afdeling: AES. Periode III. Belgio. 1904-1922. 81 fascicoli. (VA / 034916 / 191-359.100-180), onderdeel van bestand: AES. Periode III: Pius X, Benedictus XV. 1903-1914 100 191. Debatten ten voordele van de Heilige Stoel in de Belgische Wetgevende Kamers. 1904. 2.
Eugeen Keesen aan Raffaele Merry del Val. Romeinse kwestie. De Limburgse priester en senator Eugeen Keesen verzendt een brief waarvan de Heilige Stoel vrijelijk gebruik mag maken. Tevens wil hij weten of de Heilige Stoel akkoord gaat met het protest ter oplossing van de Romeinse kwestie in de wetgevende kamers. Brussel, 3 maart 1904.
3-4.
Eugeen Keesen aan Ferrata. Romeinse kwestie. Keesen schrijft de voormalige nuntius in België aan over het jaarlijkse protest bij de goedkeuring van het budget van buitenlandse zaken tegen de “situation inolérable faite au Chef de l’Eglise depuis l’usurpation des Etats Pontificaux”. De huidige nuntius, Antonio Vico, heeft deze interventie jammerlijk veroordeeld. Keesen geeft toe dat opportunistische redenen meespelen bij de houding van de Belgische katholieken, maar ziet ook voor de Heilige Stoel alleen maar voordelen bij de actie. België wil tegen elke prijs vermijden dat Italië bij een internationaal conflict de kerk in haar voordeel uitspeelt. Daarom moet de paus zijn onafhankelijkheid hervinden. Brussel, 3 maart 1904.
5-8.
Bijlage. Sénat. Annales Parlementaires. Séance du 17 avril 1903 (Salle de la Chambre des Représentants).
9.
Minuut Raffaele Merry del Val aan Antonio Vico. De Heilige Stoel zit geen enkele reden om de protesten ten voordele van de paus in de Romeinse kwestie af te keuren. Rome, 9 maart 1904.
192. Sociale kwestie. Gezamenlijk schrijven van enkele volksvertegenwoordigers aan de nuntius in Brussel. 1904. 11.
Belgische volksvertegenwoordigers aan Antonio Vico. Verzending van een gezamenlijk schrijven. Onder de ondertekenaars vinden we namen als Jules Renkin, Charles de Broqueville, Joris Helleputte e.a. Brussel, 25 maart 1904.
12-21. Belgische volksvertegenwoordigers aan Antonio Vico. Petitie over de sociale kwestie. De voormalige nuntius Granito di Belmonte heeft aan de pers meegedeeld dat deze volksvertegenwoordigers die de werkongevallen aanklagen en het corporatieve verzekeringssysteem verdedigen, het kabinet willen omverwerpen en zich te goed doen aan de vrijgekomen portefeuilles. De volksvertegenwoordigers in kwestie verdedigen zich tegen deze aantijgingen. Brussel, 25 maart 1904. 193. De houding van de Belgische overheid jegens ingeweken Franse Religieuzen. 1904. 23-25. Antonio Vico aan Raffaele Merry del Val (22). Verslag over de houding van de Belgische regering ten opzichte van de Franse religieuze ordes. 1
Volgens Vico was baron de Favereau niet mistevreden over de uitslag van der verkiezingen van 29 maart 1904, omdat het katholieke blok vrij goed stand heeft gehouden. Maar toch is de baron van oordeel dat niet enkel de motieven maar ook de voorwendselen van antiklerikale oppositie moesten worden weggewerkt. De Favereau zoekt daarom een oplossing in het vraagstuk van de migratie van Franse religieuzen. De nuntius volgt zijn redenering en verzoekt het Staatssecretariaat de migratie naar België af te raden. Er is in dit land immers weinig sympathie voor de Franse religieuzen, al verheugen de bisschoppen zich wel in de groei van het aantal religieuze huizen in hun diocesen. Zelf heeft de nuntius de Broeders van de Christelijke Scholen afgeraden hun generaliteitshuis naar België over te brengen. Brussel, 4 juni 1904. 26.
Minuut Raffaele Merry del Val aan Antonio Vico. Wil overplaatsingen zonder toestemming van de Heilige Stoel verhinderen. Rome, 8 juni 1904.
194. Plannen Mercier voor een Internationale Katholieke Wetenschapsvereniging. Benoemingsdossier Ebbelinck als Coadjutor Gent. 1905. 28-29. Mercier aan Raffaele Merry del Val. Internationale Katholieke Wetenschapsvereniging. Mercier deelt het project mee om een wetenschappelijke vereniging te stichten, die de kerk op het vlak van de wetenschap internationaal moet verdedigen. Leuven, 24 januari 1905. 30-31. Bijlage. Désire Mercier aan Antonio Vico. Mercier bespreekt in deze brief zijn plannen voor een katholieke vereniging die de wetenschap “des hommes perverts ou égarés” moet bevechten. 32-33. Minuut Raffaele Merry del Val aan Antonio Vico. Stuurt aan op een onderzoek van het project, dat zeker verdienstelijk is. Rome, 4 maart 1905. 34. 89. Antonio Vico aan Raffaele Merry del Val. Vico rapporteert over de onvermoeibare Mercier en zijn plannen voor een Internationale apologetische vereniging. De toetreding van Mercier tot deze vereniging is op zich niet enkel een goede zaak, maar ook voor het episcopaat, de clerus en Belgische katholieken. Brussel, 6 maart 1905. 35.
Ricordo. Gent. 1905. Dossier over de benoeming van een coadjutor voor het bisdom Gent. Er is sprak van Mgr. Ebbelinck. Zie Segreteria di Stato.
195. Geschil Trappisten Kongo-Vrijstaat. 1905. 37-39. Antonio Vico aan Raffaele Merry del Val (84). Vico rapporteert over de missie van de trappisten in Kongo. Hij zendt de Heilige Stoel ter herinnering een breve van Leo XIII die de oprichting ervan gebood. De trappisten lezen de tekst volgens de nuntius als de aansporing en belofte om een echt regulier klooster in Kongo op te richten. Brussel, 11 februari 1905. 40.
Bijlage 1. Kopie. Breve Leo XIII aan Benoît Wuyts, abt van Westmalle. Rome, 16 augustus 1892.
41.
Bijlage 2. Kopie. Augustin Marre aan Dom Ferdinand, abt van Westmalle.
2
Ultimatum: Of de missiepost, waarin abnormale en anticanonieke situaties bestaan, in Kongo opbouwen tot een echt klooster, of het geheel supprimeren. 42.
Minuut Raffaele Merry del Val aan Antonio Vico. De kwestie behoort tot de bevoegdheid van de Propaganda Fide, naar dewelke zij is doorverwezen. Rome, 7 april 1905.
43-44. Minuut Pietro Gasparri aan Luigi Veccia. Verzending documenten over de trappisten van Westmalle, ter onderzoek. Rome, 6 augustus 1905. 45-47. Luigi Veccia aan Pietro Gasparri. Veccia verschaft toelichting bij het meningsverschil over de trappisten in Kongo. De trappisten zijn bij de Propaganda Fide welbekend. De oprichting van de missiepost gebeurde naar de wens van Leo XIII en Leopold II. Het klooster supprimeren in deze tijden zou de katholieke zaak ernstige schade toebrengen. Rome, 29 april 1905. 48-49. Antonio Vico aan Raffaele Merry del Val (108). Vico rapporteert over de betrekkingen tussen Engeland en Kongo Vrijstaat. De campagne tegen de Vrijstaat bereikt stilaan een apotheose. De vorst doet er alles aan om de hetze tegen te gaan. Zijn strategie omvat: beïnvloeding van de Heilige Stoel, het inzetten van de Belgische diplomatie, conferenties met belangrijke personen, artikels in tijdschriften, zending van Engelse missionarissen naar Kongo enz. Brussel, 16 mei 1905. 50-51. Minuut Raffaele Merry del Val aan Augustin Marre. Merry del Val communiceert Marre het uiteindelijke oordeel Propaganda Fide. Rome, 5 juni 1905. 52-53. Augustin Marre aan Raffaele Merry del Val. Marre zendt het staatssecretariaat een rapport in antwoord op de door Merry de Val gevraagde informatie. Rome, 19 juni 1905. 54-57. Bijlage. Rapport sur la situation monastique de notre mission au Congo Belge. Voorgelegd aan kardinaal Gotti op 6 maart 1905. 58.
Minuut Pietro Gasparri aan Luigi Veccia. Gasparri stuurt Veccia ter goedkeuring de minuten voor een brief van Raffaele Merry del Val aan Marre. Rome, 8 juli 1905.
59.
Luigi Veccia aan Giuseppe Aversa. Veccia heeft geen aanvullingen op de minuut van de brief die Raffaele Merry del Val wil schrijven aan Augustin Marre. Rome, 13 juli 1905.
60-61. Minuut Raffaele Merry del Val aan Augustin Marre. In zijn brief geeft Merry del Val suggesties voor een oplossing. Hij ziet onder meer heil in de zending van nieuwe religieuzen. Rome, 5 juli 1905. 3
101 196. Oorlogsdreiging. Victor Jourdain, "Note confidentielle présentée au Vatican". 1907. 2.
Victor Jourdain aan Pietro Gasparri. Jourdain stuurt Gasparri een nota toe, opgesteld in 1904, over de oorlogsdreiging. Brussel, 5 juni 1907.
5-23.
Note confidentielle présentée au Vatican, par Victor Jourdain, directeur du “patriote”. Deze nota’s werden slechts op 10 exemplaren gedrukt, allemaal gericht aan het Vaticaan.
197. Driejaarlijks en finaal rapport van Antonio Vico, Nuntius te Brussel. 1907. 25-37. Antionio Vico aan Raffaele Merry del Val (259). In zijn eindrapport bespreekt Vico achtereenvolgens: I. Koninklijke familie, II. Sociale kwestie II. Politieke partijen. IV. Christen democratie. V. Episcopaat. VI. Clerus en Seminaries. VII. Religieuzen. VIII. De Universiteit van Leuven en het Hoger Instituut voor Wijsbegeerte. IX. Lopende zaken. X. Kongo Vrijstaat. Brussel, 18 november 1907. 198. Conservatieven en Christen-Democraten. 49.
De posizione Belgio 36 (met als onderwerp de katholieke partijen in België) werd overgebracht naar het archief van het Staatssecretariaat en daar geregistreerd onder Rubriek 256. Brussel, nuntius, met protocolnummers 25.335 tot 34.471. Datum van overdracht: 25 mei 1909.
198bis. Sinodale rede Mons. Martin Rutten. 1908-1910. 42-49. Allocution de S.G. Mgr. Rutten. Evêque de Liège à la Réunion Synodale du 20 avril 1910. Brugge, 1910. 199. Oorlogsperikelen. Katholieke Universiteit Leuven. Val van Dinant. 1914. 51.
Nota [van Duitse oorsprong]. La fucilata accaduta a Lovanio il 25 agosto 1914 è dovuta a un complotto… De nota geeft een uiteenzetting van de feiten van Leuven. De lokale bevolking wordt in de tekst in een slecht daglicht geplaatst.
52-72. Nota [van Mgr. Paulin Ladeuze] over de gebeurtenissen te Leuven die de onschuld van de bevolking aantoont. De tekst werd geredigeerd op vraag van de apostolische nuntius in België en mag enkel aan de paus en de staatssecretaris worden getoond. Enkel zij mogen van het bestaan ervan afweten. 73-91. Notes sur Leffe et Dinant.
4
102 200. Bisschop van Namen, Thomas-Louis Heylen, in aanvaring met Duitse overheden rond herderlijke brief. 1914-1915. 2-3.
Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri (21). Tacci geeft Gasparri toelichting bij de herderlijke brief “Mandemant de Carême de l’an de Grâce 1915” van Thomas-Louis Heylen. De Naamse bisschop Heylen mag van de provinciale militaire gouverneur het eerste deel van een brief niet publiceren. De gouverneur doet de informatie die in de brief wordt verspreid immers af als ‘inexact’. De prelaat bevecht deze aantasting op de vrije beoefening van zijn ambt. Gouverneur-generaal Moritz von Bissing stelt als compromis enkele taalkundige verzachtingen voor. Brussel, 28 februari 1915.
4.
Bijlage. Diocèse de Namur. Mandement de Carême de l’an de grâce 1915. Namen, 1915.
5-6.
Nota [van Duitse oorsprong]. Bewijslast tegen de francs-tireurs.
7.
Minuut Pietro Gasparri aan Giovanni Tacci. Ontvangstbevestiging. Rome, 11 maart 1915.
201. Duitse inval Luxemburg en Namen. Geruchten over wreedheden en Duitse weerlegging daarvan. 19141915. 9-14.1. Quelques observations d’un anonyme à propos des évènements en Belgique, surtout dans la province du Luxembourg Belge et Namur dès 8 août 1914 - à partir de l’invasion Allemande. Anonieme uiteenzetting over de gebeurtenissen in Namen en Luxemburg. 15-18. Wandel (Kriegsministerium Berlin) aan Mathias Erzberger. Deze nota beschouwt de Belgische aantijgingen over Duitse wreedheden als laster. De Belgische bevolking belaagde de Duitse troepen. De militairen reageerden dus uit wettige zelfverdediging. Veel priesters gingen in de fout door het volk op te zwepen. Het is niet uit te sluiten dat hierdoor betreurenswaardige onschuldige slachtoffers zijn gevallen. De clerus moet de Belgische bevolking beter in de hand houden. Incl. Italiaanse vertaling van deze boodschap. Berlijn, 5 maart 1915. 19-21. Kopie. Mercier aan Moritz von Bissing en von Bissing aan Mercier. Mercier en von Bissing wisselen op een beleefde maar vijandige manier van gedachten over de verkrachting van kloosterzusters door Duitse soldaten. Incl. Italiaanse vertaling van het antwoord van von Bissing. Mechelen-Brussel, 16 april 1915/20 arpil 1916. 22.
Tijdschrift-uittreksels. Hoofdingen: “I falsi del ‘Temps” en “La perfida Albione”.
23-40. Album. La Guerre Allemande et le Catholicisme (I). Dit album is een publicatie van fotografisch documentatiemateriaal dat de houding van respectievelijk de Duitse en Franse legers ten opzichte van de Katholieke Kerk aantoont. De uitgave gebeurde bij Bloud et Gay in Parijs. Ze stond onder de leiding van Mgr. Alfred Baudrillart, rector van het Institut Catholique in Parijs en onder de bescherming van het Katholieke comité voor Franse propaganda in het buitenland, het Comité Catholique de Propagande Française à l’étranger. 5
202. Geschil ontstaan rond herderlijke brief "Vaderlandsliefde en Standvaste Lijdzaamheid". Kardinaal Mercier vs. Duitse overheden. 1915. 42.
Telegram Pietro Gasparri aan Mercier. Gasparri verzoekt Mercier een brief te publiceren die hij de Mechelse aartsbisschop schreef. Rome, 10 november 1914.
43.
Telegram Désire Mercier aan Gasparri. Mercier geeft aan de brief waarover Gasparri het heeft, nog niet hebben ontvangen. Den Haag, 27 november 1914.
44.
Kopie. Moritz von Bissing aan Felix von Hartmann. Brussel, 4 december 1914.
45.
Kopie. Felix von Hartmann aan Mercier. Keulen, 6 december 1914.
46.
Verklaring Moritz von Bissing (7e gewapende corps). Von Bissing geeft aan dat de vernieling van gebouwen geen misplaatst medelijden mag opwekken voor de vijand. De Duitse bevolking wordt aangemaand de gesneuvelde Duitse soldaten te gedenken. Addendum: opiniestuk Düsseldorfer Tageblatt. De teneur: heb geen medelijden met de krijgsgevangen. 11 november 1914.
47-48. Kopie. Mercier aan Moritz von Bissing. Mechelen, 28 december 1914. 49. 9.
Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. Handgeschreven brief van Benedictus XV als antwoord aan von Bissing. Den Haag, 16 december 1914.
50-51. Cijfertelegram. Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. Mercier heeft de herderlike brief gepubliceerd. De Duitsers verbieden het volk de lectuur ervan. Den Haag, 7 januari 1914. 52.
Nota. Opvolging correspondentie rond Mercier.
53-54. Klachtenbrief van de Duitse overheid. De overheden klagen de vertrouwensbreuk aan die het gedrag van kardinaal Mercier opwekt. Mercier moet von Bissing zoals beloofd gehoorzamen in plaats van oproer te blijven kraaien. 55-56. Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri (12). Tacci geeft toelichting bij een herderlijke brief van kardinaal Mercier. Brussel, 3 januari 1915. 57.
Bijlage. Mercier. “Patriottisme et Endurance. Vaderlandsliefde en Standvaste lijdzaamheid”. Herderlijke brief kerstmis 1914.
58.
“Patriottismo e Pazienza”. Italiaanse vertaling herderlijke brief Mercier.
6
103 2.
Kopie. Voorschrift van het Generaal-Gouverneur Moritz von Bissing. Brussel, 2 januari 1915. Kopie brief commandant Lietsch aan burgemeester van Aarschot. Kennisgeving verbod op voorlezen herderlijke brief Mercier. Aarschot, 2 januari 1915.
3.
Kopie. Kennisgevingen verbod op voorlezen herderlijke brief Mercier aan de priester van Hofstade. Vilvoorde, 2-3 januari 1915.
4-7.
Kopie. Moritz von Bissing aan Mercier. Von Bissing verwijt de kardinaal een politiek standpunt in te nemen, hetgeen onverzoenbaar is met zijn functie. Brussel, 5 januari 1915.
8.
Kopie. Telegram von Bissing aan Mercier. Von Bissing verzoekt Mercier niet naar Antwerpen af te reizen. Brussel, 2 januari 1915.
9-10.
Kopie. Verbodsbrieven voorlezing herderlijke brief. Vilvoorde-Leuven, 3 januari 1915.
11-13. Kopie. Mercier aan von Bissing. Toelichting bij zijn houding. Kan niet onverschillig blijven bij het leed van de oorlog. Mechelen, 4 januari 1915 (avond). 14.
Kopie. Mercier aan von Bissing. Aanvullingen op de vorige brief. Mechelen, 5 januari 1915 (ochtend).
15.
Kopie brief Bourne aan Mercier. De aartsbisschop van Westminster stuurt aan op een alliantie met zijn Belgische ambtsgenoot. Westminster, 13 december 1914.
16.
Kopie brief Kardinaal Mercier aan Felix von Hartmann. Mechelen, 5 januari 1915.
17.
Kopie verbodsbrieven voorlezing herderlijke brief Mercier. Tienen, 5 januari 1915.
18.
Kopie Moritz von Bissing aan Kardinaal Mercier. Drukt genoegen uit over de vriendschap van Mercier met de Duitse kardinaal von Hartmann. Brussel, 6 januari 1915.
19-20. Moritz von Bissing aan Priesters van het diocees Mechelen. Verbod op voorlezing van de herderlijke brief, die schadelijk is voor de vrede. Incl. Franse vertaling. Brussel, 7 januari 1915. 21.
“Lettre pastoral de Son Eminence le Cardinal Mercier, Archevêque de Malines, sur le Patriotisme et l’Endurance ». De Tijd. 7 januari 1915.
7
22.
Nota. Het Belgische ministerie van Buitenlandse Zaken in Le Havre vraagt kopieën van de correspondentie over de zaak Mercier. Het Vaticaan weigert deze vertrouwelijke informatie door te spelen.
23.
Telegram parochie Clifton aan Benedictus XV. Steunbetuigingen aan Heilige Stoel en kardinaal Mercier. Bristol, 6 januari 1915.
24.
Telegram aan Benedictus XV. Steunbetuiging met Mercier. Rome, 7 januari 1915.
25.
Kopie. Telegram George Schreiner (Associated Press of America) aan Moritz von Bissing. Schreiner vraagt om informatie over zaak Mercier vrij te geven. Den Haag, 8 januari 1915.
26.
Dépêche. De Berlijnse staatssecretaris ontkent de geruchten dat Mercier aangehouden zou zijn en herhaalt intentie om de zaak in der minne te regelen. Berlijn, 8 januari 1915.
27.
Cijfertelegram Giovanni Battista Vallega aan Gasparri. Volgens Vallega werd Mercier vastgehouden in het aartsbisschoppelijke paleis, maar Vallega weet niet of de aanhouding voortduurt. Den Haag, 9 januari 1915.
28.
Andreas Frühwirth aan Pietro Gasparri. Nuntius Frühwirth brengt het relaas van zijn bemiddelingspogingen via Felix von Hartmann en kardinaal Willem Van Rossum. München, 8 januari 1915.
29-30. Bijlage. Anonieme brief (von Hartmann?) over de “pijnlijke en fatale affaire” Mercier. X heeft van Gouverneur-generaal vier garanties kunnen afdwingen: 1) bevrijding van onschuldige priesters in Duitsland, vrije correspondentie 2) tussen bisschoppen onderling en 3) met de Heilige Stoel, 4) goedkeuring voor de publicatie van een vredesencycliek. 31.
Cijfertelegram. Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. De nuntius stelt voor de neutraliteit van de Heilige Stoel te bewaren en geen publiek oordeel uit te spreken in de zaak Mercier. Brussel, 9 januari 1915.
32.
Telegram Gasparri aan Giovanni Battista Vallega. Gasparri wil dringend weten of Mercier nog vastgehouden wordt of niet. Rome, 9 januari 1915.
33.
Telegram Vallega aan Gasparri. Heeft telegram pas ontvangen. Antwoordt dadelijk. Den Haag, 9 januari 1915.
34.
Niet verzonden kladversie van een telegram van Mercier aan George Schreiner (1e versie) waarin hij de werkwijze van de Duitsers bij zijn ‘gevangenschap’ aanklaagt. Mechelen, 9 januari 1915.
35.
Telegram. Koning Albert aan Gasparri. De vorst betuigt zijn steun aan Mercier. 8
Le Havre, 10 januari 1915. 36.
Telegram. Benedictus XV aan koning Albert. De paus bedankt de koning voor de steun. Rome, 10 januari 1915.
37.
Cijfertelegram. Pietro Gasparri aan Giovanni Battista Vallega. Gasparri wil weten of en op welke manier Mercier vastgehouden wordt. Rome, 8 januari 1915.
38.
Von Wengersky aan Mercier. Wengersky verzendt een kopie van het telegram van Schreiner en verzoekt de kardinaal te antwoorden. Mechelen, 9 januari 1915.
39-40. Mercier aan Schreiner, te kopiëren naar Moritz von Bissing. Mercier verklaart geen woord terug te trekken uit zijn herderlijke brief (2e versie). 41.
Commentaren Moritz von Bissing bij de boodschap van Mercier (1ste versie). De tekst bevat volgens de gouverneur-generaal een aantal manifeste onwaarheden.
42.
Cijfertelegram. Giovanni Battista Vallega aan Pietro Gasparri. Vallega geeft Gasparri het advies om niet te oordelen over de brief van Mercier aan Schreiner. Den Haag, 9 januari 1915.
43.
Giovanni Battista Vallega aan Giovanni Tacci. Vallega geeft Tacci zijn indrukken mee over het telegram Mercier en de toestand in België. Den Haag, 9 januari 1915.
44.
Krantenartikels. ¾ “De Oorlog. De actie tegen Z. Em. Kardinaal Mercier: de Duitse tegenspraak en hare weerlegging”. De Tijd, 8 januari 1915 ¾ “Cardinal Mercier. Conflicting Reports on Singular Incident”. Gazette de Hollande. 8 januari 1915.
45-47. Markies de Villalobar aan de Belgische minister van Buitenlandse zaken (in Le Havre). Villalobar zet de situatie van Mercier uiteen op basis van de informatie die baron von der Lancken hem heeft verschaft. Brussel, 9 januari 1915. 48-75. herderlijke brief Mercier. “Vaderlandsliefde en standvaste lijdzaamheid”. Mechelen, 25 december 1914. 76-77. Pietro Gasparri aan Otto von Mühlberg. Gasparri waarschuwt von Mühlberg dat “het ernstige feit van een opsluiting van een prins van de kerk” de opzegging van de vriendschappelijke relaties met Duitsland tot gevolg kan hebben. Rome, 10 januari 1915. 78.
Telegram Mercier aan Schreiner (2e Versie). Mercier wil niet ingaan op zijn huidige toestand, maar trekt niets terug uit zijn herderlijke brief van kerstmis 1914. Mechelen, 11 januari 1915. 9
79.
Gregory Duncan aan Pietro Gasparri. Ontvangstbevestiging telegram. Rome, 11 januari 1915.
80.
Cijfertelegram. Pietro Gasparri aan Giovanni Battista Vallega. Gasparri stuurt er bij Vallega op aan om voorlezing van de brief van Mercier te ontraden en zo moeilijkheden te vermijden. Rome, 10 januari 1915.
81.
Cijfertelegram. Giovanni Battista Vallega aan Pietro Gasparri. Telegram verzonden naar België. Den Haag, 12 januari 1915.
10
104 2-3.
Kopie. baron Van der Elst aan baron Maximilien d’Erp. Van der Elst waarschuwt d’Erp in deze strikt vertrouwelijke brief voor de publieke opinie. Deze zal de regering het verwijt maken in de zaak Mercier niet al het mogelijke te hebben gedaan. Het “politiek zwaargewicht” d’Erp, die de evenementen van nabij heeft kunnen volgen, moet in Rome ageren bij de Heilige Stoel. Le Havre, 12 januari 1915.
4.
Telegram d’Erp aan Pietro Gasparri. Volgens d’Erp wordt gezegd dat Mercier Mechelen niet kan verlaten. Rome, 12 januari 1915.
6-12.
Telegram Moritz von Bissing aan Schreiner. Duiding bij een (bijgevoegde) boodschap van Mercier die als weinig objectief wordt afgedaan. Brussel, 12 januari 1915.
13.
Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. Tacci belooft de Heilige Stoel opheldering te bieden in de zaak Mercier. Emmanuele de Sarzana brengt kopieën van de correspondentie tussen kardinaal Mercier en Moritz von Bissing naar Rome. Tacci bevestigt in grote lijnen het officiële Duitse relaas van de feiten. Mercier wil zich volgens hen een slachtofferrol aanmeten. Brussel, 14 januari 1915.
9.
Telegram Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. Aankondiging komst Emmanuele de Sarzana. Brussel, 15 januari 1915.
10-37. Herderlijke brief Mercier. Mechelen, 1 – 2 augustus 1914. 38-64. Herderlijke brief Mercier. Mechelen, Kerst 1914. 65.
Vertaling gedeeltes uit de Latijnse brief van Mercier aan de dekens van zijn diocees. Mechelen, 10 januari 1915.
66.
Gregory Duncan aan Eugenio Pacelli. Volgens Duncan bevestigen betrouwbare bronnen in Den Haag dat Mercier drie dagen werd vastgehouden op het aartsbisschoppelijk paleis. Rome, 13 januari 1915.
68.
Cijfertelegram Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. Mercier is vrij, zelfs in de vervulling van zijn bisschoppelijke plichten. Brussel, 15 januari 1915.
69.
Minuut Pietro Gasparri aan Andreas Frühwirth. Ontvangstbevestiging. Rome, 17 januari 1915.
70.
Kopie. Julien Davignon aan Maximilien d’Erp.
11
Davignon bespreekt de wrede behandeling die de Duitse troepen katholieke priesters voorzien. Davignon verwondert zich erover dat de katholieke pers zich niet meer voor die lotgevallen interesseert. Le Havre, 16 januari 1915. 71.
Kopie. Jules Van den Heuvel aan Julien Davignon. Van den Heuvel stuurde een communiqué aan de kranten Liberté en Fribourgeois. Hij communiceert Davignon het antwoord van de laatste krant. Le Fribourgeois wenste geen enkel artikel te publiceren over de zaak omdat het de nota te veralgemenend en sentimenteel vond. Bern, 9 januari 1915.
72.
Cijfertelegram. Giovanni Battista Vallega aan Pietro Gasparri. Vallega kondigt aan dat Amédée Crooij in Rome verslag komt uitbrengen over de affaire rond de herderlijke brief. Den Haag, 18 januari 1915.
73.
Minuut Pietro Gasparri aan Giovanni Tacci. Gasparri bedankt voor het verhelderende relaas van Emmanuele de Sarzana. Rome, 18 januari 1915.
74.
Kopie. d’Erp aan Davignon. D’Erp schrijft Davignon over het incident rond Mercier. Meer bepaald stuurt hij de verklaring van De Sarzana door. Rome, 18 januari 1915.
75-76. Bijlage. Uiteenzetting (compte-rendu) relaas Emmanuele de Sarzana. Rome, 18 januari 1915. 77-79. Minuut Pietro Gasparri aan Giovanni Tacci [aangepaste versie] Gasparri bedankt voor het verhelderende relaas van Emmanuele de Sarzana. Rome, 19 januari 1915. 80-81. Latijnse brief Mercier aan zijn bereidwillige medewerkers, over de foute berichtgeving van het Gouvernement Generaal. Mechelen, epifanie 1915. 82.
Minuut Pietro Gasparri aan Vallega. Ontvangstbevestiging. Rome, 20 januari 1915.
83.
Baron de Ritter de Greunstein aan Pietro Gasparri. De baron zendt Gasparri twee brochures over de zaak Mercier: één met en één zonder imprimatur. De baron vraagt een verhelderend artikel in Osservatore Romano over de zaak want dubbel spel vertroebelt de affaire. Rome, 21 januari 1915.
84.
Andreas Frühwirth aan Pietro Gasparri. De apostolische nuntius in Beieren verzendt een brief waarin Felix von Hartmann het gedrag van Mercier veroordeelt. München, 22 januari 1915.
85.
Bijlage. Vertrouwelijke nota aan de Minister van Buitenlandse Zaken in Berlijn. Weergave van een artikel van Mercier in De Tijd. 19 januari 1915. 12
86.
Minuut Benedictus XV aan Mercier. De paus bedankt voor de zending van Amédée Crooij. Rome, 23 januari 1915.
87.
Minuut Federico Tedeschini aan Gregory Duncan. Tedeschini bedankt de secretaris van de speciale missie van Groot-Brittanië bij de Heilige Stoel voor de brief van 13 januari 1915, waarin hij informatie verschafte over het lot van Mercier. Rome, 23 januari 1915.
88.
Baron Maximilien d’Erp aan Gasparri. Gasparri verzendt een kopie van een brief van Julien Davignon. Rome, 23 januari 1915.
89.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Giovanni Tacci. Gasparri maakt Tacci een pauselijk verzoek kenbaar zich van communicatie over de zaak Mercier te onthouden. Rome, 24 januari 1915.
90.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Giovanni Tacci. Gasparri vraagt gedetailleerde informatie over de locatie van Mercier bij de ondervraging. Rome, 25 januari 1915.
91.
Gasparri aan Tacci. Ontvangstbevestiging telegrammen. Brussel, 25 januari 1915.
92-93. Cijfertelegram Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. Gasparri geeft aan dat Mercier heeft beloofd te zullen zwijgen. Brussel, 26 januari 1915. 94.
Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. Verschaft gedetailleerde informatie over locatie Mercier. Brussel, 27 januari 1915.
13
105 2-3.
Auguste Bruynseels aan Pietro Gasparri. De afgevaardigde van Mercier in Nederland, Bruynseels, stuurt Gasparri een kopie van een Latijnse brief van Mercier aan zijn diocees over de foute berichtgeving van het gouvernement generaal. Den Haag, 27 januari 1915.
4.
Telegram Julien Davignon. 30 januari 1915.
5-7.
Minuut brief Pietro Gasparri aan Andreas Frühwirth. Gasparri deelt de belofte mee van Mercier om zich van verdere commentaar te onthouden. Rome, 1 februari 1915.
8.
Julien Davignon aan Willem Van Rossum. Davignon stuurt Van Rossum kopieën van zijn communicatie met Baron Maximilien d’Erp op 20 en 21 januari. Le Havre, 4 februari 1915.
9-10.
Mercier aan Benedictus XV. Mercier bedankt voor de gastvrije ontvangst die Amédée Crooij werd verleend. Vervolgens geeft hij uiting aan persoonlijke bekommernissen over het lot van de kerk en het vaderland. Mechelen, 14 februari 1915.
11.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Giovanni Tacci. Rome, 16 februari 1915.
12.
Telegram Giovanni Battista Vallega aan Pietro Gasparri. Ontvangst en verzending. Den Haag, 17 februari 1915.
13.
Telegram Pietro Gasparri aan Giovanni Battista Vallega. Verzoek cijfertelegram (11) aan Giovanni Tacci toe te sturen.
14.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Giovanni Tacci. Gasparri wil weten of het waar is dat de volgende zondag in de kerken een lange brief van Mercier zal worden voorgelezen. Rome, 16 februari 1915.
15.
Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. Giovanni Tacci bevestigt het nieuws over de brief van Mercier maar voegt eraan toe dat dit nieuwe schrijven geen moeilijkheden met zich zal brengen. De brief “Pio decimo e Benedetto decimoquinto” bevat geen elementen over de stand van zaken in België. Brussel, 19 februari 1915.
16.
Federico Tedeschini aan Raaijmaakers. Tedeschini bedankt de deken van Bergen op Zoom Raaijmaakers voor de kopie van de brief van Mercier aan zijn bisdom. Rome, 5 maart 1915.
17.
Verzending herderlijke brief “Sua Santita et Somma Ponteficie” van Mauro Caruana, de aartsbisschop van Malta.
14
18-19. Otto von Mühlberg aan Rudolf von Gerlach. Verkneukelt zich in de woorden die de Paus aan journalist Latapie zou hebben uitgesproken. Klacht over de leugenachtigheid van de vijand. Mercier blijft de gouverneur-generaal pijnlijke moeilijkheden berokkenen. Lugano, 26 juni 1915. 20.
Otto von Mühlberg aan Pietro Gasparri. Von Mühlberg bespreekt Merciers herderlijke brief van april 1915, zijn politieke engagementen en de hetze die in Belgische katholieke kringen tegen de Duitse overheden wordt gevoerd. Lugano, 3 juni 1915.
21-22. Aalmoezenier Hospices Civiles de Toulons kanunnik Chastain aan Pietro Gasparri. Over de storm van protest die de verklaringen van journalist Latapie in Toulons hebben uitgelokt. 23-24. Krantenartikels Chastain. “Nos Evêques Français de la Frontière », « Le Cardinal Mercier et le Pape Benoït XV » - met gecensureerd gedeelte en « Le Cardinal Mercier et les ‘Evêques de France’ ». 25-28. Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. Verslag over de acties ondernomen door de nuntiatuur rond het incident met de herderlijke brief van kerstmis 1914. Brussel, 24 augustus 1915. 29-30. Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. Verzending kopie van een brief van Mercier die Tacci’s versie van de feiten bevestigt. Brussel, 25 augustus 1915. 31.
Pietro Gasparri aan Giovanni Tacci. Ontvangstbevestiging. Rome, 13 september 1915.
32-48. Nauwkeurig verslag Mercier m.b.t. onderhoud met Baron von der Lancken over de herderlijke brief “Appèl à la Prière. Oproep tot Gebed”. 49-56. Herderlijke brief Mercier “Appèl à la Prière. Oproep tot Gebed ». 58-73. Open brief Mercier, « Au Clergé et aux fidèles de notre Diocèse. La Dévotion au Christ et à sa divine mère ». 74-85. Open brief Mercier. « Pour les jours de la Toussaint et des Trépassés ». 86.
Mercier in de pers. ¾ “Un fantastico colloquio fra il Card. Pietro Gasparri e von Eüwl [ex kanselier van Pruissen]. L’arresto del Cardinal Mercier non confermato ». Corriere d’Italia. 9 januari 1915. ¾ “Le gouvernement général nous communique la note suivante” Petite Gazette. 9 januari 1915. ¾ “Una lettera del Card. Mercier ai diocesani di Malines”. Corriere d’Italia, 21 januari 1915. ¾ “Il Cardinale Mercier”. L’Osservatore romano. 22 januari 1915. ¾ « Il caso del Card. Mercier. Ciò che si dichiara a Berlino sulla condotta del governatore del Belgio ». Corriere d’Italia. 24 januari 1915. ¾ « Le Cardinal Mercier. La Croix, 10 februari 1915. ¾ « Les démêlés du cardinal Mercier avec les Allemands, racontés par lui-même. Un intéressant document inédit ». La Croix, 5 augustus 1915.
15
106 203. Het neutrale statuut van België en de Duitse legitimering voor de invasie. 1915. 2-4.
Nota « Sur la Neutralité Belge ». Uitspraken over het neutrale statuut van België van commandant Collon, oud-kabinetschef ministerie van Oorlog, koning Albert, een Duits militair attaché in Brussel en minister van oorlog Charles de Brocqueville.
5-7.
Nota « Belgique et Grêce » van Loiseau. Ontkent de gelijkenis tussen de bezetting van een gedeelte van het Griekse territorium door de geallieerden met de Duitse territoriale schending van België.
8-11.
Krantenartikels over de Belgische neutraliteit en de redenen voor de Duitse invasie. ¾ “Why we are at War”. The Times, 8 maart 1915. ¾ “Il Belgio e la Serbia furono i ‘pretesi’ della guerra. Stupefacenti confessioni del ‘Times’. L’Unità Cattolica, 28 maart 1915. ¾ “La risposta della Germania a Lord Haldane”. Popolo Romano, 5-6 april 1915. La Corrispondenza, 5 april 1915. ¾ « Wie England vor 28 Jahren über di belgische Neutralität dachte”. Bayerische Staatszeitung, 7 april 1915.
12-30. Nota “La Neutralità Belga”. Vertaling uit het Duits. 31-36. Felix von Hartmann aan Benedictus XV. Ontkent alle beschuldigingen die de geallieerden tegen Duitsland opwerpen. Roept de paus op om kant te kiezen in het conflict (“surtout les Catholiques d’Allemagne se réjouraient du fond de leur coeur de voir de plus en plus relevée la position internationale du Pape”) en denigrerende uitlatingen ten opzichte van de zogenaamde Kantiaanse invloed op het Duitse denken achterwege te laten. Keulen, 7 november 1915. 204. Reconstructie van de Leuvense universiteitsbibliotheek. 1915. 38-39. Franz Schollaert en Julien Liebaert aan Benedictus XV. Vragen pauselijke steun voor de wederopbouw van de Leuvense universiteitsbibliotheek. Le Havre, 15 april 1915. 40-41. Minuut Federico Tedeschini aan Julien Liebaert. De paus leeft mee met de universiteit. De oorlogsvoerders moeten waken over de bewaring van artistiek en wetenschappelijk erfgoed. Rome, 1 mei 1915. 42-46. Minuut Federico Tedeschini aan Franz Schollaert. Paus stelt werken uit Vaticaanse bibliotheek ter beschikking. Rome, 1 mei 1915. 47-48. Minuut Federico Tedeschini aan Julien Liebaert. Rome, 8 mei 1915. 49-50. Minuut Pietro Gasparri aan Franz Schollaert. Rome, 8 mei 1915. 51-73. 1a e 2a Nota dei libri che d’ordine di Sua Santità Benedetto XV la Biblioteca Apostolica Vaticana invia all’Università Cattolica di Lovanio. Eerste en tweede lijst van werken die de Vaticaanse Apostolische Bibliotheek naar de wens van Paus Benedictus XV aan de Katholieke Universiteit Leuven doneert. 16
Rome, mei 1915. 74.
Minuut brief Pietro Gasparri aan Jules Van den Heuvel. Verzending van een kopie van de brief aan Schollaert. Rome, 9 mei 1915.
75-76. Andreas Frühwirth aan Pietro Gasparri. De universiteit van München wil de Leuvense bibliotheek helpen heropbouwen. Voorstel om de benedictijn Germanus Morin als directeur voor de werken aan te stellen. München, 22 september 1915. 77.
Entrefilet Ossevatore Romano met pauselijk besluit tot schenking werken uit apostolische bibliotheek. Rome, 9 mei 1915.
78.
Franz Schollaert aan Deploige. Schollaert is verbolgen omdat de pauselijke brief bevat geen enkele allusie op de vernieling van de bibliotheek door de Duitsers. Ontgoocheling dat macht over recht lijkt te primeren. Le Havre, 14 mei 1915.
79.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Giovanni Tacci. Over zending naar Duitsland van een Leuvens oud student en doctor om steun te zoeken voor de wederopbouw van de universiteit. Rome, 1 oktober 1915.
80.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Giovanni Tacci. Gasparri verzoekt bevestiging ontvangst telegram. Rome, 6 oktober 1915.
81.
Cijfertelegram Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. Duitse hulp ligt gevoelig. Zou zowel in de publieke opinie, het episcopaat als de Belgische overheid de patriottische gevoelens aanwakkeren. Giovanni Tacci belooft de zaak aan Mercier voor te leggen. Brussel, 9 oktober 1915.
82-83. Minuut brief Pietro Gasparri aan Andreas Frühwirth. De Beierse nuntius wordt op de hoogte gesteld van de problemen rond het voorstel van Duitse hulp. In de heropbouw van de bibliotheek. Rome, 13 oktober 1915.
17
107 205. Politiek-religieuze situatie in België. 1915. 2-8.
Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. Stand van zaken en communicatie over nieuwe herderlijke brief Mercier die de slag bij de Marne in herinnering brengt. Gecodeerde fragmenten. Twee bijlagen: « Affiches, arrêtés et Avis allemands » en « les affiches allemandes ». Brussel, 18 oktober 1915.
9-13.
Gedecodeerde kopie stand van zaken Giovanni Tacci. Brussel, 18 oktober 1915.
14.
Krantenartikel “An die belgischen Katholiken”. Over een eventuele heropbouw van de Leuvense universiteitsbibliotheek onder de deskundige leiding van de benedictijn dom Germanus Morin uit de abdij van Maredsous. Duitsland, ongedateerd.
15-17. Nota over het “geval Mercier”. De Duitse regering heeft ontdekt dat de opruiende pastorale brief van het Sint Michielsfeest door Londen was geïnspireerd. Mercier, die propaganda voert via bisschop Dewachter in de Britse hoofdstad, is zo de bron van agitatie. Duitsland, ongedateerd. 18-19. Otto von Mühlberg aan Rudolf von Gerlach. De curie moet uit menslievendheid ageren tegen Mercier. Zijn gedrag zal in België “weitere Blutopfer” kosten. Lugano, 20 oktober 1915. 206. Felix von Hartmann presenteert Heilige Stoel dossier rond Mercier. 1915. 21-32. Rapport Kardinaal Felix von Hartmann – afgeleverd bij zijn komst naar Rome in november 1915. Over het openlijke optreden van kardinaal Mercier (I), de relaties met de kardinaal (II) en de kardinaal als politicus (III). Keulen, november 1915. 33-51. Italiaanse vertaling Rapport Felix von Hartmann. Keulen, november 1915. 52-54. “Les démêlés du cardinal Mercier avec les Allemands racontés par lui-même. Sont récit confirme point par point ceux que nous avons publiés ». Weergave van een artikel uit La Croix in Le Vingtième Siècle, 6 augustus 1915. 55-61. Kopieën Mercier aan Moritz von Bissing. Mechelen, 14 mei 1915. 62-66. Duits verslag Sint Michielsviering en de opruiende toespraak van kardinaal Mercier. Incl. Italiaanse vertaling. 68-71. Brief Otto von Mühlberg aan Felix von Hartmann. Benoeming Amédée Crooij uitstellen tot na de oorlog. Rome kan zich beter niet tegen Duitse protestanten richten. Hij geniet bij hen een grote populariteit. Incl. Italiaanse vertaling. Lugano, ongedateerd.
18
108 207. Sedisvacatie Bisschopszetel Doornik. Overlijden Gustave Walravens, benoeming Amédée Crooij. 19151916. 2-3.
Mercier aan Pietro Gasparri. Bekendmaking overlijden Gustave Walravens, bisschop van Doornik. Stelt titulair kanunnik Douterlungue en Mgr. De Waechter voor als mogelijke opvolgers. Mechelen, 15 februari 1915.
4.
Telegram Julien Davignon aan Baron Maximilien d’Erp. Wil mening kardinaal Mercier kennen in de opvolgingskwestie voor de bisschopszetel van Doornik. Le Havre, 20 februari 1915.
5.
Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. Grafrede Gustave Walravens aan kanunnik Lemaitre. Verzoek om tot verkiezing nieuwe bisschop over te gaan. Brussel, 1 maart 1915.
6-15.
Grafrede Gustave Walravens.
16-17. Herderlijke brief. “Le chapitre de l’église cathédrale de Tournay. Au clergé et aux fidèles du diocèse. Salut en notre-seigneur Jésus-Christ ». 18.
Jules Lemaître aan Pietro Gasparri. Rond overlijden Gustave Walravens. Doornik, 24 februari 1924.
19.
Minuut Pietro Gasparri aan kardinaal Mercier. Toekenning faculteiten. Rome, 3 maart 1915.
20-22. Minuut Pietro Gasparri aan kardinaal Gaetano De Lai – Congregatie van het Consistorie. I.v.m. faculteiten voor Mercier. Rome, 8 maart 1915. 23-24. Mercier aan Benedictus XV. Evaluatie kandidaten Joseph Douterlugne, Paulin Ladeuze, Amédée Crooij, Valère Cantineau en Jules Lemaître. 25.
Minuut brief Pietro Gasparri aan Giovanni Tacci. Rome, 18 maart 1915.
26.
Kopie Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. Moritz von Bissing verzoekt keuze Mgr. Amédée Crooij als bisschop van Doornik. Brussel, 20 maart 1915.
27.
Minuut brief Pietro Gasparri aan Gaetano De Lai. Verstuurt laatste brief Mercier. Rome, 31 maart 1915.
28-29. Minuut brief Pietro Gasparri aan Mercier. Over onderhoud met Benedictus XV rond de opvolgingskwestie. Rome, 8 april 1915. 30.
Minuut brief Pietro Gasparri aan Gaetano De Lai. Opvolgingskwestie Gustave Walravens. Rome, 20 mei 1915.
19
31-32. Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. Beoordeling Kandidaten Doornik. Jules Lemaître, Joseph Douterlugne en Valère Cantineau. Brussel, 5 mei 1915. 33.
Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. Rond de opvolging van Gustave Walravens. Brussel, 2 juli 1915.
34-35. Minuut brief Pietro Gasparri aan Giovanni Tacci. Ontvangstbevestiging. Rome, 17 juli 1915. 36.
Gaetano De Lai aan Federico Tedeschini. Wil informatie over Cantineau en Douterlugne. Rome, 30 juli 1915.
37.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Giovanni Battista Vallega. Douterlugne of Cantineau? Rome, 31 juli 1915.
38.
Cijfertelegram Giovanni Battista Vallega aan Pietro Gasparri. Veilige communicatie met Belgische bisschoppen momenteel onmogelijk. Den Haag, 1 augustus 1915.
39.
Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. Antwoord op telegram rond benoeming nieuwe bisschop Doornik. Brussel, 2 augustus 1915.
40.
Cijfertelegram Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. Over de twee weerhouden kandida ten. Brussel, 8 augustus 1915.
41.
Minuut Pietro Gasparri aan Gaetano De Lai. Rome, 10 augustus 1915.
42.
Cijfertelegram Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. Dringend kandidatuur Douterlugne opheffen. Brussel, 23 augustus 1915.
43.
Minuut brief Federico Tedeschini aan Thomaso Pio Boggiani. Tedeschini stuurt de assessor van de Congregatie van het Consistorie een cijfertelegram over de opheffing van de kandidatuur van Douterlugne. Rome, 24 augustus 1915.
44.
Thomaso Pio Boggiani aan Tedescini. Teruggave rapport Giovanni Tacci rond bisschopskeuze Doornik. Rome, 25 augustus 1915.
45-48. Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. Rapport over de verkiezing van de bisschop van Doornik. Amédée Crooij moet verkozen worden, want Douterlugne zou een relatie hebben met een meisje uit de stad. Met bijlagen. Brussel. 26 augustus 1915. 49.
Bijlage 1. Nota over de kwestie-Douterlugne. Een kloosterzuster keek door het sleutelgat en zag Douterlugne een zekere ‘Tizia’ kussen. De decaan liet Douterlugne beloven dat het niet meer zou gebeuren, maar de clericus gaf de relatie volgens Giovanni Tacci niet op. Brussel, 26 augustus 1915.
20
50.
Bijlage 2: Telegrammen Giovanni Tacci aan Giovanni Battista Vallega en Julien Davignon aan Baron Fallon. Rond kwestie-Douterlugne. s.d.
51-52. Bijlage 3: Giovanni Tacci aan Carton de Wiart. Bekendmaking kandidaat-bisschoppen Doornik. Brussel, 14 april 1915. 53.
Bijlage 4: Minister van Justitie Carton de Wiart aan Giovanni Tacci. “Non obstat” benoeming Douterlugne. Le Havre, 24 april 1915.
54.
Bijlage 5. Bijkomend bewijsmateriaal in de affaire “Tizia”. Brussel, 26 augustus 1915.
55-57. Mercier aan Pietro Gasparri. Over de benoeming van Amédée Crooij. De Duitsers willen dat deze wordt uitgesteld tot na de oorlog. s.d.
21
109 2-3.
Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. Informatie over Amédée Crooij, verschaft door E. Evrard en Emile Thibaut, s.j. Brussel, 28 augustus 1915.
4.
Cijfertelegram Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. Emmanuele de Sarzana komt rapporteren in Rome. Brussel, 5 september 1915.
5.
Telegram Pietro Gasparri aan Giovanni Tacci. De Staatssecretaris beklaagt zich over vertraging komst Emmanuele de Sarzana. De benoeming is immers dringend. Rome, 6 september 1915.
6.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Giovanni Tacci. De Duitse overheden hebben geen enkel recht zich met bisschoppelijke aanstellingen te moeien, maar toch wil Pietro Gasparri weten of ze geen bezwaar zullen hebben tegen aanstelling Amédée Crooij. Rome, 14 september 1915.
7.
Cijfertelegram Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. De Duitse overheden zullen de benoeming aanvaarden. Brussel, 21 september 1915.
8.
Assessor Congregatie van het Heilig Officie aan Pietro Gasparri. Verheffing Amedée Crooij tot bisschop van Doornik. Rome, 22 september 1915.
9-10.
Commissaris Congregatie van het Heilig Officie aan Pietro Gasparri. Bevestiging dat in de registers van het Hoog Tribunaal zich niets ten laste van Amédée Crooij bevindt. Rome, 23 september 1915.
11.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Giovanni Tacci. Canoniek benoemingsproces in werking gesteld. Rome, 25 september 1915.
12.
Minuut Pietro Gasparri aan Giovanni Tacci. Verzending canoniek proces. Rome, 6 oktober 1915.
13.
Amédée Crooij aan Benedictus XV. Bedankt Heilige Vader voor benoeming. Doornik, ongedateerd.
14.
Minuut Pietro Gasparri aan Giovanni Tacci. Verzending brief aan Amédée Crooij als antwoord op zijn uiting van dank. Rome, 21 oktober 1915.
15.
Minuut Pietro Gasparri aan Amédée Crooij. Antwoord op uiting van dank. Rome, 21 oktober 1915.
16.
Thomaso Pio Boggiani aan Eugenio Pacelli. Verzending apostolische bullen benoeming Amédée Crooij, door te sturen naar Giovanni Tacci. Rome, 15 december 1915.
22
17.
Minuut brief Eugenio Pacelli aan Giovanni Tacci. Verzending apostolische bullen ter benoeming Amédée Crooij. Rome, 16 december 1915.
18.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Giovanni Tacci. Verzoek dat Amédée Crooij zich onthoudt van elke uitspraak die de Duitse overheden kan ontstemmen. Rome, 15 december 1915.
19-23. Gecodeerd rapport Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. Van der Lancken beklaagt zich over de manier van werken van de nuntius. Hij had de Duitse overheid niet voorafgaandelijk op de hoogte gebracht van benoeming Amédée Crooij. Rome, 30 december 1915. 24.
“Monseigneur Amédée Crooij ». La bonne sémence. Bulletin Paroissial hebdomadaire 42 (17 oktober 1915) 329-330.
25.
«Le nouvel Evêque de Tournai ». L’information de Bruxelles. 17 oktober 1915.
26-27. Nota Moritz von Bissing over benoeming Amédée Crooij. In België bekijkt men de keuze van de nieuwe bisschop van Doornik als een overwinning van Mercier op de Duitsers. Brussel, najaar 1915. 28.
Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. Over de bisschopswijdingsceremonie van Amédée Crooij. Brussel, 10 januari 1916.
29.
Minuut brief Pietro Gasparri aan Giovanni Tacci. Bedanking voor het relaas van de bisschoppelijke wijding. Rome, 29 januari 1916.
30-31. Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. Verzending eed van trouw van de nieuwe bisschop van Doornik. Brussel, 22 januari 1916. 32.
Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. Verzending taks voor de apostolische bullen. Brussel, 22 januari 1916.
33-34. Minuut brief Pietro Gasparri aan Giovanni Tacci. Pietro Gasparri heeft gecodeerde rapport van 30 december 1915 grondig bestudeerd. Hij stelt onvolkomenheden vast. De staatssecretaris wijst Giovanni Tacci erop dat hij voorafgaandelijk had gevraagd of de benoeming geen Duitse weerstand zou opwekken en dat het steeds mogelijk was geweest een andere kandidaat tot bisschop te wijden. Rome, 26 januari 1916. 35.
Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. Verzending eerste herderlijke brief van Amédée Crooij. Brussel, 25 januari 1916.
36-37. Herderlijke brief. « Amédée-Marie Crooij, par la grace de Dieu et du Saint-Siège apostolique évêque de Tournay, au clergé et aux fidèles de notre diocèse, salut et bénédiction en N.-S. J-C ». 38.
Minuut brief Pietro Gasparri aan Giovanni Tacci. Bisschoppelijke eed ontvangen. Wordt naar gewoonte doorgestuurd naar Congregatie van het Consistorie. Rome, 14 februari 1916.
39.
Minuut brief Pietro Gasparri aan Gaetano De Lai. Verzending bisschoppelijke eed Amédée Crooij. 23
Rome, 14 februari 1916. 40.
Minuut brief Pietro Gasparri aan Giovanni Tacci. Taksen Apostolische bullen doorgestuurd naar Congregatie van het Consistorie. Rome, 16 februari 1916.
41.
Minuut brief Pietro Gasparri aan Giovanni Tacci. Bevestiging ontvangst herderlijke brief Amédée Crooij. Rome, 14 februari 1916.
43.
Minuut brief Pietro Gasparri aan Pietro Martinacci. Taksen voor de bullen. Rome, 16 februari 1916.
44.
Ricordo. Verwijzing naar Fasc. 138. Pos. 262. Daarin bevindt zich een rapport van Achille Locatelli aan Pietro Gasparri over de hachelijke toestand waarin de bisschop van Doornik zich bevindt. Brussel, 3 juni 1917.
208. Diplomatieke crisis rond zending Mercier naar Rome. 1915. 45.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Giovanni Tacci. Benedictus XV wil Congregatie voor Seminaries en Universiteiten organiseren en zoekt daarvoor samenwerking met kardinaal Mercier. Rome, 28 oktober 1915.
46-48. Andreas Frühwirth aan Pietro Gasparri. Otto von Mühlberg en baron von der Lancken-Wakenitz hebben officieel bezoek gebracht. Onderwerp was het gedrag van kardinaal Mercier en de dringende noodzaak tot maatregelen van de Heilige Stoel. Om publiek schandaal te vermijden kan het volstaan hem voor een zekere tijd naar Rome te sturen. München, 25 oktober 1915. 49-50. Bijlage 1. Pro-memoria Moritz von Bissing aan Heilige Stoel. Clerus in België zorg voor agitatie. Mercier is de aanstichter en betekent zo een gevaar voor de openbare veiligheid in België. Brussel, ongedateerd. 51-54. Bijlage 2. Pro-Memoria Moritz von Bissing aan Mercier. De ernst en de draagkracht van de herderlijk brief kan in de huidige politieke en militaire toestand niet overdreven worden. Brussel, ongedateerd. 55-56. Bijlage 3. Anonieme brief aan Felix von Hartmann. De auteur haalt Mercier door het slijk. De kardinaal is volgens het schrijven verantwoordelijk voor de geheime en monsterlijke verdragen die de gehele Belgische bevolking aan het perfide “Albion” hebben overgeleverd. Hij verdient het niet langer de geestelijke leider der Belgen te zijn en heeft het zelfs nooit verdiend. Via intriges, handige leugens en favoritisme wist hij zich een despotische positie aan te meten in het land. Zo werd de Vlaming Thomas-Louis Heylen via vriendjespolitiek bisschop van Namen. Pius X was op de hoogte van die usurpaties en wilde hem wegpromoveren naar de Romeinse curie, maar Mercier weigerde omdat hij niets minder dan het pausdom ambieerde. Mechelen, 13 oktober 1915.
24
110 2-6.
Anoniem en ongedateerd rapport Il Cardinale Mercier. Vertaling uit het Duits. Drie maanden lang zet Mercier halsstarrig zijn opruiende politiek verder. Hij voert publiciteit rond dit koppige verzet. De laatste zin van het rapport, over een vervanging van Mercier door bissschop Thomas-Louis Heylen, “l’uomo col quale le autorità tedesche sono andate benissimo d’accordo”, werd doorhaald.
