~

Hayman’s zakgids peter hayman rob hume

Hayman’s Zakgids Roofvogels van Europa beschrijft alle roofvogelfamilies die in ons land en de rest van Europa voorkomen, of er regelmatig op bezoek komen. Daarnaast zijn ook uilen en klauwieren in deze uitgave opgenomen. De kleurcodering per familie vereenvoudigt het herkennen van de soort en de schitterende foto’s tonen de vogels in hun natuurlijke habitat en tijdens het jacht- en broedgedrag. De minutieus gedetailleerde kleurenillustraties van elke soort zorgen ervoor dat zowel de beginnende als de gevorderde vogelaar de soorten eenvoudig kan determineren. Hayman’s Zakgids Roofvogels van Europa is de ultieme gids voor elke enthousiaste roofvogelliefhebber!

Roofvogels

Hayman’s Zakgids Roofvogels van Europa

In samenwerking met Vogelbescherming Nederland en Natuurpunt.

www.natuurpunt.be

De nieuwe zakgids roofvogels cover.indd 1

isbn 978 90 5210 958 9

~<(st!p#=bajfij<

peter hayman | rob hume

Roofvogels

TIRION NATUUR

www.vogelbescherming.nl

zakgids

van Europa

TIRION NATUUR www.tirion.nl

Hayman’s

TIRION NATUUR

20-02-2014 17:08

001-011_80997.qxd

8/4/05

Dit boek is gepubliceerd door Tirion Uitgevers Postbus 13288 3507 LG Utrecht www.tirion.nl Omslagontwerp: Aperta.nl Vertaling en productie: Ger Meesters ISBN 978 90 5210 958 9 NUR 435 Voor het eerst gepubliceerd in Engeland in 2006 door Mitchell Beazley, een imprint van Octopus Publishing Group Ltd., Londen Oorspronkelijke titel: The Pocket Guide to the Birds of Prey of Britain and Europe

1:52 PM

Page 2

© 2006 Tekst: Rob Hume © 2006 Octopus Publishing Group Limited © 2007/2014 voor de Nederlandse taal: Tirion Uitgevers, Utrecht Vierde druk, 2014 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. No part of this book may be reproduced in any form by print, photocopy, microfilm or any other means without prior written permission from the publisher.

Fotoverantwoording: 12/17 Aquila/Juan Martin Simon; 26/27 Windrush Photos/Roger Tidman; 29 Windrush Photos/David Tipling; 30 Aquila; 31 Windrush Photos/Colin Carver; 38/41 Windrush Photos/Richard Brooks; 42 Windrush Photos/Roger Tidman; 43 Aquila/R T Mills; 52/53 Windrush Photos/Arthur Morris; 55 Windrush Photos/Frederic Desmette; 56 Windrush Photos/George McCarthy; 57 Windrush Photos/D Mason; 64/65 Windrush Photos/Peter Cairns; 67 Windrush Photos/E A Janes; 68 Windrush Photos/ Peter Cairns; 69 Windrush Photos/Roger Powell; 82/83 Aquila/Juan Martin Simon; 84/85 Windrush Photos/Peter Cairns; 86 Aquila/Juan Martin Simon; 87 Windrush Photos/Roger Powell; 104/107 Windrush Photos/Richard Brooks; 108 Aquila/Juan Martin Simon; 109 Windrush Photos/John Lawton Roberts; 130/131 Windrush Photos/David Tipling; 132 Windrush Photos/Pentti Johansson; 134 Aquila/G F Date; 135 Aquila/N W Harwood; 162/163 Windrush Photos/Richard Brooks; 165 Aquila/ Conrad Greaves; 166 Windrush Photos/John Davies; 167 Aquila/H Kinloch

Wespendieven

(MC)

Wespendieven zijn in de zomer geheimzinnig en solitair, maar ze trekken iedere herfst in grote en spectaculaire groepen naar het zuiden

Job: E07-80983 Title: Coastal Birds (E07-80997) 175#(P) Dtp: 170 Page: 2

l Birds Page: 2

001-011-BOP-Intro-NL-5.qxd 03-07-2006 10:06 001-011_80997.qxd 8/4/05 1:52 PM Page 3

Pagina 3

(

Inhoud Inleiding

6

Wat is een roofvogel?

