9UDJHQHQDQWZRRUGHQRYHUNODVVLHNHYDUNHQVSHVW

0(02 Brussel, 5 december 2001

9UDJHQHQDQWZRRUGHQRYHUNODVVLHNHYDUNHQVSHVW

:DWLVNODVVLHNHYDUNHQVSHVW" Klassieke varkenspest is een uiterst besmettelijke virale aandoening waaraan tamme varkens en everzwijnen kunnen lijden. Varkenspest veroorzaakt ernstige ziekteverschijnselen en een zeer hoge sterfte bij besmette dieren, tot 90% bij jonge besmette dieren. De infectie is zeer besmettelijk en wordt door direct of indirect contact tussen dieren verspreid. Het virus wordt overgedragen door bloed, weefsels, afscheidingen en uitscheidingen van zieke en dode dieren. Varkens kunnen besmet raken door voedselopname, inademing, genitale infectie (via sperma) of via schaafwonden. Bovendien zijn bij de geboorte geïnfecteerde biggen blijvend drager van het virus en verspreiden zij de besmetting gedurende maanden.

+RHZRUGWNODVVLHNHYDUNHQVSHVWYHUVSUHLG" Klassieke varkenspest wordt hoofdzakelijk verspreid door contact met besmette varkens. Varkenspest kan echter ook van één boerderij naar een andere overgaan door indirect contact, via bezoekers van de boerderij, besmette voertuigen, landbouwwerktuigen, kleding, instrumenten enz., door onvoldoende behandelde besmette spoeling en door besmet vers varkensvlees en producten op basis van varkensvlees. De ziekte kan over lange afstanden worden overgedragen door besmet materiaal of vlees (producten). De laatste tien jaar is gebleken dat in sommige gebieden van Europa everzwijnen drager zijn van het virus van klassieke varkenspest en een besmettingsbron voor tamme varkens kunnen vormen.

,VNODVVLHNHYDUNHQVSHVWJHYDDUOLMNYRRUGHPHQV" Er is geen bekend risico van besmetting van mensen door het virus van klassieke varkenspest.

:DWGRHWPHQRPXLWEUDNHQYDQNODVVLHNHYDUNHQVSHVWWHYRRUNRPHQ" De Gemeenschap heeft strenge regels vastgesteld voor de invoer van levende varkens en van vers en verduurzaamd varkensvlees om een uitbraak van klassieke varkenspest te voorkomen. Invoer is alleen toegestaan indien het land of de streek van oorsprong vrij van varkenspest is en van de veterinaire diensten aldaar verwacht kan worden dat zij in staat zijn varkenspest op te sporen en er passende maatregelen tegen te treffen. Landen of streken die varkens invoeren, moeten ook de andere vereisten inzake dieren- en volksgezondheid van de communautaire wetgeving naleven.

:DW LV KHW EHOHLG LQ KHW JHYDO YDQ HHQ XLWEUDDN YDQ NODVVLHNH YDUNHQVSHVW" Het huidige beleid inzake klassieke varkenspest streeft ernaar de ziekte in de Gemeenschap uit te roeien. Dit betekent dat bij een uitbraak een uitroeibeleid wordt gevoerd, waarbij alle varkens van besmette bedrijven worden geslacht, de karkassen en het ligstro worden vernietigd, en alle boerderijen in de afgebakende infectiezone worden ontsmet. Er is een controle op de bewegingen van varkens van en naar de infectiezone, er wordt epidemiologisch onderzoek verricht naar de oorzaken en verspreiding van de infectie, en er worden speciale toezichtmaatregelen binnen de infectiezone getroffen.

:DWLVKHWYDFFLQDWLHEHOHLGWHJHQNODVVLHNHYDUNHQVSHVW" Sinds de jaren negentig wordt niet meer systematisch gevaccineerd. Alleen in dringende gevallen kan worden gevaccineerd, nadat de ziekte is vastgesteld en wanneer het risico bestaat van verdere ernstige uitbraken van de ziekte. In 1997 heeft het Wetenschappelijk Comité de juistheid van deze aanpak bevestigd. Gevaccineerde dieren die met het virus van klassieke varkenspest besmet raken, vertonen gewoonlijk geen klinische ziekteverschijnselen, zij zijn er immers tegen beschermd. Toch is de mogelijkheid dat vaccinatie aanleiding geeft tot een "stille" verspreiding van het virus onder een gevaccineerde (maar niet volledig immune) varkenspopulatie een punt van zorg. Wetenschappers wijzen erop dat voorzichtig moet worden omgesprongen met vaccins als een doeltreffend middel voor de uitroeiing van de ziekte. Daarnaast is vaccinatie ook onaantrekkelijk door de handelsbelemmeringen die van toepassing zijn op gebieden waar het vaccin is gebruikt om de verspreiding van het virus tegen te gaan. Indien zou worden overgegaan tot een algemene preventieve vaccinatie, moet ook met de kosten daarvan rekening worden gehouden: de varkensproductie in de Gemeenschap beloopt immers ongeveer 200 miljoen varkens per jaar.

