2011

Lesmateriaal Gezond gedrag basisonderwijs Voeding Bewegen Roken, alcohol, drugs Relationele en seksuele vorming Mondgezondheid Eigen lijf, gezond/ziek zijn, gehoor, hygiëne Internetgebruik

GGD Hollands Midden 2010/2011

Colofon Auteurs: Datum: Publicatienr.: Uitgave: Bestellen:

José van Helden / Ank Simons Oktober 2010 10023 GGD Hollands Midden GGD Hollands Midden regio Leiden, rijnstreek, Duin-Bollenstreek: José vanHelden, 071 5163337 of [email protected] regio Gouda: Ank Simons, 0182 545605 of [email protected]

Inhoudsopgave Informatie- en Documentatiecentrum Gezondheidsbevordering

4

Voeding

5

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

Leskist voeding en bewegen Lekker fit! Mini-winkelspel Smaaklessen Eet smakelijk Meer weten over eten Project ‘Voeding’ van Huisje, boompje beestje Schoolgruiten Groente en fruit Brood aan de basis Hoera, de dag begint! Ontbijtmeter Vetlekker Vet lekker, vet gezond Mimi in de buik van de reus Help, waar blijft mijn eten? Docentenhandleiding ‘Tussendoortjes- en traktatiebeleid’ 7 eetmomenten per dag Ik deel uit Kinderen en … eetgedrag en eetstoornissen Spel ‘Chef en co’ Puzzel ‘Weet wat je eet’ Knaag gezond, Geronimo Gezond de basisschool door; gezond eten en bewegen met kinderen van 4-12 jaar Website: www.gezonderwijs.nl

Bewegen • • • • • • • • • • • • • •

11

Leskist ‘Voeding en bewegen’ Kies voor hart en sport Leskist Spring je fit Speel ze fit op muziek De klas beweegt Bewegen doe je zo! ff moeve; een sportieve dramaserie over waarden en normen Kinderen en… van schoolplein tot speelplaats Hupla 1,2,3 bewegingstussendoortjes Bewegen met Nellie en Cezar Feestelijke lessen met bewegen en voeding Back to basic Ren je rot quiz 3 gymlessen over de relatie tussen voeding en bewegen 1

Roken, alcohol, drugs • • • • • • •

14

Leskist ‘De gezonde school en genotmiddelen’ Alcohol, een ander verhaal Robotroker Op tijd voorbereid De Rookvrije Basisschool Drugs (dvd Klokhuis) Roken en Opvoeding

Relationele en seksuele vorming • • • • • • • • • • • • • •

16

Relaties en seksualiteit Het liefdespaleis: relationele en seksuele vorming Lekker in je vel Volwassen worden Pakket pubergidsen Groeispurt Girls’ Choice Boys R Us Puberkwartet Ben jij ook op mij? Ik vind jou lief Draaiboek voor een ouderavond over relaties en seksualiteit Het puberboek: over zoenen, zeuren, veranderen en verliefd zijn Alleen voor meisjes ; Alleen voor jongens

Mondgezondheid • • •

19

Leskisten mondgezondheid Gebitsmodel: van baby naar volwassene Docentenhandleiding ‘Tussendoortjes- en traktatiebeleid’

Eigen lijf , gezond / ziek zijn, gehoor, hygiëne • • • • • • • • •

Internetgebruik • • • • •

20

Vies en schoon De mens Mijn lichaam Ik groei! Volwassen worden De Hoortoren De geluidstuin Ik heb ‘t Ziek zijn

22

Mr Ctrl Cyberpesten, who cares? Kaartjes ‘Digitaal pesten’ Diploma Veilig Internet Cyberchild 2

• • • •

Het digitale kind.com Pesten; live en online Mijn kind online Slim en safe internetten

Aanvraagformulier

25

3

Informatie- en Documentatiecentrum Gezondheidsbevordering De GGD Hollands Midden heeft in haar vestigingen te Gouda en Leiden een Informatie- en Documentatiecentrum. Deze is bestemd voor personen en organisaties die zich bezighouden met gezondheidsbevordering, gezondheidsbescherming en gezondheidsvoorlichting. Naast docenten, kunnen ook medewerkers uit de gezondheidszorg, het jeugd- en jongerenwerk en het welzijnswerk hier terecht. In dit materialenoverzicht vindt u het materiaal gerangschikt naar thema. Lenen van materialen Het materiaal is te leen voor een periode van 3 weken. Indien er geen reserveringen zijn is een verlenging mogelijk. Er zijn geen kosten aan verbonden. U kunt telefonisch of per email doorgeven welke materialen u wenst voor welke periode. Door middel van het bijgevoegde aanvraagformulier is het ook mogelijk lesmateriaal te reserveren. Afhalen lesmateriaal De lesmaterialen dienen door u zelf afgehaald en teruggebracht te worden. Dit kan op verschillende locaties. Alphen a/d Rijn, Stadhuisplein 7 (in Stadhuis) Gouda, Thorbeckelaan 5 (Midden Hollandhuis) Katwijk, Schimmelpenninckstraat 10 Leiden, Parmentierweg 49. Aanvragen/reserveren lesmateriaal Hieronder vindt u de adresgegevens voor het aanvragen/reserveren van de materialen. De materialen worden via een interne postdienst naar de locaties gebracht. Wilt u daarom tijdig reserveren! Werkzaam in regio Leiden / Rijnstreek / Werkzaam in regio Gouda Bergambacht, Bodegraven, Boskoop, Gouda, Duin-Bollenstreek Alphen a/d Rijn, Hillegom, Jacobswoude, Nederlek, Ouderkerk, Reeuwijk, Kaag en Braassem, Katwijk, Leiden, Schoonhoven, Vlist, Waddinxveen, Zuidplas Leiderdorp, Lisse, Nieuwkoop, Noordwijk, Noordwijkerhout, Oegstgeest, Rijnwoude, Teylingen, Voorschoten, Zoeterwoude. In de regio Gouda kunt u lesmaterialen In regio Leiden kunt u lesmaterialen reserveren bij Ank Simons, medewerker reserveren bij José van Helden, Gezondheidsbevordering. Voor een gericht documentalist. Voor een gericht advies over advies over (les-)materialen, ondersteuning (les-)materialen, ondersteuning bij een bij een project of een bezoek aan het project of een bezoek aan het documentatiecentrum kunt u een afspraak documentatiecentrum kunt u een afspraak maken. maken. Ank Simons José van Helden (ma.di.do.) Thorbeckelaan 5 Parmentierweg 49 2805 CA Gouda 2316 ZV Leiden 0182 545605 071 5163 337 [email protected] [email protected] afhalen kan ook op woensdag en vrijdag 4

