2 Betrouwbaarheid bronnen

2

Betrouwbaarheid bronnen Door de vele verschillende bronnen kent het internet veel valkuilen. U moet daarom erg kritisch omgaan met de informatie die u op het internet vindt. Dit hoofdstuk geeft u hiervoor een handreiking.

Informatie op het internet

Het overweldigende informatieaanbod op het internet kan u snel op het verkeerde been zetten. Informatie op het internet varieert enorm in kwaliteit. Het gaat van wetenschappelijke verhandelingen tot anonieme losse meningen. Daarbij moet u zelf de informatie selecteren, terwijl bij andere bronnen een journalist en/of redactie dat voor u doet. Zo verschijnt het grootste deel van de berichten die bij redacties binnenkomen, uiteindelijk niet in een krant, een tijdschrift of op televisie. U krijgt deze berichten als internetter echter wel onder ogen. Daarbij moet u zelf goed kunnen inschatten welke informatie wel en niet betrouwbaar is. Dit kunt u leren. Een belangrijk uitgangspunt is dat u bij een zoektocht op het internet gebruik maakt van meerdere bronnen. Neem nooit genoegen met één bron, maar raadpleeg in totaal minstens vier bronnen. Dat lijkt heel veel, maar het internet kent veel onbetrouwbare sites en veel bronnen praten elkaar na. U moet zich eigenlijk net gedragen als een journalist. Een journalist gaat ook nooit op één bron af, maar checkt een verhaal bij verschillende bronnen. De verschillende bronnen die u nagaat, hoeven overigens niet alleen op het internet te staan. U kunt ook mensen direct benaderen (via de mail, telefonisch of in levende lijve) en/of boeken of overheidsdocumenten inkijken. Verder is het van belang dat u bekijkt of u met een onafhankelijke bron te maken hebt. Mensen nemen op het internet namelijk vaak ook onjuiste informatie van elkaar over. Het lijkt dan alsof u met verschillende bronnen te maken hebt die elkaar bevestigen. In feite hebt u echter met eenzelfde artikel te maken dat misschien wat herschreven ook op een andere site terugkeert. U kunt dit onderkennen door de artikelen/teksten naast elkaar te leggen en te kijken in hoeverre ze elkaar overlappen of misschien wel helemaal hetzelfde zijn. Ook geeft een beetje betrouwbare professionele 10

BETROUWBARE EN VEILIGE INTERNETINFORMATIE

site aan wat de bron is van een bepaald bericht of een bepaalde tekst. Zo ziet u al snel waar informatie oorspronkelijk vandaan komt en kunt u inschatten of u met betrouwbare informatie te maken hebt. Als u haast hebt bij het verzamelen van informatie kunt u het beste direct naar de website van de organisatie met de meeste autoriteit gaan. Als u bijvoorbeeld snel cijfers of percentages over de werkgelegenheid in Nederland wilt weten, gaat u naar de site van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS.nl). ZOEK KRITISCH EN GERICHT

Neem informatie niet klakkeloos over Hanteer altijd een dosis gezonde achterdocht bij het bekijken van de door u gevonden informatie. Het is gemakkelijk om online over onderwerpen te publiceren. Daardoor is de kans groter dan in de gedrukte media dat u met onbetrouwbare informatie te maken krijgt. Zoals al eerder aangegeven, zit er in de gedrukte media een redactie tussen u en degene die een tekst schrijft. Dat is op het internet lang niet altijd het geval. Verder zal een auteur eerder dan in de gedrukte media informatie te snel publiceren op het internet doordat het zo gemakkelijk is om op dit medium informatie te plaatsen. Het gevolg is dat die informatie daardoor slordig of te weinig doordacht kan zijn. Een hulpmiddel is dat u bij alle informatie die u vindt, standaard de volgende journalistieke vragen stelt: wie zegt wat, hoe, waarom, wanneer en waarom zou ik het moeten geloven? Trek voldoende tijd uit voor het zoeken naar informatie Ook het zoeken naar betrouwbare informatie op het internet kan de nodige tijd vragen. Soms zult u zelfs sneller in een boek of naslagwerk kunnen vinden wat u zoekt dan op het internet. Gebruik ook indien mogelijk altijd ‘offline’ bronnen zoals boeken en tijdschriften naast internetbronnen. Als u maar weinig tijd hebt om informatie te zoeken, doet u er verstandig aan internetbronnen te gebruiken met een degelijk karakter. Denk daarbij aan websites van landelijke kranten, onderzoeksinstituten, universiteiten, tijdschriften of tv- of radiostations.

