A P O T H E E K
Kinderwens, zwangerschap & borstvoeding
Kinderwens, zwangerschap & borstvoeding Misschien bent u net verblijd met de komst van een klein wondertje of zou u in de nabije toekomst graag kinderen krijgen. In beide gevallen heeft u vast veel vragen over wat u kunt verwachten en hoe u zich daar zo goed mogelijk op voorbereidt. In deze BENU-folder leest u daar alles over. Een gezond begin, is een goed begin Als u een kinderwens heeft, zijn er een aantal maatregelen die de kans op een zwangerschap vergroten én uw kind een zo goed mogelijk start geven.
Stoppen met roken Het is heel belangrijk om te stoppen met roken, zodra u besluit om zwanger te worden. Roken voor, tijdens én na de zwangerschap is namelijk zeer ongezond en brengt risico’s met zich mee. Allereerst tast het de vruchtbaarheid aan: vrouwen die roken doen er gemiddeld langer over om zwanger te worden. En ook bij mannen heeft roken een negatieve invloed. Het aantal zaadcellen vermindert en de bewegelijkheid van de zaadcellen neemt af. Dat maakt de kans op bevruchting kleiner. Tijdens de zwangerschap vergroot roken de kans op een miskraam. Ook het risico op een vroeggeboorte neemt toe. Het kindje wordt dan al voor de 37e week geboren. Vrouwen die tijdens de zwangerschap rookten, krijgen vaak kleinere en zwakkere baby’s, die allerlei gezondheidsproblemen kunnen hebben. Ook is de kans op wiegendood tot drie maal groter. Zorg ook ná de geboorte dat de baby niet wordt
blootgesteld aan sigarettenrook, want de longen zijn nog heel kwetsbaar. Jonge kinderen krijgen het snel benauwd en hebben door sigarettenrook een grotere kans om astmatische klachten te ontwikkelen. Stoppen met roken is moeilijk, maar dus wel heel noodzakelijk. Uw BENU Apotheek geeft u graag advies over hulpmiddelen die het stoppen makkelijker maken.
Geen alcohol Net als roken, vermindert het drinken van alcohol de vruchtbaarheid van zowel mannen als vrouwen. En zodra u zwanger bent, is het zeker af te raden om alcohol te drinken. De alcohol komt namelijk via het bloed, door de placenta bij het ongeboren kind terecht. En aangezien de lever nog in ontwikkeling is, is zo’n glaasje wijn voor de baby vele malen ongezonder dan voor de moeder. Het kan met name de ontwikkeling van de hersenen schaden. Wilt u na de bevalling af en toe een glaasje drinken? Zorg dan dat u per glas minimaal drie uur wacht voordat u borstvoeding geeft. En gooi tussentijds afgekolfde moedermelk weg.
Gezond eten Voor en tijdens de zwangerschap is het extra belangrijk gezond en gevarieerd te eten. In principe krijgt u zo voldoende vitamines en mineralen binnen. Wilt u toch graag een multivitamine gebruiken? Let er dan op dat u een soort kiest zonder vitamine A. Een teveel aan vitamine A kan namelijk leiden tot aangeboren afwijkingen. Kies voor de zekerheid voor vitaminepreparaten die speciaal bedoeld zijn voor zwangere vrouwen en houd u aan de aanbevolen dosering.
Het belang van foliumzuur Foliumzuur is een vitamine (B11) die van nature voorkomt in allerlei voedingsmiddelen, zoals verse groenten, fruit, aardappelen, peulvruchten, volkorenen zuivelproducten. Door gezond en afwisselend te eten, krijgt u voldoende foliumzuur binnen. Aan het begin van de zwangerschap heeft u echter extra foliumzuur nodig. Voldoende foliumzuur binnenkrijgen is belangrijk, want het verkleint het risico op ernstige afwijkingen bij het ongeboren kind, zoals een open ruggetje (Spina Bifida). Begin met het slikken van foliumzuur vóórdat u zwanger wordt.
Zodra u een kinderwens heeft en stopt met anticonceptie, kunt u het gaan gebruiken. In het ideale geval begint u minstens vier weken voor de bevruchting. Zo zorgt u ervoor dat er voldoende foliumzuur aanwezig is in de periode dat het kindje zich het meest ontwikkelt: de eerste vier weken na de bevruchting. Mocht u onverwacht zwanger zijn, dan is het zeker nog zinvol om met foliumzuur te starten. Om afwijkingen van het centrale zenuwstelsel te helpen voorkomen, heeft extra foliumzuur zin tot acht weken na de bevruchting. Bij een cyclus van 28 dagen is dat tien weken na de eerste dag van uw laatste menstruatie. Als het niet meteen lukt om zwanger te worden, dan kunt u rustig doorgaan met het slikken van foliumzuur. Dat is niet schadelijk.