7.
Cijfertelegram Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. Mercier staat op het punt te vertrekken naar Rome. Brussel, 3 november 1915.
8.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Giovanni Tacci. Een programma voor studies voor de Katholieke Seminaries en Universiteiten kan basis discussie worden. Rome, 4 november 1915.
9.
Cijfertelegram Andreas Frühwirth aan Pietro Gasparri. Mercier zal niet tegengehouden worden bij terugkomst naar België. Duitse overheden willen verdere moeilijkheden vermijden. München, 7 november 1915.
10.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Giovanni Tacci. De Duitse overheden verdenken Giovanni Tacci ervan Mercier geheime instructies en nieuws over de oorlog te hebben doorgespeeld. Tacci wordt verzocht geen buitenlandse brieven door te sturen zonder ze gelezen te hebben. Opdracht telegram te vernietigen. Rome, 9 november 1915.
11.
Andreas Frühwirth aan Pietro Gasparri. Heeft komst naar Rome Mercier meegedeeld aan de bevoegde Pruissische minister. München, 9 november 1915.
12.
Cijfertelegram Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. Mercier vertrekt op 12 november via Straatsburg. Brussel, 11 november 1915.
13.
Cijfertelegram Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. Mercier ruikt onraad. Vraagt garantie dat hij terug naar België zal mogen keren. Brussel, 13 november 1915.
14.
Cijfertelegram Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. Algemene vrees dat Duitsers terugkeer verhinderen. Vrees voor de gevolgen van een dergelijke politiek. Brussel, 13 november 1915.
15.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Giovanni Tacci. Onderhandelingen met Duitsers zijn lopend. Rome, 13 november 1915.
16.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Andreas Frühwirth. Wil weten of Duitse autoriteiten terugreis Mercier niet zullen verhinderen. Dit zou onverstandig zijn want Italiaanse regering riskeert bij wijze van represaille wel eens moeilijk doen over de reis van de Keulse kardinaal Felix von Hartmann. Rome, 13 november 1915.
17-20. Rapport Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. Over reacties Duitse overheden op vertrek Mercier naar Rome. Brussel, 13 november 1915.
25
21-22. Bijlage. Brief Mercier aan Benedictus XV. Uitleg voor het uitstel van zijn vertrek. Toelichting reactie van het Belgische volk naar aanleiding hiervan. Mechelen, 12 november 1915. 23.
Cijfertelegram Andreas Frühwirth aan Pietro Gasparri. Mercier stelt vertrek uit zonder reden op te geven. Verzoek verlenging van zijn verblijf in Rome. Duitsers zien zich gedwongen in te grijpen. München, 15 november 1915.
24.
Telegram Pietro Gasparri aan Andreas Frühwirth. Mercier blijft niet langer dan nodig in Rome. Garantie terugreis zal zijn vertrek uit België bespoedigen. Rome, 15 november 1915.
25.
Cijfertelegram Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. De brief met de uitleg van Mercier, die evenwel niets nieuws aanbrengt, is verzonden. Brussel, 15 november 1915.
26.
Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. Over onderhoud met von der Lancken m.b.t. de motieven van uitsel van de afreis van kardinaal Mercier. Brussel, 15 november 1915.
27-28. Andreas Frühwirth aan Pietro Gasparri. Het gedrag van Mercier rond zijn afreis heeft kwaad bloed gezet bij Moritz von Bissing. Donderpreken tegen de Duitse bezetting in herdenkingsmissen voor de gevallen Belgische soldaten gooien olie op het vuur. München, 15 november 1915. 29-30. Brief Otto von Mühlberg aan Rudolf von Gerlach. Verzoekt verlengd Romeins verblijf Mercier. Incl. Italiaanse vertaling. Lugano, 19 november 1915. 31.
Giovanni Battista Vallega aan Pietro Gasparri. Priester Bruynseels heeft brief ontvangen van Mercier, waarin hij aankondigt dat hij na zijn verblijf in Rome de Belgen in Frankrijk, Engeland en Nederland wil bezoeken. Via een telegram van Andrea Carlo Ferrari, de aartsbisschop van Milaan, wordt Pietro Gasparri op de hoogte gesteld van aankomst Mercier. Den Haag, 22 november 1915.
32.
Cijfertelegram Andreas Frühwirth aan Pietro Gasparri. Over brief von Mühlberg aan Rudolf von Gerlach. München, 26 november 1915.
33.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Giovanni Tacci. Formele Duitse garantie van gemakkelijke terukeer Mercier. Rome, 28 november 1915.
34-35. Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Andreas Frühwirth. Wacht nog steeds op formele garantie dat Mercier naar België kan terugkeren wanneer hij dat wenst. München, 28 november 1915. 36.
Telegram Otto von Mühlberg aan Pietro Gasparri. Garantie terugkeer Mercier, maar zo lang mogelijk uit te stellen. Lugano, 6 december 1915.
26
37.
Minuut Pietro Gasparri aan Giovanni Tacci. Ontvangstbevestiging voorgaande rapporten. Rome, 6 december 1915.
38.
Telegram Pietro Gasparri aan Otto von Mühlberg. Bedanking aan de keizerlijke regering voor de gedane beloftes. Rome, 6 december 1915.
39.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Francesco Marchetti-Selvaggiani. Gasparri verwacht een geschreven boodschap in verband met de vrije terugkeer van Mercier. Rome, 6 december 1915.
40.
Cijfertelegram Francesco Marchetti-Selvaggiani aan Pietro Gasparri. Duitsers willen garanties over de duur van het verblijf van Mercier in Rome. Bern, 7 december 1915.
41.
Minuut Pietro Gasparri aan Andreas Frühwirth. Ontvangstbevestiging vroegere brieven. Rome, 7 december 1915.
42.
Mercier aan Pietro Gasparri. Belgen willen hun grieven voorleggen aan een onpartijdig tribunaal. Belgische bisschoppen willen hun Duitse en Oostenrijks-Hongaarse collega’s aanschrijven. Mechelen, 5 december 1915.
44-76. Klad van brief Belgische Bisschoppen aan hun Duitse en Oostenrijks-Hongaarse ambtgenoten – met bijlagen. Mechelen, 24 november 1915. 77.
Francesco Marchetti-Selvaggiani aan Pietro Gasparri. Over de telegrammen rond de komst van kardinaal Mercier. Bern, 8 december 1915.
78.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Giovanni Tacci. Vreest dat nieuwe herderlijke kerstboodschap Mercier zijn weerslag zal vinden in represailles tegen de Belgische bevolking. Rome, 10 december 1915.
79.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Giovanni Tacci. Communiceert bedoeling Mercier tot het begin van 1916 in Rome te houden. Rome, 11 december 1915.
80.
Otto von Mühlberg aan Pietro Gasparri. De ongehoorzaamheid die Mercier bij het volk opwekt zullen het land blootstellen aan nieuwe catastrofes en een bloedig verlies van mensenlevens. Lugano, 11 december 1915.
81.
Cijfertelegram Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. Mercier publiceert Kerstboodschap niet. Aandrang uit verschillende hoeken om over te gaan tot benoeming bisschop van Doornik. Brussel, 13 december 1915.
82.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Giovanni Tacci. Bisschoppen van Duitsland en Oostenrijk hebben geen toevlucht genomen bij de Heilige Stoel. Brussel, 18 december 1915.
83.
Cijfertelegram Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. Mercier plant vertrek naar Rome rond 15 januari 1916. Eerst moet de bisschop van Doornik gewijd worden. 27
Brussel, 24 december 1915. 84.
Cijfertelegram Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. Mercier wilde met zijn brieven Heilige Stoel op de hoogte stellen van zijn situatie. Brussel, 24 december 1915.
85.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Giovanni Tacci. Het publiek wordt best niet ingelicht over vertrek Mercier naar Rome. Rome, 28 december 1915.
86.
Minuut Pietro Gasparri aan Otto von Mühlberg. Bevestiging ontvangst garanties rond de reis van Mercier. Rome, 28 december 1915.
28
111 209. Krantenartikels Théofile Hénusse (s.j.) over de vredesvoorwaarden Heilige Stoel. 1916. 2.
Cijfertelegram Giuseppe Aversa aan Pietro Gasparri. De Belgische jezuïet Théofile Hénusse zet in Engelse kranten de vredesvoorwaarden van de Heilige Stoel uiteen en stelt daarbij o.m. onafhankelijkheid van België voorop. Petropolis (Brazilië), 26 januari 1916.
3.
Minuut Pietro Gasparri aan Giuseppe Aversa. Bedanking voor inlichting. Verzoek verzenden tekst artikels. Rome, 29 januari 1916.
4.
Cijfertelegram Andreas Frühwirth aan Pietro Gasparri. Duitse overheid vraagt eventuele rechtzetting van de informatie die door Théofile Hénusse werd verspreid, meer bepaald m.b.t. de aan Duitsland op te leggen herstelbetalingen en de vooropgestelde ontruiming van de Duitse territoriale aanwinsten. München, 29 januari 1916.
5.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Andreas Frühwirth. De rechtzetting is gebeurd in L’Osservatore Romano. De Heilige Stoel is niet van plan haar absolute onpartijdigheid op te geven. Rome, 1 februari 1916.
6.
Giuseppe Aversa aan Pietro Gasparri. Citeert verklaringen Théofile Hénusse. Petropolis, 29 januari 1916.
7.
Francesco Ragonesi aan Pietro Gasparri. Verzending krantenartikels verklaringen Théofile Hénusse. Madrid, 4 februari 1916.
8.
Krantenartikels rond Théofile Hénusse in de Spaanse pers. ¾ “La Paz futura. ‘Nota’ de la embajada inglesa ». La Epoca, 22 januari 1916 ¾ « Nota official de la Embajada de Alemania ». El Debate. 4 februari 1916.
9.
Minuut Pietro Gasparri aan Francesco Ragonesi. Ontvangst entrefilets. Rome, 19 februari 1916.
210. Polemiek rond houding kardinaal Mercier. Cijfertelegrammen. 1916. 11.
Cijfertelegram Francesco Marchetti-Selvaggiani aan Pietro Gasparri. “Bisschop van Namen” vertrekt van Bern naar Rome. Bern, 5 januari 1915.
12.
Cijfertelegram Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. Afspraak codetaal om komst Mercier mee uit te drukken. Brussel, 11 januari 1916.
13.
Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. Mercier is vertrokken naar Rome, in het gezelschap van zijn Vicaris-Generaal Mgr. Van Roey. Brussel, 12 januari 1916.
14.
Minuut Pietro Gasparri aan Giovanni Tacci. Mercier en Van Roey zijn goed aangekomen. Rome, 17 januari 1916.
29
15.
Telegram Andrea Carlo Ferrari aan Pietro Gasparri. Aankondiging komst Mercier. Milaan, 13 januari 1916.
16.
Minuut Pietro Gasparri aan Giovanni Tacci. Ontvangst brief afreis Mercier. Rome, 28 januari 1916.
17.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Giovanni Tacci. Verlenging verblijf Mercier voor werkzaamheden rond de Congregatie voor Seminaries en Universiteiten. Rome, 31 januari 1916.
18.
Cijfertelegram Andreas Frühwirth aan Pietro Gasparri. Keulse Kardinaal Felix von Hartmann verzekert dat Mercier vrije doorgang krijgt naar België. München, 3 februari 1916.
19.
Cijfertelegram Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. Tacci moet Mercier informeren over brief Gouverneur-generaal Moritz von Bissing aan bisschop Amédée Crooij van Doornik. Brussel, 12 februari 1916.
20-23. Otto von Mühlberg aan Rudolf von Gerlach. Spottende brief over “Hetzagitator” Mercier die het waagt binnen de muren van het Vaticaan te verbroederen en samen te zweren met vrijmetselaars, antiklerikalen en “Giordano Bruni”-gezellen. Uit vertrouwen in het rechtvaardigheidsgevoel van de Heilige Stoel, gelooft von Mühlberg niet dat zij zich zou verzetten tegen een uitwijzing van Mercier. Incl. Italiaanse vertaling. Lugano, 11 februari 1916. 24-25. Otto von Mühlberg aan Eugenio Pacelli. Over zaak Mercier. In het Vaticaan heeft men volgens von Mühlberg kunnen vaststellen dat de politicus in Mercier de priester in hem volledig verstikt. Het feit dat Mercier vijanden van de kerk ontvangt in het Vaticaan zal bij de gelovigen in Duitsland en elders golven van protest veroorzaken. Lugano, 14 februari 1915. 26.
Cijfertelegram Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. Iedereen vraagt nieuws rond Mercier. Geruchten dat hij ziek zou zijn. Brussel, 16 februari 1916.
27.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Giovanni Tacci. Kardinaal heeft last gehad van een lichte griep, maar is genezen en vertrekt volgende week al naar België. Rome, 17 februari 1916.
28.
Cijfertelegram Andreas Frühwirth aan Pietro Gasparri. Regering in Berlijn acht terugkomst Mercier naar België voorlopig onmogelijk, gezien de animositeit die is ontstaan na de verzending van de brief van het Belgische aan het Duitse episcopaat. München, 17 februari 1916.
29.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Andreas Frühwirth. Verzoekt de nuntius de terugkeer van Mercier mogelijk te maken op de wijze die hem daartoe het geschiktst lijkt. Rome, 18 februari 1916.
30.
Cijfertelegram Andreas Frühwirth aan Pietro Gasparri. Mercier gaat in Rome verder met zijn provocaties tegen Duitsland. Hij heeft meerbepaald een congres bijgewoond met Briand. Volgens de Fransen leverde Mercier bewijs van de Duitse wreedheden in België. München, 18 februari 1915. 30
31.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Andreas Frühwirth. Mercier vertrek naar Zwitserland en zou in België moeten zijn tegen de vervaldag van zijn paspoort. Duidt de kwalijke gevolgen aan van een verbod op terugkeer voor Mercier. Dreigt ermee documenten te publiceren die aantonen dat Duitse overheid woordbreuk heeft gepleegd. Rome, 18 februari 1916.
32.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Andreas Frühwirth. Het gesprek met Briand heeft slechts twintig minuten geduurd en ging enkel over kerkelijke aangelegenheden en niet over de oorlog of de politieke toestand in België. Rome, 19 februari 1916.
33.
Telegram Pietro Gasparri aan Francesco Marchetti-Selvaggiani-Selvaggiani. Wijs nogmaals op de mogelijke kwalijke gevolgen van een weigering terugkeer Mercier. Rome, 19 februari 1916.
34.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Andreas Frühwirth. Benedictus XV verzoekt dat de bisschoppen en nuntii in Duitsland de overheid met onaflatende energie op andere gedachten trachten te brengen in de zaak Mercier. Rome, 20 februari 1916.
35.
Cijfertelegram Andreas Frühwirth aan Pietro Gasparri. Herverzending telegram 18 februari 1916. München, 20 februari 1916.
36.
Cijfertelegram Andreas Frühwirth aan Pietro Gasparri. De Duitse overheid wil geen slechte indruk maken ten opzichte van de Heilige Stoel en laat daarom de terugkeer van Mercier toe. Van zodra deze laatste nieuwe inbreuken pleegt, is zijn internering in Duitsland noodzakelijk. München, 21 februari 1916.
37.
Cijfertelegram Francesco Marchetti-Selvaggiani aan Pietro Gasparri. Duits verzoek dag en uur op te geven waarop Mercier de Duitse grens overtrekt. Bern, 21 februari 1921.
38-39. Otto von Mühlberg aan Pietro Gasparri. Wijst op het hoogst uitzonderlijke karakter van de Keizerlijke beslissing Mercier de terugkeer niet te ontzeggen. Officiële benadrukking dat nu geen verschoning meer zal gegeven worden. Incl. Italiaanse vertaling. Lugano, 21 februari 1916. 40.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Andreas Frühwirth. Bedanking voor de keizerlijke beslissing. Rome, 22 februari 1916.
41.
Cijfertelegram Francesco Marchetti-Selvaggiani aan Pietro Gasparri. Andreas Frühwirth en Otto von Mühlberg stellen Heilige Stoel verder op de hoogte. Bern, 22 februari 1916.
42.
Minuut Pietro Gasparri aan Benedictus XV. Richtlijnen voor afscheidsaudiëntie met Mercier. Aanmanen tot voorzichtigheid. De Duitse overheden geen enkel voorwendsel tot protest geven. Dit om twee redenen: 1) om de greep van de Duitsers op de “arme Belgen” (poveri belgi) niet te versterken. 2) om de Heilige Stoel niet in verlegenheid te brengen. Daarenboven zijn de opinies van de kardinaal gekend en hoeven ze dus niet bij elke gelegenheid opgerakeld te worden. Rome, 23 februari 1916.
31
43.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Francesco Marchetti-Selvaggiani. Mercier vertrekt uit Rome. Houdt zich nog op in Bologna en Firenze. Zal zaterdag of zondag in Zwitserland zijn. Rome, 23 februari 1916.
44.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Giovanni Tacci. Mercier trekt maandag om 16 u de ZwitsersDuitse grens over. Rome, 24 februari 1916.
45.
Felix von Hartmann aan Eugenio Pacelli. Behouden terugkeer Mercier verzekerd. Keulen, 26 februari 1916.
46.
Felix von Hartmann aan Eugenio Pacelli. Verzending brief Bethmann-Hollweg aan von Hartmann. Keulen, 26 februari 1916.
47.
Bijlage. Bethmann-Hollweg aan Felix von Hartmann. Over de kloof tussen wens en werkelijkheid die verhindert dat Duitsland met de “streitsüchtigen Kirchenfürsten” vrede kan nemen. Berlijn, 23 februari 1916.
48-49. Minuut Eugenio Pacelli aan Otto von Mühlberg. Bedankt voor het vriendelijke persoonlijke schrijven van 14 februari. Verklaart de goede relaties tussen de Heilige Stoel en de keizerlijke overheid niet te willen schenden. Passages die von Mühlberg te veel in het gelijk stelden werden geschrapt. Rome, 26 februari 1916.
32
112 2-4.
Francesco Marchetti-Selvaggiani aan Pietro Gasparri. Otto von Mühlberg heeft zich in naam van de Duitse regering beklaagd over het feit dat in de uitwisseling van telegrammen een appèl werd gedaan op de eer en gedreigd werd met de publicatie van nota’s in dat verband. Vertaling brief Otto von Mühlberg aan Francesco Marchetti-Selvaggiani en kopie antwoord Francesco MarchettiSelvaggiani aan von Mühlberg. Bern, 26 februari 1916.
5.
Francesco Marchetti-Selvaggiani aan Pietro Gasparri. Ontmoetingen met Baron de Groote en prins von Bülow. Bern, 26 februari 1916.
6.
Telegram Pietro Gasparri aan Giovanni Tacci. Benedictus XV wil inlichtingen over aankomst en reiscondities Mercier. Rome, 28 februari 1916.
9.
Otto von Mülberg aan Eugenio Pacelli. “Bonnes lignes” van 26 februari ontvangen. Relaties Heilige Stoel en Duitse regering afhankelijke van het verdere gedrag kardinaal Mercier. Lugano, 28 februari 1916.
10.
Minuut Eugenio Pacelli aan Otto von Mühlberg. Verzekering dat Mercier nogmaals tot matiging en voorzichtigheid is gemaand en er geen twijfel over bestaat dat de kardinaal zich met deze pauselijke aansporingen zal conformeren. Rome, 29 februari 1916.
11.
Telegram Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. Goede aankomst Mercier. Brussel, 1 maart 1916.
12.
Francesco Marchetti-Selvaggiani aan Pietro Gasparri. Duitse overheid verwacht verontschuldigingen over de manier waarop over de terugreis van Mercier is onderhandeld. Bern, 1 maart 1916.
13-14. Otto von Mühlberg aan Eugenio Pacelli. Verzending nota « Kardinal Mercier un Deutschland » (1). Dit is het verslag van een rede die Mercier in 1912 te Aken hield en die de mentale ommeslag van de kardinaal aantoont. Verzending van een beschrijving van de lamentabele toestand Duitse krijgsgevangenen in Frankrijk (2): “cette nation si chevaleresque, si noble qui prétend marcher à la tête de la civilisation et de l’humanité, qui propage toutes les belles choses sauf une seule ---- la foi ». Bijlage 2 ontbreekt. Lugano, 2 maart 1916. 16.
Minuut Pietro Gasparri aan Francesco Marchetti-Selvaggiani. Dépêche over de klachten van Otto von Mühlberg omtrent de houding Heilige Stoel in zaak Mercier. Rome, 4 maart 1916.
17-20. Mercier aan Benedictus XV. Heeft zijn delicate taak met nieuwe toewijding hervat. De bevolking was zeer verontrust door tendentieuze berichten in de Duitse pers. Mercier predikt nu volharding, vertrouwen in God, gebed en penitentie. Mechelen, 7 maart 1916. 21-24. Minuut Eugenio Pacelli aan Felix von Hartmann – inclusief Italiaanse vertaling.
33
Rome, 8 maart 1916. 25.
Benedictus XV aan Mercier. Uit goede bron heeft de Heilige Stoel vernomen dat Mercier zich zou hebben gewaagd “al gioco tremendamente pericoloso di far arruolare giovani belgi nell’esercito belga con danaro dato dall’Intesa”. Hij zou met andere woorden van de geallieerden geld hebben gekregen om jonge Belgen in te schrijven in het leger. Gezien de ernst van de zaak onthoudt de Heilige Stoel zich voorlopig van een oordeel. Rome, 8 maart 1916.
26.
Andreas Frühwirth aan Pietro Gasparri. Extract van telegram Baron von der Lancken. De jongste herderlijke brief is een puur politiek schotschrift, bedoeld om de hoop op overwinning bij de bevolking hoog te houden en het interne verzet tegen de bezetting te voeden. München, 15 maart 1916.
27.
Cijfertelegram Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. Heeft brief ontvangen over gerucht dat Mercier jongeren zou rekruteren voor het Belgische leger. Mercier ontkent de beschuldiging hardnekkig. Brussel, 13 april 1916.
28-29. Giuseppe Aversa - nuntius Petropolis, Brasilië - aan Pietro Gasparri. Over artikel in de Jornal do Commercio m.b.t. kardinaal Mercier. De Jornal do Commercio, het orgaan van José Carlos Rodrigues is één van de meest invloedrijke en verspreide kranten in Brazilië en Latijns-Amerika. 30.
Francesco Marchetti-Selvaggiani aan Pietro Gasparri. Rechtzetting verkeerde opvattingen over het gedrag van de Heilige Stoel. Bern, 10 maart 1916.
31.
Minuut Eugenio Pacelli aan Felix von Hartmann. Ontvangstbevestiging. Rome, 11 maart 1916.
32.
Minuut Eugenio Pacelli aan Otto von Mühlberg. Bedanking voor brieven 28 februari en 2 maart. Uitdrukking medeleven met Duitse krijgsgevangen. Rome, 11 maart 1916.
33.
« Il cardinal Mercier in Roma ». Overzicht van de reacties in de Duitse en Europese pers op het verblijf van Mercier in Rome. Bevat onder meer: ¾ « Bulletin du jour. Le cardinal Mercier à Rome ». Le Temps, 16 januari 1916. ¾ « Un indirizzo al card. Mercier della Giunta Direttiva dell’Azione Cattolica ». Corriere d’Italia. 23 januari 1916. ¾ « Un nobile discorso del card. Mercier per la vittoria delle armi italiane ». Il Messagero. ¾ « Ultime di Cronaca. La partenza del cardinale Mercier ». La nazione – Firenze. 26 februari 1916. ¾ « La giovinezza d’Italia saluta il Primate belga simbolo di fede e di vittoria. La cerimonia alla Badia a Ripoli », « Il Cardinale Mercier ospite di Firenze », « Il Caldo saluto dei fiorentini ». Cronaca di Firenze. 26 februari 1916. ¾ « Le retour en Belgique du cardinal Mercier ». Journal de Genève. 8 maart 1916. ¾ “Der Generalgouverneur von Belgien an Kardinal Mercier”. Kölnische Zeitung. 20 maart 1916.
34
113 2-132. Onvolledige maar verbeterde drukproef. ‘Ponenza’ over de zaak Mercier in de periode van 28 oktober 1915 – 8 april 1916, voor een sessie van de Congregatie voor Buitengewone Kerkelijke Aangelegenheden. Lijst van opgenomen stukken: ¾ Telegram Pietro Gasparri aan Giovanni Tacci. 28 oktober 1915 ¾ Telegram Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. 3 november 1915 ¾ Telegram Pietro Gasparri aan Giovanni Tacci. 4 november 1915. ¾ Rapport Andreas Frühwirth aan Pietro Gasparri. 31 oktober 1915 ¾ Telegram Pietro Gasparri aan Andreas Frühwirth. 7 november 1915. ¾ Telegram Pietro Gasparri aan Giovanni Tacci. 9 november 1915 ¾ Rapport Andreas Frühwirth aan Pietro Gasparri. 9 november 1915. ¾ Telegram Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. 10 november 1915. ¾ Telegram Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. 12 november 1915. ¾ Telegram Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. 12 november 1915 ¾ Telegram Pietro Gasparri aan Giovanni Tacci. 13 november 1915 ¾ Raport Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. 13 november 1915 ¾ Telegram Pietro Gasparri aan Andreas Frühwirth. 15 november 1915. ¾ Telegram Andreas Frühwirth aan Pietro Gasparri. 14 november 1915 ¾ Telegram Pietro Gasparri aan Andreas Frühwirth. 15 november 1915 ¾ Rapport Andreas Frühwirth aan Pietro Gasparri. 15 november 1915 ¾ Rapport Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. 15 november 1915 ¾ Telegram Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri 15 november 1915 ¾ Brief Otto von Mühlberg aan Rudolf von Gerlach. 19 november 1915 ¾ Telegram Pietro Gasparri aan Giovanni Tacci. 28 november 1915 ¾ Telegram Pietro Gasparri aan Andreas Frühwirth. 28 november 1915 ¾ Telegram Pietro Gasparri aan Otto von Mühlberg. 6 december 1915 ¾ Telegram Pietro Gasparri aan Marhcetti. 6 december 1915 ¾ Telegram Francesco Marchetti-Selvaggiani aan Pietro Gasparri. 7 december 1915 ¾ Telegram Andreas Frühwirth aan Pietro Gasparri. 8 december 1915 ¾ Rapport Francesco Marchetti-Selvaggiani aan Pietro Gasparri. 8 december 1915 ¾ Nota von Mühlberg aan Pietro Gasparri. 11 december 1915. ¾ Nota Pietro Gasparri aan Otto von Mühlberg. 28 december 1915 ¾ Telegram Pietro Gasparri aan Giovanni Tacci. 11 december 1915 ¾ Telegram Pietro Gasparri aan Giovanni Tacci. 10 december 1915 ¾ Telegram Giovanni Tacci aan Gasparrii. 19 december 1915 ¾ Brief Mercier aan Pietro Gasparri. 5 december 1915 ¾ Telegram Pietro Gasparri aan Giovanni Tacci. 18 december 1915 ¾ Telegram Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. 24 december 1915 ¾ Telegram Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. 24 december 1915 ¾ Telegram Gasparri aan Giovanni Tacci. 28 december 1915 ¾ Telegram Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. 11 januari 1916 ¾ Telegram Pietro Gasparri aan Giovanni Tacci. 17 januari 1916 ¾ Rapport Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. 12 januari 1916 ¾ Telegram Andrea Carlo Ferrari aan Pietro Gasparri. 13 januari 1916 ¾ Telegram Pietro Gasparri aan Andreas Frühwirth. 14 januari 1916 ¾ Rapport Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. 13 januari 1916 ¾ Vertaling brief Otto von Mühlberg aan Pietro Gasparri. 16 januari 1916 ¾ Rapport Andreas Frühwirth aan Pietro Gasparri. 18 januari 1916 ¾ Vertaling brief Felix von Hartman aan Andreas Frühwirth. 16 januari 1916. ¾ Telegram Pietro Gasparri aan Andreas Frühwirth. 22 januari 1916.
35
¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾
Telegram Andreas Frühwirth aan Pietro Gasparri. 23 januari 1916 Brief Felix von Hartmann aan Eugenio Pacelli. 24 januari 1916 Nota Pietro Gasparri aan Otto von Mühlberg. 26 januari 1916 Brief Otto von Mühlberg aan Eugenio Pacelli. 26 januari 1916 Telegram Pietro Gasparri aan Andreas Frühwirth. 27 januari 1916 Telegram Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. 28 januari 1916. Dépêche Pietro Gasparri aan Andreas Frühwirth. 29 januari 1916 Telegram Pietro Gasparri aan Giovanni Tacci. 31 januari 1916 Telegram Félix von Hartmann aan Pietro Gasparri. 31 januari 1916 Telegram Pietro Gasparri aan Andreas Frühwirth. 1 februari 1916 Telegram Andreas Frühwirth aan Gasp. 3 februari 1916 Telegram Andreas Frühwirth aan Pietro Gasparri. 7 februari 1916 Brief Eugenio Pacelli aan Otto von Mühlberg. 9 februari 1916 Telegram Pietro Gasparri aan Andreas Frühwirth. 9 februari 1916 Brief Otto von Mühlberg aan Rudolf von Gerlach. 11 februari 1916 Dépêche Pietro Gasparri aan Giovanni Tacci. 14 februari 1916 Telegram Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. 15 februari 1916 Telegram Pietro Gasparri aan Giovanni Tacci. 17 februari 1916 Vertaling Artikel “Kölnische Volkszeitung”. 18 februari 1916 Telegram Andreas Frühwirth aan Pietro Gasparri. 16 februari 1916. Telegram Pietro Gasparri aan Andreas Frühwirth. 18 februari 1916 Telegram Pietro Gasparri aan Andreas Frühwirth. 18 februari 1916 Telegram Andreas Frühwirth aan Pietro Gasparri. 18 februari 1916 Telegram Pietro Gasparri aan Andreas Frühwirth. 19 februari 1916 Telegram Pietro Gasparri aan Francesco Marchetti-Selvaggiani. 19 februari 1916 Telegram Pietro Gasparri aan Andreas Frühwirth. 29 februari 1916 Telegram Andreas Frühwirth aan Pietro Gasparri. 21 februari 1916 Vertaling nota Otto von Mühlberg aan Pietro Gasparri. 21 februari 1916 Vertaling Félix von Hartmann aan Eugenio Pacelli. 20 februari 16 Avis en cas d’arrestation. Rapport Andreas Frühwirth. 22 februari 1916. Bijlage bij het voorgaande rapport. Telegram Pietro Gasparri aan Andreas Frühwirth. 22 februari 1916 Pietro Gasparri aan Benedictus XV. 23 februari 1916 Vertaling von Bethmann-Hollweg aan Hartmann. 23 februari 1916 Vertaling Félix von Hartmann aan Eugenio Pacelli. 26 februari 1916 Nota Pietro Gasparri aan Otto von Mühlberg. 29 februari 1916. Dépêche Pietro Gasparri aan Andreas Frühwirth; 4 maart 1916 Vertaling brief Eugenio Pacelli aan Hartmann. 8 maart 1916 Vertaling Nota von Mühlberg aan Pietro Gasparri. 14 maart 1916 Rapport Andreas Frühwirth aan Pietro Gasparri. 15 maart 1916 Rapport Francesco Marchetti-Selvaggiani aan Pietro Gasparri. 1 maart 1916 Brief Moritz von Bissing aan Mercier. 15 maart 1916 Nota Otto von Mühlberg aan Pietro Gasparri. 27 maart 1916. Nota Pietro Gasparri aan Otto von Mühlberg. 8 april 1916.
36
114 211. Dossier rond Brief "Les Evêques de Belgique aux Evêques d'Allemagne et d'Autriche-Hongrie"(24 november 1915). 1916. 2-3.
Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. Rapport over de verspreiding van de brochure “Les Evêques de Belgique aux Evêques de l’Allemagne et de l’Autriche-Hongrie”. Reactie op “La Guerre almande et le Catholicisme. Réponse allemande aux attaques françaises éditée par des catholiques allemands » van professor Rosemberg uit Paderborn. Hoewel gericht tegen de Fransen, zou de publicatie de Belgen sterker viseren. Brussel, 13 januari 1916.
4-24.
Les Evêques de Belgique aux Evêques d’Allemagne et d’Autriche-Hongrie. S.l., s.d.
25.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Andreas Frühwirth. Het Belgisch episcopaat nodigt Duitse bisschoppen uit om een commissie op te richten die moet oordelen over het gedrag van de Duitse troepen. Laat Felix von Hartmann weten dat de Heilige Vader niet houdt van dergelijke polemieken tussen de leden van Katholieke Hiërarchie van beide landen. Rome, 14 januari 1916.
26-28. Otto von Mühlberg aan Eugenio Pacelli. Geen twijfel over de kwaadwillige tendens van het schrijven van de Belgische bisschoppen. Mercier zal niet naar België terug kunnen keren. Inclusief Italiaanse vertaling. Lugano, 16 januari 1916. 29-30. Otto von Mühlberg aan Eugenio Pacelli. De affaire-Mercier blijft aanslepen. Von Mülhlberg wil de pauselijke garantie dat Mercier niet langer verderf zal zaaien onder het mom van patriottisme. Tevens weerlegt hij en klacht van Mercier over mangelende zielzorg. Lugano, 18 januari 1916. 31.
Andreas Frühwirth aan Pietro Gasparri. Over het schrijven van de Belgische bisschoppen, de rol van Mercier hierin en de Duitse reacties daarop. Haalt artikel Schlesische Volkszeitung aan: “Oggi, noi Tedeschi siamo i barari, i devastatori delle Chiese, gli assassini delle donne e dei fanciulli, gli adoratori di Wotan ». 3 bijlagen. München, 18 januari 1916.
32-33. Bijlage 1. Vertaalde kopie van een brief van Felix von Hartmann aan Andreas Frühwirth. Omdat Duits episcopaat elke onenigheid en tweedracht met de andere bisschoppen tracht te vermijden, zou het nooit zijn ingegaan op het arbitragevoorstel van Mercier. De brief dwingt echter wel tot antwoord. Keulen, 16 januari 1916. 34-47. Bijlage 2. Voorontwerp voor een Duits antwoord aan het Belgisch episcopaat. Incl. Italiaanse vertaling. Keulen, s.d. 48.
Bijlage 3. Artikel “Was die belgischen katholiken von den deutschen katholiken 1912 lernen sollten!”. Plaatst beeld van “Voorbeeldige Duitse katholieken” naast dat van “barbaren, kerkvernielers, vrouwen- en kindermoordenaars, Wodanvereerders”. Schlesische Volkszeitung, 9 januari 1916.
49-50. Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Andreas Frühwirth. Heilige Stoel kan niet verhinderen dat de brochure vanuit Frankrijk wijd en zijd wordt verspreid. Oproep aan bisschoppen niet individueel te antwoorden. Zelfs de bezadigde en waardige verklaring van Kardinaal Hartmann biedt geen oplossingen. Verzoek deze boodschap persoonlijk over te brengen en het telegram te vernietigen. 37
Rome, 22 januari 1916. 51.
Andreas Frühwirth aan Pietro Gasparri. Verzoek ontvangstbevestiging rapport 18 januari. München, 23 januari 1916.
52-55. Felix von Hartmann aan Andreas Frühwirth. Blijkbaar was eerste versie Mercier zo radicaal dat de bisschoppen hem niet wilden ondertekenen. Het gedrag van Mercier is bedroevend. Brieven Mercier werden over de Nederlandse grens gesmokkeld, maar door de Duitsers onderschept. Incl. Italiaanse vertaling. Keulen, 24 januari 1916. 56.
Otto von Mühlberg aan Pietro Gasparri. Over de laaghartige brief van het Belgische episcopaat en de verbazingwekkende houding Mercier. Bekendmaking verbod terugkeer Mercier. Lugano, 26 januari 1916.
57-80. I Vescovi del Belgio ai Vescovi di Germania e d’Austria-Ungheria. Desclée & Ci. Editori Pontifici. Imprimatur. Ioseph Ceppetelli, Patr. Const., Vicegerens, Fr. Albertus Lepidi, O.P.S.P.A. Magister. Rome, 1916. 81.
Minuut Pietro Gasparri aan Otto von Mühlberg. Mercier krijgt directieven van Benedictus XV. Maatregelen van Duitse overheden zouden zijn populariteit en de Belgische oppositie enkel doen groeien. Rome, 26 januari 1916.
82.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Andreas Frühwirth. Bedanking voor het voorontwerp van ‘antwoord op de brief van het Belgisch episcopaat’. Niet terugkeer Mercier zou de eer van de Duitse regering én de Heilige Stoel bezoedelen. Felix von Hartmann en Graaf Hertling moeten ingrijpen. Rome, 27 januari 1916.
83.
Cijfertelegram Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. Stelt Staatssecretariaat op de hoogte van brief Moritz von Bissing. Brussel, 29 januari 1916.
38
115 2-3.
Minuut. Eugenio Pacelli aan Andreas Frühwirth. Herhaling van de stappen ondernomen door de Heilige Stoel om de situatie te kalmeren. Rome, 29 januari 1916.
4.
Telegram. Félix von Harmtann aan Pietro Gasparri. De correspondentie laat in het midden of antwoord mag gegeven worden aan Belgische bisschoppen. Vraagt mening H.S. Keulen, 31 januari 1916.
5.
Cijfertelegram. Pietro Gasparri aan Andreas Frühwirth. Antwoord Felix von Hartmann mag gepubliceerd worden. Rome, 1 februari 1916.
6-11.
Minuut. Eugenio Pacelli aan Felix von Hartmann. Incl. Italiaanse versie. Rome, 7 februari 1916.
12.
Cijfertelegram. Andreas Frühwirth aan Pietro Gasparri. Over niet publicatie antwoord Duitse episcopaat. München, 8 februari 1916.
13.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Andreas Frühwirth. Non obstat publicatie antwoord Duitse aan Belgische bisschoppen. Rome, 9 februari 1916.
14-16. Minuut Eugenio Pacelli aan Otto von Mühlberg. Vertrouwelijk. Incl. Italiaanse versie. Rome, 9 februari 1916. 17-18. Eugenio Pacelli aan Baron de Ritter de Greunstein, Buitengewoon zendeling en gevolmachtigd minister bij de Heilige Stoel. Inlichtingen rond de figuur Thomas de Bossièrre en de stabilisering in de zaak Mercier. Rome, 12 februari 1916. 19.
Baron de Ritter aan Eugenio Pacelli. Inlichtingen Thomas de Bossière en uitdrukking hoop dat zaak Mercier goede relaties niet op de helling zet. Lugano, 2 februari 1916.
20-21. Minuut Pietro Gasparri aan Giovanni Tacci. Ontvangstbevestiging. Rome, 14 februari 1916. 24.
Lorenzo Schioppa aan Pietro Gasparri. Verzending krantenartikels rond zaak Mercier. München, 20 februari 1916.
25-27. Bijlage 1. Krantenknipsels. “Die belgischen Bischöfe” en “Kardinal Mercier. War’s Zufall?”. Kölnische Volkszeitung. 18 februari 1916. 28.
Bijlage 2. Krantenknipsel. “Kardinal Mercier”. Kölnische Volkszeitung. 20 februari 1916.
29-30. Andreas Frühwirth aan Pietro Gasparri. Over de terugkeer van kardinaal Mercier en de houding van de Heilige Stoel ten opzichte van respectievelijk de geallieerden en de Duitse katholieken. München, 2 februari 1916.
39
31.
Bijlage. Vertaalde kopie cijfertelegram Pruissische legatie aan Andreas Frühwirth. Over de uitzonderlijke Keizerlijke verlening van vrije terugtocht Mercier.
32-35. Dépêche Pietro Gasparri aan Andreas Frühwirth. Antwoord op de Duitse grieven. 1) De Heilige Stoel heeft het voorstel de documenten over de komst van Mercier uit te geven enkel aan de Duitse overheden en niet aan de publieke opinie voorgelegd. 2) De bedoeling was niet de Duitse overheden af te dreigen, maar enkel haar van een lastige situatie ten opzichte van de Belgische opinie te sparen. 3) Het klopt niet dat de Heilige Stoel meer naar de Entente neigt dan naar de Asmogendheden. Ze is nooit afgeweken van haar lijn van absolute onpartijdigheid. 4) De H.S. betreurt dat de brief van de Belgische aan de Duitse en Oostenrijks-Hongaarse bisschoppen is uitgelekt. 5) Ze wist slechts op het laatste moment van de ontmoeting tussen Mercier en Briand, wanneer deze niet meer verhinderd kon worden. 6) De H.S. houdt van de Duitse katholieken. Rome, 4 maart 1916. 36-38. Felix von Hartmann aan Eugenio Pacelli. Over Dépêche Pietro Gasparri. Instemming met verklaringen in de nota. Het slot Brühl in de buurt van Keulen is al ingericht voor een opname Mercier. Inlichtingen over personen, o.a. veroordeling tot celstraf zus Jules Renkin. 2 bijlagen. Keulen, 23 maart 1916. 39-40. Bijlage 1. Brief Felix von Hartmann aan Bethmann-Hollweg. Pleidooi terugkeer Mercier. Keulen, 21 februari 1916. 41.
Bijlage 2. Moritz von Bissing aan Felix von Hartmann. Over nieuwe opruiende herderlijke brief Mercier. Brussel, 15 maart 1916.
42-44. Nicolaus Blum - der Generalsuperior der Gesellschaft des Göttlichen Wortes - aan Felix von Hartmann. Vraagt bemiddeling in Rome voor Ernst Goretzki, missionaris en oorlogsgevangene in Londen. Incl. Italiaanse vertaling. Keulen, 23 februari 1916. 45-46. Nicolaus Blum aan Felix von Hartmann. Door de oorlogsverklaring van Duitsland aan Portugal zijn vele missionarissen aan de Zambesi in moeilijkheden geraakt. Incl. Italiaanse vertaling. Keulen, 13 maart 1916. 47.
Vertaling fragment uit brief Felix von Hartmann aan Eugenio Pacelli. Over de mogelijke arrestatie van Mercier en locatie van opsluiting (Brühl). Keulen, 23 maart 1916.
48-49. Minuut Eugenio Pacelli aan Felix von Hartmann. Betreurt nieuwe incidenten rond Mercier, maar houdt zaak rond brief van het episcopaat voor gesloten. Informatie rond het verzoek van Nicolaus Blum. Incl. Italiaanse versie. Rome, 8 april 1916. 50-60. Zaak Mercier in de Internationale Pers. Bevat onder meer: ¾ “Atrocities in Belgium. Cardinal Mercier’s Challenge. Silence of German Bishops”. The Times. 12 januari 1916. ¾ “A demand for Justice”. The Times. 13 januari 1916. ¾ “Het Schrijven van het Belgisch Episcopaat aan de Duitsche en Oostenrijksche Bisschoppen”. De Maasbode. 13 januari 1916. ¾ “Kardinal Mercier in Rom.” Frankfürter Zeitung. 16 en 19 februari 1916. 40
¾
“Pour l’honneur de la nation belge. Lettre des évêques belges aux évêques allemands ». Supplément de la Croix. 19 januari 1916.
41
116 212. Vaticaans perslek in dossier over de aanranding van de eerbaarheid van Belgische Religieuzen door Duitse troepen. 1916. 2-4.
Italiaanse vertaling Spaans artikel “Una interviù muy interesante”. Over informant bij de Congregatie voor Religieuze Instituten die een licht werpt op de zaak van de verkrachtingen van Religieuzen door Duitse troepen. Alle oversten van in België gevestigde instituten werden over de kwestie ondervraagd. De resultaten hiervan waren geruststellend, maar bisschop Thomas-Louis Heylen verklaarde dat de zusters uit schroom niet naar waarheid hebben gesproken. Mercier zou met zekerheid naar drie daders hebben verwezen, waarvan één Duitse Graaf.
5-9.
Minuut Pietro Gasparri aan Francesco Ragonesi. Ontvangstbevestiging documentatie rond de vermeende aanrandingen van de eerbaarheid van Belgische kloosterzusters. Rome, 18 maart 1916.
10-11. Minuut Pietro Gasparri aan Diomede Falconis, Prefect van de Congregatie der Religieuzen. Verzoek verdere inlichtingen m.b.t. de zaak van de kloosterzusters. Rome, 18 maart 1916. 12-14. Baron de Ritter de Greunstein aan Eugenio Pacelli. Bedanking voor verwijdering Andreas Frühwirth als pro-nuntius in Beieren. Lugano, 31 maart 1916. 15.
Francesco Ragonesi aan Pietro Gasparri. Verzending krantenartikels i.v.m. de zaak van de kloosterzusters. Madrid, 1 april 1916.
16-17. Artikels in Spaanse pers rond aanrandingen Belgische zusters, waaronder “Una Interviù muy interesante. Los Alemanes no ultrajaron a las Religiosas Belgas”. El Universo, 26 Maart 1916. 18-20. Minuut Eugenio Pacelli aan de Ritter. Verzending Italiaanse vertaling Spaans artikel ‘Una Interviù muy interesante”. Rome, 8 april 1916. 21.
Pietro Gasparri aan Francesco Ragonesi. Bedanking verzending artikels. Madrid, 18 april 1916.
22.
Artikels uit de internationale pers over de ontering van Belgische religieuzen. Bevat onder meer: ¾ Labey, Ed. “Une erreur à rectifier. A propos d’un article de M. Filipo Crispolti dans le ‘Corrière d’Italia’. Publicatie brief Mercier aan Moritz von Bissing van 16 april 1915. ¾ “Gli oltraggi alle monache belghe”. Il Messagero. 14 juli 1916.
213. Diplomatieke constructies Heilige Stoel waarbij België cruciale rol krijgt om vrede in Europa te bewerkstelligen. 1916. 35.
Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. Verzending rapport van 19 augustus 1915. Brussel, 23 april 1916.
36-37. Kopie persoonlijk bericht Giovanni Tacci aan Benedictus XV. Citeert pauselijke oproep aan de verschillende oorlogsvoerende volkeren en regeringen. Giovanni Tacci verbaast zich erover dat deze vredesoproep door sommigen werd gelezen als een oproep tot status quo van de Duitse militaire bezetting. De vredesvoorstellen van de paus moeten als basis de bevrijding van de bezette
42
gebieden in Frankrijk en België hebben. Geen politiek programma, maar enkel ingefluisterd door het verlangen naar vrede. Rome, 19 augustus 1915. 38-39. Francesco Marchetti-Selvaggiani aan Pietro Gasparri. Heeft conversatie gehad over België met Felix von Hartmann. Duitsers zouden van plan zijn minstens bepaalde delen van België blijvend te bezetten, teneinde een dam te kunnen opwerpen tegen de Engelsen, waarvan gevreesd wordt dat ze voet aan wal zullen houden op het continent. Marchetti antwoordde met een pleidooi voor een terugkeer naar territoriale integriteit van België en Frankrijk en een Duitse ‘geste’, teneinde het regime internationaal krediet te doen winnen. Bern, 10 mei 1916. 40.
Ricordo. Dépêche Mercier A.E.S. 216. protocolnummer 51.069.
214. Verzoek Mercier canonieke liturgische vernoeming Albert van België. 1916. 42.
Mercier aan Pietro Gasparri. Heeft bede gestuurd naar prefect Congregatie der Riten om Albert van België in het miscanon te vernoemen. Mechelen, 5 december 1915.
43-49. Mercier aan prefect S.C. dei Riti. Gebruikt o.m. Mat. XXI, 21“Reddite ergo quae sunt Caesaris, Caesari; et quae sunt Dei, Deo” om zijn verzoek te legitimeren. Mechelen, 18 november 1915. 50.
Ildefonso Schuster aan Secretaris van S.C. dei Riti. De procureur-generaal van het bededictijnse klooster van Sint Paulus buiten de muren Schuster, verleent een negatief advies voor het verzoek van Mercier. Rome, 17 januari 1916.
51-54. Rapport Ildefonso Schuster. Rome, 14 januari 1916. 55-56. Minuut Roberto Marcucci aan S.C. dei Riti. Positief advies voor vermelding naam Albert I tijdens het canon van de mis. Rome, 19 januari 1916. 57.
Ildefonso Schuster aan Allessandro Verde. Prins Karel wordt volgens de abt van Maredsous in een Anglicaans college opgevoed – een educatieve keuze die van weinig respect zou getuigen voor de katholieke onderdanen van koning Albert. Rome, 27 januari 1916.
58.
Allessandro Verde aan Eugenio Pacelli. Benedictus XV heeft beslist dat buitengewone kerkelijke aangelegenheden zich verder over de zaak moet buigen. Rome, 10 februari 1916.
59-62. Mercier aan Pietro Gasparri. Over de beschuldigingen die tegen hem werden geuit. Wil weten wie Pietro Gasparri’s betrouwbare bronnen zijn en vraagt welke beslissing is gevallen i.v.m. het verzoekschrift. Mechelen, 9 mei 1916. 63.
Minuut Pietro Gasparri aan Mercier. Ontwijkend antwoord op schrijven Mercier.
43
Rome, 1 juni 1916.
44
117 215. Arrestatie kannunik Loncin, secretaris Mercier. 1916. 2.
Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. Veroordeling kanunnik Loncin. Voorlopig lijkt de enige beschuldiging twee exemplaren van Mot du Soldat in zijn bezit gehad te hebben. Brussel, 4 mei 1916.
3.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Giovanni Tacci. Erop toezien dat Loncin een regelmatig proces krijgt en geen lange celstraf wordt opgelegd “per accuse non private”. Rome, 11 mei 1916.
4.
Cijfertelegram Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. Loncin is veroordeeld tot een jaar gevangenisstraf en naar Duitsland gevoerd. Giovanni Tacci heeft zowel voor als na de veroordeling bemiddeld. Brussel, 17 mei 1916.
5.
Minuut Pietro Gasparri aan Felix von Hartmann. Von Hartmann moet totale gratie of ten minste strafvermindering bekomen van de Duitse overheden. Heilige Stoel wil betere betrekkingen met Moritz von Bissing niet op de helling gezet zien. Rome, 24 mei 1916.
6.
Minuut Pietro Gasparri aan Giovanni Tacci. Motor is in gang gezet om strafvermindering van Loncin te verkrijgen. Rome, 2 juni 1916.
7-8.
Wouters-Loncin aan Pietro Gasparri. Verzoekt interventie Heilige Stoel. Brussel, 15 juni 1916.
9. 10. 11.
Ricordo. Pauselijke Brief aan Mercier. Belgio 45. Ricordo. Brief 15 juni1916 von Hartmann. Bijlage 3. Germania 357. Ricordo. Kardinaal Loncin. A.E.S. 164. Nr. 21.781.
11bis. Telegram Lorenzo Schioppa aan Pietro Gasparri. Over regeringsvorming in Nederland. Den Haag, 26 februari 1926. 216. Faculteitsverlenging bisschop van Luik. 1916. 13.
Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. Vraag van Luikse bisschop Martin Rutten ter verlenging van faculteiten “ad septennium”. Brussel, 26 mei 1916.
14.
Minuut Pietro Gasparri aan Giovanni Tacci. Toekenning van de faculteiten “ad septennium” voor Martin Rutten. Rome, 19 juni 1916.
217. Onderzoek commissie Genève over vermeende Duitse barbarij. 1916. 16.
Minuut Pietro Gasparri aan Francesco Marchetti-Selvaggiani. Vraagt inlichtingen over besluiten Commissie uit Genève in het onderzoek naar de wreedheden van Duitse soldaten tegenover Belgische kinderen. Wil deze laster, net als destijds met de vermeende verkrachtingen van religieuzen, de wereld uit. Rome, 29 april 1916.
45
17.
Francesco Marchetti-Selvaggiani aan Pietro Gasparri. Het onderzoek wees uit dat de Duitsers niet met de wanpraktijken te maken hadden. Bern, 4 juli 1916.
18.
Minuut Pietro Gasparri aan Francesco Marchetti-Selvaggiani. Ontvangstbevestiging rapport 4 juli. Rome, 29 juli 1916.
19-21. Dossier “Mutilations”. Het afhakken van handen van kinderen in Zillebeke en Pervijse. 22.
Ricordo. Dossier over vermeende wreedheden van de Duitsers. Onderzoek naar de mutilatie van kinderen. Verslag van Albert Malsch. Verenigd met de posizione Ospitalizazione, protocolnummers 7571/7996.
24-25. Artikels Albert Malsch in Gazette de Lausanne. “Aux intellectuels allemands” en “Rectification”. 20 september 1914 en 1 oktober 1914. 26.
Propaganda-brochure. Le Atrocità Tedesche in Francia. Relazione Ufficiale. Prefazione di Guglielmo Ferrero. 67 p.
46
118 218. Tacci geviseerd door Duitse overheid. Terugroeping naar Rome. 1916. 2-3.
Andreas Frühwirth aan Pietro Gasparri. Giovanni Tacci zou overplaatsing naar Nederland, omdat hij terecht gelooft niet langer op het vertrouwen van de Duitse gouverneur-generaal te kunnen rekenen. Het doorspelen van correspondentie Mercier aan geallieerden en dubbel spel in benoeming Amédée Crooij zijn redenen voor deze vertrouwensbreuk. Indien Giovanni Tacci inderdaad naar Den Haag verkast, wil Moritz von Bissing Emmanuele de Sarzana als nieuwe nuntius. Correspondentie Mercier-Heilige Stoel moet vanaf nu via München verlopen. Gedrag Mercier zou tot de veroordeling van een 55-tal Belgische priesters hebben geleid. München, 6 maart 1916.
4.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Giovanni Tacci. Indien Giovanni Tacci uit België wil vertrekken, kan dat op een eervoller manier dan door naar Den Haag te versassen. Rome, 13 mei 1916.
5-6.
Cijfertelegram Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. Rechtzetting van de berichten die over hem werden verspreid. Baron von der Lancken eiste dat Tacci zich niet langer met gratieverzoeken voor Belgen zou bezighouden. De nuntius riposteerde dat dit zijn taak ten opzichte van de Belgische bevolking moreel gezien onmogelijk maakte en hij nog liever via Den Haag naar Le Havre zou trekken. Brussel, 17 mei 1916.
7-8.
Otto von Mühlberg aan Eugenio Pacelli. Stuurt aan op verwijdering Giovanni Tacci, die tegen de Heilige Stoel zou hebben gelogen, en zijn vervanging door een vertrouwenspersoon van zowel het Vaticaan als de Duitse regering. Lugano, 18 maart 1916.
9-10.
Otto von Mühlberg aan Pietro Gasparri. De Duitse Keizer hemzelve is beroerd door de leugenachtige houding Giovanni Tacci in de benoeming Amédée Crooij. Incl. Italiaanse vertaling. Lugano, 18 maart 1916.
11.
Telegrammen Pietro Gasparri aan Andreas Frühwirth en Francesco Marchetti-Selvaggiani. Heilige Stoel roept Giovanni Tacci terug naar Rome en benoemt Achille Locatelli, internuntius in Argentinië, tot nuntius in België. Rome, 24 maart 1916.
12.
Minuut Pietro Gasparri aan Mercier. Bij bezoek aan Rome suggereerde Mercier de terugroeping van Giovanni Tacci naar Rome bij het einde van de oorlog, omdat de heropening van het Belgisch parlement de nuntius pijnlijke incidenten kon opleveren. Conform aan deze voorzorgsmaatregel, en dus zeker niet omdat hij in ongenade zou zijn gevallen, wordt Giovanni Tacci teruggeroepen. Rome, 25 maart 1916.
13.
Cijfertelegram Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. Bedanking voor eervolle benoeming tot majordomus van de paus. Brussel, 25 maart 1916.
14.
Cijfertelegram Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. Vraagt verlof alvorens zijn nieuwe taken aan te vatten. Brussel, 27 maart 1916.
47
15.
Brief Francesco Marchetti-Selvaggiani aan Pietro Gasparri. Bracht Duitse overheden op de hoogte van benoeming Achille Locatelli. Bern, 27 maart 1916.
16-18. Eugenio Pacelli aan Otto von Mühlberg. Deelname beslissing nuntiuswissel. Rome, 29 maart 1916. 19-20. Andreas Frühwirth aan Pietro Gasparri. De Belgische clerus wordt in de tang gehouden door Mercier. Komst nieuwe nuntius kan vlotte betrekkingen vertragen. Stelt daarom interimschap Emmanuele de Sarzana voor. Er zijn geen bewijzen voor de stelling dat hij te veel Duitslievend (tedescofilo) zou zijn. Clemente Micara is te verlegen en kent de situatie niet goed. München, 31 maart 1916. 21-22. Minuut Pietro Gasparri aan Andreas Frühwirth. Emmanuele de Sarzana is ernstig in gebreke gebleven en is uit de diplomatieke dienst van de Heilige Stoel verwijderd. Bovendien werd Achille Locatelli reeds benoemd en is er dus geen nood aan een interimaris. Rome, 12 april 1916. 23-24. Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. Over het afscheidsmaal met talrijke notabele genodigden dat hem in het bisschoppelijk paleis te Mechelen werd bereid. Brussel, 27 juni 1916. 25.
Cijfertelegram Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. Bezoekt in verlof koningin Nederland, regering Le Havre en Londen. Brussel, 13 juli 1916.
26.
