2011

Date de réception

:

25/11/2011

Resumé

C-532/11 - 1 Zaak C-532/11

Resumé van het verzoek om een prejudiciële beslissing overeenkomstig artikel 104, lid 1, van het Reglement voor de procesvoering van het Hof van Justitie Datum van indiening: 19 oktober 2011 Verwijzende rechter: Oberlandesgericht Köln (Duitsland) Datum van de verwijzingsbeslissing: 22 september 2011 Verzoekster, appellante en verweerster in hoger beroep: Susanne Leichenich, Pertegada (Italië) Interveniënt aan de zijde van verzoekster: Dr. Leyh, Dr. Kossow Wirtschaftsprüfungsgesellschaft Keulen

& Dr. Ott KG, Steuerberatungsgesellschaft,

Verweerders, appellanten en verweerders in hoger beroep: 1.

Ansbert Peffekoven, Lindlar

2.

Ingo Horeis, Leverkusen

Voorwerp van de procedure in het hoofdgeding Verpachting van woonboot met ligplaats, die altijd op dezelfde plek als drijvend restaurant werd gebruikt – Rechtmatigheid van de kwalificatie als verpachting van onroerend goed in de zin van artikel 13, B, sub b, van Zesde richtlijn (77/388) – Toepassing van uitzonderingsbepaling in artikel 13, B, sub b, punt 2, van Zesde richtlijn (77/388)

NL

RESUMÉ VAN HET VERZOEK OM EEN PREJUDICIËLE BESLISSING – ZAAK C-532/11

Voorwerp en rechtsgrondslag van het prejudiciële verzoek Uitlegging van het recht van de Unie, artikel 267 VWEU Prejudiciële vragen 1)

Moet artikel 13, B, sub b, van de Zesde richtlijn (77/388/EEG) van de Raad van 17 mei 1977 betreffende de harmonisatie van de wetgevingen van de lidstaten inzake omzetbelasting aldus worden uitgelegd, dat het begrip verpachting en verhuur van onroerende goederen de verhuur omvat van een woonboot, met de bijbehorende ligplaats en aanlegsteiger, die uitsluitend bestemd is om aldaar duurzaam te worden gebruikt als restaurant/discotheek op een afgebakende en identificeerbare ligplaats in het water? Is het voor de beoordeling hiervan van belang op welke wijze de woonboot met de grond is verbonden dan wel welke inspanningen nodig zijn om de aangemeerde woonboot los te maken?

2)

Voor het geval dat de eerste van de hierboven sub 1 gestelde vragen bevestigend wordt beantwoord: Moet artikel 13, B, sub b van de Zesde richtlijn [...] aldus worden uitgelegd, dat het begrip „voertuigen”, dat volgens het arrest van het Hof van Justitie van 3 maart 2005, C-428/02, ook boten omvat, niet van toepassing is op een verpachte woonboot die geen eigen aandrijving (motor) heeft en uitsluitend verpacht is om duurzaam te worden gebruikt op de betrokken plaats is en niet om te worden voortbewogen? Is de verpachting van de woonboot en aanlegsteiger met de daarbij behorende grond- en wateroppervlakte een enkele belastingvrije prestatie, of moet eventueel voor de omzetbelasting onderscheid worden gemaakt tussen de verhuur van de woonboot en de aanlegsteiger?

Ingeroepen gemeenschapsrechtelijke bepalingen Zesde richtlijn (77/388/EEG) van de Raad van 17 mei 1977 betreffende de harmonisatie van de wetgevingen der lidstaten inzake omzetbelasting – Gemeenschappelijk stelsel van belasting over de toegevoegde waarde: uniforme grondslag (PB L 145, blz. 1), in het bijzonder de artikelen 4 en 13, B, sub b. Ingeroepen nationaalrechtelijke bepalingen Bürgerliches Gesetzbuch (Burgerlijk wetboek; hierna: „BGB”), meer in het bijzonder § 94 Umsatzsteuergesetz (Duitse wet op de omzetbelasting; hierna: „UStG”), meer in het bijzonder § 4, punt 12 2

Korte uiteenzetting van de feiten en het procesverloop 1

Verzoekster heeft tegen verweerders een vordering tot schadevergoeding ingesteld, omdat zij haar in verband met de verpachting van een woonboot als drijvend restaurant, genaamd „Rhein-Roxy”, onjuiste belastingadviezen hadden verstrekt.