8

Roofvogels determineren

10

De topografie van een roofvogel

12

Gieren

26

Wouwen

38

Kiekendieven

52

Sperwers

64

Buizerds, Visarend

82

Arenden

104

Valken

130

Uilen

162

Klauwieren

176

Register

(MC)

4

Bastaardarenden Deze prachtige arenden broeden in Oost-Europa, maar komen ’s winters ook voor in het Middellandse-Zeegebied


001-011-BOP-Intro-NL-5.qxd 03-07-2006 10:06 001-011_80997.qxd 8/4/05 1:52 PM Page 4

Pagina 4

4–INLEIDING

Roofvogels mogen gezien worden Vogelbescherming Nederland Een roodborstje is de spreekwoordelijke schattigheid, maar bij rovers en dieven denken we al snel aan iets slechts. Een dief van kuikens, daaraan ontleend de kiekendief zijn naam. En de slechtvalk werd nog in de vorige eeuw incidenteel vervolgd, omdat hij die ‘arme’ stadsduiven niet met rust kon laten. De mens stond eigenlijk altijd een beetje ambivalent tegenover roofvogels. Ze waren in zekere zin concurrent van de jagende mens. Maar een havik of arend was ook wel stoer: symbool van kracht en macht, koninklijk en majestueus. Roofvogels zijn door de eeuwen heen altijd sterk vervolgd. Vaak uit onbegrip over hun essentiële rol in voedselketens. Pas later kregen ze meer waardering, maar veilig waren ze allerminst. Zo kende ons land nog massale roofvogelsterfte in de jaren zestig. Door het gebruik van giftige bestrijdingsmiddelen als DDT kwamen vele roofvogels en uilen om. Vandaag de dag vragen weer andere problemen HABITATS

Symbolen geven de belangrijkste habitats waarin elk van de vogels kan worden aangetroffen: het zijn slechts tips, het is geen volledige lijst.

1 BERGEN EN TOENDRA 2 HEUVELS EN HOOGVLAKTES 3 KLIFFEN, ROTSEN EN STEENGROEVEN 4 AGRARISCHE GEBIEDEN

5 BOSSEN EN WOUDEN 6 HEIDEN EN RUIG GRASLAND 7 MEREN EN MOERASSEN 8 STEDELIJKE GEBIEDEN

Schaalindicators

20–30 cm

ZOMER HELE JAAR

(MC)

WINTER

Het formaat van iedere vogel wordt vergeleken met dat van een Houtduif (grijs rechtsboven). De lengte, vlak gelegd, van snavelpunt tot staartpunt, is in centimeters.Voor vogels kleiner dan 60 cm is de schaal 1:67; voor grotere vogels is de schaal 1:133.

Verspreidingskaarten Roofvogels broeden in gebieden die rood zijn ingekleurd; ze brengen de winter door in gebieden die blauw zijn aangegeven; ze kunnen het hele jaar gezien worden in gebieden die paars zijn aangegeven. Enkele soorten zijn nomadisch en trekken buiten het broedseizoen onregelmatig rond.


(

l Birds Page: 4

001-011-BOP-Intro-NL-herz.qxd 29-08-2006 11:27 001-011_80997.qxd 8/4/05 1:52 PM Page 5

Pagina 5

INLEIDING–5

de aandacht van Vogelbescherming Nederland. Verslechtering van het leefgebied en afname van voedsel bijvoorbeeld spelen sommige soorten flink parten. Incidenteel vindt er zelfs nog volstrekt zinloze en illegale afschot of vergiftiging plaats. Des te meer reden om de roofvogels in de armen te sluiten. En wat schept een betere band dan ze in de vrije natuur te ontmoeten? De prachtige zweefvlucht van een bruine kiekendief boven het riet. Een spectaculaire duik van een slechtvalk. De op libellen jagende boomvalk. Of de torenvalk die in alle stilte ‘bidt’. We kunnen er in ons land van genieten. Op pad dus en vergeet vooral deze praktische gids niet! Wij waarderen uw aankoop van deze zakgids roofvogels, want u steunt hiermee het werk van Vogelbescherming Nederland.