11

STRATEGISCH: EFFECTIEVER WERKEN

Houd rekening met wat u zoekt Als u informatie zoekt over een persoon, zult u andere sites moeten bezoeken dan wanneer u meer wilt weten over kathedralen uit de veertiende eeuw. Die sites zullen ook qua karakter van elkaar verschillen. Persoonsinformatie kunt u bijvoorbeeld vinden op sociaalnetwerksites zoals LinkedIn of Hyves. Dit soort sites kennen een andere opzet en navigatie dan sites die informatie leveren over bijvoorbeeld architectuur (met veel afbeeldingen en tekst). Kijk goed naar het webadres (de URL) en de naam van een site Aan de extensie kunt u al veel zien. U herkent er het land (of zelfs een verzameling landen) aan waar de site is gemaakt (.nl voor Nederland, .be voor België, .de voor Duitsland, .eu voor Europese Unie etc.). Verder kunt u aan de extensie zien of het om een commerciële site gaat (.com), een overheidssite (.gov vooral Verenigde Staten) of de site van een non-profitorganisatie (.org). In Nederland hebben de sites van overheidsinstellingen en onderwijsinstituten meestal de .nl-extensie. Op de volgende site vindt u een compleet overzicht van extensies: http://www.iana.org/domains/root/db/index.html. Burgerjournalistiek Mensen kunnen goedkoop en gemakkelijk op het internet publiceren. Dat gebeurt dan ook in grote mate via weblogs, homepages, sociaalnetwerksites en fora. Voor het publiceren door particulieren wordt de term ‘burgerjournalistiek’ gebruikt. Daarnaast bestaat er de term prosumer voor. Hierin zijn de woorden ‘consument’ en ‘producer’ gecombineerd. Mensen maken hun eigen mediaproducten. Het gaat daarbij om meer dan alleen tekst. Ook filmpjes en geluidsfragmenten zijn tegenwoordig vrij gemakkelijk op het internet te plaatsen. In de volgende paragrafen leest u hoe u onderscheid kunt maken tussen persoonlijke, soms sterk gekleurde informatie en meer zakelijke en objectieve informatie.

U mag ervan uitgaan dat u eerder betrouwbare informatie vindt op de sites van de overheid, grotere bekende organisaties, nonprofitsites of de bekende (traditionele) media. Hier komt u meer informatie tegen die voor plaatsing door een redactie en/of deskundige is gecontroleerd. 12


Overigens sluit dit niet uit dat bijvoorbeeld weblogs van individuele internetters die zich lang op een onderwerp hebben toegelegd ook zeer betrouwbaar kunnen zijn. Zeker als u kunt nagaan dat de bloggers steeds correct over het onderwerp hebben gepubliceerd. Als een weblog daarnaast een steeds terugkerend publiek heeft, is dat een teken dat de informatie op de weblog goede kwaliteit heeft. Betrouwbaarheid website HOOFDPAGINA

De volgende drie criteria zijn een eerste graadmeter om te bepalen of u met een betrouwbare website te maken hebt: 1 Voor wie is de site bedoeld? 2 Waar gaat de inhoud over? 3 Wat wil de maker van de site bereiken met de aangeboden informatie? Op een duidelijke site vindt u deze informatie op de hoofdpagina. Deze staat ook wel bekend als de indexpagina of homepagina. U kunt aan het menu van de site zelf of aan de adresbalk zien of u zich op de homepagina bevindt. Voldoet de site aan de drie criteria dan kunt u verder zoeken op de site. Voorbeeld U komt via een zoekmachine op de pagina http://www.voorbeeld.nl/index. html. Uit …/index.html blijkt dat u zich op de hoofdpagina bevindt. U kunt dit verder zien aan het menu aan de linkerkant van uw scherm dat aangeeft dat u zich op de homepagina van de site bevindt.

