Verhalend ontwerp Anne Frank
© Linda de Vries (2010/2011)
Het draaiboek Episodes
Sleutelvragen
Leeractiviteiten
Klassenorganisatie
Middelen en materialen
Aandachtspunten voor kwaliteit
Episode 1
Wat zou er in de koffer zitten?
De kinderen maken kennis met het leven van Anne Frank.
De kinderen zitten bij oma in de kring.
Oude koffer met daarin materialen over Anne Frank en materialen uit de tijd van de WO2.
Ik moet me goed inleven in de rol van een oma.
Oma op bezoek met een koffer
Wat willen de kinderen nog meer weten over Anne Frank?
De kinderen kunnen onderzoeksvragen bedenken.
Hoe kunnen we oma helpen?
De kinderen mogen informatie opzoeken via de computer en in de boeken uit de koffer.
Kleding + materialen voor oma. www.annefrank.org Stift + papier
Episode 2 Onderduiken!
Hoe zou de onderduikplaats van de kinderen eruit zien? Wat zouden de kinderen meenemen in hun koffer als ze moesten onderduiken?
De kinderen maken kennis met hoe het is om ondergedoken te zitten. De kinderen kunnen zich een voorstelling maken van angst en onvrijheid.
De kinderen zitten op hun eigen plaats in groepjes. Ze moeten het bord goed kunnen zien. In de gemeenschapsruimte gaan de kinderen knutselen.
De koffer + materialen. Het Klokhuis – Anne Frank deel 1.
Zoveel mogelijk uit de kinderen laten komen en op de reacties van de kinderen in gaan.
Kosteloos materiaal om mee te knutselen + lijm/scharen.
De kinderen weten enkele gebeurtenissen uit de WO2 in Nederland. © Linda de Vries
Episodes
Sleutelvragen
Leeractiviteiten
Klassenorganisatie
Middelen en materialen
Aandachtspunten voor kwaliteit
Episode 3
Waarom was voor Anne Frank haar dagboek zo belangrijk?
De leerlingen ervaren hoe het is om een dagboek bij te houden.
De kinderen zitten op hun eigen plaats in groepjes.
Het dagboek: ‘Het Achterhuis’ van Anne Frank.
Ingaan op wat de kinderen inbrengen.
Een dagboek
Hoe zou het zijn om een dagboek bij te houden?
De kinderen maken kennis met het leven van Anne Frank in de tijd van de WO2
Het Klokhuis, Anne Frank deel 2.
Ik moet me goed inleven in de rol van oma.
Dagboekschrift Kleding oma
Hebben de kinderen oma goed geholpen?
© Linda de Vries
Onderwijsverhaal Episode 1: Oma op bezoek met een koffer Verhaallijn: Er komt zomaar een verwarde oma de klas in met een rollator en een grote bruine koffer. De koffer lijkt heel erg oud. Oma vraagt of ze wel in de goede klas is en vertelt dat ze op zoek is naar groep vijf. Ze vraagt de kinderen bij haar in de kring en begint te vertellen dat ze laatst de zolder was opgegaan om wat spullen op te ruimen. Haar man wilde altijd alles bewaren. Ze was er al een hele tijd niet meer geweest, dus ze had geen idee van wat er allemaal nog op de zolder stond. Tussen alle rommel op de zolder vond ze een bruine koffer. Wat had ze daar ook al weer ingestopt? Ze maakt de koffer open en komt de spullen tegen van een meisje dat in de oorlog heeft geleefd. Dit meisje is nu in erg veel landen bekend. Sommige spullen zijn al heel erg oud. Andere spullen uit de koffer heeft ze in de loop van de tijd verzameld. Hoe komt het dat dit meisje zo bekend is geworden in zoveel landen en dat we zoveel over dit meisje weten? Zouden de kinderen haar meer informatie kunnen geven? Als oma vertelt dat ze benieuwd is naar wat de kinderen al over Anne Frank weten, zullen er vast al veel vingers de lucht in gaan. In de koffer zullen de kinderen een werkblad van een woordweb kunnen vinden over Anne Frank. Hier kunnen ze de dingen die ze al weten op schrijven. Ook zal er het een en ander uitgezocht moeten worden over Anne Frank. Wat zouden de kinderen over haar te weten willen komen? Ook hier zullen vast al veel vingers de lucht in gaan. Deze dingen schrijven we allemaal op een papier. Daarna zet oma de kinderen hier vlot mee aan het werk. Ze vertelt dat ze aan het eind van de week wel even terug komt om te kijken wat de kinderen allemaal geleerd en gemaakt hebben.