:DW]LMQPDUNHUYDFFLQVHQZDWLVKHWQXWGDDUYDQ" Markervaccins zijn vaccins die varkens tegen klassieke varkenspest op zo'n manier preventief kunnen immuniseren dat het verschil met de immuunreactie op een natuurlijke infectie in een laboratorium kan worden vastgesteld. Markervaccins hebben het voordeel dat zijn een onderscheid mogelijk maken tussen geïnfecteerde varkens (die de ziekte op andere varkens kunnen overdragen, ook zonder zelf symptomen van de ziekte te vertonen) en gevaccineerde varkens. Dit betekent dat de thans geldende handelsbeperkingen voor gevaccineerde varkens en hun producten niet langer noodzakelijk zouden zijn.

2

:DDURPZRUGHQPDUNHUYDFFLQVQRJQLHWJHEUXLNW" Recentelijk zijn twee nieuwe vaccins tegen klassieke varkenspest ontwikkeld die specifieke kenmerken vertonen waardoor zij als markervaccins zouden kunnen worden gebruikt (zij maken immuun tegen slechts één van de eiwitten van het virus). Het gebruik van deze vaccins tegen klassieke varkenspest is toegestaan door het Europees Bureau voor de geneesmiddelenbeoordeling. Een in 1999 met financiële steun van de Commissie uitgevoerd grootschalig laboratoriumonderzoek heeft echter aangetoond dat er nog geen passende testmethode bestaat om de aanwezigheid van deze markervaccins ondanks hun speciale kenmerken van de werkelijke infectie te onderscheiden. Het onderzoek naar de ontwikkeling van een dergelijke testmethode is aan de gang en hoopgevend. Overeenkomstig de nieuwe richtlijn van de Raad ter bestrijding van klassieke varkenspest (zie verderop) is het gebruik van deze vaccins mogelijk in noodsituaties, nadat deze laboratoriumtests ontwikkeld en gevalideerd zijn.

:DW]LMQGHHFRQRPLVFKHJHYROJHQYDQGHXLWEUDNHQ" Klassieke varkenspest is onverenigbaar met moderne varkenshouderij. In het geval van een uitbraak moeten passende controlemaatregelen worden getroffen. Dit impliceert het afkondigen van handelsbelemmeringen overeenkomstig de internationale voorschriften en de communautaire wetgeving. Een uitbraak van klassieke varkenspest schaadt bijgevolg de nationale en internationale handel en de uitvoer van varkens en varkensproducten; de algemene economische gevolgen daarvan kunnen zeer ernstig zijn. Bij wijze van voorbeeld: de totale kosten ten laste van de communautaire begroting van de catastrofale varkenspestepidemie in Nederland in de jaren 1997-1998 bedragen rond de 600 miljoen euro. De totale kosten en verliezen van deze epidemie zijn geschat op 2 miljard euro.

,VHHQKHU]LHQLQJYDQKHWKXLGLJHEHOHLGLQ]DNHNODVVLHNHYDUNHQVSHVW JHSODQG" De Landbouwraad heeft op 23 oktober 2001 een nieuwe richtlijn ter bestrijding van klassieke varkenspest aangenomen, na een voorstel van de Europese Commissie van september 2000 (COM(2000) 462 def.). De nieuwe richtlijn bevestigt de bestaande regelgeving en brengt deze in overeenstemming met recente wetenschappelijke inzichten en vorderingen, en met de ervaringen die tijdens de voorbije jaren zijn opgedaan met uitbraken van klassieke varkenspest in gebieden met een grote densiteit aan varkenshouderijen. De nieuwe regelgeving handhaaft het niet-vaccinatiebeleid dat gebaseerd is op het afmaken van alle varkens in besmette bedrijven, maar voorziet ook in een mogelijk frequenter gebruik van vaccinatie in toekomstige noodgevallen, onder gebruikmaking van markervaccins. Zodra de passende testmethoden ontwikkeld en goedgekeurd zijn, zullen markervaccins het mogelijk maken om gevaccineerde varkens van effectief geïnfecteerde varkens te onderscheiden. Het gebruik ervan moet door de Commissie geval per geval worden toegestaan en strikt worden geëvalueerd en gecontroleerd. Specifieke besluiten tot handelsbelemmeringen voor boerderijen die markervaccins hebben gebruikt, dienen eveneens van geval tot geval te worden genomen.

