Aandeande r ekantvandebr ug Chi ne s epopmuz i e ki nNe de r l and
Ut r e c ht ,de c e mbe r201 1 Le nnyv anGe s s e l ,Ri c har dMol e ns c hot
Colofon Onderzoek en tekst: Lenny van Gessel, Richard Molenschot
© Kunstfactor Utrecht, december 2011 Aan de andere kant van de brug, Chinese popmuziek in Nederland is een uitgave van Kunstfactor, sectorinstituut amateurkunst. Tenzij anders overeengekomen, geeft Kunstfactor u als lezer toestemming deze uitgave voor eigen gebruik te downloaden en af te drukken. Het is niet toegestaan om inhoudelijk, tekstueel of anderszins wijzigingen aan te brengen. Bij citeren is bronvermelding verplicht. Overdracht aan derden van het gebruiksrecht is uitgesloten. Het gebruiksrecht geldt niet voor commerciële doeleinden. De overdracht van de rechten van intellectueel eigendom, waaronder het auteursrecht, rustend op de door Kunstfactor opgestelde of ontworpen werken zijn bij het gebruiksrecht niet inbegrepen. Kunstfactor, sectorinstituut amateurkunst, zet zich in voor een sterke amateurkunstsector. Dit doen we vanuit de overtuiging dat actieve kunstbeoefening een bijdrage levert aan de persoonlijke ontwikkeling van mensen en aan een creatieve, harmonieuze samenleving.
Inhoudsopgave Inleiding
4
1.
Met de karaokelepel ingegoten
6
2. 2.1
Zingen met meer ambitie Internationale zangwedstrijden
8 8
3. 3.1 3.2 3.3 3.4
Infrastructuur Chinees netwerk Internationaal netwerk Media Chinese school en kerk
10 10 10 11 11
4. 4.1 4.2
Levenshouding Werk Studie
12 12 12
5.
Aansluiting Nederlandse infrastructuur
14
6.
Conclusie
16
7.
Organisaties
17
Kunstfactor - Aan de andere kant van de brug - 3
Inleiding China zingt. Net als in de rest van de wereld is in de Chinese volksrepubliek door programma’s als Idols en X-Factor een ware rage uitgebroken. Iedere Chinese televisiezender heeft minimaal een talentenjacht. China lijkt alle denkbare variaties op het format zoek-een-nieuwe-ster-optelevisie in haar portfolio te hebben: Super Boy, Super Girl, Go! Oriental Angel, China’s got talent, Happy Girls, Happy Boys, First Heartthrob, I Am the One, The Star Boulevard… Allemaal zoeken ze naar die ene popster die China gaat verrijken. Miljoenen kijkers per programma zorgen voor de ene hit na de andere. En duizenden Chinezen auditeren voor deze kijkcijferhits om ontdekt te worden. Maar hoe populair is het zingen van popmuziek onder Chinezen in Nederland? Enerzijds lijken Chinezen nauwelijks vertegenwoordigd op rockacademies, in musicals en op poppodia, dus een keuze voor een professionele carrière in de popmuziek lijken zij niet te maken. Daarentegen zijn er genoeg Chinese studenten aan de conservatoria. Waar de eerste generatie Chinezen vooral bezig is met traditionele muziek zoals Chinese opera, moet er in Nederland toch ook een tweede of derde generatie Chinezen zijn die minder traditioneel of klassiek zingen in hun vrije tijd? In ieder Chinees restaurant lijkt een karaoke-installatie aanwezig te zijn; dan moet er toch een publiek zijn dat het zingen naar hartenlust beoefent? Om antwoord te krijgen op deze vragen, zijn we op onderzoek uitgegaan. We hebben gekozen voor een focus op zang. Het bespelen van instrumenten bleek minder populair of ondergeschikt te zijn aan het zingen. Ook de noodzaak tot het bespelen van een instrument is kleiner, omdat in veel gevallen karaokemuziek als begeleiding wordt gebruikt. We hebben onder andere gesproken met 7 jonge Chinezen, die ons vertellen over hun passie voor het zingen van popmuziek. Waar doen zij dit? In hoeverre maken ze gebruik van de bestaande infrastructuur binnen de amateurkunsten? Wat maakt dat ze niet voor een hbo-studie zang kiezen? We spraken met: Robin Chu, behaalde een bachelor International Business en twee masters in Strategic en Supply Chain Management, en werkt als Management Consultant Business Innovation bij Cap Gemini in Utrecht. Op zijn 18e won hij met zijn band de Limburgse voorronde van Kunstbende en nu is hij in zijn vrije tijd singer-songwriter. Joana Chung, geboren in Rotterdam, is vicevoorzitter van studentenvereniging Chinese Student Assocation aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam. Zij studeerde daar sociologie en geschiedenis en is momenteel werkzaam bij Sociale Zaken en Werkgelegenheid van de gemeente Rotterdam. Joana heeft in een band gezeten en zingt nu voornamelijk karaoke. Simshie Tran, werkt op Schiphol in Grand Café ‘Het Paleis’ en parttime in een Japans restaurant. Verder heeft ze samen met haar zus een grafisch ontwerpbureau opgezet en is ze dj bij de Chinese radio. Yu Li, woont sinds 5 jaar in Nederland (Arnhem) en studeert jazz & pop aan de Artez Hogeschool in Arnhem. Hij zingt solo en zit ook in een band. Hij treedt op tijdens feesten en partijen en in restaurants. Felicitas Speth von Schulzburg, maakt al jaren internationale theatervoorstellingen en focust zich vanaf 2005 op China.