(MC)

Vogelbescherming Nederland

Slechtvalk Een forse, nogal gedrongen vogel in rust, maar vliegend is de Slechtvalk een van de spectaculairste vogels


l Birds age: 42

038-051-BOP-Harriers-NL-5.qxd 03-07-2006 10:24 038-043_C32782.qxd 8/19/05 9:48 PM Page 43

Pagina 43

KIEKENDIEVEN–4 3

Broeden Grondnesten In het voorjaar baltsen kiekendieven hoog boven hun broedgebieden met energieke, acrobatische manoeuvres en rumoerig, herhaald geroep. Als het vrouwtje de eieren bebroedt, jaagt het mannetje en geeft hij haar de prooien in een spectaculaire voedselovergavevlucht. Zoals ook enkele andere roofvogels ruien vrouwtjes kiekendieven enkele slagpennen in de periode dat ze de eieren bebroeden. Als het voedselaanbod voldoende groot is, paren mannetjes kiekendief met twee of meer vrouwtjes en voorzien hen en het legsel van voedsel. Hun nesten zijn te vinden in dichte vegetatie op de grond, goed verborgen tussen heide, gras, gewassen of riet. Er worden maximaal acht eieren gelegd, die na 29-38 dagen uitkomen. Het vrouwtje begint direct nadat het eerste ei is gelegd met broeden, waardoor de kuikens aanzienlijk in grootte kunnen verschillen. Bij voedseltekort verliezen de jongste van hun oudere nestgenoten en zullen snel sterven. De overlevende jongen vliegen na zes weken uit. Kiekendieven zijn in deze fase bijzonder kwetsbaar voor menselijke vervolging. Ze verdedigen hun nest, waarbij ze indringers die te dichtbij komen ook daadwerkelijk kunnen aanvallen.

Net als bij uilen komen de eieren in de loop van enkele dagen uit. De vroege kuikens zijn daardoor veel groter dan de latere en hebben een monopolie op het voedsel als er een tekort is.

Job: E07-80983 Title: Coastal Birds 08-AC32782/ (E07-80997) 175#(P) Dtp: 170 Page: 43

(MC)

Dominante kuikens

038-051-BOP-Harriers-NL-5.qxd 03-07-2006 10:24 044-051_80983.qxp 7/27/05 2:18 AM Page 44

Pagina 44

44–KIEKENDIEVEN

Bruine Kiekendief Circus aeruginosus 4 7

VERSPREIDING

Wijdverspreid, maar lokaal; doorgaans een zomergast, maar in delen van Z- en W-Europa standvogel 43–55 cm

DETERMINATIE Een forse kiekendief met het formaat van een buizerd. Oudere mannetjes hebben een fraai kleurenpatroon, terwijl vrouwtjes en juveniele mannetjes chocoladebruin zijn met variabele crème-gele velden op kop en schouders. De bruine rug, grijze staart en grijze vleugelvelden van een mannetje zijn opvallender dan die van een onvolwassen mannetje Grauwe (met bruinige rug) en Blauwe. Een vrouwtje kan worden verward met een donkere Buizerd of Zwarte Wouw, maar mist de lichte vleugelvelden en diagonale banen op de bovenvleugel; zweeft met de vleugels in een duidelijke V. HABITAT Is afhankelijk van uitgestrekte (maar ook kleinere) rietvelden; jaagt ook boven akkers, weilanden en duinen. GEDRAG Vliegt meestal laag boven de grond en alleen tijdens de baltsvluchten op grotere hoogte. Vliegt rustig tegen de wind in, maar met de wind mee tamelijk snel en wendbaar op weg naar andere foerageergebieden of in een korte jachtvlucht. Zit in moerassen vaak op een dode tak of in de top van een struik, maar nestelt diep verscholen in het riet. f Mannetjes Broeden vaak in subadult kleed met grijze gebieden gemengd met bruine; oudere vogels worden zuiverder grijs op de vleugels en staart

(MC)

Juveniel mannetje a Juveniel heeft smalle, lichte veerzomen; grotendeels donkerbruin met lichte kop; mannetje heeft slankere vleugels dan het vrouwtje

Job:E7-80983 Title:Coastal Birds #175(P) Dtp:183 Page:44

stal Birds 3 Page:72

064-081-BOP-Buzzards-NL-5.qxd 03-07-2006 10:29 070-081_80983.qxp 7/27/05 5:26 PM Page 73

Pagina 73

BUIZERDS–7 3

Van boven d Adult (links) donkere vorm en juveniel (rechts) van de rodere vorm; klein licht veld op de handpennen, roodachtige staart

Vlucht a Als Buizerd, met iets stijve, afgemeten vleugelslag, maar vaak cirkelend op geheven vleugels

a Adult, grijzere vorm c Adult mannetje,

rodere vorm Adult heeft opvallend zwarte vleugelpunt, polsvlekken en vleugelachterrand; algemene vorm heeft roodste lichaam en staart

Hetzelfde patroon, maar veel grijzer; donkere vleugelachterrand en staartband tonen dat dit een adult is