Cijfertelegram Giovanni Battista Vallega aan Pietro Gasparri. Giovanni Tacci heeft definitief Nederland verlaten. Den Haag, 16 juli 1916.
27.
Giovanni Battista Vallega aan Pietro Gasparri. Giovanni Tacci werd op het station uitgezwaaid door verschillende hoogwaardigheidsbekleders en diplomaten. Den Haag, 16 juli 1916.
28.
“Mgr. Giovanni Tacci Porcelli à Ste-Adresse”. Le XXe Siècle, 23 juli 1916.
219. Correspondentie Mercier en Heilige Stoel. 1916. 30-31. Mercier aan Benedictus XV. Stelt voor Giovanni Tacci een bekroning te verlenen. Mechelen, Pasen 1916. 32-37. Mercier aan Pietro Gasparri. Over de aanhoudend vijandige attitude Moritz von Bissing, zelfs nu Mercier zich in stilzwijgen hult. Rome, 9 mei 1916. 38-41. Pietro Gasparri aan Mercier. Betuiging van medeleven. Maatregelen worden ondernomen voor gratie Loncin en Charles Desplain. Rome, 31 mei 1916. 220. Rapporten Tacci over de politiek van de Duitse overheden in België. 1916. 44.
Telegram Pietro Gasparri aan Giovanni Tacci. Verzoekt afsluitend rapport. Rome, 27 mei 1916. 48
45.
Minuut Pietro Gasparri aan Giovanni Tacci. Verzending brief A. Philippe te verwerken in finaal rapport. Rome, 11 juni 1916.
46-65. Eindrapport Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. Structuur: 1) Koninklijke familie. 2) Sociale kwestie (Federatie van Katholieke Kringen en Verenigingen, Belgische Democratische Liga, Boerenbond). 3) Politieke situatie (Schoolstrijd, Algemeen stemrecht, Wetgevende verkiezingen, de Vrijmetselarij en het Leger). 4) Het episcopaat. 5) De clerus en de seminaries. 6) De Religieuzen. 7) De Katholieke Universiteit Leuven en het Hoger Instituut Wijsbegeerte. 8) De missies in Kongo. 9) Lopende zaken (Vlaamse kwestie, algemeens stemrecht, schoolstrijd). 10) De Europese Oorlog. Brussel, 14 juni 1916. 66-69. Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. Over de brief van A. Phillippe over de structuur en verdeeldheid binnen de katholieke partij. Brussel, 29 juni 1916. 70.
Cijfertelegram Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. Tacci heeft België definitief verlaten. Rapport verzonden. Brussel, 29 juni 1916.
221. Persoonsdossiers Maurice Veys, Charles Van der Espt en Henry Cootmans. 1916. 72-73. Kanunnik Debrouwer, decaan van Ieper, aan Pietro Gasparri. Over de wens van Maurice Veys om tot diaken van Brugge te worden benoemd. Ieper, 4 maart 1916. 74.
Pietro Gasparri aan Giovanni Tacci. Verzending bijlage rond diaconaat Brugge. Rome, 16 maart 1916.
75.
’T Serclaes aan Pietro Gasparri. Over de wens van Charles Van der Espt om tot diaken van Brugge te worden benoemd. Le Havre, 30 mei 1916.
76.
Pietro Gasparri aan Giovanni Tacci. Verzending bijlage rond diaconaat Brugge. Rome, 2 april 1916.
77-78. Nota rond Charles Van der Espt en Henri Cootmans. S.l., s.d. 79.
Pietro Gasparri aan Karel ’T Serclaes. Over tonsuur voor Henri Cootmans alvorens hij in legerdienst treedt. Rome, 17 april 1916.
80-91. Opvolging van het dossier. Correspondentie.
49
119 222. Faculteiten en instructies voor nieuwe nuntius Achille Locatelli. 1916. 2-3.
Minuut Pietro Gasparri aan Gaetano De Lai (Concistoriale), Domenico Serafini (Propaganda Fide), Diomede Falconio (Relgieuzen), Gaetano Bisleti (Seminaries en Universiteiten). Over te verlenen faculteiten aan de nieuwe nuntius in België en Internuntius bij Nederland. Rome, 6 juli 1916.
4-5.
Domenico Serafini aan Pietro Gasparri. Verzending Pro-memoria voor internuntius Nederland en nuntius België. Rome, 13 juli 1916.
6.
Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Nieuwe nuntius krijgt alle faculteiten van zijn voorganger. Rome, 19 juli 1916.
7-8.
Gaetano Bisleti aan Pietro Gasparri. Verlening faculteiten en instructies. Rome, 17 juli 1916.
9-92.
Kladversie instructies aan Achille Locatelli – gebaseerd op eindrapport Giovanni Tacci (zelfde structuur, maar met ruime interpolaties, vb. XI. “La Santa Sede e l’Attuale Situazione Politica”, ook hoofdstukken rond affaires Mercier en Amédée Crooij, besluit met enkele algemene gedragslijnen voor de nuntius). Rome, 22 juli 1916.
93-94. Gaetano De Lai aan Pietro Gasparri. Verlening faculteiten en instructies. Rome, 28 juli 1916.
50
120 223. Dossier rond nuntiuswissel Brussel. 1916. 2.
Jules Van den Heuvel aan Pietro Gasparri. Heeft regering Le Havre op de hoogte gebracht van aanstelling Achille Locatelli. Rome, 14 april 1916.
3.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Benoeming in België. Verzoek eindrapport op te maken voor Argentinië. Rome, 17 april 1916.
4.
Cijfertelegram Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Hoopt dat met zijn leeftijd en gezondheid rekening wordt gehouden. Buenos Aires, 20 april 1916.
5.
Otto von Mühlberg aan Eugenio Pacelli. Verheugd over benoeming Achille Locatelli. Hoopt dat nieuwe nuntius Mercier in bedwang kan houden. Lugano, 15 juni 1916.
6.
Eugenio Pacelli aan Otto von Mühlberg. Achille Locatelli krijgt instructies in de richting die Mühlberg suggereert. Rome, 24 juni 1916.
7.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Clemente Micara. Achille Locatelli komt via Le Havre, Londen en Den Haag naar België. Rome, 12 juli 1916.
8.
Cijfertelegram Clemente Micara aan Pietro Gasparri. Moritz von Bissing op de hoogte gebracht van terugkeer Mercier. Brussel, 20 juli 1916.
9-10.
Lorenzo Schioppa aan Pietro Gasparri. Communiceert artikel Frankfürter Zeitung rond aanstelling Achille Locatelli en vertrek Giovanni Tacci. München, 29 augustus 1916.
11.
Bijlage. “Der neue Nuntius in Brüssel”. Frankfürter Zeitung, 27 augustus 1916.
12.
Minuut Pietro Gasparri aan Lorenzo Schioppa. Verzending rapporten over relaties Vaticaan en Frankrijk. Rome, 21 september 1916.
224. Misverstand deelname Enrique Almaraz y Santos aan Comité voor de Heropbouw van de universiteitsbibliotheek van Leuven. 1916. 14.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Francesco Ragonesi. Schollaert beweert dat Francesco Ragonesi de deelname van Enrique kardinaal Almaraz y Santos zou hebben afgeraden. Vraagt of dit klopt. Rome, 11 mei 1916.
15.
Cijfertelegram Francesco Ragonesi aan Pietro Gasparri. Absolute onjuistheid voorgaande bericht. Madrid, 13 mei 1916.
51
16-19. Francesco Ragonesi aan Pietro Gasparri. Nuntius heeft deelname niet afgeraden, wel onder voorwaarden geplaatst. Almaraz y Santos moest goedkeuring krijgen van Spaans episcopaat en tijdens de oorlog mocht de naam van de kardinaal niet publiek bekend raken om de Spaanse neutraliteit niet te schenden. Verwijst in dit verband naar gecodeerde boodschap Spaanse koning. Daarnaast ziet hij in Leuven kiemen van modernisme. Madrid, 15 mei 1916. 20.
Bijlage 1. Kopie telegram Almarez y Santos aan Francesco Ragonesi. Vraagt mening nuntius in de kwestie. Sevilla, 14 juni 1915.
21.
Bijlage 2. Kopie antwoord Francesco Ragonesi aan Almaraz y Santos. Madrid, 16 juni 1915.
22-23. Bijlage 3. Kopie brief Francesco Ragonesi aan Almaraz y Santos. Misverstand in communicatie. Madrid, 12 mei 1916. 24-25. Bijlage 3. Almaraz y Santos aan Francesco Ragonesi. Misverstand ontstond door taalbarrière tussen kardinaal en Deploige. Sevilla, 14 mei 1916. 26.
Pietro Gasparri aan Francesco Ragonesi. Nuntius nam juiste houding aan. Rome, 5 juli 1916.
27.
Krantenartikel Verger, Gabriël Palmer, aalmoezenier van de Spaanse koning, “En l’honneur de l’Université de Louvain. L’hommage de l’Espagne”.
225. Dossier rond Manifest "A Belgica" van Spaanse Katholieken waarin zij het opnemen voor de onderdrukte Belgen. 1916. 29-30. Francesco Ragonesi aan Pietro Gasparri. Manifest van enkele katholieke Spanjaarden ten voordele van België. Madrid, 19 juli 1916. 31-40. Bijlage 1. Manifest “A Belgica”, 2 mei 1916. 41.
Bijlagen 2 en 3. Krantenartikels rond de petitie en het manifest.
42.
Minuut Pietro Gasparri aan Francesco Ragonesi. Ontvangstbevestiging brief rond “manifest”. Rome, 9 augustus 1916.
43.
Lorenzo Schioppa aan Pietro Gasparri. Verzending krantenartikel over de solidariteit van de Spaanse katholieken met België. München, 2 augustus 1916.
44.
“Die Kriegführenden und die Neutralen. Belgien und die Spanischen katholiken”. Kölnische Volkszeitung, 2 augustus 1916.
45.
Brochure. A la Belgique. Manifeste des Catholiques Espagnols. 32 p.
46-47. Krantenartikel. « Adresse des catholiques espagnols à la Belgique ». La Croix, 18 juli 1916.
52
226. Interventie Heilige Stoel tegen deportaties in België. 1916. 49.
Jules Van den Heuvel aan Pietro Gasparri. Duitsers willen Belgische mannen deporteren. Rome, 4 augustus 1916.
50.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Clemente Micara. Wordt ingelicht over de Duitse deportatieplannen. Moet Duitsers te kennen geven dat elke daad die de Belgische opinie grondig verzuurt apolitiek is. Brussel, 4 augustus 1916.
51.
Cijfertelegram Clemente Micara aan Pietro Gasparri. Is nog niet veel wijzer in de zaak. De Duitsers houden alles angstvallig geheim. Brussel, 19 augustus 1916.
52.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Clemente Micara. Vraagt info van Duitse overheid. Rome, 12 augustus 1916.
53.
Cijfertelegram Clemente Micara aan Pietro Gasparri. In afwezigheid hoofd politiek departement heeft hij met von Moltke gepraat, die verzekerde dat Duitsers niet van plan waren nieuwe deportaties te verrichten. Wilde echter niet uitsluiten dat dergelijke campagnes, indien de omstandigheden deze toelieten, nog zouden verricht worden. Brussel, september 1916.
53
121 227. Klachten Moritz von Bissing over de Belgische clerus. 1916. 2-3.
Clemente Micara aan Pietro Gasparri. Rondzendbrief van gouverneur-generaal Moritz von Bissing aan de Belgische Bisschoppen. Antwoord van Mercier en Bisschop van Namen. Brussel, 4 juli 1916.
3-4.
Bijlage 1. Brief Moritz von Bissing aan Belgische bisschoppen. Brussel, 4 juni 1916.
5-8.
Bijlage 2. Antwoord Mercier aan Moritz von Bissing. Mechelen, 23 juni 1916.
9-11.
Bijlage 3. Antwoord Thomas-Louis Heylen aan Moritz von Bissing. Namen, 15 juni 1916.
12.
Jules Van den Heuvel aan Pietro Gasparri. Terugzending van de drie bovenstaande stukken die hij ter lezing gekregen had. Rome, 18 juli 1916.
13.
Pietro Gasparri aan Clemente Micara. Ontvangstbevestiging rapportering. Rome, 21 juli 1916.
14-16. Verklaring Moritz von Bissing aan Emmanuele de Sarzana, bij audiëntie van 1 september 1915 te Brussel. 228. Giovanni Tacci en de Emile Thibaut over de nood aan missionarissen voor Belgisch Kongo. 1916. 18.
Cijfertelegram Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. Nood aan missionarissen in Congo en China. Verzoek paspoorten voor Belgische jezuïeten is hangende. Brussel, 4 december 1915.
19.
Provinciaal Emile Thibaut aan Eugenio Pacelli. Extreme spirituele nood in missies. Dam werpen tegen protestantse propaganda. Brussel, 8 januari 1916.
20-21. Nota Départ de missionaires au Congo Belge. Alle pogingen om paspoorten te verkrijgen worden verijdeld. Vraag interventie Heilige Stoel, ander gaat missie met groot arbeidsreservoir en veel bekeerlingen verloren. Dit zou een wrede straf zijn van de Duitsers tegenover “de pauvres nègres tout-à-fait étrangers à la guerre”. Wachten op een paspoort: Paul Biebuyck, Emile Davister, Theodore De Vriese en Henri Foubert. 22-23. Domenico Serafini aan Pietro Gasparri. Stanislas Devos hamert op verlening paspoorten. Rome, 16 augustus 1916. 24.
Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Verzoek de nodige stappen te zetten bij Moritz von Bissing om de paspoorten te verkrijgen. Rome, 19 augustus 1916.
25-26. Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Over de vraag naar paspoorten voor Jezuïetenmissionarissen. Moritz von Bissing verwees naar de problemen die de Duitsers in Afrika werden aangedaan en wilde
54
garanties rond de stabilisering van de Duitse kolonie in Kameroen, alvorens de paspoorten te verlenen. Brussel, 19 september 1916. 27-28. Bijlage 1. Achille Locatelli aan Moritz von Bissing. Brussel, 7 september 1916. 29-30. Bijlage 2. Moritz von Bissing aan Achille Locatelli. Brussel, september 1916. 31-33. Pietro Gasparri aan Otto von Mühlberg. De missionarissen zullen de Duitse troepen geen enkele last bezorgen. Rome, 3 oktober 1916. 34.
Otto von Mühlberg aan Pietro Gasparri. Niet verlening van de paspoorten. Lugano, 30 oktober 1916.
35.
Moritz von Bissing aan Achille Locatelli. Redenen voor niet verlenen van de paspoorten. Brussel, 14 september 1916.
36-37. Pietro Gasparri aan Domenico Serafini. Mededeling negatief antwoord Duitse overheid (met 4 bijlagen). Rome, 10 november 1916.
229. Herderlijke brief "à notre retour de Rome" doet Mercier opnieuw botsen met de Duitse overheden. 1916. 39-41. Otto von Mühlberg aan Pietro Gasparri. Opnieuw verbolgenheid over schrijven Mercier, waarin hij zij “Triomfen in Rome” beschrijft. Incl. Italiaanse vertaling. Lugano, 14 maart 1916. 42-48. Mercier, À notre retour de Rome. Feest van Thomas Van Aquino, 1916. 49.
Andreas Frühwirth aan Pietro Gasparri. Alle kranten spreken over Mercier, maar de nuntius verzendt artikel uit de Frankfürter Zeitung, omdat dit een veel gelezen en serieus blad is. München, 17 maart 1916.
50.
Bijlage. Krantenartikel. “Kardinal Merciers hirtenbrief”. Frankfürter Zeitung, 16 maart 1916.
51-52. Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. Mercier werkte bracht zoals gebruikelijk de Duitse overheden niet voorafgaandelijk op de hoogte en liet het schrijven heimelijk drukken door Dessain, burgemeester van Mechelen, die ondertussen werd gearresteerd. Rome, 20 maart 1916. 53-57. Bijlage 1. Mercier, À notre retour de Rome. Feest van Thomas Van Aquino, 1916. 58.
Bijlage 2. Von der Lancken aan Giovanni Tacci. Verzending open brief Moritz von Bissing aan Mercier. Brussel, 19 maart 1916.
55
59.
Bijlage 3. Krantenartikel. “Une Lettre du Gouverneur-Général en Belgique à S.E. Le Cardinal Mercier ». La Belgique, 20 maart 1916.
60.
Cijfertelegram Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. Verloop van de feiten. Brussel, 21 maart 1916.
61.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Giovanni Tacci. Vraagt dadelijk verzending van de open briefwisseling. Rome, 21 maart 1916.
62.
Krantenartikel. “Le aperte minacce di Moritz von Bissing contro il cardinale Mercier”. Il messagero, 21 maart 1916.
63.
Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. Over de herderlijke brief Mercier. Huiszoeking bij kanunnik Loncin. Brussel, 22 maart 1916.
64.
Bijlage. Mercier aan Moritz von Bissing. Protest tegen de schending van de persoonlijke levenssfeer en de religieuze vrijheid ter gelegenheid van de huiszoeking. Mechelen, 20 maart 1916.
65.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Giovanni Tacci. Verzoekt verzending enkele aanvullende documenten. Rome, 23 maart 1916.
66.
Cijfertelegram Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. Reactie Moritz von Bissing en Mercier. Laatste verklaart dat herderlijke brief populariteit Heilige Stoel de hoogte heeft ingestuwd. Brussel, 24 maart 1916.
67.
Cijfertelegram Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. Mercier heeft Moritz von Bissing nog niet geantwoord. Belooft dat op gematigde manier te doen. Brussel, 25 maart 1916.
68.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Giovanni Tacci. Moritz von Bissing lijkt geen antwoord te vragen en Heilige Vader acht het wijs zich van antwoord te onthouden. Rome, 26 maart 1916.
69-72. Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. Had rustig gesprek met von der Lancken. Brussel, 25 maart 1916. 73.
Andreas Frühwirth aan Pietro Gasparri. Grote ontstemming Duitse overheden rond Mercier. München, 25 maart 1916.
74-76. Otto von Mühlberg aan Pietro Gasparri. Mercier wekt indruk dat Heilige Stoel van neutraliteit is afgestapt. Lugano, 27 maart 1916. 77-83. Bijlage 1. À notre retour de Rome. Mechelen, Feest van Thomas van Aquino 1916. 84-85. Bijlage 2. Moritz von Bissing aan Mercier. Terechtwijzing. Brussel, 15 maart 1916. 56
86.
Bijlage 3. “Zum Schreiben des Generalgouverneurs in Belgien an den Kardinal Mercier”. Kölnische Volkszeitung, 22 maart 1916.
87.
Cijfertelegram Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. Mercier belooft niet te antwoorden, maar stilte zal negatief geïnterpreteerd worden. Privaat antwoord lijkt beste oplossing. Brussel, 30 maart 1916.
88.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Giovanni Tacci. Niet gepubliceerd privé-schrijven is inderdaad de beste formule. Rome, 30 maart 1916.
57
122 2-4.
Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. Arrestatie Loncin. Bij de huiszoeking werden drie exemplaren van “Le Mot du Soldat” gevonden. Brussel, 30 maart 1916.
5.
Bijlage 1. Kopie nota Loncin. “Perquisition faite au domicile de M. Le Chanoine A. Loncin, Secrétarie de l’Archevêché, Marché aux Cuirs 11, le lundi 20 mars 1916 ».
6.
Bijlage 2. Krantenartikel. « Nouvelles de la Guerre ». Le quotidien, 29 maart 1916.
7.
Francesco Ragonesi aan Pietro Gasparri. Telegram Castelli, Romeins correspondent van de Gaceta del Norte, gereproduceerd door verschillende kranten. Inhoud telegram: « In alcuni Circoli Vaticani si parla con insistenza della prossima intervenzione del Re di Spagna presso il Governo Germanico in favore del Cardinale Mercier. Il Vaticano si mostra alieno da tali conversazioni ». Madrid, 29 maart 1916.
8.
Artikels Spaanse pers rond zaak Mercier en telegram Castelli. 28-29 maart 1916.
9.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Giovanni Tacci. Mercier heeft al genoeg uiting kunnen geven aan gerechtvaardigde patriottische gevoelens, omdat Benedictus XV vreest dat uitingen Mercier negatieve weerslag hebben op “povero Belgio” en de Heilige Stoel moet hij zich onthouden van verdere commentaar. Rome, 5 april 1916.
10.
Minuut Pietro Gasparri aan Andreas Frühwirth. Ontvangst rapporten. Rome, 7 april 1916.
11.
Minuut Pietro Gasparri aan Otto von Mühlberg. Mercier kreeg nieuwe en meer zwaarwichtige aanmaning tot stilte. Rome, 8 april 1916.
12.
Minuut Pietro Gasparri aan Andreas Frühwirth. Bedanking Andreas Frühwirth voor bemiddelende rol. Rome, 9 april 1916.
13.
Minuut Pietro Gasparri aan Giovanni Tacci. Ontvangstbevestiging rapporten over laatste herderlijke brief Mercier. Rome, 9 april 1916.
14.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Giovanni Tacci. Wil weten of Mercier nu geantwoord heeft op de brief van Moritz von Bissing of niet. Rome, 15 april 1916.
15.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Giovanni Tacci. Italiaanse kranten publiceerden op 15 april een antwoord van Mercier aan Moritz von Bissing. Wil weten of dit authentiek is en wanneer Tacci boodschap telegram 30 maart heeft overgebracht. Rome, 16 april 1916.
16-17. Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. Mercier heeft nog geen antwoord gegeven aan Moritz von Bissing. Laatste evoluties in zaak Loncin. Over Duitse satirische bladen die in Brusselse colleges circuleren. Bijgevoegde karikatuur “Grand meci, grand Mercier”.
58
Brussel, 15 april 1916. 18.
Pseudo-Mercier: “La nobile e fiera lettera del Cardin. Mercier al gen. Bissing”. La Tribuna, 16 april 1916. en « Le Cardinal Mercier et le baron Moritz von Bissing ». Le Temps, 16 april 1916.
19.
Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. De artikels over antwoord Mercier aan Moritz von Bissing zijn niet authentiek. Wellicht gaat het om reproducties van strooibriefjes die geheim circuleren, maar duidelijk vals zijn. Brussel, 16 april 1916.
20.
Pietro Gasparri aan Francesco Ragonesi. Ontvangstbevestiging schrijven. Rome, 19 april 1916.
21.
Krantenartikel. “Nouvelles de la Guerre”. Le Quotidien, 12 april 1916.
22.
Frontpagina Kladderadatsch. Karikatuur. Mercier als papegaai van de Duitsers. « Herr Moritz von Bissing und der belgische Kardinal – hier wird Deutsch gesprochen, alter Junge”. 2 april 1916.
23-43. Duitse Memo over Mercier. De kardinaal als bron van alle kwaad. Incl. Italiaanse vertaling. 44.
Otto von Mühlberg aan Pietro Gasparri. “Note Verbale”. Verzending Memo over Mercier. Lugano, 24 april 1916.
45-51. Mercier, À notre retour de Rome. Mechelen, Feest van Sint Thomas van Aquino, 1916. 52.
Minuut Pietro Gasparri aan Giovanni Tacci. Ontvangstbevestiging. Rome, 28 april 1916.
53.
Cijfertelegram Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. Mercier heeft geantwoord aan Moritz von Bissing in een persoonlijk schrijven. Brussel, 30 april 1916.
54-55. Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. Over het antwoord van Mercier aan de gouverneur-generaal. Brussel, 29 april 1916. 56-58. Antwoord Mercier aan Moritz von Bissing. Mechelen, 26 april 1916. 59.
Minuut Pietro Gasparri aan Giovanni Tacci. Ontvangstbevestiging. Rome, 1 mei 1916.
60.
Minuut Pietro Gasparri aan Giovanni Tacci. Ontvangstbevestiging. Met bijlagen. Rome, 4 mei 1916.
61.
Minuut Pietro Gasparri aan Otto von Mühlberg. Ontvangstbevestiging. “Note Verbale”. Rome, 10 mei 1916.
62.
Cijfertelegram Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. Zaak gesloten voor Moritz von Bissing. Brussel, 8 mei 1916.
59
63.
Giovanni Tacci aan Pietro Gasparri. Verzending van een aangetekende brief Mercier – Kopie van antwoord Moritz von Bissing op laatste brief Mercier. Brussel, 10 mei 1916.
64-66. Antwoord Mercier aan Moritz von Bissing. Mechelen, 26 april 1916. 67-68. Antwoord Moritz von Bissing aan Mercier. Incl. Italiaanse vertaling. 29 april 1916. 69.
Minuut Pietro Gasparri aan Giovanni Tacci. Ontvangstbevestiging. 2 juni 1916.
70.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. De kranten kondigen aan dat Mercier nieuwe herderlijke brief heeft verstuurd die opnieuw de irritatie van de Duitse overheden heeft gewekt. Wil weten of het nieuws klopt. Rome, 24 oktober 1916.
71.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Verzending nieuwe herderlijke brief Mercier, waarvan enkele zinnen door von der Lancken werden verwijderd. De Leuvense drukker die de brief afdrukte zonder voorafgaandelijk de Duitse censuur te raadplegen, werd gearresteerd. Brussel, 19 oktober 1916.
72.
Cijfertelegram Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Gelooft niet dat Duitser veel ophef over brief zullen maken, gezien de kardinaal de voorgestelde wijzigingen heeft geaccepteerd. Brussel, 25 oktober 1916.
73.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Verzending brief Mgr. Van Ballaer over de ontmoeting van von der Lancken en Mercier. Brussel, 31 oktober 1916.
74.
Jozef Van Ballaer aan Achille Locatelli. Indien Duitse overheden van “vive irritation” spreken, spelen ze dubbel spel. Den Haag, 24 oktober 1916.
75.
Krantenartikels. ¾ “Ricominciano le persecuzioni contro il cardinal Mercier”. Il messaggero, 24 oktober 1916 ¾ « Ancora la pastorale del Card. Mercier ». Osservatore Romano, 12 november 1916.
60
123 230. Mercier vs. de bezetter. Een redevoering ter gelegenheid van de Nationale Feestdag veroorzaakt nieuwe verontwaardigheid. 1916. 2-4.
Rapport Clemente Micara aan Pietro Gasparri. In Sint Goedele werd Te Deum uitgesproken door Mercier. Liberaal gemeentebestuur was daarbij aanwezig. Duitsers reageerden met het opleggen van een boete aan de stad Brussel. Brussel, 2 juli 1916.
5-7.
Bijlage 1. Hurt, S. Gouverneur von Brüssel und Brabant. “Les affiches allemandes ». 12 juli 1916.
8-12.
Bijlage 2. Rede « Pour nos Soldats », uitgesproken door kardinaal Mercier, 21 juli 1916.
13.
Pietro Gasparri aan Clemente Micara. Ontvangstbevestiging. Rome, 12 augustus 1916.
14-15. Otto von Mühlberg aan Pietro Gasparri. Over de onvoorzichtigheid van Mercier. Lugano, 1 augustus 1916. 16.
Cijfertelegram Clemente Micara aan Pietro Gasparri. Mercier werd na de dienst door de massa aangeklampt. Brussel, 5 augustus 1916.
17-18. Lorenzo Schioppa aan Pietro Gasparri. Pruisische legatie wil Rome op de hoogte brengen van de zaak. München, 1 augustus 1916. 19-23. Clemente Micara aan Pietro Gasparri. Over de gebeurtenissen op de Belgische nationale feestdag. Brussel, 4 augustus 1916. 24.
Bijlage 1. Moritz von Bissing aan Mercier. Vooraleer een oordeel te vellen, vraagt Moritz von Bissing een verklaring bij geciteerde uitspraken Mercier. Brussel, 24 juli 1916.
25-27. Bijlage 2. Mercier aan Moritz von Bissing. Plaatst de versie die Moritz von Bissing ter ore kwam naast zijn eigen rede. Maakt daarbij onderscheid tussen “Erreurs d’invention”, “Erreurs d’interprétation” en “un texte fidèle”, die uit twee regels bestaat. Mechelen, 25 juli 1916. 28.
Bijlage 3. Von der Lancken aan Mercier. Bedankt voor de verklaringen bij zijn laatste schrijven, maar zou zijn schrijfstijl in de toekomst beter aanpassen om niet mis begrepen te worden door de eenvoudigen van geest. Rome, 28 juli 1916.
29-31. Bijlage 4. Mercier aan Moritz von Bissing. Geeft verdere uitleg bij de betekenis van zijn woorden, omdat hij in laatste brief opnieuw verkeerd werd geciteerd. Mechelen, 29 juli 1916. 32.
Pietro Gasparri aan Otto von Mühlberg. Ontvangst nota over Mercier en de nationale feestdag. Incident ontstond over misverstand rede. Rome, 15 augustus 1916. 61
33.
Pietro Gasparri aan Otto von Mühlberg. Gouverneur-generaal ziet de zaak als gesloten. Rome, 15 augustus 1916.
34.
Pietro Gasparri aan Lorenzo Schioppa. De gouverneur-generaal ziet de zaak als gesloten. Rome, 15 augustus 1916.
35.
Pietro Gasparri aan Clemente Micara. Ontvangstbevestiging informatie 21 juliviering. Rome, 23 augustus 1916.
36.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Clemente Micara. Vraagt wat er van de persberichten over de Belgische nationale feestdag aan is. Rome, 1 augustus 1916.
231. Verslaggeving "kennismakingsronde" Achille Locatelli. 1916. 40-41. Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Ontmoetingen met Van der Elst, Eugène Napoléon Beyens en Charles de Broqueville. Le Havre, 4 augustus 1916. 42-43. Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Ontmoetingen met ministers en hoge ambtenarij. F. Schollaert, Carton de Wiart, Van de Vyvere, Hubert, Goblet d’Alviella, Cooreman, Ingenbleek. Le Havre, 6 augustus 1916. 44-46. Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Presentatie van geloofsbrieven aan koning Albert. Le Havre, 12 augustus 1916. 47.
Bijlage 1. Kopie Rede Achille Locatelli bij voorstelling geloofsbrieven.
48.
Bijlage 2. Kopie rede koning Albert bij zelfde gelegenheid.
49.
Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Ontvangstbevestiging. Rome, 16 augustus 1916.
50.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Niet meer langs Den Haag gepasseerd. Kardinaal Mercier ontmoet in Mechelen. Brussel, 23 augustus 1916.
51-53. 31. Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Eerste bezoek aan Van der Lancken. Brussel, 26 augustus 1916. 54.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. De vele bezoeken verhinderen bijna alle ander werk. Toch signaleert de nuntius een artikel uit de “Frankfürter Zeitung” over zijn aanstelling in België. Brussel, 29 augustus 1916.
55-56. Bijlage 1. Vrije Franse vertaling artikel “Der neue nuntius in Belgien”. 57.
Bijlage 2. “Der neue nuntius in Belgien”. Frankfurter Zeitung. 27 augustus 1916.
58-59. Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Over de relaties met de Belgische regering in Le Havre. Deze wil nauwkeuriger geïnformeerd worden over de acties van de nuntiatuur. Brussel, 31 augustus 1916.
62
60-61. Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Over eerste bezoek Moritz von Bissing. Wanneer het ging over de vrijlating van Loncin, werd hij zichtbaar geïrriteerd. De baron wees erop dat clerici in België spionnen niet enkel een hand boven het hoofd hielden, maar zich ook zelf aan spionage bezondigden. Brussel, 2 september 1916. 62.
Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Ontvangstbevestiging. Pietro Gasparri ziet er geen graten in de Belgische regering in Le Havre beter op de hoogte te stellen, zonder de Duitse gevoeligheden op te wekken. Rome, 18 september 1916.
63.
Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Ontvangstbevestiging rapport eerste visite met von der Lancken. Rome, 21 september 1916.
64.
Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Ontvangstbevestiging artikel Franfurter Zeitung. Rome, 21 september 1916.
65.
Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Over houding aan te nemen ten opzichte van Belgische regering. Rome, 29 september 1916.
66.
Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Ontvangstbevestiging rapport eerste ontmoeting Moritz von Bissing. Rome, 29 september 1916.
67.
Ricordo. De Posizione Belgio N. 62 (rapporten van apostolisch nuntius Mgr. Achille Locatelli) werd geregistreerd onder de rubriek Belgio N.40 e N. 63. Datum van overdracht: 3 oktober 1916.
232. Pogingen Achille Locatelli om toe te treden tot "Commission de secours pour la Belgique". 1916. 69-70. Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Over zijn toelating tot de “Commission de secours pour la Belgique”. Hymans zet de nodige stappen bij Herbert Hoover. Achille Locatelli vreest voor de reactie van Markies de Villalobar. Brussel, 19 augustus 1916. 71.
Bijlage 1. Hoover aan Achille Locatelli. Uitnodiging tot Commission de secours pour la Belgique. Italiaanse vertaling. Londen, 14 augustus 1916.
72.
Bijlage 2. Achille Locatelli aan Hoover. Achille Locatelli gaat in op de uitnodiging. Brussel, 15 augustus 1916.
73-76. Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Verdere communicatie rond de toelating tot de Commission de secours pour la Belgique. De nuntius werd door liberalen en zelfs maçonnieken (Francqui) geaccepteerd. Villalobar echter, weigerde categoriek de toetreding van de nuntius. Verwijt Achille Locatelli neutraliteit Heilige Stoel te schenden en dreigt ermee de zaak naar de Duitse autoriteiten te brengen. Brussel, 7 september 1916. 77.
Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Ontvangstbevestiging.
63
Brussel, 13 september 1916. 78-79. Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Verdere communicatie rond de toelating tot de commissie. Hoover onderneemt stappen bij Raffaele Merry del Val om Villalobar tot bedaren te brengen. Achille Locatelli gaat er van uit dat Staatssecretariaat al tot soortgelijke initiatieven werd bewogen. Brussel, 19 september 1916. 80-83. Minuut Pietro Gasparri aan Francesco Ragonesi. Kwestie Achille Locatelli-Villalobar. Rome, 3 oktober 1916. 84.
Francesco Ragonesi aan Pietro Gasparri. Stelt Pietro Gasparri op de hoogte van ondernomen stappen. Madrid, 22 oktober 1916.
85.
Bijlage 1. Brief Francesco Ragonesi aan Ministro de Estado Gimeno. Klachten rond Villalobar. Madrid, 13 oktober 1916.
86.
Bijlage 2. Gimeno aan Francesco Ragonesi. Uit zijn verbazing over de klachten van Achille Locatelli, want compleet in tegenstelling met de versie van Villalobar. Madrid, 16 oktober 1916.
87-90. Villalobar aan Fermin Calbetòn. Gespannen relaties met nuntius Achille Locatelli. Brussel, 1 november 1916. 91-92. Villalobar aan Fermin Calbetòn. Gespannen relaties met nuntius Achille Locatelli. Brussel, 13 januari 1917.
64
124 233. Het vermeende en eigenlijke fusilleren van geestelijken. 1916. 2.
Lorenzo Schioppa aan Pietro Gasparri. Mededeling Otto von Mühlberg. Fransen willen fusilleren Jezuïeten gebruiken om paus tegen Duitsers op te zetten. Maar er werd niet één jezuïet gefusilleerd. München, 1 september 1916.
3.
Minuut Pietro Gasparri aan Lorenzo Schioppa. Ontvangstbevestiging. Rome, 14 september 1916.
234. Vrijstelling van legerdienst voor Belgische missionarissen. 1916. 5-6.
Patrice Murray aan Domenico Serafini. De generaal van de redemptoristen Murray verzoekt een vrijstelling van legerdienst voor de paters Achille Delaere, Natale Decamps, Enrico Boels en Ludovico Van den Bossche. Anders blijft één man alleen achter bij de Oekraïense katholieken (ruteni) in de Canadese missie van Yorkton. Rome, 20 augustus 1916.
7-8.
Domenico Serafini aan Pietro Gasparri. Vraagt zijn interventie ten voordele van de missionarissen. Rome, 23 augustus 1916.
9-10.
Minuut Pietro Gasparri aan Jules Van den Heuvel. Interventie voor de missionarissen. Rome, 25 augustus 1916.
11-12. Minuut Pietro Gasparri aan Jules Van den Heuvel. Rekwest ten voordele van de missionarissen. Rome, 26 augustus 1916. 13.
Jules Van den Heuvel aan Pietro Gasparri. Voorlopig stelt er zich geen probleem voor de paters. De inscriptieplicht geldt enkel in de niet-bezette gebieden. Brussel, 29 augustus 1916.
14.
Domenico Serafini aan Pietro Gasparri. Hernieuwd pleidooi voor vrijstelling van legerdienst voor missionarissen. Rome, 4 september 1916.
15-16. Minuut Pietro Gasparri aan Domenico Serafini. Communiceert nota Jules Van den Heuvel. Rome, 10 september 1916. 17.
Minuut Pietro Gasparri aan Jules Van den Heuvel. Geloofwaardige personen hebben opnieuw het dreigende gevaar van legerdienst voor religieuzen gesignaleerd. Rome, 14 september 1916.
18.
Camillo Laurenti aan Pietro Gasparri. De Propaganda Fide bedankt Pietro Gasparri voor de inspanningen. Rome, 3 oktober 1916.
19.
Jules Van den Heuvel aan Pietro Gasparri. Geruststellend communiqué van de Belgische koninklijke regering. Rome, 7 oktober 1916.
20.
Pietro Gasparri aan Jules Van den Heuvel. Ontvangstbevestiging en bedanking. Rome, 22 oktober 1916. 65
21.
Pietro Gasparri aan Domenico Serafini. Deelname officieel standpunt Belgische regering. Rome, 23 oktober 1916.
22.
Domenico Serafini aan Pietro Gasparri. Bedanking. Rome, 28 oktober 1916.
235. Duits decreet bedreigt tijdelijke goederen Franse congregaties met huizen in België. 1916. 24-25. Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Over enkele bepalingen van de bezettingsmacht m.b.t. de goederen van landen in oorlog met Duitsland. De bepalingen alarmeren Franse Religieuze Instituten met huizen in België. Brussel, 23 augustus 1916. 26-31. Gesetz- und Verordnungsblatt für die okkupierten Gebiete Belgiens. Brussel, 18 mei 1916. 32.
Minuut Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Ontvangstbevestiging. Rome, 13 september 1916.
33-34. Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Bespreekt de behandeling van de goederen van de religieuze instituten van wie de leden onderhorig zijn aan een staat in oorlog met Duitsland. Brussel, 24 september 1914. 35-40 Bijlage. Kopieën van twee uiteenzettingen van bevoegde personen over de situatie van de bankstortingen van religieuze instituten. 41.
Minuut Pietro Gasparri aan Giovanni Tacci. Ontvangstbevestiging. Rome, 20 oktober 1916.
42-43. Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Over de goederen van de Franse religieuze instituten. Kwestie is zaak van leven of dood voor instituten die naar België gevlucht zijn, na uitsluiting uit Frankrijk. Brussel, 26 oktober 1916. 44.
Bijlage. Memorandum Oversten Religieuze Instituten. “Que faire pour écarter ces dangers?”
45.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Verzending vraag over de goederen van de naar België gevluchte congregaties. Brussel, 12 november 1916.
46-56. Collectief verzoekschrift van enkele oversten van Religieuze instituten in België. 57-60. Legation de Belgique près le Saint-Siège aan Pietro Gasparri. « Avant-projet de Requête ». 61-66. Collectief verzoekschrift van enkele oversten van Religieuze instituten in België. Gesigneerd: Jérôme Hoppenbrouwers (premonstratenzers Grimbergen), Emile Thibaut voor Decoster (vice-provinciaal Franse jezuiëten), Jean Marie de la Croix (ongeschoeide karmelieten), Louis van Renynghe de Voxvrie (Belgische dominicanen), Eugêne Vandeur (Keizersberg Leuven), Gustave De Vulder (Witte Paters België), Camille Van de Steene (redemptoristen), Georges van den Bosch (minderbroeders), Marie de la Salette (Mare Réparatrice), Marie de Lautier (religieuzen N.D. du Route du Cénacle), Th. Duval (Heilig Hart), Marie du Saint Sacrement (kanunnikessen van Sint Augustinus).
66
67.
Nota. « L’avoir en banque de sujets étrangers ». België, 27 januari 1917.
67
125 236. Reis van kardinaal Franziskus von Bettinger, aartsbisschop van München, naar Belgische bezette gebieden . 1916. 2.
Cijfertelegram Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Mercier verzoekt aartsbisschop Keulen, kardinaal Franziskus von Bettinger geen publieke functies te doen uitoefenen bij zijn bezoek aan Brussel. Brussel, 6 oktober 1916.
3.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Andreas Frühwirth. Probeer kardinaal Franziskus von Bettinger tactvol reis naar Brussel te ontraden. Rome, 7 oktober 1916.
4.
Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Heilige Vader verzoekt kardinaal Franziskus von Bettinger zich te onthouden van het vieren van de mis in bezet gebied. Rome, 8 oktober 1916.
5.
Andreas Frühwirth aan Pietro Gasparri. De kardinaal is al vertrokken. Onmogelijk boodschap over te brengen. München, 9 oktober 1916.
237. Protest Belgische regering tegen de Duitse financiële maatregelen die banken treffen. 1916. 7.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Over Duitse financiële maatregel. Brussel, 10 september 1916.
8-9.
Bijlage. “Situation de la Banque Nationale le 7 septembre 1917”.
10-11. Jules Van den Heuvel aan Pietro Gasparri. Energiek protest van de Koninklijke regering tegen de Duitse maatregelen die Nationale Bank treffen. Rome, 21 september 1916. 12.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Over de financiële maatregel. Brussel, 24 september 1916.
13-14. Bijlage. “Note sur la question du transfert, en Allemagne, des billets-mark de la Banque Nationale de Belgique et du Département d’Emission de la Société Générale”. September 1916. 15-16. Minuten brieven Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Ontvangstbevestigingen. Rome, 8 oktober 1916 en 20 oktober 1916. 238. Dossier rond deportaties. 1916. 18-19. Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Lorenzo Schioppa. Vanuit verschillende hoeken wordt Heilige Stoel opgedragen te ageren tegen de deportaties in Noord Frankrijk. Rome, 15 augustus 1916. 20.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. In Franse pers verschijnen artikels over deportaties in Vlaanderen en Noord Frankrijk met dubbel doel: geen actieve mannelijke bevolking achterlaten in geval van terugtrekken en oorlogsindustrie in Duitsland voeden. Rome, 18 september 1916.
68
21.
Entrefilets uit Le Temps, gewijd aan de deportaties in België. 11 en 14 september 1916.
22.
Cijfertelegram Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. De berichten in de Franse pers zijn inexact. Gaat niet om gedwongen deportatie maar om het weglokken van burgers met de belofte van hoge salarissen. Brussel, 23 september 1916.
23.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Woeste bracht nuntius op de hoogte van dreigende deportaties in Aalst. Brussel, 15 oktober 1916.
24.
Bijlage. Franse vertaling Brief R. Moyersoen aan Woeste. Aalst, 11 oktober 1916.
25-26. Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Over de deportatie van Aalsterse werklozen. Brussel, 17 oktober 1916. 27.
Bijlage 1. Etapes Kommandatur XVIII. Niet opdagen bij deportatie wordt bestraft met tot 3 jaar gevangenisstraf en 10 000 mark boete. Aalst, 13-14 oktober 1916.
28.
Bijlage 2. « Au Reichstag ». Le Quotidien, 16 oktober 1916.
29.
Cijfertelegram Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Duizenden werklozen werden uit Vlaanderen gedeporteerd. Amerikanen en Spanjaarden proberen tussen te komen in Berlijn. Heilige Stoel moet dit ook doen. Brussel, 18 oktober 1916.
30-31. Mercier aan Moritz von Bissing. Protest tegen de deportaties. Mechelen, 19 oktober 1916. 32.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Over de deportaties in Doornik, waarvan Charles Terlinden melding maakt. Brussel, 21 oktober 1916.
33.
Bijlage. Charles Terlinden aan Achille Locatelli. Over dreigende deportaties in Doornik. Doornik, 18 oktober 1916.
34.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Andreas Frühwirth. Moet op manier die hij meest opportuun acht handelen bij de Duitse regering. Rome, 23 oktober 1916.
35.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Over verdere deportaties, o.m. in Charleroi. Brussel, 23 oktober 1916.
36-41. Bijlagen. Rapport sur la situation dan le Tournaisis. Afgeleverd door het Comité de Secours. Brussel, 19 oktober 1916. Daarnaast ook andere berichten, o.m. over de toestand in het arrondissement Kortrijk, Brugge en Gent. 42-45. Moritz von Bissing aan Mercier. Verklaart deportatie als noodwendigheid van de oorlog en oplossing tegen het probleem van de werkloosheid in het gebied. Brussel, 25 oktober 1916. 69
46.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Verzending documenten rond deportaties in Vlaanderen. Brussel, 27 oktober 1916.
47-49. Bijlage 1. Bisdom Namen. « Note sur le travail forcé sous l’occupation allemande”. 50-51. Bijlage 2. Kritiek van arbeiders op een artikel uit de Kölnische Zeitung, 13 oktober 1916. 52-54. Martin Rutten aan Moritz von Bissing. Protest tegen de deportaties. Luik, 20 oktober 1916. 55-56. Andreas Frühwirth aan Pietro Gasparri. Rond de deportaties uit Vlaanderen. Het Duits geweten kon het niet meer aan te zien hoe er bij hen werk te kort was en in arm Vlaanderen de werkloosheid welig tierde. München, 27 oktober 1916. 57.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Verzending lijst van niet werkloze gedeporteerden. Brussel, 28 oktober 1916.
58.
Liste des jeunes gens non chômeurs arrêtés à Meldert, Flandre Orientale le 17 octobre 1916, adressée à son excellence le nonce apostolique à Bruxelles, par le révérend père Dom Urbain Hendrickx, religieux de l’abbaye d’Afflighem. Affligem, 24 oktober 1916.
59.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Verzending documenten rond deportaties. Brussel, 31 oktober 1916.
60-64. Bijlage 1. Joseph Hoyois zendt Achille Locatelli rapport door van burgemeester van Ath, Ouverleaux en secretaris Degauqier rond de houding van de Duitsers in arrondissement Doornik. Ath, 28 oktober 1916. 65-66. Bijlage 2. Kopie nota “Recrutement des travailleurs par contrainte dans l’arrondissement de Mons». 67-68. Jules Van den Heuvel aan Pietro Gasparri. De kerk, die zoveel inspanningen heeft geleverd voor de afschaffing van de slavernij, kan niet ongevoelig blijven bij deze gedwongen arbeidsdeportaties. Rome, 3 november 1916. 69.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Verzending nieuwe documentne rond e deportaties. Brussel, 5 november 1916.
70.
Kopie brief Mercier aan von der Lancken. Intervenieer bij uw oversten opdat deze voortzetting van oorlogsmaatregelen wordt gestaakt. Oproep om de bittere ironie over de verlichting van de kosten voor het publiek welzijn achterwege te laten. Mechelen, 19 oktober 1916.
71-72. Kopie Mercier aan Moritz von Bissing. Voorganger baron von der Goltz verleende garanties dat dergelijke deportaties niet meer zouden plaatsvinden. Mechelen, 19 oktober 1916. 73-76. Kopie Joseph Cardijn aan Achille Locatelli. Wanhopige oproep van de Belgische arbeidersklasse voor een energieke interventie tegen de onwettige en onbeschaafde maatregel waarvan zij het onschuldige slachtoffer was. 70
Brussel, 28 oktober 1916. 77-79. Volksvertegenwoordigers en Senatoren arrondissement Bergen aan Moritz von Bissing. Protest tegen het onwettige karakter van de deportaties. Bergen, 2 november 1916. 80-81. Persoonlijke brief aan Jules Van den Heuvel over de aanhoudende deportaties in België. Brussel, 6 november 1916. 82-85. Rondzendbrief. “Cri d’Alarme des Evêques Belges à l’opinion publique ». Mechelen, 7 november 1916.
71
126 2.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Verzending andere documenten m.b.t. de deportaties. Brussel, 8 november 1916.
3.
Bijlage 1. Avis. Deportaties streek rond Nijvel. Wegvoering mannen boven de 16 jaar. Nijvel, 8 november 1916.
4.
Bijlage 2. Avis. Deportaties streek rond ’S Gravenbrakel. Wegvoering priesters, artsen, advocaten en leraars. ’S Gravenbrakel, 11 november 1916.
5-9.
Belgische Senatoren en Volksvertegenwoordigers aan Pietro Gasparri. Voorstelling van protest dat ze aan Moritz von Bissing hebben voorgelegd. Le Havre, 9 november 1916.
10-11. Pietro Gasparri aan Otto von Mühlberg. Verzoekt Duitse regering “de vouloir bien restituer à leur foyers les jeunes membres des familles belges éprouvés par ces déportations ». Rome, 10 november 1916. 12.
Cijfertelegram Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. De Belgische bevolking is uiterst geagiteerd door de deportaties en verwacht van de Heilige Vader directe verdediging tegen de verdrukking en woorden van troost. Brussel, 10 november 1916.
13-14. Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Verzending van nieuwe protesten tegen de deportaties. Gezondheid van hem en de hele nuntiatuur gaat leiden onder de stortvloed aan hulpverzoeken die binnenstromen en het groeiende protest tegen de arbitraire, strenge en brutale manier waarop de deportaties plaatsvinden. Brussel, 10 november 1916. 15-16. Bijlage 1. La Libre Belgique, 10 november 1916. 17-23. Bijlage 2. Protestbrief Jos Hoyois aan Moritz von Bissing. Brussel, 7 november 1916. 24-26. Bijlage 3. Protestbrief prof. E. Nys aan Moritz von Bissing. Leuven, 9 november 1916. 27.
Bijlage 4. Protestbrief Senatoren en Volksvertegenwoordigers aan Moritz von Bissing. Le Havre, 10 november 1916.
28-29. Bijlage 5. Anonieme protestbrief. S.d. 30-33. Bijlage 6. “A Nivelles”. Verslag over de deportaties in Nijvel. 34.
Secretariaat AA.EE.SS. Verzoek extract van brief Pietro Gasparri aan Otto von Mühlberg.
35.
Minuut Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Rome, 11 november 1916.
72
36-38. Koning Albert van België aan Benedictus XV. Deze nieuwe misdaden tegen de mensheid (“crimes contre le droit des gens”) compromitteren het perspectief op een spoedige vrede. Wil ageren. Le Havre, 11 november 1916. 39-40. Mercier aan Benedictus XV. Situatie in België verslechtert dag na dag. Laat ons niet in de steek. Mechelen, 12 november 1916. 41-42. Bijlage 1. Mercier aan Moritz von Bissing. Over de beloftes van voorganger von der Goltz. Mechelen, 19 oktober 1916. 43.
Bijlage 2. Mercier aan von der Lancken. Verzending documenten Moritz von Bissing waaruit blijkt dat hij de oorlogssituatie niet wilde handhaven en bespaar ons de ironie (cf. supra). Mechelen, 19 oktober 1916.
44-47. Bijlage 3. Moritz von Bissing aan Mercier. Werklozen ingezet in Duitsland, in het algemene belang. Verwijst naar socio-economische en familiale toestand in België. Brussel, 26 oktober 1916. 48-51. Bijlage 4. Mercier aan Moritz von Bissing. Harde veroordeling van de woordbreuk van de bezetter en ontmaskering van de “gecompliceerde, haast enigmatische” uitleg waarin Moritz von Bissing kronkelt. Brussel, 10 november 1916. 52-55. “Cri d’Alarme” van het Belgisch episcopaat aan de publieke opinie. Mechelen, 7 november 1916. 56-57. Verslag Alaer over de deportaties in Nijvel. Nijvel, 13 november 1916. 58-59. Mercier aan Pietro Gasparri. Over het algemene verzoek tot interventie Heilige Stoel. Mechelen, 14 november 1916. 60.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Verzending van kopie protest Bisschop van Namen ThomasLouis Heylen tegen de deportaties. Brussel, 14 november 1916.
61-63. Bijlage. Thomas-Louis Heylen aan Moritz von Bissing. Protestbrief. Namen, 13 November 1916. 64.
Dewachter aan Benedictus XV. Verzending protesten tegen “inhumanam invasorum Patria”. Londen, 4 november 1916.
65-69. Bijlage 1. Protest mandatarissen van de provincie Luxemburg aan Moritz von Bissing. Aarlen, 13 november 1916. 70-80. Bijlage 2. Lijst van Belgische primaire industriële goederen aan de Duitse overheden verplicht te registreren. 81-85. Bijlage 3. Protest Industriële leiders van België aan Moritz von Bissing. Brussel, November 1916.
73
127 2.
Bijlage 4. “De wegvoering van Belgen”. Nieuwe Rotterdamsche Courant. 11 november 1916.
3.
Bijlage 5. “Arrêté concernant les mesures destinées à assurer l’exécution des travaux d’intérêt public », « Verordening tegen het leegloopen ».
4.
Bijlage 6. « Les affiches allemandes ». Le Quotidien, 8 november 1916.
5.
Bijlage 7. Avis. Nijvel. 8 november 1916.
6.
Bijlage 8. Avis. ‘s Gravenbraekel. 11 november 1916. en Avis opgenomen in Bulletin Régional du Courrier de l’Escaut. Antoing. 20 november 1916.
8-50.
Bijlage 9. Kopieën correspondentie Duitse overheden met burgemeesters. O.a. kopie nota van de Zivilkommissar bei dem Kreischef Schwartz in Neufchâteau aan de burgemeesters van Pussemange en Jéhonville over de stillegging van openbare werken. Besluit van de gouverneur-generaal van België (2 mei 1916) over het scheppen van werkgelegenheid. Burgercommissaris Buhler schrijft vanuit Aarlen de burgemeesters van Bellefontaine en Robelmont aan. Verplichte stillegging openbare werken. 31 augustus 1916. Voorzitter van de burgerlijke administratie Potthoff richt zich tot burgemeester Musson, wanneer hij openbare werken verplicht teneinde de kerkhoven beter toegankelijk te maken. 6 november 1916. Enz.
51-58. Bijlage 10. Rapport met toelichting rond voorgaande documentatie. Wijt het werkloosheidsprobleem aan de systematische stillegging van werkzaamheden door de Duitsers en niet aan de zogenaamde schaarste aan primaire industriële goederen. 59.
Bijlage 11. “Les affiches allemandes”. Le Quotidien, 17 november 1916.
60.
Bijlage 12. « La questions des chômeurs ». La Belgique, 15 november 196.
61.
Bijlage 13. « Die Mobilisierung der heimat ». Kölnische Volkszeitung, 17 november 1916.
62.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Nieuwe verzending documenten m.b.t. de deportaties. Brussel, 15 november 1916.
63-68. Bijlage 1. Ooggetuigenverslag. “Le contrôle du 8 novembre à Nivelles”, met bijlagen. 69.
Bijlage 2. « Arrêté concernant les travaux destinés aux chômeurs ».
70.
Bijlage 3. « la question des chômeurs ». La Belgique, 15 november 1916.
71.
Jules Van den Heuvel aan Pietro Gasparri. Verzending document dat de voorafgaandelijk verstrekte inlichtingen bevestigt. Rome, 17 november 1916.
72-75. « Note du Gouvernement Belge sur le travail forcé et la déportation auxquels l’autorité allemande soumet la population belge ». 76.
Gezant von Jagow aan Spaanse ambassadeur Polo de Bernabé. Juridische uitleg over het rechtsgeldige karakter van de deportaties.
74
Berlijn, 17 november 1916. 77-81. Nota “Verwendung von belgischen Arbeitern in Deutschland”. Over de stemmingsmakerij door de geallieerden en de socio-economische noodzaak van deportaties in een bijzondere oorlogssituatie.
75
128 2-3.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Nieuwe verzending documenten rond de deportaties. Katholieke delegatie: A. Scheyven, Joseph de Haene en Albert E. Janssen drukten hun vrees uit over de positie van de Heilige Stoel in België indien geen energiek protest werd geuit over de deportaties. Brussel, 19 november 1916.
4-5.
Bijlage 1. Uitdrukking vrees Belgische delegatie van katholieken. Brussel, 11 november 1916.
6-9.
Bijlage 2. Joseph Cardijn aan Achille Locatelli. Uitdrukking van de gevoelens van de Confédération Générale des Syndicats Chrétiens de Belgique. Brussel, 16 november 1916.
10-17. Bijlage 3. Joseph Cardijn aan Moritz von Bissing. Protest van de georganiseerde katholieke arbeidersklasse. Brussel, 17 november 1916. 18.
“Les déportations”. L’Echo Belge, 10 november 1916.
19.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Nieuwe verzending documenten rond de deportaties. Het regent elke dag protesten op de nuntiatuur, met de vraag om deze aan de Heilige Stoel door te zenden. Brussel, 19 november 1916.
20-22. Bijlage 1. Protest stad Brussel aan von Bissng. 17 november 1916. 23-29. Bijlage 2. Protest Senatoren en Volksvertegenwoordigers. Luik. Luik, 14 november 1916. 30-34. Bijlage 3. Protest Senatoren en Volksvertegenwoordigers. Luxemburg. Aarlen, 13 november 1916. 35-40. Bijlage 4. Correspondentie over het protest van de Commission syndicale de Belgique (socialisten) aan Moritz von Bissing. Brussel, 30 oktober 1916 - 3 november 1916. 41-44. Bijlage 5. Union Patriotique des Femmes Belges aan Achille Locatelli. Verzoek interventie Heilige Stoel. Brussel, 18 november 1916. 45-48. Bijlage 6. Ooggetuigenverslag « à Braine-l’Alleud ». s’ Gravenbrakel, november 1916. 49-50. Bijlage 7. Rechtzetting inteview New York Times, met bijlage over de in beslag name van primaire industriële goederen door de Duitse overheden. 51-52. Artikels rond de “Question des Chômeurs » uit La Belgique, 15 en 17 november 1916.