3

De nieuwe richtlijn verbiedt het voederen aan varkens van spoeling en versterkt en preciseert verder de bestaande controlemaatregelen, bijvoorbeeld door de meldplicht uit te breiden en een diepgaand epidemiologisch onderzoek na uitbraken van klassieke varkenspest verplicht te stellen. Zij voorziet ook in de mogelijkheid om everzwijnen te vaccineren bij uitbraken van klassieke varkenspest, en geeft meer gedetailleerde bepalingen inzake noodplannen. De nieuwe regelgeving wordt met ingang van 1 november 2002 van kracht.

+RH GRHOWUHIIHQG ]LMQ GH FRQWUROHPDDWUHJHOHQ WHJHQ NODVVLHNH YDUNHQVSHVWWLMGHQVGHODDWVWHMDUHQJHZHHVW" Tijdens de jaren tachtig zijn in heel de Gemeenschap enkele duizenden uitbraken van klassieke varkenspest vastgesteld. Sinds de jaren negentig, toen het nietvaccinatiebeleid is ingevoerd, is er een duidelijk neerwaartse trend, tot de grote epidemie van 1997/1998 met een totaal van ongeveer 600 uitbraken. De laatste jaren is de situatie aanmerkelijk verbeterd, maar de plaag woedt verder bij everzwijnen in bepaalde streken van de Gemeenschap en aangrenzende landen. Varkenspest blijft daarom een ernstige bedreiging vormen voor de varkenshouderij in de Gemeenschap, vooral in gebieden met een grote varkensdichtheid waar uitbraken uiterst moeilijk onder controle te krijgen zijn.

+RHYDDNLVGHODDWVWHMDUHQNODVVLHNHYDUNHQVSHVWXLWJHEURNHQ" De laatste grote epidemie van varkenspest heeft in 1997/1998 gewoed, met uitbraken in Duitsland, België, Italië en met name Spanje en Nederland. Tijdens deze epidemie zijn alleen al in Nederland tussen 10 en 11 miljoen varkens (in meer dan 400 uitbraken) geslacht en vernietigd, en meer dan 1,7 miljoen in Spanje (in ongeveer 100 uitbraken). Tijdens de daaropvolgende twee jaar is de ziekte duidelijk achteruitgegaan (zie tabel verderop). H

8LWEUDNHQYDQNODVVLHNHYDUNHQVSHVWELMJHNZHHNWHGLHUHQLQGH (XURSHVH8QLH MDQXDULGHFHPEHU

140 120 Q H N D U E W L X  O D W Q D $

100 80 60 40 20 0 J F M A M J J A S O N D J F M A M J J A S O N D J F M A M J J A S O N D J F M A M J J A S O N

0DDQGHQ

4

In het Verenigd Koninkrijk zijn echter in 2000 16 uitbraken vastgesteld die waren veroorzaakt door een stam van het virus van klassieke varkenspest die van buiten de Gemeenschap in het Verenigd Koninkrijk is ingevoerd, hoogstwaarschijnlijk via besmette levensmiddelenafvallen. In 2001 zijn uitbraken van klassieke varkenspest voorgekomen in Spanje (29), waarschijnlijk te wijten aan invoering van het virus van buiten de Gemeenschap, in Duitsland (5) en Italië (5, op Sardinië), in gebieden waar de ziekte bij everzwijnen voorkomt.