Niet altijd lost een site de verwachtingen in die de maker op de hoofdpagina schept. De eigenaar van de site kan tot doel hebben zo veel mogelijk bezoek te trekken vanwege bijvoorbeeld een advertentieprogramma. Daarvoor geldt namelijk dat hoe meer bezoekers een site trekt, hoe meer advertentie-inkomsten de siteeigenaar ontvangt. Hij lokt u dan met een mooie homepagina waarachter verder weinig informatie schuilgaat. U komt hierachter als u vanaf de homepagina steeds terecht komt op pagina’s die geen informatie bieden. In plaats daarvan probeert de site u op die pagina’s een product te verkopen of wil de site zorgen dat u doorklikt naar een site van een winkel of een bedrijf. 13


Tip Bedenk voordat u informatie zoekt goed welke informatie u wilt vinden en houdt u dan ook aan uw doel. Bekijk de sites die u bezoekt vanuit dat doel. Ga naar een andere site als u merkt dat de huidige site niet voldoet aan uw doel. Bijvoorbeeld omdat de site u een product probeert te verkopen of commercieel of politiek gekleurde informatie geeft. U kunt vooraf vragen bedenken over het onderwerp waarover u informatie zoekt. Hoe meer antwoorden de site geeft op die vragen, hoe waardevoller de site kan zijn. U moet dan natuurlijk nog wel weten of de informatie ook betrouwbaar is. Dit onderwerp komt in de volgende paragraaf (p. 19) aan de orde. Eerste indruk Kijk uit met uw eerste indruk van een site. Het uiterlijk van een site hoeft niets te zeggen. Op een simpele site kunt u heel nuttige en betrouwbare informatie tegenkomen, terwijl visueel indrukwekkende sites soms juist weinig informatie geven en meer gemaakt zijn als een uithangbord voor de maker. ZENDER EN ONTVANGER

Een andere manier om de betrouwbaarheid van een website te onderzoeken, is met hulp van de onderverdeling afzender – boodschap – ontvanger. Op basis hiervan kunt u zich de volgende drie zaken afvragen: – Wie biedt de informatie aan en wat zijn de belangen en motieven van de aanbieder om de informatie aan te bieden? – Welke specifieke boodschappen vindt u terug in de informatie en hoe verhouden die zich tot de belangen van de aanbieder? – Voor wie is/zijn de boodschap(pen) bedoeld? EIGENAAR SITE

Een belangrijk hulpmiddel om de betrouwbaarheid van een website te bepalen, is nagaan wie de eigenaar is van een site. Vaak kunt u duidelijk op de site zelf zien van wie de informatie op de website afkomstig is. Als u bijvoorbeeld naar de site www.uva.nl gaat, ziet u direct dat het om de Universiteit van Amsterdam gaat. In andere gevallen is het minder duidelijk. Als het om een .nl-domein gaat, kunt u in het register van de Stichting Internet Domeinregistratie Nederland (SIDN) opzoeken 14


