Bijlagen: 3
Correspondentie-adres: Stichting Jordaanmuseum p/a Mieke Krijger Derde Looiersdwarsstraat 53 1016 VD Amsterdam
Aan het dagelijks bestuur van het Stadsdeel Centrum Sector Bouwen en Wonen Postbus 202 1000 AE Amsterdam
Betreft:
bouwaanvraag: adres:
81-09-0240 Elandsgracht 92
Amsterdam, 16 juni 2009
Geacht bestuur,
Bij deze deel ik u mee dat de Stichting Jordaanmuseum ernstige bezwaren heeft tegen de sloop- en bouwaanvraag voor bovenstaand adres die momenteel ter inzage liggen bij de gemeente. Het voormalige Edisontheater, Elandsgracht 92, is een orde 3 pand, zoals aangegeven op de waarderingskaart van de Commissie voor Welstand en Monumenten. Dit theater is op de waarderingskaart ten onrechte laag ingeschaald. Dit theater maakt, evenals het Nassautheater, deel uit van de canon van de gebouwde omgeving in de Jordaan. Canon, omdat zij op een herkenbare wijze belangrijke episodes uit de cultuurgeschiedenis van de wijk markeren en bovendien emotionele monumenten zijn in de zin van de Monumentenwet. Rond 1912 waren er in de Jordaan meer dan 16 theaters, zij vormden broedplaatsen waarin de roemruchte cultuur van de wijk tot ontwikkeling kwam. Van de meer dan 16 theater bestaan er nog slechts twee. Die twee vormen lieux de mémoires, ankerplaatsen voor het geheugen en zijn voor de cohesie/ sociale samenhang en het karakter van de wijk van immens belang. Daarnaast zijn deze twee theaters monumenten in de geschiedenis van de Nederlandse cinema architectuur. Het Edisontheater is dus voor het aanzien van de wijk de Jordaan van belang. In dat theater was een podium waar het talent dat de wijk herbergde tot ontwikkeling kwam en dat de Jordaan als ‘harteklep van Mokum’ internationaal aanzien gaf.
1
Panden of ensembles van panden die krachtige symbolen zijn in de Jordaancultuur zijn vaak laag ingeschaald op waarderingskaart. Voorbeelden: Palmgracht 3, het hoekpand Eerste Goudsbloemdwarsstraat 2, de Nassaubioscoop aan de Lijnbaansgracht, het ensemble Pottenbakkersgang in de Westerstraat, het laatste nog bestaande inpandige huis in de Willemsstraat, gelegen aan de Sajetgang. Pas toen het Open Luchtmuseum in Arnhem (OLMA) interesse toonde voor het ensemble Pottenbakkersgang gaf de gemeente opdracht om een gedegen onderzoek te laten verrichten naar de cultuurhistorische waarden ervan. Het rapport Krotwoningen Pottenbakkersgtang. Waardestelling Westerstraat 220-222-224 maakte duidelijk dat het ensemble van groot belang was, onder meer omdat ambachtwoningen er deel van uitmaakten. Toch werd het grootste deel van het ensemble gedemonteerd en overgebracht naar Arnhem. Deze gang van zaken was volgens Vaessen, indertijd directeur van het OLMA, in strijd met internationale regelgeving (o.m. verdrag van Malta).
Onjuiste feiten in sloop- en bouwplan De sloopaanvraag van het Edisontheater is ten behoeve van de nieuwbouw van een drie sterren hotel met 49 kamers. Het maximum aantal hotelgasten zal groter zijn dan 98 als er kamers in komen met meer dan 2 bedden. De aanvrager stelt dat het pand Elandsgracht 92 uit 1930 is en voegt ter illustratie twee foto toe waaronder het jaartal 1930 is gezet. Ook stelt hij dat het Edison een filmtheater was. Beide beweringen zijn onjuist. Het Edison was van meet af aan een theater waarin óók films werden vertoond. De portier Ko van Wens, die al in 1912 in dienst trad bij het theater, droeg een uniform met de letter E en T op zijn revers. Ko van Wees was dus de portier van hét Edisontheater. De gevel van het ingediende bouwplan is een kopie van de tekeningen van P.W. van Doorn uit 1912, zij het dat er één etage is tussengevoegd en het ornament op de gevel lager is dan in het origineel. De architect en aanvrager hebben Van Doorns tekeningen dus in handen gehad. Er is dus sprake van bewuste misleiding over de leeftijd/ ouderdom van het huidige pand Elandsgracht 92. (Overigens: Stichting Jordaanmuseum is een voorstander van de reconstructie van de gevel van Van Doorn. Een extra etage is echter wel een punt van discussie, ook