,&7DOVEUXJ WXVVHQVFKRROEDQN HQZHUNSOHN 5HGDFWLH: 0DULRQ.HLUHQ

,&7DOVEUXJ WXVVHQVFKRROEDQN HQZHUNSOHN

5HGDFWLH: 0DULRQ.HLUHQ

ICT als brug tussen schoolbank en werkplek

HAN, november 2005


,&7DOVEUXJ WXVVHQVFKRROEDQN HQZHUNSOHN

5HGDFWLH

0DULRQ.HLUHQ

Nijmegen/Arhnem Hogeschool van Arnhem en Nijmegen November 2005

HAN, november 2005


HAN, november 2005


9225:225' Dit is alweer de vierde maal dat er een HANovatie themadag over Onderwijs&ICT wordt georganiseerd, ditmaal op 1 november 2005. Hieraan vooraf gingen drie andere themadagen, gewijd aan de volgende onderwerpen: • Competentiegericht leren met ICT: we zijn op weg • Competentiegericht leren met een portfolio • Opleiden in een ICT-rijke HOF. Ditmaal is het thema: ,&7DOVEUXJWXVVHQVFKRROEDQNHQZHUNSOHN. Dit thema heeft alles te maken met HOF en met Kennispoort. De HAN wil de beroepspraktijk en de opleidingen dichter bij elkaar brengen. Dat is in het belang van de studenten (die willen na hun opleiding beroepsbekwaam aan de start verschijnen), van het het afnemende beroepenveld (men wil goed opgeleide werknemers die de praktijk kennen) en van de HAN als instelling (die heeft alle baat bij klanttevredenheid en studenttevredenheid en bij het in interactie met het beroepenveld en de regio inspringen op ontwikkelingen). Bij het streven om schoolbank en werkplek dichter bij elkaar te brengen speelt ook ICT een rol. Iedereen weet dat er tegenwoordig in zowat elk beroep een behoorlijke portie ICT komt kijken. Nu we HOFfelijk opleiden en de Kennispoort realiseren, leidt dit gegeven bij het HANovatieteam tot vele vragen. We sommen een aantal vragen op: • Weten we bij de HAN eigenlijke wel voldoende wat er van (aanstaande) beroepsbeoefenaren op het vlak van ICT wordt verwacht? • In steeds meer beroepen waarvoor wij opleiden is ICT een beroepscompetentie die studenten moeten leren. Bieden we onze studenten genoeg gelegenheid om zich deze ICT-competentie(s) tijdens de opleiding eigen te maken? • Kan ICT op de opleiding als middel worden ingezet om te werken aan beroepscompetenties, die moeilijk op een andere manier kunnen worden geleerd? • Hoe kunnen we ICT inzetten als een middel om de combinatie van leren en beroep te vergemakkelijken? o voor studenten om het beeld van het beroep, het handelen van professionals in beroepssettings en de nodige beroepscompetenties scherper op het netvlies te krijgen? o voor opleiders om het handelen van professionals en vooral ook van studenten in beroepssituaties scherper in beeld te krijgen? Met deze themadag hebben we naar een antwoord gezocht op enkele van deze vragen. Hoewel het duidelijk gaat om de verbinding tussen de schoolbank enerzijds en de werkplek anderzijds, en dus beide uiteinden van de brug in beeld zouden moeten komen, zijn we daarbij begonnen aan de kant van de schoolbank. Het bleek niet mee te vallen om zicht te krijgen op wat er bij de HAN eigenlijk gebeurt ten aanzien van de inzet van ICT als brug tussen schoolbank en werkplek. Ook buiten de HAN wordt er over dit thema niet zoveel gepubliceerd. Dat is dan ook de reden waarom dit keer geen theoretische beschouwingen in deze notitie zijn opgenomen. Toch is het gelukt een aantal voorbeelden te verzamelen van hoe er zowel binnen als buiten de HAN wordt gewerkt met ICT tussen schoolbank en werkplek. Die voorbeelden zijn bijeengebracht in deze notitie. Wij bedanken graag de volgende sprekers en schrijvers voor hun bijdrage: Guido Crolla Jan-Willem Godding Wim Hendriksen Masja van Fruchten Feite Hofman (ICT-innovatiecentrum van het Noorderpoort College) Marion Keiren Marijke Kral Jacqueline Kösters (Hogeschool van Amsterdam) en Judith Jansen (Universiteit van Amsterdam), Jan Geurts van Kessel Nelly Lemmens Anne-Mieke Zaat.

HAN, november 2005

ICT als brug tussen schoolbank en werkplek Op de vraag wat het beroepenveld verwacht van de HAN t.a.v. ICT in de opleidingen komen we in de toekomst graag nog eens terug. Het bleek in het tijdsbestek van de voorbereidingen op deze themadag niet mogelijk om sessies met mensen uit het beroepenveld te organiseren en op tijd sprekers te vinden die dit onderwerp vanuit de zijde van de afnemers belichten. Wie nog vragen heeft, of wie meer informatie wil over HANovatie of over de dienstverlening vanuit het Service Centrum Onderwijs (SCO) ten aanzien van Onderwijs&ICT voor HAN-geledingen, die kan altijd contact opnemen met een van de volgende personen: Ans Gielen, hoofd SCO, [email protected] Marion Keiren, sr. beleidsadviseur Onderwijs&ICT, SCO, [email protected] Esther van der Linde, jr. trainer/adviseur Onderwijs&ICT, SCO, [email protected] Heeft u vragen over Onderwijs&ICT bij uw faculteit, dan kunt u –naast bij de drie eerder genoemde personen- ook terecht bij de contactpersoon van de HANovatie binnenkring van uw eigen faculteit: Jos Seegers (FEM), [email protected] Henk Muileman (FT), [email protected] Piet-Hein de Bok (FE), [email protected] Guus Rameckers (ICA), [email protected] Harry Kösters (GGM), [email protected]

HAN, november 2005


,1+28'623*$9(

9225:225'

((1.5$&+7,*(/((520*(9,1*9225%(52(3621'(5:,-6(135$.7,-.

1,(8:(',1*(1'2(1$$1'(+$1

%(225'((/-(=(/)23),/0

'(0$7&+%,11(1'('5,(+2(.6&+22/678'(1723/(,',1*

:(%/2*6(1$1'(5(9250(19$1&20081,&$7,(7,-'(16'(67$*(

35$&7,&$23$)67$1'"

&220$$5'$11,(8:&20387(59$$5',*+('(1,17(5$&7,()/(5(1

',9,'8

=25*.203$60((55,&+7,1*$$167$*(6" +(7/(&725$$7(0%(''('6<67(06(1'(.(11,632257

HAN, november 2005


HAN, november 2005


((1.5$&+7,*(/((520*(9,1*9225%(52(3621 '(5:,-6(135$.7,-.

0DULMNH.UDOOHFWRU/HUHQPHW,&7)(+$1 ,QGHNH\QRWHOH]LQJYDQGHWKHPDGDJRSQRYHPEHUJDDW0DULMNH.UDOLQRSGHYUDDJRI ZHYLD,&7WRWHHQNUDFKWLJHOHHURPJHYLQJNXQQHQNRPHQYRRUEHURHSVRQGHUZLMVHQ±SUDNWLMN +RHNDQ,&7DOVEUXJIXQJHUHQWXVVHQVFKRROEDQNHQZHUNSOHN"

,QWURGXFWLH Hoe kan ict de integratie van opleiding & praktijk, van leren en werken, versterken? Deze vraag staat centraal op de Hanovatie-themadag. Impliciet ligt daaronder de veronderstelling dat deze integratie wenselijk is, zowel vanuit het perspectief van de lerende als vanuit het perspectief van de beroepspraktijk en de bredere samenleving. Maar: • Welke beelden hebben we daarbij? • Waar werken we naartoe? • Welke leer(/werk)situaties hebben we voor ogen? Deze vragen zijn wezenlijk om de inzet van middelen (als ict) te ontwikkelen en evalueren. µ'HJURRW VWHKLQGHUSDDOYRRUHIIHFWLHYHLFWLPSOHPHQWDWLHLVKHWRQWEUHNHQYDQHHQJH]DPHQOLMNHYLVLHYDQGH EHWURNNHQDFWRUHQ’ (Sligte e.a., 2005, Surfen op glad ijs). In de lezing ga ik in op de volgende punten.

5HODWLHWXVVHQ,&7HQEHURHSVSUDNWLMNLVGDWQRXQRGLJ" De sessie start met een (korte) uitwisseling van beelden en ervaringen, waarna deze in verband worden gebracht met trends, onderzoek en concrete praktijkvoorbeelden rond de relatie opleiden– beroepspraktijk-ICT. Er zijn veel manieren waarop ICT de relatie opleiding en praktijk kan ondersteunen. Een drietal thema’s licht ik eruit.