Voeding Leskist ‘Voeding en bewegen’ Uitgave: GGD Hollands Midden, 2005 Doelgroep: Groep 1 t/m 8 De leskist ‘Voeding en bewegen’ wil kinderen bewust maken van hun eetpatroon en wil de kinderen stimuleren tot bewegen. De leskist bevat lesen spelmateriaal. Er wordt o.a. aandacht besteed aan functies van voeding, schijf van vijf, relatie tussen voeding en mondgezondheid en het belang van bewegen.

Lekker fit! Uitgave: Wolters Noordhoff, 2006 Doelgroep: Groep 1 t/m 8 Het lespakket ‘Lekker fit!’ speelt in op het eet- en beweeggedrag van kinderen in de basisschoolleeftijd. Het maakt hen bewust van het belang van gezonde voeding en beweging. Ook krijgen ze ondersteuning bij het maken van gezonde keuzes. Uitgebreidere informatie vindt u op de website www.lekkerfitopschool.nl.

Mini-winkelspel Uitgave: Voedingscentrum, 2008 Doelgroep: Groep 1 t/m 8 Door te werken met het mini-winkelspel maken de kinderen kennis met de Schijf van vijf. Het mini-winkelspel bestaat uit 6 kisten met lege verpakkingen en namaak-voedingsmiddelen. Bij de kisten zit een korte handleiding met suggesties voor gebruik.

Smaaklessen Uitgave: Voedingscentrum, 2006 Doelgroep: Groep 1 t/m 8 ‘Smaaklessen’ is een lesprogramma over eten en smaak. Het beleven van voedsel staat centraal. Proeven, ruiken, horen, voelen en kijken: met al hun zintuigen verkennen kinderen het dagelijkse eten. Smaaklessen is een schoolbreed lesprogramma met ondersteunende activiteiten, waaronder workshops voor docenten. Uitgebreide informatie vindt u op de website www.smaaklessen.nl.

5

Eet smakelijk Uitgave: Leskist.nl, 2008 Doelgroep: Groep 1 en 2 In de Basismap ‘Eet Smakelijk’ staat het eten en het uit eten gaan centraal. Er staan activiteiten beschreven waarbij alle kerngebieden van de basisontwikkeling aan bod komen. Het thema ‘eten’ wordt breed uitgewerkt.

Meer weten over eten Uitgave: Citogroep, 2005 Doelgroep: Groep 3 Projectboek over voedsel uit de Piramide-methode van Citogroep. Het project ‘Voedsel’ leert de kinderen meer over het belang van voedsel en het omgaan, bewaren en bereiden ervan.

Project 'Voeding' van Huisje, Boompje, Beestje Uitgave: SchoolTV Doelgroep: Groep 3 en 4 Het project ‘Voeding’ wil kinderen leren dat je het beste drie keer per dag een maaltijd en drie keer per dag een tussendoortje kunt eten en laat kinderen het belang van gevarieerd eten ontdekken. Het pakket bestaat uit een dvd en een docentenhandleiding met kopieerbare werkbladen. Op de dvd staan vier programma's van 15 minuten.

Schoolgruiten Uitgave: Werkgroep Schoolgruiten, 2007 Doelgroep: Groep 1 t/m 8 ‘Schoolgruiten’is een project om leerlingen spelenderwijs te stimuleren vaker voor groenten en fruit te kiezen. Het lesmateriaal is gratis te downloaden en te bestellen via www.schoolgruiten.nl.

Groente en fruit Uitgave: Leskist.nl, 2008 Doelgroep: Groep 1 en 2 In de map staat beschreven hoe het thema Groente & Fruit uitgewerkt kan worden in de kleutergroep. De Groentewinkel kan in de klas gekoppeld worden aan vele speel- en leeractiviteiten. De gevarieerde werkbladen bieden de leerkracht de mogelijkheid om onderdelen te oefenen of een werkboekje voor kinderen samen te stellen.

6

Brood aan de basis Uitgave: Voorlichtingsbureau Brood, Wageningen Doelgroep: Groep 1 t/m 8 Het pakket bestaat uit een dvd en docentenhandleidingen voor onder-, midden- en bovenbouw. De dvd gaat over een spannende zoektocht naar de oorsprong van brood. De handleidingen bevatten geïllustreerde werkbladen voor leerlingen en schema’s voor een mogelijke lesopbouw. De handleidingen zijn te downloaden van www.brood.net. Hier is ook een online lespakket te vinden met lesmateriaal, interactieve leerlingenopdrachten en educatieve spelletjes.