al is de getekende verhoging in het ter inzage gelegde plan conform de voorschriften in het Bestemmingsplan.) Op grond van deze onjuistheden moet de sloop- en bouwaanvraag niet ontvankelijk verklaard worden. De Stichting Jordaanmuseum vindt dat de bouwtechnische staat en cultuurhistorische betekenis van het huidige pand Elandsgracht 92 onderzocht moeten worden alvorens de bestemming van het perceel voor een hotel bespreekbaar gemaakt kan worden. Onderzocht moet worden: - Of de oorspronkelijke structuur inderdaad nog in tact is (bebouwingsstructuur, indeling, etc.). Volgens ons onderzoek bestaan nog: de projectie- en filmkamer, het balkon in het theater, de kantine, de (stook)kelder, alle in- en uitgangen, etc. - Wat er zit achter de betimmering in de winkel? - Of de vluchtdeuren in de belendende gang inderdaad de oorspronkelijk zijn? - Of er in de muren van het pand inderdaad geen scheuren zijn en of de fundering inderdaad nog in zeer goede staat is. Volgens onze bevindingen en die van omwonenden zitten er geen scheuren in het pand en is nergens sprake van verzakking! 2
Het hotelplan verstoort het karakter van de Elandsgracht en omgeving Als het bouwplan voor 49 kamers wordt gerealiseerd, zal het toegestane quotum van 50 voor de Jordaan voor de periode 2008-2011 in een klap op zijn. (Zie: Hotelbeleid Binnenstad 2008 – 2011.) Een betere spreiding van die 50 kamers over de Jordaan is ons inziens wenselijk. Als het plan wordt gerealiseerd zal er in de Zuid-Jordaan een onevenredig groot kameraanbod zijn. Een hotel van die grootte op de locatie Elandsgracht 92 verstoort bovendien het kleinschalige karakter van de Jordaan, dat door de gemeente en Stadsdeel AmsterdamCentrum wordt voorgestaan en gepromoot. Tenminste drie cultuurhistorische assen worden in de Elandsgracht en omgeving verstoord. Deze assen zijn kenmerkend en bepalend voor het kleinschalige karakter van de bebouwing. Die assen zijn: 1. De Elandsgracht en omgeving vormt met de Groente- en Appeltjesmarkt een cultuurhistorische as, vergelijkbaar met die in de Hallen in Parijs. 2. Het Edisontheater vormt met de beeldengroep aan de kop van de Elandsgracht een cultuurhistorische as. Beide getuigen van twee opmerkelijke periodes uit de cultuurgeschiedenis van de Jordaan. Het Edison van de periode rond 1912 waarin de cultuur in de Jordaan nieuw leven werd ingeblazen. De beeldengroep getuigt van een tweede periode waarin een volgende generatie Jordaners van zich liet horen en internationale podia betrad. (zie bijgevoegde folder Jordaanmuseum) 3. De onder 1 en 2 genoemde assen kunnen beide worden versterkt als het Edison, de beeldengroep, het woonbootmuseum, het Anne Frankhuis en de toekomstige planontwikkeling van de Groente- en Appeltjesmarkt, in evenwicht met elkaar worden gezien en ontwikkeld. Onderdelen van deze as staan al als trekpleisters op de kaart. In combinatie met elkaar vormen zij een krachtig visitekaartje dat de Jordaan en de Stad Amsterdam internationaal kan promoten. Op de ontwikkelingsmogelijkheden van de Elandsgracht en omgeving hebben verschillende personen en partijen al gewezen én die voorgelegd aan het bestuur van Stadsdeel Amsterdam-Centrum. De Stichting Jordaanmuseum heeft Erik Koldenhof, lid dagelijks bestuur Stadsdeel Amsterdam-Centrum, op 27 april 2009 in een brief (bijlage) om een gesprek gevraagd en gevraagd te onderzoeken onder welke voorwaarden het Edisontheater bestemd kan worden voor het Jordaanmuseum. Een hotel van die grootte staat haaks op deze ontwikkelingsmogelijkheden. De “reconstructie” van de gevel van het Edisontheater is slechts uiterlijk vertoon, dat weegt niet op tegen de inhoud, i.e. een grootschalig hotel dat het karakter van de Elandgracht sterk zal veranderen. Op de Elandsgracht zullen dagelijks taxi’s op en af rijden, bewoners van de Lijnbaansstraat en omwonenden zullen hinder ondervinden van het gebruik van die straat als aan- en afvoerroute voor het hotel. Er zijn nog meer redenen waarom het bouwplan niet goedgekeurd kan worden.