Op gewicht zijn en blijven Ook een gezond gewicht draagt bij tot een goed verloop van de zwangerschap. Zowel onder- als overgewicht maakt het moelijker om zwanger te worden. Ook is de kans op een miskraam en complicaties groter bij een ongezond gewicht. De Body Mass Index (BMI) is een goede indicator. Een gezonde BMI zit tussen de 18,5 en 25. Op onder andere de website van het Voedingscentrum kunt u uw BMI berekenen. Zie www.voedingscentrum.nl. Gemiddeld komen vrouwen 12 kilo aan tijdens de zwangerschap, maar de variatie is groot. Let ook tijdens de zwangerschap op uw voeding en blijf in beweging. Zo hoeft u daarna niet zo hard aan de slag om uw oude figuur terug te krijgen.
Extra vitamine D Vitamine D zorgt ervoor dat we calcium goed kunnen opnemen uit voeding. Calcium is belangrijk voor de opbouw en instandhouding van stevige botten. Zwangere vrouwen hebben extra vitamine D nodig. Daarom is het verstandig om vanaf vier maanden zwangerschap vitamine D te slikken.
Zwanger worden Het zou natuurlijk mooi zijn als we een zwangerschap precies konden plannen. Helaas werkt het meestal niet zo. Maar het helpt natuurlijk wel als u weet wanneer de vruchtbare periode is.
Wanneer ben ik vruchtbaar? Een menstruatiecyclus begint op de eerste dag van de menstruatie en duurt gemiddeld 28 dagen. Zo’n 14 dagen vóór de volgende menstruatie vindt de eisprong of ovulatie plaats. Tijdens de eisprong komt een rijpe eicel vrij, die vanaf dat moment bevrucht kan worden. Deze eicel blijft vervolgens zo’n 12 uur in leven. Vrouwen zijn 2 tot 3 dagen rond de eisprong het meest vruchtbaar. Maar ook als vanaf 5 dagen vóór de eisprong seksuele gemeenschap heeft plaatsgevonden, kan dat leiden tot een zwangerschap. Zaadcellen kunnen namelijk nog 3 tot 5 dagen in leven blijven. Bij gemeenschap vanaf 12 uur ná de eisprong is de kans op een zwangerschap klein.
De invloed van anticonceptie De anticonceptiepil is in Nederland de meest gebruikte vorm van anticonceptie. Als u met de pil stopt, kunt u in principe meteen zwanger worden. Soms duurt het even voordat de normale cyclus weer op gang komt, maar de pil heeft geen invloed op de vruchtbaarheid. Ook niet bij langdurig gebruik. De anticonceptiepleister (Evra) en anticonceptiering (Nuvaring) is wat dit betreft vergelijkbaar met de pil: na het stoppen is de vruchtbaarheid hersteld en is een zwangerschap direct mogelijk. Bij de prikpil kan het langer duren voordat de normale cyclus weer op gang komt en de vruchtbaarheid weer is hersteld: gemiddeld zes maanden. Net als de pil, bevat het Mirena-spiraaltje hormonen. Na verwijdering is een zwangerschap direct mogelijk. Soms raadt de arts wel aan de eerste menstruatie af te wachten zodat het moment van bevruchting makkelijker is in te schatten. Dit geldt ook voor een ‘gewoon’ spiraaltje en voor het anticonceptiestaafje (Implanon) dat in de arm wordt ingebracht. Voorbehoedsmiddelen als condooms of een pessarium beïnvloeden de menstruatiecyclus niet. Als daarmee gestopt wordt, is een zwangerschap direct mogelijk.
Medicijnen en vruchtbaarheid Sommige medicijnen verminderen de vruchtbaarheid. Dit geldt onder andere voor hormoontherapie na borstkanker. Ook bij mannen hebben de medicijnen en behandelingen tegen verschillende vormen van kanker, vaak een negatief effect op de vruchtbaarheid. Overleg altijd met uw arts als u dergelijke medicatie gebruikt en een kinderwens heeft. Er zijn ook medicijnen die de ontwikkeling van het ongeboren kind kunnen schaden. Raadpleeg dus altijd uw arts of apotheker. Uw BENU Apotheek geeft u graag en deskundig advies, ook over de vrij verkrijgbare middelen. Als het niet makkelijk lukt om zwanger te worden, zijn er medicijnen die de vruchtbaarheid positief beïnvloeden, zoals progestageenhormonen. Deze middelen zijn alleen op recept verkrijgbaar en worden voorgeschreven als de arts daar aanleiding toeziet.