2

In 1999 heeft verzoekster met de Bondsrepubliek Duitsland een overeenkomst gesloten betreffende het gebruik van een aan haar in eigendom toebehorende grond- en wateroppervlakte gelegen aan de oever van de Rijn in Keulen, teneinde aldaar een botenhuis met aanlegsteiger voor plezierboten en met een restaurant op te zetten en te exploiteren. Ter plaatse ligt de betrokken woonboot al jaren vast aangemeerd zonder verplaatst te zijn. De woonboot is toegankelijk via een loopplank, is voorzien van elektriciteit en water, een riolering en telefoonaansluiting, maar beschikt niet over een motor dan wel een eigen aandrijving.

3

Bij overeenkomst van 1 februari 2000 heeft verzoekster de woonboot samen met de aanlegsteiger voor het verhuren van ligplaatsen voor boten verpacht. In § 3 van de pachtovereenkomst is bepaald dat de over de pachtsom verschuldigde belasting over de toegevoegde waarde (hierna: „btw”) wordt berekend volgens het alsdan geldende wettelijke btw-tarief. Door de pachters werd vervolgens echter geen btw betaald, aangezien de hierboven sub 1 genoemde verweerder, de toenmalige belastingconsulent van verzoekster, van mening was dat over de verpachting van de woonboot geen btw verschuldigd was volgens § 4, punt 12, sub a, UStG, omdat de woonboot gelijk moest worden gesteld met een met de grond verbonden gebouw. De woonboot werd eerst als restaurant en later als discotheek gebruikt. Of de pachters de aanlegsteiger ook voor de volgens de overeenkomst toegestane verhuur van ligplaatsen voor boten heeft gebruikt, is niet bekend.

4

Bij een bijzondere btw-controle kwam het Finanzamt (belastingdienst) dat voor verzoekster bevoegd was, tot de conclusie dat over de verpachting van de woonboot in de jaren 2000 tot en met 2003 omzetbelasting betaald had moeten worden. § 4, punt 12, sub a, UStG was niet van toepassing, omdat de woonboot geen onroerend goed in de zin van die bepaling was. Aan verzoekster zijn derhalve btw-aanslagen voor de voormelde jaren opgelegd ter hoogte van in totaal 8 250,92 EUR, te vermeerderen met de daarover verschuldigde rente.

5

De inmiddels voor verzoekster werkzame belastingconsulent, een vennoot van het aan haar zijde interveniërend belastingadvieskantoor, heeft tijdig bezwaar gemaakt tegen de btw-aanslagen, maar trok zijn bezwaar later in, aangezien hij het standpunt van het Finanzamt juist achtte.

6

Verzoekster vordert van verweerders vergoeding van de vastgestelde btwbedragen, te vermeerderen met de daarover verschuldigde rente, alsmede vergoeding van de door haar gemaakte belastingadvies-, rechtsbijstands- en 3

RESUMÉ VAN HET VERZOEK OM EEN PREJUDICIËLE BESLISSING – ZAAK C-532/11

overige kosten. Zij meent dat verweerders hun verplichtingen uit hoofde van de belastingadviseringsovereenkomst hebben geschonden, doordat zij de verpachting van de woonboot ten onrechte als een belastingvrije prestatie hadden beschouwd. 7

Het Landgericht heeft in eerste instantie de vordering grotendeels toegewezen. Het overwoog dat verzoekster recht op schadevergoeding had jegens verweerders wegens onjuist advies, aangezien over de verpachting van de boot omzetbelasting betaald had moeten worden. De boot is geen onroerend goed, noch een wezenlijk bestanddeel van een onroerend goed, nu er geen vaste verbinding met de grond is. Ook met inachtneming van het arrest van het Hof van 16 januari 2003, Maierhofer (C-315/00, Jurispr. blz. I-563), volgens welk arrest het begrip onroerend goed gemeenschapsrechtelijk moet worden uitgelegd, is er geen vrijstelling van de omzetbelasting. Het Hof achtte het prefabgebouw, het onderwerp van zijn uitspraak, niet roerend, aangezien voor de demontage hiervan acht personen gedurende tien dagen moesten worden ingezet. Op grond van de door het Landgericht gehouden getuigenverhoor staat echter vast dat de boot, weliswaar met enige voorbereiding en met behulp van vakkundig personeel, binnen enkele uren verplaatst zou kunnen worden. Bijgevolg is de boot roerend en kan deze niet als onroerend in de zin van artikel 13, B, sub b, van de Zesde richtlijn worden aangemerkt.