© Linda de Vries
Verloop van de les: Op maandagmiddag kom ik verkleed als oma de klas binnen. Ik heb een oude bruine koffer bij mij. Ik geef de juf een hand en vraag of in dit lokaal de kinderen van groep 5 zitten en vraag of ik ze even mag storen. De kinderen zullen vast direct enthousiast zijn. Ik vraag of ze om mij heen komen zitten en leg de koffer in het midden. Ik vertel dat ik laatst de zolder op ben geweest om wat spullen op te ruimen, omdat mijn man altijd van alles bewaarde. Ik vertel dat ik al een hele tijd niet op de zolder was geweest, dus ik had geen idee van wat er allemaal nog stond. Tussen alle rommel vond ik de bruine koffer. Wat zou er in de koffer zitten? Ik vertel dat er in de koffer hele waardevolle spullen zitten. Sommige spullen zijn al heel erg oud, dus we moeten er erg voorzichtig mee zijn. Ik vraag aan iemand van de kinderen of hij/zij de koffer open wil maken. We bekijken samen de spullen. Weten de kinderen wat voor spullen het zijn? Wat weten de kinderen al over Anne Frank? (Woordweb). Wat zouden ze nog over Anne Frank willen weten? De kinderen bedenken leervragen. Deze leervragen gaan de kinderen in groepjes onderzoeken. De vragen komen op het wandfries. De komende week gaan de kinderen over Anne Frank werken. Ik zeg dat ik aan het eind van de week wel weer terug kom om de koffer op te halen. Ik vertel dat ik erg benieuwd ben wat de kinderen dan allemaal hebben geleerd en hebben gemaakt. Ik zet de kinderen vlot aan het werk en verlaat dan het klaslokaal als oma. Even later kom ik als ‘juf’ de klas binnen en help ik de kinderen verder.
© Linda de Vries
Episode 2: Onderduiken! Verhaallijn: Gisteren is oma langs geweest met een koffer. Hierin zitten allerlei materialen die te maken hebben met het leven van Anne Frank, waaronder materiaal over het Achterhuis. Vanaf maandagochtend 6 juli 1942 zitten Anne Frank en haar familie ondergedoken in het Achterhuis. De schuilplaats is op dat moment nog niet helemaal klaar. Overal staan nog spullen in dozen. De onderduikers maken meteen gordijnen, want de buren mogen natuurlijk niets zien. Daarna beginnen ze met het uitpakken en inruimen van de spullen. De familie Frank woont in twee kamers op de tweede etage. De familie Frank zijn niet de enige die ondergedoken zitten in het Achterhuis. De familie Van Pels arriveert een week later in het Achterhuis. Anne vindt dat prettig, want er zijn dan meer mensen om mee te praten. De familie Van Pels woont op de derde etage. De slaapkamer van het echtpaar Van Pels is overdag de woon- en eetkamer. Daarnaast is de kamer van Peter van Pels. Via Peters kamer komen de onderduikers op de zolder, waar de voedselvoorraad opgeslagen wordt. In november 1942 komt er nog een achtste onderduiker bij: Fritz Pfeffer. Hij is een kennis van de familie Frank en de familie Van Pels. Vanaf dat moment slaapt Margot Frank bij haar ouders op de kamer en dele Anne Frank en Fritz Pfeffer het kamertje ernaast. De onderduikers weten in juli 1942 nog niet dat zij meer dan twee jaar in de schuilplaats door zullen moeten brengen. Al die tijd zullen zij het donkere, vochtige achterhuis moeten delen. Verloop van de les: Vandaag laat ik het filmpje Anne Frank deel 1 van Het Klokhuis zien. In dit filmpje is achtergrondinformatie te zien over Anne Frank. Hier praat ik over met de kinderen. Daarna ga ik het hebben met de kinderen over onderduiken. Stel je voor. Je bent net als Anne Frank joods, je hele familie is joods en je leefde in de tijd van de Tweede Wereldoorlog. Je mag nergens meer komen. Je