Klankbordgroep Elandsgracht Herhaaldelijk hebben leden van de klankbordgroep Elandsgracht gevraagd naar het hotelplan Elandsgracht 92, dus naar de bestemming van dat pand en perceel. Stichting Jordaanmuseum heeft in de klankbordgroep kenbaar gemaakt het voormalige Edisontheater geschikt te vinden voor het Jordaanmuseum. De leden van de klankbordgroep hebben echter geen informatie gekregen. Zij hebben tijdens de discussie over de herinrichting van de Elandsgracht zich echter wel duidelijk uitgesproken over het gewenste karakter van de Elandsgracht. Deze wensen moeten meewegen in de beoordeling van het sloop- en bouwplan. 3
Onderzocht moet worden of hier procedurele fouten zijn gemaakt: 1. Hadden de leden van de klankbordgroep Elandsgracht geïnformeerd moeten worden over een mogelijke bestemming van het perceel Elandsgracht voor een (grootschalig) hotel? 2. Had de klankbordgroep bijeen geroepen moeten worden om zich uit te spreken over het ter visie gelegde sloop- en bouwplan?
Te grote concentratie hotels Gevreesd moet worden voor een te grote concentraties hotels (kamers en bedden) op en rond de Elandsgracht. Onderzocht moet worden hoe en in welke mate deze concentratie de evenwichtige menging van functies, die zo kenmerkend is voor het geroemde en gewenste kleinschalige karakter van de Jordaan, verstoort. Nabij de Elandsgracht is of wordt al een groot hotel gevestigd: De Looier in de Derde Looiersdwarsstraat, 28 kamers en 68 bedden. Een krachtige lobby is actief om steun te vinden voor het plan een groot hotel te bouwen op de Groente- & Appeltjesmarkt. Daarnaast heeft Stadsdeel Oud-West het plan een serie panden in de Kinkerstraat te slopen om daar een groot hotel neer te zetten. Op het Leidseplein, binnen loopafstand dus, zijn veel hotels. Tussen al deze hotelplannen en gedachten is geen samenhang. Het bouw- en sloopplan Elandsgracht 92 kan niet worden goedgekeurd, omdat het ertoe bijdraagt dat de concentratie van hotels op en rond de Elandsgracht onacceptabel groot is en een evenwichtige ontwikkeling van het gebied verstoort. Cijfers en gegevens moeten op tafel worden gelegd alvorens ingrijpende beleidskeuzes worden gemaakt. Het ter inzage liggende sloop- en bouwplan is ingrijpend.
Kunst- & cultuurpodia ontbreken in de Jordaan Alarmerend is dat er nu in de Jordaan geen podia zijn: 1. Werkgroep Kunst en Cultuur en Stichting Jordaanmuseum kunnen geen ruimte vinden waar lezingen voor 100 tot 150 personen gegeven kunnen worden. Werkgroep Kunst en Cultuur was genoodzaakt lezingen te organiseren in een te kleine ruimte, zonder branduitgang en zonder ventilatie. 2. Het Zwanenkoor beschikt niet over een geschikte repetitieruimte in de Jordaan. 3. Een multimediaalconcert als Ode aan Johnny Meijer dat Stichting Jordaanmuseum naar de Jordaan wil halen, kan in de Jordaan niet plaatsvinden omdat daarvoor geen geschikte ruimte bestaat. 4. In de Jordaan is geen ruimte te vinden waar gedurende een langere aaneengesloten periode, onder museale condities, tentoonstellingen aangeboden kunnen worden (bruiklenen zijn dus uitgesloten). Ook niet in de Noorderkerk. 5. Perlee heeft, onder meer vanwege ruimtegebrek (ontbreken tentoonstellingsruimte), een groot aantal orgels ondergebracht in het Nationaal Museum van Speelklok tot Pierement in Utrecht.
4
Er zijn nog meer alarmerende feiten die het gevolg zijn van het ontbreken van podia, waar kunst en cultuur tot ontwikkeling kan komen. Deze podia zijn voor de cohesie/ sociale samenhang in de wijk van groot belang.
Het Edisontheater is uitermate geschikt om er een Jordaanmuseum met diverse andere podia in te vestigen. Onderzoek daarnaar is urgent. Stichting Jordaanmuseum heeft deze feiten al lang geleden onder de aandacht gebracht van Stadsdeel Amsterdam-Centrum.
Een historische kans Het bestuur van Stadsdeel Centrum was geïnformeerd over het feit dat Stichting Jordaanmuseum in gesprek was met een potentiële koper van het Edisontheater. Voorwaarde voor koop was dat de stichting een bedrijfsplan zou voorleggen. Om dat plan te kunnen laten maken heeft de stichting een offerte voorgelegd aan het bestuur van Stadsdeel Amsterdam-Centrum en een beroep gedaan op het bestuur de financiële middelen beschikbaar te stellen.
De stichting Jordaanmuseum wil graag correcties en aanvullingen nasturen. De zienswijze is in korte tijd onder tijdsdruk geschreven. Wij hopen op een brede en onderbouwde discussie.
Met vriendelijke groet Mieke Krijger, voorzitter Stichting Jordaanmuseum
5