Hoera, de dag begint! Uitgave: Zorn uitgeverij, 2005 Doelgroep: Groep 1 t/m 4. ‘Hoera, de dag begint’ is een lespakket over ontbijten. Het doel is dat de kinderen de waarde van een goed ontbijt leren en dat de kinderen het verschil tussen gezonde en ongezonde ontbijtproducten ontdekken. Het pakket is gratis te bestellen bij Zorn uitgeverij: www.kenmerk.nl.

Ontbijtmeter Uitgave: GGD Hollands Midden Doelgroep: Groep 1 t/m 8 Een beloningssysteem voor alle groepen om het ontbijten te stimuleren. Bedenk vooraf met de groep een gepaste beloning die verdiend wordt als het afgesproken aantal stickers per groep behaald is. Iedere dag mag een kind een sticker plakken als ’t heeft ontbeten, 2 weken lang. De handleiding en ontbijtmeter zijn te downloaden van www.gezondopschoolmh.nl ; klik op basisonderwijs / gezond gedrag.

Vetlekker Uitgave: Teleac/NOT, 2004 Doelgroep: Groep 7 en 8 De serie ‘Vetlekker’ gaat over de relatie tussen voeding, beweging en gezondheid. De hoofdrolspelers zijn kinderen uit groep 8. De serie bestaat uit 4 tv-programma’s op dvd met ondersteunend materiaal.

7

Vet lekker, vet gezond Uitgave: Zorn Uitgeverij, 2005 Doelgroep: Groep 7 en 8 U kunt dit materiaal gratis bestellen bij www.kenmerk.nl. In ‘Vet lekker, vet gezond’ lezen de leerlingen van alles over gezonde voeding en over vetten. Drie kinderen en een kok spelen de hoofdrol in de leerlingenbrochure. De bijbehorende docentenhandleiding bevat achtergrondinformatie, antwoorden bij de opdrachten uit het leerlingenwerkblad en een extra kopieerbaar werkblad met opdrachten. ‘Vet lekker, vet gezond’ biedt leerlingen mogelijkheden om beter inzicht te krijgen in hun eigen voedingsgedrag en geeft tips om dit gedrag te verbeteren waar nodig. De site www.vetgezond.nl biedt leerlingen meer informatie over vetten en aanverwante zaken.

Mimi in de buik van de reus. Een leerzaam avontuur over gezonde voeding Uitgave: Lannoo Uitgeverij Doelgroep: Kinderen van 4-10 jaar Cd-rom en handleiding met lessuggesties rond verschillende themahoeken voor kleuters. Een leerzaam avontuur over spijsvertering en gezonde voeding.

Help, waar blijft mijn eten? Uitgave: Zorn uitgeverij BV, 2003 Doelgroep: Groep 6, 7, 8 Dit lespakket gaat over de spijsvertering. Waarom heeft een mens goede voeding nodig en wat gebeurt er met dat voedsel als je het eenmaal hebt doorgeslikt? Het pakket bestaat uit een docentenhandleiding en leerlingenboekjes.

Docentenhandleiding ‘Tussendoortjes- en traktatiebeleid’ Uitgave: GGD Hollands Midden, 2008 Doelgroep: Groep 1 t/m 8 De handleiding geeft informatie over gezonde en leuke traktaties en tussendoortjes. Ook worden suggesties voor activiteiten voor leerlingen gegeven, waardoor de leerlingen inzicht krijgen in de relatie tussen voeding en (mond)gezondheid. De handleiding is te downloaden van www.gezondopschoolmh.nl ; klik op basisonderwijs / gezond gedrag.

8

7 eetmomenten per dag Uitgave: Gemeente Den Haag, 1998 Doelgroep: Groep 1 t/m 8 Dit lespakket biedt leerkrachten en directies de mogelijkheid om op het gebied van traktaties en tussendoortjes een praktisch toepasbaar beleid te ontwikkelen en uit te voeren. Door het realiseren van duidelijkheid en structuur in de voorlichting en regels voor leerkrachten, leerlingen en ouders/verzorgers, wordt een gezond voedingsgedrag van leerlingen wat betreft traktaties en tussendoortjes gestimuleerd. Het materiaal bestaat uit een handleiding met kopieerbare werkbladen.

Ik deel uit Uitgave: Voedingscentrum, 2007 Doelgroep: Kinderen van groep 1 t/m 8 en hun ouders ‘Ik deel uit!’ is een traktatieboek waarin gezond en lekker trakteren centraal staat. De traktaties bevatten niet teveel calorieën en niet teveel vet.

Ook is goede informatie te vinden op www.gezondtrakteren.nl

Kinderen en ….. eetgedrag en eetstoornissen; informatie, plan van aanpak en lessen voor alle basisschoolgroepen Uitgave: Kwintessens Uitgevers, 2005 Doelgroep: Groep 1 t/m 8 In dit boek is de nodige achtergrondinformatie te vinden rond eetproblemen en eetstoornissen. Daarnaast worden ook lessen beschreven rond het thema voeding in het algemeen, wie ben ik en eetproblemen. Leerkrachten spelen een belangrijke rol bij het vroeg signaleren van eetstoornissen en kunnen door lessen in de klas bijdragen aan de preventie ervan.

Spel ‘Chef en co’ Uitgave: Rolf, 2009 Doelgroep: Kinderen vanaf 4 jaar Met het spel leren kinderen spelenderwijs het belang van gezonde voeding en bewegen. Het thema kan verdiept worden naar diversiteit en het multiculturele aspect van onze samenleving.

Puzzel ‘Weet wat je eet’ Uitgave: Rolf, 2009 Doelgroep: Kinderen vanaf 5 jaar De puzzel geeft kinderen een idee van wat gezonde voeding is, wat je dagelijks het best kan eten en in welke verhouding.