Kunstfactor - Aan de andere kant van de brug - 4
May Lam, heeft jaren in een band gezeten en stopte een tijdje met muziek maken toen deze band werd opgeheven. Momenteel is ze weer aan het zingen en probeert ze een band bij elkaar te krijgen. Wai-Kin Chung, medewerker van het Inspraakorgaan Chinezen (IOC) en medeorganisator van een karaokewedstrijd in 2010. Zhenhua Chang, Chinees operazanger met een grote interesse in popmuziek. Hij woont sinds 8 jaar in Nederland en helpt jonge muzikanten aan hun performance te werken. In dit onderzoek schetsen we een eerste, kwalitatief beeld van de stand van zaken: Chinese popmuziek in Nederland.
Kunstfactor - Aan de andere kant van de brug - 5
1.
Met de karaokelepel ingegoten
Iedereen kent het wel, lekker mee blèren met hits waarvan de tekst op het scherm verschijnt. Of je nu kunt zingen of niet, bij karaoke mag je het in ieder geval proberen. Bij Chinezen is het zingen van popmuziek in de vorm van karaoke erg populair, zowel in China als in Nederland. Het gaat voor hen verder dan zomaar blèren; ze hebben het tot kunst verheven. ‘Er is geen enkele Chinees die ik ken, of die mijn ouders kennen, die niet zo’n karaokeset thuis heeft’, vertelt Robin Chu. ‘Als je kunt spreken van een karikatuur van Chinezen, dan is dit 100 procent raak’. Wai-Kin Chung beaamt dat. ‘Karaoke wordt gezien als onderdeel van de Chinese cultuur en veel jongeren vinden het leuk’. Karaoke heeft in China een razendsnelle opmars gemaakt. Het ontstond in de jaren ’70 in Japan en heeft sindsdien in sneltreinvaart de wereld veroverd. Vooral onder Chinezen is deze vorm van entertainment nog altijd immens populair. In tegenstelling tot karaokemuziek in Nederland, heeft karaoke in Aziatische landen als China en Japan grote invloed gehad op de popmuziek. Zo bevatten in Japan vanaf de jaren ’90, toen karaoke haar naam en faam inmiddels had gevestigd, de meeste singles die verschenen behalve de originele versie, ook een karaokeversie. Nummers die populair waren onder de grote hoeveelheid karaokefans belandden zo dus op hoge posities in de Japanse Top 40. Dat karaoke nog altijd ontzettend populair is in Japan, blijkt onder andere uit het feit dat er minimaal drie specifieke maandelijkse karaoketijdschriften bestaan. Deze tijdschriften, met als doelgroep voornamelijk amateurzangers van middelbare leeftijd, nemen het onderwerp bijzonder serieus. Behalve (nieuwe) nummers met teksten bevatten deze tijdschriften ook karaokestrips en informatie over karaokegymnastiek (om goed te ademen) en karaokerecepten (met het juiste voedsel voor de stembanden). Bovendien hebben de meeste algemene bladen over popmuziek ook een karaokesectie opgenomen.1 Vanuit Japan waaide de karaoke al snel over naar Hongkong. De gebeurtenissen daar zijn belangrijk voor de ontwikkeling van karaoke in Nederland, omdat de meeste karaokezangers die hier actief zijn, uit Hongkong komen. Pas in 1988 kwamen karaokenummers beschikbaar in het Kantonees, de officiële taal van Hongkong. In 1991 werd de eerste karaokebox geopend. De meeste bezoekers zijn net als in Japan tussen de 17 en 30 en afkomstig uit de middenklasse. Het repertoire is vooral popmuziek. Karakteristiek voor de Hongkongse karaokescene is de afwezigheid van oudere mensen. Waar in zowel Japan en Taiwan als in Singapore competities speciaal voor ouderen bestaan, is dit dus in Hongkong niet het geval. Volgens een geïnterviewde houden ouderen in Hongkong meer van oude opera dan van popmuziek. Dit komt deels doordat popmuziek in het Kantonees pas in 1970 opkwam, toen Samuel Hoi op televisie begon te zingen en de Hongkongse overheid Kantonees accepteerde als officiële taal naast het Engels. Voor degenen die dus vóór 1970 zijn opgegroeid, is popmuziek geen onderdeel van een collectief geheugen; zij zijn opgegroeid met buitenlandse muziek. Bovendien is oude Chinese popmuziek vaak te moeilijk voor amateurzangers, omdat de noten erg hoog zijn. Karaoke onder de Chinezen is een vorm van sociaal gedrag. Robin Chu vergelijkt het zingen met Nederlandse gewoonten: ‘Wat doen Nederlanders als vrienden bij elkaar komen? Een terrasje pakken met elkaar, lekker barbecueën of een gezelschapsspel spelen. Karaoke is dat voor