,&7HQEHURHSVSUDNWLMNYRUPHQ ,&7HQZHUNHQDDQHFKWHSUDNWLMNRSGUDFKWHQ In toenemende mate werken studenten tijdens de opleiding, op de opleiding of op de werkplek, aan echte opdrachten uit de praktijk. Een directe manier om bij te dragen aan de kennisuitwisseling tussen opleiding en prakijk. Hoe kan ICT dit ondersteunen? Zijn hier voorbeelden van? ,&7HQFDVHEDVHGOHDUQLQJ Niet altijd is het werken aan echte opdrachten mogelijk of wenselijk. Een goed alternatief is het werken met realistische casussen uit de beroepspraktijk. ICT kan een rol spelen bij het genereren, ontsluiten en up-to-date houden van deze casussen. Casussen kunnen een ingang vormen voor een professionele dialoog tussen opleiding en werkveld. Dit kan virtueel. Voorbeelden komen aan de orde. %HHOGHQYDQGHEHURHSVSUDNWLMNYLD,&7 ‘Beelden zeggen meer dan woorden.’ Als we het hebben over realistische casussen, biedt digitale video prachtige mogelijkheden: het in beeld zien van bijvoorbeeld een beroepstaak kan veel verhelderen en uitnodigen tot reflectie. Maar ook contact houden met de student op de werkplek (stagebegeleiding of videoconferencing); of opnames door studenten van eigen praktijksituaties ten behoeve van reflectie en feedback van peerstudenten en/of begeleiders; of het verzamelen van bewijslast over competenties. Er zijn inmiddels veel voorbeelden van toepassingen beschikbaar. HAN, november 2005


5DQGYRRUZDDUGHQHQVSHFLILFDWLHV Als we leervormen willen realiseren zoals aangegeven, wat betekent dat dan voor de infrastructurele en technische voorzieningen voor de instelling?

%LMODJHQYRRUEHHOGHQ Aangezien de presentatie bij deze key note deels multimediaal van aard is, was het niet mogelijk om deze integraal in deze notitie op te nemen. De presentatie zal te vinden zijn op de website www.han.nl/hanovatie. Daar kunt u hem bekijken en/of downloaden.

HAN, november 2005


1,(8:(',1*(1'2(1$$1'(+$1

*XLGR&UROOD,QIRUPDWLFD&RPPXQLFDWLH$FDGHPLH,&$ +$1

,QVWDUWWH*XLGR&UROOD1LHXZH'LQJHQ'RHQHHQ,&7LQQRYDWLHFHQWUXPYDQGH+RJHVFKRRO YDQ8WUHFKW'LWYLUWXHOHEHGULMIZHUGGRRUHHQHMDDUVVWXGHQWHQYDQYHUVFKLOOHQGHRSOHLGLQ JHQJHUXQG±$FDGHPLHYRRU'LJLWDOH&RPPXQLFDWLH±%HGULMIVNXQGLJH,QIRUPDWLFD±)DFXOWHLW 6RFLDDO$JRJLVFKH2SOHLGLQJHQ±6FKRROYRRU&RPPXQLFDWLHHQ-RXUQDOLVWLHN1LHXZH'LQJHQ 'RHQYRHUGHYRRUQDPHOLMNEHWDDOGHRSGUDFKWHQXLWYRRUH[WHUQHRSGUDFKWJHYHUVDOV./0 6FKXLWHPD6XUIQHW),)$±MHXJGNDPSLRHQVFKDSSHQ

9RRUEHHOGXLWGHSUDNWLMN NieuweDingenDoen is ontstaan uit onvrede met • bestaande (intranet) systemen van de opleiding om kennis uit te wisselen • het ‘schooltje spelen’ i.p.v. ‘bedrijfje spelen’ als voorbereiding op het bedrijfsleven • het inkaderen van opdrachten die studenten met talent en ‘ballen’ te weinig uitdaging gaven. NieuweDingenDoen creëerde daarom een uitdagende omgeving waarin studenten • een eigen organisatie opstartten, • de daarvoor benodigde opdrachten cq. omzet binnenhaalden, • kwaliteitscriteria beschreven en invoerden, • zelf hun te leren competenties beschreven en er op reflecteerden • daarvoor een portalsite ontwikkelden die al deze procedures ondersteunde. www.NieuweDingedoen.nl • Samen.NieuweDingenDoen.nl bevatte alle opdrachtomschrijvingen die medewerkers (studenten) onder handen hadden. • Leren.NieuweDingenDoen.nl bevatte presentaties, video’s, blog-entry’s als resultaat van studentenonderzoek. • Zelf.NieuweDingenDoen.nl bevatte alle portfolio’s van medewerkers, tevens een urenregistratie • Live.NieuweDingenDoen.nl bevatte live streaming video uitzendingen van meerdere seminars en workshops. &RQFHSW Sinds maart werkt Guido aan de HAN en wil hij weer nieuwe dingen gaan doen. www.Cre-aid.nl, centrum voor creativiteit en innovatie. Cre-aid combineert als studentenbedrijf bestaande initiatieven als het CVO, HAN-flex, HAN kenniscentrum en ICA, maar dan opgezet en gerund door en voor studenten. Cre-aid heeft NHQQLVFLUFXODWLH tussen studenten, docenten en het beroepenveld van verschillende faculteiten voor ogen. De nadruk hierbij ligt op het stimuleren van creativiteit en innovatie. Cre-aid neemt opdrachten aan uit het bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties. Cre-aid creëert daarmee een uitdagende, motiverende leeromgeving die studentenin staat stelt zich zelf te ontplooien tot ICT-professionals door het opdoen van ervaring in de praktijk van een kleine onderneming. Het vernieuwende van dit concept is de combinatie van een fysieke en een virtuele leeromgeving die elkaar complementeren. In de fysieke omgeving wordt kennis gecreëerd in uitdagende opdrachten, in de virtuele omgeving wordt kennis geborgd en uitgedragen. Cre-aid is ‘powered by ambitious young talents’. Dat zegt alles over wat we van onze medewerkers verwachten, ambitie, nieuwsgierigheid, enthousiasme, inzet, durf en eigen initiatief. Cre-aid is bedoeld voor studenten die serieus van plan zijn bepaalde ambities waar te maken. Ze zijn niet zozeer zoekende naar houvast of zekerheid in de vorm van strak omschreven opdrachten of activiteiten met daaraan gekoppeld een vast aantal studiepunten. Ze zijn eerder op zoek naar ontplooiing, naar tijd, manieren en omgang met vakbroeders om hun eigen wensen en verlangens op hun vakgebied vorm te geven. HAN, november 2005


'LGDFWLVFKHRS]HW Cre-aid richt zich voornamelijk op de persoonlijke vorming. Teamwork, initiatief, communicatie en volharding staan voorop. Het programma bestaat uit een aangesloten rij van uitdagingen en beproevingen; een soort “Expeditie Robinson”. Alle deelnemers werken samen aan een ‘Gesamtkunstwerk’, het uitdragen van de Cre-aid normen en waarden in projecten, het organiseren van workshops, het snel uitvoeren van een kleinschalig onderzoekje, het elkaar over de streep helpen. Tijdens deze vormingsperiode vindt in de praktijk het bijleren van allerlei kennis en kunde als vanzelf plaats. Cre-aid speelt zich eigenlijk af buiten school. Je maakt deel uit van een organisatie die er eigen normen en waarden op nahoudt, die een eigen kwaliteitssysteem hanteert (waarom niet gaan voor ISO). De kwaliteit van dat systeem wordt mede bepaald door de studenten die er mee werken.

'RHOHQUHVXOWDDW • • • •

•

Cre-aid bouwt voort op ervaringen opgedaan bij het opstarten van NieuweDingenDoen, een ICT innovatiecentrum aan de Hogeschool van Utrecht, dat volledig gerund werd door studenten. Cre-aid biedt extra flexibiliteit binnen de semesterindeling die binnen ICA wordt opgezet. Cre-aid biedt mogelijkheid van samenwerken tussen studenten (en dus expertises) van verschillende opleidingen e Cre-aid kan als minor worden opgezet voor 4 jaars studenten. Deze studenten voeren de e meest complexe opdrachten uit en managen de minder complexe opdrachten die door 2 en e e e 3 jaars studenten kunnen worden uitgevoerd. Deze 2 en 3 jaars studenten kunnen middels een vouchersysteem competenties en dus studiepunten vergaren. Cre-aid ontwikkelt hiervoor een digitaal matchmaker systeem dat probleemstellingen van opdrachtgevers koppelt aan te verwerven competenties van studenten.

Binnen Cre-aid is het mogelijk voor studenten om aan kleinere, kortere opdrachten te werken. Voordat deze studentenorganisatie van start gaat is het zaak links en rechts commitment te creëren, studenten en docenten lekker te maken. De eerste resultaten daarvan zijn de portal www.cre-aid.nl en de bijbehorende weblogs van studenten (als http://gotodorien.blogspot.com/ of http://rcsnellink.blogspot.com/ die tijdens de course re-design van ICA zijn gestart. • Eerste jaars studenten houden een portfolio bij via www.blogger.com • Al hun visuele werk uploaden ze naar www.flickr.com • Videomateriaal kan geplaatst worden op www.vimeo.com • Zowel flickr als vimeo werkt met tags. Hierdoor is het werk van meerdere studenten eenvoudig te vergelijken. Iedere opdracht dient daartoe een unieke tag te krijgen (bijv. ICA_moodboard) • Studenten inspireren elkaar. Veel studenten kijken bijna dagelijks op de verschillende weblogs van medestudenten. • Meerdere studenten hebben aangegeven fotografie als hobby, passie te hebben ontwikkeld binnen een aantal weken. Onvoorzien neveneffect.