Van 0 tot 9 maanden Hoe groot is de ongeboren baby na 6 maanden en wanneer zit alles erop en eraan? De ontwikkeling van de bevruchting tot de geboorte.
Het eerste trimester In de eerste 3 maanden van de zwangerschap ontwikkelt de baby zich snel. In de eerste weken krijgt het al een gezichtje, armpjes, handjes, benen, voetjes en tenen. Ook het hartje en de hersenen worden in deze fase al gevormd. Maar het is nog heel minuscuul: in de 5e week is de foetus niet groter dan een korrel rijst. In de 6e week is het kloppende hartje te zien op de echo. En al in week 10 is de foetus helemaal compleet, vanaf nu hoeft het alleen nog maar te groeien. Na 12 weken is het zo’n 6,5 cm en weegt het gemiddeld 20 gram. Het kan al gapen, de navelstreng al vastpakken met z’n handjes en op z’n duim zuigen.
Het tweede trimester In deze fase wordt de zwangerschap duidelijk zichtbaar. De een komt meer aan dan de ander, maar dat zegt niets over de gezondheid en het gewicht van de baby. De verloskundige zal tijdens controles de buik aftasten om de hoogte van de baarmoeder te bepalen. Zo controleert ze of de baby goed groeit.
In week 16 is het zo’n 15 cm en krijgt het nagels, wenkbrauwen en wimpers. Een week later kan het licht en donker onderscheiden. Vanaf week 18 kunt u het voelen bewegen, maar dat kan ook een paar weken later zijn. Bij een tweede zwangerschap is dat vaak juist eerder: vanaf week 14. In week 21 zit de zwangerschap er voor de helft op. Het kindje kan nu elke dag meer en is ongeveer 27 cm en 380 gram. Vanaf week 24 gaat het geluiden horen. Niet alleen uw hartslag en activiteit in de darmen, maar ook bijvoorbeeld muziek en stemmen.
Het derde trimester Rond week 26 gaan de oogjes open en is het hartje duidelijk hoorbaar. In week 28 is het kindje in principe levensvatbaar, al is het er nog lang niet aan toe om geboren te worden. U gaat in de weken erna merken dat de baby een bepaald ritme heeft en steeds op ongeveer dezelfde tijden wakker is of slaapt. In week 30 kunt wat krampen ervaren. Dit zijn oefenweeën en het betekent dus niet dat de baby al in aantocht is. Vanaf week 33 kunnen veel baby’s niet meer goed draaien. Het is nu ongeveer 41 cm en heeft weinig ruimte in de baarmoeder. Vanaf week 36 daalt het in. Als het goed is, ligt het dan met het hoofdje naar beneden dieper in de bekken. Bij een tweede zwangerschap kan dat wat later gebeuren. Vanaf week 38 kunt u desgewenst thuis bevallen. In principe wordt de baby na 40 weken geboren, maar dat kan ook tot 2 weken later gebeuren. Na 42 weken wordt de bevalling in ieder geval ingeleid. Hierbij worden de weeën opgewekt met behulp van medicijnen. Dit gebeurt altijd in het ziekenhuis.
Zwangerschapskwaaltjes Een baby op komst is natuurlijk geweldig, maar een zwangerschap kan ongemakken met zich mee brengen. Hieronder worden de meeste voorkomende kwalen besproken.
Vermoeidheid Vooral de eerste 3 maanden zijn nogal wat vrouwen erg moe. Probeer wat minder activiteiten in te plannen en neem af een toe een dagje helemaal vrij. Ook is het verstandig om niet te veel sociale
afspraken te maken. Ook in de laatste fase van de zwangerschap kunt u zich vermoeid voelen. U sleept immers behoorlijk wat extra gewicht met zich mee en moet zich voortbewegen met een dikke buik. Zwangerschapsverlof bestaat niet voor niets: neem de laatste 6 tot 4 weken alle rust die u nodig heeft. Als u erg vermoeid en ook duizelig bent, zal uw verloskundige controleren of u geen bloedarmoede heeft. Dat komt vrij vaak voor. Indien nodig, krijgt u staalpillen voorgeschreven.