wie de eigenaar is. Dit doet u door te gaan naar: https://www.sidn.nl/over-nl/whois/. Vervolgens vult u bij ‘gewenste domeinnaam’ de naam van de site in en vinkt u uitgebreid zoeken aan. Nadat u de OK-knop hebt aangeklikt, krijgt u de gegevens van de betreffende site te zien. De naam van de eigenaar vindt u terug onder ‘Houder’. Als u bijvoorbeeld op zoek bent naar informatie over auto’s en de eigenaar van een site blijkt een autofabrikant te zijn, dan weet u dat de site u gekleurde informatie geeft. Bij de Whois-gegevens van SIDN ziet u ook ‘Registar’ staan. Dit is een bedrijf dat gemachtigd is om namens anderen domeinnamen aan te vragen bij SIDN. Soms geeft de informatie die u onder ‘Houder’ vindt u niet direct voldoende informatie over de eigenaar. U kunt dan via Google of bijvoorbeeld via de site van de Kamer van Koophandel (KvK) nagaan wie achter een bepaalde naam en/of BV zit. Op de site van de KvK (www.kvk.nl) zoekt u in het handelsregister. In het bijbehorende zoekveld vult u de naam van het bedrijf in zonder daar BV achter te zetten. De plaats hoeft u niet te vermelden, behalve als u veel zoekresultaten krijgt. Voor domeinen met andere extensies (bijvoorbeeld .com, .net, .org, .biz, .info) gaat u naar www.whois.com. Hier vult u de domeinnaam in en vinkt u de bijbehorende extensie aan. Hierna klikt u ‘Search now’ aan. U krijgt dan de domeinnaam te zien met een rood kruisje ervoor (wat wil zeggen dat de domeinnaam in bezit is van iemand). Rechts van de domeinaam ziet u ‘Whois’ staan. U klikt hierop en komt vervolgens op een pagina waar u de Whois-database kunt doorzoeken. Hiervoor moet u eerst een ‘security key’ invullen. Als u dat hebt gedaan en voor ‘search’ kiest, krijgt u een uitgebreid gegevensoverzicht van het betreffende domein te zien. Bij ‘Admin’ (en vaak ook ‘Registrant’ of ‘Owner’) ziet u de naam en ook het adres van de eigenaar van de site. Dit is overigens niet voor ieder domein op dezelfde wijze en op een duidelijke manier aangegeven. U kunt ook naar domains.whois.com gaan en daar in het menu ‘Domains’ kiezen voor ‘WHOIS Lookup’ en vervolgens de hierboven genoemde stappen doorlopen vanaf het invullen van de ‘security key’.

15


De volgende tabel geeft u een overzicht waar u moet zijn voor welke domeinnamen. Wie is de eigenaar van de site? Soort extensie .nl domein .com, .info, .net, .org, .biz

Ga naar https://www.sidn.nl/over-nl/whois/ http://www.whois.com/ http://domains.whois.com/

SIDN of Whois leveren lang niet altijd voldoende informatie over de eigenaar op. U kunt dan op de site zelf kijken welke informatie deze over de eigenaar geeft. Daarvoor kunt u de volgende onderdelen van de site bekijken: – De homepage. Hier kan de eigenaar van de site duidelijk aangeven wie hij of zij is en wat het doel van de site is. – Een FAQ-pagina. Als u geen informatie over de eigenaar en zijn bedoelingen op de homepage vindt, kunt u naar de pagina met FAQ (frequently asked questions) gaan. Een dergelijke pagina geeft antwoord op veelgestelde vragen. Daar vindt u mogelijk vragen en antwoorden over de site en over degene die voor de inhoud van de site verantwoordelijk is. – Een pagina ‘Over deze site’ (Engelstalig: About this site). Dit soort pagina’s geven meestal informatie over de site en de eigenaar van de site. – Contactpagina. Op deze pagina vindt u vaak gegevens zoals een e-mailadres, postadres, telefoonnummer en routebeschrijving. Deze adressen kunt u gebruiken om de eigenaar direct te benaderen of om meer informatie over de eigenaar te zoeken op het internet. – Disclaimer. Hier geeft de eigenaar van de site aan dat hij of zij niet verantwoordelijk en aansprakelijk is voor eventuele onjuiste informatie of verkeerd gebruik van de informatie. Hier vindt u dus vaak ook de naam van de eigenaar. – Colofon. Deze pagina (of deel van een pagina) vermeldt wie de vormgeving en wie de inhoud (redactie) van de site verzorgt. U kunt deze personen vaak via een e–mailadres benaderen. Mocht u ook niet verder komen via de site dan kunt u via een zoekmachine op het internet naar meer informatie over de eigenaar van de site zoeken. Vaak vindt u dan aanvullende 16