:DQQHHUHQKRHWHJHEUXLNHQHQKRHPDDNMHGLWDOVGRFHQW" Cre-aid als organisatie moet nog worden opgezet. De ervaring met enkele concrete tools kan al worden gedeeld. Het gebruik van www.blogger.com, www.flickr.com en www.vimeo.com kan direct worden ingezet in het onderwijs. De tools zijn gratis wanneer de grenzen van maximaal uploaden wordt gehanteerd. Dat zal onder normale omstandigheden geen probleem zijn. www.flickr.com hanteert een maximum van 20 MB per maand (dacht ik). www.Vimeo.com hanteert een maximum van 20 MB per week. Meer informatie bij [email protected] www.guidocrolla.nl, www.cre-aid.nl, www.ica.han.nl

HAN, november 2005


%(225'((/-(=(/)23),/0 0DVMDYDQ)UXFKWHQ)(0+($2&RPPXQLFDWLH+$1

2YHUWXLJLQJVNUDFKWNULMJMHQLHWFDGHDXPDDUNDQMHOHUHQWLMGHQVGHRSOHLGLQJPHWEHKXOSYDQ GHFDPHUD6WXGHQWHQLQGHRSOHLGLQJ&RPPXQLFDWLHZRUGHQRSJHQRPHQWHUZLMO]H]LFKSUHVHQ WHUHQ'HILOPSMHVZRUGHQRSKHWLQWUDQHWJHSODDWVWKHWEHNLMNHQYDQGHILOPOHLGWWRW]HOIUHIOHF WLH

9RRUEHHOGXLWGHSUDNWLMN Het beroepenveld heeft aangegeven dat een student van Communicatie meer vaardigheid moet krijgen in de rol van gelijkwaardig gesprekspartner. Hiertoe behoren overtuigingskracht, advisering, begripsvorming maar ook kennis van zaken. In een sessie met het beroepenveld zijn alle eisen die het werkveld aan een student stelt de revue gepasseerd. De mensen uit het beroepenveld gaven daarbij aan dat het van groot belang is dat de student zelf ook ziet hoe hij/zij overkomt op de gesprekspartner. Of het nu gaat om acquisitiegesprekken dan wel presentaties, de houding is cruciaal om een voorstel kracht bij te zetten. Voorop stonden de competenties ‘representeren van een organisatie’ en ‘het maken van een (deel)campagne Reclame’. Deze komen uit de landelijk vastgelegde competenties voor het domein Communication. Vervolgens is gekeken binnen welke projecten/onderwijseenheden geoefend kon gaan worden. Uiteindelijk is besloten om het zien hoe je overkomt op gesprekspartners onder te brengen in het proe ject Communicatiebureau voor 3 jaars studenten in het F-cluster (het tweede semester van het derde studiejaar). De reden is dat de studenten elkaar inmiddels beter kennen, de stage achter de rug hebben en daardoor minder drempelvrees hebben. Via een digitale camera wordt de student in actie opgenomen. De aldus gemaakte filmpjes worden op het intranet van de HAN, Insite, beschikbaar gemaakt. Zo kan de student zichzelf terugzien en bepalen waar leerpunten liggen. Ook medestudenten en docenten kunnen feedback geven.

'RHOHQUHVXOWDDW :DWOHUHQGHVWXGHQWHQHUYDQ" De studenten hebben de opdracht binnen het project Communicatiebureau om binnen 4 weken een werkelijke deelcampagne te acquireren. Een onderdeel van een baan als accountdirector bij een communicatiebureau. Omdat ze meteen in de eerste weken van het project oefenen lukt het beter om een werkelijke opdracht binnen te halen. Aan het eind van het project moeten ze hun campagnevoorstellen aan de echte opdrachtgever presenteren. Ook presentatievaardigheden worden daarom met behulp van de camera geoefend. De studenten staan vol zekerheid en met overtuigingskracht hun campagne te ‘verkopen’. :DWKHHIWGH]HWRHSDVVLQJYDQ,&7RSJHOHYHUG" Nog dezelfde dag kunnen de studenten zichzelf terug zien en elkaar beoordelen. Je hebt geen ingewikkelde kopieertoestanden meer, maar bent op film meteen zichtbaar op Insite, het intranet van de HAN. :DW]LMQGHVWHUNHSXQWHQ" Naast het zelfreflecteren en het feit dat ICT de resultaten meteen zichtbaar maakt, biedt het ook de docent de gelegenheid om in zeer korte tijd feedback aan de studenten te geven. Geen weken wachtHAN, november 2005

ICT als brug tussen schoolbank en werkplek tijd. Er zijn ook geen oneigenlijke werkzaamheden meer nodig voor de taalbeheersingsdocenten (camerawerk, branden, op de site zetten etc.). :HONHDVSHFWHQYHUGLHQHQQDYROJLQJ" Er zal nog nadrukkelijker gekeken moeten worden hoe deze snelheid van handelen zonder problemen in de organisatie opgenomen kan worden. Wel van belang is dat in de onderwijseenheid docenturen voor de cameraman en de technische uren opgenomen worden. :DWYLQGHQGHJHEUXLNHUV" 7DDOGRFHQWHQ Taaldocenten vinden het een geweldig middel om niet alleen met de ogen van de docent en medestudenten te kijken maar dat ook juist de student naar zichzelf kijkt. Verder vindt men het prima dat het technische gedeelte door een vakman gedaan worden. En het grootste voordeel vinden de taaldocenten dat er volledig geconcentreerd op de beoordelingsaspecten gelet kan worden en dat men niet wordt afgeleid doordat allerlei zaakjes geregeld moeten worden. &DPHUDPDQWHFKQLHN De cameraman vindt het leuk om op een snelle en eenvoudige manier het werk van de student zichtbaar te maken. Het vraagt even een investering van een handcamera en technische voorzieningen, maar als het eenmaal loopt, gaat het zonder problemen. 6WXGHQWHQ Na enige aanvankelijke schroom vinden studenten het geweldig om zichzelf terug te zien. Eindelijk krijg je een beeld van jezelf hoe je op anderen overkomt. En vooral de concrete feedback helpt goed om je deze vaardigheden eigen te maken.

:DQQHHUWHJHEUXLNHQ Elke student die gaat werken zal in zijn sollicitatiegesprek en zijn werkzaamheden met gesprekspartners te maken krijgen. Naast de diverse vaardigheden die vaak geoefend worden is het van groot belang dat de student zichzelf ziet. Of het nu in commerciële gesprekken is (acquisitie), of het overtuigen van management (presenteren), of een slechtweergesprek (functioneren/beoordelen), er zijn altijd onderdelen in het onderwijs waar het belangrijk is om ook zelf aan je vaardigheden te kunnen werken. e

e

In deze optiek is camerawerk meer geschikt voor 3 en 4 jaars studenten omdat hun reflectievermogen groter is.

+RHPDDNMHGLWDOVGRFHQW De projectontwikkelaars bepalen wat de competentie(s) en beroepsprodukten moeten zijn. Vervolgens neem je het besluit dat binnen Taalbeheersing (in dit geval) nadrukkelijk op acquisitie en presentatie getraind moet gaan worden. Samen met de cameraman/technicus stel je een urenschema op wanneer wat moet gebeuren. Jij kunt je als taaldocent vervolgens volledig concentreren op het acquisitie- en presentatiegedeelte. De cameraman/technicus kan zich volledig concentreren op het camerawerk en de technische afhandeling. In de projecturen worden dan uiteraard ook de camera-uren en technische uren verwerkt.

+RHWHJHEUXLNHQ Belangrijk is te bepalen binnen welk project/onderwijseenheid en welke competentie dit van belang is. Is daar aan voldaan, dan moet eraan worden gedacht om voldoende uren in te roosteren voor de cameraman/technicus. Aansluitend moet je zorgen voor een goede camera en dien je de technische afhandeling te borgen (zorgen dat het op Insite wordt geplaatst). HAN, november 2005

ICT als brug tussen schoolbank en werkplek Tezijner tijd zullen de opnamen ook beschikbaar komen voor het digitaal portfolio van de studenten in kwestie. De filmpjes kunnen vanuit Insite worden overgebracht naar het digitaal portfolio. Wellicht kan i-Media hier in de toekomst een rol in spelen.

,QIRUPDWLH Voor vragen over het gehele traject: [email protected]. De filmpjes kunnen alleen worden bekeken door mensen met een HAN-account.

HAN, november 2005


'(0$7&+%,11(1'('5,(+2(.6&+22/678'(17 23/(,',1* 1HOO\/HPPHQVHD)DFXOWHLW(GXFDWLHDIGHOLQJ3DER +RHNXQQHQVWXGHQWHQVFKROHQHQRSOHLGLQJHQVDPHQLFWULMNHOHHURPJHYLQJHQFUHsUHQ"%LM GH]HYUDDJZRUGWVWLOJHVWDDQGRRU1HOO\/HPPHQVGRFHQWELMSDER*URHQHZRXGYDQGH+$1

