenop de verschuldigde erelonen voor de geleverde prestaties, recht hebben op
Architectenovereenkomst Wedstrijdpool - AG VESPA volgens typeovereenkomst versie RvB 20 04 2012
23 / 27
een verbrekingsvergoeding gelijk aan het volledige bedrag van de erelonen van de fase die in uitvoering is op het ogenblik van de verbreking vermeerderd met 10 % van de erelonen van al de daaropvolgende fases, zoals omschreven in artikel 10 van deze overeenkomst. Indien echter de Opdrachtgever buiten zijn wil (het niet-verkrijgen van de stedenbouwkundige vergunning of van de eventuele milieuvergunning, het verlies van de noodzakelijke rechten op het terrein of gebouw waarop het Project werd gepland, …) de uitvoering van onderhavige overeenkomst zou moeten beëindigen, hetzij tijdens de fase van de studie, hetzij tijdens de uitvoering van de werken, zal de Architect bovenop de verschuldigde erelonen voor de geleverde prestaties op geen enkele verbrekingsvergoeding aanspraak kunnen maken. 11.3 Indien de Architect zich in de onmogelijkheid bevindt om zijn opdracht uit te voeren om redenen die hem niet ten laste kunnen worden gelegd, mag hij de overeenkomst beëindigen, per aangetekend schrijven met opgave van voornoemde redenen, en zal hij recht hebben op de erelonen voor de geleverde prestaties. Indien de Architect zonder geldige reden afziet van de voortzetting van zijn opdracht of indien hij zijn contract niet nakomt, zal de Opdrachtgever recht hebben op een vergoeding van de rechtstreekse en onrechtstreekse schade en meerkosten die het gevolg daarvan zijn en op alle meerkosten die de inschakeling van een andere architect met zich brengt. 11.4 In geval van beëindiging van de opdracht van de Architect worden alle documenten van de Architect eigendom van de Opdrachtgever die het recht heeft de opdracht verder te laten uitvoeren door andere architecten op grond van deze documenten. Indien architecten elkaar opvolgen, zullen de erelonen verschuldigd door de Opdrachtgever prorata van de door de respectievelijke architecten effectief geleverde en door de Opdrachtgever goedgekeurde prestaties, berekend worden. Elke architect zal in dat geval aansprakelijk zijn voor de werken die hij uitvoert, hierbij inbegrepen het ontwerp- en uitvoeringsconcept. In geval van geschil tussen de verschillende architecten, zullen deze laatste in solidum aansprakelijk zijn ten aanzien van de Opdrachtgever. 11.5 De opdrachtgever mag de overeenkomst beëindigen na fase 1 (schetsontwerp) wanneer het schetsontwerp kadert in een vooronderzoek. Dit wordt bij de start van het project duidelijk verwoordt in de projectdefinitie. Het recht op verbrekingsvergoeding vervalt indien in de projectdefinitie de mogelijkheid tot beperking van de opdracht expliciet wordt vermeld.
12. Aansprakelijkheid van de Architect en Verzekeringen De architect is aansprakelijk voor de vervulling van zijn opdracht zoals in onderhavige overeenkomst omschreven. De medewerking en tussenkomst van de Opdrachtgever en zijn personeel zal door hen niet ingeroepen kunnen worden om gehele of gedeeltelijke ontlasting van aansprakelijkheid te bekomen.
Architectenovereenkomst Wedstrijdpool - AG VESPA volgens typeovereenkomst versie RvB 20 04 2012
24 / 27
De contractuele en tienjarige aansprakelijkheid van de Architect wordt geregeld door de van kracht zijnde wetten. De tienjarige aansprakelijkheid vangt aan bij de voorlopige oplevering van de werken. De burgerlijke professionele aansprakelijkheid van de Architect, hierbij inbegrepen de tienjarige aansprakelijkheid, wordt gedekt door een verzekering tegen beroepsrisico’s die minimum voldoet aan de bepalingen vastgelegd in het Koninklijk Besluit van 25 april 2007, via de polis met nr. ……………………………… afgesloten bij maatschappij…………………….. . De burgerlijke professionele aansprakelijkheid van eventuele gespecialiseerde partners (ingenieur stabiliteit, technieken, akoestiek, EPB-verslaggever, …) van de Architect wordt eveneens gedekt door een verzekering tegen beroepsrisico’s. Deze gespecialiseerde partners dienen zich hier zelf tegen te verzekeren, en/of de Architect breidt zijn eigen verzekeringspolis hiermee uit. De Architect verbindt zich ertoe om bij iedere opdracht de nodige bewijsstukken voor te leggen (kopie verzekeringscontract, attesten) die aantonen dat de nodige risico’s gedekt zijn en de dekking hoog genoeg is.