1
Mitsui en Hosokawa, Karaoke around the World, pag. 16
Kunstfactor - Aan de andere kant van de brug - 6
Chinezen. Als je met Chinezen naar een feestje gaat, ga je eerst lekker eten en dan ga je zingen met elkaar’. Vooral thuis en in besloten kring wordt karaoke gezongen. ‘Bij de meeste restaurants die karaoke aanbieden, heeft het geen open karakter maar kun je een privé-karaokekamer huren’, vertelt Wai-Kin Chung. ‘Alleen bij Yumi en Number Se7en in Rotterdam is het open’. Karaoke is daar niet de hoofdactiviteit; men komt om gezellig iets te drinken en een spelletje te spelen, en af en toe zingt iemand een Chinees of Engels nummer. Dit gebeurt vanaf de tafel waar men zit en er wordt verder weinig aandacht aan geschonken. Voor de wat meer serieuze karaokefanaat zijn er ook in Nederland karaokekamers te huur, zoals in het China Hotel in Delft. Volgens Joana Chung is dat een populaire plek: ‘Ze verhuren iets van zeven karaokekamers, variërend van klein tot groot. Je kunt met je vriendinnen gaan of met de hele familie’. Ook worden er soms karaokewedstrijden georganiseerd. In 2010 vond er één plaats in een Japans restaurant in Den Haag. Daaraan deden 25 deelnemers uit het hele land mee, zowel mannen als vrouwen. Vijfennegentig procent van deze mensen was van Hongkongse afkomst. De organisatie van dit soort evenementen hangt vaak af van de sponsoring; in dit geval zorgde het restaurant waar het plaatsvond voor het prijzengeld. Ook in 2011 heeft het evenement plaatsgevonden, er lijkt dus wel continuïteit in te zitten. Deze wedstrijd werd wederom gehouden in een Japans restaurant en is gewonnen door Simshie Tran.
Kunstfactor - Aan de andere kant van de brug - 7
2.
Zingen met meer ambitie
Karaoke kan de ambitie om meer met zingen te gaan doen stimuleren. ‘De meeste zangers beginnen met karaoke, en daardoor worden ze verder uitgedaagd om muziek te maken. Als ze dan verder willen, zoeken ze een leraar’, vertelt Zhenhua Chang. Het zingen is dan geen sociale aangelegenheid meer, maar ontwikkelt zich tot amateurkunst waarin de beoefenaars zich willen ontwikkelen. Er wordt geoefend om beter te worden en er wordt actief gezocht naar podia om op te treden. Vaak treden amateurzangers solo op en wordt de karaokeset als begeleidingsmuziek gebruikt. Zingen in een band komt weinig voor. May Lam is een uitzondering; zij heeft vroeger in een band gezongen en is sinds een half jaar bezig met het opzetten van een nieuwe band. Ze zou het liefst een Chinese band beginnen, maar kan daar geen muzikanten voor vinden. Ze heeft nu wel een Filippijnse zangeres, dus het wordt meer een internationale band. ‘Dat is ook niet zo erg, want in Chinese restaurants willen ze tegenwoordig meer Engelse muziek horen. Het liefst zie ik een combinatie van Engels en Chinees, dan kan het publiek sommige liedjes verstaan en toch kennismaken met Chinese muziek’. Robin Chu heeft in een Nederlandse band gezeten tijdens zijn middelbareschooltijd, maar deze viel uit elkaar toen iedereen ging studeren. Nu schrijft hij eigen liedjes als singer-songwriter. ‘Ik ben nu alleen met een gitaar en een microfoon. En ik doe meer wat ik zelf mooi vind’. Oefenen gebeurt grotendeels thuis met een karaokeset. Maar sommige, meer ambitieuze zangers investeren in de aanschaf van meer professionele apparatuur. Zo heeft Robin Chu thuis een kleine studio. ‘Daar oefen ik mijn liedjes. En soms neem ik met de camera wel eens een nummer op dat ik op mijn YouTube-channel zet’. Ook Yu Li heeft een kleine thuisstudio. Daar helpt hij soms mensen met het opnemen van muziek. Dat kunnen vrienden zijn of mensen die ervoor betalen.