Student

M School

Opleiding

9RRUEHHOGXLWGHSUDNWLMN Peter Gehring (pabo Arnhem, HAN) en Nelly Lemmens (pabo Groenewoud, HAN) zijn beide lid van de Kenniskring Leren met ICT. Zij veronderstellen dat regionale samenwerkingsprojecten tussen leerlingen, pabo-studenten, leerkrachten basisonderwijs en pabo-docenten vorderingen mogelijk maken in het toepassen van ict-rijke leeromgevingen in de basisschoolklas. (Zie: 2S]RHNQDDUEHWHNHQLVYRO OHUHQ, Lectoren en kenniskringen, Expertisecentrum voor Leren en Opleiden, HAN, jan. 2004, pag. 76) In de afgelopen jaren is gebleken dat sommige scholen graag studenten als stagiaire willen hebben die invulling geven aan het integreren van ICT in het onderwijs. Binnen de opleiding is de behoefte 1 ontstaan om studenten in de stageschool aan hun ICT-E-competenties te laten werken. Dit leidt tot de vraag: hoe kunnen we de leerwensen van studenten, scholen en opleiding op elkaar afstemmen? Binnen de ict-profielopdrachten en bij afstudeerprojecten is ruimte gecreëerd om studenten aan projecten op stagescholen te laten werken. In het afgelopen jaar zijn twintig van deze studentgerichte 2 projecten binnen het GrassRootsproject uitgevoerd. Dit studiejaar zijn vier studenten uit het tweede jaar en drie pabo-docenten betrokken bij een basis3 schoolbreed proefproject in Vierlingsbeek . Dit project verkeert nog in een beginfase, maar de betrokken studenten, leerkrachten, directie basisonderwijs en pabo-docenten verwachten dat ze veel van en aan elkaar kunnen leren. Zowel de proceservaringen als de productresultaten van de uitgevoerde GrassRootsprojecten en de opzet van het van het proefproject Vierlingsbeek zijn interessant om in breder verband te bespreken. Tijdens de workshop willen opleidingsdocenten samen met leerkrachten en coördinatoren uit het basisschoolveld discussiëren over de volgende vragen: 1. Wat zijn goede opdrachten gezien vanuit de school, de student en de opleiding? 2. Wie bepaalt wat een goede opdracht is en wie beoordeelt deze opdracht? 3. Welke kanalen kunnen we gebruiken om goede opdrachten te communiceren tussen de opleiding en het veld?

1

http://site.han.nl/educat/pa/ict-e/index.htm. Op de site: www.Grassroots.nl is een beschrijving per project te vinden. Tip: Via het intypen van de zoekterm SILC komt een overzicht van de projecten op het scherm. 3 Projectplan Vierlingsbeek. (als bijlage toegevoegd op www.han.nl/hanovatie dan wel opvraagbaar bij Nelly Lemmens) 2

HAN, november 2005


'RHOHQUHVXOWDDW In het studiejaar 2004-2005 zijn de volgende GrassRootsprojecten uitgevoerd.

3URMHFWHQ2QGHUERXZ

3

De grote Lier

Molenhoek

3

Kijktocht

Taalontwik.

1

De Cirkel

Uden

1

Digitaal boek

Taalontwik.

1

Dukendonck

Nijmegen

1 en 2 Diddl gaat naar school

Vak overstijgend

2

De Schelven

Boxmeer

1 en 2 Digitale portfolio’s in de kleuterklas

Taalontwik.

2

Maria Goretti/ Sint Joris

Gennep

1 en 2 Rijmen voor kleuters

Taalontwik.

2

Het Muldeker

Uden

1 en 2 Klanken voor kleuters

Vak overstijgend

2

‘t Startblok

Elst

1 en 2

De fotowinkel

Taalontwik.

2

Arnhemse School Vereniging

Arnhem

1 en 2

Klankie

Vak overstijgend

2

Raamdonk

Nijmegen

3

Weblog

! "

Vak overstijgend

SILC

3URMHFWHQ%RYHQERXZ ! "

W.O.

3

De Bussel

Oss

8

Op weg naar een nieuwe school

Taal

2

De kleine wereld

Nijmegen

8

Mailige verhalen

W.O.

2

Het Octaaf

Nijmegen

8

W.O.

2

Hazesprong

Nijmegen

8

Natuuronderwijs in een nieuw jasje Educat

W.O.

3

Bisschop Bekkerschool

Reek

7

W.O.

2

De Hoeven

Beuningen

W.O.

2

Petrus Canisius

Nijmegen

8

W.O.

2

Kraaienest

Wychen

8

W.O.

2

Onze Bouwsteen

Beugen

7

Vakoverstijgend

2

Akkerwinde

Cuijk

Je eigen website thuis en op school 7 en 8 Digitaal informatie uitwisselen

1-8

werkstuk op de computer Digitale Spreekbeurten Natuuronderwijs Weblog SILC

Is het stimuleren van ict-rijke leeromgevingen voor zowel leerlingen, pabo-studenten, leerkrachten basisonderwijs als pabo-docenten bereikt door middel van deze GrassRootsprojecten? Hier volgen de belangrijkste resultaten: •

Er zijn een aantal interessante en vernieuwende projecten uitgevoerd. Deze projecten kunnen andere (a.s.) leerkrachten inspireren.

HAN, november 2005

ICT als brug tussen schoolbank en werkplek • • •

De scholen zijn erg enthousiast over de inzet van studenten op ict-gebied. Externen instellingen/bedrijven hebben interesse in de projecten getoond. Stimulering en begeleiding door pabo-docenten is noodzakelijk gebleken. 4

Tijdens de uitwisselingsbijeenkomst van de deelnemers aan het SILC-project in juni 2005, is een presentatie gebruikt waar het project inclusief de evaluatie door de projectleidster is weergegeven. Voor meer gedetailleerde reflecties per project: zie de digitaal portfolio’s van studenten, de evaluatiebeschrijvingen van de projectplannen op de site van Grassroots, de publicaties op het onderwijsplein5 6 anton en een paar opgenomen videofragmenten .

:DQQHHUWHJHEUXLNHQ" Dit is te gebruiken voor studenten, scholen en opleidingsdocenten die stageprojecten willen opstellen, uitvoeren, evalueren en met anderen de ervaringen en resultaten delen. In deze projecten zal sterke aandacht nodig zijn voor het betekenisvol, actief en sociaal leren van iedere betrokkene.

+RHPDDNMHGLWDOVGRFHQW" Door samen te werken met collega’s binnen de opleiding, ruimte te geven aan studenten en vooral contacten aan te gaan en onderhouden met leerkrachten en directie binnen stagescholen. Voor inspiratie ook verder kijken dan de eigen opleiding. Het inschakelen van externe partners kan soms de gewenste ondersteuning geven.

+RHWHJHEUXLNHQ" Collega’s kunnen de gevolgde werkwijzen en de bereikte resultaten als voorbeeld gebruiken om de Match ook vanuit hun eigen expertise in te vullen en de resultaten te delen met anderen.

5DQGYRRUZDDUGHQHQVSHFLILFDWLHV Individueel

: Beschikken over durf, deskundigheid, enthousiasme, tijd en organisatorisch talent.

Opleiding

: Sturing, waardering en ondersteuning geven bij het uitvoeren van dit soort projecten.

Scholen

: Duidelijk kenbaar maken van de eigen wensen voor het stimuleren van ict-rijke leeromgevingen voor hun leerlingen, stagiaires en leerkrachten.

Externen

: Ondersteuning bieden aan Pabo’s en scholen op terreinen waarover de Pabo’s en scholen zelf niet beschikken.

%LMODJHQYRRUEHHOGHQ Zie de voetnoten. De daar genoemde zaken zullen waarschijnlijk via de website www.han.nl/hanovatie beschikbaar worden gemaakt. Toegang tot Insite is er alleen voor mensen met een HAN-account. Tot de digitaal portfolio’s van de betrokken studenten krijgt u alleen toegang als de student u toegang verleent. Meer informatie is verkrijgbaar bij [email protected] 4

SILC-presentatie (als PPTbijlage, omvang 18 Mb, hetzij op www.han.nl/hanovatie, hetzij opvraagbaar bij Nelly Lemmens)) Op de site: www.onderwijsplein-anton.nl zijn productresultaten van de uitgevoerde projecten te vinden. Tip: Via het intypen van de zoekterm SILC komt een overzicht van de projecten op het scherm. 6 Videofragmenten (hetzij op www.han.nl/hanovatie, hetzij opvraagbaar bij Nelly Lemmens) 5

HAN, november 2005


:(%/2*6(1$1'(5(9250(19$1&20081,&$7,( 7,-'(16'(67$*( 0DULRQ.HLUHQ :HEORJVZRUGHQDOPDDUSRSXODLUGHUELMLQWHUQHWJHEUXLNHUVGXVRRNELMVWXGHQWHQ$QQHPLHNH =DDWGRFHQWDXGLRYLVXHOHYRUPLQJELMGHRSOHLGLQJ&XOWXUHHO0DDWVFKDSSHOLMNH9RUPLQJYDQ **0ELMGH+$1EHGDFKWGDWKHWZHEORJHHQKDQGLJLQVWUXPHQWLVYRRUKHWRQGHUKRXGHQYDQ FRQWDFWPHWVWXGHQWHQWLMGHQVKXQEXLWHQODQGVWDJH0DULRQ.HLUHQQDPKDDUHHQLQWHUYLHZDI

9RRUEHHOGXLWGHSUDNWLMN Bij de opleiding CMV begeleiden we studenten tijdens hun stage in het tweede studiejaar. Een aantal studenten gaan vervolgens hun stage voor het derde studiejaar in het buitenland lopen. Zij worden daar begeleid door collega’s van samenwerkende universiteiten. Toch voel je als studie- en stagebegeleidingsdocent (SSB) de behoefte om te weten hoe het de studenten in dat buitenland vergaat, ook al heb je daar weinig tijd voor en krijg je er ook geen taken in toebedeeld. De studenten krijgen een begeleider daar in een vreemde taal en hebben geen contact meer met de opleiding; ook zij ervaren dat wel als een gemis. Docenten en studenten kunnen in deze situatie wel de mail gebruiken om elkaar op de hoogte te houden, maar dat kost toch relatief veel tijd. Daarom is er een alternatief bedacht: via weblogs hou je op een snelle en makkelijke manier contact met elkaar. Via weblogs kun je studenten, die het jaar daarop naar hetzelfde land gaan, ook prima in contact brengen met de student die op dat moment in het buitenland verblijft. In de sessie laat Anne-Mieke voorbeelden zien van studenten, die nu weblogs hebben en instrueert zij collega’s in hoe ze zelf een weblog kunnen opzetten. Daarnaast wil zij een voorbeeld laten zien van een student in Curacao, die met behulp van MSN en een webcam een presentatie gaf over haar stage in de presentatieweek aan de studenten in Nederland.