9

Knaag gezond, Geronimo! Uitgave: De Wakkere Muis, 2009 Doelgroep: Kinderen van 6-9 jaar Boekje over de populaire ‘Geromino Stilton’ met het advies ‘Eet gevarieerd, eet niet teveel en beweeg!’

Gezond de basisschool door; gezond eten en bewegen met kinderen van 4 – 12 jaar Uitgave: Voedingscentrum, 2007 Doelgroep: Ouders van kinderen van groep 1 t/m 8 Boekje voor ouders over gezonde voeding voor kinderen in de basisschoolleeftijd, met extra aandacht voor bewegen en (preventie van) overgewicht.

Website www.gezonderwijs.nl Alles over gezond eten en bewegen op de basisschool Een overzicht van landelijk te verkrijgen lesmaterialen, digitale spelletjes, websites.

10

Bewegen Leskist ‘Voeding en bewegen’ Uitgave: GGD Hollands Midden, 2005 Doelgroep: Groep 1 t/m 8 De leskist ‘Voeding en bewegen’ wil kinderen bewust maken van hun eetpatroon en wil de kinderen stimuleren tot bewegen. De leskist bevat lesen spelmateriaal. Er wordt o.a. aandacht besteed aan functies van voeding, schijf van vijf, relatie tussen voeding en mondgezondheid en het belang van bewegen.

Kies voor hart en sport Uitgave: Nederlandse Hartstichting Doelgroep: Groep 7 en 8 Het doel van het lesmateriaal is dat kinderen zich bewust worden van de relatie tussen bewegen, gevarieerde voeding en gezondheid. Ze worden aan het denken gezet over hun eigen leefstijl.

Leskist Spring je fit Uitgave: GGD Zuid-Holland Noord/Hartstichting Doelgroep: Groep 1 t/m 8 Kist met ± 34 springtouwen van verschillende lengten. Ook twee springtouwen voor grotere groepen. Daarnaast een handleiding en een grote uithangplaat met verschillende sprongen. Past goed in een project rond bewegen.

Speel ze fit op muziek / lespakket Uitgave: Kids Fit en Fun, 2010 Doelgroep: Groep 1 t/m 8 Het doel van dit lespakket is het plezier in bewegen te vergroten en zorgen voor een toename van bewegen. Er is voor elke groep, dag en plaats een lesidee om te gaan bewegen. Het pakket bestaat uit 3 CD’s en een handleiding. CD 1. Bewegingsactiviteiten: vrij bewegen, reactie vormen, ritme oefeningen. CD 2. Spelen: tik- en jaagspelletjes, kringspelletjes, oversteek spelen, kennismaking / school introductie, uit de sleur in de klas. CD 3. Conditie trainen en testen: shuttle runs, interval runs en estafettes

11

De klas beweegt Uitgave: Uitgeverij Fysio Educatief Doelgroep: Groep 1 t/m 8 ‘De klas beweegt’ is een speelse methode waarin kinderen door middel van oefeningen leren om houding, beweging en ontspanning te integreren in een dagelijkse situatie. Het pakket bestaat uit 7 kalenders met oefeningen en 7 handleidingen.

Bewegen doe je zo! Uitgave: Uitgeverij Fysio Educatief Doelgroep: Groep 1 t/m 8 ‘Bewegen doe je zo!’ bestaat uit een persoonlijk leerlingenboekje voor onder-, midden- en bovenbouw. De methode wordt ondersteund door middel van een beknopte docentenhandleiding en een poster in het klaslokaal.

ff moeve; een sportieve dramaserie over waarden en normen Uitgave: Teleac/NOT, 2005 Doelgroep: Groep 7 en 8 In ff moeve wordt aandacht besteed aan respect, doorzettingsvermogen, teamgeest, zelfdiscipline en een positief zelfbeeld. Het pakket bestaat uit een dvd en docentenhandleiding.

Kinderen en ….. van schoolplein tot speelplaats; een inspirerende aanpak voor de verbetering van het pedagogisch klimaat op de speelplaats Uitgave: Kwintessens Uitgevers, 2003 Doelgroep: Groep 1 t/m 8 Dit boek biedt handvatten om op een systematische manier ruzies en ongeregeldheden op het schoolplein aan te pakken. De volgende onderwerpen komen aan de orde: de rol van het team, het schoolplein onder de loep, verbetering sociale vaardigheden en houding leerlingen (d.m.v. lessen), verbetering van de inrichting. Tevens zijn er pleinspelletjes opgenomen.

Hupla 1,2,3 bewegingstussendoortjes Uitgave: Schoolsupport, 2004 Doelgroep: Groep 1 t/m 8 Hupla 1,2,3 bestaat uit vijf klapblokken voor verschillende leeftijdsgroepen om op te hangen in de klas. Elke klapblok bevat bewegingstips voor tussendoor, op regenachtige dagen of gewoon om de dag mee te beginnen of te eindigen. Per klapblok zijn er 50 leuke tussendoortjes waarin kinderen energie kwijt kunnen, wat de leeractiviteit daarna positief beïnvloedt en de les op een aangename wijze onderbreekt.

12

Bewegen met Nellie en Cezar Uitgeverij: Averbode, 2003 Doelgroep: Groep 1 en 2 ‘Bewegen met Nellie en Cezar’ bestaat uit 80 kaarten met bewegingsoefeningen voor de ontwikkeling van motorische competenties (leergebied l.o.). De kaarten laten Nellie en Cezar zien die hun motoriek oefenen met voorwerpen die in iedere kleutergroep aanwezig zijn: een bal, een kegel, een hoepel... Met praktische tips voor de leerkracht.