2.1
Internationale zangwedstrijden
Bijzonder populair onder Chinezen is het tonen van je zangtalent tijdens een wedstrijd. Zhenhua Chang heeft verschillende concerten georganiseerd in 2009, en ook competities voor amateurzangers. ‘Er komen jonge en oude mensen, als ze maar een beetje een basisniveau hebben. Bezoekers van deze concerten en competities zijn vooral de sponsors ervan en enkele geïnteresseerden, vooral Chinezen’. Vaak hebben de zangwedstrijden een internationaal karakter. In Nederland worden hiervoor dan voorronden gehouden. Simshie Tran won een van die voorrondes. ‘In 2007 heb ik meegedaan met Chinese New Talent, European Singing Competition. Ze hielden de voorronde in Nederland. Dat was mijn eerste zangwedstrijd. En ik heb de finale in Nederland gewonnen. Toen dacht ik: nu moet ik meer oefenen om beter te worden’. Robin Chu deed mee aan de voorronde voor het programma New Talent Singing Awards van TBV, een van Hongkongs eerste commerciële televisiezenders. Samen met runner-up Laiying Wang heeft hij de tweede voorronde in Parijs gedaan. Laiying Wang won er uiteindelijk en vertrok naar de volgende auditieronde in Beijing. Robin vergezelde haar. ‘In Beijing zag je echt honderden mensen auditie doen. Het was echt een talentenfabriek. Backstage zag je Australische Chinezen, Franse Chinezen, Nederlandse Chinezen. Chinezen van over de hele wereld. In China hebben ze daar een aparte naam voor, die betekent: ‘Mensen aan de andere
Kunstfactor - Aan de andere kant van de brug - 8
kant van de brug.’ Daarmee bedoelen ze, dat Chinezen die buiten China wonen, nog wel deel zijn van de Chinese gemeenschap’. In China zijn dergelijke wedstrijden immens populair. ‘Zodra een televisieformat in het buitenland een grote hit is geworden, dan wordt dat echt duizend keer gekopieerd in China. Het is ongelofelijk hoeveel zangwedstrijden er nu zijn in China. En in tegenstelling tot bij de Nederlandse talentenjachten, worden de winnaars daar grote sterren in China’, aldus Robin. Niet alleen worden voorrondes fysiek georganiseerd, ook online kunnen Nederlandse Chinezen meedoen aan Chinese talentenjachten. Simshie Tran: ‘Ik heb online meegedaan met een wedstrijd van Warner Music in Hongkong. Die heb ik gewonnen en ik kreeg een gitaar cadeau. Daarna ben ik naar Hongkong gegaan voor een auditie. Daar heb ik Telephone van Lady Gaga gezongen. Er deden heel veel mensen mee uit allerlei landen. Na de auditie in Hongkong heb ik studio-opnamen gedaan voor een volgende ronde. Nu is het nog even wachten op de uitslag’.
Kunstfactor - Aan de andere kant van de brug - 9
3.
Infrastructuur
Zingen als amateurkunst is niet als zodanig georganiseerd. Volgens Wai-Kin Chung gebeurt er op het gebied van Chinese popmuziek in Nederland weinig in georganiseerde vorm. ‘Er zijn geen zangverenigingen. Wel wordt er soms in buurthuizen gezongen’. De meeste optredens worden ad hoc georganiseerd voor speciale gelegenheden. ‘Het IOC organiseert evenementen. Zo hebben we een keer een Chinese popgroep opgericht, maar dat was eenmalig en niet blijvend’. Ook volgens May Lam is er geen netwerk in de Chinese muziek. ‘Het meeste gebeurt in Amsterdam, Rotterdam en Den Haag. Dat zijn dan vaak lokale groepjes die zich niet met elkaar bemoeien’.
3.1
Chinees netwerk
Het grootste deel van de contacten tussen de muzikanten onderling geschiedt via het eigen Chinese netwerk. ‘In Nederland heb je veel kleine overkoepelende organisaties voor Chinezen, zoals vrouwengroepen, ondernemersorganisaties of sportorganisaties: golfclubjes, tennisclubjes. (red.: zie ook 7. Organisaties) Die organiseren allerlei activiteiten zoals feesten, nieuwjaarsfeesten, nationale feestdagen. Vaak zijn die clubs goed georganiseerd’, aldus Robin Chu. De bindende factor tussen al deze groepen en organisaties is de Chinese identiteit. Veel gaat mond tot mond: via een vereniging, familie, vrienden of de kerkgemeenschap. Zo heeft Yu Li vorig jaar een concert georganiseerd voor de viering van het Chinese Nieuwjaar in Rotterdam. ‘Daar treden dan mensen op die ik ken: allemaal Nederlandse Chinezen’. Die eigenschap van ons-kent-ons maakt het voor Nederlandse organisaties juist ook weer gemakkelijk om mensen te benaderen. Zo kwam de Nederlandse musical Miss Saigon toen ze talent zocht voor de nieuwe cast, via via terecht bij Joana Chung: ‘Ik had de oproep al wel enkele keren op internet voorbij zien komen, onder andere op de Facebookpagina van iViet, een landelijke Vietnamese jongerenorganisatie. Een Vietnamese vriend van me zit in die vereniging, vandaar dat ik op de hoogte ben van hun activiteiten. Maar via beeldend kunstenaar Fenmei Hu werd ik voorgesteld aan Brigitte Odett, hoofd Casting van Joop van den Ende Theaterproducties’. Toch kent het Chinese netwerk ook nadelen. May Lam vindt het lastig om een goede samenwerking voor elkaar te krijgen. ‘Ik sta één keer per twee maanden in de China Times. (red.: krant voor Chinese Nederlanders) Dat heeft helaas nog weinig opgeleverd, want ik krijg alleen maar concurrenten aan de lijn die willen weten wie ik ben en wat ik doe. Daaruit blijkt eigenlijk nooit dat ze willen samenwerken. Dat zit een Chinees ook niet in het bloed: ze doen liever alles zelf’. May zelf zou wel willen samenwerken met anderen, maar wel met behoud van haar eigen identiteit.