'RHOHQUHVXOWDDW :DWOHUHQVWXGHQWHQHUYDQ" Studenten kunnen gemakkelijker hun ervaringen kwijt en kunnen die gemakkelijker delen met docenten van hun opleiding en met medestudenten. Ze krijgen een extra steuntje in de rug en raken daardoor extra gemotiveerd om door te gaan, als het even wat moeilijker gaat. :DW]LMQVWHUNHSXQWHQ" Een heel sterk punt van het inzetten van blogs is dat je hiermee op een zeer informele manier voeling kunt houden met hoe het de student vergaat. Reacties en vragen van de opleiding staan tussen reacties en vragen van familie, ooms en tantes in. Voor studenten is een buitenlandverblijf vaak overweldigend. Het is voor hen dan prettig en nuttig als er af en toe vanuit de thuisopleiding contact is, want dat brengt de student terug bij de reden waarom hij in het buitenland is, namelijk voor studiedoeleinden. Voor de student is een weblog een goed toegankelijk middel, dat vanuit elke plaats op de wereld waar een computer met internet voorhanden is, kan worden toegepast. Belangrijk voor zowel studenten als docenten is dat de communicatie via weblogs veel minder tijd kost dan communicatie via e-mail.

HAN, november 2005

ICT als brug tussen schoolbank en werkplek Van e-mailen is het nadeel dat studenten op jouw mail moeten reageren, en op die van anderen ook (vaak individueel). Voordeel van gebruik van het discussieboard van de weblog is dat studenten er in één keer voor iedereen zaken op kunnen plaatsen. Ze zetten er veel meer verhalen op en ook veel meer foto’s en ander audiovisueel materiaal. Naast het gegeven dat je via een weblog vaak meer informatie krijgt over het wel en wee van de student, is er nog een voordeel voor de docent: tijdwinst. Als een student een vraag of kwestie rond de stage heeft geplaatst op het weblog en daarop al door iemand anders is gereageerd, dan hoef jij als docent niet meer te reageren. Daardoor werkt de docent efficiënter. :DWYLQGHQJHEUXLNHUVHUYDQ" Systematisch vergaarde evaluatiegegevens zijn nog niet voorhanden, daarvoor is het weblog als communicatiemiddel voor de buitenlandstage nog niet lang genoeg in gebruik. Gebruikers lijken echter enthousiast.

:DQQHHUWHJHEUXLNHQ" Weblogs voor stagebegeleiding kunnen het hele jaar door worden ingezet. Het zou ook een prima middel voor communicatie tijdens stage of werkplekleren in het binnenland zijn. Communiceren via blogs past heel goed bij deze generatie studenten. Voor hen is het een normaal communicatiemiddel. Het zou dus niet meer dan normaal zijn als de opleiders dit middel ook zouden gaan gebruiken. Sommige mensen denken dat je via blogs alles openbaar maakt, en dat dan de privacy van de student in het gedrang komt. Dat hoeft echter niet zo te zijn. Een student kan een blog al dan niet openbaar maken en hij kan zelf mensen toegang verlenen via een account of mensen uitsluiten. En als docent die reageert kun je kiezen of je een reactie direct publiceert (in de openbare weblogruimte) of dat je deze rechtstreeks aan de student stuurt, zonder dat anderen dit kunnen lezen.

+RHPDDNMHGLWDOVGRFHQW" Een groot voordeel is dat je als docent eigenlijk niets hoeft te maken; de student maakt het weblog aan. Er zijn verschillende tools vrijelijk via internet ter beschikking, waarmee de student aan de slag kan, zoals Weblogger.com en Waarbenjij.nl. Een overzicht is onder aan deze beschrijving opgenomen.

+RHWHJHEUXLNHQ" Hoe dit kan worden gebruikt in de opleiding is onder het kopje ‘voorbeeld in de praktijk’ al tamelijk uitvoering beschreven. Als docent leer je de studenten even hoe ze een weblog maken, en vervolgens kun je nog enkele afspraken maken over bijvoorbeeld de frequentie van contact, maar dat kun je ook vrij laten als dat beter uitkomt. Meestal loopt de rest dan vanzelf!

5DQGYRRUZDDUGHQHQVSHFLILFDWLHV Er zijn nauwelijks bijzondere randvoorwaarden te noemen waaraan moet zijn voldaan om de communicatie tussen opleiders en buitenlandstagiares via bloggen succesvol te laten verlopen. De student moet toegang hebben tot een internetcafé, en die zijn tegenwoordig overal ter wereld voorhanden. Bloggen met een eenvoudige analoge lijn, waarover slechts weinig dataverkeer mogelijk is, kan heel goed. Dat is een voordeel als je in landen verkeert waar breedbandtoepassingen nog minder ingang hebben gevonden.

HAN, november 2005


%LMODJHQYRRUEHHOGHQ :HEORJVYDQVWXGHQWHQ: http://www.marlousmeis.waarbenjij.nu (met wachtwoord, de site laat ik zien tijdens de presentatie) http://susannemulder.waarbenjij.nu (met wachtwoord, de site laat ik zien tijdens de presentatie) http://www.lama.waarbenjij.nu www.bugbitten.com/lama http://www.Lotteierland.waarbenjij.nu http://www.janinevanraaij.waarbenjij.nu www.danielsmit.waarbenjij.nu http://spaces.msn.com/members/danielgoesfarica/ http://anne-mieke-avv.blogspot.com/ 6LWHVZDDUMHZHEORJVNXQWDDQPDNHQ www.blogger.com http://www.bloggers.nl/login.php http://www.punt.nl/ http://spaces.msn.com/ http://www.web-log.nl/ www.waarbenjij.nu www.bugbitten.com http://www.ysearchblog.com/archives/000198.html $QGHUHLQIR http://bieslog.vpro.nl/programma/bieslog/index.jsp www.annemiekemarty.nl http://www.flickr.com http://www.edublogs.nl/blog/ http://www.gorissen.info/Pierre/category/20 0HHULQIRUPDWLH bij [email protected]

HAN, november 2005


35$&7,&$23$)67$1'"

0DULRQ.HLUHQ

-DQ*HXUWVYDQ.HVVHOLVGRFHQWELMGHRSOHLGLQJ(OHNWURWHFKQLHNGRPHLQ(QJLQHHULQJYDQGH +$10DULRQ.HLUHQLQWHUYLHZGHKHPRYHU]LMQLGHHsQRP,&7LQWH]HWWHQYRRUSUDFWLFDLQKHW DIVWDQGVRQGHUZLMVHQELMKHW]HOIVWDQGLJOHUHQ

9RRUEHHOGXLWGHSUDNWLMN Jan Geurts van Kessel heeft ervaring met opleiden bij de luchtmacht en bij de HAN. Het HOFonderwijs vormde aanleiding om ideeën te genereren die het werken met practica in het kader van het zelfstandig leren en bij het afstandsonderwijs wat gemakkelijker maken. Drie varianten heeft hij bedacht, die in elk geval bij de opleiding Elektrotechniek en binnen het domein Engineering ten uitvoer worden genomen. (HUVWHYDULDQWJHEUXLNYDQVRIWZDUHWKXLV Met HOF neemt de behoefte om meer tijd- en plaatsonafhankelijk te werken toe. Daarin past het niet meer dat software alleen op de HAN-campus beschikbaar is voor de student. Het moet voor de student mogelijk zijn om, met een HAN-licentie, software die nodig is op de pc thuis of op de eigen laptop te installeren. Studenversies bieden namelijk niet altijd een oplossing. Op deze manier kan de student practica uitvoeren of voorbereidingen daarvoor treffen op alle locaties alle locaties binnen de HANcampus, maar ook daarbuiten. Een verbinding met een licentieserver via het draadloos HAN netwerk of Internet is meestal wel een vereiste. Aan deze variant op het werken aan een beroepstaak is behoefte bij de opleiding Elektrotechniek, maar wellicht ook bij andere opleidingen binnen de HAN, als men tenminste het zelfstandig leren serieus wil nemen. 7ZHHGHYDULDQWSUDFWLFXPDSSOLFDWLHV De tweede variant is deze: de opleiders bij de HAN maken practicumapplicaties, bijvoorbeeld via het programma labVIEW. Via deze practicumapplicaties kan worden gerealiseerd dat studenten thuis of elders de practica kunnen uitvoeren, die ze eerst op school moesten doen. Bovendien wordt daarmee mogelijk dat men proeven kan doen waarbij de apparatuur op plaatsen buiten de HAN is opgesteld. Met name in het afstandsonderwijs van de IDT-opleiding (individuele deeltijdopleiding) is het kunnen doen van proeven op afstand relevant. Momenteel is er één proef uitgewerkt: de sterrenwacht (die staat in het Brabantse Mill). In totaal komen er acht proeven beschikbaar, die je 24 uur per dag als student thuis kunt doen. Eind studiejaar 2005-2006 moeten alle proeven beschikbaar zijn. Blijken de ervaringen met deze acht proeven positief, dan zal het aantal proeven worden uitgebreid. Deze manier van werken kan dan niet alleen bij Engineering, maar ook bij de HLO-opleidingen en eventueel de ICA-opleidingen worden toegepast. Op het technische vlak zijn er wat drempels te overwinnen, maar de verwachting is dat deze wel te slechten zijn, bijvoorbeeld via een Virtual Private Network (VPN). De tweede variant kent nog een mogelijkheid. Naast de practicumapplicatie waarbij gewerkt wordt aan een werkelijke proef, is het mogelijk om de proef volledig te simuleren. De practicumapplicatie bevat dat naast de bedieningsfunctionaliteit ook de (gesimuleerde) proef. Een voordeel hiervan is dat er geen (Internet)verbinding met de proefopstelling nodig is. 'HUGHYDULDQWSUDNWLVFKHWRHSDVVLQJ De praktische toepassing houdt in dat studenten zelf een practicumapplicatie gaan schrijven, ze gaan dus zelf programmeren. Het gaat hier om onderwijs in meet-,regel- en besturingtechniek, dat aan de orde komt bij elektrotechniek, bij werktuigbouwkunde, en bij de HLO-opleiding. HAN, november 2005