Feestelijke lessen met bewegen en voeding Uitgave: NISB, 2006 Doelgroep: Groep 1 t/m 8 De map bevat verschillende lesideeën en programma’s over voeding en/of bewegen. Er staan allerlei tips voor leerkrachten om voeding en bewegen te integreren in de lessen tijdens de Sinterklaasperiode, maar ook in de periode daarbuiten.

Back to basic Uitgave: Mutare, 2007 Doelgroep: Groep 1 t/m 8 Een map vol sportieve Afrikaanse spelletjes voor alle leeftijdsgroepen onder het motto ‘veel plezier met weining materiaal’.

Ren je rot quiz Uitgave: GGD Hollands Midden, 2008 Doelgroep: Groep 3 en 4 Een leuke quiz om kinderen flink te laten rennen en daarbij goed na te laten denken over vragen rond voeding en bewegen. De quiz is te downloaden van www.gezondopschoolmh.nl ; klik op basisonderwijs / gezond gedrag.

3 Gymlessen over de relatie tussen voeding en bewegen Uitgave: GGD Hollands Midden, 2008 Doelgroep: Midden- en bovenbouw Bestaat uit ‘weet wat je eet parcours’, ‘hoge en lage inspanning’ en ‘gewicht’. De lessen zijn te downloaden van www.gezondopschoolmh.nl ; klik op basisonderwijs / gezond gedrag.

13

Roken, alcohol, drugs Leskist ‘De gezonde school en genotmiddelen’ Uitgave: GGD Hollands Midden Doelgroep: Groep 7 en 8 Het programma ‘De gezonde school en genotmiddelen’ wil voorkomen dat leerlingen tabak en alcohol gaan gebruiken. De kist bevat een handleiding en lesboeken om de onderwerpen tabak, alcohol en drugs te bespreken. Het materiaal wil de kinderen weerbaar maken tegen eenzijdige reclameboodschappen, hen leren omgaan met groepsdruk en een gesprek mogelijk maken tussen kinderen en volwassenen.

Alcohol, een ander verhaal Uitgave: Trimbos-instituut, 2004 Doelgroep: Groep 7 en 8 Het lespakket ‘Alcohol, een ander verhaal’ gaat uit van de methode Verhalend ontwerpen. Een methode waarbij leerlingen zich aan de hand van een verhaal inleven in het onderwerp. Ze worden uitgedaagd om op zoek te gaan naar informatie en leren zich een eigen mening te vormen.

Robotroker Uitgave: Eurofysica, Den Bosch, 2005 Doelgroep: Groep 7 en 8 Apparaatje waarmee een sigaret kan worden gerookt. Een filmpje hiervan kunt u zien op www.gezondopschoolmh.nl ; klik op basisonderwijs / gezond gedrag. In het filter worden schadelijke stoffen zichtbaar (teer), zodoende wordt goed aanschouwelijk gemaakt hoeveel ‘viezigheid’ er in de longen komt bij het roken van een sigaret.

Op tijd voorbereid Uitgave: Tactus, 2007 Doelgroep: Bovenbouw Spel met waar/niet waar en meningskaartjes over verschillende genotmiddelen.

De Rookvrije Basisschool Uitgave: Stivoro, 2002 Doelgroep: Alle leerlingen en personeelsleden van een school De rookvrije Basisschool is een programma dat bijdraagt aan een rookvrije omgeving voor jongeren. Een 'Rookvrije School' geeft lessen over roken, doet mee aan nietrokenacties en ondersteunt rokers bij het stoppen met roken. Voor meer informatie kijk op www.stivoro.nl. 14

Drugs; dvd Klokhuis Uitgave: Trimbos-instituut, 2003 Doelgroep: Groep 7 en 8 Twee afleveringen van het televisieprogramma Het Klokhuis over drugs. Deel 1 (Genotmiddelen en softdrugs) begint met te laten zien welke genotmiddelen er zijn. Daarna gaat de film verder in op de softdrugs hasj en wiet. Tot slot wordt verteld wat verslaving is. Deel 2 (Risico’s van (hard)drugsgebruik) gaat over welke harddrugs er zijn, wat hun werking is en welke risico’s er aan drugsgebruik verbonden zijn.

Roken en opvoeding Uitgave: Stivoro, 2009 Doelgroep: Ouders van kinderen van 10 tot 14 jaar. Handleiding voor een ouderbijeenkomst. Het doel van de bijeenkomst is ouders bewust te maken van de invloed die ze hebben op het rookgedrag van hun kinderen.

15

Relationele en seksuele vorming Relaties en seksualiteit Uitgave: ThiemeMeulenhoff, 2004 Doelgroep: Groep 1 t/m 8 Het lespakket Relaties & Seksualiteit is lesmateriaal voor het geven van relationele en seksuele vorming. Behalve het algemeen schoolkatern is er een katern voor de onderbouw, middenbouw en bovenbouw, en een aanvullend katern voor gebruik in multiculturele klassen. Elk katern bevat lessuggesties over verschillende onderwerpen die te maken hebben met relaties en seksualiteit, aansluitend bij de belevingswereld van kinderen van verschillende leeftijden. Het lespakket houdt rekening met verschillende culturen en religies en heeft aandacht voor uiteenlopende leefvormen.

Het liefdespaleis: relationele en seksuele vorming Uitgave: Schooltv, 2000 Doelgroep: Groep 7 en 8 Om seks en relaties beter bespreekbaar te maken heeft Schooltv de serie ‘Het liefdespaleis’ ontwikkeld. 'Het liefdespaleis' is een attractie op de kermis: een tent waarin alles over liefde en relaties te zien en te horen is. De dvd is een bijdrage in de seksuele voorlichting voor de leerlingen van groep 7 en 8. In elke aflevering komt een ander onderwerp aan bod. Aflevering 1 gaat over zelfbeeld en puberteit en aflevering 2 over verliefdheid en relaties. In aflevering 3 worden voorbehoedmiddelen, zwangerschap, bevalling en de 'techniek' van voortplanting besproken.