3.2 Internationaal netwerk Daarnaast is het Chinese netwerk sterk internationaal van karakter. Simshie: ‘Heel veel van mijn zangvrienden komen uit verschillende landen zoals Canada, Engeland, Maleisië, Singapore. Ze hebben allemaal een eigen YouTube-channel en checken elkaars nieuwe uploads. Via weibo.com houden we meestal contact. Dat is een soort Facebook voor Chinese artiesten. In de kerstvakantie komen we bij elkaar in Hongkong. We oefenen daar samen en treden op,
Kunstfactor - Aan de andere kant van de brug - 10
bijvoorbeeld tijdens een open mic-avond. Daar kun je ook jammen. En samen hebben we afgelopen jaar een eigen kerstshow gemaakt voor familie en vrienden’.
3.3 Media De tamtam van het Chinese netwerk verspreidt zich niet alleen van mond tot mond. Robin: ‘In Nederland is er de Chinese krant China Times. Veel Chinezen lezen die. Die krant is half in het Nederlands en half in het Chinees om de tweede en derde generatie, die geen Chinees kunnen lezen, tegemoet te komen’. Hier worden talentenjachten in aangekondigd en optredens gecommuniceerd. Ook via de Chinese radio en televisie wordt informatie gedeeld. Het is een uitstekend medium om de popmuziek van Chinese amateurzangers te delen. Simshie werkt als dj bij de Chinese radio. ‘Daar draai ik vaak muziek van vrienden of vriendinnen die net een nieuw lied hebben gemaakt’. En ook internet is een belangrijk medium voor de onderlinge uitwisseling. Zhenhua vindt aanstormende talenten via internet. ‘Voor de competities die ik georganiseerd heb voor amateurzangers heb ik deelnemers gezocht via het internet. Via de Chinese website gogodutch.com ben ik met hen in contact gekomen. Daar begint zich nu iets van een netwerk te vormen’.
3.4 Chinese school en kerk Veel Chinezen worden door hun ouders naar de Chinese school gestuurd. Hier leren ze iedere zaterdag over de Chinese taal en cultuur. Vanaf hun kleutertijd gaan kinderen naar de school. ‘Ik leer al vanaf mijn 5e jaar Chinees, en nu kan ik het ook verstaan’, vertelt Simshie Tran. Vroeger ging ik met tegenzin, want ik dacht: ‘Ik woon toch in Nederland, waarom moet ik dan Chinees leren?’ Maar nu ben ik wel heel dankbaar dat ik het geleerd heb, want als ik nu Chinees moet zingen, kan ik het tenminste lezen. Of heel simpel, als ik in Hongkong ben, dan kan ik de menukaart lezen’. Heel soms wordt hier aan kunstbeoefening gedaan. ‘Ik heb een paar keer met de klas meegedaan aan kleine kunstprojecten binnen de Chinese school’, vertelt Joana. Zoals een solopianooptreden, een gedichtenvoordracht en een dansvoorstelling. Maar meestal krijgt kunstbeoefening geen prioriteit. ‘Chinezen doen weinig aan kunstbeoefening, taal is belangrijker op de Chinese school. Kinderen leren hier van jongs af aan Mandarijn spreken en schrijven. De traditie zit erg diep bij Chinezen, vooral bij de ouderen. Jongeren gaan daar iets makkelijker mee om, maar het zit er zeker in’, zegt Felicitas. Binnen de Chinese kerk is meer ruimte voor het beoefenen van zang. De Chinese kerk in Nederland organiseert in een aantal grote steden kerkdiensten voor de Chinese christelijke gemeenschap. Simshie Tran zingt hier in een worshipband en heeft via de kerk ook enkele zangtrainingen gevolgd. ‘Ik ga elke zondag naar de kerk, die bestaat uit een Nederlandse dienst en een Chinese dienst. Beide diensten hebben een Chinese voorganger. De ene spreekt in het Nederlands, de andere in het Chinees. De ouders gaan dan vaak naar de Chinese dienst en de jongeren naar de Nederlandse. Het publiek in de Nederlandse dienst is niet alleen Chinees, je komt er ook andere culturen tegen. Inmiddels ga ik ook naar de Chinese dienst, want ik heb mijn Chinese school afgemaakt. In de Nederlandse dienst zing ik in de worshipband’.
Kunstfactor - Aan de andere kant van de brug - 11
4.