'RHOHQUHVXOWDDW :DWOHUHQGHVWXGHQWHQHUYDQ" De studenten leren van het op deze manier werken in principe dezelfde zaken als voorheen. Via deze vorm wil men tegemoet komen aan vooral de wens van IDT om de practica op de HAN-campus te beperken en toch studenten de gelegenheid te bieden zich de nodige vaardigheden en kennis eigen te maken en deze te toetsen, al is het op een iets ander niveau dan dat men direct op locatie aan de practicumopstellingen werkt. :DW]LMQVWHUNHSXQWHQ" Mogelijk gevaarlijke proeven of te dure proeven (bijvoorbeeld een sterrenwacht) kun je door studenten op deze manier toch laten uitvoeren. Momenteel hebben studenten geen toegang tot dat soort proeven. Het streven is om een didactiek toe te passen die onafhankelijk is van de omgeving. Als de techniek kan worden ingezet om onafhankelijk van plaats aan practica te werken, dan hoeft de opleider zich alleen nog maar om de didactiek te bekommeren, en dat is toch de kern van de zaak. Een sterk punt van het middels ICT inrichten van practica op afstand is verder dat het hiermee mogelijk wordt voor voltijdstudenten, deeltijdstudenten en studenten van de IDT-opleiding (individuele deeltijd) om voor 100% dezelfde proeven te doen. Voor de opleidingen leidt dit tot efficiëntere inzet van mensen en middelen. Tegenover de voordelen van het simuleren van een proef via ICT staat echter ook een nadeel: studenten krijgen mogelijk minder feeling via afstandpractica voor het echte werk dan in een concrete labsetting. Dit nadeel kan worden ondervangen door bijvoorbeeld via webcams te laten zien hoe de opstelling op locatie is. Op die manier kunnen studenten toch zien wat er daadwerkelijk gebeurt. :DWYLQGHQJHEUXLNHUV" Bij het leger heeft men goede ervaringen met volledig gesimuleerde practica (tweede variant). Ook de studenten van de IDT-opleiding blijken in staat om hiermee goede resultaten te bereiken. Andere studenten bij de HAN hebben hier nog geen ervaring mee, de pilots hiermee moeten namelijk nog van start gaan. In de komende onderwijsperiode zal er worden geëxperimenteerd met een proef die zowel voor elektrotechniek als voor werktuigbouwkunde als voor het hoger laboratoriumonderwijs (HLO) gebruikt zou kunnen worden. Op andere hogescholen zijn er wel ervaringen, zij het dat een en ander op iets andere wijze is ingericht. Over deze ervaringen is echter niet zoveel gepubliceerd; er is bij de docenten weinig over bekend.

:DQQHHUWHJHEUXLNHQ" Met HOF willen we bij de HAN onder andere meer flexibiliteit in het leren realiseren en de studenten meer keuzevrijheid geven. Door de practica op de beschreven manier te laten uitvoeren wordt het studenten mogelijk gemaakt om hun leeractiviteiten veel meer dan voorheen zelf in te plannen. Ze kunnen de proeven nu doen op de momenten die hun het beste past. Bovendien ligt er minder roosterdruk op de locaties waar de proefopstellingen en de meetapparatuur staan. Met de toenemende flexibiliteit in het leren wordt de druk op de roosters groter; door ICT in te zetten om de practica op afstand te realiseren kan dat worden ondervangen. Verder zijn practicumproeven vreselijk duur. Op de korte termijn kun je als HAN qua kosten beter uitkomen door de proeven meer/beter te benutten, als je ze op afstand beschikbaar maakt. Daarnaast kun je je voorstellen dat instellingen voor hoger onderwijs op dit vlak gaan samenwerken en op die manier efficiënter deze dure apparatuur kunnen benutten. Stel je bijvoorbeeld voor dat de HAN vier HAN, november 2005

ICT als brug tussen schoolbank en werkplek proefopstellingen heeft en de Hogeschool van Utrecht heeft er ook vier. De studenten van de HAN zouden dan ook de proeven van de Hogeschool van Utrecht kunnen uitvoeren en omgekeerd.

+RHPDDNMHGLWDOVGRFHQW" Alle practica zijn voorbereid, alle apparatuur voor de opleidingen Elektrotechniek en Werktuigbouwkunde al up-to-date, en erop ingericht om dit te kunnen doen. Wat nog moet gebeuren is de aanschaf van een aantal webcams. Via webcams kunnen de studenten dan de plek waaraan zij werken, virtueel bezoeken. Verder is het natuurlijk nog nodig om de daadwerkelijke practicumapplicaties te realiseren. Voor een deel zijn deze al beschikbaar. De demo’s voor de HANovatie themadag van 1 november 2005 zijn in een half uur tijd gemaakt, en ze zijn gemaakt in labVIEW. In een andere taal gaat dit nooit zo snel. Programmeren van applicaties als je het pakket labVIEW een beetje kent, gaat relatief vlug. Bij variant drie, studenten practicumapplicaties laten programmeren, moet het voor studenten lijken alsof er geen netwerk tussen zit. Pas wanneer deze student dieper in de code gaat kijken mag dat duidelijk worden. Hier ligt voor de HAN nog werk: het is nodig om programmadelen te herschrijven voor netwerktoepassingen. Er is contact met het bedrijf National Instruments, dat de belangrijkste software levert waarmee dit moet gebeuren, labVIEW. Het is overigens ook mogelijk om in andere talen programmeren, zoals in bijvoorbeeld C++. Met labVIEW gaat dit echter gemakkelijk en is er ervaring beschikbaar.

+RHWHJHEUXLNHQ" De opleiding reikt aan de studenten een pakketje met informatie uit over wat ze zich eigen kunnen/moeten maken en hoe ze dat zouden kunnen doen. Vervolgens kunnen de studenten zelf bepalen hoe en wanneer ze dat inplannen. Voordeel hiervan is dat je geen ingeroosterde en vooraf bepaalde gekunstelde mijlpalen meer hebt. Ter voorbereiding zal de docent een wat andere handleiding moeten aanleveren dan bij een practicum op de campus. In zo’n handleiding moet je ‘vluchtwegen’ beschrijven: wat te doen als je vastloopt? En bij wie kun je terecht als je er in je eentje niet meer uitkomt? De practica zijn, ook als ze op afstand worden uitgevoerd, relatief veilig. Het enige dat kan gebeuren is dat er iets kapot kan gaan in de opstelling en de student dus op dat moment niet verder kan. De toetsing kan worden verdeeld in een formatief en een summatief deel. Voor het formatieve deel zijn er een aantal voortgangstoetsen opgenomen in de ELO; de docent kan aan de hand van de resultaten feedback geven en de docent kan zo ook zien hoe ver de student ermee is. Het summatieve deel van de competentiebeoordeling gebeurt via een eindopdracht. Die wordt bij de IDT-opleiding in 2 stappen ingeleverd. Overigens moet men wel beseffen dat het uitvoeren van practica op afstand of via simulaties vaak voorbereidend van aard zal zijn. De daadwerkelijke practicumvaardigheid van een student zul je nooit helemaal on line kunnen opdoen en kan ook niet op die manier worden getoetst. Dat betekent dat de studenten minimaal eenmaal op de opleiding hun daadwerkelijke vaardigheid zullen moeten demonstreren. Vergelijk dit met het maken van een verslag: ook daarmee kun je daadwerkelijke practicumvaardigheid niet toetsen

5DQGYRRUZDDUGHQHQVSHFLILFDWLHV De volgende zaken zijn nodig om een en ander succesvol te laten verlopen. • Medewerking van de SU-ICT bij de inrichting van o.a een Virtual Private Network. • Er is tijd/geld nodig voor het schrijven van de practicumapplicaties (van variant 2). Voor variant 1 (software thuis) gelden de normale licentiekosten en voor variant 3 (praktische toepassingen) is geen extra tijd/geld nodig: de docent voert ook nu immers al practica uit met de studenten. HAN, november 2005

ICT als brug tussen schoolbank en werkplek •

Onderhoud van de applicaties: men gebruikt gemiddeld 5 jaar lang dezelfde applicaties, bijvoorbeeld voor regeltechniek, en op het moment dat de hardware afgeschreven is gaat men over op een update. Als blijkt dat tussentijds aan wensen van docenten moet worden voldaan, dan kan daaraan tegemoet worden gekomen volgens de normale procedures en regelingen. Als de schaalgrootte verandert, dan zal een docent een deel van de tijd met deze vormen van practica bezig moeten gaan (wellicht een docent per opleiding). 8LWQRGLJLQJDDQFROOHJD¶V%XLOW(QYLURQPHQW Voorstelbaar is dat men bij bouwkunde en civiele techniek ook te maken heeft met meettechnische gegevens. Mocht u daarvoor proeven willen doen en mocht u daarmee op afstand aan de gang willen, dan wordt u van harte uitgenodigd om contact op te nemen met Jan Geurts van Kessel om zulke ideeën door te spreken.