76
53.
Jules Van den Heuvel aan Pietro Gasparri. Informeert over mogelijke toekomstige deporaties en over de leugenachtige manier waarop deze aan de Duitse publieke opinie worden voorgesteld. Rome, 20 november 1916.
54.
Cijfertelegram Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Ontvangst ontelbare brieven dreigende deportaties en ontwrichting families te verhinderen. Brussel, 21 november 1916.
55.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Nieuwe verzending van documenten m.b.t. de deportaties. Achille Locatelli heeft nog nauwelijks tijd om het materiaal dat hem wordt toegestuurd door te nemen. De documenten zullen dus voor zich moeten spreken. Brussel, 22 november 1916.
56-63. Vertrouwelijke nota Cyrille Van Overbergh aan Achille Locatelli. Van Overbergh waarschuwt voor de “dangereux mouvement contre le Pape qui se développe depuis plusieurs semaines en Belgique dans les diverses classes sociales”. De Heilige Vader wordt steeds meer beschouwd als een politieke paus die België voor Oostenrijk opoffert. Brussel, 21 november 1916. 64-65. Joseph Cardijn e.a. aan Achille Locatelli. Onder de Duitsers is iedereen een ‘soldaat van de bezetter’. Drukken vertrouwen uit in de paus, maar waarschuwen voor de toenemende agitatie bij de brede bevolking. Brussel, 15 november 1916.
77
129 2-21.
Verzoekschriften tot pauselijke interventie door particulieren, vnl. echtgenotes en dochters van gedeporteerden. 20 - 22 november 1916.
22-27. Illustrierter Kriegs-Kurier. Oorlogskoerier. Courrier de guerre. Wekelijkse uitgave, III, 4 (1916) 37-47. Onderschrift omkaderde foto: “‘In den oorlog zegeviert de zedelijke kracht en deze ligt aan den kant van Duitschland’. Uiting van den Staatssecretaris Kardinaal Pietro Gasparri dien op onze photo, op ’t punt van wegterijden, voorstelt”. 28.
Cijfertelegram Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Bisschoppen, clerici, leken, allen betreuren ze de afwezigheid van protest van de Heilige Vader tegen de onderdrukking. Brussel, 26 november 1916.
29-30. Francesco Marchetti-Selvaggiani aan Pietro Gasparri. Over de deportatie van Belgen. Laat de Duitsers weten dat Zwitsers door de deportaties een opstoot kennen van anti-Duitse gevoelens en sympathie koesteren voor het lijden van het Belgische volk. Bern, 25 november 1916. 31-32. Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Nieuwe verzending van documenten m.b.t. de deportaties. Brussel, 25 november 1916. 33-37. Bijlage 1. Comité industriel de Belgique. Brief aan Achille Locatelli. Verzending protestbrief gericht aan Moritz von Bissing. 21 november 1916. Protestbrief aan Moritz von Bissing. 21 november 1916. Protestbrief Bourse du travail Concordia aan Achille Locatelli. 18 november 1916. 38-39. Bijlage 2. Protestbrief Mgr. Martin Rutten aan Moritz von Bissing. Luik, 17 november 1916. 40-43. Bijlage 3. “Cri d’alarme des Evêques belges à l’opinion publique ». Mechelen, 7 november 1916. 44.
Bijlage 4. « Extrait d’une lettre d’un curé de Brabant arrivée hier 21 novembre ».
45-51. Bijlage 5. Protestbrief senaatsvoorzitter De Favereau aan Moritz von Bissing. Le Havre, 25 november 1916. 52.
Bijlage 6. Communiqué Achille Locatelli. Collectief antwoord op de verschillende verzoekschriften van Belgische families aan zijn adres. Brussel, s.d.
53-55. Bijlage 7. Moritz von Bissing aan De Favereau. De deportaties gaan door. Vooruitziende geesten wezen in 1915 reeds op het gevaar van de werkeloosheid en “le dégout du travail” bij de Belgen. Brussel, 16 november 1916. 56-57. Bijlage 8. Deportaties La Louvière en Lessines. 58.
Minuut Benedictus XV aan koning Albert. Uitdrukking van medelijden met de beproefde Belgische bevolking. Rome, 27 november 1916.
78
59-66. Verzoekschriften tot pauselijke interventie door particulieren, vnl. echtgenotes en dochters van gedeporteerden. 23-27 november 1916. 67-68. Minuut Pietro Gasparri aan Jules Van den Heuvel. De Heilige Stoel doet alles in haar macht voor het Belgische volk. Rome, 29 november 1916. 69-70. Minuut Pietro Gasparri aan Mercier. Bedankt Mercier voor de stappen die hij bij de Duitsers heeft gezet ten voordele van de Belgische bevolking. Verleent pauselijke zegen over dit volk. Rome, 29 november 1916. 71.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Nieuwe verzending documenten m.b.t. deportaties. Brussel, 2 december 1916.
72-74. Bijlage 1. Protestbrief Senatoren en Volksvertegenwoordigers Namen aan Moritz von Bissing. Namen, 27 november 1916. 75-78. Bijlage 2. Ooggetuigenverslag deportaties Doornik. 79-80. Bijlage 3. Ferdinand Wouters d’Oplinter aan Achille Locatelli. Over de deportaties in Diest. Diest, 26 november 1916.
79
130 2-11.
Bijlage 4. Appèl Senatoren en volksvertegenwoordigers van België aan Achille Locatelli. 29 november 1916. Briefwisseling Moritz von Bissing – De Favereau. Lijst van de ondertekenaars.
12-16. Appèl C. De Beuckelaer in naam van de clerus van het decanaat Tienen aan Achille Locatelli. Met “Annexum litteris supplicibus decanatus Thenensis. Tienen, 28 november 1916. 17-23. Verzoekschriften tot Pauselijke interventie door particulieren, vnl. echtgenotes, moeders en dochters van gedeporteerden. S.l., 1 december 1916. 24.
“Les déportations en masse. Le pape doit intervenir ». L’indépendance belge, 17 november 1916.
25-27. Concistoriale Rede Benedictus XV. Sanctissimi domini nostri Benedicti divinae providentia Papae XV allocutio habita in Concistorio die IV decembris MDCCCCXVI. Rome, 4 december 1916. 29.
Lorenzo Schioppa aan Pietro Gasparri. Verzending vertaling pro-memorie van het politiek departement van de gouverneur-generaal in België omtrent de wegvoering van arbeiders naar Duitsland. München, 6 december 1916.
30-34. Pro Memorie. “L’impiego degli operai belgi in Germania” over de tewerkstelling van Belgische arbeiders in Duitsland. 35.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Verzending van een verzoekschrift. Brussel, 6 december 1916.
36.
Bijlage 1. Verzoekschrift Denys aan Achille Locatelli. Wil verhinderd zien dat 2000 oorlogsinvaliden uit de regio Brussel voor dwangarbeid naar Duitsland gezonden worden. Brussel, 28 november 1916.
37-40. Bijlage 2. Verzoekschrift Belgische vluchtelingen in Engeland aan Benedictus XV. Londen, november 1916. 41-42. Minuut Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Benedictus XV heeft zijn angst over de deportaties uitgesproken bij het laatste Consistorie. Opletten met het verzenden van documenten aan de Belgische koninklijke regering. De Duitsers mogen niets vermoeden. Rome, 7 december 1916. 43.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Nieuwe verzending van documenten m.b.t. de deportaties. Brussel, 9 december 1916.
44.
Bijlage 1. Nota “Déportation des ouvriers belges”. Arbeidersklasse riskeert het heft in eigen handen te nemen en de grote morele krachten daarbij over het hoofd te zien, terwijl het recht op een familiaal leven in het vaderland de hele bevolking raakt. Brussel, 5 december 1916.
80
45-47. Bijlage 2. Kopie graaf Georges de Beaufort aan Achille Locatelli. Verzending proces-verbaal van de wegvoeringen in Onoz (provincie Namen). Gemeente Onoz. “Liste des hommes enlevés par l’autrité allemande à la requisition d’Auvelais le 24 novembre 1916. Namen, 1 december 1916. 48.
Bijlage 3. Kopie Joseph Hubert aan Achille Locatelli. Over de deportaties en executies in de streek. Rossignol, 4 december 1916.
49-51. Bijlage 4. Protestbrief – verwijzend naar internationale rechtsnormen. 4 december 1916. 52.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Verzending protest van de Belgische universiteiten. Brussel, 9 december 1916.
53-63. Protestbrief Universiteiten aan Moritz von Bissing. Leuven, Luik, Brussel, 29 november 1916. 64.
Otto von Mühlberg aan Pietro Gasparri. Bijlagen zullen Pietro Gasparri verlichten over de hypocriete verontwaardiging van de geallieerden en hun vergiftiging van de publieke opinie. Lugano, 11 december 1916.
65-69. Correspondentie Duitse regering met ambassades van Spanje en VS. 27-29 november 1916. 70-72. Verslagen deportaties Bisdom Namen. 11 december 1916.
81
131 2-54.
Séance d’enlèvement des hommes de Gembloux.
55-56. Minuut Pietro Gasparri aan Mercier. Weerlegt de ongefundeerde beweringen als zou de Heilige Stoel zich niet bekommeren om het Belgische volk. Verwijst hiervoor ondermeer naar de lezing van Benedictus XV bij het Consistorie. Rome, 12 december 1916. 57.
Minuut Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Ontvangstbevestiging. Rome, 13 december 1916.
58.
Minuut Pietro Gasparri aan Merchetti-Selvaggiani. Bedanking voor ondernomen stappen bij Duitse regering. Rome, 13 december 1916.
59.
Secretaris Generaal Buitenlandse zaken aan Jules Van den Heuvel. Interventie kardinaal James Gibbons (Baltimore) kan indien informatie over twee zaken. 1) Heeft het Vaticaan in Berlijn de deportaties aangeklaagd? 2) Heeft de paus de deportaties veroordeeld in zijn rede bij het laatste Consistorie? Le Havre, 15 december 1916.
60.
Otto von Mühlberg aan Pietro Gasparri. Verzending 8 bijlagen die moeten aantonen dat de Belgische Overheid zich hard inspant om de Gouverneur-generaal te blameren, maar daarbij veraf blijft van de waarheid en een slechte en onwaardige geest van haat en rancune aan de dag legt. Lugano, 17 december 1916.
61.
Bijlage 1. “La question des chômeurs en Belgique ». Le Bruxellois, 19 november 1916.
62.
Bijlage 2. «Echos et Nouvelles. La question des ouvriers belges travaillant en Allemagne ». Le Bruxellois, 27 november 1916.
63.
Bijlage 3. « En province ». Le Bruxellois, 1 december 1916.
64.
Bijlage 4. « Les mensonges de la Presse des Réfugiés ». Le Bruxellois, 30 november 1916.
65.
Bijlage 5. « Les chômeurs. Mensonges d’un bout à l’autre ». Le Bruxellois, 6 december 1916.
66.
Bijlage 6. « Avis à nos lecteurs belges en Allemagne ». Le Bruxellois, 7 december 1916.
67.
Bijlage 7. « Lettres de Chomeurs ». Le Bruxellois, 12 december 1916.
68.
Bijlage 8. « Lettres de Chomeurs ». Le Bruxellois, 15 december 1916.
82
132 2.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Verzending van documenten rond de deportaties. Brussel, 19 december 1916.
3-56.
Séance d’enlèvement des hommes de Namêche.
57-82. Séance d’enlèvement des hommes d’Auvelais. 83-84. “Haut les coeurs”. Sermoen van Mgr. Thomas-Louis Heylen. Namen, 15 december 1916. 85.
Martin Rutten aan Achille Locatelli. Verzending rapport over deportaties in Herk-de-Stad. Luik, 2 december 1916.
86-87. Burgemeester Poncelet aan Achille Locatelli. Met bijlage. Saint Hubert, 9 december 1916. 88.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Vincenzo Bonzano – apostolisch delegaat Washington D.C. Geef James Gibbons tekst van de laatste concistoriale rede. Rome, 22 december 1916.
89-93. Rapport burgemeester Herk-de-Stad over de deportaties aldaar. Herk-de-Stad, 2 december 1916.
83
133 2-3.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Nieuwe verzending documenten m.b.t. deportaties. Rome, 22 december 1916.
4-20.
Bijlage 1. Sociëteit van Ingenieurs van de Katholieke Unversiteit Leuven heeft verschillende belangrijke Belgische bedrijven een enquête toegestuurd, waarvan de antwoorden uitwijzen dat de bezetter de werkloosheid in de hand heeft gewerkt. In deze bijlage de antwoorden van: ¾ Société des usines Bonnehill. Marchienne-au-Pont. ¾ Société Belge des Appareils Rateau. Muizen bij Mechelen en Brussel. ¾ Société anonyme des usines Dercq. Fontaine-l’évêque. ¾ Etablissements Max Cassart-de Fernelmont. Gembloers. ¾ Société anonyme des Ateliers Detombay. Marcinelle. ¾ Charrues de Gembloux. Gembloers. ¾ Les usines de Vilvorde A. Mercier. Vilvoorde. ¾ Scierie A. & G. Mercier. Elsene. ¾ Fabrique d’Outillages et d’Appareils de levage. O.Berthels. Brussel. ¾ Société anonyme des Forges et Laminoirs de l’Alliance. Marchienne-au-Pont. ¾ Société anonyme des Anciens Ateliers Simon et Fils. Andenne. ¾ Union Allumière. Brussel.
21-23. Protestbrief senatoren en volksvertegenwoordigers van Bergen aan Moritz von Bissing. Bergen, 27 november 1916. 24.
Otto von Mühlberg aan Pietro Gasparri. Verzending van correspondentie tussen geëvacueerde Belgische arbeiders en hun families op het thuisfront ter rechtzetting van de valse ideeën die de vijand met handige manoeuvres de wereld heeft ingestuurd. Lugano, 27 december 1916.
25.
Bijlage 1. “Lettres de Chômeurs”. Le Bruxellois, 12-13 december 1916.
26.
Bijlage 2. Entrefilet Belgischer Kurier, 16 december 1916.
27.
Bijlage 3. « Le départ des chômeurs ». La Belgique, 17 december 1916.
28.
Bijlage 4. « Lettres de Chômeurs travaillant en Allemagne ». Le Bruxellois, 15 december 1916.
29.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Documenten rond de deportaties in Belgisch Limburg. Brussel, 27 december 1916.
30-31. Bijlage. Nota: « Résumé des scènes qui se sont passées le 29 novembre, avant et après dans le canton de Bree et Peer (Limbourg-Belge) ». 32.
Minuut Pietro Gasparri aan Otto von Mühlberg. Ontvangstbevestiging. Rome, 30 december 1916.
33.
Minuut Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Ontvangstbevestiging. Brussel, 31 december 1916.
34-41. Krantenartikels. Deportaties. ¾ “La question des ouvriers belges travaillant en Allemagne”. Le Bruxellois, 16 oktober 1916.
84
¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾
« Les sans-travail ». Le messager de Bruxelles. 16 oktober 1916. « En Belgique. Les déportations et le travail forcé ». Le temps, 30 oktober 1916. « En Belgique. La déportation en masse des Belges. La protestation du gouvernement belge ». Le temps, 11 november 1916. « En Belgique. Les déportations et le travail forcé ». Le temps, 13 november 1916. « Gli uomini validi del Belgio – strappati dal suolo della Patria ». Corriere d’Italia, 22 november 1916. « Les Belges déportés ». Journal de Genève, 26 november 1916. « La Suisse et les déportations d’ouvriers belges ». Journal de Genève, 28 november 1916.
42-54. Nota “Een nieuwe mobilisatie van valse verontwaardiging rond de kwestie van de Belgische werklozen”. (Una nuova mobilizazzione dello sdegno fatturato, nella questione dei disoccupati Belgi). Vertaling uit het Duits. Onderdelen: baron Moritz von Bissing en het economische en arbeidsvraagstuk in België. De economische en morele noodzaak van de Duitse maatregelen. De Belgische pers erkent het probleem van de gewilde en ongewilde werkloosheid in het land. Objectieve beoordelingen van de Duitse maatregelen in de neutrale kranten. De hypocrisie van de Entente. Een Britse vergelijking (Miss Emily Hobhouse) tussen de actuele toestand in België en deze in Zuid-Afrika ten tijde van de Boerenoorlog. 55-69. Nota “Verdere berichtgeving over de kwestie van het transport van werkloze Belgische arbeiders naar Duitsland” (Ancora sulla questione degli operai belgi disoccupati trasportati in Germania). Speelt “neutrale Duitse pers” uit tegen de tendentieuze geallieerde berichtgeving. Belgische arbeiders werken in Engeland aan condities “gelijkend aan deze in Ceylon en India”. 70.
Otto von Mühlberg aan Pietro Gasparri. Nieuwe verzending brieven van Belgische arbeiders werkzaam in Duitsland. Lugano, 2 januari 1917.
71.
Bijlage. Krantenartikel. “Die Stimmung der belgischen Arbeiter in Deutschland”. Sonderbeilage der Norddeutschen Allgemeinen Zeitung. 24 december 1916.
72.
Otto von Mühlberg aan Pietro Gasparri. Nieuwe verzending brieven van Belgische arbeiders werkzaam in Duitsland, teneinde de anti-Duitse berichtgeving te ontkrachten. Lugano, 3 januari 1917.
73.
Bijlage 1. Krantenartikel. “À propos des chômeurs. Un témoignage belge ». Le Bruxellois, 18 december 1916.
74.
Bijlage 2. Krantentartikel. « Lettres de chômeurs travaillant en Allemagne ». Le Bruxellois, 19 december 1916.
75.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Achille Locatelli mag niet langer documenten verzenden aan Belgische minister, want de hijzelf én de Heilige Stoel riskeren ervan beschuldigd te worden diplomatieke immuniteiten te misbruiken om informatie door te spelen. Rome, 13 januari 1916.
76.
Minuut Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Ontvangstbevestiging. Rome, 4 januari 1917.
77.
Minuut Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Ontvangstbevestiging. Rome, 14 januari 1917.
85
78-79. Minuut Pietro Gasparri aan Otto von Mühlberg. Ontvangstbevestiging. Rome, 14 januari 1917. 80.
Minuut Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Ontvangstbevestiging. Rome, 16 januari 1917.
86
134 239. Verzoekschrift van Ongeschoeide Karmeliet, Pater Paul, om de mis te vieren voor zijn vijftigjarig priesterschap. 1916. 2.
Allessandro Verde aan Pietro Gasparri. Verlening van toestemming aan pater Paul, ongeschoeide karmeliet uit Brabant, om op 17 januari 1917 de mis te leiden voor zijn vijftig jaar religieus leven. Rome, 14 november 1916.
240. Telegrammen rond de gedragslijn aan te nemen door Achille Locatelli ter gelegenheid van de begrafenis van de Oostenrijkse keizer. 1916. 4.
Cijfertelegram Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Vraagt zich af of hij, in de internationale politieke constellatie, kan deelnemen aan de begrafenis van de Oostenrijkse keizer. Brussel, 23 november 1916.
5.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Mag deelnemen indien volledig akkoord van de vertegenwoordigers van de neutrale mogendheden. Rome, 23 november 1916.
6.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Achille Locatelli moet laten weten welke gedragslijn met de neutrale machten werd uitgewerkt. Rome, 29 november 1916.
7.
Cijfertelegram Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Heeft de Oostenrijkse commissaris gevraagd naar de houding van de Spaanse minister en gegeven het feit dat de neutrale vertegenwoordigers de plechtigheid zouden bijwonen, neemt ook Achille Locatelli deel. Brussel, 1 december 1916.
241. Vernederlandsing Universiteit Gent. 1916. 9.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Verzending rapport over de stichting van een Vlaamse universiteit Gent. Brussel, 24 oktober 1916.
10-11. Bijlage 1. Rapport Universiteit Gent en de Vlaamse kwestie. I. État de la question avant la guerre. II. Initiative du gouvernement Allemand. III. Attitude du peuple belge. IV. Attitude du gouvernement belge. V. Appréciation de la question. 12.
Bijlage 2. Krantenartikel « Université de Gand », waarin de rede van Baron Moritz von Bissing bij de plechtige heropening van de Universiteit is weergegeven.
13.
Minuut Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Ontvangstbevestiging. Rome, 12 december 1916.
242. Katholieke Unie van Luik vs. Christen-democraten. 1916. 15.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Over verbeterde betrekkingen tussen de katholieke unie van Luik en de christen-democraten. Brussel, 10 december 1916.
16.
Nicolas Goblet aan Achille Locatelli. Over de afscheuring van de christen-democraten en de verbroedering door de oorlog. Luik, 29 november 1916. 87
17.
Minuut Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Ontvangstbevestiging. Rome, 4 januari 1916.
243. Onderzoek waarheidsgehalte vermeende komst naar Rome Mercier ter gelegenheid van het Consistorie. 1916. 19.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Telegrafische agentschappen kondigen aan dat Duitse autoriteiten een komst van Mercier naar Rome ter gelegenheid van het Consistorie hebben verhinderd en dat de kardinaal hiertegen heftig zou hebben geprotesteerd. Pietro Gasparri peilt naar het waarheidsgehalte van deze informatie. Rome, 7 december 1916.
20.
Cijfertelegram Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Zal zich verder inlichtingen. Heeft voorlopig geen weet van de kwestie. Brussel, 10 december 1916.
21.
Entrefilet Osservatore Romano. Over de ongefundeerde geruchten rond nieuwe komst Mercier. Rome, 22 december 1916.
244. Belgen ter dood veroordeeld voor spionage. 1916-1917. 23-24. Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Over de talrijke slachtoffers van de spionage. Indien het zou kloppen dat regering Le Havre achter de spionageactiviteiten zit, moet zij ertoe bewogen worden deze te staken. De nadelen wegen zwaarder dan het eventueel voordeel. Brussel, 10 oktober 1916. 25.
Minuut Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Jules Van den Heuvel zegt niets tegen de spionage te kunnen beginnen. Rome, 29 oktober 1916.
26.
Otto von Mühlberg aan Pietro Gasparri. Uit ontzag voor de Heilige Stoel werd gratie verleend aan priesters Burlet en de Rycke. De clerus mag hier echter niet uit afleiden dat zij immuniteit geniet en zich aan spionage mag bezondigen. Lugano, 15 november 1916.
27.
Minuut Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Communiceert inhoud schrijven Otto von Mühlberg en geeft richtlijn clerus tactvol van spionnage te onthouden. Rome, 13 december 1916.
28.
Minuut Pietro Gasparri aan Otto von Mühlberg. Over de stappen die hij bij Achille Locatelli heeft ondernomen om de clerus in de hand te houden. Rome, 13 december 1916.
29-30. Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Over de moeilijkheid om de richtlijn te volgen. Een rondzendbrief die de clerus opdraagt zich van spionage te onthouden, betekent tegenover de geschiedenis de hele clerus schuldig verklaren, terwijl het om enkele geïsoleerde en vaak onschuldige gevallen gaat. Ook Mercier veroordeelt de lasterlijke aantijgingen van de bezetter als zou de hele clerus zich schuldig maken aan dergelijke wanpraktijken. Brussel, 2 januari 1917. 31.
Minuut Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Het kan volstaan de clerus op de vreselijke gevolgen te wijzen mocht de gelegenheid tot spionage zich voordoen. 88
Rome, 21 januari 1917. 245. Verzoekschrift Gentse kanunnik A. De Bock. 1916-1917. 33.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Verzending van een verzoekschrift van de Vicaris van het kapittel van Gent, A. De Bock. Brussel, 15 december 1916.
34.
Bijlage. Verzoekschrift De Bock aan Benedictus XV. Na overlijden bisschop Gent Antoine Stillemans nood aan verlenging verschillende faculteiten omdat de bisschopszetel lang vacant dreigt te blijven.
35.
Telegram Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Tijdelijke verlening faculteiten voor De Bock. Rome, 8 januari 1917.
246. Achille Locatelli vraagt uitgebreidere faculteiten. 1916-1917. 39-41. Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Vraagt ruimere bevoegdheden gezien de uitzonderlijke situatie in België. Brussel, 16 september 1916. 42.
Minuut Pietro Gasparri aan Filippo Giustini. Gasparri legt de prefect van de Congregatie van de Sacramenten Giustini het verzoek van Achille Locatelli voor. Rome, 30 september 1916.
43-44. Minuut Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Communicatie toegekende en te onderzoeken faculteiten. Rome, 30 september 1916. 45-46. Filippo Giustini aan Pietro Gasparri. Toekenning en afwijzing faculteiten. Rome, 27 oktober 1916. 47.
Minuut Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Verzending antwoord Congregatie voor Sacramenten. Rome, 1 november 1916.
48.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Over de faculteiten van de Nuntius. In de archieven ontdekte Achille Locatelli dat aan Ferrata en Nava ruime bevoegdheden werden toegekend die hij zelf in Buenos Aires ook genoot. Brussel, 26 maart 1917.
49.
Minuut Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Krijgt onder meer toestemming verboden boeken te lezen. Rome, 19 april 1917.
247. Liefdadigheid Heilige Stoel t.v.v. Belgische kinderen. 1916-1917. 51-53. Salvatore Cortesi aan Benedictus XV. Cortesi van het Rome Bureau van The Associated Pres of America schrijft de paus over de ondervoede kinderen in België en het Comité national de secours à la Belgique. Rome, 11 oktober 1916. 54.
Salvatore Cortesi aan Eugenio Pacelli. Verzending brief Herbert Hoover en map over vermiste militairen. Rome, 15 oktober 1916.
89
55-58. Telegram Pietro Gasparri aan George Bar Baker Care – American Embassy Rome. Over ondervoede kinderen in België. Rome, 19 oktober 1916. 59-68. Herbert Hoover aan Benedictus XV. Verzoekt woord van steun Paus voor de humanitaire inspanningen van de Amerikanen voor de Belgische kinderen. Inclusief Italiaanse vertalingen. Londen, 19 oktober 1916. 69.
Minuut Eugenio Pacelli aan Herbert Hoover. Medeleven Heilige Vader. Rome, 27 oktober 1916.
70-71. Minuut Eugenio Pacelli aan Hoover. Instructies delegaat in Washington om bisschoppen VS aan te zetten om de parochies te gidsen bij dit werk van liefdadigheid. Incl. Engelse vertaling. Rome, 28 oktober 1916. 72-73. Benedictus XV aan kardinaal James Gibbons. Aansporing tot caritatieve werken voor Belgische kinderen. Rome, 28 oktober 1916. 74.
Pietro Gasparri aan Giovanni Bonzano. Aansporingen. Rome, 31 oktober 1916.
75.
Entrefilet Osservatore Romano. “Per i fanciulli del Belgio”. 10 november 1916.
76.
Ricordo. Dankbrief van Mercier voor het werk van de Heilige Vader ten voordele van de Belgische kinderen. Mechelen, 5 november 1916. (opgenomen in Belgio 76).
77.
Herbert Hoover aan Pietro Gasparri. Dankbetuiging. Londen, 23 november 1916.
78-79. James Gibbons aan Pietro Gasparri. Verzending brief aan Benedictus XV. Baltimore, 20 december 1916. 80-81. Salvatore Cortesi aan Benedictus XV. Verslaat positieve geluiden in de pers rond de pauselijke actie. Rome, 7 april 1917.
90
135 248. Overlijden bisschop Antoine Stillemans (Gent) en aanduiding opvolger Emile Seghers. 1916-1917. 2.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Ziekte van Mgr. Antoine Stillemans. Brussel, 1 november 1916.
3-4.
Mercier aan Benedictus XV. Mededeling overlijden Antoine Stillemans. Voorstelling mogelijke opvolgers (De Baets, Hebbelynck, Janssens). Mechelen, 5 november 1916.
5-6.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Kandidaten voor bisschopszetel Gent (Graaf de Kerkhove d’Exaerde, E. Seghers). Brussel, 1 november 1916.
7-8.
Mercier aan Benedictus XV. Begrafenis Antoine Stillemans. Kandidaten De Reyver en De Bock. Mechelen, 12 november 1916.
9-10.
Freutler aan Pietro Gasparri. Deelname voorkeur Duitse overheden voor kanunniken Joos en Seghers als mogelijke nieuwe bekleders Bisschopszetel Gent. Berlijn, 27 november 1916.
11-16. Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Kandidaten bisschopszetel Gent. Brussel, 29 november 1916. 17.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Nieuwe informatie verstrekt door kardinaal Mercier, rond kandidaten bisschopszetel Gent. Brussel, 30 november 1916.
18.
Otto von Mühlberg aan Pietro Gasparri. Roept affaire Giovanni Tacci en de bisschoppelijke opvolging in Doornik in herinnering en hoopt dat Heilige Stoel rekening wil houden met de voorkeuren van de Duitse regering. Lugano, 1 december 1916.
19.
Assessor Congregatie van het Heilig Officie aan Buitengewone Kerkelijke Aangelegenheden. Promotiedossier Emile Seghers. Rome, 19 december 1916.
20.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Locatelli. Benoeming Duits “persona grata” Seghers tot bisschop Gent. Rome, 20 december 1916.
21.
Commissaris Congregatie van het Heilig Officie. Kandidatuur Seghers. Rome, 21 december 1916.
22.
Krantenknipsel: “une nomination épiscopale belge”.
23.
Minuut Pietro Gasparri aan Otto von Mühlberg. Communiceert voorlopige keuze Seghers en polst nogmaals of Duitse overheden geen bezwaar zullen hebben. Rome, 24 december 1916.
91
24.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Verzending bullen en inwerking treden canoniek proces. Brussel, 10 januari 1917.
25.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Over telegram rond verkiezing Bisschop Gent. Brussel, 13 januari 1917.
26.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Over de benoeming van de bisschop van Gent. Brussel, 19 januari 1917.
27.
Cijfertelegram Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Canoniek dossier samengesteld. Brussel, 25 februari 1917.
28.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Verzending canoniek dossier. Brussel, 26 februari 1917.
29-30. Minuut Pietro Gasparri aan Kardinaal Gaetano De Lai (Congregatie van het Consistorie). Verzending canoniek dossier Seghers. Rome, 9 maart 1917. 31.
Minuut Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Ontvangstbevestiging. Rome, 10 maart 1917.
32.
Giovanni Battista Rosa aan Eugenio Pacelli. Verheffing E. Seghers tot bisschop Gent. Rome, 24 maart 1917.
33.
Minuut Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Verzending bullen bisschoppelijke benoeming. Rome, 24 maart 1917.
34.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Verzending van een cheque van 3.225 lire waarmee Seghers aan de taks voor de bullen voldoet. Brussel, 28 april 1917.
35.
Minuut Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Ontvangstbevestiging taks bullen. Rome, 13 juni 1917.
249. Achille Locatelli "persona non grata" Duitse overheden. 1916-1917. 37-39. Persoonlijke brief Otto von Mühlberg aan Eugenio Pacelli. Bedanking voor benoeming in pectore van twee Duitse kardinalen. Klacht Moritz von Bissing over “onhandigheden” Achille Locatelli. Hij zou zich gedragen als een minister van de regering Le Havre. Verzoekt de verwijdering van Achille Locatelli en zijn volledige accreditatie in Den Haag. Lugano, 11 december 1916. 40-43. Bijlage. Memo Moritz von Bissing. Over houding Achille Locatelli. De nuntius gedraagt zich als de advocaat van België tegen de Duitsers en heeft zich in drie maanden allesbehalve ontpopt tot de Grote Diplomaat die Osservatore Romano van hem maakt. Hij overlaadt de Duitse regering met akkefietjes, kleine persoonlijke problemen van individuele Belgen. Inclusief Italiaanse vertaling. Brussel, s.d. 44-45. Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Over zijn relaties met Belgische koninklijke regering. Brussel, 13 december 1916.
92
46.
Minuut Eugenio Pacelli aan Otto von Mühlberg. Heilige Vader onderzoekt de houding van Achille Locatelli. Rome, 20 december 1916.
47.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Gouverneur-generaal heeft lange lijst klachten. Lijkt noodzakelijk dat Achille Locatelli een tijdje naar Den Haag gaat en zich in Brussel door Giovanni Battista Vallega laat vervangen. Brussel, 26 december 1916.
48.
Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Verzending exposé Moritz von Bissing en verzoek tot voorzichtigheid in betrekkingen met Duitse overheid. Rome, 26 december 1916.
50-51. Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Commentaar op de Memo Moritz von Bissing. Met gecodeerde fragmenten. Brussel, 8 januari 1917. 52.
Cijfertelegram Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. In Den Haag sinds 1 januari. Brussel, 4 januari 1917.
53-54. Persoonlijke en vertrouwelijke brief Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Over zijn verwijdering naar Den Haag. Met gecodeerde fragmenten. Brussel, 26 januari 1917. 55.
Cijfertelegram Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Klachten secretaris over afwezigheid Achille Locatelli. Belangrijke dossiers moeten opgevolgd worden. Brussel, 3 februari 1917.
56.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Gezien de gebroken diplomatieke relaties tussen Duitsland en de VS moet Achille Locatelli dadelijk terugkeren naar Brussel. Rome, 4 februari 1917.
57.
Otto von Mühlberg aan Eugenio Pacelli. Tot algemene verbazing is Achille Locatelli terug in Brussel. Zelfs Mercier kon zijn ontgoocheling niet verstoppen. Tijdens afwezigheid nuntius werden de zaken door Giovanni Battista Vallega uitstekend geleid. Lugano, 27 februari 1917.
58.
Minuut Eugenio Pacelli aan Otto von Mühlberg. Nieuwe auditeur in Brussel Giambattista Ogno Serra, komt uit Wenen en kent bijgevolg de belangen van de Asmogendheden, zal de Duitse overheden gunstig gezind zijn. Rome, 6 maart 1917.
59.
Minuut Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Verblijf in Brussel is nog steeds erg delicaat. Kan geloofsbrieven in Luxemburg voorleggen. Rome, 10 maart 1917.
60-61. Persoonlijke brief Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Commentaar op brief Otto von Mühlberg. Laatste schrijven was donderslag bij heldere hemel. Sinds terugkeer uit Den Haag doet hij alles om Duitsers gunstig gezind te zijn. Brussel, 1 april 1917.
93
62-63. Mercier aan Pietro Gasparri. Verdediging Achille Locatelli. Mechelen, 2 april 1917. 64.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Vanuit Den Haag: over de motieven van nieuwe vertrek uit Brussel. Wil Brussel vermijden in periode rond de nationale feestdag. Brussel, 16 juli 1917.
65-66. Persoonlijke brief Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Over de houding van Duitse kopstukken. Brussel, 3 december 1917. 67.
“L’azione del Nunzio nel Belgio invaso” e la testimonianza di una scrittrice francese”. Il Corriere d’Italia. 11 december 1917.
68.
Minuut Pietro Gasparri aan Eugenio Pacelli – apostolisch nuntius München. Achille Locatelli bevindt zich tussen twee vuren. Tracht Duitse overheden daarvoor begrip te doen opbrengen. Rome, 29 december 1917.
250. Opname in Duits leger van zonen van een Duitse ouder, maar met Belgische nationaliteit. 1916-1918. 2-3.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Over een brief aan Moritz von Bissing over genaturaliseerde Belgische jongeren van Duitse afkomst. Brussel, 10 juli 1916.
4-9.
Bijlage 1. Alexander Braun aan Moritz von Bissing. Protest tegen oproep legerdienst Belgische jongeren Duitse afkomst. Brussel, 10 juli 1916.
10-14. Bijlage 2. Nota Ernest Nys. “Une question de droit international”. Rond vraag of bezetter het recht heeft in bezet gebied soldaten te rekruteren. 15-16. Jules Van den Heuvel aan Pietro Gasparri. Exposé rond situatie Duitse rekrutering in België. Rome, 31 juli 1916. 17-20. Bijlage. Protestbrief Alexander Braun aan Moritz von Bissing. 21.
Minuut Pietro Gasparri aan Andreas Frühwirth. Verzoek interventie rond rekrutering in België. Met bijlage. Rome, 8 augustus 1916.
22-23. 29. Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Over de incorporatie van Belgische jongeren in het Duitse leger. Brussel, 26 augustus 1916. 24.
Minuut Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Ontvangstbevestiging en uiteenzetting ondernomen stappen. Rome, 18 september 1916.
25.
Andreas Frühwirth aan Pietro Gasparri. Over de Duitsers van Belgische nationaliteit. De geallieerde pers ventileert alweer ongefundeerde berichten. München, 25 september 1916.
94
26.
Cijfertelegram Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Duits manifest van 30 december verplicht Belgen van Duitse origine zich te presenteren aan inschrijvingskantoren. Mercier pleit voor pauselijke verhindering schending internationale rechtsgang. Brussel, 9 oktober 1917.
27-28. Jules Van den Heuvel aan Pietro Gasparri. Over de nieuwe schendingen van het internationale recht door de Duitsers. Rome, 16 oktober 1917. 29.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Verzoek kopie van het Duitse manifest 30 december. Rome, 20 oktober 1917.
30.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Verzending kopie van het manifest. Brussel, 22 oktober 1917.
31.
Bijlage. “Affiches, arrêtés et avis allemands. Les fils de père allemand. Avis du chef du ‘Meldeamt’ du Grand Bruxelles en date du 5 octobre 1917 ».
32.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Verzending documenten rond het decreet over de Belgische zonen van Duitsers. Brussel, 8 november 1917.
33-47. Bijlage. Nota: “Consultation juridique sur le Droit d’incorporer dans l’armée allemande des jeunes gens qui ont opté pour la nationalité Belge avant le 1er janvier 1914. 48-49. Notities internationale rechtsnormen en wereldwijde politieke constellatie. 50.
Minuut Pietro Gasparri aan Jules Van den Heuvel. Verzending documenten. Rome, 27 november 1917.
51.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Verzoek Charles Ortmann tot interventie voor zijn zoon Alexander Alfred die onrechtmatig in het Duitse leger zou zijn opgenomen. Brussel, 8 december 1917.
52.
Minuut Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Heilige Stoel beschikt over te weinig elementen om over het verzoek Ortmann te oordelen en heeft nuntius Eugenio Pacelli in München ingeschakeld om de zaak op te helderen. Rome, 2 januari 1918.
53.
Minuut Pietro Gasparri aan Eugenio Pacelli. Verzoek zich over de vraag van Ortmann te buigen. Rome, 2 januari 1918.
54.
Minuut Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Ontvangstbevestiging. Rome, 20 februari 1918.
251. Heilige Stoel onderneemt stappen voor de repatriëring van gedeporteerde spoorwegarbeiders. 19161918. 56.
Jules Van den Heuvel aan Pietro Gasparri. Over arrestatie en deportatie van Belgische spoorwegarbeiders. Rome, 2 december 1916.
95
57.
Minuut Pietro Gasparri aan Felix von Hartmann. Interventie ten voordele van de Belgische spoorwegarbeiders. Rome, 11 december 1916.
58.
Minuut Pietro Gasparri aan Jules Van den Heuvel. Ontvangstbevestiging en kennisgave aanvatting maatregelen ten voordele van spoorwegarbeiders. Rome, 11 december 1916.
59-60. Felix von Hartmann aan Eugenio Pacelli. Over mogelijke strafvermindering universiteitsprofessoren. Verzending inbeschuldigingstelling spoorwegarbeiders. Keulen, 13 januari 1917. 61.
voor
Bijlage 1. Friedrich aan Felix von Hartmann. Over strafvermindering voor universiteitsprofessoren. Berlijn, 4 januari 1917.
62-65. Bijlage 2. Moritz von Bissing aan Felix von Hartmann. Over het vraagstuk van de Belgische werkloze spoorwegbeambten. Incl. Italiaanse vertaling. Brussel, 4 januari 1917. 66.
Minuut Pietro Gasparri aan Felix von Hartmann. Ontvangstbevestiging. Rome, 24 januari 1917.
67.
Minuut Pietro Gasparri aan Jules Van den Heuvel. Verzending brief Moritz von Bissing aan Felix von Hartmann. Rome, 29 januari 1917.
68-71. Rapport. “Les Cheminots Belges et l’Autorité allemande. Rapport officiel sur les mesures de contrainte employées par les autorités allemandes en Belgique occupée à l’égard du personnel des chemins de fer de l’état belge ». Brussel, 26 januari 1917. 72.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Verzending van een verzoekschrift. Nerincx –rechtsfaculteit Leuven en hulpburgemeester – vraagt repatriëring van de spoorwegarbeiders. Brussel, 25 augustus 1917.
73-74. Minuut Pietro Gasparri aan Eugenio Pacelli. Verzoekschrift Nerinkx. Rome, 19 september 1917. 75.
Eugenio Pacelli aan Pietro Gasparri. Over de spoorwegarbeiders gedeporteerd naar Duitsland. Heeft de bevoegde instanties aangespoord. München, 22 september 1917.
76.
Eugenio Pacelli aan Pietro Gasparri. Over de naar Duitsland gedeporteerde spoorwegarbeiders. Informatie van Ministerie van Oorlog in Berlijn. München, 24 oktober 1917.
77.
Minuut Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Informatie over de verzoekschrift Nerinkx. Rome, 30 november 1917.
78.
Minuut Pietro Gasparri aan Eugenio Pacelli. Ontvangstbevestiging. Rome, 3 november 1917. 96
79.
Eugenio Pacelli aan Pietro Gasparri. Over de naar Duitsland gedeporteerde spoorwegarbeiders. München, 9 februari 1918.
80-81. Minuut Pietro Gasparri aan Jules Van den Heuvel. Communiceert informatie Eugenio Pacelli. Rome, 27 februari 1918.
97
137 252. Verzending verzoeken Mercier. 1917. 2-3.
Mercier aan Eugenio Pacelli. Verzoek verzending 50 000 frank aan kardinaal Luçon en faculteiten misviering Aerts na nemen van medicatie. Mechelen, 10 januari 1917.
4-5.
Minuut Eugenio Pacelli aan Mercier. Rome, 31 januari 1917.
253. Architect E. Haverland peilt vanuit Groot-Brittannië naar waarheidsgehalte van ter dood veroordelingen Belgische priesters. 1917. 7-8.
Haverland aan Eugenio Pacelli. Wil informatie over ter dood veroordelingen priesters in België. Sheffield, 19 januari 1917.
9.
Krantenartikel “Sinister German Trick”. Yorkshire Telegraph and Star of Sheffield. 18 januari 1917.
10-15. L’administration allemande en Belgique. Jugement d’un Témoin Suédois. Traduit du « Dagens Nyheter » du 16 février 1916. Le Havre, 1917. 254. Nuntius Beieren Giuseppe Aversa verzendt brochure C. Bornhak "Belgiens Vergangenheit und Zukunft". 1917. 17.
Giuseppe Aversa aan Pietro Gasparri. Verzending van een brochure. München, 4 februari 1917.
18.
Conrad Bornhak. Belgiens Vergangenheit un Zukunft. Berlijn, 1917.
19.
Minuut Pietro Gasparri aan Giuseppe Aversa. Ontvangstbevestiging. Rome, 22 februari 1917.
255. Nuntius Beieren Giuseppe Aversa verzendt relaas Belgische militair Jean Nélusey (1913) over de "neutraliteit van België in een volgende oorlog". 1917. 21.
Giuseppe Aversa aan Pietro Gasparri. Verzending van een brochure die een licht werpt op het neutrale statuut van België bij aanvang van de eerste wereldoorlog. München, 12 maart 1917.
22-38. Brochure. La questione della neutralità del Belgio in una guerra futura secondo uno scrittore miltare belga [Jean Nélusey], 1913. 39.
Pietro Gasparri aan Giuseppe Aversa. Ontvangstbevestiging. Rome, 24 januari 1917.
40.
Nota. “La loyauté de la Belgique. Les circulaires confidentielles de l’Administration belge et la question de la neutralité ». 28 november 1917.
41.
Nota. « Les Allemands continuent à déporter les Civils belges, et les contraignent au travail dans des conditions barbares ». 6 december 1917. 98
138 256. Dossier rond herderlijke vastenbrief Mercier. 1917. 2-3.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Verzending herderlijke brief Mercier. De Duitse autoriteiten richten zich niet meer specifiek op de persoon Mercier maar trachten zijn gezag over het publiek indirect te vernietigen. Brussel, 27 februari 1917.
4.
Bijlage 1. Herderlijke brief Mercier. “Courage mes Frères. Paroles d’exhortation morale et chrétienne ». Mechelen, Vasten 1917.
5-6.
Bijlage 2. Correspondentie Mercier-Moritz von Bissing. Mechelen-Brussel, 27 februari 1917 – 3 maart 1917.
7.
Minuut Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Ontvangstbevestiging herderlijke brief Mercier. Rome, 7 april 1917.
8.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Herderlijke brief Mercier. Brussel, 23 mei 1917.
9.
“Emouvant appèl du cardinal Mercier”. La Croix, 10 januari 1917.
257. Dossier rond pensioen bisschop Brugge. 1917. 11.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Verschillende berichten. Brussel, 7 maart 1917.
12.
Moritz von Bissing aan Mercier. Over de politieke lading van de laatste herderlijke brief Mercier. Brussel, 27 februari 1917.
13.
Mercier aan Moritz von Bissing. Moritz von Bissing moet abstractie maken van zijn hoedanigheid van soldaat, dan zal hij zien dat de boodschap niet politiek moet begrepen worden. Mechelen, 3 maart 1917.
14.
Minuut Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Ontvangstbevestiging. Rome, 5 april 1917.
15.
Minuut Pietro Gasparri aan Domenico Serafini. Verzending correspondentie Mercier- Moritz von Bissing waarin sprake van de ziekte van kapucijn Mgr Van den Bosch. Rome, 5 april 1917.
16.
Domenico Serafini aan Pietro Gasparri. Antwoord toestand Van den Bosch. Rome, 16 april 1917.
17.
Minuut Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Communiceert antwoord Propaganda Fide. Rome, 23 april 1917.
258. Duitse liquidatie van Belgische bedrijven. 1917. 19.
Jules Van den Heuvel aan Pietro Gasparri. Verklaring waarin de koninklijke regering misbruik van de bezetter aanklaagt m.b.t. liquidatie van bedrijven.
99
Brussel, 30 maart 1917. 20.
Minuut Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Verzending bericht Jules Van den Heuvel. Rome, 9 april 1917.
21.
Nota. “Rappel de certaines dispositions de la Convention du 18 octobre 1907 et sur les lois et coutumes de la guerre ». 31 juli 1914.
259. Maatregelen ter bestrijding van de werkloosheid in België. 1917. 23.
Minuut Pietro Gasparri aan Lorenzo Schioppa. Belgische regering vraagt steun Heilige Stoel om de werkloosheid in België te bestrijden. Lorenzo Schioppa moet ervoor zorgen dat de Duitsers gunstig staan ten opzcihte van bedrijven die werkgelegenheid willen creëren. Rome, 14 april 1916.
24.
Lorenzo Schioppa aan Pietro Gasparri. Volgens Erzberger is het de Belgische regering die Duitse arbeiders het leven zuur maakt. München, 23 april 1917.
260. Caritatieve acties Heilige Stoel ten voordele van “poveri belgi”. 1917. 26-27. Mercier aan Pietro Gasparri. Wil de devotie voor de paus in België aanwakkeren door de gelovigen bekend te maken met de caritatieve werken van Rome ten voordele van de Belgische kinderen, maar heeft hierover meer informatie nodig. Mechelen, 26 maart 1917. 28.
Minuut Pietro Gasparri aan Mercier. Verzending vertrouwelijke nota over de Pauselijke caritatieve actie. Rome, 9 mei 1917.
29-34. Minuten Nota Mgr. Rossi. Le iniziative pontificie in favore del Belgio. 261. Verzoekschrift van Mercier omtrent de jurisdictie van gedeporteerde priesters. 1917. 36.
Auditeur Giambattista Ogno Serra aan Pietro Gasparri. Verzoek faculteiten kardinaal Mercier. Brussel, 8 mei 1917.
37.
Minuut Pietro Gasparri aan Willem Van Rossum. Mercier vreest dat Belgische priesters in de toekomst gedeporteerd zullen worden met hun parochianen en vraagt opperpenitentiaris Van Rossum of de priesters in dat geval de jurisdictie kunnen behouden van hun respectievelijke diocesen. Rome, 23 mei 1917.
262. Over de situatie van de bisschoppen in de Etappe-zone. 1917. 39.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Verzending brief broer bisschop Amédée Crooij. Doornik, 3 juni 1917.
40.
Bijlage. Amédée Crooij aan Achille Locatelli. Bisschop werd paspoort geweigerd. Kan niet vrij circuleren in eigen diocees. Doornik, s.d.
41.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Bisschoppen moeten visitaties tot strikte minimum beperken. Ze kunnen een voorbeeld aannemen aan Italië, waar de bisschoppen zich in analoge situaties van visitaties onthouden. Rome, 22 juni 1917. 100
42-43. Minuut Pietro Gasparri aan Eugenio Pacelli. Bemiddeling voor Amédée Crooij in regio “Etappes”. Rome, 23 juni 1917. 44.
Eugenio Pacelli aan Pietro Gasparri. Over de bisschop van Doornik. München, 1 juli 1917.
45-46. Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Onmogelijkheid voor bisschoppen in de Etapes (Brugge, Gent en Doornik) om naar Brussel te komen. Brussel, 1 oktober 1917. 47.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Weigering paspoort aan bisschop van Doornik. Brussel, 12 oktober 1917.
48-49. Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Rond de bisschop van Doornik. Brussel, 4 november 1917. 50.
Minuut Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Ontvangstbevestiging. Rome, 19 november 1917.
51.
Minuut Pietro Gasparri aan Eugenio Pacelli. Ontvangstbevestiging. Rome, 29 november 1917.
52-53. Minuut Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Communiceert antwoord Minister Buitenlandse Zaken in Beieren. Rome, 30 november 1917. 54.
Ricordo. Verslag nr. 1278 van apostolisch nuntius Mgr. Achille Locatelli over een bezoek aan de bisschop van Gent (3 juli 1917) bevindt zich in: Belgio 110. prot. nr. 68.772.
263. Brieven Martin Rutten en Mercier over inspecties en examens in Normaalscholen. 1917. 56-57. Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Over de kwestie van de examens in de Belgische normaalscholen. Brussel, 8 augustus 1917. 58-63. Mercier aan Benedictus XV. Over de “Séparation Administrative” die Duitse overheden willen doorvoeren. Verwijst ernaar als het divide et impera van de Duitsers “en flattant les aspirations naïves de quelques flamingants outrés à tendances sécessionnistes”. Mechelen, 5 augustus 1917. 64-68. Nota Mgr. Martin Rutten. “Note sur la Question des Examens de Srotie des Ecoles normales”. 69.
Minuut Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Ontvangstbevestiging. Brussel, 31 augustus 1917.
264. Dossier “Privilegio Oratorio Privato”. Getransfereerd. 1917. 71.
Ricordo. De posizione Belgio 79 Privilegio Oratario privato ordinando werd overgeplaatst naar het archief van het Staatssecretariaat en daar geregistreerd onder rubriek 256. Datum van overplaatsing: 23 maart 1917.
101
139 265. Rapporten Achille Locatelli over politiek-militaire toestand in België. 1917. 2-3.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Verschillende berichten – met bijlagen. Brussel, 27 februari 1917.
4-5.
Bijlage 1. Vertrouwelijk schrijven Devuyst, P. aan Locatelli. Devuyst van de Commission Internationale de l’Education Familiale stuurt de nuntius enkele documenten toe. Brussel, 17 februari 1917.
6.
Bijlage 2. Verbonden aan posizione Belgio 64. Nr. 27;922.
7.
Bijlage 3. Les aînées des régions de Vilvorde, Louvain, Tervuren aan de Elèves des Classes de la Doctrine Chrétienne de Cesenatico.
8-9.
Bijlage 5. « Arrêté concernant les exploitations industrielles et les ateliers ».
10-11. Vertaling krantenartikel « Extrait du discours prononcé à la Dième prussiene par le docteur Beumer (national-libéral). Kölnische Zeitung, 21 februari 1917. 12.
Minuut Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Ontvangstbevestiging. Rome, 17 maart 1917.
13.
Minuut Pietro Gasparri aan Otto von Mühlberg. Verzending brieven bisschop Waffelaert. Rome, 19 maart 1917.
14.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Verzending protest van volksvertegenwoordigers tegen in beslagname van grondstoffen. Brussel, 21 maart 1917.
Belgische
senatoren
en
15-19. Protestbrief senatoren en volksvertegenwoordigers aan Moritz von Bissing. Brussel, 13 maart 1917. 21.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Over de uitoefening van het priesterambt in de “Etapes”. Brussel, 26 mei 1917.
22.
Ricordo. Brief van Mercier van 11 juni 1917 over de Duitse maatregelen voor een administratieve scheiding van Vlamingen en Walen in België werd overgeplaatst naar Belgio 56. Prot. nr. 40.106 [Nu: Fasc. 150. Pos. 287].
23.
Minuut Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Ontvangstbevestiging. Rome, 19 juni 1917.
24.
Ricordo. Het rapport 664 van 15 juni 1917 van Mgr. Achille Locatelli over de administratieve scheiding van België is opgenomen Belgio 88, Prot. nr. 35.831 [Nu: Fasc. 145. Pos. 280].
25.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Protest tegen onteigening spoorwegmateriaal. Brussel, 17 juli 1917.
26-27. Protest Malvaux en Thoumsin – Association des Maîtres de Forges de Charleroi aan Ludwig von Falkenhausen. 102
Charleroi, 3 juli 1917. 28.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. De onthullingen van Gerard, oud ambassadeur VS in Berlijn. Brussel, 26 augustus 1917.
29.
Bijlage. Kopie krantenartikel. « Les Révélations de M. Gérard ». 20 augustus 1917.
30.
Minuut Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Ontvangstbevestiging. Rome, 29 augustus 1917.
31.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Over Jules Borel, Consul Generaal van Zwitserland. Brussel, 11 oktober 1917.
32.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Verzeningkopie van een protest. Brussel, 3 november 1917.
33-34. Bijlage. A. Stouls en J.Lecocq. aan Ludwig von Falkenhausen. Protest van de Union des Charbonnages. Mines et Usines Métallurgiques de la province de Liège. Luik, 18 oktober 1917. 35.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Verzending van documenten. Brussel, 5 november 1917.
36.
Protesbrief Maîtres de Forges de Charleroi aan Ludwig von Falkenhausen. Charleroi, 6 augustus 1917.
37.
Antwoord op het protest van Meyer Gehrhard (Abteilung für Handel und Gewerbe bei dem Generalgouverneur in Belgien). Brussel, 19 augustus 1917.
38.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Verzending twee nummers van “L’Echo Belge”, waarin melding wordt gemaakt van een vermeende brief van Benedictus XV aan keizer Karl van Oostenrijk. Brussel, 16 november 1917.
39.
Bijlage. Krantenartikels. “Lettre sévère de S.S. Benoît XV, Pape, à S.M. Apostolique I.R. Charles, Empereur d’Autriche, roi d’Hongrie » en « La production d’une usine belge en Angleterre ». L’Echo Belge, 9 en 13 november 1917.
40-41. Minuut Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Ontvangstbevestigingen. Rome, 8 en 12 december 1917. 266. Verzending van een rescript van Propaganda Fide aan P. Frederix (Scheut). 1917. 43.
Minuut Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Verzending van een rescript van pater Fréderix (Scheut) aan Congregatie voor Religieuzen. Rome, 14 augustus 1917.
44.
Albert Misonne aan Pierre Van Zuylen, zaakgelastigde bij het Vaticaan. Ontvangstbevestiging Dossier Fréderix. Scheut, 10 augustus 1917.
103
267. Duits decreet rond de aangifte van goederen in België. 1917. 46.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Decreet rond de aangifte van goederen in België. Brussel, 13 augustus 1917.
47.
Bijlage. Nota. Gesetz und Verordnungsblatt. 9 juli 1917.
48.
Minuut Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Ontvangstbevestiging. Rome, 6 september 1917.
268. Gratieverzoek voor dominicaan Etienne Hugueny. 1917. 50-51. Gallard en Garregou-Lagrange aan Andreas Frühwirth. Arrestatie dominicaan Etienne Hugueny, novicenmeester en overste van het klooster van Kain, vicaris van de provinciaal van de Franse provincie. Rome (Collegio Angelico), 16 september 1917. 52-53. Minuut Pietro Gasparri aan Felix von Hartmann. Interventie ten voordele van Etienne Hugueny. Keulen, 26 september 1917. 269. Verzoekschrift van redemptorist Dédier voor gezinsherenigingen in Zwitserland. 1917. 55.
Francesco Marchetti-Selvaggiani aan Pietro Gasparri. Verzoekschrift Redemptorist Dédier om echtgenotes van in Zwitserland opgenomen zieke vrouwen uit Duitsland te laten terugkeren. Bern, 29 augustus 1917.