Lekker in je vel Uitgave: CPS, 2006 Doelgroep: Groep 7 en 8 ‘Lekker in je vel’ richt zich behalve op kennisverwerving vooral op het aanleren van persoonlijke vaardigheden en op meningsvorming. Doel van het lespakket (handleiding en kopieerbladen) is dat leerlingen lekker(der) in hun vel zitten en dat zij hun eigen en elkaars grenzen en mogelijkheden leren ontdekken en waarderen.

Volwassen worden Uitgave: Zorn uitgeverij, 2001 Doelgroep: Bovenbouw ‘Volwassen worden’ gaat over de puberteit. Het pakket bestaat uit een docentenhandleiding, een dvd en brochures voor leerlingen. 16

Pakket pubergidsen Uitgave: NIGZ, 2005 Doelgroep: Groep 7 en 8 Het pakket bestaat uit een docentenhandleiding en pubergidsen. Er zijn aparte pubergidsen voor jongens en meisjes. In de pubergidsen is ook informatie over het andere geslacht opgenomen. De docentenhandleiding bevat lessuggesties en tips bij het geven van seksuele voorlichting in de klas.

Groeispurt Uitgave: Jeugd en Seksualiteit vzw, Mechelen, 2010 Doelgroep: Kinderen van 10 tot 13 jaar Een spel om met jongeren te praten en te spelen over alles wat verandert vóór en tijdens de puberteit. Het spel is een zoektocht: deelnemers gaan aan de hand van tips op zoek naar een tiener. Onderweg komen ze ook vragen, weetjes en spelletjes tegen over jongen/meisje, toekomst, uiterlijk, talenten, relaties ….

Girls’ Choice. Wensen en grenzen in intimiteit Uitgave: Rutgers Nisso Groep, 2006 Doelgroep: Meisjes van 10 tot 13 jaar Girls’ Choice is een bordspel met vraag- en stellingkaartjes. De spelers ontdekken waar hun grenzen liggen met betrekking tot seksualiteit, intimiteit en relaties.

Boys R Us Uitgave: Rutgers Nisso Groep, 2008 Doelgroep: Jongens van 10 tot 13 jaar Bordspel over relaties en seksualiteit. Het spel beoogt jongens bewust te maken van het belang van veilige, prettige, gewenste en gelijkwaardige seksuele en relationele contacten.

Puberkwartet Uitgave: Rutgers Nisso Groep, 2007 Doelgroep: Kinderen vanaf 10 jaar Kwartetspel voor kinderen vanaf 10 jaar over de puberteit en verschillende aspecten van relaties en seksualiteit.

17

Ben jij ook op mij? Uitgave: Ploegsma, 2001 Doelgroep: Kinderen van 7 tot 11 jaar Dit is een boek over seks, voor kinderen van 7 tot 11 jaar. Wat is seks eigenlijk? Waarin verschillen jongens en meisjes van elkaar, en waarom? Hoe verandert je lijf als je volwassen wordt? En wat is het verschil tussen van iemand houden en verliefd op iemand zijn? Voortplanting, geboorte en erfelijkheid komen ook aan bod, en een lijst van woorden die met seks te maken hebben sluit het boek af.

Ik vind jou lief Uitgave: Ploegsma, 2003 Doelgroep: Peuters en kleuters Kleuters hebben vaak grote belangstelling voor geboorte en seksualiteit, en dit voorlichtingsboek geeft antwoord op al hun vragen. ‘Ik vind jou lief’ vertelt met veel kleurige illustraties en in eenvoudige woorden waar baby's vandaan komen, wat het verschil is tussen jongens en meisjes, en over verliefdheid en seksuele gevoelens.

Draaiboek voor een ouderavond over relaties en seksualiteit Uitgave: NIGZ, 2006 Doelgroep: Ouders van leerlingen van groep 1 t/m 8 In dit draaiboek staan beschrijvingen van twee verschillende ouderavonden: één met de bedoeling ouders te informeren over de manier waarop de basisschool relationele en seksuele vorming gaat behandelen en één behandelt seksuele opvoeding.

Het puberboek; over zoenen, zeuren, veranderen en verliefd zijn Uitgave: Ploegsma, 2007 Doelgroep: Kinderen vanaf 11 jaar Het puberboek beschrijft de veranderingen die kinderen in de puberteit doormaken. Over veranderingen in het lichaam, omgaan met leeftijdgenoten, over ouders en over zoenen, verkering en seks.

Alleen voor meisjes ; alleen voor jongens Uitgave: Uitgeverij boekencentrum, 2007 Doelgroep: Meisjes en jongens tussen de 9 en 12 jaar Informatieve boeken over alle veranderingen in de puberteit. Geschreven vanuit een geloofsovertuiging.

Veel foldermateriaal is te downloaden van www.rutgernissogroep.nl onder producten en diensten. 18

Mondgezondheid Leskisten mondgezondheid Uitgave: GGD Hollands Midden Doelgroep: Leerlingen van groep 1 t/m 8 De leskisten mondgezondheid bevatten diverse lespakketten en materialen over het thema mondgezondheid. Er zijn leskisten voor de onder-, midden- en bovenbouw. Voor het speciaal onderwijs is er een aparte leskist. Scholen in de regio Midden-Holland kunnen als aanvulling op de leskisten gebruik maken van gastlessen door de Tandheelkundig Preventief Medewerker van de GGD.