Levenshouding
4.1 Werk Het algemene beeld dat bestaat van Chinezen – ze werken veel en hard – blijkt te kloppen. De Chinese cultuur is erg gericht op geld verdienen, zo geven May Lam en Zhenhua Chang aan. Door deze instelling blijft er weinig tijd over om kunst te beoefenen. Volgens May Lam is er wel onderscheid tussen Mandarijnen en Kantonezen in dit opzicht: ‘Mandarijnen zijn wel meer met kunst bezig dan Kantonezen. Aangezien de Chinezen in Nederland voornamelijk uit de laatste groep komen, gebeurt er hier weinig op cultureel/kunstzinnig gebied’. Zhenhua Chang voegt daar nog aan toe: ‘Het zit in de Chinese cultuur om veel te werken en weinig aan kunst te doen. Daardoor hebben Chinezen ook weinig voorbeelden van mensen die met kunst bezig zijn. Het is een soort vicieuze cirkel. Chinezen kunnen niet goed van het leven genieten omdat ze zo veel met hun werk bezig zijn. Ik zou ze graag een beter leven zien hebben’. Ook volgens Felicitas Speth von Schulzburg, die al jaren met Chinese kunst werkt, is geld verdienen het belangrijkste voor de Chinezen: ‘De community is erg gesloten, maar als er geld te verdienen is, staat men voorop. Als er dus geld met kunst te verdienen is, wordt er wel kunst beoefend. Er zijn dan ook wel Chinese kunstenaars, maar niet veel. Als er geen geld verdiend kan worden, kiezen mensen eerder voor karaoke dan voor bijvoorbeeld een instrument bespelen’. Toch is er in Nederland ook wel geld te verdienen met Chinese kunst. Zo treedt hogeschoolstudent Yu Li wel eens op in restaurants en op feesten. Hij zingt dan in het Engels en/of Chinees, afhankelijk van wat de mensen willen. Hij krijgt daarvoor betaald en is inmiddels een bekende binnen het wereldje, dus mensen weten hem te vinden.
4.2 Studie In het verlengde van het verhaal over geld verdienen, ligt de studie. Het een leidt immers, als het goed is, tot het ander. Studie is dan ook belangrijk voor veel Chinezen. De eerste generatie heeft last van het ‘Chinees-restaurant-syndroom’, zoals Robin Chu het noemt. Deze mensen zijn toen ze hier kwamen in een restaurant gaan werken, en dat is altijd zo gebleven. Ze dringen er bij latere generaties op aan dat zij gaan studeren, zodat ze een betere baan kunnen krijgen. Chu: Je ziet dat eerdere generaties tegen de tweede en derde generatie Chinezen, waar ik zelf toe behoor, zeggen: ‘Luister, jij moet niet in een restaurant gaan werken, want dat is veel te hard werken. Je moet goed studeren en later een goede baan of een eigen bedrijf krijgen, maar vooral goed studeren’. Vooral studies in de ICT, advocatuur en medicijnen worden aangemoedigd. Kunstbeoefening wordt erg ontmoedigd door de meeste ouders, want daar heb je volgens hen niets aan in de toekomst. Tenzij de ouders zien dat hun kind geld zou kunnen verdienen met zingen, voegt Zhenua Chang eraan toe. ‘Als ouders er vertrouwen in hebben dat hun kinderen geld kunnen verdienen met zingen, zullen ze er ook alles aan doen om de juiste educatie voor ze te vinden’ Ook Wai-Kin Chung van het Inspraakorgaan Chinezen (IOC) bevestigt dit beeld: ‘Chinezen hechten meer waarde aan onderwijs dan aan cultuur. Ze zijn over het algemeen erg gericht op geld verdienen en de snelste weg daarheen is onderwijs’. Toch lijkt er een verandering in dit gedachtegoed op komst te zijn. Simshie Tran is naast haar werk in de horeca zangeres en geeft aan dat haar ouders haar inmiddels steunen in haar keuze om te zingen. Ze is ooit begonnen door mee te doen aan een zangcompetitie. Die won ze, en na
Kunstfactor - Aan de andere kant van de brug - 12
haar tweede overwinning, waarmee ze een gitaar won, is ze naar Hongkong gegaan voor een auditie. Daar heeft ze gemerkt dat haar hart bij de muziek ligt. Tran: ‘Door die auditie merkte ik wel dat ik muziek echt leuk vind. Toen durfde ik er ook over te praten. Ik liet mijn ouders uiteindelijk weten: ik wil dit best wel graag. Vanaf 2009 ging ik optreden, ook in Hongkong, om het half jaar. Vooral met kerst, dan deed ik een kerstshow met een groep YouTube-vrienden, allemaal muziekliefhebbers, die met kerst bij elkaar komen in Hongkong’. Ook komen er steeds meer Chinezen uit China om hier muziek te studeren. Bij de Artez Hogeschool in Arnhem bijvoorbeeld studeren 12 ‘nieuwe’ Chinezen klassieke muziek. Een van hen is Yu Li, die sinds 5 jaar in Nederland woont. Hij studeert in tegenstelling tot zijn Chinese studiegenoten Jazz & Pop. Hij vindt het opvallend dat Nederlandse Chinezen wel voor de lol popmuziek zingen, maar geen muziekstudie in die richting oppakken. Hij geeft aan dat dit ook weer wordt ingegeven door de onzekere toekomst die muzikanten hebben.