56-57. Verzoekschrift Dédier aan Benedictus XV. Interlaken, s.d. 58.
Minuut Pietro Gasparri aan Francesco Marchetti-Selvaggiani. Ontvangstbevestiging. Rome, 12 september 1917.
59.
Francesco Marchetti-Selvaggiani aan Pietro Gasparri. Verzending petitie Dédier. Bern, 2 oktober 1917.
60-61. Petitie Dédier aan Benedictus XV. Interlaken, s.d. 62.
Minuut Pietro Gasparri aan Francesco Marchetti-Selvaggiani. Ontvangstbevestiging. Rome, 9 oktober 1917.
63.
Francesco Marchetti-Selvaggiani aan Pietro Gasparri. Bern, 19 oktober 1917.
64.
Minuut Pietro Gasparri aan Francesco Marchetti-Selvaggiani. Bern, 10 november 1917.
65.
Vertaling nota Ludwig von Falkenhausen over de zaak van de Belgische familieherenigingen. Brussel, 5 januari 1918.
66.
Minuut Pietro Gasparri aan Ludwig von Falkenhausen. Rome, 5 januari 1918.
104
67.
Nota Kenis “Les femmes Belges”. Over de grote noodzaak dat Belgische vrouwen hun in Zwitserland verzorgde echtgenoten kunnen opzoeken.
105
140 270. Deportaties van Belgische arbeiders naar Duitsland. 1917. 2.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Verzending van een dossier van bisschop van Namen. Brussel, 3 januari 1917.
3-38.
Séance d’enlèvement des hommes de Fosses.
39-40. Mercier aan Pietro Gasparri. Verzending herderlijke brieven. Mechelen, 10 januari 1917. 41-42. Open brief Mercier aan Messieurs les curés et bien chers coopérateurs. Mechelen, 19 december 1916. 43-44. Mercier aan Cher messierus les Doyens. Mechelen, Epiphanie 1917. 45-48. Mercier aan Mes bien chers Confrères, Mes chers fils, mes chères filles. Mechelen, Epiphanie 1917. 49.
Otto von Mühlberg aan Pietro Gasparri. Verzending Memo Gouvernement Generaal over de tewerkstelling van Belgische arbeiders in Duitsland. Lugano, 11 januari 1917.
50-57. Memo Politieke Sectie Gouvernement Generaal in België. “Emploi d’ouvriers belges en Allemagne”. 58.
Minuut Pietro Gasparri aan Otto von Mühlberg. Ontvangstbevestiging. Rome, 20 januari 1917.
59-62. Giuseppe Aversa aan Pietro Gasparri. Eerste onderhoud met minister van buitenlandse zaken, graaf Hertling. München, 20 juni 1917. 63.
Minuut Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Ontvangstbevestiging. Rome, 24 januari 1917.
64-66. Minuut Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Informeert over stappen gezet tegen de deportaties. Rome, 31 januari 1917. 67.
Minuut Pietro Gasparri aan Giuseppe Aversa. Ontvangstbevestiging. Rome, 1 februari 1917.
68.
Jules Van den Heuvel aan Pietro Gasparri. Communiceert telegram koninklijke regering. Dankbaarheid over stappen Heilige Stoel t.v.v. gedeporteerden. Rome, 7 februari 1917.
69.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Wil weten of deportaties doorgaan of gestaakt zijn. Rome, 4 februari 1917.
70.
Cijfertelegram Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Geruchten over nieuwe deportaties. 106
Brussel, 17 februari 1917. 71.
Minuut Pietro Gasparri aan Giuseppe Aversa. Ondanks verklaringen Hertling die tegendeel laten uitschijnen, zouden deportaties in België niet gestopt zijn. Rome, 21 februari 1917.
72.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Wil weten of deportaties zijn geweest tussen 20 januari en 10 februari. Rome, 21 februari 1917.
73
Cijfertelegram Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Deportaties 7 februari Londerzeel, de 9e Zaventem en 10e Vilvoorde. Brussel, 23 februari 1917.
74.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Giuseppe Aversa. Over de recente deportaties. Rome, 25 februari 1917.
75.
Cijfertelegram Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Nieuws van belofte stopzetting deportaties publiceren. Brussel, 25 februari 1917.
76-77. Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Over de deportaties van Belgen. Brussel, 26 februari 1917.
107
141 2.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Over het staken van de deportaties. Brussel, 26 februari 1917.
3-5.
Nota. “Déportations des Belges, qualifiés de chômeurs. Comment et pourquoi a été adressé un appel à l’Empereur ».
6.
Markies de Villalobar aan Achille Locatelli. Over onderhoud met von der Lancken. Brussel, 23 februari 1917.
7-8.
Mercier aan Pietro Gasparri. Verzending correspondentie met Gouverneur-generaal. Mechelen, 28 februari 1917.
9.
Bijlage 1. Mercier aan Moritz von Bissing. Verzending documenten. Mechelen, 14 februari 1917.
10.
Bijlage 2. Het korps van de Belgische natie aan zijne Majesteit de Keizer. Brussel, 14 november 1917.
12.
Cijfertelegram Giuseppe Aversa aan Pietro Gasparri. Berlijn laat weten dat van 60.000 gedeporteerden reeds 13.000 naar België werden teruggestuurd. Anderen verkiezen in Duitsland te blijven. München, 6 maart 1917.
13.
Giuseppe Aversa aan Pietro Gasparri. Opschorting van de Belgische deportaties. München, 5 maart 1917.
14.
Cijfertelegram Masella aan Pietro Gasparri. Protest tegen deportaties te signeren door Mercier. Lissabon, 9 maart 1917.
15-16. Minuut Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. De opschorting van de Belgische deportaties en het schrijven van Masella. Rome, 10 maart 1917. 17-18. Giuseppe Aversa aan Pietro Gasparri. De deportaties der Belgen. München, 11 maart 1917. 19.
Bijlage. Vertaling brief Hertling aan Aversa. Terugzending per vergissing gedeporteerden. München, 8 maart 1917.
20.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Verschillende berichten, m.b.t. deportaties. Brussel, 13 maart 1917.
21.
Minuut Pietro Gasparri aan Jules Van den Heuvel. Communiceert beslissingen Duitse regering m.b.t. deportaties. Rome, 16 maart 1917.
22.
Fragmenten rond deportaties in Duitse pers. 14-15 maart 1917.
108
23-24. Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Rapport over het ophouden van de deportaties. Brussel, 16 maart 1917. 25.
Minuut Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Ontvangstbevestiging. Rome, 21 maart 1917.
26.
“L’opera della Santa Sede e le deportazioni belghe”. Corriere d’Italia, 17 maart 1917.
27.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Verzending van documenten m.b.t. de deportaties. Brussel, 20 maart 1917.
28-42. Bijlage 1. “Notice sur la déportation et le travail forcé”. Met brieven van « chômeurs ». 16 maart 1917. 43-44. Bijlage 2. Proces Verbaal Deportatie naar Soltau. 20 januari 1917. 45.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Aloisi Masella. Duitsers stoppen deportaties en gedeeltelijke terugkeer. Rome, 22 maart 1917.
46.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Giuseppe Aversa. Toestemming vragen aan Hertling om te publiceren over inspanningen die Heilige Stoel leverde om deportaties te stoppen. Rome, 25 maart 1917.
47.
Cijfertelegram Giuseppe Aversa aan Pietro Gasparri. Communiceert beslissing Hertling. München, 30 maart 1917.
48-50. Persoonlijke brieven. 51-52. Minuut Pietro Gasparri aan Jules Van den Heuvel. Communiceert uitspraak Hertling over de bemiddeling van de Heilige Stoel. Rome, 31 maart 1917. 53.
Jules Van den Heuvel, “Le deportazioni dal Belgio sospese per l’opera di Benedetto XV”. Corriere d’Italia, 2 april 1917.
54.
Minuut Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Verzending artikel Osservatore Romano. Rome, 4 april 1917.
55.
Entrefilet Osservatore Romano, 2 april 1917.
56-57. Voorontwerp van krantenartikel Jules Van den Heuvel. 58-61. Nota rond deportaties uit Frankrijk. 62-65. Mercier aan Benedictus XV. Bedankt voor de verwezenlijkingen voor de gedeporteerden, maar wijst erop dat de repatriëring maar moeizaam op gang komt. Mechelen, Pasen 1917. 66.
Minuut Pietro Gasparri aan Jules Van den Heuvel. Steun aan maatregelen om werkloosheid in België in te dijken. 109
Rome, 10 april 1917. 67.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Onmogelijk exact aantal gedeporteerden te kennen. Brussel, 21 april 1917.
68-69. Giuseppe Aversa aan Pietro Gasparri. Nota Hertling over de deportaties van Belgen. München, 1 april 1917. 70.
Bijlage. Vertaling Nota Hertling over het diplomatieke succes geboekt door Heilige Stoel. München, 8 maart 1917.
71.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. In antiklerikale pers wordt geste Heilige Stoel begrepen als hatelijk inhalig manoeuvre. Mercier moet openlijk dank uiten opdat positie Heilige Stoel tot recht komt. Rome, 4 april 1917.
72-73. Minuut Pietro Gasparri aan Mercier. Verzoek dankbetuiging. Rome, 4 april 1917. 74.
Jules Van den Heuvel aan Pietro Gasparri. Dankbetuiging Belgische koninklijke regering, met verzoek te helpen bij werkgelegenheidscreatie. Rome, 3 april 1917.
75-83. Bijlage. « Mémoire du Gouvernement du Roi sur la Déportation et le Travail forcé de la Population civile Belge ordonnés par le Gouvernement allemand ». 84.
Francesco Marchetti-Selvaggiani aan Pietro Gasparri. Verzending artikel Journal de Genève rond deportaties. Bern, 3 april 1917.
85.
“Les déportations belges”. Journal de Genève, 5 april 1917.
86.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Kranten kondigen nieuwe deportaties aan in België. Brussel, 11 april 1917.
87.
Cijfertelegram Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. In de Etappes gaan de deportaties inderdaad door. Brussel, 4 april 1917.
88.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Wil concretere informatie over deze deportaties. Rome, 15 april 1917.
89-90. Minuut Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Ontvangstbevestiging. Verzending boodschap Hertling. Rome, 18 april 1917.
110
142 2.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Over de deportaties en de onmogelijkheid duidelijke informatie te krijgen uit het Westen van het land, met 3 bijlagen. Brussel, 20 april 1917.
3-4.
Bijlage 1. Nota “A Mons” over de deportaties in Bergen.
5-6.
Bijlage 2. Nota “A Anvers” over de deportaties in Antwerpen.
7-8.
Bijlage 3. Nota « Province de Luxembourg. Note sur le travail forcé dans la zone d’étape ».
9-10.
Minuut Gasparri aan Achille Locatelli. Over artikel in Osservatore Romano. Rome, 27 april 1917.
11.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Over de deportaties, met bijlagen. Brussel, 27 april 1917.
12-18. Bijlage 1. Officieuze agent Belgische regering M. Levie aan Achille Locatelli. Informatie over deportaties in Stad Bergen. Brussel, 26 april 1917. 19-25. Bijlage 2. Officieuze agent Belgische regering M. Levie aan Achille Locatelli. Informatie over deportaties in Mons. Brussel, 26 april 1917. 26.
Bijlage 3. Statistique des rapatriés arrêtée au 16 avril 1917. Mechelen, april 1917.
27.
Aloisi Masella aan Pietro Gasparri. Over verzending protestbrief aan Duitse regering. Met gecodeerde fragmenten. Lissabon, 30 april 1917.
28.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Over de deportaties in Bergen. Brussel, 4 mei 1917.
29-31. Bijlage. Senatoren en Volksvertegenwoordigers Harmignies en Masson aan Veldmaarschalk Rupprecht, erfprins van Beieren. Bergen, 30 april 1917. 32.
Giovanni Battista Vallega aan Pietro Gasparri. Berichten van kardinaal Mercier rond de deportaties in België. Den Haag, 5 mei 1917.
33-34. Jules Van den Heuvel aan Pietro Gasparri. Communiceert telegram over nieuwe deportaties in België. Rome, 14 mei 1917. 35.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Lorenzo Schioppa. Berichten over massale deportatie van mannen tot 65 jaar. Rome, 15 mei 1917.
111
36.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Wil precieze informatie over de nieuwe deportaties. Rome, 15 mei 1917.
37.
Giovanni Battista Vallega aan Pietro Gasparri. Verzending documenten Mercier. Den Haag, 15 mei 1917.
38.
Minuut Pietro Gasparri aan Jules Van den Heuvel. Ontvangstbevestiging. Rome, 20 mei 1917.
39.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Verdere informatie over de deportaties. Brussel, 21 mei 1917.
40.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Over de deportaties. Brussel, 23 mei 1917.
41-42. Bijlage. “Note sur l’enlèvement des hommes dans l’agglomération bruxelloise”. 43-48. Mercier aan Pietro Gasparri. Verzending documenten. Mechelen, 23 mei 1917. 49.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Eugenio Pacelli. Franse regering liet aartsbisschop Parijs weten dat nieuwe deportaties plaatsvinden in bezette Franse gebieden. Rome, 26 mei 1917.
50.
Cijfertelegram Lorenzo Schioppa aan Pietro Gasparri. Duitsers zeggen geen intentie tot deportatie te hebben. München, 26 mei 1917.
51.
Minuut Pietro Gasparri aan Giovanni Battista Vallega. Ontvangstbevestiging. Rome, 26 mei 1917.
52.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Over de deportaties (met bijlagen). Brussel, 26 mei 1917.
53-54. Protestbrief Harmignies en Masson aan Ludwig von Falkenhausen. Bergen, 24 mei 1917. 55.
Minuut Pietro Gasparri aan Jules Van den Heuvel. Communiceert de Duitse ontkenning van de geruchten over nieuwe deportaties. Rome, 28 mei 1917.
56.
Minuut Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Ontvangstbevestiging. Rome, 29 mei 1917.
57.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Over de deportaties van Bergen (met 2 bijlagen). Brussel, 28 maart 1917.
58-60. Protestbrief Volksvertegenwoordigers en Senatoren van Bergen aan Veldmaarschalk Rupprecht van Beieren. Bergen, 24 maart 1917. 112
61.
“En Belgique. Les déportations et le travail forcé”. Le Temps, 29 mei 1917.
62-63. Jules Van den Heuvel aan Pietro Gasparri. Eerste nieuws over de hernomen deportaties in de Etappe-zone. Rome, 30 mei 1917. 64-66. Bijlagen. Ordonnance concernant la restriction des charges publiques de secours et l’aide à porter en cas de calamité publique en andere bijlagen i.v.m. de deportaties.
113
143 2-3.
Minuut Pietro Gasparri aan Eugenio Pacelli. Communiceert inhoud brief aartsbisschop van Parijs. Kardinaal Amette werd ingelicht door de secretaris generaal van het Franse ministerie van buitenlandse zaken Cambon over mogelijke deportaties in bezet Frankrijk. Rome, 31 mei 1917.
4.
Cijfertelegram Eugenio Pacelli aan Pietro Gasparri. Enkel in geval van absolute noodzaak zullen in Noord-Frankrijk deportaties worden doorgevoerd. München, 1 juni 1917.
5.
Minuut Pietro Gasparri aan kardinaal Amette. Communiceert dat Fransen niet zullen worden overgeleverd aan dwangarbeid, daar de Duitsers geen nieuwe deportaties plannen. Rome, 2 juni 1917.
6-7.
Minuut Pietro Gasparri aan Eugenio Pacelli. Achille Locatelli meldt ondanks de maatregelen die bij de Duitse overheid werden getroffen, dat deze niettemin opnieuw plannen koesteren om Belgen te deporteren. Rome, 2 juni 1917.
8.
Cijfertelegram Eugenio Pacelli aan Pietro Gasparri. Berlijn blijft ontkennen nieuwe deportaties te plannen in België. Enkel in de Etappezone kunnen in noodgevallen boeren worden weggevoerd om de voedselbevoorrading in Duitsland te blijven garanderen. München, 3 juni 1917.
9.
Minuut Pietro Gasparri aan Eugenio Pacelli. Getuigenis van deportaties in streek rond Calais. Rome, 6 juni 1917.
10.
Minuut Pietro Gasparri aan Eugenio Pacelli. Verzending document afkomstig van nuntiatuur van Brussel, m.b.t. nieuwe deportaties. Rome, 6 juni 1917.
11-12. Jules Van den Heuvel aan Pietro Gasparri. Stuurt aan op persoonlijke démarche Benedictus XV bij de Duitse keizer. Rome, 6 juni 1917. 13.
Jules Van den Heuvel aan Pietro Gasparri. Verschaft inlichtingen over deportaties in ZuidLuxemburg, Bergen en de voorsteden van Brussel (Etterbeek, Schaarbeek). Rome, 6 juni 1917.
14.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Eugenio Pacelli. Pacelli moet alle berichten over nieuwe deportaties verzamelen en ermee naar de Duitse overheden stappen. Indien deze blijven ontkennen, moeten ze ertoe bewogen worden deze stop ook publiek mee te delen. Rome, 9 juni 1917.
15.
Minuut Pietro Gasparri aan Eugenio Pacelli. Nieuwe verzending berichten over deportaties. Rome, 9 juni 1917.
16-17. Minuut Pietro Gasparri aan Eugenio Pacelli. Nieuwe verzending berichten over deportaties (met bijlagen). Rome, 9 juni 1917.
114
18.
Cijfertelegram Eugenio Pacelli aan Pietro Gasparri. Over nieuwe ontkenningen van deportaties naar Duitsland, door Erzberger en von der Lancken. München, 11 juni 1917.
19.
Ricordo. Brief van Mercier van 11 juni 1917 over de nieuwe deportaties in België. Cfr. Belgio 56. 40 106. nu: Fasc. 150. Pos. 287.
20.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Eugenio Pacelli. De ontkenning dat Belgen naar Duitsland werden gedeporteerd lijkt evident. Het gaat hier om deportaties naar o.m. Noord-Frankrijk en ElzasLotharingen. Rome, 12 juni 1917.
21.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Eugenio Pacelli. Idem, met enkele woordelijke veranderingen. Rome, 13 juni 1917.
22.
Kardinaal Amette aan Pietro Gasparri. Bedankt voor de bekommernis om zijn beproefde landgenoten. Parijs, 12 juni 1917.
23.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Over de deportatie van Religieuzen. Brussel, 12 juni 1917.
24.
Nota Jules Van den Heuvel. Vraagt informatie over repatriëringen.
25.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Deportaties in de Borinage. Brussel, 15 juni 1917.
26.
Jules Van den Heuvel aan Pietro Gasparri. Verzending nota over deportaties naar Duitsland en richting de vuurlinie in Frankrijk. Rome, 19 juni 1917.
27.
Bijlage. Nota Deportaties. 24 mei 1917.
28.
Telegram Eugenio Pacelli aan Pietro Gasparri. Gezien Pacelli geen duidelijke antwoorden krijgt, vraagt hij zich af of hij de druk niet moet opvoeren en dreigen met een protestnota. Gasparri acht deze werkwijze niet opportuun. Rome, 22 juni 1917.
29.
Minuut Pietro Gasparri aan Jules Van den Heuvel. Heilige Stoel neemt maatregelen ten voordele van de slachtoffers van de deportaties. Rome, 23 juni 1917.
30.
Minuut Pietro Gasparri aan Eugenio Pacelli. Pacelli krijgt vrijgeleide om te ageren op de wijze die hij het meest geschikt acht. Rome, 23 juni 1917.
31-33. Louis Gérin aan Marmaggi. Over de wegvoering van vrouwen en jonge meisjes. S.l., 25 juni 1917. 34.
Minuut Pietro Gasparri aan Eugenio Pacelli. Verzending documentatie over wegvoering van religieuzen. 115
Rome, 29 juni 1917. 35.
Jules Van den Heuvel aan Pietro Gasparri. Verzending Nota Modest d’Hossche. Rome, 2 juli 1917.
36-38. Nota Modest d’Hossche, rector internaat Heilige Hart te Tervuren over Duitse wreedheden in het kamp Soltau, Königsmeer, Teufelsmeer, Lientenhorst etc. 39-40. Louis Gérin aan Pietro Gasparri. Verzending authentieke getuigenis over de handelswijzen van de Duitsers, opgetekend door senator Sébline. S.l. 5 juli 1917. 41.
Cijfertelegram Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Mercier geeft cijfers en informatie over deportaties in Bergen. Brussel, 6 juli 1917.
42-46. Senator Sebline. Théry Contesse de Senneville. Témoignage authentique de la manière cruelle dont les allemands traitent les habitants en France envahie. 21 juni 1917. 47.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Mercier over de deportaties. Brussel, 7 juli 1917.
48.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Verzeker Mercier dat Heilige Stoel nodige stappen zet. Het lijkt daarbij noodzakelijk dat de kardinaal zich onthoudt van alle mogelijke gedrag dat de Duitsers kan irriteren. Rome, 9 juli 1917.
49.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Heilige Stoel heeft vernomen dat Mercier en andere bisschoppen directeurs van de normaalscholen verbiedt staatsinspecteurs binnen te laten. Zo ontnemen de Belgische bisschoppen Heilige Stoel haar slagkracht in de zaak van de deportaties. Rome, 19 juli 1917.
50.
Ricordo. De Heilige Stoel komt toe aan de wens van de Duitse overheden om aan Mgr. Rap een andere zetel dan deze van Vilnius wordt verleend, omdat ze de zaak bekijken vanuit het standpunt van de deportaties. Zie Russia 501. Prot. nr. 35.631
51.
Ricordo. Persoonlijke interventie van Mgr. Eugenio Pacelli i.v.m. de deportaties bij de nieuwe kanselier. Zie Stati Ecclesiastici 216. Prot. nr. 35.932.
52.
Ricordo. Maatregelen voor de repatriëring van 18 door de Duitsers weggevoerde Franse vrouwen en kinderen. Zie Stati Ecclesiastici 212. Prot. nr. 47.608.
53.
Minuut Pietro Gasparri aan Jules Van den Heuvel. Over de stappen ondernomen door de Heilige Stoel in de zaak van de deportaties. Rome, 20 juli 1917.
54.
Minuut Pietro Gasparri aan Eugenio Pacelli. Over de berichten die Modest d’Hossche over de deportaties heeft vrijgegeven. Rome, 20 juli 1917.
116
55-56. Cijfertelegram Eugenio Pacelli aan Pietro Gasparri. Duitsers verzamelen bewijsstukken die aantonen dat ze conform de internationale rechtsregels van Den Haag ageerden. München, 2 augustus 1917. 57.
Eugenio Pacelli aan Pietro Gasparri. Verzending Franse vertaling memorandum Duitse keizerlijke regering over de deportaties. München, 2 augustus 1917.
58-63. Mémoire sur les déportations d’ouvriers belges.
117
144 2.
Otto von Mühlberg aan Pietro Gasparri. Verzending memorandum over de deportaties van Belgische arbeiders naar Frankrijk en Duitsland. Lugano, 30 juli 1917.
3-14.
Mémoire sur les déportations d’ouvriers belges. Denkschrift über die Zwangverschickungen belgischer Arbeiter.
15.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Over de deportaties van Mons (met “scrupuleus exacte” bijlage). Brussel, 8 augustus 1917.
16-17. Kopie Proces Verbaal Deportaties Bergen. 18.
Minuut Pietro Gasparri aan Otto von Mühlberg. Ontvangstbevestiging. Rome, 4 augustus 1917.
19.
Minuut Pietro Gasparri aan Pierre Van Zuylen. Verzending Duitse mémo’s, met vraag of deze gepubliceerd mogen worden. Rome, 4 augustus 1917.
20.
Hector Raphaël aan Pietro Gasparri. Smeekschrift kanunnik Janssoone. Vraagt mogelijkheid om te vluchten in geval van deportatie. Limoges, 21 augustus 1917.
21.
Eugenio Pacelli aan Pietro Gasparri. Over interneringskampen voor Belgen. München, 28 augustus 1917.
22-23. “Front occidental. Au commencement de juillet 1917 ». Vertaling artikel uit Nationalzeitung und Anzeigeblatt der Stadt Basel. 10 juli 1917. 24.
Jules Van den Heuvel aan Pietro Gasparri. Verzending aantal bijlagen die samen met de Duitse memo’s gepubliceerd moeten worden. Rome, 8 september 1917.
25-29. Bijlage. Nota. « Réponse aux deux notes allemandes sur les déportations des Belges ». 8 september 1917. 30-31. Minuut Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Verzending van de Duitse mémo’s en de Belgische nota. Rome, 16 september 1917. 32.
Minuut Pietro Gasparri aan Eugenio Pacelli. Verzending van Mémorandum von Mühlberg en van het Belgische antwoord hierop. Rome, 17 september 1917.
33.
Jules Van den Heuvel aan Pietro Gasparri. Verzoekschrift Comité Officiel Belge pour les Pays-Bas (Frans Van Cauwelaert, Albéric Rolin) voor interventie Benedictus XV. Rome, 26 september 1917. 118
34.
Minuut Pietro Gasparri aan Jules Van den Heuvel. Ontvangstbevestiging en verwijzing naar ijverige actie nuntius Eugenio Pacelli. Rome, 29 september 1917.
35.
Minuut Pietro Gasparri aan Eugenio Pacelli. Verzending verzoekschrift Comité Officiel Belge pour les Pays-Bas. Rome, 29 september 1917.
36.
Eugenio Pacelli aan Pietro Gasparri. Over de Belgische deportaties. Zal niet nalaten de verzoekschrift van het comité te gebruiken in onderhandelingen met Duitse overheden. München, 4 oktober 1917.
37-38. Eugenio Pacelli aan Pietro Gasparri. Over de kwestie van de deportaties. Baron von dem Bussche, ondersecretaris van Buitenlandse zaken in Berlijn buigt zich over het mémorandum van het Comité Officiel Belge. Rome, 21 oktober 1917. 39.
Minuut Pietro Gasparri aan Eugenio Pacelli. Ontvangstbevestiging. Uitdrukking van grote voldoening over acties Pacelli. Rome, 31 oktober 1917.
40.
Pietro Gasparri aan Eugenio Pacelli. Over de deportaties der Belgen. Rome, 26 november 1917.
41-82. Krantenartikels over de deportaties en brieven van “chômeurs” in de Duitsgezinde pers. Bevat artikels uit Schlesische Volkszeitung, Frankfurter Zeitung, Messager de Bruxelles en Le Bruxellois.
119
145 271. Rapport van baron François Moncheur over onderhoud met president Thomas Woodrow Wilson. 1917. 2.
Ores aan Graaf van den Steen de Jehay. Verzending kopie van een rapport van Baron François Moncheur over zijn audiëntie met president Thomas Woodrow Wilson. Le Havre, 24 september 1917.
3-12.
Rapport François Moncheur over onderhoud met Thomas Woodrow Wilson. Over de Belgische eisen bij de vredesonderhandelingen. Kwestie Luxemburg. Kwestie rond de Westerschelde. Afstand van de neutraliteit. Over Amerikaans veiligheidssysteem toe te passen op Latijns Amerika en Europa (suggestie Thomas Woodrow Wilson). Over eventuele onttroning van de Hohenzollern en de bestrijding van het politiek systeem van “Mittel Europa”. Over eventuele annexaties na de oorlog. Het Midden-Oosten en een mogelijke uitwijzing van de Turken uit Europa. Enz. enz. Le Havre, 14 augustus 1917.
272. Over de bombardementen op de kerk van Sint Petrus en Paulus in Oostende. 1917. 14.
Eugenio Pacelli aan Pietro Gasparri. Verzending documenten over de geallieerde bombardementen op de kerk van Sint Petrus en Paulus in Oostende. München, 9 oktober 1917.
15-17. Rapport Becker. Italiaanse vertaling. Relazione sul bombardamente della chiesa dei Santi Pietro e Paulo in Ostenda il 22 settembre 1917. Oostende, september 1917. 19-20. Foto’s van de verwoestingen in Oostende. 273. Verzoekschrift Thomas-Louis Heylen voor religieuze professie van drie Franciscaanse novicen. 1917. 23.
Thomas-Louis Heylen aan Benedictus XV. Verzoekschrift om voor drie zusters franciscanessen uit Salzinnes de religieuze professie te verkrijgen zonder een tweede jaar noviciaat te volbrengen. Namen, 4 oktober 1917.
24.
Autorisatie verzoekschrift. Rome, 6 november 1917.
274. Pleidooi Pignatelli di Belmonte voor behoud Antwerps huis zusters Sion. 26-27. Granito Pignatelli di Belmonte aan Pietro Gasparri. Verzoek interventie Achille Locatelli opdat de Duitse overheden het huis van de zusters van Onze Lieve Vrouw van Sion in Antwerpen niet bezetten. Antwerpen, 17 november 1917. 28.
Minuut Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Verzoek interventie Achille Locatelli. Rome, 20 november 1917.
275. Verzoekschrift Mercier ter vervanging was door andere verlichtingsbron bij liturgie. 1917. 30.
Telegram Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Mercier vraagt faculteit om de was door andere verlichtingsbron te vervangen bij de sacramenten. Brussel, 19 november 1917.
31.
Minuut Pietro Gasparri aan Antonio Vico. Verzending faculteitsvraag Mercier aan Congregatie der Riten. 120
Rome, 20 november 1917. 32.
Antonio Vico aan Pietro Gasparri. Zeg Mercier dat hij de best mogelijk oplossing moet zoeken wanneer de liturgische regels niet toepasbaar zijn. Rome, 31 november 1917.
33.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Overbrenging besluit Congregatie der Riten. Rome, 29 november 1917.
276. Verzending rapport Achille Locatelli over de Leuvense universiteit en Amerikaans College. 1917. 35.
Minuut Pietro Gasparri aan Bisleti. Verzending van een rapport van Achille Locatelli en andere bijlage over de Universiteit en het Amerikaans College in Leuven. Rome, 30 november 1917.
36.
Minuut Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Ontvangstbevestiging. Rome, 30 november 1917.
277. Reguliere Lateraanse kanunniken Gerard en Cleinot doen beroep op Heilige Stoel. 1917. 38.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Beroep (Ricorso) op de Heilige Stoel Lateraanse kanunniken Gerard en Cleinot. Brussel, 24 oktober 1917.
39.
Minuut Pietro Gasparri aan Giovanni Strozzi. De staatssecretaris stuurt Strozzi, de algemene abt van de reguliere Lateraanse kanunniken van Sint-Salvator, de brief van Gerard en Cleinot. Rome, 4 december 1917.
278. Religieuze bediening krijgsgevangenen Stuttgart. 1917. 41.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Religieuze assistentie aan Belgische gevangenen in Stuttgart. Victor Watteyne, inspecteur generaal Industrie en Arbeid in België, breekt lans voor Belgische katholieke oorlogsgevangen die geen religieuze leiding hebben. Brussel, 27 oktober 1917.
42.
Minuut Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Ontvangstbevestiging. Rome, 28 november 1917.
43.
Minuut Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Verzoek interventie voor gevangen in Stuttgart. Rome, 28 november 1917.
44.
Eugenio Pacelli aan Pietro Gasparri. Religieuze assistentie voor de gevangenen van Stuttgart-Berg. München, 21 december 1917.
45-46. Paul Wilhelm aan Eugenio Pacelli. Religieuze assistentie van gevangenen. Stuttgart, 18 december 1917. 47-50. Getuigenissen gevangen van hun religieuze assistentie. Duitse brief over de kwestie. Stuttgart, 11 december 1917. 51-52. Minuut Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. De klacht van Watteyne was ongegrond. Rome, 9 januari 1918. 53.
Minuut Pietro Gasparri aan Eugenio Pacelli. Ontvangstbevestiging. 121
Rome, 9 januari 1918. 54.
Eugenio Pacelli aan Pietro Gasparri. Over de religieuze assistentie aan de Belgische gevangenen in Stuttgart (met bijlagen). München, 1 februari 1916.
279. Sluiting College der Ursulinen in Mechelen. 1917. 56.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Sluiting van het college der Ursulinen (2 bijlagen). Brussel, 23 november 1917.
57.
Bijlage 1. Achille Locatelli aan Ludwig von Falkenhausen. Klacht over de sluiting van het Ursulinenhuis in Mechelen. Brussel, 22 oktober 1917.
58-59. Bijlage 2. Von der Lancken aan Achille Locatelli. Motivering voor de sluiting. Brussel, 16 november 1917. 60.
Otto von Mühlberg aan Pietro Gasparri. De sluiting van het Ursulinenhuis is een uitzonderlijke maatregel die getroffen diende te worden vanwege het provocerende gedrag van de dames en de inbreuken die zij op de Belgische wetgeving hebben gepleegd. Lugano, 6 december 1917.
61-62. Von der Lancken aan Achille Locatelli. Over de straffen opgelegd aan de Ursulinen. Brussel, 16 november 1917. 63.
Minuut Pietro Gasparri aan Otto von Mühlberg. Ontvangstbevestiging. Rome, 23 januari 1918.
280. Vlaamse kwestie. Problemen ingevolge administratieve splitsing België. 1917-1918. 65.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Rapport 664 over het protest tegen de administratieve opsplitsing van België. Brussel, 15 juni 1917.
66-67. Bijlage 1. Mercier aan Gouverneur-generaal. Protest tegen de administratieve opsplitsing. Mechelen, 6 juni 1917. 68-71. Bijlage 2. Senatoren en Volksvertegenwoordigers aan Bethmann-Hollweg. Protest tegen de administratieve opsplitsing. Brussel, 12 juni 1917. 72-73. Protest 400-500 vertegenwoordigers van de rechterlijke macht in België aan Bethmann-Hollweg. Brussel, juni 1917.
122
146 2.
Ricordo. Zie over de positie van Mercier ten opzichte van de administratieve scheiding van België ook het dossier over de buitengewone congregatie van 12 augustus 1917. Zie ook Belgio 56. Prot. nr. 40106.
3.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Administratieve scheiding van België. Brussel, 20 augustus 1917.
4-5.
Willmaers, in naam van de ministeriële ambtenaren, aan Benedictus XV. Toelichting bij de administratieve scheiding van België en verzoek interventie tegen de Flamenpolitik. Le Havre, 18 augustus 1915.
6.
Bijlage 1. Bericht von Soden. De Kommandatur controleert op zoek naar voortvluchtige ambtenaren. Brussel, 11 juli 1917.
7.
Bijlage 2. Bericht Schaible. De Verwaltungschef für Flandern neemt maatregelen tegen de arbeidsvlucht van Belgische ambtenaren. Brussel, 27 juli 1917.
8-9.
Jules Van den Heuvel aan Pietro Gasparri. Verzending protest koninklijke regering tegen de administratieve opsplitsing. Rome, 23 augustus 1917.
10-11. Bijlage. “Protestation contre la séparation administrative ordonnée en Belgique par le pouvoir occupant ». 12.
Minuut Pietro Gasparri aan Jules Van den Heuvel. Ontvangstbevestiging. Rome, 29 augustus 1917.
13.
Minuut Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. De Heilige Stoel heeft begrip voor de trieste situatie en de bitterheid van de ambtenaren, maar kan zich voorlopig niet in deze delicate en ernstige kwestie mengen. Rome, 16 september 1917.
14-16. Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Verzoek instructies rond de aanvaarding en verzending van een protest van flaminganten tegen kardinaal Mercier. Brussel, 21 september 1917. 17.
Cijfertelegram Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Mercier bidt Heilige Vader te vermijden antwoord te geven op de vraag van de flaminganten tot toetreding Pauselijke vredesorganisatie. Brussel, 30 september 1917.
18.
Krantenknipsel. “Notizie del Belgio da fonte belga”.
19.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Keurt houding nuntius om het protest van de flaminganten tegen Mercier te weigeren goed. Rome, 6 oktober 1917.
20.
Eugenio Pacelli aan Pietro Gasparri. Vlaamse kwestie. Klachten Ver Hees over Mercier en Achille Locatelli. 123
München, 5 oktober 1917. 21-49. Nederlandstalige protestbrief der Flaminganten aan Benedictus XV. Incl. Italiaanse vertaling en lijst 112 ondertekenaars. Vlaanderen, 15 september 1917. 50-76. Strikt vertrouwelijk. Deutsche Übersetzung der Eingabe katholischer Flamen des Erzbistums Mecheln an den Papst. Volgt kopie van de Nederlandstalige protestbrief der Flaminganten aan Benedictus XV. Inl. Italiaanse vertaling. 77-90. Franse vertaling protestbrief katholieke Vlamingen aan Mercier. 90-105. Franse vertaling open brief Vlamingen aan Albert I. 106-111. Franstalige brief Vlaamse frontsoldaten aan Benedictus XV. IJzerfront, 5 oktober 1917.
124
147 2.
Otto von Mühlberg aan Pietro Gasparri. Verzending Nederlandse/Duitse/Italiaanse protestbrief van de Flaminganten over Mercier. De ondertekenaars richtten zich eerst aan Achille Locatelli, maar deze weigerde de brief door te geven, waarna zij zich tot de gouverneur-generaal richtten. Lugano, 9 oktober 1917.
3.
Eugenio Pacelli aan Pietro Gasparri. Vlaamse kwestie. Verzending lijst van de ondertekenaars. München, 11 oktober 1917.
4-22.
Lijst van de Vlaamse ondertekenaars.
23.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Uiterst geheim. Vraagt meningen van het Belgische episcopaat, met uitzondering van Mercier, over de Vlaamse kwestie Rome, 14 november 1917.
24-25. Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Over de Vlaamse kwestie. Contact met bisschoppen uit de “Etapes” is onmogelijk, dus enkel mening kunnen vragen van Thomas-Louis Heylen en Martin Rutten. Brussel, 20 november 1917. 26-29. Bijlage 1. Martin Rutten. “Note sur la question flamande”. Luik, 1 augustus 1917. 30.
Bijlage 2. Acta Congregationis Synodalis. Quae habita fuit Leodii. Anno MCMX. Die Vicesima Aprilis. Martino-Huberto Rutten. Episcopo Leodiensi.
31.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Steunbetuiging prominenten aan Mecier. Brussel, 2 november 1917.
32.
J. De Vos, A. Ryckmans, L. Franck, E. Bunge, J. De Winter, E. Jacobs, E. Castelyn en J. Lambot aan Mercier. Protesteren tegen de manier waarop Mercier door de flaminganten werd aangevallen. Antwerpen, 19 oktober 1917.
33.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Verzending van een artikel uit La Belgique. Brussel, 13 november 1917.
34.
“La Question Flamande”. La Belgique, 12 november 1917.
35.
Minuut Pietro Gasparri aan Eugenio Pacelli. Ontvangstbevestiging. Rome, 20 november 1917.
36.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Verzending van documenten over de administratieve verdeling van het land. Brussel, 10 december 1917.
37-38. Bijlage. Protest van de gemeenteraad van Brussel gericht aan de gouverneur-generaal van België, in verband met de maatregelen omtrent de administratieve scheiding van het land. Brussel, 29 oktober 1917.
125
39-40. Uitnodiging kardinalen Gaetano De Lai, Raffaele Merry del Val, Basilio Pompilii, Raffaele Scapinelli en Pietro Gasparri op een uitzonderlijke samenkomst van de Congregatie voor Buitengewone Kerkelijke Aangelegenheden m.b.t. de Vlaamse Kwestie. 13 januari 1918 om 10 u 30. 41.
Ponenza: (Sub Secreto Pontificio). Sacra Congregazione degli Affari Ecclesiastici Straordinarii. Belgio. Questione fiamminga. ¾ Brief Désiré kardinaal Mercier aan Pietro Gasparri. 4 september 1917. ¾ Nota Otto von Mühlberg aan Pietro Gasparri over de petitie der flaminganten. Incl. Petitie. 9 oktober 1917. ¾ Verzoekschrift Vlaamse soldaten aan het IJzerfront aan Benedictus XV. ¾ Rapport Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. 20 oktober 1917. Bijlage: Nota Martin Rutten. ¾ Rapport Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. 13 november 1917. Incl. Artikel La Belgique. ¾ Protest tegen de Administratieve Scheiding in België doorgevoerd door de bezetter. ¾ Communiqué van Agenzia Stefani over een protest gericht van de gemeente Brussel aan de diplomatieke vertegenwoordigers van de neutrale mogendheden. ¾ Protest van de gemeente Brussel aan de gouverneur-generaal. 29 oktober 1917. ¾ Rapport Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. 15 juni 1917. ¾ Brief van von der Lancken aan Achille Locatelli. 16 november 1917. ¾ Nota Otto von Mühlberg aan Pietro Gasparri. 6 december 1917. Rome, 13 januari 1918.
42.
Minuut Pietro Gasparri aan Otto von Mühlberg. Ontvangstbevestiging. Rome, 23 januari 1918.
43.
Minuut Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Na de oorlog, wanneer de Belgische regering tegemoet zal moeten komen aan de rechtmatige eisen der Vlamingen, zal de Heilige Stoel standpunt moeten innemen. Rome, 23 januari 1918.
126
148 281.
Verzoek Pierre Van Zuylen om historisch onderzoek te verrichten in het archivio A.E.S. 1917-1919.
7-9.
Pierre Van Zuylen aan Benedictus XV. Verzoek historisch onderzoek te mogen verrichten in de archieven voor de Congregatie voor Buitengewone Kerkelijke Aangelegenheden. Inclusief lijst van kwesties die Van Zuylen wil ophelderen. Rome, 1917.
10-23. Opvraging documenten door Pierre Van Zuylen. 24-25. Lijst van de documenten die Pierre Van Zuylen kan inkijken. 26.
Nota. Van Zuylen mag geen documenten inkijken m.b.t. de controverse tussen de universiteit Leuven en de filosofische school van de paters Jezuïeten in Namen.
27.
Minuut Pietro Gasparri aan Sebastiano Nicotra. Verlening toestemming aan Van Zuylen om documenten Nuntiatuur van Brussel te bekijken voor de periode na 1850. Rome, 22 april 1919.
28.
In het archief bevindt zich voor de periode 1878-1879 geen enkel document over de kwestie rond Belgische Constitutie.
282. De Naamse kluis van het bisdom Marbeaux. 1917-1918. 30.
Emmanuel Marbeau aan Pietro Gasparri. Verzending documenten rond de Goederen van de naamloze vennootschap L’Avenir Catholique die voor het diocees Meaux op de Centrale Bank van Namen zijn gestort. Meaux, 17 mei 1917.
31.
Bijlage 1. Artikel “En Belgique. L’ouverture des coffres-forts particuliers”.
32.
Bijlage 2. Nota Emmanuel Marbeau. Meaux, 17 mei 1917.
33.
Bijlage 3. Fleury, titulair kanunnik kathedraal van Meaux, over waardepapieren.
34.
Bijlage 4. Fleury e.a. zelfde onderwerp.
35.
Bijlage 5. Statuts de L’Avenir Catholique. Société Anonyme constitué aux termes de procès-verbal dressé par Me. Emile Rivoire, notaire. Genève, 6 maart 1914.
36.
Minuut Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Verzending documenten rond Meaux. Rome, 14 augustus 1917.
37.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Over de bankverrichtingen van de bisschop van Meaux. Brussel, 27 augustus 1917.
38.
Minuut Pietro Gasparri aan Emmanuel Marbeau. Praktische oplossingen in de geldkwestie. Rome, 19 september 1917.
39-40. Nota. Marbeau geeft rechten over kluis in Namen door. 127
41.
Nota. Marbeau en Fleury willen hun kluis in Namen leeg. Rome, 25 september 1917.
42.
Minuut Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Stelt overbrenging van de goederen naar Rome voor. Rome, 12 oktober 1917.
43.
Marbeau aan Ceretti. Benadrukt noodzaak zijn kluis leeggehaald te zien. Meaux, 27 oktober 1917.
44.
Cijfertelegram Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Heeft niet de nodige volmachten om de kluis leeg te halen. Brussel, 21 oktober 1917.
45.
Cijfertelegram Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Indien ik de nodige documenten en sleutel ontvang, zorg ik ervoor dat een vertrouwenspersoon de kluis leeghaalt. Brussel, 27 oktober 1917.
46.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Verzendt nodige documenten. Rome, 27 oktober 1917.
47-48. Minuut Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Verzending documenten nodig voor de terugtrekking van inhoud van de kluis van Meaux in Namen. Rome, 27 oktober 1917. 49.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Wil weten of Achille Locatelli nodige documenten heeft gekregen. Rome, 20 november 1917.
50.
Cijfertelegram Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Heeft documenten en sleutel. Wacht enkel nog op toestemming. Brussel, 23 november 1917.
51.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Ga over tot de verrichtingen. Rome, 25 november 1917.
52.
Telegram Pietro Gasparri aan Marbeau. Er wordt voor zijn “vrienden” gezorgd. De geautoriseerde persoon om de bankverrichtingen te doen is echter afwezig. Rome, 9 november 1917.
53.
Cijfertelegram Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. De fondsen worden teruggetrokken van de bank. Brussel, 21 december 1917.
54-55. Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Rapport over de terugtrekking van de fondsen van het diocees Meaux. Brussel, 17 december 1917. 56.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Wacht op antwoord op vorige telegram. Rome, 29 december 1917.
57.
Cijfertelegram Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. De goederen bevinden zich voorlopig op een veilige plaats. 128
Brussel, 3 januari 1918. 58-59. Marbeau aan Pietro Gasparri. Maakt zich zorgen over zijn bezittingen. Rome, 4 januari 1918. 60.
Telegram Pietro Gasparri aan Marbeau. « Vos amis se portent bien. Nous écrirons bientôt ». Rome, 4 januari 1918.
61-62. Minuut Pietro Gasparri aan Marbeau. De goederen bevinden zich in handen van een vertrouwenspersoon, maar er doen zich grote problemen voor inzake het transport ervan naar Brussel. Rome, 12 januari 1918. 63.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Over de deponering van waardepapieren en goederen. Deze worden voorlopig in de kluis van Thomas-Louis Heylen bewaard. Brussel, 17 februari 1918.
129
149 283. Terugtrekking van een som op de « Caisse générale de Reparts et de Dépots ». 1917-1918. 2.
Nota. Toelichting inhoud dossier.
3.
Minuut Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Na juridisch advies over welke rechten Duitsers menen te hebben op goederen van buitenlanders in België. Rome, 6 juli 1917.
4.
Nota. Een “vroom persoon” heeft een gift gestort op een Brusselse bank en vraagt zich af wat hij moet doen om deze terug te trekken. Rome, 17 juli 1917.
5.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Zelfde vraag. Rome, 17 juli 1917.
6-7.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Over een donatie aan de Heilige Stoel. Juridisch advies senator Braun: Duitsers hebben alle bedragen boven 3000 frank in beslag genomen die afkomstig zijn van personen uit landen in staat van oorlog met de asmogendheden. Brussel, 7 augustus 1917.
8.
Anonieme verzoek het geld van de rekening te helpen halen.
9-10.
Minuut Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Rome, 5 september 1917.
11.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Over de terugtrekking van de bank van een gift aan de Heilige Stoel. Geen enkel bezwaar tegen de transactie indien de gift van voor 18 mei 1916 dateert. Brussel, 17 oktober 1917.
12.
Anoniem antwoord op het rapport van Achille Locatelli. Er bestaat geen enkele acte over de gift, omdat men de moeilijkheden niet kon voorspellen.
13-14. Minuut Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Nuntius moet persoonlijk gunst vragen aan gouverneurgeneraal. Rome, 6 december 1917. 15.
Cijfertelegram Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Het kan volstaan een exacte datum te geven vóór mei 1916 waarop de gift werd beloofd. Brussel, 26 december 1917.
16.
Cijfertelegram Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Verzoek antwoord voorgaande telegram. Brussel, 8 januari 1918.
17.
Minuut Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Verzending documenten die bankverrichtingen mogelijk moeten maken. Rome, 19 januari 1918.
18.
Memo Pietro Gasparri. Achille Locatelli wordt belast met de terugtrekking van de som. Rome, 18 januari 1918.
130
19.
Memo. Toelichting. Het gaat om waardepapieren van Julies Tiberghien uit Tourcoing, residerend te Rome.
20.
Telegram Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Toestemming verkregen om som te innen. Brussel, 21 maart 1918.
21-22. Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Over de inning van de gift aan Zijne Heiligheid. Brussel, 22 maart 1918. 23.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Moeilijk geld in zijn naam laten innen zonder enige indicatie over de hoeveelheid. Rome, 2 april 1918.
284. Vrees rector magnificus Ladeuze voor inbeslagnames goederen Katholieke Universiteit Leuven. 19171918. 25-26. Paulin Ladeuze aan Benedictus XV. Vrees voor inbeslagnames goederen universiteit door de Duitsers. Leuven, 19 oktober 1917. 27-28. Minuut Pietro Gasparri aan Felix von Hartmann. Verzending kopie brief Ladeuze en verzoek rekwisities te vermijden. Rome, 27 november 1917. 29-30. Minuut Pietro Gasparri aan Paulin Ladeuze. Ontvangstbevestiging en garantie dat de nodige stappen worden ondernomen. Rome, 27 november 1917. 31.
Felix von Hartmann aan Pietro Gasparri. Keulen, 10 januari 1918.
32-33. Von Falkenhausen aan Felix von Hartmann. Gaf bevel om de requisities van zilverwerk in gebouwen van Leuvense universiteit stop te zetten. Incl. Italiaanse vertaling. Brussel, 5 januari 1918. 34-36. Toelichtingsnota bij de kwestie. 37.
Minuut Pietro Gasparri aan Paulin Ladeuze. Verzending brief von Falkenhausen aan von Hartmann. Rome, 31 januari 1918.
38.
Paulin Ladeuze aan Pietro Gasparri. Dankbetuiging, maar met uiting van bezorgdheid over de ontwijkende antwoorden von Falkenhausen, die enkel naar zilver verwees. Leuven, 26 februari 1918.
285. Verzending brochure “Essai sur le Pacifisme” van Fernand Gilsoul. 1917-1918. 40.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Verzending van brochure “Essai sur le Pacifisme”. Brussel, 27 november 1917.
41.
Fernand Gilsoul aan Pietro Gasparri. Verzending van brochure “Essai sur le Pacifisme”. Brussel, 16 november 1917.
131
42.
Gilsoul, Charles [=Fernand]. Essai sur Le Pacifisme. [Le pacifisme et la notion du droit. Adeptes et alliés du pacifisme. Tribunal d’arbitrage. Catholicisme et papauté. Guerre et catholicisme. Conclusions]. Brussel, 1917.
43.
Minuut Pietro Gasparri aan Jules Van den Heuvel. Verzending brochure “Essai sur la pacifisme”. Rome, 17 december 1917.
44.
Minuut Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Verzending brief Jules Van den Heuvel aan Fernand Gilsoul. Brussel, 30 januari 1918.
45.
Minuut Pietro Gasparri aan Fernand Gilsoul. Ontvangstbevestiging en aanmoedigingen. Rome, 30 januari 1918.
286. Protest van Mercier en Senatoren en Volksvertegenwoordigers tegen de onteigeningspolitiek van de Duitsers. 47.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Verzending van documenten over de karige hoeveelheid koolstof die aan de Belgische bevolking ter beschikking wordt gesteld. Brussel, 27 november 1917.
48-49. Bijlage 1. Protestbrief Mercier aan von Falkenhausen. Mechelen, 23 november 1917. 50.
Bijlage 2. Mercier aan De Vos, Ryckmans, Franck, Bune, De Winter, Jabobs, Castelein, Lambot. Dank voor steun. De laster liet hem niet onverschillig. Mechelen, 23 november 1917.
51.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Verzending kopieën van een protest van senatoren en volksvertegenwoordigers aan von Falkenhausen. Brussel, 8 december 1917.
52-55. Bijlage 1. Senatoren en Volksvertegenwoordigers aan von Falkenhausen. Brussel, 18 oktober 1917. 57.
Bijlage 2. Verzending E. Vinck van brief de Lamtsheere aan von Falkenhausen (27 oktober 1917). Brussel, 31 oktober 1917.
58.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Lamentaties associatie van patroons metaalindustrie. Brussel, 2 februari 1918.
59.
Bijlage. Association des maîtres de forges de Charleroi aan Achille Locatelli. Over de Duitse inbeslagnames.
132
150 287. Mercier vs. de Flamenpolitik van de Duitse bezetter. 1917. 2.
Inhoudelijke toelichting Dossier.
3.
Cijfertelegram Francesco Marchetti-Selvaggiani aan Pietro Gasparri. Kanunnik Wrancken, secretaris Mercier, gearresteerd ten gevolge van een provocerende redevoering. Bern, 9 juni 1917.
4.
Francesco Marchetti-Selvaggiani aan Pietro Gasparri. Sinds het begin van de oorlog zouden de “secretaris en favoriete medewerker van Mercier” de Belgische bevolking opruien. Bern, 9 juni 1917.
5-6.
Mercier aan Benedictus XV. Over de Duitse maatregelen voor de administratieve scheiding, de rekwisities en de arrestaties van Loncin en Wrancken. Mechelen, 11 juni 1917.
7-10.
Mercier aan von Falkenhausen. 2 kopieën. Richtlijnen voor de nieuwe gouverneur-generaal. Mechelen, 6 juni 1917.
11-12. Otto von Mühlberg aan Pietro Gasparri. Nieuwe klachten over Mercier. Redevoering tegen de administratieve maatregelen voor de Vlamingen. Lugano, 24 juni 1917. 13-15. Bijlage. Inhaltsangabe der Ansprache des Kardinals Mercier “Les vertus pastorales de l’heure présente” gehalten an seine Dechanten am 29. januar 1917. En: Auszug aus der in einem Druckheft wiedergegebenen Ansprache des Kardinals Mercier an seine Dechanten vom 29 januar 1917.
16-17. Felix von Hartmann aan Pietro Gasparri. Over de twee verschillende volksstammen in België en de rol van Mercier in het conflict tussen beiden. Keulen, 30 juni 1917. 18.
Opmerking: enkele elementen Italiaanse vertaling brief von Hartmann komen niet overeen met het origineel. 19-22. Italiaanse vertaling en samenvatting brief von Hartmann aan Pietro Gasparri. Keulen, 30 juni 1917. 23-24. Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Mercier en de nieuwe gouverneur-generaal von Falkenhausen. Brussel, 2 juli 1917.
25-26. Minuut Pietro Gasparri aan Mercier. Ontvangstbevestiging. Uiting medeleven. Aanmaning tot voorzichtigheid en onthouding van politiek. Rome, 11 juli 1917. 27.
Minuut Pietro Gasparri aan Otto von Mühlberg. Ontvangstbevestiging. Rome, 11 juli 1917.
28.
Cijfertelegram Eugenio Pacelli aan Pietro Gasparri. Heilige Stoel moet dringend Vlaamse bisschoppen horen in de Vlaamse kwestie. München, 15 juli 1917. 133
29.
Minuut Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Ontvangstbevestiging. Verzending kopie protesten tegen de administratieve splitsing in België. Rome, 16 juli 1917.
30.
Ricordo. Apostolisch nuntius Mgr. Achille Locatelli moet Mercier tot matiging aanmanen, in het zicht van de onderhandelingen in verband met de deportaties. Zie Belgio 69. Nr. 35. 632.
31.
Ricordo: Voor het telegram van Pietro Gasparri aan Achille Locatelli over de houding van Mercier bij de eindexamens van de katholieke Normaalscholen (19 juli 1917), zie Belgio 69 Nr. 35.931 [nu: Fasc. 143. Pos. 270]
32.
Otto von Mühlberg aan Pietro Gasparri. Ontvangstbevestiging. Lugano, 20 juli 1917.
33-34. Otto von Mühlberg aan Pietro Gasparri. Mercier volhardt in zijn funeste politieke activiteit. Verklaarde medewerking aan administratieve opsplitsing doodzonde. Lugano, 28 juli 1917. 35-39. Bijlage 1.L’activité politique récente du Cardinale Mercier. Brussel, juni 1917. 40-42. Bijlage 2. Franse vertaling artikel Auguste Borms: “Une déclaration de guerre du Cardinal Mercier ». Vlaamsche Nieuws. 22 juni 1917. 43-49. Bijlage 3. “à notre retour de Rome ». Met ontbrekende fragmenten. 50-51. Mercier aan Benedictus XV. Over de ontoelaatbare houding van sommige Vlaamse priesters. Mechelen, 8 augustus 1917. 52.
Bonaventura Ceretti aan Basilio Pompilii, Vincenzo Vannutelli, Gaetano De Lai, Raffaele Merry del Val, Raffaele Scapinelli en Pietro Gasparri. Uitnodiging tot sessie AES van 12 augustus 1917.
53.
Basilio Pompilii aan Bonaventura Ceretti. Kan vergadering niet bijwonen en geeft zijn advies. Rome, 10 augustus 1917.
54.
Vincenzo Vanuttelli aan Bonaventura Ceretti. Kan vergadering niet bijwonen en geeft zijn advies. Rome, 11 augustus 1917.
55-60. Stemming (voto) over kardinaal Mercier. 61.
Ponenza. (Sub Secreto Pontificio). Sacra confregazione degli Affari Ecclesiastici Straordinarii. Belgio. Circa l’attitudine dell’Emo. Sig. Cardinale Mercier. I. von Hartmann aan Pietro Gasparri. 30 juni 1917. II. von Mühlberg aan Pietro Gasparri. 28 juli 1917. III. Bijlage. Pro-Memoria appunti recentemente fatti all Card. Mercier IV. Bijlage. Pro-Memoria. Houding bij administratieve scheiding V. Artikel Borms in Vlaamsche Nieuws VI. Mercier aan Benedictus XV. 16 juni 1917. VII. Mercier aan von Falkenhausen. 6 juni 1917. Rome, 12 augustus 1917. 134
151. 2.