moet onderduiken en een veilige schuilplaats zoeken. Als onderduiker ben je altijd in gevaar, je moet heel voorzichtig zijn zodat je niet wordt ontdekt. Dat is best gek: je leeft wel, maar voor de buitenwereld besta je niet. Eigenlijk ben je een soort gevangene. Je mag niet zomaar de straat op, naar de film of naar de markt. Naar welke plek zou jij toe gaan? Hoe zou jou onderduikplaats eruit zien? De kinderen tekenen/knutselen zelf een onderduikplaats. Wat zou je allemaal mee willen nemen naar de onderduikplaats? Als verwerking van deze les laat ik de kinderen een onderduikplaats knutselen van kosteloos materiaal.
© Linda de Vries
Episode 3 Een dagboek Verhaallijn: Tijdens de vorige episodes komen de kinderen erachter dat Anne Frank op haar onderduikadres in een dagboek schrijft. Dit dagboek heeft Anne voor haar dertiende verjaardag van haar ouders gekregen. Anne vindt het in het begin een beetje vreemd om in een dagboek te schrijven. Ze heeft geen vriendin met wie zij over alles kan praten en schrijft daarom in haar dagboek uitgebreide brieven aan een verzonnen vriendin: Kitty. Het dagboek gaat mee naar de schuilplaats. In het achterhuis ontwikkelt Anne zich van kind tot jonge vrouw. Ze denkt steeds meer na over het leven en schrijft in haar dagboek over haar ideeën. Anne houdt in het achterhuis niet alleen een dagboek bij. Ze schrijft ook korte verhalen en verzamelt mooie zinnen van andere schrijvers in een schrift. Anne wil graag dat haar dagboek na de oorlog als roman wordt uitgegeven. Ze begint daarom met herschrijven. Maar Anne krijgt het niet af. Voordat ze klaar is, wordt ze ontdekt en gearresteerd. Verloop van de les: Ik vertel dat ik de boeken uit de koffer aan het doorbladeren was en dat er toen een aantal brieven uit de boeken zijn gevallen. Het zijn dagboekfragmenten van Anne Frank. Wat weten de kinderen allemaal al over het dagboek? Daarna deel ik de fragmenten uit. De kinderen mogen de fragmenten even bekijken en lezen. Daarna vertel ik het bovenstaande verhaal. Hierna laat ik het filmpje Anne Frank, deel 2 zien van Het Klokhuis. In dit filmpje gaat het ook over het dagboek van Anne Frank. Waarom was voor Anne Frank haar dagboek zo belangrijk? Hebben de kinderen zelf ook een dagboek of zouden ze aan een dagboek willen beginnen? Anne Frank noemde haar dagboek Kitty, hoe zouden de kinderen hun dagboek noemen? Waarom was het voor Anne Frank zo belangrijk om haar dagboek in boekvorm uit te brengen? Verder bespreek ik met de kinderen of ze antwoord hebben gekregen op de vragen die ze hebben bedacht tijdens episode 1. Omdat de kinderen het altijd erg leuk vinden om een quiz te doen, heb ik een quiz gemaakt over Anne Frank. Deze ga ik dus doen met de kinderen. Zo kan ik ook meteen kijken wat ze allemaal weten en hebben geleerd. Verder ga ik het met de kinderen hebben over het dagboek van Anne Frank. Ik ga het volgende aan de kinderen voorleggen: Stel je voor, je bent net als Hanneli een hele goede vriend(in) van Anne Frank. Je wilt haar graag helpen, dingen vragen, dingen vertellen of dingen zeggen. Wat zou je haar dan willen zeggen? De kinderen mogen een brief schrijven naar Anne Frank. Dit kunnen ze schrijven op het werkblad uit de koffer (zie bijlage). Zodra de kinderen goed aan het werk zijn, verkleed ik me weer als oma. Ik kom de klas weer binnen en vraag de kinderen wat ze de afgelopen week allemaal hebben geleerd en gedaan. Aan het eind deel ik de kinderen een dagboekschrift uit waar ze net als Anne Frank hun eigen verhalen in kunnen schrijven.