8

Tegen de uitspraak van het Landgericht hebben zowel verzoekster als verweerders beroep ingesteld bij de verwijzende rechter. Verzoekster vordert de veroordeling van verweerders tot betaling van de door het Landgericht niet toegewezen schadeposten. Verweerders vorderen vernietiging van de uitspraak van het Landgericht en afwijzing van de schadevordering. Zij voeren onder meer aan dat het Landgericht het Hof had moeten vragen om de kenmerken van een onroerend goed te verduidelijken. Bovendien had de belastingconsulent van verzoekster de kansrijke bezwaarprocedure moeten doorzetten.

9

Op 1 september 2011 heeft het belastingadvieskantoor, dat de bezwaarprocedure voor verzoekster had gevoerd, zich in het geding gevoegd naar aanleiding van verzoeksters vrijwaringsoproep. Het stelt zich op het standpunt dat het bij de verpachting van de woonboot, zijnde een drijvende constructie, om een aan de omzetbelasting onderworpen handeling gaat, aangezien de boot, nu er geen vaste verbinding met de grond is, niet onder het begrip verpachting van een onroerend goed valt. De boot zou dan ook als voertuig in de zin van artikel 13, B, sub b, van de Zesde richtlijn moeten worden aangemerkt. Korte uiteenzetting van de motivering van de verwijzing Nationale bepalingen

10

§ 4 UStG voorziet op de voet van artikel 13 van de Zesde richtlijn in belastingvrijstellingen voor bepaalde leveringen en andere prestaties, onder andere voor de verhuur en verpachting van onroerende goederen (§ 4, punt 12, sub a). Of 4

er sprake is van een onroerend goed in de zin van het UStG, wordt in beginsel bepaald door § 94 BGB. Volgens § 94, lid 1, eerste zin, behoren tot de wezenlijke bestanddelen van een gronderf de vast met het erf of de grond verbonden zaken, in het bijzonder gebouwen. Prejudiciële vragen 11

§ 4, punt 12, sub a, UStG, dat op artikel 13, B, sub b, van de Zesde richtlijn berust, moet volgens de rechtspraak van het Hof autonoom in het licht van de met de vrijstelling nagestreefde doelstelling worden uitgelegd (zie arresten van 4 oktober 2001, „Goed Wonen”, C-326/99, Jurispr. blz. I-6831, punt 55, en 18 november, Temco Europe, C-284/03, Jurispr. blz. I-11237). Blijkens artikel 13, B, sub b, van de Zesde richtlijn wenste de gemeenschapswetgever dat de verhuur van roerende goederen aan de belasting onderworpen bleef, in tegenstelling tot de verhuur van onroerend goed, die in beginsel vrijgesteld dient te zijn (zie reeds aangehaald arrest Maierhofer, punt 29).

12

Het Hof heeft in talrijke arresten het begrip verhuur van onroerende goederen in de zin van artikel 13, B, sub b, van de Zesde richtlijn omschreven als het door de eigenaar van een onroerend goed onder bezwarende titel en voor een overeengekomen tijdsduur aan de huurder verleende recht, dit onroerend goed te gebruiken en ieder ander van het genot van dat recht uit te sluiten (zie enkel reeds aangehaalde arresten „Goed Wonen”, punt 55, en Temco Europe, punt 19, alsmede arrest van 3 maart 2005, Fonden Marselisborg Lystbådehavn, C-428/02, Jurispr. blz. I-1527). Bij de verhuur of verpachting van onroerende goederen moet onmiskenbaar voorop staan dat het gebruik van het onroerend goed voor een niet onaanzienlijke tijdsduur wordt overgedragen. De gebruiker moet het onroerend goed, met uitsluiting van derden, vrijwel als eigenaar mogen gebruiken. Het begrip onroerend goed omvat zowel de grond als de gebouwen; als gebouw in die zin geldt volgens artikel 4, lid 3, van de Zesde richtlijn ieder bouwwerk dat vast met de grond is verbonden.