Job:E7-80983 Title:Coastal Birds #175(P) Dtp:183 Page:73

(MC)

Juveniel c Licht met donkere vleugelpunten en donkerder lichaam; staart bijna doorschijnend, neigt naar roodbruin

064-081-BOP-Buzzards-NL-5.qxd 03-07-2006 070-081.qxp 8/20/05 11:51 AM Page 80

10:30

Pagina 80

80–BUIZERDS

Visarend Pandion haliaetus 2 4 5 7

VERSPREIDING

Wijdverspreide zomergast in N en NO, maar lokaal; ook in Middellandse-Zeegebied, waar hij een talrijke doortrekker is

52–60 cm

DETERMINATIE Een grote roofvogel met een meeuwachtige vleugelvorm en soepele vlucht, duidelijk zichtbaar op afstand. Donkere bovenzijde en lichte onderzijde kenmerkend; wit van onderzijde kan vaal tonen, maar in de zon zeer helder. Lichte kruin en donkere oogstreep meestal goed te zien. Geknikte of gehoekte vleugel met zwarte polsvlek en donkere baan op ondervleugels. Duikt naar vis. HABITAT Nabij water in beboste rivierdalen, ook langs kusten en op rotsachtige eilanden. Vaak bij meren en reservoirs tijdens de trek. GEDRAG Brengt veel tijd door in hoge bomen, op rotsen of door mensen gebouwde structuren, maar vliegt tijdens het foerageren boven water, vaak pauzerend om met zware vleugelslag te ‘bidden’ en met de kop en poten naar voren op vis te duiken. Draagt de vis in de poten naar zitpost of nest. Voert in het voorjaar een hoge, golvende baltsvlucht uit met luide, fluitende roepen boven het nestgebied. f Van onderen Duidelijke knik in vleugels in vrijwel alle situaties, behalve bij het zweven op geheel gestrekte (maar nog steeds gebogen) vleugels

ADULT

JUVENIEL

(MC)

f Juveniel Jonge vogel heeft lichte veerzomen op gehele bovenzijde, vaak het witst op de schouder; heeft ook een meer roodbruine borstband

Job:E7-80983 Title:Coastal Birds (AC32782-183) #175(P) Dtp:174 Page:80

104-129-BOP-Falcons-NL-5.qxd 03-07-2006 10:37 104-129_C32782.qxd 8/20/05 7:54 AM Page 124

1 2 4 – VALKEN

Giervalk Falco rusticolus 1 2 3 7

VERSPREIDING

Broedt in IJsland en N-Scandinavië; trekt ’s winters iets naar het zuiden, maar ver buiten zijn broedgebied zeer zeldzaam 53–63 cm

JUVENIEL

Zittend c Juvenielen hebben blauwgrijze poten en snavelbasis, die bij adult geel zijn; van onderen gestreepter

ADULT

JUVENIEL

a Koppatroon Zelfs bij de donkerste vogels geen verlengde baardstreep, maar wel donkere kap en wangen

a Donkere juveniel Donkerbruin; kop donker maar met veel minder duidelijke baardstreep dan juveniele Slechtvalk

Lichte juveniel d

(MC)

Loodgrijze tekening op wit; blauwe snavel en poten zijn onderscheid vergeleken met adult; lichter dan enige Slechtvalk

Job: E07-80983 Title: Coastal Birds 08-AC32782(170) (E07-80997) 175#(P) Dtp: 36 Page: 124

Pagina 124

130-161-BOP-Owls-NL-5.qxd 130-161-80997.qxd 8/4/05

03-07-2006 10:43 2:10 PM Page 140

Pagina 140

140–UILEN

Bosuil Strix aluco 5 8

VERSPREIDING

Grote delen van Europa, met uitzondering van Ierland, IJsland, grote delen van Scandinavië, bergstreken en veel eilanden

37–43 cm

Rechtop zittend d Kan alert en vrij slank zijn of ontspannen en gezet; sommige zijn grijzer, andere meer roestbruin; witte vlekken op de schouders; zwarte ogen in een lichte gezichtssluier

Rustend d Veel ronder als hij slaapt of doezelt overdag, kop tussen de schouders getrokken, poten verborgen tussen de lichaamsveren