Kunstfactor - Aan de andere kant van de brug - 13
5.
Aansluiting Nederlandse infrastructuur
We hebben gezien dat Chinezen maar mondjesmaat aan kunstbeoefening doen. Vinden ze wel aansluiting bij de Nederlandse infrastructuur? Volgens Wai-Kin Chung van het IOC niet. ‘Chinezen maken weinig gebruik van voorzieningen. Ze zitten niet op de muziekschool of bij een sportvereniging. Dat komt onder andere omdat de ouders van deze jongeren vaak een taalprobleem hebben en niet weten waar ze terechtkunnen’. Het IOC is daarom een campagne gestart om Chinese jongeren meer aan sport te laten doen, en tijdens de voorlichting worden ook andere voorzieningen zoals muziekscholen besproken. Er hebben inmiddels pilots plaatsgevonden in Amsterdam en Den Haag. Deze bijeenkomsten hebben er, in combinatie met sportdagen, toe geleid dat jongeren meer inzicht hebben gekregen in de mogelijkheden van sport en andere voorzieningen. Ook bij het aanvragen van subsidies ontstaan problemen. Zangeres May Lam bijvoorbeeld zou graag een project opzetten om Chinese muziek te promoten, maar heeft daar nog nooit subsidie voor aangevraagd. Dat kan ook niet, beseft ze, omdat ze geen stichting heeft. Maar zelfs als ze die wel had, zou ze geen idee hebben hoe dat allemaal werkt en wat ze ervoor zou moeten doen. Ze zou er wel graag meer over willen weten en bijvoorbeeld contact willen leggen met instellingen die in Chinese muziek geïnteresseerd zijn. Ook zou ze willen samenwerken met Europese bands. Een bijeenkomst in dit licht zou erg interessant zijn, geeft ze aan. Ook Zhenhua Chang heeft geconstateerd dat Chinezen zelden subsidie aanvragen. Hij ziet hiervoor drie redenen. Ten eerste is de Chinese gemeenschap erg hecht en ook gesloten. Dat is niet goed voor de mogelijkheid om subsidie aan te vragen. Ten tweede weten Chinezen sowieso niet hoe ze geld moeten vragen, alleen hoe ze het zelf moeten verdienen. Ten derde is de taal hierbij een obstakel. Mensen denken al snel dat ze zich maar beter kunnen laten sponsoren door een Chinees restaurant, dat is veel makkelijker communiceren. Volgens Chang zou het fijn zijn als er meer samenwerking kwam tussen Nederlanders en Chinezen, maar is er nog een lange weg te gaan. Ook de tweede generatie doet nog vooral business met Chinezen. Zelfs degenen die hier geboren zijn, leven tussen twee werelden. Felicitas Speth von Schulzburg ziet nog een reden voor het ontbreken van aansluiting bij de Nederlandse infrastructuur: oudere Chinezen kunnen soms heel goed Chinese instrumenten bespelen, maar willen of kunnen zich niet aanpassen aan de Nederlandse smaak. Dit geldt ook voor de dansers, die pas sinds kort aan Westerse choreografieën gewend zijn. Bovendien hebben mensen die ook talent hebben en zich wel willen aanpassen, geen podium om zich te ontwikkelen. ‘Daar gaat een schat aan talent verloren’. Toch zijn er ook genoeg verhalen van Chinezen die wel aansluiting hebben gevonden bij de Nederlandse infrastructuur. Joana Chung bijvoorbeeld heeft zich wel eens via Music Matters aangemeld voor een auditie. Robin Chu heeft op zijn 17e samen met een neefje en twee Nederlandse vrienden aan Kunstbende meegedaan. Ze wonnen de voorronde van Limburg en mochten optreden tijdens de finale in de Westergasfabriek in Amsterdam. Daarna hebben ze nog op een aantal festivals gespeeld en zelfs bij TMF opgetreden (Kweekvijver). Daarna moest iedereen studeren en is de band uit elkaar gevallen. Simshie Tran heeft pianolessen gevolgd op de muziekschool in Velsen en treedt soms op in het Holland Casino, waar ze vaak wordt ingehuurd om op Chinees Nieuwjaar te spelen. Sommige Chinezen vinden dus wel aansluiting bij de Nederlandse infrastructuur, maar veel anderen niet. De vraag is of ze daar wel behoefte aan zouden hebben. Volgens May Lam zou een netwerkbijeenkomst een goed idee zijn, zodat Chinese muzikanten en Nederlandse instellingen elkaar kunnen leren kennen. Zhenhua Chang geeft aan dat een netwerk vooral nodig is om de
Kunstfactor - Aan de andere kant van de brug - 14
traditie van Chinese kunst naar Nederland te brengen. Er zou zo veel mogelijk georganiseerd moeten worden op dit gebied, zodat de muziek meer zichtbaar wordt. Nederlandse Chinezen zien dan eindelijk goede voorbeelden van hoe mooi en goed muziek kan zijn. Felicitas Speth von Schulzburg is het met hem eens: ‘Het is cruciaal wat er nu in China gebeurt op kunstgebied. Het land is heel erg actief, vooral sinds de Olympische Spelen in Beijing. Als je in Nederland niet laat zien wat er in China allemaal gebeurt, krijgen de Nederlandse Chinezen daar dus weinig van mee. En als ze het niet weten, kunnen ze het ook niet verder ontwikkelen en uitdragen’.