Minuut Pietro Gasparri aan Mercier. Aantal aantijgingen tegen Duitsers kwamen niet overeen met de waarheid. Bovendien zijn belangrijke onderhandelingen over België lopend en riskeert verder politiek gedrag Mercier het proces te verstoren. Rome, 16 augustus 1917.
3-4.
Minuut Pietro Gasparri aan Otto von Mühlberg. Gedragslijn voor Mercier. Incl. Franse vertaling. Rome, 17 augustus 1917.
5-6.
Bijlage 1. Mercier aan Benedictus XV. Verzending brief Franse religieus in België. Mechelen, 29 augustus 1917.
7.
Bijlage 2. Abbé Tanquart aan Mercier. Over de terreur van de bezetter. S.l. 19 augustus 1917.
8-18.
Bijlage 3. Herderlijke brieven Mercier. Vermaning tot zedigheid. Aan de christelijke jonge dochters, vrouwen en moeders. Een troostend woord aan de Belgische en Fransche Vluchtelingen. Aan de Geloovigen en in ‘t bijzonder aan de Kloostergemeenten van het Bisdom Mechelen. Mechelen, 6 juli 1917.
19-23. Bijlage 4. Mercier aan von Falkenhausen. Over de verwijdering van klokken in de kerken en andere Duitse maatregelen en hun gevolgen. Mechelen, 4 september 1917. 24.
Minuut Pietro Gasparri aan Mercier. Ontvangstbevestiging. Rome, 12 september 1917.
25.
Krantenartikel “Contro il cardinale Mercier. Nuova bassezza tedesca”. 25 september 1917.
26.
Aloisi Masella aan Pietro Gasparri. Brief van het Portugese episcopaat aan Mercier en diens antwoord. Lissabon, 4 oktober 1917.
27.
Krantenknipsels uit Portugese pers. “Ao redor da guerra. Dos notaveis documentos” en « Agradecimento do Episcopado Belga ». 30 maart 1917.
28.
Ricordo. Rapport 2 november 1917 Achille Locatelli over steunbetuiging Antwerpse notabelen voor Mercier [nu: Fasc. 147. Pos. 287]
29.
Minuut Pietro Gasparri aan Aloisi Masella. Ontvangstbevestiging. Rome, 7 november 1917.
30.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Verzending herderlijke vastenbrief Mercier. Brussel, 12 februari 1917.
31-34. Herderlijke brief Mercier. Mechelen, 11 februari 1918. 35-36. Otto von Mühlberg aan Pietro Gasparri. Verzending rapport over de houding van de Belgische clerus. Geen gratie meer voor Mercier.
135
Lugano, 18 maart 1918. 37-38. Bijlage 1. Rapport von Falkenhausen over de houding van de Belgische clerus. Brussel, 23 februari 1918. 39.
Bijlage 2. Herderlijke brief Mercier “La Leçon des Événements”.
40.
Ricordo. Nieuwe klachten van de keizer aan de abt van S.M. Laach over de houding van de Heilige Stoel ten opzichte van kardinaal Mercier en de Belgische clerus. Zie: Germania 389. r. 66 746.
41-42. Minuut Pietro Gasparri aan Mercier. Zet voor het eerst volledig de grieven van de Duitsers uiteen door woordelijk von Mühlbergs brief aan te halen. Nieuwe aansporing tot voorzichtigheid en matiging. Rome, 2 juni 1918. 43.
Minuut Pietro Gasparri aan Otto von Mühlberg. Ontvangstbevestiging. Verzoek rekening te houden met de moeilijke situatie in België. Rome, 5 juni 1918.
44-49. Mercier aan Pietro Gasparri. De Duitse klachten zijn behalve leugens ook beledigingen. Mechelen, 28 augustus 1918. 50-51. Eugenio Pacelli aan Pietro Gasparri. Over de spionage van de Belgische clerus. München, 23 september 1918. 52-53. Minuut Pietro Gasparri aan Eugenio Pacelli. Ontvangstbevestiging en verzending documenten. Rome, 5 oktober 1918. 54-55. Eugenio Pacelli aan Pietro Gasparri. Over België, Mercier en de wreedheden van de oorlog. München, 12 oktober 1918. 56.
Minuut Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Ontvangstbevestiging. Rome, 25 oktober 1918.
57-58. Minuut Pietro Gasparri aan Mercier. Mercier verdient in elke Belgische stad een standbeeld voor zijn moedige, waardige en patriottische houding ten overstaan van de bezetter. De Heilige Stoel heeft steeds alles gedaan om de kardinaal van een wreed lot te besparen. Rome, 15 februari 1919. 288. Doorzoekingen in kerken in de Etappe-zone. 1917-1918. 60-63. Amédée Crooij aan Benedictus XV. Origineel en kopie. Over heiligschennis van Beierse troepen in kerken van het diocees Doornik. Doornik, 24 november 1917. 64.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Huiszoekingen in Bergen. Brussel, 4 december 1917.
65.
Bijlage. Nota Prins Ferdinand de Croy. Sur la perquisition faite par les autorités militaires allemandes dans l’église paroissale de Sainte Waudru à Mons le mecredi 14 november 1917. Bergen, 1 december 1917.
136
66.
Otto von Mühlberg aan Pietro Gasparri. Verklaring noodzaak huiszoekingen. Lugano, 15 december 1917.
67.
Minuut Pietro Gasparri aan de Ritter de Gruenstein. Over de klachten van Crooij. Rome, 21 december 1917.
68.
Ricordo. Verzoek aan de nuntius in Beieren om aartsbischop von Hartmann bij de zaak te betrekken. Zie “Disp[osizioni?]” 21 december 1917. Interventie van de Beierse nuntius bij de Duitse overheid, zie: Stati Ecclesiastici 216. Prot. nr. 51.026, 54.146.
69-70. Eugenio Pacelli aan Pietro Gasparri. Over de feiten aan het licht gebracht door Crooij. München, 13 januari 1918. 71-72. Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Incidenten waarvan Crooij het slachtoffer was. Brussel, 30 januari 1918. 73-74. Bijlage 1. Vertaling. Generalleutnant en Etappen-Inspecteur von Grissling aan Crooij. S.d. 75.
Bijlage 2. Kopie antwoord Crooij aan von Grissling.
76-77. Minuut Pietro Gasparri aan Otto von Mühlberg. Ontvangstbevestiging. Maatregelen. Rome, 15 februari 1918. 78.
Otto von Mühlberg aan Pietro Gasparri. Klachten over het gedrag van bisschop Crooij als resultaat van de huiszoekingen. Lugano, 11 maart 1918.
79-82. Baron de Ritter de Greunstein aan Pietro Gasparri. Vertrouwelijke nota. Incl. Franse vertaling. Lugano, 15 april 1918.
137
152 289. Verzending van een verzoek van A. Mazéas. 1918. 2.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Verzending van een verzoek van A. Mazéas, van het Luikse huis van de Oblaten van de Onbevlekte Maria. Door te geven aan algemeen overste Mgr. Dontenwille. Brussel, 20 februari 1918.
290. Faculteitsverzoek voor verlening sacrament van het doopsel door de abt Nols. 1917-1918. 4.
Telegram Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Omdat de prelaat die tijdens de oorlog de kinderen doopte ziek is, vraagt Mercier de nodige faculteit te verlenen aan de norbertijnenabt Nols. Brussel, 16 april 1918.
5.
Telegram Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Toestemming doopverrichting Nols. Rome, 17 april 1917.
6.
Mercier aan Benedictus XV. Dankbetuiging. Mechelen, 22 april 1918.
291. Deportatie van minderjarigen. 1918. 8.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Vordering door bezetter van jongens van nog geen 15 jaar voor arbeidsdienst. Brussel, 4 maart 1918.
9.
Mercier aan Benedictus XV. Deportaties van jongeren tussen 15-18 jaar. Mechelen, 3 maart 1918.
10.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. 400 15 jarigen uit streek van Bergen weggevoerd voor arbeid. Brussel, 4 maart 1918.
11.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Over de vordering van jongeren (met bijlagen). Brussel, 9 maart 1918.
12-15. “Huisvaders” aan Achille Locatelli. Protest tegen de wegvoering van hun kinderen. Bergen, 27 februari 1918. 16-20. Lijst van gedeporteerde leerlingen uit scholen in Bergen. Bergen, februari 1918. 21.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Verzending verzoekschrift voor Benedictus XV. Brussel, 13 maart 1918.
22-24. “Huismoeders” aan Benedictus XV. Protest tegen de wegvoering van hun kinderen. Bergen, 12 maart 1918. 25-26. Minuut Pietro Gasparri aan Felix von Hartmann. Verzoek maatregelen te treffen tegen deze ernstige feiten in België. Keulen, 15 maart 1918. 27.
Minuut Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Ontvangstbevestiging.
138
Rome, 27 maart 1918. 28.
Minuut Pietro Gasparri aan Felix von Hartmann. Verzending bijlagen. 28 maart 1918.
29.
Minuut Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Interventie via Felix von Hartmann. Rome, 31 maart 1918.
30.
Minuut Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Ontvangstbevestiging. Rome, 15 mei 1918.
31.
Minuut Pietro Gasparri aan Eugenio Pacelli. Verzending documenten rond de deportatie van de jongeren. Rome, 9 juni 1918.
32.
Minuut Pietro Gasparri aan Felix von Hartmann. Verzending documenten rond de deportatie van jongeren. Rome, 9 juni 1918.
33.
Eugenio Pacelli aan Pietro Gasparri. Deportatie van jongeren in België. München, 19 juni 1918.
34.
Eugenio Pacelli aan Pietro Gasparri. Geestelijke assistentie van de schoolgaande jeugd van Bergen. München, 24 juni 1918.
35.
Eugenio Pacelli aan Pietro Gasparri. Jonge gedeporteerde Belgen. München, 7 juli 1918.
36.
Minuut Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Communiceert berichten Felix von Hartmann. Rome, 9 juli 1918.
292. Verzending van een Belgische regeringsnota rond de deportaties. 38-39. Jules Van den Heuvel aan Pietro Gasparri. Verzending nota over de deportatie van jeugdigen in België. Rome, 25 mei 1916. 40-43. Bijlage. Note du Gouvernement Belge sur le travail forcé auquel l’autorité allemande soumet la population belge.
44.
Minuut Pietro Gasparri aan Jules Van den Heuvel. Ontvangstbevestiging. Maatregelen. Rome, 1 juni 1918.
293. Verzending synodale rede van de bisschop van Luik. 46.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Verzending synodale rede van bisschop van Luik. Brussel, 17 mei 1918.
47-55. Synodale rede Mgr. Rutten. Luik, 23 april 1918. 56.
Minuut Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Ontvangstbevestiging. Rome, 30 juni 1918.
139
294. Mededeling ontslag Charles de Broqueville als minister van Buitenlandse zaken. 1918. 58.
Jules Van den Heuvel aan Pietro Gasparri. De Broqueville heeft zijn ontslag ingediend. Cooreman volgt hem op. Rome, 4 juni 1918.
59.
Pietro Gasparri aan Van den Heuvel. Ontvangstbevestiging. Rome, 6 juni 1918.
140
153 295. Controverse over een mogelijk gebruik door de Duitse militairen van katholieke kerken voor de protestantse eredienst. 1918. 2-5.
Felix von Hartmann aan Pietro Gasparri. In Doornik en Namen zijn in sommige regio’s dubbel zoveel soldaten als inwoners. De Duitse regering zal mogelijk de kerken voor de protestantse eredienst gebruiken. Incl. Italiaanse vertaling. Keulen, 8 april 1918.
6-7.
Minuut Pietro Gasparri aan Felix von Hartmann. Uitdrukking grote voldoening voer de manier waarop von Hartmann zich levendig en met absolute onpartijdigheid inzet voor de Heilige Kerk. Rome, 30 april 1918.
8-9.
Minuut Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Over de houding aan te nemen door de Heilige Stoel en kardinaal Mercier indien Katholieke Kerken aan de protestantse eredienst zouden worden toegewezen. Rome, 3 mei 1918.
10.
Cijfertelegram Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Vraagt nieuwe verzending rapport over katholieke/protestantse kerken. Brussel, 31 mei 1918.
11-12. Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Rapport over het gebruik van de katholieke kerken. Brussel, 29 mei 1918. 13.
Bijlage. Kopie. Nota over de toewijzing van katholieke kerken voor andere doeleinden.
14.
Minuut Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Verzending verloren geraakt rapport. Rome, 31 mei 1918.
15.
Minuut Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Ontvangstbevestiging. Rome, 30 juni 1918.
16-17. Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Bezoek aan de bisschop van Gent. Brussel, 3 juli 1918. 18.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Over het gebruik van katholieke kerken voor de protestantse eredienst (met bijlagen). Brussel, 16 augustus 1918.
19-31. Bijlage 1. Deken Maubert aan Achille Locatelli. Verzending van documenten over huiszoekingen in kerken en verslag over de algemene toestand in de regio. Zinnik, 4 augustus 1918. 32-33. Bijlage 2. Deken Motet aan Achille Locatelli. Over viering protestantse missen in de katholieke kerk. Ciney, 9 augustus 1918. 34.
Maubert aan von Falkenhausen. Verzending documenten en protest. Zinnik, 2 augustus 1918.
141
296. Protesten tegen de deportaties in België. 1918. 36.
Ricordo. Verslag van kardinaal Mercier over de deportaties e.d. Mercier verzoekt een nieuw protest vanwege de Heilige Stoel (brief 6 februari 1918). Zie: Belgio 89. Prot. nr. 57. 820.
37.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Verzending van protesten tegen de deportaties (met bijlagen). Brussel, 8 april 1918.
38-39. Bijlage 1. Open brief. « Les notables de Lille, Roubaix, Tourcoing » aan « messieurs les députés du Nord de la France ». 40-44. Bijlage 2. Protest Senatoren en Volksvertegenwoordigers aan Graaf von Hertling. Brussel, 12 maart 1918. 45.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Verzending van protesten (met bijlagen). Brussel, 7 september 1918.
46-54. Bijlage 1. Senatoren en Volksvertegenwoordigers aan Achille Locatelli. Brussel, 6 augustus 1918. 55.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. vertegenwoordigers aan bondskanselier. Brussel, 4 oktober 1918.
Verzending
van
een
protestbrief
van
Belgische
56-60. Senatoren en Volksvertegenwoordigers aan prins Max von Baden. Brussel, 10 oktober 1918. 61.
Minuten Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Ontvangstbevestiging. Rome, 24 oktober 1918.
62.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Over de deportaties. Brussel, 24 september 1918.
63-64. Minuten Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Ontvangstbevestigingen. Rome, 2 oktober 1918 en 31 oktober 1918. 65.
Cijfertelegram Eugenio Pacelli aan Pietro Gasparri. Over het lot van de gedeporteerden bij de terugtrekking van de Duitse legers. München, november 1918.
297. Protest tegen de Flamenpolitik. 1917-1918. 67-68. Jules Van den Heuvel aan Pietro Gasparri. Over het divide et impera van de Duitsers. Protest tegen de administratieve opsplitsing van België. Rome, 30 januari 1918. 69.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Over de administratieve splitsing en de autonomie van Vlaanderen (met bijlagen). Brussel, 2 februari 1918.
70.
Bijlage 1. Stad Brussel aan von Falkenhausen. Protest tegen de administratieve splitsing. Brussel, 23 oktober 1917.
142
71.
Bijlage 2. Protestnota Stad Brussel. Brussel, 29 oktober 1918.
72-81. Bijlage 3. Ville de Bruxelles. Enquête sur l’emploi des langues française et flamande dans l’Agglomération bruxelloise. 82-83. Bijlage 4. Stad Brussel. Kabinet van de burgemeester aan Achille Locatelli. Over affiches van het « Conseil des Flandres » en de volledige onafhankelijkheidsverklaring van Vlaanderen op 22 december 1917.
143
154. 2-5.
Mercier aan Pietro Gasparri. Requisities. Deportaties. Vlaamse kwestie. Mechelen, 5 februari 1918.
6-7.
Bijlage. Heilig Hartziekenhuis Mol aan Mercier. In beslagname van linnen. Mol, 6 december 1917.
8.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Uitroeping autonomie van Vlaanderen. Brussel, 24 januari 1918.
9.
Bijlage. “Proclamation de l’Autonomie de la Flandre”. Le Bruxellois. 22 januari 1918.
10.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Autonomie van Vlaanderen. Verzending protestnota. Brussel, 11 februari 1918.
11.
Bijlage. Lijst ondertekenende ministers van Staat, senatoren en Volksvertegenwoordigers.
12.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Autonomie van Vlaanderen. Protestbrieven. Brussel, 12 februari 1918.
13.
Bijlage 1. Senatoren en Volksvertegenwoordigers aan Hof Van Beroep. Protest tegen de verklaring van de Raad Van Vlaanderen van 22 december 1917. Brussel, 31 januari 1918.
14.
Bijlage 2. Protest Gemeenteraad van de stad Gent. Gent, 2 februari 1918.
15.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Ontbinding van de Belgische tribunalen. Brussel, 14 februari 1918.
16-17. Bijlage. Kopie. Nota over de opschorting van de werking van het parket. 19.
Jules Van den Heuvel aan Pietro Gasparri. Verzending protesten en telegrammen Belgische regering rond de nieuwe campagne van de Duitsers. Rome, 15 februari 1918.
20.
Bijlage. Protestation des Flamands et des Wallons contre les tentatives allemandes de diviser la Belgique. 14 februari 1918.
21.
Minuut Pietro Gasparri aan Jules Van den Heuvel. Ontvangstbevestiging. Rome, 16 februari 1918.
22.
Mercier aan Benedictus XV. Over het incident in de Belgische magistratuur, veroorzaakt door geëxalteerde Vlamingen. Mechelen, 17 februari 1918.
23.
Bijlage. Nota. “Délibération de la Cour de Cassation de Belgique ».
24.
Jules Van den Heuvel aan Pietro Gasparri. Verzending brochure over « ce que pensent les Belges des menées séparatistes” en verklaring van Belgische ministerraad.
144
Rome, 19 februari 1918. 25.
Bijlage. Brochure. Ce que les Belges de la Belgique envahie pensent de la séparation administrative. Avec un avant-propos de M. H. Carton de Wiart, Ministre de la Justice, 47 p. Le Havre, 1918.
26.
Minuut Pietro Gasparri aan Van den Heuvel. Ontvangstbevestiging. Rome, 21 februari 1918.
27.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Verzending van protesten tegen de Vlaamse autonomie. Brussel, 28 februari 1918.
28-35. Protesten Gemeenteraad Watermaal-Bosvoorde. Watermaal-Bosvoorde, 9 februari 1918. 36.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Verzending protesten tegen de autonmie van Vlaanderen (met bijlagen). Brussel, 26 februari 1918.
37.
Bijlage 1. Kopie. Stad Brussel. Kabinet van de Burgemeester. Steens en Vauthier aan Achille Locatelli. Uiting van verontwaardiging over de autonomie van Vlaanderen. Brussel, 22 februari 1918.
38.
Bijlage 2. Publieke zitting gemeenteraad Ukkel. Ukkel, 29 januari 1918.
39-40. Protest Société belge d’Economie sociale aan von Hertling. Brussel, 14 februari 1918. 41-42. Protest gemeenteraad Sint Joost ten Noode. Sint Joost ten Noode, 23 februari 1918. 43.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Verzending van documenten rond Vlaamse kwestie. Brussel, 1 maart 1918.
44.
Krantenartikel. “Lettre du Gouverneur Général au Procureur Général près de la Cour de Cassation”.
45-47. Nota. La Cour de Cassation. Réunie en assemblée générale le 25 février 1918. 48.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Verzending van protesten tegen de Vlaamse autonomie. Brussel, 4 maart 1918.
49-57. Protest Gemeenteraad Laken aan von Hertling. Laken, 7 februari 1918. 58-59. Protest Touring Club de Belgique. Brussel, 28 februari 1918. 60-61. Minuut Pietro Gasparri aan Mercier. Uiting van medeleven en verzekering van de blijvende bekommernis van de Heilige Stoel. Rome, 4 maart 1918. 62.
Minuut Pietro Gasparri aan Jules Van den Heuvel. Ontvangstbevestiging. 145
Rome, 7 maart 1918. 63.
Minuut Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Ontvangstbevestiging. Rome, 14 maart 1918.
64-65. Minuut Pietro Gasparri aan Felix von Hartmann. Over Mercier en de Vlaamse kwestie en voor de bevrijding van de voorzitters van het Brusselse hof van beroep, weggevoerd naar Duitsland. Rome, 14 maart 1918. 66.
Minuut Pietro Gasparri aan Mercier. Maatregelen voor de bevrijding van de voorzitters van het hof van beroep worden getroffen. Rome, 19 maart 1918.
67-72. Catholicem Flandrica Sodalitas. De Katholieke Vlaamse Vereniging aan Mercier. Schotschrift over de strijd der stambewuste Vlamingen. Nederlandse en Latijnse versie. 11 maart 1918.
146
155 2.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Verzending van protesten tegen de autonomie van Vlaanderen. Brussel, 18 maart 1918.
3-11.
Stadsbestuur Tienen aan von Hertling. Koninklijke Kunstkring “De Heidebloem” en Maatschappij “Vermaak na Arbeid” verklaren “onwankelbare trouw aan ’s lands Koning en wetten”. Inclusief Franse vertaling. Tienen, 28 januari 1918.
12.
Verzending van een schrijven Vlaamse organisatie “Per Crucem Ad Lucem” aan Mercier. 21 maart 1918.
13-18. Bijlage 1. Duplicaat Katholieke Vlaamse Vereeniging Antwerpen aan Mercier. Antwerpen, 11 maart 1918. 19.
Bijlage 2. Nota. “La Mentalité des Flamingants…Activistes”. De Activisten zijn de medeplichtigen van het Duitse imperialisme.
20.
Minuten brief Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Ontvangstbevestiging. Locatelli kan beter geen documenten meer aanvaarden die niet aan leden van de Curie zijn gericht. Rome, 30 maart 1918.
21-22. Felix von Hartmann aan Pietro Gasparri. Incl. Italiaanse vertaling. Het politieke gewicht van een interventie ten voordele van de voorzitters van het hof van beroep is zo groot geworden dat ze niet door de Heilige Stoel kan ondernomen worden. Keulen, 22 april 1918. 23.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Vlaamse kwestie. Brussel, 29 april 1916.
24-25. Bijlage 1. Stad Brussel. Kabinet van Burgemeester aan Achille Locatelli. Over vergaderingen van activisten. Brussel, 23 april 1918. 26-28. Bijlage 2. Rapport sur le Meeting Activiste du 11 novembre 1917 à l’Alhambra. 29-49. Bijlage 3. Verslagen Meetings flaminganten in Café « de Meiboom » in de rue de l’Escalier in Brussel. 51.
“Per Crucem Ad Lucem” aan Benedictus XV. Uitdrukking verontwaardiging rond herderlijke brief Mercier. Latijnse en Nederlandse versie. 29 april 1918.
52.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Verzending van een breorep van het Nationaal Vlaams Verbond. Brussel, 26 mei 1918.
53.
Bijlage 1. Brochure. Fanse vertaling. Union Flamande Nationale/Nationaal Vlaamsch Verbond. Le Peuple Flamand contre l’Etat Belge. Centralisateur et francisateur, 32 p. Brussel, 16 september 1917.
147
54-55. Bijlage 2. NVV aan Achille Locatelli. Verzending unaniem goedgekeurde resolutie algemene vergadering NVV. 30 april 1918. 56.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Verzending documenten rond activistische vergaderingen. Brussel, 29 mei 1918.
57-58. Bijlage 1. Stad Brussel. Kabinet van de Burgemeester aan Achille Locatelli. Berichten over activistische vergaderingen. Brussel, 27 mei 1918. 59-64. Bijlage 2. Nota rond Congres de Jeunes Flamands. 65.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Nieuwe pleidooien voor de herneming van het juridisch leven. Brussel, 21 juni 1918.
66.
Nota. De opschorting van het juridisch leven in België veroorzaakt ernstige klachten en kwetst iedereen op verschillende vlakken.
67-69. Karel van Sante aan een bevriende pater. Verzoek naar Rome te gaan en de zaak van de activisten te verdedigen. 22 juni 1918. 70.
Nota ministerie van buitenlandse zaken. Staat activist Jonckx nog steeds in contact met Mgr. Benigni? Le Havre, 26 juli 1918.
71.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Verzending documentatie rond Vlaamse kwestie. Brussel, 28 juli 1918.
72.
Bijlage 1. Krantenartikel. “Echos et Nouvelles. Une proclamation du Raad van Vlaanderen ». Le Bruxellois, 25 juni 1918.
73.
Bijlage 2. Proclamation. Schotschrift tegen Raad van Vlaanderen. 21 juli 1918.
74-75. Bijlage 3. Vergadering “Fédération des Sociétés Flamandes de Bruxelles et environs”. Nota. 12 juli 1918. 76.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Over de opschorting van het hof van beroep. Brussel, 18 augustus 1918.
77-78. Minuten brieven Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Ontvangstbevestigingen. Rome, 22 augustus en 15 september 1918. 79.
Minuut Pietro Gasparri aan Otto von Mühlberg. De terugkeer van de voorzitters van het Hof van Beroep lijkt een goede gelegenheid om de Belgische rechtsgang te normaliseren. Rome, 16 september 1918.
80.
Felix von Hartmann aan Pietro Gasparri. Terugkeer voorzitters hof van beroep. Keulen, 27 september 1918.
148
81.
Eugenio Pacelli aan Pietro Gasparri. Verzending documenten Jonckx over Vlaamse kwestie. München, 27 november 1918.
82-84. Jonckx aan Pietro Gasparri. Niet de Vlaamse nationalist Jonckx, maar de katholiek Jonckx schrijft de Heilige stoel aan. Bad Salzüflen, 22 november 1918.
149
156 298. Over de behandeling van Belgische politieke gevangenen in Duitsland. 1918. 2.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Over de politieke gevangenen en het aan hun opgelegde regime. Brussel, 27 juni 1918.
3.
Minuut Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Ontvangstbevestiging. Rome, 20 juli 1918.
4-5.
Minuut Pietro Gasparri aan Eugenio Pacelli. Verzoek te ijveren voor een beter regime voor politieke gevangenen. Rome, 20 juli 1918.
6.
Eugenio Pacelli aan Pietro Gasparri. Voor de Belgische politieke gevangenen in Duitsland. München, 6 augustus 1918.
299. Over het schisma tussen conservatieven en de christen-democraten van Luik en het oproer van de Duitse soldaten. 1918. 8.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Nieuwe toenadering tussen conservatieven en christendemocraten van Luik. Brussel, 8 mei 1918.
9.
Bijlage. Kopie brief Nicolas Goblet aan Achille Locatelli. Luik, 3 mei 1918.
10.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Revolterende Duitse soldaten associëren zich met arbeiders in Duitsland. Brussel, 11 november 1918.
11.
Bijlage 1. Bericht “Soldatenrat” aan bevolking van Brussel. Over de vreedzame ontruiming van het land. Brussel, 10 november 1918.
12.
Bijlage 2. Voorpagina Belgischer Kurier. Brüsseler Tageszeitung. 11 november 1918.
300. Verzending van een regeringsnota over de arbitraire juridische maatregelen van de bezetter. 1918. 19.
Jules Van den Heuvel aan Pietro Gasparri. Verzending kopie protest Belgische regering tegen arbitraire juridische maatregelen bezetter. Rome, 10 juni 1918.
20-26. Bijlage. Note du Gouvernement Belge sur les mesures arbitraires prises en matière judiciaire par les autorités allemandes en Belgique occupée.
27.
Minuut Pietro Gasparri aan Jules Van den Heuvel. Ontvangstbevestiging. Rome, 29 juni 1918.
28.
Otto von Mühlberg aan Pietro Gasparri. Verzending van een Aide-mémorie over de tribunalen in België, als antwoord op de nota van de Belgische regering. Lugano, 7 oktober 1918. 150
29-32. Aide-mémoire. Over de werking van de Belgische rechtbanken. 301. Pleidooi voor de oprichting van een Bureau Central de Correspondance voor Belgen in Zwitsersland. 34.
Nota Kenis. Voor de oprichting van een Bureau Central de Correspondance pour les Belges in Zwitserland.
35.
Minuut Pietro Gasparri aan Otto von Mühlberg. Over de plannen voor oprichting van het Bureau Central de Correspondance pour les Belges in Zwitserland.
36.
Otto von Mühlberg aan Pietro Gasparri. De Duitse overheden zien het nut niet in van een dergelijke dienstverlening aan de vijand. Lugano, 8 november 1918.
302. Het vertrek van nuntius Achille Locatelli. Eindverslag. 1918. 38.
Telegram Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Verzoek tot opmaken eindverslag (relazione finale) met speciale aandacht voor de punten waarop opvolger zal moeten letten. Rome, 20 juli 1918.
39.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Verzending van eindverslag. Brussel, 4 augustus 1918.
40-51. Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Eindverslag. Inhoud: I. Koninklijke Familie. II. Sociale kwestie. III. Politieke berichten. IV. Het Episcopaat. V. De Clerus en de Seminaries. VI. De Religieuzen. VII. De Leuvene universiteit en het Hoger Instituut voor Wijsbegeerte. VIII. Kongolese Missies. IX. Lopende zaken (Vlaamse kwestie). X. Europese Oorlog – Bezetting. [XI-XII. Zelfde instructies blijven geldig voor opvolger]. XIII. Kardinaal Mercier. XIV. Correspondentie met Heilige Stoel. Brussel, 31 juli 1918. 303. Verzoek van aanbevelingsbrieven voor postulanten toetreding bij Assumptionisten. 1918. 53. Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Verzoek P. Dauby (assumptionisten) aanbevelingsbrieven, getuigenissen voor twee postulanten. Brussel, 29 juli 1918. 54.
Minuut Pietro Gasparri aan Ludovic Luçon. Verzoek getuigenissen over Jubert Edmond en Georges Paul Ramboux. Rome, 21 augustus 1918.
304. Verlening huwelijksdispensatie aan Maria Van Roosbroeck en Henri Van Bogaert. 1918. 55.
Nota Jules Van den Heuvel aan Pietro Gasparri. Verzending brief priester Sanders, aalmoezenier van het Belgische leger voor toestemming tot huwelijk Maria, dochter van Léopold Van Roosbroeck, met Henri Van Bogaert. Rome, 1 augustus 1918.
56.
Minuut Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Verzending toestemmingsbewijs huwelijk. Rome, 3 augustus 1918.
305. Over de deportaties van Jezuïeten uit Doornik. 1918. 59.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Over de Jezuïeten van Doornik. Brussel, 15 juni 1918.
151
60.
Bijlage. Kopie. Nota. Over de deportaties College Notre Dame van Doornik op 31 mei 1918.
61.
Minuut Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Ontvangstbevestiging. Maatregelen. Rome, 6 juli 1918.
62-63. Minuut Pietro Gasparri aan Pacelli. Over de deportaties van Doornik (met bijlage). Rome, 6 juli 1918. 64.
Kopie. Nota. Deportaties College Notre Dame de Tournai op 31 mei 1918.
65.
Lorenzo Schioppa aan Pietro Gasparri. Verzending informatie over Jezuïeten van Notre Dame de Tournai. München, 15 juli 1918.
66.
Eugenio Pacelli aan Pietro Gasparri. Verzending informatie over jezuïeten van Doornik. München, 12 november 1916.
67-69. Bijlage. Vertaling brief Scheüch (Oorlogsministerie Berlijn) aan von Hartmann. Over de jezuïeten van Doornik. Berlijn, 21 oktober 1918. 70.
Minuut Pietro Gasparri aan Lorenzo Schioppa. Ontvangstbevestiging rapport over de Jezuïeten van Doornik. Rome, 9 december 1918.
152
157 306. Verzending nota Victor Devadder, L’échéance quarantenaire dans la politique européenne. 1918. 2.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Verzending documenten advocaat bij het hof van beroep, Victor Devadder over de invloed van de Romeinse kwestie op het Europese machtsevenwicht. Brussel, 1 augustus 1918.
3.
Bijlage 1. Brochure. L’échéance quarantenaire dans la politique européenne. 1870-1910, 45 p. Brussel, 1910.
4-14.
Bijlage 2. Copie d’un mémoire remis le 11 janvier 1916, à son Excellence le Nonce Apostolique à Bruxelles, par MM. Victor Jourdain, Directeur du journal Le Patriote à Bruxelles, et Victor Devadder, avocat à Bruxelles, secrétaire général de la Ligue Internationale des Catholiques pour la Paix. 25 december 1915.
15-17. Bijlage 3. Brief Ligue Internationale des Catholiques pour la Paix. 1914. 18.
Minuut Gasparri aan Achille Locatelli. Ontvangstbevestiging. Rome, 20 september 1918.
307. Verzending project W.J. Van der Maanen om Heilige Stoel financieel onafhankelijk te maken. 1918. 20-21. Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Verzending financieel project W.J. Van der Maanen om Heilige Stoel financieel onafhankelijk te maken. Brussel, 9 oktober 1918. 22-29. Vertrouwelijke nota. “La Rente Pontificale”. 30.
Minuut Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Acht pauselijke zegening voor de auteurs voorlopig inopportuun. Rome, 31 oktober 1918.
308. Over het amnestiedecreet van von Falkenhausen. 1918. 32.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Amnestiedecreet von Falkenhausen. Brussel, 22 oktober 1918.
33.
Bijlage. “Decret d’amnistie de Son Excellence le Gouverneur-Général”. Le Bruxellois, 22 oktober 1918.
34-35. Minuut Pietro Gasparri aan Pacelli. Rond het amnestiedecreet. Rome, 29 oktober 1918. 309. Verzending van een verzoekschrift van West-Vlamingen, voor de wederopbouw van de provincie. 1918. 37.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Verzending van een verzoekschrift van personaliteiten uit WestVlaanderen. Brussel, 20 juli 1918.
38-42. West-Vlaamse notabelen aan Benedictus XV. Pleidooi voor interventie ten voordele van het zwaar beproefde West-Vlaanderen. Roeselare, 13 juli 1918.
153
43.
Minuut Pietro Gasparri aan Pacelli. Over de toestand in West-Vlaanderen. Rome, 6 augustus 1918.
44.
Eugenio Pacelli aan Pietro Gasparri. Verzending document over West-Vlaanderen. München, 9 november 1916.
45-46. Bijlage. Vertaling brief Dandl, ministerie Buitenlandse zaken Beieren aan Pacelli. München, 31 oktober 1918.
154
158 310. Over Duitse plunderingen bij het terugtrekken. 1918. 2.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Eugenio Pacelli. Duitsers vernietigen en stichten brand bij hun terugtocht. Rome, 13 oktober 1918.
3.
Jules Van den Heuvel aan Pietro Gasparri. Over de vernietigingen van koolmijnen die de bezetter in België aanricht. Rome, 2 november 1918.
4.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Eugenio Pacelli. Verzoek te ijveren tegen de vernietiging van de koolmijnen. Rome, 2 november 1918.
5.
Cijfertelegram Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Baron von der Lancken ontkent dat Duitsers de aanstichters van de vernietigingen zouden zijn. Brussel, 7 november 1918.
6-7.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Over de vernietiging van de koolmijnen. Brussel, 6 november 1918.
8.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Verzending van documenten over de vernietiging van liturgische drukkerij van Doornik en de mijn van Le Grand-Hornu. Brussel, 6 november 1918.
9-10.
Bijlage 1. Note sur la destruction de l’Imprimerie liturgique de M.M. Desclée, à Tournai, par l’Armée Allemande. Doornik, 28 oktober 1918.
11-13. Bijlage 2. Industriëlen Borinage aan Prins Max von Baden. Charleroi, 26 oktober 1918. 14.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Protest van de mijnindustriëlen uit de Borinage. Noodzaak dat de Duitsers geen verdere schade toebrengen. In tijden van onderhandelingen wapenstilstand en vrede de geesten niet verzuren. Rome, 9 november 1918.
15-16. Jules Van den Heuvel aan Pietro Gasparri. Over de onderhandelingen van Villalobar, waarmee een einde gesteld werd aan de vernietiging van de mijnen. Rome, 8 november 1918. 17-18. Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Over de terugtrekking van de Duitsers uit België. Brussel, 16 november 1916. 19.
Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Ontvangstbevestiging. Rome, 8 december 1918.
311. Over de beëindiging van de oorlog en de bevrijding van België. 1918. 21.
Cijfertelegram Vallega aan Pietro Gasparri. Over de komst Jozef Van Ballaer. Deze brengt het nieuws dat aan Belgische politieke gevangen amnestie wordt verleend. 155
Den Haag, 22 oktober 1918. 22-24. Mercier aan Benedictus XV. Over onderhoud met von der Lancken en voorstel om vredesbesprekingen in Brussel te houden. Mechelen, 17 oktober 1918.
25.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Mercier. Uitdrukking dank en zegening Mercier en het Belgische volk. Rome, 21 oktober 1918.
26.
Vallega aan Pietro Gasparri. Verzending van een vertrouwelijk relaas van Mgr. Van Ballaer over de gesprekken tussen Mercier en von der Lancken. Den Haag, 22 oktober 1918.
27.
Mercier aan de clerus en de gelovigen van het diocees Mechelen. Mechelen, 17 oktober 1918.
28-31. Vertrouwelijk relaas Van Ballaer over een mogelijke bevrijding van België. Den Haag, 22 oktober 1918. 32-33. Jules Van den Heuvel aan Pietro Gasparri. De deportatie van de bevolking en de plunderingen op het platteland en in kleine steden. Rome, 25 oktober 1918. 34.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Verzending documenten Mercier. Brussel, 26 oktober 1918.
35.
Bijlage 1. Mercier aan Benedictus XV. Verzending verklaring vrijlating Belgische politieke gevangenen uit Duitsland. Mechelen, 17 oktober 1918.
36.
Bijlage 2. Vertrouwelijk schrijven Mercier aan president Woodrow Wilson. Verzending verklaring vrijlating Belgische politieke gevangenen uit Duitsland. Mechelen, 17 oktober 1918.
37-38. Bijlage 3. Mercier aan de Geestelijken en de Geloovigen van het bisdom Mechelen. Over het op til zijn van de vrede. Mechelen, 17 oktober 1918. 39-40. Minuut Pietro Gasparri aan Mercier. Uitdrukking diepe vreugde over de recente ontwikkelingen. Rome, 31 oktober 1918. 41.
Jules Van den Heuvel aan Pietro Gasparri. Over het gebrek aan menselijkheid bij de troepen bij de terugtrekking uit West-Vlaanderen. Rome, 9 november 1918.
42.
Telegram Benedictus XV aan Albert van België. Wensen voor het feest van de dynastie. Rome, 15 november 1918.
43.
Minuut Pietro Gasparri aan Vallega. Ontvangstbevestiging. Rome, 15 november 1918. 156
44.
Telegram Albert van België aan Benedictus XV. Bedanking voor levensreddende inspanningen Heilige Stoel. Le Havre, 18 november 1918.
45-46. Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. De terugkeer van de Vorst. Brussel, 24 november 1918. 47-48. Bijlage. Krantenartikels La Libre Belgique, Le Xxième siècle, Journal de Belgique over de terugkeer van Albert in België. 23 en 24 november 1918. 49.
Cijfertelegram Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Wil duidelijkheid over bezoek aan België van Franse president en Italiaanse vorst en de gevolgen daarvan voor zijn terugkeer naar Rome. Brussel, 19 november 1918.
50.
Minuut Pietro Gasparri aan Ogno Serra. Ontvangstbevestiging. Rome, 19 december 1918.
51.
Cijfertelegram Ogno Serra aan Pietro Gasparri. Over komst naar België van Italiaanse vorst. Brussel, 22 december 1918.
52.
Pierre van Zuylen aan Pietro Gasparri. Verzending antwoorden van vorstelijk paar op de kerstwensen die verschillende leden van het Heilig College hen stuurden. Rome, 14 februari 1919.
312. Faculteitsvraag Mercier. 1918. 54.
Faculteiten verleend aan Mercier, voor zichzelf en de clerus en gelovigen van zijn diocees.
55.
Minuut Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Antwoord op de gevraagde faculteiten. Rome, 17 december 1918.
56-58. Faculteitsvragen Mercier.
157
159 313. Einde missie nuntius Achille Locatelli. Bemiddeling ter verlening van Italiaans paspoort. 1918-1919. 2.
Pacelli aan Pietro Gasparri (3369). Stappen ten voordele van de apostolische nuntius in België, Achille Locatelli. München, 2 januari 1918.
3.
Pacelli aan Pietro Gasparri (3490). Stappen ten voordele van de apostolische nuntius in België, Achille Locatelli. München, 7 januari 1918.
4.
Minuut nr. 54108. Pietro Gasparri aan Pacelli. Ontvangstbevestiging. Rome, 23 januari 1918.
5.
Brief nr 1538. Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Verlofbezoek aan zijne majesteit koning Albert. Brussel, 3 december 1918.
6.
Telegram Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Door zogenaamde onregelmatigheid i.v.m. paspoorten kunnen Achille Locatelli en zijn persoonlijke secretaris de grens niet over. Modena,19 december 1918.
7.
Il direttore generale del fondo per il culto aan Federico Tedeschini. Over stappen ondernomen om Achille Locatelli de Italiaanse grens over te krijgen. Rome, 23 december 1918.
8.
Pierre Van Zuylen aan Pietro Gasparri. Verzending koninklijk antwoord op de brieven van Achille Locatelli. Rome, 5 januari 1919.
9-12.
Brieven koning Albert en Hymans aan Pietro Gasparri en Benedictus XV. Ontvangstbevestiging nieuws einde-missie Achille Locatelli. Brussel, 16 december 1918.
13.
Minuut Pietro Gasparri aan Pierre van Zuylen. Ontvangstbevestiging. Rome, 19 januari 1919.
14.
Minuut Pietro Gasparri aan Ogno-Serra. Ontvangstbevestiging. Rome, 18 januari 1919.
314. Klachten van Locatelli aan Mercier, over ondankbaarheid van de Belgische katholieke opinie jegens de Heilige Stoel. 1918-1919. 16-17. Achille Locatelli aan Pietro Gasparri (1229). Verzending twee nummers van periodiek “L’Ame Belge”, waarin ongunstig over de Heilige Stoel wordt gesproken. Brussel, 1 juni 1918. 18.
Bijlage 1. “Revue de la presse. A Propos d’une Réponse ». L’Ame Belge, 19 januari 1918.
19-21. Bijlage 2. Albert de Louvain. “La politique du Saint-Siège”. L’Ame Belge, 23 mei 1918. 22-23. Bijlage 3. Kopieën briefwisseling Achille Locatelli-Mercier. Verzending publicaties vijandig tegenover de Heilige Stoel. 158
Brussel-Mechelen, 9 februari 1918-29 mei 1918. 24.
Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Ontvangstbevestiging. Rome, 30 juni 1918.
25.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri (1295). Verzending van vertrouwelijke documenten (met bijlagen). Brussel, 12 juli 1918.
26-27. “La politique du Saint-Siège”. La Libre Belgique, 1 juni 1918. 28.
Bijlage 1. Kopie brief Achille Locatelli aan Mercier. Hervestiging aandacht op artikels Belgische katholieken die kwaad spreken van Heilige Stoel. 20 juni 1918.
29-30. Bijlage 2. Kopie brief Mercier aan Achille Locatelli. Protest tegen de verwijten die Achille Locatelli hem maakt. Verzoek dat deze brief in de Romeinse archieven terechtkomt. Mechelen, 28 juni 1918. 31-33. Bijlage 3. Kopie vertrouwelijke brief Mercier aan Achille Locatelli. Mechelen, 2 juli 1918. 34.
Bijlage 4. Kopie brief Mercier aan Achille Locatelli. Incident gesloten. Mechelen, 8 juli 1918.
35.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Verzending van een ander artikel Ame Belge. Brussel, 20 juli 1918.
36.
Minuten Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Ontvangstbevestiging. Rome, 31 augustus 1918.
37.
Telegram Hymans aan Van Ballaer. Duitse wens staken vijandigheden is onder invloed van interne problemen. Duitsers willen de gevolgen van de oorlog zo veel mogelijk verzachten. Le Havre, 21 oktober 1918.
38.
Kopie brief Mercier aan Hymans. Over de evidente informatie in het telegram. Mechelen, 28 oktober 1918.
39.
Baron Fallon aan Mercier. Betreurt misverstand ontstaan door telegram van 21 oktober. Den Haag, 15 november 1918.
40.
Telegram Woodrow Wilson aan Mercier. Bewondering voor moedige en onvermoeibare toewijding tot landgenoten. Washington D.C., 2 november 1918.
41-42. Achille Locatelli aan Pietro Gasparri (1527). Verzending documenten over de aanvallen tegen de politiek van de Heilige Stoel. Brussel, 28 november 1918. 43.
Bijlage 1. Achille Locatelli aan Mercier. Verzending documenten over politiek Heilige Stoel. Brussel, 17 september 1918.
159
44.
Bijlage 2. Mercier aan Achille Locatelli. Is het niet mogelijk dat de negatieve berichten blijven opduiken omdat de deportaties verder gingen ondanks de plechtige beloftes die aan de Heilige Stoel werden gedaan? Mechelen, 22 september 1918.
45.
Bijlage 3. Alexandre Braun aan Achille Locatelli. Over de gunstige rol van de Heilige Stoel in het deportatiedossier. Brussel, 2 oktober 1918.
46.
Bijlage 4. Achille Locatelli aan Braun. Bedanking. Brussel, 5 oktober 1918.
47-48. Bijlage 5. La Libre Belgique, oktober 1918. 49.
Bijlage 6. Braun aan Achille Locatelli. Over de verkeerde inlichtingen die de auteur van La Libre Belgique heeft verkregen. Brussel, 24 oktober 1918.
50.
Bijlage 7. Charles Woeste aan Achille Locatelli. Uitdrukking dank Harmignies voor de inspanningen van de Heilige Stoel. Brussel, 23 oktober 1918.
51.
Bijlage 8. A. Harmignies aan Achille Locatelli. Dankbetuiging voor de rol Heilige Stoel in zaak deportaties. Brussel, 15 november 1918.
52.
Bijlage 9. Brochure. Le Flambeau. Revue belge des question politiques. 26 september 1918.
53-54. Sebastiano Nicotra aan Pietro Gasparri (63). De kwaaie kranten tegen de Heilige Stoel. Zelfs de katholieke pers neemt de lasterlijke artikels van de “stampa cattiva” over. Brussel, 24 februari 1919. 55.
Pietro Gasparri aan Sebastiano Nicotra. Ontvangstbevestiging. Rome, 25 maart 1919.
56.
Sebastiano Nicotra aan Pietro Gasparri. Verspreiding van een folder R.P. Le Floch, “La Politique de Benoît XV”. Brussel, 23 april 1919.
57-58. Ogno Serra aan Pietro Gasparri. Vraagt verspreiding nieuwe kopieën folder Le Floch. Brussel, 24 april 1919. 315. Benoeming Jacques Lammine tot hulpbisschop van Luik. 1918-1919. 60-61. Verzoekschrift Martin Rutten aan Benedictus XV. Heeft hulpbisschop nodig, o.m. voor visiaties ad limina. Luik, 27 juli 1918. 62-63. Achille Locatelli aan Pietro Gasparri (1336). Een hulpbisschop voor Luik. Voorstelling Jacques Lammine. Brussel, 31 juli 1916.
160
64-65. Bijlage 1 Aanbevelingsbrief Jacques Lammine. 66.
Bijlage 2. Vertrouwelijke nota op vraag van Achille Locatelli. « Au sujet du bien-fondé et des raisons de l’opinion d’après laquelle S.E. le Cardinal Mercier aurait en défaveur M. le Chanoine Laminne ».
67.
Cijfertelegram Pietro Gasparri aan Achille Locatelli. Wil garantie dat benoeming niet tegen wens Mercier ingaat. Rome, 14 augustus 1918.
68-71. Vertrouwelijk schrijven Mercier aan Pietro Gasparri. Over de eventuele benoeming van Laminne. Mechelen, 20 augustus 1918. 72.
Brief over de oppositie tegen de benoeming van Laminne.
73-74. Commissaris Heilige Officie aan Gasparri. In de registers van het hoog tribunaal bevindt zich een document ten laste van de kandidaat. Rome, 23 september 1918. 75-76. Minuut Pietro Gasparri aan Martin Rutten. Laminne wordt tot hulpbisschop verheven. Rome, 21 september 1918. 77.
Minuut Pietro Gasparri aan Mercier. Verheffing tot hulpbisschop Laminne; Rome, 21 september 1918.
78-79. Laminne aan Pietro Gasparri. Bedanking voor benoeming. Luik, 12 november 1918. 80.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri (1530). Verzending documenten rond Laminne. 30 november 1918.
81-82. Bijlage 1. Over de rol van Laminne in de moeilijkheden op het Hoger Instituut voor Wijsbegeerte. 83-85. Bijlage 2. Lijst publicaties Jacques Laminne, professor dogmatiek aan de Katholieke Universiteit Leuven. 86.
Minuut Pietro Gasparri aan Gaetano De Lai. Verlening titels. Rome, 20 december 1918.
87.
Martin Rutten aan Benedictus XV. Bedanking. Luik, 13 februari 1919.
161
160 316. Dossier over Duitse plunderingen en onteigeningen in de laatste fase van de oorlog. 1918-1919. 2.
Jules Van den Heuvel aan Pietro Gasparri. Verzending van een rapport met verklaringen van Marie Bourgault, zuster Marie Bernadette, Orde van de Goddelijke Voorzienigheid St. Ghislain, in Frankrijk. Rome, 31 augustus 1918.
3.
Bijlage. Belgisch leger – militaire veiligheid aan minister van justitie. Verklaringen over plunderingen door Duitsers. Gravelines, 3 augustus 1918.
4.
Minuut Pietro Gasparri aan Van den Heuvel. Ontvangstbevestiging. Rome, 15 september 1918.
5.
Minuut Pietro Gasparri aan Otto von Mühlberg. Verzending verslag zuster Marie Bernadette. Rome, 15 september 1918.
6.
Achille Locatelli aan Pietro Gasparri. Verzending van documenten rond de methoden van de oorlog. Brussel, 11 oktober 1918.
7.
Bijlage 1. Bisschoppelijk college Brussel aan militaire gouverneur Brussel. Brussel, 7 oktober 1918.
8-9.
Mevrouw Léon Barbanson aan Baron von Falkenhausen. Plunderingen. Brussel, 7 oktober 1918.
10.
Otto von Mühlberg aan Pietro Gasparri. Verzending nota over de Orde van de Heilige Voorzienigheid in St. Ghislain. Heftig protest tegen de beschuldigingen van plundering en onderbrenging syfilislijders. Lugano, 23 februari 1919.
11.
Kopie Nota. Orde van de Heilige Voorzienigheid. Berlijn, 4 februari 1919.
317. Dossier rond de overkomst van Sebastiano Nicotra, de nieuwe nuntius in Brussel. 1918-1919. 13.
Jules Van den Heuvel. Kennisname benoeming Sebastiano Nicotra als nieuwe nuntius in Brussel. Rome, 30 september 1918.
14.
Giambattista Ogno-Serra aan Pietro Gasparri (6). Vraagt instructies om afwezigheid nuntius op te vullen. Brussel, 12 december 1918.
15.
Francesco Ragonesi aan Pietro Gasparri (1408). Voorzieningen van de Franse overheid ter facilitering van de reis Sebastiano Nicotra. Madrid, 9 januari 1919.
16.
Bijlage. E. Dard aan Francesco Ragonesi. Verlening paspoort Nicotra. Madrid, 8 januari 1919.
17.
Cijfertelegram Pietro Gasparri an Ogno-Serra. Spoedige komst Nicotra. Rome, 10 januari 1919.
162
18.
Minuut Pietro Gasparri aan Ragonesi. Ontvangstbevestiging. Rome, 18 januari 1919.
318. De Heilige Stoel en de Belgische (katholieke) opinie. Dankbetuigingen van Belgische regering voor de houding van de Paus tijdens de oorlog. 1918-1919. 20.
Jules Van den Heuvel aan Pietro Gasparri. Ontvangst Witboek (Augustus 1914-juli 1916) over de acties van de Heilige Stoel tijdens de oorlog. Verwijst naar documenten die ook gepubliceerd zouden moeten worden. Rome, 23 oktober 1918.
21-25. Verschillende verklaringen van de Belgische regering en kardinaal Mercier over hun tevredenheid met de houding van de Heilige Stoel. 26-29. Mercier aan Benedictus XV. Uitdrukking dankbaarheid over houding Heilige Stoel tijdens de oorlog. Mechelen, 8 februari 1919. 30-31. Minuut Benedictus XV aan Mercier en het Belgische episcopaat. Rome, 3 april 1919. 32.
Pietro Gasparri aan Mercier. Verzending brief Benedictus XV. Rome, 9 april 1919.
33.
Brochure. Mercier. Hommage à Notre Saint-Père le Pape Benoît XV.
319. Instructies voor Sebastiano Nicotra. 1918-1919. 35-48. Kladversie bijkomende instructies voor Sebastiano Nicotra. Rond Heilige Stoel en de huidige politieke toestand en de Vlaamse kwestie. 49.
Minuut Pietro Gasparri aan Gaetano De Lai, Willem Van Rossum, Raffaele Scapinelli, Bisleti. Instructies en faculteiten voor nieuwe nuntius in België, Sebastiano Nicotra. Rome, 30 december 1918.
50.
Minuut Pietro Gasparri aan Gaetano De Lai, Willem Van Rossum, Raffaele Scapinelli, Bisleti. Instructies en faculteiten voor nieuwe internuntius in Nederland, Sebastiano Nicotra. Rome, 30 december 1918.
51.
Van Rossum aan Pietro Gasparri. Verlening faculteiten en instructies. Rome, 20 januari 1919.
52.
Gaetano De Lai aan Pietro Gasparri. Verzending instructies. Rome, 23 januari 1919.
53.
Gaetano De Lai aan Pietro Gasparri. Instructies voor Nicotra. Rome, 23 januari 1919.
54-55. Minuten Pietro Gasparri aan Nicotra. Verzending instructies. Rome, 26 januari 1919. 56-57. Bisleti aan Pietro Gasparri. Instructies voor Nicotra. Rome, 31 januari 1919.
163
58.
Minuten Pietro Gasparri aan Nicotra. Verdere instructies. Rome, 4 februari 1919.
164
161 320. Heropening van de Katholieke Universiteit Leuven. 1919. 2.
Ogno-Serra aan Pietro Gasparri. Heropening van de Katholieke Universiteit Leuven. Brussel, 18 januari 1919.
321. Afsplitsing abdijen van Maredsous en Leuven van de Congregatie van Beuron (Duitsland). 1919. 4.
Fedelis von Stotzingen aan Pietro Gasparri. Toestemming afsplisting abdijen van Maredsous en Leuven van de Congregatie van Beuron (Duitsland). Einsiedeln, 26 januari 1919.
322. Bezoek Sebastiano Nicotra aan de Belgische regeringshoofden. 7.
Sebastiano Nicotra aan Pietro Gasparri (13). Bezoek aan de minister van buitenlandse zaken. Brussel, s.d.
8.
Bijlage. Krantenartikel. “Le nonce à Bruxelles et le Roi Albert”.
323. Kwestie Eupen-Malmédy. 1918-1919. 10-11. Krantenartikel. « La Légation des Pays-Bas à Rome expose la question du Limbourg qui a donné lieu à des difficultés entre les alliés et la Hollande. L’Italie, 31 december 1918. 12.
L.J.A.H. Schrijnen aan Pietro Gasparri. Kwestie Limburg. Roermond, 2 februari 1919.
13.
Cijfertelegram 57. Pietro Gasparri aan Nicotra. Verzoek zich te onthouden van elke goedkeuring van de Belgische territoriale claims. Rome, 2 februari 1919.
14.
Minuut Gasparri aan Nicotra. De Heilige Stoel houdt vast aan principe van volledige onpartijdigheid. Rome, 15 februari 1919.
15.
Cijfertelegram 62. Pietro Gasparri aan Nicotra. Laat mening Mercier weten over de Belgische territoriale eisen in Versailles. Rome, 22 februari 1919.
16-17. Vallega aan Pietro Gasparri. Belgische territoriale eisen ten nadele van Nederland. Den Haag, 21 februari 1919. 18-19. Krantenartikels rond “Les exigences de la Belgique”. In Gazette de Hollande. 15, 19 en 21 februari 1919. 20.
Krantenartikels rond “L’attitude de la Hollande” in La Libre Belgique, 17 en 18 februari 1919.
21.
Cijfertelegram 49. Sebastiano Nicotra aan Pietro Gasparri. Mercier heeft niets over Limburgse kwestie gezegd. Rome, 25 februari 1919.
22.