© Linda de Vries
Organisatie Voorbereiden - Thema/onderwerp bedenken - Activiteiten bedenken per episode + sleutelvragen - Materialen bij de activiteiten zoeken - Oude koffer kopen
Voorbereiding dag 1 - Kleding oma verzamelen - Spullen voor in de koffer bij elkaar zoeken - Materialen over Anne Frank maken/verzamelen - Woordweb opvallend in de koffer leggen
Voorbereiding dag 2 - Knutselmateriaal klaarleggen - Filmpje Klokhuis, Anne Frank deel 1 klaarzetten - Wandfries bijwerken - Onderwijsverhaal (2) bijwerken van episode 1
Voorbereiding dag 3 - Kleding oma klaarleggen - Dagboekfragmenten verzamelen - Dagboekschrift voor de kinderen klaarleggen - Wandfries bijwerken - Klokhuis, Anne Frank, deel 2 klaarzetten - Quiz maken + klaarzetten
Na het verhalend ontwerpen - Spullen in de klas opruimen - Verslag afmaken - Foto’s in het verslag verwerken - Evaluatie, reflectie en leerwinst bijwerken
© Linda de Vries
Wandfries De voortgang van het verhaal wordt bijgehouden op een prikbord of kast in de klas. Dit wordt een ‘wandfries’ genoemd. Een wandfries houdt alles bij wat kinderen tijdens een verhalend ontwerp maken. Alle producten komen op chronologische volgorde in de klas of aan de wand, zodat duidelijk zichtbaar is voor kinderen hoe het verhaal tot nu toe is verlopen. De brieven, vragen, tekeningen, werkstukken, enzovoorts, worden opgehangen en kunnen als afsluiting van het project aan ouders of andere leerlingen worden getoond.
© Linda de Vries
De koffer
© Linda de Vries
Resultaten van de kinderen Alle werkstukken waren helaas nog niet af, maar hieronder is een kleine indruk te zien van de werkstukken die de kinderen hebben gemaakt.
Anne Frank
Gezicht van Anne Frank
Het dagboek van Anne Frank
Een schuilplaats (nog niet af) © Linda de Vries
Bronnen Internet:
www.annefrank.org www.google.nl http://www.webkwestie.nl/anne%20frank/infobronnen.htm http://player.omroep.nl/?aflID=10631567&silverlight=true http://www.123video.nl/playvideos.asp?MovieID=539759 http://www.youtube.com/watch?v=6eEY8XZQSqI (Klokhuis deel 1) http://www.youtube.com/watch?v=nL7pxMmWXoc&feature=relmfu (Klokhuis deel 2)
Boeken:
Anne Frank, Haar levensverhaal met illustraties. Josephine Poole & Angela Barrett. Vertaling uit het Engels: Els Musterd- de Haas. De Eekhoorn, 2005. ISBN: 90-454-1001-X Tijdschrift Anne Frank Herinneringen aan Anne Frank, Miep Gies, uitgeverij Bert Bakker, ISBN: 90 351 0492 7 Het achterhuis, dagboekbrieven, Anne Frank, ISBN: 90 254 6469 6 Draaiboek Verhalend ontwerpen, Wolters-Noordhoff, ISBN 978-90-01-80043-7
© Linda de Vries