Gebitsmodel: van baby naar volwassene Uitgave: Ivoren Kruis Doelgroep: Leerlingen in de onder- en middenbouw Met deze gebitsstandaard kan getoond worden dat de ‘grote mensentanden’ al in de kaak aanwezig zijn. De standaard bestaat uit 4 modelgebitten in de leeftijdsfasen baby, kind van 5 jaar, kind van 9 jaar en volwassene.

Docentenhandleiding ‘Tussendoortjes- en traktatiebeleid’ Uitgave: GGD Hollands Midden Doelgroep: Leerlingen van groep 1 t/m 8 De handleiding geeft informatie over gezonde en leuke traktaties en tussendoortjes. Ook worden suggesties voor activiteiten voor leerlingen gegeven, waardoor de leerlingen inzicht krijgen in de relatie tussen voeding en (mond)gezondheid. De handleiding is te downloaden van www.gezondopschoolmh.nl ; klik op basisonderwijs / gezond gedrag.

Ook is goede informatie te vinden op www.gezondtrakteren.nl

19

Eigen lijf, gezond/ziek zijn, gehoor, hygiëne Vies en Schoon Uitgave: Zorn uitgeverij, 2000 Doelgroep: Groep 1 t/m 4 ‘Vies en schoon’ is een lespakket over het belang van hygiëne bij jonge kinderen. Het meisje Sofie maakt van alles mee dat met vies en schoon te maken heeft: buiten spelen, naar de wc gaan, afwassen enzovoort. De boekjes bevatten veel opdrachten en illustraties om naar te kijken en over te praten.

De mens Uitgave: SchoolTV, 2004 Doelgroep: Groep 7 en 8 ‘De mens’ is een SchoolTV- programma op dvd dat de leerlingen kennis laat maken met de bouw en werking van hun eigen lichaam en laat kinderen ervaren dat het lichaam verzorging nodig heeft. De verschillende onderwerpen worden toegelicht aan de hand van modellen en animaties. Beelden van kinderen in situaties uit de sport- en medische wereld dragen bij tot het bevorderen van gezond gedrag. De onderwerpen geraamte, ademhaling, spijsvertering en bloedsomloop komen aan bod.

Mijn lichaam Uitgave: Citogroep 1999 Doelgroep: Groep 1 'Mijn lichaam' is een projectboek uit de serie Piramide van de Citogroep. Het boek bevat allerlei activiteiten om de kinderen op een andere manier naar het lichaam te laten kijken. Ze leren de verschillende lichaamsdelen kennen en benoemen. In ‘Mijn lichaam’ kijken de kinderen in de spiegel en wijzen lichaamsdelen aan als wimpers en wenkbrauwen. De kinderen merken dat ze er niet hetzelfde uitzien en vertellen elkaar wat overeenkomt en wat verschillend is.

Ik groei! Uitgave: Citogroep, 2000 Doelgroep: Groep 1 In het projectboek 'Ik groei' wordt het groeien op verschillende manieren aan de orde gesteld. Dit alles vanuit het perspectief van het kind. Een belangrijk aspect van het groter worden is de toename in lengte met de daaraan verbonden consequenties, bv nieuwe kleren nodig hebben omdat de oude niet meer passen.

20

Volwassen worden Uitgave: Zorn uitgeverij BV, 2001 Doelgroep: Groep 7 en 8 ‘Volwassen worden’ gaat over de puberteit. Het pakket bestaat uit een docentenhandleiding, een dvd en brochures voor leerlingen.

HoorToren Uitgave: Zorn Uitgeverij BV, Nationale Hoorstichting, 2009 Doelgroep: Groep 1 t/m 8 De HoorToren is een schoolbreed lespakket dat leerlingen bewust wil maken van het belang van een goed gehoor. Voor de onderbouw zijn er vertelposters, voor de bovenbouw gelamineerde opdrachtkaarten. Voor de bovenbouw is er ook de dvd Disco-oor, een film over geluid en preventie van gehoorbeschadiging. Met de digitale decibelmeter leren kinderen geluid te meten en worden ze zich bewust van (te) harde geluiden. Het materiaal is gedifferentieerd naar vier leeftijdsgroepen.

De geluidstuin: www.geluidstuin.nl Uitgave: Hoorstichting, 2009 Doelgroep: Kinderen van 9 t/m 11 jaar De hoorstichting wil met deze website kinderen bewust maken van het nut en plezier van gehoor en ze uitleggen hoe hun gehoor werkt. Daarnaast worden kinderen gewezen op het feit dat ze hun gehoor moeten beschermen tegen beschadigingen en hoe ze dat kunnen doen.

Ik heb 't Uitgave: Astma Fonds, 2008 Doelgroep: Groep 1 t/m 8 ‘Ik heb ‘t’ is een lespakket over astma en COPD. Kinderen leren en ervaren hoe de ademhaling werkt, leren wat astma en COPD is, kennen de oorzaken ervan en weten wat je eraan kunt doen. Er zijn verschillende werkvormen voor kinderen van de onder-, midden- en bovenbouw. Het pakket bestaat uit een prentenboek (voor onder- en middenbouw), een dvd/cd, een poster en een handleiding voor de leerkracht.

Ziek zijn Uitgave: Leskist.nl, 2008 Doelgroep: Groep 1 en 2 In de map staan lessuggesties beschreven waarmee het thema 'Ziek zijn' uitgewerkt kan worden in de kleutergroep. De werkbladen bieden de leerkracht de mogelijkheid om onderdelen te oefenen of een werkboekje voor kinderen samen te stellen.