Cijfertelegram 64. Pietro Gasparri aan Nioctra. Laat Mercier weten dat Nederlandse bisschoppen een beroep doen op de Heilige Stoel om te verhinderen dat Limburg bij België wordt gevoegd. 165
Rome, 26 februari 1919. 23-24. Rapport en Memo Nederlandse afvaardiging bij de Heilige Stoel. Rond de moeilijkheden met e Belgische regering. Rome, 20 en 26 februari 1919. 25-26. Willem Van Rossum aan Pietro Gasparri. De Nederlandse bisschoppen zijn niet enkel gekant tegen de aanhechting van Limburg bij België, maar ook tegen een eventuele afstand van Zeeland of Staats-Vlaanderen. Rome, 1 maart 1919. 27-29. Mémoire relatif à l’histoire de la Province néerlandaise du Limbourg, de La Flandre Zéelandaise et de l’Escaut. 30.
Minuut Pietro Gasparri aan Van Rossum. Ontvangstbevestiging. Rome, 6 maart 1919.
31-32. Vallega aan Pietro Gasparri (184). Nederlands-Belgische conflict. Den Haag, 5 maart 1919. 33.
Bijlage. Krantenartikels over “Hollande et Belgique”. In Gazette de Hollande van 27 en 28 februari 1919.
34.
Nicotra aan Pietro Gasparri. Over het conflict tussen belgië en Nederland, dat opnieuw verscherpt is door de publicatie van een Belgisch vertrouwelijk schrijven in de Nederlandse pers. Brussel, 23 augustus 1919.
35.
Bijlage. Krantenartikel. « Hollande et Belgique. La reprise des négociations. La note confidentielle belge ». Gazette de Hollade, 20 augustus 1919.
324. Inbeslagname van goederen van Duitse religieuzen te Mariaveld, gevallen onder het uitwijzingsdecreet. 1919. 37-38. Sebastiano Nicotra aan Pietro Gasparri (17). Over de inbeslagname van goederen van Duitse religieuzen te Mariaveld, gevallen onder het algemene uitwijzingsdecreet. Den Haag, 28 maart 1919. 39.
Bijlage 1. Nota over de religieuze gemeenschap van Mariaveld in het diocees Mechelen.
40.
Bijlage 2. Mercier aan minister van justitie. Over Mariaveld. Mechelen, 8 maart 1919.
41.
Bijlage 3. E. Van der Velde aan Mercier. Ontvangstbevestiging. Parijs, maart 1919.
325. Anti-Belgische hetze in Luxemburgse pers, aangestookt door clerici. 1919. 43.
Pro-memorie over de leugenachtige en grove campagne in de krant Luxemburger Wort, gericht tegen België en aangesticht door drie Luxemburgse priesters.
44.
Minuut Pietro Gasparri aan Nicotra. Verzending pro-memorie met instructies. Rome, 31 mei 1919.
166
45.
Minuut Gasparri aan Nicotra. Ontvangstbevestiging. Rome, 13 augustus 1919.
46.
Nicotra aan Pietro Gasparri. Over de voorlegging geloofsbrieven in Luxemburg. Den Haag, 26 juli 1919.
326. Inbeslagnames van goederen van religieuzen in België. 1919. 48.
Raffaele Scapinelli aan Pietro Gasparri. Verleent informatie over het gevaar van in beslag name van goederen van religieuzen in België. Rome, 15 juni 1919.
49.
Cijfertelegram 72. Pietro Gasparri aan Nicotra. Communiceert boodschap Raffaele Scapinelli. Rome, 16 juni 1919.
327. Erkenning van de Finse, Servische, Kroatische, Poolse en Tsjecho-Slowaakse regeringen door de Belgische regering. 1919. 51.
Leo d’Ursel aan Pietro Gasparri. Over de erkenning van de Finse, Servische, Kroatische, Sloveense, Poolse en Tsjecho-Slowaakse regeringen. Rome, 7 juli 1919.
52.
Minuut Pietro Gasparri aan d’Ursel. Ontvangstbevestiging. Rome, 14 juli 1919
328. Rapportering Nicotra over het bezoek van Woodrow Wilson aan België. 1919. 54-55. Nicotra aan Pietro Gasparri (209). Over de komst van president Woordrow Wilson naar België. Brussel, 20 juni 1919. 56.
Bijlage. Krantenartikel. “La Visite du Président Wilson”. La nation Belge. 20 juni 1919.
57.
Minuut Pietro Gasparri aan Nicotra. Ontvangstbevestiging. Rome, 1 augustus 1919.
167
162 329. Rapportering Nicotra over het bezoek van Poincaré aan België. 1919. 2-3.
Nicotra aan Pietro Gasparri (90). Bezoek van president Poincaré en generaal Foch aan België. Den Haag, 28 juli 1919.
4.
Bijlage. Krantenartikel « La Journée du Président Poincaré ». L’étoile Belge, 23 juli 1919.
330. Verhindering bezoek van het Belgische koningspaar aan de Italiaanse vorst. 1919. 6.
Cijfertelegram 76. Pietro Gasparri aan Ogno-Serra. Probeer bezoek van Belgische aan Italiaanse vorst en de mogelijke onaangename gevolgen hiervan te verhinderen. Rome, 13 augustus 1919.
7.
Cijfertelegram 55. Nicotra aan Pietro Gasparri. Mercier gelooft niet dat de berichten gegrond zijn, maar zal toch proberen een dergelijk bezoek tegen te gaan. Brussel, 7 augustus 1919.
8-9.
Mercier aan Pietro Gasparri. Er was geen sprake van een bezoek van Albert aan de koning van Italië. Mechelen, 28 augustus 1919.
331. Suggestie van verheffing van de Belgische legatie tot Ambassade. 1919. 11.
Cijfertelegram 77. Pietro Gasparri aan Nicotra. De Belgische legatie bij het Quirinaal wordt tot ambassade verheven. Vraagt zich af of beide legaties niet tot ambassade verheven kunnen worden, zoals onlangs met Brazilië het geval was. Rome, 17 augustus 1919.
12.
Minuut Pietro Gasparri aan Nicotra. Ontvangstbevestiging. Rome, 21 september 1919.
13.
Nicotra aan Pietro Gasparri (290). Over de graad van ambassadeur voor de Belgische minister bij het Quirinaal. Brussel, 19 augustus 1919.
332. Dossier Vlaamse Kwestie. 1919. 15.
Pacelli aan Pietro Gasparri (11663). Vlaamse kwestie. Nota Prof. Jonckx. München, 11 januari 1919.
16-18. Bijlage. Nota Jonckx. Over het activisme en de houding van Martin Rutten. Bad Salzüflen, 8 januari 1919. 19.
Vallega aan Pietro Gasparri (172). Verzending van een krantenartikel. Den Haag, 18 januari 1919.
20.
Bijlage. Krantenartikel. “En Hollande. Le geste des Etudiants d’Utrecht”. Le Courrier de La Meuse, 18 januari 1919.
21.
Pacelli aan Pietro Gasparri (11835). Vlaamse kwestie. Nieuwe verzending nota Jonckx. München, 24 januari 1919.
168
22.
Bijlage 1. Nota Jonckx. Over Vrij Vlaanderen, het clandestiene orgaan van de katholieke Brusselse activisten. Bad Salzüflen, 18 januari 1919.
23-26. Bijlage 2. Vrij Vlaanderen, Eerste en Tweede Nummer, Januari 1919. 27.
Pacelli aan Pietro Gasparri. Vlaamse kwestie. Nieuwe nota Jonckx. München, 11 februari 1919.
28-29. Bijlage 1. Nota Jonckx. Bad Salzüflen, 8 februari 1919. 30.
Bijlage 2. Mededeling Vlaams Persbureau. Verzending telegram aan president Wilson. Den Haag, 4 februari 1919.
31.
Bijlage 3. Krantenartikel. “Das Belgische Annexionsstreiben in richtiger Beleuchtung”. RheinlandWestphälische Zeitung, 30 januari 1919.
32-33. Bijlage 4. Vrij Vlaanderen. Vierde Nummer, Februari 1919. 34.
Bijlage 5. Levensschets van Priester-Aalmoezenier Dr. Paul Van der Meulen. “Door de Haversche Regeering om zijne Vlaamschgezindheid naar het eiland Cezember verbannen”.
35.
Minuut Pietro Gasparri aan Vallega. Ontvangstbevestiging. Rome, 14 februari 1919.
36.
Minuut Pietro Gasparri aan Pacelli. Ontvangstbevestiging. Rome, 20 februari 1919.
37.
Eugenio Pacelli aan Pietro Gasparri (12143). Vlaamse kwestie. Verzending nota Jonkcx. München, 23 februari 1919.
38-40. Nota Jonckx. Over de onderdrukking van de Vlaamse taal. Bad Salzuflen, 19 februari 1919. 41.
Brochure. Vlaandren’s Weezang. Le Calvaire des Flandres. A la Néerlande du Sud et du Nord. 62 p.
169
163 2.
Pacelli aan Pietro Gasparri (12184). Nieuwe verzending documenten Jonckx. München, 28 februari 1919.
3.
Bijlage 1. Nota Jonckx. Vlamingen hebben zelfde vijanden als de paus: de “belgo-maçonnieke” pers. Bad Salzüflen, 24 februari 1919.
4.
Bijlage 2. Dofsel, L. Katholiek Activistisch Verweerschrift, 49 p. Gent, 1917-1918.
5-6.
Bijlage 3. Krantenartikel. “Extérieur. Belgique et Vatican”. Etoile Belge, 12 februari 1919.
7.
Bijlage 4. Vertaling brochure L. Dofsel door K. Beyerle. Katholische Verteidigungsschrift des Flämischen Aktivismus, 81 p. Paderborn, 1918.
8-11.
Nicotra aan Pietro Gasparri (128). Rapport over Vlaamse kwestie. Verwijdering leerstoel professor De Cock. Brussel, 29 april 1919.
12.
Minuut Pietro Gasparri aan Bisleti. Verzending documenten rond De Cock. Rome, 20 mei 1919.
13-23. Kopie van een Nota de Baet (vicaris generaal Gent) aan kardinaal Billot. Structuur: I. La nature et les origines du mouvement flamand. II. Le peuple flamand tout entier veut la reconnaissance de ses droits, mais au sein de la Patrie belge. III. Le mouvement flamand n’est pas seulement un mouvement linguiste, c’est un mouvement catholique. IV. Le clergé flamand. V. La question des universités. Gent, 7 augustus 1919.
170
164 2-3.
Nicotra aan Gasparri (311). Vlaamse kwestie (met bijlagen). Steunen van Mercier hierin. Brussel, 20 september 1919.
4-7.
Bijlage 1. Mercier. Au Clergé du diocèse de Malines. Mechelen, 31 augustus 1919.
8-12.
Bijlage 2. Strikt vertrouwelijke brief Van Ballaer aan Nicotra. Over antagonisme tussen bisschop van Luik Martin Rutten en aartsbisschop van Mechelen Mercier in de Vlaamse kwestie. Averbode, 12 september 1919.
13-14. Bijlage 3. Open brief Katholieke Associatie trekt van leer tegen de Katholieke Vlaamsche Volksbond. Mechelen, 21 augustus 1919. 15-20. Bijlage 4. Krantenartikels uit Flandre Libérale en Xxème siècle. Augustus-september 1919. 21-24. De Baeck aan Billot. Over de Vlaamse kwestie. De creatie van een Vlaamse universiteit Gent, de houding van Mgr. Rutten en de pogingen om de Vlaamse beweging te nekken. Gent, 28 september 1919. 25-26. Bijlage 1. Brief Gentse universiteitsprofessoren aan senatoren en volksvertegenwoordigers. A Messieurs les Présidents et Membres du Sénat et de la Chambre des Représentants. Over vernederlandsing universiteit. Gent, 1 september 1919. 27-28. Bijlagen 2, 3 en 4. Krantenartikels over de houding van Martin Rutten in de Vlaamse kwestie. “Une allocution de Mgr. Rutten, évêque de Liège”, “Les idées de Mgr Rutten sur la question flamande” en « Une suite aux ‘idées de Mgr Rutten’ ». Xxième siècle. 29-30. Bijlage 5. Bovens aan Billot. Over de pacificerende uitspraken van de Luikse bisschop. Luik, 19 september 1919. 31-32. Minuut Gasparri aan Nicotra. Verzending telegram Ernest Nachtergaal aan Benedictus XV. Rome, 11 oktober 1919. 33.
Nicotra aan Gasparri (326). Vlaamse kwestie (met bijlagen). Brussel, 31 oktober 1919.
34.
Bijlage 1. Verheyen aan Gasparri. Verzending open brief Vlaamse nationalisten aan de “afgevaardigden der volkeren ter vredesconferentie”. Brussel, 10 december 1919.
35-36. Bijlage 2. Open brief Verbond der Vlaamsche Nationalisten aan de afgevaardigden der volkeren ter vredesconferentie. Nederlandse, Franse en Engelse versie. Brussel, 20 november 1919. 37.
Destrée, Jules. Lettre au Roi sur la séparation de la Wallonie et de la Flandre, gevolgd door het antwoord A Monsieur Destrée, door H. Meert. Brussel, 1912.
171
165 2.
Brochure. Vlaanderen’s Weezang. Le Calvaire des Flandres. A la Néerlande du Sud et du Nord, 63 p.
3.
Kaart. Sprachgrenze. Flemmins Karte des Generalgouvernements Belgien. Mit einer Nebenkarte der deutschen Gebietsverluste im Westen seit 1648 un 1789. Herausgegeben von Professor Dr. J.J. Kettler.
333. Naoorlogse politiek in België. 1918-1919. 6.
Ogno Serra aan Gasparri (14). Over de neutraliteit van België. Vertolking meningen Woeste en Hymans. Uitdrukking vrees dat België zich meesleept in grote alliantiepolitiek. Brussel, 15 december 1918.
7.
Ogno Serra aan Gasparri (56). Over een vergadering van de bisschoppen te Brussel op 30 december 1918, waarbij ingegaan werd op een eventuele uitbreiding van het stemrecht tot alle mannen vanaf 21 jaar en zelfs voor vrouwen, omdat dit een meerderheid van de katholieken zou garanderen. Brussel, 4 januari 1919.
8-9.
Ogno Serra aan Gasparri (71). Over het algemeen stemrecht. Ernstige beslissing van het episcopaat. Over het respecteren van de grondwettelijke eed. Het algemeen stemrecht kan rekenen op algemene afkeuring, behalve in het kamp van de socialisten. Toelichting bij de regeringscrisis. Brussel, 14 januari 1919.
10.
Bijlage. “Le Gouvernement de la restauration nationale et du suffrage universel”. La Libre Belgique. 20 november 1918.
11-12. Sebastiano Nicotra aan Gasparri (7). Rond het algemeen stemrecht. Een commissie van theologen zou zich over e kwestie buigen. Brussel, 26 januari 1919. 13.
Minuut Gasparri aan Nicotra. Ontvangstbevestiging nrs. 14, 29, 56, 71 en 81. Rome, 8 februari 1919.
14-15. Nicotra aan Gasparri (104). Over het algemeen stemrecht dat in een beslissende fase is gekomen. Brussel, 30 maart 1919. 16.
Minuut Gasparri aan Nicotra. Ontvangstbevestiging. Rome, 20 april 1919.
17-18. Nicotra aan Gasparri (119). Over de goedkeuring van het algemeen stemrecht. De echte overwinnaars zijn de socialisten. Brussel, 11 april 1919. 19-20. Nicotra aan Gasparri (349). Over de politieke verkiezingen en de fragmentering die deze hebben veroorzaakt. Brussel, 17 november 1919. 21.
Minuut Gasparri aan Nicotra. Ontvangstbevestiging. Rome, 29 november 1919. 172
22-23. Nicotra aan Gasparri (358). Over de politieke verkiezingen van 17 november 1919. Brussel, 26 november 1919. 24.
Minuut Gasparri aan Nicotra. Ontvangstbevestiging. Rome, 5 december 1919.
25-26. Nicotra aan Gasparri (362). Samenstelling van de nieuwe regering. Een socialist op Openbaar Onderricht dat nu Wetenschappen en Kunsten heet. Brussel, 1 december 1919. 27.
Bijlage. Krantenartikels. “Le Congrès Socialiste” en « Le programme du Nouveau Ministère. Ce qu’en dit M. Delacroix ».
28.
Minuut Gasparri aan Nicotra. Ontvangstbevestiging. Rome, 11 december 1919.
29-30. Nicotra aan Gasparri (386). Over de partijen in het parlement en over de verkizing van de socialist Brunet tot kamervoorzitter. Brussel, 15 december 1919. 31.
Bijlage. “Les libéraux contre le pays par passion anticléricale. Le devoir des catholiques va se préciser ». La Libre Belgique, 14 december 1919.
32.
Minuut Gasparri aan Nicotra. Ontvangstbevestiging. Rome, 25 december 1919.
334. Over een mogelijke benoeming van Cambier als raadgever van de Congregatie De Propaganda Fide. 1919. 34-35. Karl Hanquet aan Bonaventura Ceretti. Over de benoeming van Cambier als consultor van de Propaganda Fide. Luik, 13 november 1919. 36.
Minuut Ceretti aan Hanquet. Ontvangstbevestiging. Toelichting bij statuut Emery Cambier, die voorlopig niet in Rome kan resideren omdat hij elders verplichtingen heeft. Rome, 26 november 1919.
37-38. Karl Hanquet aan Bonaventura Ceretti. Stuurt aan op een verblijf in Rome voor Emery Cambier, omdat dit een wenselijk effect zou hebben in België. Luik, 10 december 1919. 39-40. Laurenti aan Ceretti. Over Cambier en een eventuele komst naar Rome. Rome, s.d. 41.
Minuut Ceretti aan Karl Hanquet. Inlichtingen. Rome, 17 december 1919.
173
166 335. Gratieverzoek van de Heilige Stoel voor August Borms. 1919. 2.
Eugenio Pacelli aan Pietro Gasparri (14667). Gratieverzoek van Aflons Jonckx voor dr. August Borms. Verzonden door baron Fancesco Brentano di Tremezzo. Een interventie van de heilige Stoel zou een geweldige indruk maken op de Duitse bevolking. München, 8 november 1919.
3.
Minuut Pietro Gasparri aan Leo d’Ursel. Over het verzoek tot interventie voor Borms. Verzending van een memo. Rome, 21 november 1919.
4.
Leo d’Ursel aan Pietro Gasparri. Ontvangstbevestiging en verzending naar minister van Buitenlandse zaken. Rome, 22 november 1919.
5.
Minuut Pietro Gasparri aan Eugenio Pacelli. Drukt hoop uit dat de interventie niet te laat komt. Rome, 29 november 1919.
6.
Cijfertelegram 60. Sebastiano Nicotra aan Pietro Gasparri. Minister van Buitenlandse zaken Paul Hymans wil dat Heilige Stoel het gratieverzoek terugtrekt. Er komt een interpellatie over de zaak Borms in de kamer. Indien aan het licht komt dat de paus gratie voor Borms heeft gevraagd, bestaat het gevaar dat de socialisten aansturen op een breuk van de diplomatieke relaties met de Heilige Stoel. Brussel, 2 december 1919.
7-8.
Sebastiano Nicotra aan Pietro Gasparri (377). Over het gratieverzoek voor Borms. Nicotra beschouwt de affaire een betreurenswaardig incident dat de ‘lasterlijke aantijgingen’ over het gedrag van de Heilige Stoel tijdens de oorlog terug naar boven brengt: de ‘hoofdverrader van het Vaderland’ die het land aan de vijand wilde verkopen, krijgt de steun van Rome. Brussel, 3 december 1919.
9.
Brief Leo d’Ursel aan Pietro Gasparri. Mededeling terugtrekking gratieverzoek voor de wettelijk veroordeelde Auguste Borms. Rome, 4 december 1919.
10.
Cijfertelegram 80. Pietro Gasparri aan Sebastiano Nicotra. Ontvangstbevestiging telegram 60. De Heilige Vader kan een interventie, gemotiveerd door vaderlijke liefdadigheid niet terugtrekken, maar de regering is niet verplicht gevolg te geven aan het verzoek. Tijdens de oorlog gebeurden duizenden gratieverzoeken voor Belgen. Rome, 5 december 1919.
11-12. Cijfertelegram 81. Twee versies. Pietro Gasparri aan Sebastiano Nicotra. Ontvangstbevestiging brief 377. Instructies en toelichting bij het gratieverzoek. Rome, 9-10 december 1919. 13.
Cijfertelegram 272. Pietro Gasparri aan Eugenio Pacelli. Er kan geen gevolg worden gegeven aan het gratieverzoek voor August Borms. Rome, 11 december 1919.
174
14.
Sebastiano Nicotra aan Pietro Gasparri. Over het gratieverzoek voor Borms. De kwestie is geregeld. De zaak wordt genegeerd. Brussel, 13 december 1919.
15.
Sebastiano Nicotra aan Pietro Gasparri. Over het gratieverzoek voor Borms. De doodstraf bestaat in België wel bij recht, maar wordt nooit feitelijk uitgevoerd en zal ook op Borms niet worden toegepast. Dit weten ook de activisten, maar door dit te verdonkeremanen hebben zij de goedheid van de Heilige Vader voor hun politieke doeleinden uitgebuit. Brussel, 24 december 1919.
16.
Bijlage. Kopie. Sebastiano Nicotra aan Paul Hymans. Christelijke naastenliefde inspireerde Gasparri, maar de wetten van het land worden gerespecteerd. De bedoeling was nooit separatistische aspiraties van welke groep ook te steunen of de eenheid van het land op de proef te stellen. Brussel, 24 december 1919.
17.
Minuut Pietro Gasparri aan Sebastiano Nicotra. Ontvangstbestiging. Rome, 5 januari 1919.
336. Dossier Eupen-Malmédy. 1919-1920. 19.
Minuut Gasparri aan d’Ursel. Ontvangstbevestiging nota over de eventuele vereniging EupenMalmedy met de diocesen van Namen en Luik. Rome, 16 juli 1919.
20.
Gasparri aan Gaetano De Lai. Verzending nota d’Ursel over Eupen-Malmedy. Rome, 16 juli 1919.
21.
Gaetano De Lai aan Gasparri. Voorlopig kan nog niets definitiefs gezegd worden over de afscheuring van Eupen-Malmédy van het bisdom Keulen. Rome, 28 juli 1919.
22.
Pacelli aan Gasparri (13582). Verzending verzoekschrift van het metropolitaans kapittel van Keulen aan de Heilige Vader. München, 9 augustus 1919.
23-24. Kanunniken Keulen aan Benedictus XV. De vrede oorlog veroorzaakt nieuwe pijnen. Keulen, 26 juli 1919. 25-26. Minuut Gasparri aan d’Ursel. Voorlopig kan geen uitspraak worden gedaan. De definitieve aanhechting van Eupen-Malmédy aan België werd nog niet formeel aan de Heilige Stoel medegedeeld. Rome, 18 augustus 1919. 27-28. Minuut Gasparri aan d’Ursel. Ontvangstbevestiging verzoekschrift Keulen. Rome, 7 september 1919. 29-30. d’Ursel aan Gasparri. Ontvangst nota Gasparri waarin de onpartijdigheid van de Heilige Stoel bevestigd werd. Formele bevestiging concessie van Eupen-Malmedy door Duitsland aan België, na referendum. Rome, 25 september 1919.
175
31-33. Minuut Gasparri aan d’Ursel. In de zaak Eupen-Malmédy gaat het niet om een referendum in de normale betekenis van het woord, maar een militaire bezetting. Heilige Stoel behoudt gedragslijn van onpartijdigheid. Voorstel Ogno-Serra als apostolische beheerder van het territorium. Rome, 2 oktober 1919. 34-35. d’Ursel aan Gasparri. Verzending documenten die duidelijk aantonen dat België recht heeft op Eupen-Malmédy. Rome, 16 december 1919. 36-37. Bijlage. Kopie. Baron von Lernsner aan Clemenceau. Emotieve reactie op de overname van EupenMalmédy door de Belgen. Versailles, 5 augustus 1919. 38-39. Bijlage. Kopie. G. Clemenceau aan baron von Lernsner. Verwijzing naar artikel 34 van het vredesverdrag. Enkel de Volkenbond kan nog wijzigingen aanbrengen in het statuut van de regio. Parijs, 26 september 1919. 40-43. Minuut Gasparri aan d’Ursel. Het is niet de taak van de Heilige Stoel duidelijk politieke doelstellingen in te willigen en partij te trekken voor één van twee concurrerende machten. Rome, 27 oktober 1919. 44-45. d’Ursel aan Gasparri. Ondanks de uitspraken over onpartijdigheid, voeren priesters actieve propaganda voor hun land. Rome, 24 november 1919. 46-47. Graaf de Lichtervelde aan Gasparri. Over onderhandelingen in Aken, tussen M. Halot en baron von Walwyck en Dr. Zahn. Rome, 17 december 1919. 48-49. Minuut Gasparri aan graaf de Lichtervelde. Heilige Stoel belooft spoedig antwoord. Rome, 23 december 1919. 50-51. Minuut Gasparri aan graaf de Lichtervelde. Heilige Stoel voorziet oplossing analoog aan deze in Opper-Silezië, waar een vergelijk gevonden werd tussen de aartsbisschop van Breslau en de minister van Polen bij de Heilige Stoel. Rome, 31 december 1919. 52.
d’Ursel aan Gasparri. Na een onderhoud met Cerretti heeft de Belgische regering de aanstelling van Nicotra als apostolisch beheerder van Eupen-Malmédy goedgekeurd. Rome, 29 januari 1920.
53.
Cijfertelegram 62. Nicotra aan Gasparri. Heeft zijn aanstelling als apostolisch beheerder vernomen. Voorstel decaan van Ferrière aan te stellen als delegaat. Brussel, 30 januari 1920.
54.
Minuut Gasparri aan d’Ursel. Officiële aanstelling Nicotra. Rome, 2 februari 1920.
55.
Cijfertelegram 85. Gasparri aan Nicotra. Moet wachten op instructies. 2 februari 1920.
56-59. Minuut Gasparri aan Nicotra. Instructies voor de apostolische beheerder van Eupen-Malmédy. 176
Rome, 3 februari 1920. 60-64. Minuut Gasparri aan Pacelli. Uiteenzetting van de problematiek in het dossier Eupen-Malmédy. Rome, 3 februari 1920. 65-67. Nicotra aan Gasparri (188). Over de ‘scabrosa questione’ Eupen-Malmédy, overgedragen aan België. Den Haag, 2 februari 1920. 68.
Nota AES. Distretti di Eupen-Malmédy. Verwijzing naar artikel 34 van verdrag van Versailles.
69.
Cijfertelegram 87. Gasparri aan Nicotra. Offficiële benoeming is gebeurd. Nicotra mag geen vertegenwoordigers of vicarissen benoemen zonder raadpleging Heilige Stoel. Rome, 6 februari 1920.
70.
Cijfertelegram 63. Nicotra aan Gasparri. Mercier insisteert op een aantal benoemingen. Brussel, 11 februari 1920.
71-74. Minuut Gasparri aan von Bergen. Communiceert beslissing Heilige Stoel in verband met EupenMalmédy. Rome, 11 februari 1920. 75.
Lorenzo Schioppa aan Gasparri (15831). Over de districten Eupen en Malmédy. München, 11 februari 1920.
76.
von Bergen aan Gasparri. Ontvangstbevestiging. Rome, 14 februari 1920.
77.
Nicotra aan Gasparri (483). Over de kwestie Eupen-Malmédy. Doet zijn best instructies op te volgen, maar communicatie met Keulen wordt bemoeilijkt door de Belgische overheden. Brussel, 14 februari 1920.
78.
Cijfertelegram 88. Gasparri aan Nicotra. Verzending van instructies. Rome, 16 februari 1920.
79.
Cijfertelegram 281. Gasparri aan Schioppa. Over de benoemingsvoorstellen van Mercier en verzoekt Schioppa naar Keulen te gaan. Rome, 19 februari 1920.
80.
Cijfertelegram 217. Schioppa aan Gasparri. Vind vertrek naar Keulen tijdverlies en wil kapittelvicaris inschakelen. München, 20 februari 1920.
81.
Cijfertelegram 283. Gasparri aan Schioppa. Toelating om kappitelvicaris in te schakelen. Rome, 25 februari 1920.
82.
Nicotra aan Gasparri (494). Over de kwestie Eupen-Malmédy. Over bezoek P. Groote (s.j.), militair kapellaan van het Belgisch leger in Eupen-Malmédy. Brussel, 24 februari 1920.
83.
Lorenzo Schioppa aan Gasparri (15966). Doorzenden inhoud telegram 281 aan Schulte en kapitelvicaris. 177
München, 26 februari 1920. 84-85. Minuut Gasparri aan Nicotra. Moet bij de overheid garantie van absolute vrijheid van communicatie afdwingen, zodat de verbinding met Keulen hersteld kan worden. Rome, 1 maart 1920. 86-87. Nicotra aan Gasparri (524). Toelichting bij de slechte communicatie met Keulen. Deze is enkel onmogelijk vanuit Eupen en Malmédy. Brussel, 5 maart 1920. 88-89. Nicotra aan Gasparri (529). Kopie Bovens aan Nicotra. Over de kwestie Eupen-Malmédy. Brussel, 8 maart 1920.
178
167 2-3.
Pacelli aan Gasparri (16099). Over de kerkelijke administratie van het district Eupen-Malmédy. Decaan Gys is bij bisschop van Keulen onbekend. Communiceert schrijven kapittelvicaris. München, 11 maart 1920.
4-8.
Bijlage. Twee Kopieën brief Kapittelvicaris Vogt aan Eugenio Pacelli. Eupen-Malmédy. Incl. Italiaanse vertaling. Keulen, 6 maart 1920.
9.
Minuut Gasparri aan Nicotra. Ontvangstbevestiging 524. Rome, 15 maart 1920.
10.
Minuut Gasparri aan Nicotra. Ontvangstbevestiging 529. Rome, 18 maart 1920.
11-12. Nicotra aan Gasparri (544). Over de kantons Eupen en Malmédy. Wijgering Gys, omdat hij niet goed Duits kan. Brussel, 28 maart 1920. 13.
Bijlage. Aalmoezenier Belgische leger. Kring van Malmédy. Groots aan Nicotra. Malmédy, 26 maart 1920.
14-20. Vertaling van een nota van de Duitse zaakgelastigde in Parijs. Parijs, 3 april 1920. 21.
Minuut Gasparri aan Nicotra. Ontvangstbevestiging 544. Brussel, 8 april 1920.
22.
Pacelli aan Gasparri (16303). Over de kekelijke administratie van de districten Eupen en Malmédy. München, 13 april 1920.
23.
Bijlage. Kopie. Rapport aartsbisschop van Keulen Karl Jozef Schulte. Keulen, 10 april 1920.
24-25. Telegram. Over algemene staking tegen de Belgische bezetting van Eupen-Malmédy. Franse en Italiaanse vertalingen. Berlijn, 14 april 1920. 26.
Cijfertelegram 64. Nicotra aan Gasparri. Vertrekt op bezoek naar Eupen-Malmédy. Brussel, 15 april 1920.
27.
Jozef Schulte aan Benedictus XV. Het ijverig katholieke volk van Eupen en Malmédy is in rebellie gegaan tegen de gewelddadige en onrechtvaardige handelswijzen van de Belgische regering. Keulen, 17 april 1920.
28-29. Bijlage. Brief van F. Janssen aan Jozef Schritte. De toestand in Eupen-Malmédy is ernstig en moet dringend geremedieerd worden. Keulen, 16 april 1920.
179
30.
Bijlage. Kopie. Telegram Lüdwig Fettweis en Gerhard Kickel aan Jozef Schritte. Door weides en bossen moesten zij zich reppen om boodschap over te brengen dat Pontzen, de secretaris van de christelijke vakbond, door de Belgen werd gearresteerd.
31-32. Nicotra aan Gasparri (571). Relaas over Eupen en Malmédy. De kinderen in Malmédy spreken Frans met een mooi accent; een bewijs dat de germanisatiepogingen van de Duitsers er niet in geslaagd zijn de moedertaal van dit volk uit te roeien. In Eupen overheerst de Duitse cultuur echter wel. Malmédy, 23 april 1920. 33.
Cijfertelegram 90. Gasparri aan Nicotra. De staatssecretaris polst naar het waarheidsgehalte van de Duitse geruchten over misdragingen van de Belgische overheden. Rome, 26 april 1920.
34-39. Nicotra aan Gasparri (577). Bezoek aan het district Eupen. Ondanks de voorspellingen dat hij er van de Duitse bevolking een koude ontvangst zou krijgen, werd hij warm onthaald. Brussel, 29 april 1920. 40.
Minuut Gasparri aan Nicotra. Ontvangstbevestiging 577. Rome, 5 mei 1920.
41-42. Jozef Schulte aan Benedictus XV. Over het referendum voor Eupen-Malmédy. In de huidige omstandigheden is een vrije stembusgang onmogelijk. Keulen, 7 mei 1920. 43-47. Beckmann aan Benedictus XV. Verzoekschrift clerici van de dekenij Malmédy. Verzetten zich niet uit politieke motieven, maar wel in naam van het goed van de gelovigen tegen de aanhechting bij het diocees Luik. Inclusief Italiaanse vertaling. Xhoffraix-Malmédy, 9 april 1920. 48-60. Lokale bevolking aan Benedictus XV. Over de ongelukkige afloop van de wereldoorlog en de ernstige politieke gevolgen ervan. Kettenis bij Eupen, 23 april 1920. 61-62. Nicotra aan Gasparri (586). Waarnemingen rond de vrijheid van het referendum Brussel, 10 mei 1920. 63.
Jozef Schulte aan Gasparri. Verzending van een kopie van een document dat bewijst dat de Belgen zich gedragen alsof de kantons al van het diocees Keulen zijn afgezonderd. Keulen, 12 mei 1920.
64-65. Door Belgen opgedragen verandering van de statuten van de unie “St. Josephshaus”. In artikel 9 wordt “Keulen” door “Luik” vervangen. St. Vith, 7 mei 1920. 66-68. Karl Joseph Schulte aan Nicotra. De aanwezigheid van Bovens bij Nicotra’s expeditie naar Malmédy en Eupen zou zijn oordeel hebben vertroebeld. Incl. Italiaanse vertaling. Keulen, 12 mei 1920. 69-72. Nicotra aan Schulte (590). Garantie van zijn objectiviteit. Brussel, 15 mei 1920. 74-75. Nicotra aan Gasparri (591). Over Eupen-Malmédy en de verwijtende brief van Schulte. Met bijlagen. 180
Brussel, 15 mei 1920. 76-77. Bijlage 1. Schulte aan Nicotra. Cf. 66-68. Keulen, 12 mei 1920. 78-81. Nicotra aan Schulte (590). Cf. 69-72. Brussel, 15 mei 1920. 82.
Karl Joseph Schulte aan Nicotra. Uiting van tevredenheid over het feit dat Nicotra zich in Malmédy en Eupen naar de instructies van de Heilige Stoel gedroeg. De aartsbisschop verklaart niet onder de invloed te staan van priesters die anti-belgische propaganda voeren. Keulen, 21 mei 1920.
83.
Minuut Gasparri aan Nicotra. Ontvangstbevestiging 586. Rome, 23 mei 1920.
84.
Minuut Gasparri aan Nicotra. Ontvangstbevestiging 590. Rome, 4 juni 1920.
85.
Kirchliche Kriegshilfe aan Gasparri. Verzending enkele vlugschriften. Paderborn, 8 juni 1920.
86.
Vlugschrift van een politiechef aan General Hart, koninklijk commissaris te Malmédy. Malmédy, 9 juni 1920.
87.
Wallingen aan de gouverneur. Malmédy, 17 juni 1920.
181
168 2-3.
Nicotra aan Gasparri (210). Intriges van de Duitse clerus in Eupen en Malmédy. Schulte vs. Bovens. Den Haag, 23 juni 1920.
4-6.
Bijlage 1. Bovens aan Nicotra. Over de beschuldigingen van Schulte aan zijn adres. St. Truiden, 15 juni 1920.
7-10.
Bijlage 2. Thomas in naam van het decanaat St. Vith aan Schulte. De kerkelijke afsplitsing heeft niets met religieuze maar alles met politieke aangelegenheden te maken. Inclusief Italiaanse vertaling. St. Vith, 28 april 1920.
11-12. Bijlage 3. Haut Commissariat Royal. Gouvernement d’Eupen et Malmédy. Baltia aan Nicotra. Malmédy, 20 juni 1920. 13-15. Bijlage 4. L. Mallinger aan gouverneur. De clerus in de kantons Eupen en Malmédy verlamt de inspanningen van de Belgen om de sympathie van de plaatselijke bevolking te winnen. Malmédy, 31 mei 1920. 16-17. Bijlage 5. Haut Commissaire du Roi. Morrenberg aan kabinetschef. Vertrouwelijk. Malmédy, 4 juni 1920. 18.
17123. Pacelli aan Gasparri. Over het district Eupen-Malmédy en de rol van decaan Beckman van Xhoffraix in de zaak kan spelen. München, 25 juni 1920.
19-20. Verzoekschrift Schulte aan Benedictus XV. Keulen, 28 juni 1920. 21.
Minuut Pietro Gasparri aan Eugenio Pacelli. Ontvangstbevestiging. Rome, 3 juli 1920.
22-23. Nicotra aan Gasparri (215). Over de jurisdictie van de apostolische beheerder in Eupen en Malmédy. Den Haag, 7 juli 1920. 24-25. Baltia aan Nicotra. Bespreking verzoekschrift Beckman bij Heilige Vader. Malmédy, 5 juli 1920. 26-27. Nicotra aan Gasparri. Vraag om instructies in verband met Eupen en Malmédy. Den Haag, 10 juli 1920. 28.
Schulte aan Gasparri. Over de gevolgen van de afsplitsing voor de kerkelijke vermogensbelasting. Keulen, 6 juli 1920.
29.
Bijlage. Kopie. Mühe aan deken Beckman. Malmédy, 21 juni 1920.
30.
Minuut Gasparri aan Nicotra. Ontvangstbevestiging. Rome, 15 juli 1920.
182
31.
Minuut Gasparri aan Nicotra. Ontvangstbevestiging. Rome, 16 juli 1920.
32.
Minuut Gasparri aan Joseph Schulte. Ontvangstbevestiging. Rome, 20 juli 1920.
33-34. 654. Nicotra aan Gasparri. Over Eupen-Malmédy. Brussel, 21 juli 1920. 35-37. “Pourquoi nous ne pouvons par rester dans le diocèse de Cologne”. Krantenartikels La Warche, 19 juni, 3 en 10 juli 1920. 38-51. Duitse delegatie voor de Vrede aan Clemenceau. Getuigenissen uit Eupen-Malmédy over het referendum in de streek. 52-54. Vertaling “Eupen e Malmédy” uit de krant Germania van 17 juni 1920. 55-59. Duitse vredesdelegatie. Rapport over de algemene politieke staking. 60-61. Informatief telegram 938. Over de zitting van de rijksdag. 62-63. Remarques complétant les communications du Gouvernement allemand sur la consultation populaire effectuée à Eupen et Malmédy. I. Résultat en chiffres de la consultation populaire. II. Intérêts économiques. III. Intérêts de l’église. IV. Régime belges des agents provocateurs. 64-65. Nota Diego von Bergen. 66.
Minuut Gasparri aan Nicotra.Ontvangstbevestiging 654. Rome, 31 juli 1920.
67.
Verzoekschrift Vereinigte Landsmannschaften Eupen-Malmédy aan Gasparri. Opdat de districten niet van het Aartsbisdom Keulen zouden worden afgescheurd. Berlijn, 6 augustus 1920.
68-69. Gaetano Cicognani aan Gasparri (756). Over de annexatie van Eupen en Malmédy. Brussel, 22 september 1920. 70.
Bijlage 1. Krantenartikel. “Eupen et Malmédy définitivement belges. La décision du Conseil de la Société des Nations ». 21 september 1920.
71.
Bijlage 2. Krantenartikel. « Proclamation du Gouvernement à la population belge, à l’occasion du rattachement définitif des Cercles d’Eupen et de Malmédy à la Belgique ».
72.
Bijlage 3. Krantenartikel. « Le retour d’Eupen et Malmédy ».
73.
Bijlage 4. Krantenartikel. « La Campagne allemande ». Etoile Belge, 21 september 1920.
74.
Bijlage 5. Krantenartikel. « Eupen et Malmédy belges ». La Libre Belgique, 22 september 1920.
75-76. Baron de Woelmont aan Gasparri. Over de definitieve aanhechting van Eupen en Malmédy aan België. Rome, 2 oktober 1920. 183
77.
Minuut Gasparri aan Nicotra. Ontvangstbevestiging 756. Rome, 3 oktober 1920.
78.
Diego von Bergen aan Gasparri. Verzending correspondentie James Eric Drummond-Fehrenbach. Rome, 23 oktober 1920.
79.
James Eric Drummond aan Fehrenbach. Bekendmaking overlevering Eupen en Malmédy. Londen, 22 september 1920.
80.
Simons aan James Eric Drummond. Zaait twijfel over wie bevoegd is om de beslissing uit te spreken. Berlijn, 2 oktober 1920.
82.
Minuut Gasparri aan d’Ursel. Heilige Stoel wacht resolutie af. Rome, 29 oktober 1920.
83.
Minuut Gasparri aan Diego von Bergen. Ontvangstbevestiging. Rome, 29 oktober 1920.
184
169 2-3.
Verzoekschrift Karl Joseph Schulte aan Benedictus XV. Juridisch argument voor behoud bij Keulen is het Concordaat “De salute animarum” van 1821. Rome, 30 oktober 1920.
4-5.
Prelaten en kanunniken uit Keulse bisdom aan Benedictus XV. Protest tegen de diocesane afscheuring Eupen-Malmédy. Keulen, 18 oktober 1920.
6.
d’Ursel aan Gasparri. Verwerping van de Duitse stelling als zou enkel de Algemene Vergadering van de Volkenbond bevoegd zijn voor de regeling in de kwestie Eupen-Malmédy. Rome, 31 oktober 1920.
7.
Schulte aan Benedictius XV. Toevoeging bij verzoekschrift. Indien het systeem van een aartsbisschoppelijke delegatie niet mogelijk blijkt, kan hij zich schikken bij de benoeming van een apostolisch beheerder zoals in Basilea-Lugano. Rome, 3 november 1920.
8-11.
Nicotra aan Gasparri (813). Over de kwestie Eupen-Malmédy. Nicotra verzoekt uit het ambt van apostolisch beheerder van Eupen-Malmédy te worden geheven. De afsplitsing van het aartsbisdom Keulen moet zo snel mogelijk gebeuren, zodat de annexatie door het Belgisch episcopaat vlot kan verlopen. Brussel, 14 november 1920.
12-16. Informatieve telegrammen. Overzicht van de reacties in de Duitse pers, m.b.t. de kwestie EupenMalmédy. 17-38. Documents de l’Assemblée. Société des Nations. Eupen & Malmédy. Note per la Secrétaire Général. Correspondentie Volkenbond-Duitse overheden. Aantekeningen bij de nota van de Vredesconferentie van 4 juni 1920. Met bijlagen. 39-40. d’Ursel aan Gasparri. De aanhechting van de Oostkantons bij België is volkomen volgens de geest en de letter van het verdrag van Versailles en Duitsland heeft dus geen enkele reden tot protest. Rome, 1 december 1920. 41.
Cijfertelegram 91. Gasparri aan Nicotra. Moet Belgische regering op de hoogte brengen van laatste verwikkelingen in het dossier. Rome, 4 december 1920.
42.
Cijfertelegram 5. Gasparri aan Maglione. Wil weten of en hoe de Volkenbond heeft geantwoord op de laatste nota van de Duitse regering. Rome, 4 december 1920.
43.
Cijfertelegram 2. Maglione aan Gasparri. De Algemene Vergadering van de Volkenbond heeft zich volgens voorzitter Motta nooit met de kwestie Eupen-Malmédy bezig gehouden en heeft geen kennis van de laatste Duitse nota. Bern, 6 december 1920.
44-45. Nicotra aan Gasparri (860). Over Eupen-Malmédy. Brussel, 5 december 1920.
185
46-49. Diego von Bergen aan Gasparri. Verzending van kopieën briefwisseling tusse minister van Buitenlandse Zaken Simons en Secretaris Generaal Volkenbond James Eric Drummond. Rome, 7 december 1920. 50.
Cijfertelegram 92. Gasparri aan Nicotra. Goedkeuring strategie Nicotra. Rome, 10 december 1920.
51-52. Telegram. De inwoners van Eupen-Malmédy aan Gasparri. Geruchten over bezoek van Mercier aan Rome. Vrees inlijving door Belgisch episcopaat. Berlijn, 12 juni 1920. 53-54. Nicotra aan Gasparri (871). Verzending documenten rond kwestie Eupen-Malmédy. Brussel, 10 december 1920. 55-57. Bijlage. Kopie. Baltia aan Nicotra. Over conversatie met deken Korp van St. Vith. Malmédy, 8 december 1920. 58.
Cijfertelegram 91. Tekst.
59.
Minuut Gasparri aan von Bergen. Ontvangstbevestiging. Rome, 14 december 1920.
60.
Luigi Maglione aan Gasparri (4578). De Volkenbond en Eupen-Malmédy. Bern, 14 december 1920.
61.
Bijlage. Krantenknipsel. “Une note Allemande: Eupen et Malmédy”. Gazette de Lausanne, 14 december 1920.
62.
Sebastiano Nicotra aan Pietro Gasparri (885). Klachten Baltia over de aartsbisschop van Keulen die zich zou blijven bemoeien met Eupen en Malmédy. Brussel, 20 december 1920.
63.
Bijlage 1. Baltia aan Nicotra (154). Klachten over de bemoeinissen van Schulte. Malmédy, 17 december 1920.
64.
Bijlage 2. Krantenknipsel. “Le voyage du cardinal Mercier à Rome”.
65.
Minuut Gasparri aan Nicotra. Ontvangstbevestiging 885, 813, 860, 871. Rome, 28 december 1920.
66.
4625. Luigi Maglione aan Gasparri. Verzending documenten rond Eupen-Malmédy en kopie brief Motta. Bern, 27 december 1920.
67.
Bijlage 1. Motta aan Maglione. De beslissing inzake Eupen en Malmédy is definitief. Bern, 23 december 1920.
68.
Bijlage 2. Documenten van de Algemene Vergadering van de Volkenbond. Correspondentie met Duitse minister van buitenlandse zaken. Rapport: Eupen and Malmédy. Report by M. Casatao da Cunha, and letter tot the German Minister of Foreign Affairs Approved by the Council on November 29th, 1920. 186
170 2.
Document de l’Assemblée 37. Société des Nations. Rapport sur les travaux du Conseil de la Société des Nations présenté à la Première Session de l’Assemblée – par le Secrétaire Général. League of Nations. Report by the Secretary General tot the First Assembly of the League on the work of the Council. 59 p.
3-5.
Italiaanse vertaling nota van de Duitse minister van Buitenlandse Zaken Simons aan de Secretaris van de Volkenbond James Eric Drummond. Berlijn, 30 november 1920.
6.
Minuut Gasparri aan d’Ursel. In regel worden bij een overdracht van soevereiniteit de diocesane grenzen aan de nieuwe landsgrenzen aangepast. Deze maatregel zal ook worden getroffen m.b.t. Eupen-Malmédy. Rome, 30 december 1920.
7.
Diego von Bergen aan Gasparri. Verzending nota Simons aan Drummond. Rome, 31 december 1920.
8-9.
Bijlage 1. Italiaanse vertaling nota van de Duitse minister van Buitenlandse Zaken Simons aan de Secretaris van de Volkenbond James Eric Drummond. Berlijn, 30 november 1920.
11-24. Bijlage 2. Osservazioni del Governo Germanico sulla decisione del Consiglio della Lega dei Popoli (Società delle Nazioni) del 20 Settembre 1920 presa riguardo i circondari di Eupen e Malmédy. 25.
Eric Drummond aan Simon. Ontvangstbevestiging en verzoek in de toekomst een Engelse of Franse vertaling toe te voegen aan nota’s. Genève, 13 december 1920.
26-27. Simons aan Drummond. Verzending vertaling nota 30 december in 50 exemplaren. Berlijn, 20 januari 1921. 337. Over het werk van Barmhartigheid “Estrennes Pontificales”. 1920. 29.
Nicotra aan Gasparri (422). Over het liefdadigheidswerk “des Estrennes Pontificales”. Brussel, 6 januari 1920.
30.
Bijlage. Krantenknipsel. “Estrennes pontificales. Le XXe siècle. 6 januari 1920.
31.
Minuut Gasparri aan Nicotra. Ontvangstbevestiging. Rome, 21 januari 1920.
338. Officieel bezoek Nicotra aan de Katholieke Universiteit Leuven. 1920. 33-34. Nicotra aan Gasparri (541). Officieel bezoek aan de Katholieke Universiteit Leuven. Brussel, 19 maart 1920. 35-37. Bijlage 1. Rapport. Visita officiale di Monsignor Nunzio del Belgio all’Università Catttolica di Lovanio.
38-40. Bijlage 2. Rede Mgr. Paulin Ladeuze ter gelegenheid van het officiële bezoek van apostolisch nuntius Nicotra aan de Leuvense universiteit. Leuven, 18 maart 1920. 187
41-52. Bijlage 3. Rede Mgr. Sebastiano Nicotra bij zijn officiële bezoek aan de Leuvense universiteit. Leuven, 18 maart 1920. 53.
Minuut Gasparri aan Nicotra. Ontvangstbevestiging. Rome, 31 maart 1920.
188
171 339. Pleidooi voor Vervlaamsing Leuvense universiteit. 1920. 2-6.
“Hou ende Trouw”. Driehonderd Katholieke Studenten Universiteit Gent aan Bisleti. Over de noodzaak de Leuvense universiteit te vervlaamsen. Sinaai, 19 februari 1920.
7-8.
Nicotra aan Gasparri (521). Verzending nota bisschop van Luik Martin Rutten over de Vlaamse kwestie. Rutten heeft volgens Nicotra al het gelijk aan zijn kant. Mercier wil van geen Vlaamse universiteit Gent weten, omdat deze de Vlaamse jeugd van de Katholieke Universiteit Leuven zou weglokken. Brussel, 1 maart 1920.
9-10.
Bijlage 1. Rutten aan Nicotra. Verzending documenten, met de dood voor ogen. Luik, 29 februari 1920.
11-18. Nota Rutten over de Vlaamse kwestie. Rutten zegt gelukkig te zullen sterven als hij weet dat de Vlaamse kwestie een wijze en billijke oplossing zal vinden. Luik, 28 februari 1920. 19.
Minuut Gasparri aan Nicotra. Ontvangstbevestiging 521. Rome, 14 maart 1920.
20-21. Minuten brief Gasparri aan Rutten. Twee versies. Wenst beterschap en ontvangstbevestiging nota Vlaamse kwestie. Rome, 14 maart 1920. 22-24. Vicaris Generaal de Baeck aan Nicotra. Verzending documenten rond de Belgische universiteiten en het gebruik van de Nederlandse taal. Gent, 25 maart 1920. 25-35. Bijlage 1. Compte-rendu analytique. Chambre des représentants. Séances du mardi 9 mars 1920.
36.
Bijlage 2. Krantenartikel. « Derniers Nouvelles. Le congrès néerlandais de Louvain ». La Libre Belgique, 20 maart 1920.
37.
Bijlagen 3 en 4. Krantenartikel. « Le Congrès pan-néerlandais de Louvain » en « Lendemain de congrès ». La Libre Belgique, 23 en 24 maart 1920.
38.
Bijlage 5. Nota Les fédération ouvrières Catholiques de Louvain.
39.
Bijlage 6. Nota Les Amitiés françaises.
40.
Albert Pil aan Bonaventura Ceretti. Verzending verzoekschrift van het Katholiek Vlaamsch Hoogstudentenverbond aan Benedictus XV. Leuven, 27 maart 1920.
41-42. Verzoekschrift Vlaamse Katholieke Federatie en alumni universiteit Leuven aan Benedictus XV. Leuven, 27 maart 1920.
189
43-44. Verzoekschrift Katholiek Vlaamsch Hoogstudentenverbond aan Benedictus XV. 45.
Minuut Ceretti aan Gaetano Bisleti. Verzending verzoekschrift Leuvense studenten. Rome, 12 april 1920.
46.
Ceretti aan Albert Pil. Verzoekschrift Vlaamse studenten vindt gehoor bij de Heilige Vader. Rome, 12 april 1920.
47-48. Bisleti aan Ceretti. Verzending smeekschrift Vlaamse alumni van Katholieke universiteit Leuven. Rome, 12 april 1920. 49.
Gasparri aan Bisleti. Verzending brochure. Rome, 15 april 1920.
50.
(Sub secreto Pontificio). Sacra congregazione degli Affari Ecclesiastici Straordinarii. Belgio. Questione fiamminga. Sessione 1236. Bevat: ¾ Petitie van de universiteit Gent aan kardinaal Bisleti. 19 februari 1920. ¾ Verzoekschrift van de hoofden en leden van federatie van Vlaamse alumni van de Katholieke Universiteit Leuven. 27 maart 1920. Rome, 30 april 1920.
51-54. Nota Arthur Vermeersch: Votum de petitione facta ab iis qui, belli tempore, Universitatem ab hostili potestate institutam frequentarunt. Rome, 4 mei 1920. 55-58. Laurentius Janssens, O.S.B. Rapport rond Vlaamse kwestie. Rome, 6 mei 1920.
190
172 2.
Louis de Raet. Commission d’étude pour la création d’une Université flamande. Rapport sur la Transformation de l’Université de Gand en Université flamande. Vertaling uit het Nederlands, 212 p. 1910.
340. Voorstelling kandidaat-opvolgers voor Martin Rutten als bisschop van Luik. 1920. 4-5.
Nicotra aan Gasparri (528). Over de dodelijke zieke Luikse bisschop Martin Rutten en zijn eventuele opvolging. De bisschop had zo zijn eigen ideeën over de Vlaamse en sociale kwestie, die niet in de lijn lagen van de directieven van de Heilige Stoel, noch met de rest van het Belgische episcopaat. Door deze vele moeilijkheden zijn slechts weinig geschikte kandidaten te vinden voor de bisschopszetel. Nicotra schuift Lalieu van Charleroi naar voor. Brussel, 8 maart 1920.
6.
Minuut Gasparri aan Nicotra. Ontvangstbevestiging. Vraagt meer informatie over Lalieu en de andere kandidaten. Rome, 24 april 1920.
341. Rond het eenheidsstreven binnen de Federatie van Katholieke Kringen en Werkmansverenigingen. 1920. 8.
Minuut Gasparri aan Nicotra. Ontvangstbevestiging rapport 598 van 20 mei 1920 over de Directieraad van de Federatie van Katholieke Kringen en Werkmansverenigingen in België. Rome, 9 juni 1920.
9-10.
Gasparri aan Paul Segers. Uitdrukking grote tevredenheid over hoe de Belgen volgens katholieke principes hun politieke en economische relance opzetten. Rome, 9 juni 1920.
342. Interventie ten voordele van het huis van de Duitse Alexianen in Marienthal. 1920. 12-13. Paul Maria Baumgarten. Over de Duitse Alexianen van Marienthal. De Belgische overheid wil het klooster van Mariënthal in beslag nemen. Er bevindt zich daar een huis voor geesteszieken. Berlijn, 5 januari 1920. 14-15. Minuut Gasparri aan d’Ursel. Interventie om inbeslagname Marienthal te vermijden. Wijst op het strikt caritatieve en internationale karakter van de orde en de vele huizen die zij telt in de Verenigde Staten en Engeland. Rome, 20 januari 1920. 16.
Minuut Gasparri aan Nicotra. Wordt op de hoogte gesteld van de zaak Marienthal. Rome, 13 januari 1920.
17. 21. d’Ursel aan Gasparri. Er bestaat geen Marienthal in België. Rome, 29 januari 1920. 18.
Minuut Gasparri aan Baumgarten. Welk Marienthal wordt bedoeld? Rome, 6 februari 1920.
19.
Minuut Gasparri aan Baumgarten. Welk Alariënthal wordt bedoeld? Rome, 6 februari 1920.
191
20.
Baumgarten aan Gasparri. De kleine aardrijkskundeles van de Belgische regering is niet gerechtvaardigd. Er bestaat wel degelijk een Kasteel van Mariënthal in België, in de omgeving van Henri-Chapelle. Berlijn, 21 februari 1920.
21.
Lorenzo Schioppa aan Tedeschini (11). Verzending nota Baumgarten. München, 23 februari 1920.
22.
Minuut Gasparri aan d’Ursel. Verduidelijking van de locatie. Rome, 15 maart 1920.
23.
d’Ursel aan Gasparri. Er zijn geen plannen voor onteigening van het bedoelde klooster. Rome, 20 maart 1920.
24.
d’Ursel aan Gasparri. Toelichting bij de zaak Marienthal. Rome, 17 juni 1920.
25-26. Mondelinge communicatie met Baumgarten. 28 juni 1920. Over de Alexianen van Marienthal. 27.