informatie over iemand of over een organisatie. Als u niets vindt, is dat meestal een teken dat de eigenaar in ieder geval geen autoriteit is op een bepaald vakgebied. U kunt eventueel ook zoeken op iemands naam en daarnaast het onderwerp (en/of trefwoorden die bij dat onderwerp horen) meenemen in uw zoekactie. Ook dan wordt meestal vrij snel duidelijk of u met een deskundige te maken hebt. Het kan ook voorkomen dat u kritische besprekingen van iemands werk vindt. Kijk overigens ook altijd kritisch naar een bron die kritiek geeft. Check de kwaliteit van deze bron op het internet en eventueel bij twijfel ook via SIDN en Whois.com. Verschillen Vergelijk de informatie die u in externe bronnen vindt met de informatie die de site zelf geeft over de eigenaar en makers van de site. Verschillen geven mogelijk aan dat u met een onbetrouwbare bron te maken hebt. INTERNETADRES

Het internetadres (URL, oftewel Uniform Resource Locater) geeft u informatie over de organisatie of persoon die de site aanbiedt. Twee voorbeelden hieronder geven aan hoe dat in zijn werk gaat. Voorbeeld 1 http://www.naamsite.nl/~hdevries/henk.html http:// staat voor hypertext transfer protocol; het is het protocol voor de communicatie tussen uw webbrowser en een webserver waarop een website staat. Als er een ‘s’ achter dit protocol staat (https = hypertext transfer protocol secure) is er sprake van een beveiligde gegevensoverdracht. www.naamsite.nl geeft het domein aan en de naam van de site. De naam kan een organisatienaam zijn of een bedrijfsnaam, maar dat hoeft niet. Het kan ook een slogan zijn, een productnaam, een naam van een onderwerp of een fantasiewoord dat de eigenaar bedacht heeft. .nl laat zien dat het een site is die in Nederland geregistreerd staat.

17


~hdevries Een ~ (een tilde) wijst meestal op een persoonlijke homepage, wat betekent dat de site eerder persoonlijke meningen en niet-professionele informatie zal bevatten. henk.html geeft de naam van de pagina weer waar u naar kijkt. Als deze naam zoals hier een voornaam weergeeft, weet u zeker dat u te maken hebt met een persoonlijke site. Voorbeeld 2 http://www.vborganisatie.nl/domeinregistratie.php www.vborganisatie.nl geeft aan dat u met de site van vborganisatie te maken hebt. De domeinnaam laat zien dat u waarschijnlijk niet met een persoonlijke homepage te maken hebt. domeinregistratie.php betekent dat u op het onderdeel domeinregistratie van de site www. vborganisatie.nl terecht gekomen (.php geeft hier aan dat het om een pagina gaat die werkt op de scripttaal PHP).

AARD VAN DE WEBSITE

Het imago van een site kan u ook al veel leren over de bruikbaarheid van de site. U kunt hiervoor onder andere naar de volgende zaken kijken: – Geeft een site bezoekers de mogelijkheid op artikelen op de site te reageren en om feedback te geven dan is dat een teken van transparantie en professionaliteit. Het betekent ook dat fouten minder snel voorkomen omdat de lezers hun reacties kunnen doorgeven. – Welke toon slaat de site aan? Als het om grof taalgebruik, scheldpartijen, algemeenheden of zwart-witstandpunten gaat, zit u verkeerd. – Hoe beoordelen mensen op andere sites de site die u bezoekt? U kunt deze andere sites vinden via Google (of een andere zoekmachine) door te zoeken op de naam van de site of de URL. Bij veel negatieve meningen op andere sites over de site, hebt u mogelijk niet met een betrouwbare bron te maken. Kijk

18


hierbij wel ook kritisch naar betrouwbaarheid van die andere sites. – Als de site zich duidelijk richt op een bepaald publiek of een duidelijke opinie over een thema heeft, dan weet u dat u ook informatie uit andere bronnen moet zoeken. – Vindt u informatie op een (erg) commerciële site dan doet u er goed aan kritisch na te gaan of dat gevolgen heeft voor de inhoud. Het kan zijn dat in de informatie voortdurend de naam van een bepaald product of een bepaalde producent terugkomt. Als dat niet direct met het onderwerp te maken heeft, hebt u mogelijk te maken met (verkapte) reclame. – Het is een goed teken als er op de site informatie staat over de auteur(s). Dat kan bijvoorbeeld in de vorm van een cv met een overzicht van het werk van de auteur(s). Betrouwbare informatie DESKUNDIGHEID ORGANISATIE