13

Uit de uitlegging van de door verzoekster gesloten pachtovereenkomst komt naar voren dat deze niet alleen betrekking heeft op de woonboot met aanlegsteiger, maar ook op de daarbij behorende grond- en wateroppervlakte. Verzoekster heeft de boot die al jaren op dezelfde plaats ligt, namelijk verpacht voor het uitsluitend en duurzaam gebruik op die plaats. De overeenkomst voorzag er niet in dat de woonboot zou worden verplaatst of op een andere plaats zou worden gebruikt, en dit was noch de wens noch het oogmerk van de overeenkomstsluitende partijen. Een dergelijk gebruik van de woonboot en de aanlegsteiger is onlosmakelijk verbonden met het gebruik van de daarbij behorende grond- en wateroppervlakte.

14

Hiermee verkrijgen de pachters van verzoekster het recht deze oppervlakte te gebruiken en ieder ander van het genot van dat recht uit te sluiten. Dit pleit in het kader van de voorgeschreven gemeenschapsrechtelijke uitlegging ervoor deze 5

RESUMÉ VAN HET VERZOEK OM EEN PREJUDICIËLE BESLISSING – ZAAK C-532/11

overeenkomst in haar geheel als verpachting van een onroerend goed aan te merken. 15

Volgens de rechtspraak omvat het begrip verhuur van onroerende goederen ook de verhuur van ligplaatsen voor het aanmeren van boten in het water, en van plaatsen voor het stallen van boten op de wal. Dat een gebied geheel of gedeeltelijk onder water ligt, staat de kwalificatie ervan als onroerend goed dat verhuurd of verpacht kan worden, niet in de weg (reeds aangehaald arrest Fonden Marselisborg Lystbådehavn, punt 34; zie ook arrest van 25 oktober 2007, CO.GE.P, C-174/06, Jurispr. blz. I-9359, punt 36). Aangezien de voor het gebruik ter beschikking gestelde grond- en wateroppervlakte, waar de woonboot zich duurzaam en plaatsgebonden bevindt, duidelijk zijn afgebakend en niet verplaatsbaar zijn, kan de verpachting van de boot met inbegrip van de daaronder gelegen wateroppervlakte volgens de verwijzende rechter als verpachting van een onroerend goed in de zin van artikel 13, B, sub b, van de Zesde richtlijn worden uitgelegd.

16

Hiervoor pleit ook het feit dat de woonboot al verschillende jaren, volgens verweerders al ongeveer 30 jaar, op dezelfde plek ligt. De woonboot beschikt over een telefoonaansluiting, bekabeling en buizen voor de voorzieningen en intussen zelfs een riolering (die weliswaar pas na de onderhavige overeengekomen pachtduur is aangelegd). De opzet en het doel van de boot is om mensen aldaar duurzaam te laten verblijven. Vanuit die zienswijze zou de woonboot ook als gebouw in de zin van de Zesde richtlijn kunnen worden aangemerkt, waarbij op een wateroppervlakte uiteraard geen sprake kan zijn van een vaste verbinding met de grond zoals die van een gebouw op het land.

17

Voor de uitlegging van de pachtovereenkomst als verpachting van een onroerend goed pleit ook het Engelse recht, dat zich baseert op het Unierecht. Volgens de VAT Act (btw-wet) 1994, Schedule 8, Group 9, Item 2 – Caravans and Houseboats (Verenigd Koninkrijk) zijn de aldaar omschreven woonboten vrijgesteld van omzetbelasting. Voorwaarde voor deze vrijstelling is dat een boot duurzaam wordt gebruikt als woonhuis (adapted for use solely as places of permanent habitation) en niet over een eigen aandrijving beschikt (not having means of, or capable of being readily adapted for, self-propulsion). Dat geldt ook voor de litigieuze woonboot, die weliswaar niet als woonhuis wordt gebruikt, maar wel duurzaam als bouwwerk met het doel om mensen aldaar te laten verblijven. De woonboot heeft geen eigen aandrijving en is ook niet bestemd om te worden voort bewogen. Volgens het Engelse recht zou over de onderhavige verpachting bijgevolg geen omzetbelasting verschuldigd zijn.