,VGHLQWHQVLHYHYDUNHQVKRXGHULMRRU]DDNYDQNODVVLHNHYDUNHQVSHVW" Intensieve varkenshouderij is niet de oorzaak van klassieke varkenspest. Een bewijs hiervoor is het frequente voorkomen van klassieke varkenspest in kleine familiebedrijven en bij scharrelvarkens die met besmette everzwijnen in contact kunnen komen of met besmet keukenafval, hetgeen wellicht in het Verenigd Koninkrijk is voorgevallen. Toch leidt een uitbraak van klassieke varkenspest in streken met een grote varkensdichtheid vanwege de vele mogelijke risicofactoren tot grotere problemen. De persistentie van klassieke varkenspest in de everzwijnpopulatie is een punt van zorg in bepaalde streken van Duitsland, Italië, Frankrijk en Oostenrijk, hoewel de algemene situatie in vergelijking met 1999 is verbeterd.

:DWLVGHVWDQGYDQ]DNHQPHWEHWUHNNLQJWRWGHUHFHQWHXLWEUDDNYDQ NODVVLHNHYDUNHQVSHVWLQ6SDQMH" In Spanje zijn van juni tot september 2001 in totaal 29 uitbraken van klassieke varkenspest voorgekomen in het noordoosten van het land (Catalonië, Valencia en Castilië-La Mancha). De Commissie heeft diverse beschermende maatregelen getroffen inzake de beperking van het vervoer van dieren en de handel in varkens en bepaalde varkensproducten uit gebieden waar klassieke varkenspest heerst. De maatregelen werden naargelang van de veranderende toestand aangepast. Reeds vanaf 15 november 2001 is elke restrictie op handel en vervoer van de dieren vervallen. De Spaanse autoriteiten hebben een nationaal toezichtprogramma op basis van serologische tests in de varkenshouderijen ingesteld om elk voorkomen van de ziekte op te sporen en/of uit te sluiten.

:DWLVGHVWDQGYDQ]DNHQPHWEHWUHNNLQJWRWGHUHFHQWHXLWEUDDNYDQ NODVVLHNHYDUNHQVSHVWLQ'XLWVODQG" In totaal zijn in de loop van 2001 vijf uitbraken van klassieke varkenspest vastgesteld in Duitsland, twee in Nedersaksen in juni/juli en drie in Rijnland-Palts in oktober.

:DW LV GH RRU]DDN YDQ GH XLWEUDDN YDQ NODVVLHNH YDUNHQVSHVW LQ 'XLWVODQG" Het virus in deze uitbraken is van hetzelfde type als bij everzwijnen in deze streken is vastgesteld. Deze bevindingen wijzen erop dat de uitbraken hun oorsprong vinden in de lokale everzwijnpopulatie.

2

:HONH PDDWUHJHOHQ ]LMQ JHWURIIHQ WHJHQ GH XLWEUDDN YDQ NODVVLHNH YDUNHQVSHVWLQ'XLWVODQG" In heel Duitsland is een toezicht- en controleprogramma voor klassieke varkenspest van kracht, met inbegrip van grootschalige tests op tamme varkens en everzwijnen. In gebieden waar klassieke varkenspest bij everzwijnen blijft voorkomen, zijn speciale controlemaatregelen tegen de ziekte getroffen. Dit omvat: - verplichte tests voor klassieke varkenspest op everzwijnen die in de betrokken streken geschoten worden of dood worden aangetroffen; - een verbod op het buiten de lokale zone in de handel brengen van vlees van everzwijnen die varkenspest-negatief zijn gebleken; - jachtstrategieën om risicogroepen in de everzwijnpopulatie te verminderen, door op jonge dieren te jagen; - strikt toezicht en strenge beperkingen op de bewegingen van tamme varkens in gebieden waar bij everzwijnen klassieke varkenspest voorkomt, met inbegrip van een verbod om tamme varkens uit deze gebieden naar andere lidstaten te vervoeren. Daarnaast vinden in diverse streken van Duitsland vaccinatietests op everzwijnen plaats. Deze tests blijken in sommige gebieden gunstige resultaten op te leveren, met name in Mecklenburg en West-Pommeren. Hoewel deze maatregelen niet steeds hebben geleid tot uitroeiing van de ziekte bij everzwijnen, kon zo toch het aantal uitbraken van de ziekte in varkenshouderijen effectief worden teruggebracht en een verspreiding van de ziekte vanuit de zones waar het virus bij everzwijnen heerst, worden vermeden.