Minuut Gasparri aan d’Ursel. Beklemtoning internationale karakter Marienthal. Rome, 12 juli 1920.
192
173 343. Joseph Van Ballaer verzendt Heilige Stoel een brochure (1915) waarin hij de neutraliteitspolitiek van de Heilige Stoel verdedigt. 1920. 2.
Minuut Gasparri aan Joseph Van Ballaer. Ontvangstbevestiging brochure die Van Ballaer bij het begin van de oorlog opstelde ter verdediging van de politiek van de Heilige Stoel. Rome, 16 september 1920.
3-4.
Joseph Van Ballaer aan Gasparri. Verzending brochure ter verdediging van de Heilige Stoel die hij destijds opmaakte op aansturen van Giovanni Tacci, die echter besliste om de brochures niet te publiceren.
344. Faculteitsverzoek Mercier. Over de opschorting van het vierde jaar theologie in de seminaries. 1920. 6-7.
Mercier aan Benedictus XV. Verzoek faculteit opschorting vierde jaar theologie voor het aartsbisdom Mechelen. Mechelen, 26 februari 1920.
8-9.
Minuut Benedictus XV aan Mercier. Verlening van de faculteit, gezien de moeilijkheden van de oorlog en het dreigend personeelsgebrek in het vrij onderwijs. Rome, 6 oktober 1920.
10.
Minuut Gasparri aan Mercier. Over verlening dispensatie “ad triennium” voor seminaristen in het hele land. Rome, 23 oktober 1920.
11.
Mercier aan Gasparri. Verzoek verlening dispensatie “ad triennium” voor het hele land. Mechelen, 16 oktober 1920.
345. Verzoek van de Apostolische Vicarissen van Belgisch Kongo om ook daar koning Albert in het kanon van de Mis op te nemen. 1920. 13.
Van Rossum aan Gasparri. Verzoek van de Apostolische Vicarissen van Belgisch Kongo om koning Albert in het kanon van de Mis op te nemen, zoals voor België werd toegestaan. Rome, 19 oktober 1920.
14.
Minuut Gasparri aan Van Rossum. Het Staatssecretariaat ziet geen enkele reden om dat privilege niet te verlenen. Rome, 22 oktober 1920.
346. Verzoek aanstelling van Eugène Van Rechem tot hulpbisschop in Gent. 1920. 16.
Jean Segers aan Benedictus XV. Verzoekt aanstelling tot hulpbisschop voor Eugène Van Rechem, titulair bisschop van Carpasië. Gent, 24 november 1920.
17.
Minuut Gasparri aan De Lai. Verzoek benoeming hulpbisschop Eugène Van Rechem. Rome, 3 december 1920.
18.
Minuut Gasparri aan Jean Seghers. Benoeming Eugène Van Rechem tot coadjutor. Rome, 3 december 1920. 193
347. Verslagen Nicotra over de instabiliteit van de regeringen in België. 1920-1921. 20-21. Nicotra aan Gasparri (623). Gedeeltelijke regeringscrisis. Brussel, 3 juni 1920. 22-23. Bijlage. Voorpagina over de crisis op het Congres van de Katholieken in Luxemburg. La Libre Belgique. 31 mei 1920. 24-26. Nicotra aan Gasparri (632). Katholiek Congres in Brussel, opgezet door de Federatie van Katholieke Kringen en Werkmansverenigingen. Brussel, 13 juni 1920. 27-28. Bijlage. Voorpagina over het katholiek congres van Brussel. La Libre Belgique. 14 juni 1920. 29.
Minuut Gasparri aan Nicotra. Ontvangstbevestiging rapporten 623 en 632.
30-31. Nicotra aan Gasparri (680). Regeringscrisis. Brussel, 26 augustus 1920. 32.
Baron de Woelmont aan Pietro Gasparri (188). Mededeling ontslag Paul Hymans. De post van buitenlandse zaken wordt tot nader order ingevuld door de premier Léon Delacroix. Rome, 28 augustus 1920.
33.
Minuut Gasparri aan Woelmont. Ontvangstbevestiging. Rome, 19 september 1920.
34-35. Gaetano Cicognani aan Gasparri (772). Ontslag minister van Koloniën Franck. Brussel, 1 oktober 1920. 36.
Bijlage 1. Krantenknipsel. “La crise gouvernementale”.
37.
Bijlage 2. Krantenknipsels over het ontslag van Franck. Le Xxième siècle, l’Etoile Belge, Le Peuple.
38-41. Gaetano Cicognani aan Gasparri (794). Over het congres van de Liberalen in Brussel. Brussel, 20 oktober 1920. 42.
Minuut Gasparri aan Cicognani. Ontvangstbevestiging. Rome, 30 oktober 1920.
43-45. Nicotra aan Gasparri (825). Over de nieuwe regering. Brussel, 20 november 1920. 46-47. Nicotra aan Gasparri (836). Het programma van de nieuwe regering. Brussel, 24 november 1920. 48-49. Bijlage. Krantenartikels L’Etoile Belge, 24 november 1920. 50.
Minuut Gasparri aan Nicotra. Ontvangstbevestiging 825 en 836. Rome, 4 december 1920.
51.
Nicotra aan Gasparri (1073).Over de vrijstelling van legerdienst voor geestelijken. Brussel, 14 april 1921. 194
52.
Minuut Gasparri aan Nicotra. Ontvangstbevestiging. Hoewel Gasparri het betreurt dat een volledige immuniteit voor legedienst er niet bij is, vindt hij het project van Carton de Wiart aanvaardbaar. Rome, 27 april 1921.
53-54. Nicotra aan Gasparri (1090). Resultaat van de administratieve verkiezingen, waaraan vrouwen voor het eerst aan mochten deelnemen. Brussel, 26 april 1921. 55.
Nicotra aan Gasparri (1131). Splitsing van de Belgische socialistische partij. Afscheuring van communisten. Brussel, 2 juni 1921.
56.
Bijlage. “La Scission est faite. C’est le Saut dans l’Inconnu, dit Massart’ ». Le Peuple, 31 mei 1921.
57.
Minuut Gasparri aan Nicotra. Ontvangstbevestiging. Rome, 29 juni 1921.
58.
Nicotra aan Gasparri (1234). Tumultueuze meeting van de socialisten in Brussel. Brussel, 21 september 1921.
59.
Bijlage. « Le meeting de Lundi soir. Les socialistes se présentent au corps électoral amoindris et divisés ». Le XXIème siècle. 21 september 1921.
60.
Minuut Gasparri aan Nicotra. Ontvangstbevestiging. Rome, 26 september 1921.
195
174 2-3.
Nicotra aan Gasparri (1290). Regeringscrisis. Vier socialistische ministers gaven hun ontslag. Brussel, 20 oktober 1921
4.
Bijlage. Krantenartikels. Le Xxième siècle. 20 oktober 1921.
5.
Minuut Gasparri aan Nicotra. Ontvangstbevestiging. Rome, oktober 1921.
6.
Nicotra aan Gasparri (1301). Verzending van eloquente politieke redevoering eerste minister Carton de Wiart. Brussel, 30 oktober 1921.
7-10.
“Ce que nous avons fait. Ce que nous devrons faire. Discours prononcé par M. Carton de Wiart, premier ministre ». La Libre Belgique, 30 oktober 1921.
11-12. Nicotra aan Gasparri (1304). Nieuwe ministeriële ontslagen, naar aanleiding van de benoeming van de flamingant van Cauwelaert tot burgemeester van Antwerpen. Met bijgevoegde krantenartikels. Brussel, 7 november 1921. 13-14. Minuten brieven Gasparri aan Nicotra. Ontvangstbevestigingen 1301 en 1304. Rome, 11 en 17 november 1921. 15-16. Nicotra aan Gasparri (1311). Het feest van de dynastie en de politieke situatie in België. Brussel, 16 november 1921. 17.
Telegram Nicotra aan Gasparri. Resultaat verkiezingen bevredigend voor katholieken. Brussel, 22 november 1921.
18.
Minuut Gasparri aan Nicotra. Ontvangstbevestiging 1311. Rome, 23 november 1921.
19-20. Nicotra aan Gasparri (1315). De resultaten van de verkiezingen van 20 november 1921. Brussel, 24 november 1921. 21.
Minuut Gasparri aan Nicotra. Ontvangstbevestiging 1315. Rome, 2 december 1921.
22.
Nicotra aan Gasparri (1324). Resultaten van de provincieraadsverkiezingen. Brussel, 1 december 1921.
23.
Minuut Gasparri aan Nicotra. Ontvangstbevestiging 1324. Rome, 11 december 1921.
24-25. Nicotra aan Gasparri (1333). Over de vorming van de nieuwe regering. Brussel, 15 december 1921. 26-27. Nicotra aan Benedictus XV. Over de politiek-religieuze situatie in België. Verkiezingen en Vlaamse kwestie. Brussel, 6 december 1921. 196
28.
Nicotra aan Gasparri (1337). Over het programma van de nieuwe regering. Brussel, 23 december 1921.
29.
Bijlage. Krantenartikel: “La déclaration ministérielle”.
31.
Minuten brieven Gasparri aan Nicotra. Ontvangstbevestigingen 1339 en 1337. Rome, 4 en 6 januari 1922.
348. Non expedit voor verlening titel van doctor honoris causa voor Pierre Batiffol aan de (protestants getinte) universiteit van Oxford. 1921. 33.
Advies kardinaal Gasquet. Non expedit voor de verlening door de universiteit van Oxford van de titel van doctor honoris causa voor Mgr. Pierre Batiffol.
34-38. « Note Remise à Son Eminence le Cardinal Mercier ». 28 november 1920. 39-40. Minuut Ceretti aan Mercier. Excuseert zich voor de vertraging in het antwoord in de zaak Battifol. Het advies van verschillende experts van het Heilige College moest worden ingewonnen. Dit was negatief. Rome, 18 januari 1921. 41-42. Mercier aan Ceretti. Bedanking voor het advies. Rome, 25 januari 1921. 349. Over de bescherming van katholieke meisjes tegen vrijzinnige moraallessen in scholen. 1920. 44-45. Legraine aan Mercier. Over lessen neutrale moraal op lagere scholen; “écoles de services sociales”. Mechelen, 16 december 1920. 46-47. Mercier aan Ceretti. Verzending brief over de moraallessen in scholen. Rome, 20 december 1920. 48-49. Minuut Gasparri aan Mercier. De meisjes die nu op de school zitten, kunnen katholieke godsdienst blijven volgen. In de toekomst moeten ze zich onthouden van inschrijving op de school, zeker omdat een analoge katholieke school wordt gebouwd. Rome, 30 december 1920. 50.
Mercier aan Gasparri. Bedanking voor de antwoorden. Mechelen, 7 januari 1921.
350. Vlaamse Kwestie. Meningsverschillen in het Belgische episcopaat. 1920-1921. 52.
Cijfertelegram 65. Nicotra aan Gasparri. Rutten vertrekt naar Rome. Geef hem advies dat hij niets over de Vlaamse kwestie mag publiceren zonder alvorens Mercier en zijn collegae te hebben geraadpleegd. Brussel, 18 november 1920.
53-55. Nicotra aan Gasparri (844). De Vlaamse kwestie en de verdeeldheid die deze oplevert in het episcopaat. Brussel, 28 november 1920.
197
56-60. Nicotra aan Gasparri (855). Over de Vlaamse kwestie en de bespreking van de kwestie op audiëntie bij Albert I. Over de problemen met de Vlaamse eisen: een in twee verdeeld België zou ten prooi vallen aan de omliggende landen. Brussel, 4 december 1920. 61-70. Nota circa Monitum datum al Eminentissimo Domino Cardinali Mercier Archiepiscopo Mechliniensi die 7a julii anno 1920. 71.
Minuut Gasparri aan Nicotra. Ontvangstbevestiging. Rome, 11 december 1920.
72-73. Telegram Secretaris Coucke aan Benedictus XV. Als de Heilige Stoel wil vermijden dat Vlaanderen de weg op gaat van Ierland of Litouwen, dan moet ze de activiteiten van een francofiel als kardinaal Mercier een halt toe roepen. Utrecht, 14 december 1920.
198
175 2-4.
Nicotra aan Gasparri (879). Over de Vlaamse kwestie (met bijlagen). Brussel, 15 december 1920.
5-9.
Bijlage 1. Kopie. Nota. Ingenieur Standaert richt zicht tegen Mercier. Geeft een beeld van het natieconcept van de Frontpartij.
10.
Bijlage 2. Thomas Louis Heylen aan Nicotra. Ontkent plannen voor collectieve brief van het episcopaat rond de Vlaamse kwestie. Deze zou meer kwaad dan goed doen.
11.
Bijlage 3. Krantenartikel. “Le Congrès du Parti Ouvrier discute la Question flamande”. Le Peuple, 13 december 1920.
12-18. Mercier aan Gasparri. Over neutraliteit in het onderwijs en de Vlaamse kwestie. Mechelen, 20 december 1920. 19-22. Van Ballaer aan Benedictus XV. Over hoeveel hij zijn vertrek om gezondheidsredenen betreurt en hoe dit een streep door de rekening is in verband met zijn plannen rond de Vlaamse kwestie. Mechelen, 26 december 1920. 23.
Ceretti aan Vannutelli, Raffaele Merry del Val, Scapinelli, Bisleti, Gasquet en Gasparri. Verzending fragmenten uit een brief van Mercier aan de Heilige Vader over een mogelijk schrijven van het Belgische episcopaat over de Vlaamse kwestie. Rome, 21 januari 1921.
24-25. Artikel “Hoe droevig!”. Propaganda rond de patriottische verdiensten kardinaal Mercier. Haalt het telegram uit Utrecht aan, van de katholieke Vlaamse uitgewekenen. De Kempenaar, 26 december 1920. 26.
(Sub secreto pontificio). Sacra congregazione degli affair ecclesiastici straordinarii. Belgio. Questione fiamminga. Sessione 1238. Bevat: ¾ Rapporten van Nicotra van 28 november, 4 december en 15 december 1920. ¾ Bijlage: brief van Heylen aan Nicotra ¾ Nota van het Vlaams Nationalistisch Verbond aan de Congregatie voor buitengewone kerkelijke aangelegenheden. 6 en 9 december. ¾ Pro-memorie van Mercier over de Vlaamse kwestie. Rome, 8 december 1920. Rome, 13 januari 1921.
27-39. Minuut Benedictus XV aan het Belgische episcopaat. 40-44. Afdruk Italiaanse versie: Lettera al diletto figlio nostro desiderato del titolo di S. Pietro in Vincoli prete cardinale Mercier, arcivescovo di Malines, ed ai venerabili fratelli vescovi del Belgio. 45-47. Afdruk Latijnse vertaling: Ad desideratum s.r.e. Card. Mercier, archiepiscopum mechlinensem, ceterosque Belbarum episcopos, quibus, occasione “quaestionis flandricae”, nonnula quae ad religionem pertinent paterno animo inculcat. 48-50. Definitieve versie: Lettera ai venerabili fratelli. Desiderio arcivescovo di Malines ed agli altre vescovi del Belgio. Benedetto PP. XV. Venerabili Fratelli. Salute ed apostolica benedizione.
199
176 2.
Nicotra aan Gasparri (269). Verzending van een Latijnse brief van Mercier aan zijn clerus. Den Haag, 27 februari 1921.
3-4.
Bijlage 1. Ad Clerum Diocesis Mechliniensis. Mechelen, 15 februari 1921.
5.
Bijlage 2. Krantenartikels. “Une lettre de Mgr. Mercier. Un coup de crosse. » L’Etoile Belge, 25 februari 1921. En « Le ‘Standaard’ à l’œuvre ». La Libre Belgique.
6-7.
Mercier aan Benedictus XV. Over zijn brief aan de clerus van het diocees Mechelen.
8-9.
Bijlage 1. Ad Clerum Diocesis Mechliniensis. Mechelen, 15 februari 1921.
10.
Nicotra aan Gasparri (270). Verzending van een brief van Mercier over de Vlaamse kwestie. Den Haag, 28 februari 1921.
11.
Mercier aan Nicotra. Over het rampzalige gerucht dat Gasparri in de kleinseminaries “dans les provinces dites flamandes” enkel nog het Nederlands als onderwijstaal zou willen zien. Mechelen, 26 februari 1921.
12.
Minuut Gasparri aan Mercier. Verzending tweehonderd exemplaren van de boodschap Benedictus XV over Vlaamse kwestie. Rome, 1 maart 1921.
13.
Nicotra aan Gasparri (1027). Verzending van een artikel over de Vlaamse kwestie. Brussel, 1 maart 1921.
14-16. Bijlage. Krantenartikel A. Van Pelt. “De H. Stoel en de Vlaamsche Kwestie”. De Standaard, 26 februari 1921. Incl. Italiaanse vertaling. 17.
Telegram Mercier aan Gasparri. Bedanking. Ontvangst brief Benedictus XV. Mechelen, 10 april 1921.
18-19. Mercier aan Benedictus XV. Vlaamse kwestie. Mechelen, 17 maart 1921. 20-33. Bijlage. Uitgave brief Benedictus XV aan het Belgisch episcopaat. Inclusief Franse en Nederlandse vertaling. 34.
Nicotra aan Gasparri (1066). Over de brief van Benedictus XV aan het Belgisch episcopaat. De kerkvijandige pers heeft erg geen kritiek op geuit. Brussel, 1 april 1921.
35-36. Kopie vertrouwelijke brief Pieraerts aan Nicotra. Over de kalmerende werking van het schrijven van Benedictus XV. 37.
Minuut Gasparri aan Nicotra. Ontvangstbevestiging. Rome, 10 april 1921.
200
38-39. Nicotra aan Gasparri (1072). Over een religieuze demonstratie van de Frontpartij in Brugge. De Brugse burgemeester protesteert heftig tegen het feit dat de ongeschoeide karmelieten de Frontpartij een forum geven. Brussel, 12 april 1921. 40.
Affiche Katholieke Vlaamsche Vrouwen en Meisjesbeweging. Houden een Smeekdag op 9 maart. De mis gaat door in de kerk van de ongeschoeide karmelieten in Brugge.
41.
Bisschop van Brugge aan Nicotra. Over het incident met de ongeschoeide karmelieten. Brugge, 8 april 1921.
42.
Henri Jaspar aan Nicotra. Uiting ongenoegen over de rol van de ongeschoeide karmelieten bij de manifestaties van de Katholieke Vlaamsche Vrouwen en Meisjesbeweging. Brussel, 11 april 1921.
43-44. Kopie van de affiche en Franse vertaling. 45-46. Mercier aan Gasparri. Mechelen, 12 april 1921. 47-50. Antwoord Belgisch episcopaat aan Benedictus XV. Origineel en gedrukte kopie. Mechelen, 2 april 1921. 51.
Nicotra aan Gasparri (1079). Over de brief van de Heilige Vader aan het Belgische episcopaat. Uiting dankbaarheid koning Albert hierover. Brussel, 16 april 1921.
52.
Minuut Gasparri aan Nicotra. Ontvangstbevestiging. Rome, 25 april 1921.
53-54. Mercier aan Benedictus XV. Mechelen, 3 mei 1921. 55.
Cijfertelegram 99. Gasparri aan Nicotra. Over deelname Luikse bisschop aan een politiek congres in Hasselt. Rome, 9 mei 1921.
56.
Cijfertelegram 68. Nicotra aan Gasparri. Luikse bisschop neemt niet deel aan het congres. Brussel, 12 mei 1921.
57-58. Nicotra aan Gasparri. De bisschop van Luik Rutten en het congres van Hasselt. Brussel, 14 mei 1921. 59.
Bijlage. Kopie. Rutten aan Nicotra. Schreef Van Cauwelaert niet deel te nemen aan de demonstratie. Luik, 14 mei 1921.
60-61. Nicotra aan Gasparri (1104). Over het congres der Vlamingen in Hasselt. De Flaminganten zien Rutten en Heylen als hun bondgenoten en Mercier als de vijand, Vlamingen en Walen, die de eenheid bepleitten, zien alles net andersom. Brussel, 17 mei 1921.
201
62.
Bijlage 1. Rutten aan Nicotra. Duizenden Vlamingen die naar Hasselt waren afgezakt om hommage te brengen aan bisschop Rutten, bedanken de bisschop voor de verdediging van hun zaak en vragen benedictie. Luik, 16 mei 1921.
63-64. Bijlage 2. Krantenartikels: “Le deuxième Congrès catholique flamand”. La Libre Belgique. Tweede Kathol. Vlaams Congres”. En “Echos du Vatican et du monde religieux”. 65.
Nicotra aan Gasparri (1109). Over het Congres der Vlamingen in Hasselt. Brussel, 18 mei 1921.
66.
Bijlage. “Le deuxième congrès catholique flamand”. La Libre Belgique, 18 mei 1921.
67.
Nicotra aan Gasparri (1114). Over de Ongeschoeide Karmelieten van Brugge. Brussel, 20 mei 1921.
68.
Bijlage. Kopie. Jaspar aan Nicotra. Over de ongeschoeide karmelieten.
69-71. De Baeck aan Nicotra. Gent, 22 mei 1921. 72.
Nicotra aan Gasparri (1192). Over de herderlijke brief van de bisschop van Brugge m.b.t. de Vlaamse kwestie. Brussel, 1 augustus 1921.
73.
Minuut Gasparri aan Nicotra. Ontvangstbevestiging 1192. Rome, 9 augustus 1921
74.
Telegram Mercier aan Gasparri. Studenten vergaderd in Diest hebben wellicht een telegram verstuurd. Gelieve brief met uitleg af te wachten alvorens te antwoorden. Mechelen, 13 augustus 1921.
75-76. Mercier aan Benedictus XV. Uitleg bij de manifestatie van Vlaamse jongeren die zegening verzoeken. Mechelen, 13 augustus 1921. 77.
Telegram Dries Van Rompaey aan Benedictus XV. Verzoek apostolische benedictie voor vijfduizend katholieke Vlaamse pelgrims bij Sint Jan Berchmansfeest in Diest. Leuven, 15 augustus 1921.
78.
Telegram Verstrepen en Lepaege aan Gasparri. Het organiserend comité van het feest ter gelegenheid van Sint Jan Berchmans Diest verzoekt zegening voor pelgrimerende jongeren. Diest, 17 augustus 1921.
79.
Minuut Gasparri aan Mercier. Over verlening van benedictie aan Vlaamse pelgrimerende jongeren, zonder allusie te maken op hun Vlaamse actie en identiteit. Rome, 24 augustus 1921.
80.
Nicotra aan Gasparri (1218). Over het hervinden van de eenheid in de katholieke partij. Brussel, 30 augustus 1921.
81.
Minuut Gasparri aan Nicotra. Ontvangstbevestiging 1218. 202
Rome, 14 december 1921.
203
177 351. Naar een regeling in de kwestie Eupen-Malmédy. 1921. 2-3.
Minuut prot.nr. 14057 Gasparri aan d’Ursel. De Duitse regering blijft de kwestie Eupen-Malmédy als onbeslist beschouwen, omdat ze het referendum niet aanvaarden en omdat ze het niet eens zijn over het niveau waarop in de Volkenbond de kwestie werd beslecht. Gezien deze situatie acht de Heilige Stoel een definitieve kerkelijke regeling over de regio niet opportuun. Nicotra blijft het district ecclesiastisch beheren. Rome, ongedateerd.
4-5.
Nicotra aan Gasparri (913). Verzending bijlagen en toelichting bij de situatie in Eupen-Malmédy. Gouverneur Baltia gedraagt zich volgens de nuntius als een onderkoning. Brussel, 3 januari 1921.
6.
Bijlage. Kopie. Jaspar aan Nicotra. Verzending antwoord van de Volkenbond op het protest van de Duitse regering tegen het verlies van Eupen-Malmédy. Brussel, 23 december 1920.
7.
Cijfertelegram 6. Gasparri aan Maglione. Gelieve de beslissing van de Volkenbond van 13 december, waarbij Duitsland definitief de claim over Eupen-Malmédy verliest, door te geven. Rome, 5 januari 1921.
8-9.
Schriftelijke notitie, te communiceren aan D. Jordan. 8 januari 1921.
10.
4661. Maglione aan Gasparri. Verzending beslissing Volkenbond rond Eupen-Malmédy. Bern, 7 januari 1921.
11.
Bijlage 1. Volkenbond. Eupen & Malmédy. Note par le secrétaire général. Definitieve erkenning van de souvereiniteitsoverdracht over Eupen-Malmédy van Duitsland naar België.
12-13. Bijlage 2. Simons aan Drummond. Protest tegen de aanhechting Eupen-Malmédy bij België. Berlijn, 30 november 1920. 14-15. Schulte aan Gasparri. Nicotra beschouwt zichzelf nog als de apostolische administrateur van EupenMalmédy, terwijl Schulte gelooft dat hij opnieuw de jurisdictie over de regio heeft. Keulen, 8 januari 1921. 16.
Bijlage 1. Kopie. Schulte aan Nicotra. Baltia zou hebben gezegd dat Nicotra geen enkele jurisdictie heeft over de regio waarvan hij de gouverneur is. Schulte is trouwens zelf niet akkoord met de suggestie van Nicotra dat hij enkel nog langs hem om met de clerus in de kantons mag communiceren. Keulen, 7 januari 1921.
17-18. Bijlage 2. Kopie. Nicotra aan Schulte (886). Baltia heeft zich verschillende keren tegen Nicotra beklaagd dat Schulte zijn aartsbisschoppelijke prerogatieven blijft voortzetten, tegen de directieven van de Heilige Stoel in. Hij probeert Nicotra en Schulte ongetwijfeld tegen elkaar op te zetten. Nicotra beklemtoont de geheime afspraak dat hij geen enkele priesterbenoeming doorvoert in het gebied zonder het advies van de Keulse aartsbisschop. Incl. verzending lijst priesters EupenMalmédy. Brussel, 21 december 1920.
204
19.
F.Tolhausen aan Schulte. Nicotra werd bij zijn bezoek aan Eupen geflankeerd door de Vicaris Generaal van Luik, die de Belgische opinie bij de nuntius moest opdringen. Kettenis, 17 december 1920.
20-21. Abbé David. Klacht over de schoolboeken waaruit de kinderen in Eupen-Malmédy leren. Afbeeldingen van de Leeuw die zich wreedaardig vergrijpt aan de Arend zijn een vorm van indoctrinatie. Campo Santo [Teutonico], 20 januari 1921. 22.
Krantenartikel. “Le retour d’Eupen-Malmédy et Berlin. Les manœuvres du ‘Reich’ auprès de la Ligue des Nations ». La Nation Belge. 17 januari 1921.
23.
Redactie Kölnische Volkszeitung aan Romanus. Voorlegging vragen om aan Gasparri te stellen in verband met de kwestie Eupen-Malmédy. 1) Hoe moet het nu op kerkelijk vlak verder met EupenMalmédy? Wordt met de kwestie geen splijtzwam gecreëerd in de Belgisch-Duitse relaties, die op kerkelijk vlak de Heilige Stoel schade berokkent? 2) Hoe denkt men in Rome over het samenbundelen van katholieke krachten voor de oprichting van een Christelijke Volkenbond? 3) Welke stelling neemt het Vaticaan in ten opzichte van de huidige Volkenbond? Keulen, 11 januari 1921.
24.
Minuut Gasparri aan Maglione. Ontvangstbevestiging. Bern, 13 januari 1921.
25.
d’Ursel aan Gasparri. Informeert over de beslissing van 13 december in de Volkenbond. Concludeert daaruit dat de Heilige Stoel nu een formele en definitieve verklaring kan uitspreken over de afstand van jurisdictie van het aartsbisdom Keulen. Pleit voor de “attribution pur et simple à un diocèse belge existant” van de gebieden. Rome, 15 januari 1921.
26.
Foto van de kaft van een schoolboek van de kinderen in de regio Eupen-Malmédy: de leeuw vermorzelt een adelaar. Toegestuurd aan de Heilige Stoel door Diego Van Bergen.
27-28. Nicotra aan Gasparri (934). Over de kwestie Eupen-Malmédy, hoe deze een splijtzwam dreigt te worden in de goede betrekkingen tussen België en de Heilige Stoel (met bijlagen). Brussel, 19 januari 1921.
29.
Bijlage 1. Algemeen aartsbisschoppelijk vicaris Paschen aan Beckmann. Benoeming Heinen tot priester in Robertville en Sourbrodt. Keulen, 12 januari 1921.
30.
Bijlage 2 en 3. Paschen aan Nicotra. Verzoekt verzending oorkonde aan Beckmann. Keulen, 16 januari 1921. Op de rugzijde van dit folio: ‘Le régime ecclésiastique dans les cantons d’Eupen-Malmédy ». La nation belge. 10 januari 1921.
31.
Simons aan Drummond. Protest tegen de beslissing inzake Eupen-Malmédy. Berlijn, 20 januari 1921.
32.
Nota over een artikel getiteld: “Dans les régions conquises. L’attitude du clergé allemand » in de Belgische krant Le Soir. Hierin wordt de clerus in de Oostkantons van illegale en antipatriottische praktijken beticht. Oproep alle Duitse priesters het land uit te zetten.
205
33.
Cijfertelegram 94. Gasparri aan Nicotra. Publiceer de priesterbenoeming als was ze onder uw autoriteit gebeurd. Rome, 25 januari 1921.
34.
Nicotra aan Gasparri (946). Verzending brief Schulte. Brussel, 25 januari 1921.
35-36. Schulte aan Nicotra (418). Bedankt voor de klaarheid die werd geschapen, inzake de volmachten van Nicotra in Eupen-Malmédy. Keulen, 18 januari 1921. 37-38. Mercier aan Gasparri. Stelde koning Albert en minister Carton de Wiart de creatie voor van een nieuw diocees: de bevolking is verdubbeld sinds 1830, maar het aantal bisschoppen is hetzelfde gebleven. De minister zij deze oplossing niet te kunnen aanvaarden als het de bedoeling was het Eupen-Malmédy de rest van het land te isoleren. Koning Albert steunt het project. Mechelen, 27 januari 1921. 39-40. Minuut Gasparri aan Schulte. Verheffing tot kardinaal en mededeling afscheuring van EupenMalmédy van zijn aartsbisdom. Rome, 28 januari 1921. 41-42. Minuut Gasparri aan d’Ursel. De twee districten worden tot één diocees gesmeed, aangehecht bij het bisdom Luik. Rome, 29 januari 1921. 43.
Minuut nota aan Diego von Bergen. Over de aanstelling een bisschoppelijk afgevaardigde, die goed moet liggen bij de Duitse bevolking en over garanties voor het behoud van het gebruik van de Duitse taal tijdens de preek en het catechismusonderricht. Rome, 10 februari 1921.
44-45. Minuut Gasparri aan Mercier. Communiceert definitieve beslissing Heilige Stoel inzake EupenMalmédy. Rome, 1 februari 1921. 46.
Telegram Schulte aan Gasparri. Belooft al het mogelijke te doen voor een trouwe uitvoering van de afscheuring van Eupen-Malmédy. Keulen, 9 februari 1921.
47-48. Minuut Gasparri aan Pacelli. Na rijp en overwogen beraad heeft de Heilige Stoel een regeling getroffen voor Eupen Malmédy. Nu is het zaak misverstanden met Duitsland hierover te vermijden. Rome, 3 februari 1921. 49.
Nota. Zur Lösung der kirchlichen Frage Eupen-Malmedy.
50-53. Kopie brief Schulte aan afgevaardigde van de Duitse regering (niet gespecificeerd) (J.N. 674). Deelname beslissing Heilige Stoel om Eupen-Malmédy aeque principaliter bij het bisdom Luik te voegen. Keulen, 5 februari 1921. 54.
Minuut Gasparri aan Locatelli. Deelname beslissing Heilige Steol inzake Eupen-Malmédy, als een poging zich te harmoniseren met de wensen van de Belgische regering. 206
Brussel, 7 januari 1921. 55-56. Mercier aan Gasparri. Over de verstandige beslissing om de transitie stapsgewijs te laten verlopen. Mechelen, 18 februari 1921. 57.
Pacelli aan Gasparri (19580). Over de afsplitsing van Eupen en Malmédy van het aartsbisdom Keulen. Heeft voorlog geen nieuws over aanvallen tegen de Heilige Stoel, inzake de regeling EupenMalmédy. München, 10 februari 1921.
58-59. Schulte aan Gasparri. Bedanking voor zijn benoeming tot kardinaal, een ambt waarvoor hij zich niet waardig acht. De kardinaal verbergt zijn droefenis niet over de kwestie Eupen-Malmédy, een naar gevolg van de oorlog, dat Duits irredentisme in de hand zal werken en een uiting is van Belgisch chauvinisme. Keulen, 15 februari 1921. 60-62. Nicotra aan Gasparri (1018). Over Eupen-Malmédy. Onderhoud met Jaspar en koning Albert in dit verband. Brussel, 19 februari 1921. 63.
Diego von Bergen aan Gasparri. Verzending nota minister van buitenlandse zaken Simons aan Drummond. Rome, 22 februari 1921.
64-65. Simons aan Drummond. Bezwarende aantijgingen tegenover de Belgen. Berlijn, 7 februari 1921. 66.
Minuut Gasparri aan Nicotra. Ontvangstbevestiging. Rome, 26 februari 1921.
67.
Minuut Gasparri aan Diego von Bergen. Ontvangstbevestiging. Rome, 5 maart 1921.
68.
d’Ursel aan Gasparri. De Belgische overheid onderzoekt de regeling. Rome, 10 maart 1921.
69.
Minuut Gasparri aan d’Ursel. De Heilige Stoel wacht met het publiceren van de beslissing over Eupen-Malmédy, tot het de mening van de Belgische regering heeft gehoord. Rome, 14 maart 1921.
70-71. Minuut Gasparri aan Mercier. Over de reserves van de Belgische overheid. Deze onderzoekt of de oprichting van het diocees Eupen-Malmédy geen te zware last betekent op de schatkist. Rome, 14 maart 1921. 72.
d’Ursel aan Gasparri. Over de reacties in de Duitse pers die zich tegen de pauselijke beslissing verzetten. Over de publicatie van een rechtzetting in Osservatore Romano. Rome, 18 maart 1921.
73.
Bijlage. Vertaling entrefilet Deutsche Allgemeine Zeitung, over een telegram gepubliceerd in de Kölnische Volkszeitung, waaruit zou blijken dat de Heilige Stoel een nieuw Belgische bisdom opricht voor Eupen-Malmédy. 3 februari 1921.
207
74.
Minuut Gasparri aan Johann Steinmann. De oprichting van een apart diocees voor Eupen-Malmédy is voor Duitsland de best mogelijke, gezien een afsplitsing van het aartsbisdom Keulen onafwendbaar was. Rome, 13 april 1921.
75-76. Gasparri aan d’Ursel. In het artikel van de Deutsche Allgemeine Zeitung bevindt zich geen enkele grond van waarheid, maar een rechtzetting lijkt niet noodzakelijk, want “vijgen na Pasen”. Rome, 28 maart 1921. 77-78. Nicotra aan Gasparri (1074). Over een gesprek met premier Carton de Wiart over Eupen-Malmédy. De nuntius vroeg waarom de regering zolang aarzelde met het verlenen van goedkeuring van de beslissing rond Eupen-Malmédy. Het antwoord luidde dat de oplossing inging tegen de Belgische gewoonte, waarbij grenzen van een diocees steeds samenvielen met deze van de provincie. Brussel, 14 april 1921. 79.
Cijfertelegram 97. Gasparri aan Nicotra. Alvorens naar Rome over te komen, moet de nuntius van de Belgische regering verkrijgen dat ze een aangekondigde nota over Eupen-Malmédy doorsturen naar de Heilige Stoel. Rome, 18 april 1921.
80.
Cijfertelegram 98. Gasparri aan Nicotra. Over het onderhoud tussen Mercier en Carton de Wiart. De Heilige Stoel mag de oprichtingsbullen van het diocees Eupen-Malmédy publiceren. Rome, 20 april 1921.
81-82. 291. Nicotra aan Gasparri. Over de bullen van Eupen en Malmédy. Den Haag, 22 april 1921.
208
178 2.
Nicotra aan Gasparri (1092). Verzending nota over Eupen-Malmédy. De regering geeft haar fiat. Brussel, 27 april 1921.
3.
Bijlage 1. Jaspar aan Mercier. Verzending kopie van de instructies die de minister bij de Heilige Stoel in verband met Eupen-Malmédy heeft gekregen. Brussel, 26 april 1921.
4.
Bijlage 2. Jaspar aan Nicotra. Het bisdom Eupen-Malmédy mag de Belgische staat geen frank kosten. Brussel, 26 april 1921.
5.
d’Ursel aan Gasparri. Mededeling definitief regeringsstandpunt over Eupen-Malmédy. Rome, 30 april 1921.
6.
Minuut Gasparri aan d’Ursel. Of er seminaries geopend zullen worden en of deze de regering iets zullen kosten, wordt voorgelegd aan de Congregatie van Seminaries en Universiteiten. Rome, 19 mei 1921.
7-8.
Duitse petitie en Franse vertaling. De huisvaders van het drieënveertig haarden tellende gehucht Losheim richtten zich tot de Heilige Stoel. Door het Diktat van Versailles ligt de Gemeente pal op de grens met België, maar ze wil volledig deel uitmaken van Duitsland. Losheim, 15 mei 1921.
9.
Kaart Losheim-Prüm-Malmédy. Schaal 1: 25 000.
10.
Kaart kringen Eupen, Aaken, Monschau, Malmedy. Schaal 1: 250 000.
11.
Minuut Gasparri aan Nicotra. Verzending van het verzoek van Losheim. Voegt er aan toe dat hij de nota niet erg helder vond en dat hij verduidelijkingen zal vragen aan d’Ursel. Rome, 27 mei 1921.
12.
Bijlage bij 1129. Kopie. Rutten aan Nicotra. Malmédy, Eupen en St. Vith lijden onder de lange vertraging van de beslissing inzake hun ecclesiastisch beheer. Zoland Rutten geen officiële bisschopstitel heeft, durft hij het gebied niet binnen, uit vrees als een indringer te worden beschouwd. Luik, 30 mei 1921.
13.
Nicotra aan Gasparri (1129). Over het nieuwe diocees voor Eupen en Malmédy. Dringt aan op een spoedige regeling. Verzending van de brief van Rutten. Brussel, 1 juni 1921.
14.
Nicotra aan Gasparri (1130). Over Eupen-Malmédy. Carton de Wiart ‘transformeerde’ zijn reserves in een eenvoudige wens: dat de Heilige Stoel in een onbepaalde toekomst Eupen-Malmédy volledig aan het bisdom Luik zou hechten. Brussel, 2 juni 1921.
15-16. d’Ursel aan Gasparri. Uitdrukking van de wensen van de regering. Rome, 21 juni 1921.
209
17-18. Nicotra aan Gasparri (1166). Over de kwestie Eupen-Malmédy. Klacht van minister Jaspar dat de clerus van Eupen-Malmédy zich ondanks de beslissing van de Heilige Stoel, de instructies van Keulen blijft volgen. Brussel, 11 juli 1921. 19-21. Kopie. Note Verbale. Belgisch ministerie van Buitenlandse zaken. Over de houding van de clerus in de Oostkantons. Brussel, 30 juni 1921. 22.
Generaalvikariat aan Nicotra. Verzending oorkonde Nicolas Reuter. Keulen, 6 juli 1921.
23.
Oorkonde. Nicolas Reuter, parochiaal vicaris in Büsbach.
24.
Nicotra aan Gasparri (1172). Eupen-Malmédy. Het aartsbisschop Keulen blijft autoriteit uitoefenen over het afgescheurde diocees. De Belgische regering wil dat paal en perk wordt gesteld aan deze illegitieme inmenging. Brussel, 13 juli 1921.
25.
Baron de Woelmont aan Gasparri (181). Keulse beïnvloeding van de clerus in de Oostkantons. Rome, 15 juli 19211.
26-27. Kopie. Baltia aan Carton de Wiart. Over incidenten bij een ceremonie in het kamp van Elsenborn, waarbij priester Kerp zijn trouw aan Keulen uitsprak. Malmédy, 21 juni 1921. 28.
Verzending Note Verbale van de Belgische regering over Eupen-Malmédy. Nieuwe klachten over de Keulse inmenging en verzoek snel over te gaan tot de pulicatie van de oprichtingsbullen van het bisdom, dat aeque principaliter met Luik verbonden moet zijn. Brussel, 18 juli 1921.
29-31. Ministerie van Buitenlandse Zaken. Note Verbale. Brussel, 17 juli 1921. 32-33. Minuut Gasparri aan De Lai. Dringend overgaan tot de oprichting van het diocees, aeque principaliter met Luik te verbinden. Rome, 20 juli 1921. 34.
Minuut Gasparri aan Nicotra. De Congregatie van het Consistorie werd opgedragen voort te maken met het opmaken van de bullen. Rome, 25 juli 1921.
35.
Schulte aan Gasparri. Over het risico dat parochies succursalen worden in het Belgische systeem. Keulen, 13 augustus 1921.
36-37. Mgr. David aan Gasparri. Over de vervelende kwestie Eupen-Malmédy. Bonn, 16 augustus 1921. 38-39. Vogt aan Nicotra. Incl. Italiaanse vertaling. Dringt aan op samenwerking met Keulen. Keulen, 17 augustus 1921.
210
40.
Beyens aan Pizzardo. De toestand dreigt uit de hand te lopen als de afscheuring niet snel een voldongen feit wordt. Rome, 4 september 1921.
41.
Cijfertelegram 70. Nicotra aan Gasparri. Dringt na gesprek met minister van Buitenlandse zaken Jaspar opnieuw aan op de regeling van Eupen-Malédy. Brussel, 6 september 1921.
42.
Beyens aan Pizzardo. De situatie in Eupen-Malmédy is zodanig verslechterd, dat de koning aandringt om snel over te gaan tot de publicatie van de officiële bullen. Rome, 7 september 1921.
43-44. Nicotra aan Gasparri (1227). Over de kwestie Eupen-Malmédy. Moest zich verdedigen tegen de vraag van Jaspar waarom de lang beloofde bullen uitblijven. Brussel, 7 september 1921. 45-46. Rutten aan Nicotra. Het regent klachten uit de regio Eupen-Malmédy. De clerus weet niet meer naar wie te luisteren en zo is een heus ecclesiastisch machtsvacuüm ontstaan. Luik, 5 september 1921. 47.
Minuut Gasparri aan Nicotra. Verzending van de bullen. Rome, 9 september 1921.
48-49. Minuut Gasparri aan Schulte. Met de verzending vna de oprichtingsbullen voor het diocees EupenMalmédy heeft de Heilige Stoel de toestand willen pacificeren. Rome, 10 september 1921. 50-51. Nicotra aan Gasparri (1233). Ontvangstbevestiging bullen Eupen-Malmédy. Brussel, 16 september 1921. 52.
Schulte aan Gasparri. Verzending van een brief van dekens van Eupen, Malmédy en St. Vith. Keulen, 21 september 1921.
53.
Kopie. Rondzendbrief Schulte aan de dekens van Eupen, Malmédy en St. Vith.
54-55. Persoonlijke brief Schulte. Keulen, 23 september 1921. 56.
Minuut Pizzardo aan Chr. Jordan. Legitimering van de beslissing inzake Eupen-Malmédy. Rome, 4 oktober 1921.
57.
Jordan aan Pizzardo. Ontvangstbevestiging. Rome, 5 oktober 1921.
58.
Minuut Gasparri aan Nicotra. Ontvangstbevestiging. Rome, 10 oktober 1921.
59.
Baron de Woelmont aan Gasparri. Dankbetuiging. Rome, 12 oktober 1921.
60-61. Bijlage. Krantenartikel. Henri Davignon, “l’annexion religieuse de Malmédy”. Le Courrier du Soir. 16 oktober 1921. 211
179 2.
Latijnse nota van de Duitse legatie bij de Heilige Stoel.
3-4.
Nicotra aan Gasparri (1284). Over de oprichting van het nieuwe diocees van Eupen en Malmédy. De bullen, overgebracht door Mgr. Centoz, werden overhandigd aan de Belgische eerste minister en minister van buitenlandse zaken. Mgr. Rutten werd met veel bombarie ontvangen in de Oostkantons. Bevat krantenknipsel: “L’intronisation de Mgr. Rutten”. La Libre Belgique, 15 oktober 1921. Brussel, 18 oktober 1921.
5.
Minuut Gasparri aan Nicotra. Ontvangstbevestiging. Rome, 28 oktober 1921.
6.
Minuut Gasparri aan De Lai. Cheque van 5000 fr. Als taks voor de bullen van de oprichting van het nieuwe bisdom Eupen-Malmédy. Rome, 26 oktober 1921.
7-8.
Beyens aan Gasparri. De houding van Schulte wekt de ergernis op van de Belgische regering. De aartsbisschop, die geen enkele jurisdictie meer heeft over Eupen-Malmédy, verstuurde een rondzendbrief, waarin hij de priesters in de Oostkantons de inhoud van een brief van de Duitse minister van buitenlandse zaken Simon communiceerde. Volgens deze laatste verdienen de priesters in de zone een schadevergoeding en moet er op toegezien worden dat zij geen enkele hinder ondervinden bij een eventuele terugkeer van het territorium in Duitse handen. De Duitse beloftes ondermijnen de acties van de Belgische regering om de bevolking aan zich te hechten. De Belgische regering kan dus niet langer de Duitse priesters tolereren, die haat en vijandigheid tegen de staat prediken. Rome, 12 november 1921.
9.
Nicotra aan Gasparri (1308). Verzending nota ministerie van Buitenlandse zaken. Brussel, 10 november 1921.
10.
Bijlage. Kopie. Jaspar aan Nicotra (6122). Verzending nota, over te dragen aan de Heilige Stoel. Brussel, ongedateerd.
11.
Minuut Gasparri aan Nicotra. Ontvangstbevestiging. Rome, 21 november 1921.
12.
Minuut Gasparri aan Beyens. De Heilige Stoel, die hevig verlangt dat de neuzen in de regio EupenMalmédy in dezelfde richting kijken, heeft uitleg gevraagd over het incident aan Karl Jozef Schulte. Rome, 21 november 1921.
13.
Minuut Gasparri aan Pacelli. Verzending nota Beyens. Verzoek Schulte te interpelleren, teneinde Duitse priesters in de Oostkantons te kunnen laten blijven. Rome, 21 november 1921.
14.
Pacelli aan Gasparri (22578). Over het diocees Eupen en Malmédy. Communiceert het antwoord van Schulte. München, 6 december 1921.
212
15-16. Schulte aan Pacelli. De aartsbisschop wilde de priesters van de dekenijen St. Vith, Eupen en Malmédy geruststellen. Zij vreesden immers dat ze schade zouden leiden wanneer de kerkelijke en politieke situatie zou kenteren. Keulen, 3 december 1921. 17.
Bijlage 1. Priestervergadering van Ligneuville. Uitdrukking van de vrees van de clerus over het gevaar van de annexatie voor hun geestelijke en tijdelijke rechten. Verzoeken interventie van de aartsbisschop in Rome en bij de Duitse overheid. 1 augustus 1921.
18.
Bijlage 2. Fragment uit een gezamenlijke brief van de clerus van de dekenij St. Vith. Vragen garanties van de Duitse overheid.
19-20. Bijlage 3. Rosen aan Schulte. Rosen verleent de gevraagde garanties. Berlijn, 29 augustus 1921. 21-22. Bijlage 4. Latijnse brief Schulte aan de dekens van Eupen, Malmédy en St. Vith. Communiceert de garanties van Rosen. Keulen, 20 september 1921. 23.
Bijlage 5. Rutten aan Schulte. Verschillende priesters uit de Oostkantons willen Duitser blijven en terugkeren naar het aartsbisdom Keulen. Ze vragen hun “exeat”. Rutten kan dit enkel verlenen wanneer er andere priesters de vacante posten kunnen invullen. Luik, 19 november 1921.
24.
Bijlage 6. Schulte aan Rutten. Vindt geen priesters die naar Eupen-Malmédy willen trekken, omdat ze daar in hun rechten worden gefnuikt. Keulen, 24 november 1921.
25-28. Schulte aan Benedictus XV. Deelt zijn blijdschap mee over de regeling van de zaak EupenMalmédy. Er werd zo een einde gesteld aan de onzekerheid. Keulen, 19 december 1921. 29.
Minuut Gasparri aan Pacelli. Ontvangstbevestiging. Rome, 21 december 1921.
30-31. Minuut Beyens aan Gasparri. Toelichting bij de motieven van Schulte. Rome, 19 januari 1922.
352. Klacht van de parochianen van Herbesthal tegen de aanstelling van de germanofobe priester Thunus. 1921. 33-34. Jacob Hagemann en andere parochianen van Herbesthal aan Gasparri. Klacht tegen de aanstelling van priester Thunus, die ervan wordt beticht haatgevoelens te koesteren tegenover Duitsers. Herbesthal, 28 januari 1921. 35.
Minuut Gasparri aan Nicotra. De nuntius moet uitzoeken wat er van de klachten aan is.
36.
Ricordo. Nr. 17536 toegewezen aan de substituut van het staatssecretariaat op 8 juli 1921.
37.
Keulse nota over de klachten van de bevolking van Herbesthal, ten gevolge van de aanstelling van de anti-Duits geachte (“tedescofobo”) priester Thunus.
213
353. Klachten van het Nederlandse episcopaat tegen huwelijksdispensaties die internuntius Nicotra er heeft verleend. 1921. 39.
Raffaele Merry del Val aan Pietro Gasparri. Klachten van de aartsbisschop van Utrecht en de bisschop van Haarlem over verleende dispensatie voor huwelijken van niet-katholieken door internuntius Nicotra. Rome, 3 maart 1921.
40-41. Nicotra aan Gasparri. Verzending Pro-Memoria dat hij voor het Heilig Officie liet opstellen, ter zijner verdediging. Brussel, 26 maart 1921. 42-47. Bijlage. Nuntiatuur Brussel. Pro-Memoria. Over de klachten van Diepen en Callier. 48.
Minuut Gasparri aan Nicotra. Houdt rekening met de verklaringen die Nicotra voor zijn gedrag heeft gegeven. Brussel, 4 april 1921.
49.
Kopie. H. Van de Wetering aan Nicotra. De dispensatie voor het huwelijk van de zoon van minister van openbare werken Koenig met de dochter van de arts van de bisschop van ‘s-Hertogenbosch, was, daar is Van de Wetering van overtuigd, niet de schuld van Nicotra, maar van zijn zaakgelastigde. Utrecht, 31 maart 1921.
50.
Minuut Gasparri aan Nicotra. Ontvangstbevestiging. Rome, 27 april 1921.
51.
Kopie. Raffaele Merry del Val aan Sebastiano Nicotra. Intrekking faculteit huwelijksdispensatie. Rome, 4 april 1921.
52.
Kopie. Nicotra aan Raffaele Merry del Val. Zal de instructies van het Heilig Officie met de meest scrupuleuze trouw opvolgen. Brussel, 16 april 1921.
53.
Nicotra aan Gasparri (1078). Verzending documenten over de beschuldigingen die het Heilig Officie tegen hem uit. Brussel, 16 april 1921.
214
180 354. Jaarlijkse bisschoppenconferentie. 1921. 2.
Nicotra aan Gasparri (1190). Over de jaarlijkse bisschoppenconferentie. Brussel, 29 juli 1921.
3.
Bijlage. Réunion Annuelle des Evêques. Lijst besproken thema’s. 26-27 juli 1921.
4-8.
Acta Congregationis Prosynodalis. RR. AA. DD. Decanorum Dioecesis Brugensis. Brugge, 10 mei 1921.
355. Verzoekschrift van pater Charles Beurms t.v.v. Filippijnse missie van Pugo-Tubao. 1921. 10.
Albert Missonne aan Borgongini. Verzending verzoekschrift pater Charles Beurms. Rome, 6 augustus 1921.
11-12. Charles Beurms aan Benedictus XV. Verzoek bijdrage in salarissen van Filippino’s. Pugo-Tubao, s.d. 13.
Benedictus XV aan Charles Beurms. De Heilige Vader las met vreugde over de bloeiende staat tot waar de scheutisten de katholieke school in Scheut, met Gods hulp, hebben kunnen verheffen en belooft assistentie. Rome, 22 augustus 1921.
356. Duitse klacht over de anti-Duitse propaganda in België. 1921. 15.
Jordan aan Pizzardo. Verzending nummer “Patriote illustré”. Rome, 1 september 1921.
16.
“A proposito di un viaggo del Card. Mercier in Polonia”. Osservatore Romano, 29/30 augustus 1921.
17-24. Bijlage. “Le Patriote Illustré”, 26 juni 1921. Op de frontpagina: een foto van de vernielde Leuvense universiteitsbibliotheek, met het opschrift “Ici finit la culture allemande”. Op de voorgrond kardinaal Mercier en de toekomstige Mikado Hiro-Hito. 357. Duitse klacht over de bezetting van een franciscaans huis in Aken door Belgische militairen. 1921. 26.
Athanasius Wietmann aan Gasparri. Over de Belgische militaire bezetting in Aken van het huis van de arme broeders van Franciscus Séraphico. Bleyerheide, 1 oktober 1921.
27.
Minuut Gasparri aan Beyens. Over de bezetting van het huis van de arme broeders van Franciscus Séraphico. Rome, 19 oktober 1921.
28.
Minuut Gasparri aan Beyens. Over de bezetting van het huis van de arme broeders van Franciscus Séraphico. Rome, 19 oktober 1921.
29.
Beyens aan Gasparri. Op het ogenblik dat de broeders het pand aankochten, was het al deels onteigend door de Belgische regering die er een kanoor in hield. De religieuzen lieten het lang leeg
215
staan en de militairen hebben dan ook maar het andere gedeelte van het pand in beslag genomen, maar het wordt nu terug overgebracht aan de eigenaars. Rome, 10 december 1921. 30.
Gasparri aan Beyens. Ontvangstbevestiging. Rome, 20 december 1921.
358. Belgische regering schuift Mgr. Classe vooruit als apostolisch vicaris voor Kivu. 1921. 32.
Beyens aan Gasparri (319). Belgische regering adviseert pensionering Mgr. Hirth, apostolisch vicaris van Kivu. Pleit voor de benoeming van Mgr. Classe, witte pater en al een twintigtal jaar missionaris in Rwanda, als opvolger. Door zijn grote intelligentie, goede relaties met de Belgische administratie in de mandaatgebieden en grote toewijding aan de verspreiding van het katholieke geloof, de aan te bevelen man bij de Propaganda Fide. Rome, 23 december 1921.
33.
Minuut Gasparri aan Beyens. Ontvangstbevestiging. Rome, 28 december 1921.
34.
Minuut Gasparri aan Van Rossum. Verzending aanbeveling Classe. Rome, 29 december 1921.
359. Het Belgisch koningspaar op Audiëntie bij Benedictus XV. 1921-1922. 36.
Senato del Regno. Ufficio di Presidenza aan Gasparri. Rome, 8 februari 1921.
37.
Cijfertelegram 67. Nicotra aan Gasparri. Het Belgische koninklijke paar verzoekt een pauselijke audiëntie en wil protocollaire instructies om niets te doen wat de Heilig Vader kan ontstemmen. Brussel, 15 februari 1921.
38-41. Minuut Gasparri aan Nicotra. Rome, 18 februari 1921. 42-43. Nicotra aan Gasparri (1296). De nuntius had een uiterst geheime audiëntie met de Belgische vorst. Koning Albert vroeg behalve aanwijzingen voor het protocol ook of hij, als katholieke vorst op bezoek in Rome, niets kon betekenen voor de toenadering tussen Vaticaan en Quirinaal. De nuntius riposteerde, na erop te hebben gewezen niet bevoegd te zijn in de materie, dat een interventie van een vorst van zijn kaliber zeker indruk zou maken. Hij voegde er aan toe dat een oplossing enkel mogelijk was indien de absolute, reële en objectieve onafhankelijkheid, vrijheid en soevereiniteit van de Heilige Vader werd gegarandeerd. Brussel, 23 oktober 1921. 44.
Minuut Gasparri aan Nicotra. Ontvangstbevestiging. Rome, 4 november 1921.
45.
Cijfertelegram 71. Nicotra aan Gasparri. De Belgische vorst wil op 31 januari aankomen in Rome en bezoek brengen aan de paus, maar vraagt zich af of deze hem die dag kan ontvangen. [In margine is aangegeven dat op dit telegram positief werd geantwoord]. Brussel, 26 december 1921.
216
46-47. Krantenartikels over het Belgische koningshuis, verzameld door L’Eco della Stampa, Milaan. Geruchten over een nakend huwelijk tussen de Italiaanse Prinses Yolande en Leopold, Hertog Van Brabant, kroonprins van België. Deze worden heftig ontkracht door het Hof. 48.
Nicotra aan Gasparri (1381). Over het bezoek van het Belgische vorstenpaar aan Rome. Brussel, 10 januari 1922.
49.
Nicotra aan Gasparri (1387). Over een gesprek dat de nuntius met het vorstenpaar, ter gelegenheid van een bal in het koninklijk paleis. Brussel, 17 januari 1922.
217