130-161-BOP-Owls-NL-5.qxd 130-161-80997.qxd 8/4/05

03-07-2006 10:43 2:10 PM Page 158

Pagina 158

158–UILEN

Oehoe Bubo bubo 1 2 3 5

VERSPREIDING

Wijdverspreid naar overal lokaal in M- en O-Europa, zeldzaam in N- en W-Europa, standvogel 59–73 cm

Vluchtpatroon d Grote, zware vogel met brede vleugels en een vrij egaal bruin uiterlijk; in goed licht is de zwarte bandering zichtbaar


162-176-BOP-Shrikes-NL-5.qxd 03-07-2006 10:45 162-176-80997.qxd 8/4/05 2:14 PM Page 176

176–REGISTER

Register A

B

Aasgier 24 arend Bastaard- 96 Dwerg- 88 Havik- 90 Keizer- 102 Schreeuw- 98 Slangen- 92 Spaanse Keizer- 102 Steen- 100 Vis- 80 Zee- 94 Arendbuizerd 74 Bastaardarend 96 Balkansperwer 62 Blauwe Kiekendief 46 Boomvalk 112 Bosuil 140 Bruine Kiekendief 44 Buizerd 70 Arend- 74 Ruigpoot- 76 Steppe- 72

D

Dwergarend 88 Dwergooruil 146 Dwerguil 148

E G

Eleonora’s Valk 118

Kleine Klapekster 168 Kleine Torenvalk 114

(MC)

L

Lammergier 22 Lannervalk 126 Laplanduil 156

M O R

Monniksgier 20

S

Sakervalk 128 Schreeuwarend 98 Slangenarend 92 Slechtvalk 122 Smelleken 120 Sneeuwuil 160 Spaanse Keizerarend 102 Sperwer 58 Balkan- 62 Sperweruil 138 Steenarend 100 Steenuil 150 Steppebuizerd 72 Steppekiekendief 50

T U

Torenvalk 116

V

Vale Gier 18 valk Eleonora’s 118 Gier- 124 Kleine Toren- 114 Lanner- 126 Roodpoot- 110 Saker- 128 Slecht- 122

Toren- 116 Velduil 142 Visarend 80

W

Wespendief 78 wouw Grijze 36 Rode 32 Zwarte 34

Z

Zeearend 94 Zwarte Wouw 34

Oeraluil 154 Ransuil 144 Rode Wouw 32 Roodkopklauwier 172 Roodpootvalk 110 Ruigpootbuizerd 76 Ruigpootuil 152

gier Aas- 24 Lammer- 22 Monniks- 20 Vale 18 Giervalk 124 Grauwe Kiekendief 48 Grauwe Klauwier 174 Grijze Wouw 36

H

Havik 60 Havikarend 90

K

Keizerarend 102 Kerkuil 136 kiekendief Blauwe 46 Bruine 44 Grauwe 48 Steppe- 50 Klapekster 170 Kleine 168 Zuidelijke 170 klauwier Grauwe 174 Roodkop- 172

uil Bos- 140 Dwerg- 148 Dwergoor- 146 Kerk- 136 Lapland- 156 Oeral- 154 Rans- 144 Ruigpoot- 152 Sneeuw- 160 Sperwer- 138 Steen- 150 Veld- 142


Pagina 176

Hayman’s zakgids peter hayman rob hume

Hayman’s Zakgids Roofvogels van Europa beschrijft alle roofvogelfamilies die in ons land en de rest van Europa voorkomen, of er regelmatig op bezoek komen. Daarnaast zijn ook uilen en klauwieren in deze uitgave opgenomen. De kleurcodering per familie vereenvoudigt het herkennen van de soort en de schitterende foto’s tonen de vogels in hun natuurlijke habitat en tijdens het jacht- en broedgedrag. De minutieus gedetailleerde kleurenillustraties van elke soort zorgen ervoor dat zowel de beginnende als de gevorderde vogelaar de soorten eenvoudig kan determineren. Hayman’s Zakgids Roofvogels van Europa is de ultieme gids voor elke enthousiaste roofvogelliefhebber!

Roofvogels

Hayman’s Zakgids Roofvogels van Europa

In samenwerking met Vogelbescherming Nederland en Natuurpunt.

www.natuurpunt.be

De nieuwe zakgids roofvogels cover.indd 1

isbn 978 90 5210 958 9

~<(st!p#=bajfij<

peter hayman | rob hume

Roofvogels

TIRION NATUUR

www.vogelbescherming.nl

zakgids

van Europa

TIRION NATUUR www.tirion.nl

Hayman’s

TIRION NATUUR

20-02-2014 17:08

~

Recommend Documents