Misselijkheid Na gemiddeld 6 weken zwangerschap krijgen veel vrouwen last van misselijkheid en overgeven, vooral in de ochtend. Dit wordt veroorzaakt door het hormoon HCG, dat vaak ook overgevoelig maakt voor bepaalde geuren. Het helpt om meteen bij het ontwaken iets lichts te eten en thee te drinken. Zorg dat uw maag gedurende de dag niet leeg is, maar vermijd vet en gekruid eten. Ook de frisse buitenlucht kan de misselijkheid verminderen. Drink na overgeven voldoende om het vocht weer aan te vullen. Kunt u echt niets binnenhouden, raadpleeg dan een arts. Bij de meeste vrouwen is de misselijkheid na 13 weken voorbij.
Harde buiken Doordat de baarmoeder samentrekt, kan uw buik hard aanvoelen. Dit gebeurt vooral na een drukke dag. Het is heel normaal en niet gevaarlijk. Neem voldoende rust en probeer te ontspannen. Een warm bad of kruik kan verlichting geven. Als u vaak last heeft van een harde buik, is het verstandig om de verloskundige te raadplegen.
Vocht vasthouden Zwangere vrouwen houden meer vocht vast dan normaal. Ga niet minder, maar juist méér drinken (het liefst water). Dan voert het lichaam het vocht beter af.
Verstopping Het vrouwelijke hormoon progesteron zorgt ervoor dat de darmen langzamer gaan werken en dit kan tot verstopping leiden. Zorg dat u vezelrijk eet en voldoende beweegt. Bij uw apotheek kunt u speciale zakje met vezels krijgen, die voor een zachtere ontlasting zorgen. Zorg wel dat u hierbij voldoende
drinkt: minstens 1,5 tot 2 liter per dag. Wees voorzichtig met laxerende middelen en vraag uw apotheker om advies.
Aambeien Aambeien zijn uitstulpingen van bloedvaatjes bij de anus. Omdat het weefsel bij de anus slapper is, hebben zwangere vrouwen er vaker last van. Ze kunnen jeuken en pijn doen. Persen kan de klachten verergeren. Probeer daarom verstopping en harde ontlasting te voorkomen, door vezelrijk te eten en voldoende te bewegen. Ga bij aandrang direct naar het toilet. Crèmes met lidocaïne, eventueel gecombineerd met zinksulfaat, verlichten de pijn en jeuk. Er zijn ook zetpillen met deze stoffen. Vraag in uw apotheek om advies.
Brandend maagzuur Naarmate uw buik dikker wordt, komt de maag steeds meer in de verdrukking. Dit kan een brandend gevoel en zuuroprispingen veroorzaken. Wees matig met koffie en drink geen koolzuurhoudende dranken. Ook sinaasappel(sap), vet en gekruid eten kunt u beter vermijden. Probeer de maag zoveel mogelijk ruimte te geven door goed rechtop te staan. Eventueel kunt u het hoofdeinde van het bed iets hoger zetten, bijvoorbeeld door er iets onder te leggen. Een middel met aluminiumoxide en magnesiumhydroxide neutraliseert het maagzuur. Ze zijn verkrijgbaar in tablet of vloeibare vorm. In uw apotheek kunnen ze u over het gebruik adviseren.
Bekkenklachten Aan het eind van de zwangerschap gaan de bekken wat verweken en worden ze bewegelijker. Dit is nodig om te kunnen bevallen, maar kan wel pijnklachten veroorzaken. Meestal zijn die na de bevalling weer snel verdwenen. Probeer een goede balans te houden tussen rust en beweging. Slaap bij voorkeur op uw zij met een kussen tussen knieën en enkels. Een stevige bekkenband kan prettig zijn. Zijn de klachten ernstig, raadpleeg dan uw verloskundige.
Borstvoeding Moedermelk bevat precies de juiste voedingstoffen die een baby nodig heeft. Het beschermt tegen ziekten en infecties. Het is dus zeker aan te raden om de eerste maanden borstvoeding te geven.