Kunstfactor - Aan de andere kant van de brug - 15
6.
Conclusie
Er is geen groot netwerk van Chinese popmuzikanten in Nederland. Veel jonge Chinezen doen wel aan zingen door middel van karaoke, maar slechts een enkeling laat zich verleiden tot het zelf maken van muziek. Dit komt onder andere door de mentaliteit van veel Chinezen. Geld verdienen is erg belangrijk in de Chinese cultuur, waardoor werk en studie boven kunstbeoefening worden geplaatst. Degenen die wel muzikale ambities hebben, doen voornamelijk mee aan internationale zangwedstrijden. In Nederland is het moeilijk om een podium te vinden om op te treden. Het netwerk van Chinezen manifesteert zich vooral binnen de eigen gemeenschap. De media spelen een grote rol, evenals de Chinese school en de kerk. Ook heeft het netwerk een sterk internationaal karakter; Chinezen over de hele wereld communiceren met elkaar door middel van het internet. De meeste Chinezen vinden geen aansluiting bij de Nederlandse infrastructuur. Dat komt onder andere doordat de Chinese gemeenschap erg gesloten is. Doordat ze zo’n sterk eigen netwerk hebben, is er vaak ook geen behoefte aan aansluiting. Degenen die daar wel behoefte aan hebben, zouden graag zien dat Chinese muziek meer bekendheid krijgt, zowel bij culturele instellingen als bij het Nederlandse publiek.
Kunstfactor - Aan de andere kant van de brug - 16
7.
Organisaties
Inspraakorgaan Chinezen Platform van Chinezen in Nederland http://www.ioc-ch.nl/ Stichting De Chinese Brug Behartigt de belangen van inwoners van Chinese afkomst in Nederland http://www.chinesebrug.nl/ Vereniging Nederland-China Informeert de samenleving en bevordert contacten tussen beide volken op cultureel en economisch gebied http://www.vnc-china.nl/ Stichting Chinatown Organiseert activiteiten en evenementen ter promotie van Chinatown Den Haag http://chinatown-denhaag.com/ Chinees Nieuwjaar Rotterdam http://www.chinafestivalrotterdam.nl Den Haag http://www.chineesnieuwjaarfestival.nl/ Stichting Chinese Culturele Evenementen Nederland Bevordert de integratie van de Aziatische cultuur in Nederland http://www.chinesecultuur.nl/ Sector Chinese Ondernemers van Koninklijke Horeca Nederland http://www.khn.nl/web/chinese-ondernemers/home Dragons Businessclub Eerste landelijke businessclub voor jonge Chinese ondernemers en professionals http://www.dragonsbusinessclub.nl/ Jongeren Organisatie Nederlandse Chinezen (JONC), Informatie over de Chinese gemeenschap in Nederland, uitgaanstips, forum en links http://www.jonc.nl/ Chinese Jongeren Organisatie (CJO). Website voor en door Chinese jongeren http://www.cjo.net/ GoGoDutch Website voor Chinezen in Nederland http://www.gogodutch.com/ CSA-EUR Chinese studentenvereniging aan de Rotterdamse Erasmus Universiteit http://www.csa-eur.nl/index.php
Kunstfactor - Aan de andere kant van de brug - 17
Aziatische Studenten Nederland (ASN) Brengt belangstellenden met een Aziatische achtergrond samen http://www.asn-online.nl/about-us Chinese Christelijke Gemeente in Nederland Organiseert christelijke diensten en bijeenkomsten in verschillende grote steden http://www.ccgn.nl of http://www.chinesekerk.nl Stichting Chinees onderwijs in Nederland Geeft o.a. een overzicht van Chinese scholen in Nederland http://www.chineesonderwijs.nl/ China Times Tweewekelijkse Chineestalige krant http://www.chinatimes.nl/ Asian News Driewekelijkse Chineestalige krant http://www.asiannews.nl/ Chinese Radio & TV Chinese radio en televisie voor Chinezen in Nederland http://www.crtv.nl Gele Draak Portalwebsite over China, Hongkong en Taiwan voor het Nederlandse taalgebied http://www.geledraak.nl
Kunstfactor - Aan de andere kant van de brug - 18