:DWLVGHVWDQGYDQ]DNHQLQGHNDQGLGDDWOLGVWDWHQ" Klassieke varkenspest blijkt blijvend voor te komen in de everzwijnpopulaties van sommige kandidaat-lidstaten. In het kader van de toetredingsonderhandelingen wordt dit punt aangepakt. De kandidaat-lidstaten moeten gedetailleerde informatie overleggen over het voorkomen van klassieke varkenspest en over de getroffen toezicht- en controlemaatregelen tegen de ziekte bij tamme varkens en everzwijnen.

:HONH UHJHOV EHVWDDQ HU YRRU GH FRPSHQVDWLH YDQ ERHUHQ HQ KRHYHHO KHEEHQ GH UHFHQWH XLWEUDNHQ YDQ NODVVLHNH YDUNHQVSHVW GH *HPHHQVFKDSJHNRVW" De Gemeenschap vergoedt tot 50% van de uitgaven van de lidstaten voor de compensatie van boeren wier varkensstapel geslacht en vernietigd werd en voor de ontsmetting van de geruimde bedrijven.

3

:DW GRHW GH &RPPLVVLH RP PDVVDDO VODFKWHQ YDQ GLHUHQ WH YRRUNRPHQ" Om bij een uitbraak van klassieke varkenspest een verspreiding van de ziekte te voorkomen, eist de communautaire wetgeving dat de bevoegde nationale autoriteiten een noodplan in werking stellen waarin de nationale maatregelen met het oog op een spoedige en doeltreffende uitroeiing van de ziekte worden gedetailleerd. Het Voedsel- en Veterinair Bureau van de Commissie houdt toezicht op de uitvoerbaarheid en doeltreffendheid van deze plannen. De Europese Commissie erkent dat het de voorkeur verdient de vernietiging van grote aantallen dieren zo veel mogelijk te vermijden. Alle deskundigen zijn het er vandaag echter over eens dat een onverbiddelijk uitroeibeleid moet worden gevoerd telkens wanneer een uitbraak voorkomt, vooral in streken met een grote varkensdichtheid, aangezien dit de beste methode is om een verdere verspreiding van de ziekte en een massale sterfte bij de dieren te vermijden. Ten slotte verbiedt de communautaire wetgeving niet het noodvaccineren van dieren, waar dit noodzakelijk en doeltreffend blijkt te zijn.

:DDUVWDDWGHZHWHQVFKDS" In zijn advies van 1997 inzake de bestrijding van klassieke varkenspest heeft het Wetenschappelijk Comité voor de gezondheid en het welzijn van dieren zich een duidelijk voorstander getoond van een niet-vaccinatiebeleid ten aanzien van klassieke varkenspest en ook verder onderzoek naar de ontwikkeling en het gebruik van markervaccins aanbevolen. Dergelijk onderzoek is sindsdien uitgevoerd met financiële steun van de Commissie (zie hierboven). Het Wetenschappelijk Comité voor de gezondheid en het welzijn van dieren heeft in zijn verslag van augustus 1999 over klassieke varkenspest bij everzwijnen de uitvoering aanbevolen van een aantal controlemaatregelen voor varkenspest die tot een verbetering van de toestand kunnen leiden, met name door een selectieve reductie van het aantal jonge everzwijnen en vaccinatie van de everzwijnpopulaties. In sommige streken van Duitsland worden momenteel vaccinatietests op everzwijnen uitgevoerd. Tot dusver zijn de resultaten daarvan bemoedigend. Toch moet een aantal technische problemen nog worden opgelost, voordat conclusies kunnen worden getrokken over de doeltreffendheid van vaccinatie als een geschikte methode voor controle en uitroeiing van de ziekte bij everzwijnen. http://europa.eu.int/eur-lex/nl/dat/2001/l_316/l_31620011201nl00050035.pdf Bijlage: Uitbraken van klassieke varkenspest 1980 - 2000

4

Bijlage

$DQWDOXLWEUDNHQYDQNODVVLHNHYDUNHQVSHVW SHUOLGVWDDWHQ /$1'





België

534

175

0

0

2240

475

Finland

0

0

Frankrijk

109

7

Griekenland

30

0

Ierland

0

0

Italië

304

262

Luxemburg

11

0

Nederland

453

441

Oostenrijk

-

3

Portugal

243

0

Spanje

157

99

Verenigd Koninkrijk

11

16

Zweden

0

0

727$$/





Denemarken Duitsland

5