Meteen na de geboorte Uw baby profiteert het meest als het minstens 6 maanden borstvoeding krijgt. Maar als dat niet lukt of vol te houden is, dan kan het ook korter. Elke week is er één! Borstvoeding geven, heeft ook voordelen voor u. Omdat u veel calorieën verbrandt tijdens het voeden, komt u sneller weer op uw oude gewicht. Het is verstandig om de borstvoeding direct na de geboorte goed op gang te brengen. Door huid-ophuid-contact maakt u hormonen aan die de melkproductie stimuleren. Meestal gaat de baby al 1 of 2 uur na de geboorte op zoek naar de tepel. Leg het dan direct aan en voed het de eerste week zo vaak als het wil. Schrik niet als de baby in het begin gewicht verliest. Dit is normaal en hoeft niet te betekenen dat het niet genoeg moedermelk binnenkrijgt. Na twee weken is het ongeveer weer op het geboortegewicht en daarna kom het met gemiddeld 120 gram per week aan. Tips bij het aanleggen • Zorg voor ondersteuning onder uw rug en arm. • Houd het hoofdje en lijfje van de baby in een rechte lijn. • Kriebel over het bovenlipje tot het een happende beweging maakt. • Als uw tepel er na het voeden afgeplat uit ziet, dan was het mondje van de baby niet ver genoeg open. Op den duur beschadigt dit de tepels. Probeer hier de volgende keer op te letten en ook een deel van de tepelhof mee te nemen.
Extra vitamine K en D Als u borstvoeding geeft, dan heeft uw baby vanaf dag 8 tot 3 maanden vitamine K nodig. Vitamine K is belangrijk voor de bloedstolling. Een tekort kan leiden tot spontane bloedingen.
Geeft u meer dan 500 ml flessenvoeding per dag, dan is extra vitamine K niet nodig. Het wordt namelijk aan flessenvoeding toegevoegd. Daarnaast is het belangrijk om uw baby dagelijks vitamine D te geven. Doe dit vanaf dag 8 en tot het 4 jaar oud is. Vitamine D helpt bij een goede ontwikkeling van het gebit en de botten. Neem zolang u borstvoeding geeft, zelf ook dagelijks vitamine D in.
Medicijnen en borstvoeding Als u medicijnen gebruikt in de periode dat u borstvoeding geeft, kan dat schadelijk zijn voor de baby. De baby krijgt de stoffen die het medicijn bevat, namelijk meestal via de borstvoeding binnen. Het krijgt daardoor te maken met zowel de werking als de bijwerkingen van het medicijn. Sommige medicijnen kunt u wel zonder bezwaar nemen. Omdat ze helemaal niet in de moedermelk terechtkomen of slechts in zo’n kleine concentratie, dat het niet schadelijk is voor de baby. Van de meeste medicijnen is echter niet bekend of ze wel of niet schadelijk kunnen zijn. Het is daarom verstandig om altijd deskundig advies in te winnen. Uw apotheker kan indien nodig, samen met uw arts op zoek gaan naar veilige alternatieven. In sommige gevallen kan het voor uw eigen gezondheid en die van uw baby, beter zijn om over te gaan op flesvoeding. Let op: ook vrij verkrijgbare medicijnen kunnen via borstvoeding bij uw baby terechtkomen en schadelijk zijn. Vraag daarom altijd om advies in uw apotheek en lees voor gebruik de bijsluiter.
Kinderwens, zwanger of geeft u borstvoeding? Vertel het uw apotheek! Heeft u een kinderwens, bent u zwanger of geeft u borstvoeding? Geef dit dan door aan uw apotheek. Want niet alle medicijnen en zelfzorggeneesmiddelen zijn in deze periodes veilig voor u en uw baby. Wij slaan de gegevens op in het computersysteem zodat we kunnen controleren of medicijnen zonder problemen gebruikt kunnen worden. Naam:
M/V
Adres: Postcode: Plaats: Telefoon: Geboortedatum: Vink aan wat van toepassing is:
Ik heb een kinderwens Ik ben zwanger en uitgerekend op: Ik wil borstvoeding geven Overige opmerkingen:
Laat het ons ook weten als u zwangerschap geëindigd is of wanneer u gestopt bent met het geven van borstvoeding.
Waar kan ik terecht?
Deze folder is met de grootst mogelijke zorg samengesteld. BENU Apotheek is niet verantwoordelijk of aansprakelijk voor welke directe en/ of indirecte schade, van welke aard dan ook, die voortvloeit uit of in enig opzicht verband houdt met het gebruik van deze informatie. Alle informatie kan, zonder voorafgaande kennisgeving, op elk moment worden gewijzigd. Druk 12/2012.
DRUDI411960
Mocht u nog vragen hebben, kom dan gerust langs in uw apotheek. U kunt ons natuurlijk ook bellen of mailen.