18

Twijfelachtig is evenwel of, niettegenstaande de omstandigheid dat de pachtovereenkomst ook betrekking heeft op het gebruik van de grond- en wateroppervlakte, het in het kader van de gemeenschapsrechtelijke uitlegging van belang is dat de op het water drijvende woonboot vast met de grond verbonden moet zijn (zoals bijvoorbeeld paalbouw) om de onderhavige overeenkomst als 6

verpachting van een onroerend goed in de zin van artikel 13, B, sub b, te kunnen aanmerken, dan wel of het voldoende is dat de woonboot overeenkomstig het hiermee beoogde doel bestemd is om duurzaam te worden gebruikt op de betrokken plaats, en deze beoogde plaatsgebondenheid blijkt uit uiterlijke kenmerken (adres, telefoon, bekabeling en buizen voor de voorzieningen enz.). 19

In die context verzoekt de verwijzende rechter om, gelet op het reeds aangehaalde arrest Maierhofer, te verduidelijken of eventueel ook de wijze waarop de woonboot aan de oever of met behulp van een anker is vastgemaakt, van belang is dan wel welke inspanningen nodig zijn om de aangemeerde woonboot los te maken. In hoeverre het losmaken van de aan de wal aangemeerde boot inspanningen vergt, is zijns inziens irrelevant; beslissend acht hij daarentegen dat de overeenkomst in het geheel niet voorziet in een op termijn losmaken van de woonboot, zodat op grond van het feit dat de woonboot volgens de overeenkomst uitsluitend op die plaats moet worden gebruikt, de verpachting van de wateroppervlakte met een plaatsgebonden woonboot juridisch als onroerend moet worden gekwalificeerd en niet meer als „roerend”.

20

Voor het geval het Hof de onderhavige overeenkomst als verpachting van een onroerend goed beschouwt, is voor de uitspraak voorts van belang of er sprake is van een van de in artikel 13, B, sub b, van de Zesde richtlijn vervatte uitzonderingen (tweede prejudiciële vraag).

21

Uitgesloten van de belastingvrijstelling is onder meer de verhuur van plaatsen voor het stallen van voertuigen. Boten moeten volgens de rechtspraak van het Hof in beginsel worden beschouwd als voertuigen in de zin van deze uitzonderingsbepaling (arrest Fonden Marselisborg Lystbådehavn, punt 44 e.v.). Dit geldt weliswaar alleen voor voertuigen die als vervoermiddel in aanmerking komen, dat wil zeggen alleen voor boten die bedoeld zijn om zich te verplaatsen. Aangezien de verpachte boot niet over een motor of eigen aandrijving beschikt, niet bedoeld is om te worden voortbewogen en uitsluitend duurzaam op de betrokken plek moet worden gebruikt, kan het volgens de verwijzende rechter geen vervoermiddel en derhalve geen voertuig zijn. Anderzijds is interveniënt van mening dat een woonboot altijd een boot in die zin is, ongeacht of hij over een eigen aandrijving beschikt, bestuurbaar is of überhaupt bedoeld is voor voortbeweging.

22

In die context moet ten slotte worden verduidelijkt of voor de omzetbelasting onderscheid moet worden gemaakt tussen de verhuur van het onroerende deel van de prestatie dat betrekking heeft op de woonboot, en de aanlegsteiger, die volgens de bewoordingen van de overeenkomst ter beschikking wordt gesteld voor de verhuur van ligplaatsen voor boten. Wordt een locatie voor de verhuur van ligplaatsen voor boten ter beschikking gesteld, dan is dit verhuur van een onroerend goed in de zin van § 4, punt 12, UStG en dus ook in de zin van artikel 13, B sub b, van de Zesde richtlijn. De verhuur van plaatsen voor het stallen van voertuigen, waaronder volgens het arrest Marselisborg Lystbådehavn 7

RESUMÉ VAN HET VERZOEK OM EEN PREJUDICIËLE BESLISSING – ZAAK C-532/11

ook ligplaatsen voor boten vallen, is evenwel in beginsel uitgesloten van de btwvrijstelling. In casu zou de in de overeenkomst vervatte mogelijkheid van de verhuur van ligplaatsen echter als nevenprestatie van een enkele belastingvrije verhuur kunnen worden beschouwd. Er is hier sprake van een enkele overeenkomst. Het ruimtelijke verband tussen het belastingvrije onroerende deel van de prestatie en de aanlegsteiger is in wezen, dat deze laatste de toegang tot de woonboot moet verschaffen. Het Hof wordt verzocht om duidelijkheid te verschaffen of, ingeval de terbeschikkingstelling van de aanlegsteiger geheel of in overwegende mate bedoeld is om toegang tot de woonboot te verstekken, de overeenkomst in haar geheel als belastingvrije prestatie moet worden aangemerkt.

8