21

Internetgebruik Mr Ctrl Uitgave: Kinderconsument, 2006 Doelgroep: Groep 6 t/m 8 ‘MrCtrl’ is een lespakket over cyberpesten via msn. In elke klas van 25 leerlingen, hebben 10 leerlingen last van gepest via internet. Vaak gaat het via msn. In dit lespakket, dat 2 lessen duurt, leren kinderen bewuster om te gaan met het msn'en. Ze leren samen te praten over de vervelende kanten. Uiteindelijk maken de leerlingen afspraken hoe zij met elkaar omgaan: ook op internet. Te downloaden via www.kinderconsument.nl.

Cyberpesten, who cares? Uitgave: GGD Zuid-Limburg, 2006 Doelgroep: Groep 7 en 8 ‘Cyberpesten’ wil een bijdrage leveren aan de bewustwording en meningsvorming van kinderen op het terrein van pesten via moderne communicatiemiddelen. Het pakket bestaat uit een docentenhandleiding, een werkboek voor leerlingen en een dvd 'Chatbox, who cares?'. De film toont een praktijkvoorbeeld van cyberpesten. Zowel de leefwereld van de jongeren (dader en slachtoffer), als de belevingswereld van volwassenen worden in beeld gebracht. Het pakket omvat drie lessen.

Kaartjes 'Digitaal pesten' Uitgave: Pestweb Doelgroep: Groep 6, 7 en 8 De kaartjes zijn een hulpmiddel om digitaal pesten in de klas aan de orde te stellen. Door middel van deze kaartjes leren de leerlingen nadenken over de verschillende vormen van digitaal pesten en bespreken leerlingen met elkaar wat ze vinden van deze vormen van cyberpesten.

Diploma Veilig Internet Uitgave: Kennisnet, 2009 Doelgroep: Groep 5 t/m 8 Het Diploma Veilig Internet leert leerlingen met de risico’s van internetgebruik om te gaan. Het materiaal bestaat uit een serie lessen, gevolgd door een toets die leidt tot een diploma. Diverse thema’s worden behandeld, zoals de gevaren van het verstrekken van privégegevens, chatten, e-mailen, downloaden en digitaal pesten. Het Diploma Veilig Internet is er in twee varianten: voor groep 5 en 6 (junior) en voor groep 7 en 8. Het materiaal kan worden gedownload van www.iksurfveilig.nl. 22

Cyberchild Uitgave: Kinderconsument, 2008 Doelgroep: Ouders Dvd over cyberpesten. Ouders worden geïnformeerd over wat cyberpesten precies inhoudt, hoe vaak het voorkomt, hoe we het herkennen en wat we er tegen kunnen doen. Het doel is om op deze manier ouders bewuster te maken van de internetwereld en wat hierin allemaal kan gebeuren.

Het digitale kind.com; Een themapakket over ‘kind en computer’ voor ouderbijeenkomsten Uitgave: Top-punt, 2009 Doelgroep: Ouders van kinderen van 4-14 jaar Een koffer met verschillende materialen/methoden en een draaiboek om een ouderavond te verzorgen. Ouders raken bekend met de manieren waarop kinderen computer en internet kunnen gebruiken, welke spellen en software er zijn, welke invloed deze media op kinderen kunnen hebben en wat hun eigen rol is hierin.

Pesten; live en online Uitgave: Loopp, 2007 Doelgroep: Ouders van kinderen van 8-14 jaar ‘Pesten; live en online’ is een themapakket voor het verzorgen van een ouderbijeenkomst. In het pakket neemt naast het ‘gewone’ pesten (live) het digitaal pesten (online) een belangrijke plaats in.

Mijn kind online Uitgave: SWP Uitgeverij, 2005 Doelgroep: Ouders en leerkrachten Het eerste boek waarin internetopvoeding centraal staat. Alle opvoedingsaspecten worden besproken: van omgaan met schokkende beelden tot je kinderen naar bed krijgen.

Slim en safe internetten Uitgave: De Kinderconsument, 2004 Doelgroep: Kinderen van 9 t/m 12 jaar en hun opvoeders Dit boekje is samengesteld voor en door kinderen. Propvol met tekeningen over surfen, mailen, msn-en enzovoorts. Tips van kinderen die weten hoe internet er uit kan zien: de vervelende kanten dan. Handig voor kinderen om te lezen zodat ze weten hoe je met internet om moet gaan.

Voor ondersteuning van de school of ouderavonden: www.pestweb.nl www.mijnkindonline.nl www.dekinderconsument.nl 23

24

Aanvraagformulier Naam school/instelling :

………………..……………………………………………………

Naam contactpersoon :

………..……………………………………………………………

Klas

:

……………………..………………………………………………

Adres

:

…..…………………………………………………………………

Plaats

:

..……………………………………………………………………

Telefoon

:

……………………………………………………………………..

Email

:

……………………………………………………………………..

Gewenst lesmateriaal / Gewenste periode (3 weken): (meerdere materialen voor één periode is mogelijk) Titel

Gewenste periode

Materialen worden opgehaald bij (omcirkelen): Voor regio Gouda: Vestiging Gouda Thorbeckelaan 5 Voor regio Leiden: Vestiging Leiden Parmentierweg 49

Dependance Alphen Stadhuisplein 7

Formulier opsturen naar: GGD Hollands Midden, vestiging Gouda t.a.v. Ank Simons Postbus 133, 2800 AC Gouda 0182 545605 of [email protected]

of

25

Dependance Katwijk Schimmelpenninckstr. 10

GGD Hollands Midden, vestiging Leiden t.a.v. José van Helden Postbus 121, 2300 AC LEIDEN 071 516 33 37 of [email protected]