13. Intellectuele eigendom 13.1 De Architect verklaart dat door de betaling van het ereloon conform deze overeenkomst de Opdrachtgever het eigendomsrecht van de in het kader van deze overeenkomst opgemaakte stukken verwerft. De Architect doet bijgevolg zonder enige bijkomende vergoeding afstand ten voordele van de Opdrachtgever van alle aanspraken in verband met auteursrechten. Hierin zijn begrepen de aanspraken wegens tentoonstelling, reproductie, publicatie, verspreiding, aanpassing en wijziging. 13.2 De Architect behoudt de geestelijke eigendom van de door hem ingediende documenten. De Opdrachtgever verbindt er zich toe om alle door de Architect ingediende documenten, plannen of tekeningen uitsluitend te gebruiken voor het doel waarvoor deze documenten bestemd zijn, zonder dat derden hier gebruik van kunnen maken zonder toestemming van de Architect. 13.3 De Opdrachtgever verwerft wel de gebruiks- en exploitatierechten (de vermogensrechten) op de ingediende stukken en mag bijgevolg bijvoorbeeld tentoonstellingen organiseren met deze studies en bescheiden, inbegrepen het gebruik van eventuele maquettes (de maquette blijft eigendom van de Architect), of er publicaties over uitbrengen. De Opdrachtgever zal evenwel, bij tentoonstelling, reproductie of publicatie steeds vermelden: “Opgemaakt in opdracht van AG VESPA door ……………………………………………………..” De Architect behoudt eveneens het recht om stukken zonder toelating van de Opdrachtgever en zonder daarvoor enige vergoeding aan de Opdrachtgever verschuldigd te zijn, tentoon te stellen, te reproduceren of te publiceren, mits steeds de hierboven bedoelde vermelding aan te brengen.
Architectenovereenkomst Wedstrijdpool - AG VESPA volgens typeovereenkomst versie RvB 20 04 2012
25 / 27
13.4 Het is aan de Architect om van de personen die in opdracht van de Architect werken, los van het feit of deze al dan niet tot een goed einde worden gebracht, de eigendom van de rechten als auteur of co-auteur van de documenten die aan de Opdrachtgever worden overgemaakt, te verkrijgen. De Architect staat hiervoor garant ten aanzien van de Opdrachtgever. 13.5 De Architect verbindt zich om alle exploitatierechten die hij heeft op de rapporten, schetsen, simulaties, schema’s, plannen, en in het algemeen op alle documenten die hij zal overmaken aan de Opdrachtgever, ten exclusieve titel over te dragen aan deze.
14. Geschillen De partijen verbinden zich ertoe alles in het werk te stellen om alle betwistingen die zouden kunnen ontstaan met betrekking tot de interpretatie of de uitvoering van onderhavige overeenkomst, minnelijk te regelen. Bij gebrek aan minnelijke regeling zullen de geschillen worden beslecht door de rechtbanken te Antwerpen, die uitsluitend bevoegd zijn. Het Belgisch recht is van toepassing op deze overeenkomst.
Architectenovereenkomst Wedstrijdpool - AG VESPA volgens typeovereenkomst versie RvB 20 04 2012
26 / 27
15. Geheimhoudingsplicht Alle aan de Architect geleverde informatie in verband met deze overeenkomst zal door de Architect alleen in het kader van deze overeenkomst gebruikt worden.
Opgemaakt in twee exemplaren te Antwerpen, Op ……………………………..
Voor AG Vespa
Voor de architect
Herman Boumans afgevaardigd bestuurder
…………………………………………
Steven Decloedt bestuurder-directeur bouw
…………………………………………
bijlage -
Bijlage A: Projectdefinitie Bijlage B: Detailplanning Bijlage C: Omschrijving beknopt aanbestedingsdossier Bijlage D: Deel 0 bestek Bijlage E: Inhoudstafel postinverventiedossier Bijlage F: Richtlijnen vereenvoudigde plannen Bijlage G: Richtlijnen opmaak presentatietekeningen
Architectenovereenkomst Wedstrijdpool - AG VESPA volgens typeovereenkomst versie RvB 20 04 2012
27 / 27