Wat de organisatie betreft, kunt u eerst kijken of het om een bekende organisatie gaat met een goede reputatie. Als u bijvoorbeeld informatie over het weer zoekt, mag u ervan uitgaan dat de site van het KNMI daarover deskundige en objectieve informatie geeft. Een ander voorbeeld is informatie over verlofregelingen. De informatie die het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid hierover geeft, mag u als betrouwbaar beschouwen. Kijk in dit soort gevallen wel altijd of de informatie nog wel actueel is. Dat kunt u zien aan de datum en/of eventuele doorverwijzingen naar wijzigingen in weten regelgeving. Ook moet de organisatie de expertise hebben om een tekst goed te kunnen beoordelen voordat ze deze plaatst op haar website. Stel dat u een webtekst over fitnessen tegenkomt op een site van een instituut dat gespecialiseerd is in duurzaamheid. Dan kunt u zich afvragen of dat instituut wel heeft kunnen beoordelen of de tekst betrouwbaar is. U kunt ook nagaan of en hoe andere sites over deze organisatie schrijven. Hiervoor kunt u via een zoekmachine zoeken op de naam van de organisatie. Zo hebt u snel een beeld van de organisatie waar u mee te maken hebt. Als veel personen en organisaties de organisatie achter de site vermelden, weet u in ieder geval dat het om een bekende organisatie gaat. Daarnaast 19


krijgt u inzicht in de deskundigheid en aard van de organisatie door opmerkingen op andere sites over een organisatie te vergelijken. Informatie van grote organisaties hoeft niet altijd betrouwbaarder te zijn. Hoe groter een organisatie, hoe groter namelijk de belangen zijn en hoe bedrevener de communicatie-afdeling is in het bewerken en selecteren van informatie. Persoonlijke pagina’s Ga er niet standaard van uit dat alle informatie op de site van een bedrijf of universiteit aan de kwaliteitseisen van de organisatie voldoet. Er kan sprake zijn van persoonlijke homepages waarin wel de domeinnaam van de organisatie voorkomt, maar die op persoonlijke titel zijn gemaakt. Let daarbij met name op de adressen waar een ~ (tilde) in voorkomt of op members of users in de adresbalk en in de titel van de pagina. De informatie op zo’n pagina kan best betrouwbaar zijn, maar hoeft niet afkomstig te zijn van de universiteit of het bedrijf. Het onderstaande voorbeeld geeft aan hoe dit er in de praktijk uit kan zien. Voorbeeld U vindt via een zoekmachine de volgende pagina: http://www.universiteit. nl/~a.jansen. Mevrouw Jansen geeft bovenaan de pagina aan dat ze docent Japans is op de universiteit, maar komt daaronder met informatie over haar bijbaan als vertaler en tolk in de Japanse taal. Ook geeft ze informatie over haar gezin en hobby’s. Dit is duidelijk een homepage en geen pagina die is opgesteld vanuit de universiteit.

DESKUNDIGHEID AUTEUR

Voor de deskundigheid en professionaliteit van een auteur kunt u de volgende punten nalopen: – De achtergrond van de auteur. Is hij of zij bijvoorbeeld wetenschapper of iemand met veel ervaring op een vakgebied en met het behandelde onderwerp? – Werkt een auteur voor een bekende organisatie? Op de site van de organisatie zelf zult u direct bij het artikel zien of de auteur werkzaam is bij de organisatie is en wat zijn functie en contactgegevens zijn. Schrijft hij op een andere site dan zal die site als het een professionele site is, duidelijk aangeven wie de auteur is en waar hij werkt. 20


2 Betrouwbaarheid bronnen

Recommend Documents