%LMODJHQYRRUEHHOGHQ Zie de volgende website: www.derammill.nl/sterrenwacht. Daarop zijn onder meer applicaties te vinden, waarmee je bij wijze van proef met de sterrenwacht kunt experimenteren. Viermaal per jaar is er een Sterrenwachtdag voor basisscholen; basisschoolleerlingen kunnen overigens ook via internet opdrachten doen rond de sterrenwacht. Nadere informatie verder bij [email protected].

HAN, november 2005


&220$$5'$11,(8:&203/(;(&20387(59$$5 ',*+('(1,17(5$&7,()/(5(1

-DQ:LOOHP*RGGLQJ$FDGHPLH'LHGHQRRUWYDQGH)(0+$1

&RPSXWHUSUDFWLFDPHWPDDUWRFKRRNZHHU]RQGHUGRFHQWGDWLVKDQGLJEHGDFKW-DQ:LOOHP *RGGLQJGRFHQWELM$FDGHPLH'LHGHQRRUWYDQGH+$1

9RRUEHHOGXLWGHSUDNWLMN Op Diedenoort worden in het eerste jaar twee heel praktijkgerichte modules gegeven. Bij de ene module staat het inrichten van een kantorencomplex centraal, bij de andere het selecteren van de juiste telefoonprovider. Het doen van onderzoek naar b.v. arbo-normen, ontwikkelingen in de omgeving van de organisatie, gebruikerswensen, gebruikersprofiel en belgedrag staat erg centraal. Vooral bij de laatste drie aspecten is data-analyse van groot belang. De studenten krijgen ingevulde databestanden die ze m.b.v. SPSS moeten analyseren en waarmee ze o.a. hun advies moeten onderbouwen. Voor het leren werken met SPSS, maar ook om de analyses te doen die nodig zijn voor hun advies, heb ik een Webgeoriënteerde interactieve cursus ontwikkeld die de student plaatsen tijdonafhankelijk kan doen. Het bij een schriftelijke cursus veel voorkomende probleem, dat de student ondanks de beschrijving niet weet wat hij moet doen, heb ik opgelost door de verschillende handelingen, menuopties enz. op te nemen. Indien de student dit wenst, kan hij dit filmpje door een muisklik af laten spelen. Daarnaast heeft de cursus, die standaard toegankelijk is vanuit de intranetsite van Diedenoort, nog vele andere voordelen. Ondanks goede beschrijvingen van handelingen (in schriftelijk studiemateriaal) die de student moet uitvoeren op de computer, is mijn ervaring, dat ik het als docent nog te vaak moet voordoen. Dit voordoen heb ik geautomatiseerd. Bovendien valt het leren van de computervaardigheden binnen grotere modules. Door het geautomatiseerd voordoen te integreren in opdrachten die de student moet doen voor die omvattende module ontstaat er leernood. De uitkomsten van het werken met die computerapplicatie heeft hij nodig om door te gaan met een vervolgopdracht binnen de module (bijvoorbeeld op basis van de analyse van het belgedrag van een persoon c.q. bedrijf met SPSS, dient de student een bedrijfseconomisch model te ontwerpen, om te komen tot een onderbouwd advies voor een telefoonabonnement bij de juiste provider). De opzet van deze leermodule is webgeoriënteerd en kan plaatsen tijdonafhankelijk gedaan worden. Een ander groot voordeel van deze manier van werken is dat studenten in een later stadium van de studie hun kennis voor wat betreft de applicatie kunnen verfrissen, waar veelvuldig gebruik van gemaakt wordt. Daarnaast krijg ik regelmatig positieve reacties van mensen anders dan onze voltijdstudenten, die de cursussen gevonden en gedaan hebben. De gebruikte technieken heb ik toegepast op de pakketen SPSS en MS-Access en een algemene cursus Zoeken op internet. Maar indien wij in de nabije toekomst gaan werken binnen modules met een FMIS (Facilitair Management Informatie Systeem), een ERP of soortgelijk systeem, dan is deze methode volgens mij ook goed bruikbaar.

'RHOHQUHVXOWDDW :DWOHUHQVWXGHQWHQHUYDQ" Studenten vinden het leuk om op deze manier te werken. De betreffende pakketten die ze leren zijn niet de meest aansprekende en makkelijkste. In het verleden werd ik vaak in een later stadium, tot afstuderen toe, met vragen bestookt over betreffende pakketten. Dit is drastisch afgenomen en als er al een vraag is, kan ik naar de ontwikkelde cursus verwijzen. Kennis en beheersing van de pakketten zijn m.i. flink toegenomen. HAN, november 2005


:DW]LMQVWHUNHSXQWHQ" Een sterk punt is dat de student de cursus plaatsen tijdonafhankelijk kan doen, en makkelijk kennis kan opfrissen. Vanuit het onderwijs is het mogelijk tussentijds flexibel data aan te passen aan veranderende situaties. Voor de begeleidende docent levert het als voordeel op dat hij meer inhoudelijk met de student bezig kan zijn i.p.v. vaardigheden aanleren. Een zwak punt is, dat het voor sommige studenten te makkelijk gemaakt wordt. Zij voeren letterlijk uit wat er voorgedaan wordt zonder er zelfs over na te denken. Dit is op te vangen door diagnostische toetsen op te nemen in de cursus, maar dit levert installatieproblemen op in het netwerk van de HAN. :DWYLQGHQJHEUXLNHUV" Studenten zijn enthousiast over de cursussen, en komen met de vraag of deze methode niet breder gebruikt kan worden. Daarnaast merk ik dat de cursussen gevolgd worden door deeltijdstudenten die een heel ander studieprogramma hebben.

:DQQHHUWHJHEUXLNHQ De methode is goed te gebruiken bij het aanleren van vaardigheden. En dan vooral vaardigheden die passen binnen een meer omvattende module, wat in de HOF situatie bijna altijd zal voorkomen. Bij vaardigheden denk ik in eerste instantie aan computervaardigheden, maar deze methode zou ook toegepast kunnen worden bij andere vaardigheden (scheikunde, natuurkundepractica). Deze vaardigheden moeten onderdeel zijn van een groter geheel (een HOF onderwijseenheid). De beroepstaak is uitgangspunt en dient centraal te staan. Het mooiste is als de student de verkregen vaardigheden direct moet toepassen om tot een beroepsproduct te komen.

+RHPDDNMHGLWDOVGRFHQW De betreffende docent dient kennis te hebben van het maken van webpagina’s, of moet een opdracht hiervoor uitbesteden. Voor zover ik weet is er geen ContentManagementSysteem waarmee dit snel gemaakt kan worden. Maar deze vraag leg ik graag neer bij de ICT-afdeling.

+RHWHJHEUXLNHQ Indien de voorbeelden aansluiten bij de beroepstaak van betreffende opleiding is de module zo te gebruiken. Indien het niet aansluit, leert de student wel de vaardigheden, zal het met meer plezier een applicatie leren dan bij gebruik van een boek, maar de uitkomsten kan hij niet gebruiken voor het vervaardigen van zijn beroepsproduct. Hij zal dus iets meer moeten doen.

5DQGYRRUZDDUGHQHQVSHFLILFDWLHV Het enige wat de student nodig heeft is een computer met netwerkaansluiting en een internet browser. Verder zou het prettig zijn als diagnostische toetsen zouden kunnen worden opgenomen in het netwerk van de HAN.

%LMODJHQYRRUEHHOGHQ Voor HAN-medewerkers en HAN-studenten zijn de cursussen te vinden op: https://www2.han.nl/insite/economie/diedenoort/ onder Onderwijs Æ onderwijsprogramma Æ interactieve cursussen. HAN, november 2005


HAN, november 2005


',9,'8 -XGLWK-DQVHQ,/28QLYHUVLWHLWYDQ$PVWHUGDP -DFTXHOLQH.|VWHUV(GXFDWLHYH+RJHVFKRROYDQ$PVWHUGDP 2QWZHUSHQYDQGLJLWDOHOHHUWDNHQPHWVWUHDPLQJYLGHRURQGSUDNWLMNVLWXDWLHVYRRUFRPSHWHQWLH JHULFKWHRSOHLGLQJHQGDDUKRXGHQ-XGLWK-DQVVHQHQ-DFTXHOLQH.|VWHUV]LFKPHHEH]LJ

9RRUEHHOGXLWGHSUDNWLMN In 2003-2004 hebben zes partners tijdens het eerste project µ'LJLWDOH9LGHR'LJLWDOH8QLYHUVLWHLW¶ (DiViDU) samengewerkt aan het realiseren van studentgericht onderwijs met streaming video voor aankomende docenten en tandartsen. Het project ontwikkelde een generieke webgebaseerde tool met daarin leertaken rond praktijksituaties op drie leerprocessen: • leren analyseren van de praktijk, • leren reflecteren op de praktijk en • leren verworven competenties aan te tonen. Drie didactische modellen voor leren met streaming video werden ontworpen die in blended learning settings met studenten zijn uitgetest. Het eerste project is succesvol afgesloten. De partners werken in 2005-2006 aan een tweede project om een breder gebruik van streaming video in de opleidingen te bewerkstelligen. Strategie is om in kleine ontwikkelteams van docenten en studenten innovatieve digitale leertaken rond videofragmenten van praktijksituaties te ontwerpen en te beproeven in het onderwijs. In DIVIDU zijn het de studenten die zelfgemaakte video-opnamen van de eigen beroepspraktijk inbrengen om te reflecteren op het eigen handelen en om competenties aan te tonen.

'RHOHQUHVXOWDDW :DWOHUHQGHVWXGHQWHQHUYDQ" Bij beroepsopleidingen in het hoger onderwijs is het leren van video sinds enkele decennia een beproefd middel om de kloof te dichten tussen het leren in de praktijk en leren binnen het instituut (theorie). De kracht van online-video is de combinatie van authentieke praktijksituaties met andere informatiebronnen (o.a concepten en theorieën) met een doelgerichte, studentgerichte leertaak. Communicatie tussen samenwerkende ‘peers’, opleidingsdocenten én praktijkdocenten over diverse interpretaties van een kenmerkende beroepssituatie op video zorgt ervoor dat studenten hun begrip van de complexe beroepssituatie aan de hand van mogelijk toepasbare theoretische concepten leren expliciteren. Ook ontwikkelen ze een positieve kritische blik op het eigen handelen. Aangenomen wordt dat de drie leerprocessen in elke tertiaire beroepsopleiding een cruciale rol spelen. In het DiViDU-project zijn de didactische modellen (analyse, reflectie en assessment) beschreven als basis voor een digitale leeromgeving. Het leermateriaal bestaat uit video-opnamen van praktijksituaties, ondersteund door gerichte explorerende taken. Voorbeelden van leertaken zijn: observeren, gedrag en situaties voorspellen, gedrag en situaties vergelijken, gedrag evalueren op succesvol en minder succesvolle kenmerken en gerichte feedback vragen op gedrag, een competentie in een beroepssituatie in beeld brengen en het samenstellen van een competentieverhaal in woord en beeld. :DW]LMQGHHUYDULQJHQ" In 2004 zijn de drie didactische modellen met de daarin opgenomen voorbeeldtaken uitgeprobeerd in 10 pilots. Ongeveer 120 studenten en 20 docenten waren hierbij betrokken. Hierbij werkten steeds twee partners samen, waardoor een didactisch model in twee opleidingen in de praktijk werd getest. De evaluatie leverde bemoedigende resultaten op: het merendeel van de studenten vond het leren met DiViDU effectief en zeer motiverend en deelden een ‘voldoende tot goed’ uit. Het bekijken en analyseren van voorbeelden van (eigen en andermans) gedrag in kritische beroepssituaties werd door HAN, november 2005

ICT als brug tussen schoolbank en werkplek een ruime meerderheid van de deelnemers zeer positief gewaardeerd. Het selecteren en becommentariëren van videofragmenten van het eigen gedrag werd als leerzaam ervaren. Dat meerdere mensen vanuit diverse invalshoeken (coaches op de werkplek, medestudenten, opleiders) de video’s bekeken en feedback gaven werd als pluspunt genoemd. Studenten waardeerden het daarnaast erg om bij elkaar in de ‘keuken’ te kunnen kijken. “Wat een leuke werkvorm of wat een goede aanpak, dat ga ik ook eens proberen” viel in de evaluaties terug te lezen. Er was ook wat kritiek: de technische randvoorwaarden zijn een kritische slaagfactor en de interface van de tool moest verder worden ontwikkeld.

:DQQHHUWHJHEUXLNHQ" Competentiegericht onderwijs stelt hoge eisen aan de flexibiliteit en individualisering van een opleiding. De tool DiViDU komt hieraan tegemoet door: • het online aanbieden van een flexibele keuze aan leertaken voor studenten rond video; • het inleveren van videofragmenten door studenten/docenten via de leertaken en via de centrale videocatalogus mogelijk te maken; • het hergebruiken van online videofragmenten door studenten en docenten mogelijk te maken doordat elk ingeleverd fragment eenvoudig vindbaar is via beschrijvingen en gekoppeld kan worden aan andere leertaken; • het ontwikkelen en hergebruiken van leertaken rond streaming video door docenten te vereenvoudigen met behulp van sjablonen voor leertaken en een leertakencatalogus; • het gezamenlijk opbouwen van een online kennisbasis van actuele en authentieke praktijksituaties die op de leerwerkplek én op de opleiding toegankelijk is.

+RHPDDNMHGLWDOVGRFHQW" Met behulp van de docentenmodule in DIVIDU kan op eenvoudige wijze een module klaar gezet worden voor gebruik in de eigen opleiding.

+RHWHJHEUXLNHQ" Zie boven.

5DQGYRRUZDDUGHQHQVSHFLILFDWLHV Het gebruik van DIVIDU stelt eisen aan de beschikbaarheid van digitale camera’s en software voor videobewerking. Studenten en docenten moeten getraind worden om hiermee te kunnen werken. Ook andere technische randvoorwaarden moeten op orde zijn.

%LMODJHQYRRUEHHOGHQ DIVIDU is ook beschreven op de good practices website van SURF: http://goodpractices.surf.nl/gp/goodpractices/207 Een recensie is te vinden op http://goodpractices.surf.nl/docs/gp/recensiedividu.htm Een demo of voorbeeld moet te vinden zijn via http://www.ilo.uva.nl/ontwikkeling/dividu/

HAN, november 2005


(HQVFUHHQVKRWXLWGHGHPRYDQ',9,'8

HAN, november 2005


=25*.203$60((55,&+7,1*$$167$*(6" )HLWH+RIPDQ,&7LQQRYDWLHFHQWUXPQO

9RRUEHHOGXLWGHSUDNWLMN :DWLVKHW]RUJNRPSDV" www.zorgkompas.com is een – deels interactieve – website voor studenten MBO (gezondheidszorg) die ingezet wordt ten behoeve van stagekeuzes en stagevoorbereiding. De site geeft een duidelijk beeld van zes zorgcategorieën, cliënten/bewoners en werksoort. Instellingen presenteren er hun informatie over stageopzet, begeleiding, verschillende functies en werkzaamheden. 6WDJHYRRUEHUHLGLQJ Als resultaat van oriëntatie en onderzoek kan de student het – voorgeschreven – stagewerkplan opstellen en toesturen aan de docent en aan de (toekomstige) werkbegeleider. Informatie t.b.v. van stagevoorbereiding, stagekeuze en start van de stage wordt gericht ingezet en bevordert de kwaliteit van genoemde processen. :LHYHU]RUJHQKHW]RUJNRPSDV" Zorgkompas is een product van samenwerking tussen vijf onderwijsinstellingen (PROVO ’97) en zorginstellingen (Zorgplein Noord) in het verzorgingsgebied. De website is geproduceerd door het ICT Innovatiecentrum van het Noorderpoortcollege.

3UHVHQWDWLH De presentatie van en discussie over “Zorgkompas” gaat o.a. in op: • multimediale werkveld- en beroepsoriëntatie • kennismaking met stageinstellingen en beïnvloeding stagekeuzes • relatie met stagewerkplan en invloed op start van de stage • samenwerking en kennisuitwisseling beroepspraktijk en onderwijs • aanleiding, onderwijskundige uitgangspunten en effecten in de onderwijspraktijk • uw suggesties voor verbetering van de implementatie-aanpak en idem gebruik binnen het onderwijs

0HHULQIRUPDWLH Zie de website www.zorgkompas.com of mail [email protected]

HAN, november 2005


+(7/(&725$$7(0%(''('6<67(0635$$7:(,1,* 0$$5'2(79((/20'(.(11,63225723(17( %5(.(1 :LP+HQGULNVHQOHFWRU,&$7HFKQLHN 'HSUHVHQWDWLHYDQ:LP+HQGULNVHQLVKHODDVNRPHQWHYHUYDOOHQ9RRUEHODQJVWHOOHQGHQYROJW KLHURQGHUHQLJHNRUWHLQIRUPDWLHRYHUKHWOHFWRUDDW

/HFWRUDDW(PEHGGHGV\VWHPV Een Embedded Systeem is een combinatie van hardware en software, ontworpen om een specifieke functie uit te voeren. Embedded systemen komt u dagelijks tegen. Zij zitten onder meer in uw wasmachine, GSM en digitale camera. Het lectoraat embedded systems zorgt voor veel bedrijvigheid binnen en buiten de school. Industrie en provincie betalen mee aan projecten waar meewerkende studenten en docenten veel van leren. Een van deze projecten is bijvoorbeeld de ’intelligente rollator’. Wim Hendriksen zal vertellen wat er allemaal gebeurt en hoe we verder willen.

,QIRUPDWLH Meer informatie is te verkrijgen bij [email protected] en op de website www.han.nl

HAN, november 2005

,&7DOVEUXJ WXVVHQVFKRROEDQN HQZHUNSOHN 5HGDFWLH: 0DULRQ.HLUHQ

Recommend Documents