&

Brandaan | samenvatting | groep 5 |

Mijn Malmberg

!"#$%&'&(#)#*&%+,&-%.#/&01&20#/& 7%$#*)%889*. 3#4#/+%*4&+%*.&.#+#4#* !"#$%&'(%)*+*,-'.+%/''0%1*+2,*.+*%+2#3*.+*.%4',*.%5*+*0$%".+*,%**.%+#00*%-''1%(.**2&%*.%#4(6% 7,%1,"*#+*.%.'2&*-#40(%8-'.$*.%*.%*,%0".+*.%1**.%+#*,*.%-*/*.6%9*%3#*.%."1%($**+(%,*($'.$*.%/'.% +*3*%#4($#4+*.:%".3*%;*2/*-(%3#4.%".$($''.%+"",%($2&*.+%#4(%*.%""0%3&*,<0*#*.%-#11*.%."1%($**+(%#.% ".(%-'.+6%=#4+*.(%+*%-''$($*%#4($#4+%&'(%*,%1**.%3**%$2((*.%)*+*,-'.+%*.%7.1*-'.+6%)'%+*3*%-''$($*% #4($#4+>%3"?.%@A6BBB%4'',%1*-*+*.>%&*,+%;*$%-'.13''C%&',C*,6%)*+*,-'.+%&'(%$"*.%**.%$"*.+,'%&'',% C'CC"*$*.>%('5*-$'.+$#41*,(%*.%&"-;',#1*%.*2(;"",.(%-**<+*.6%="*.%;*$%&',C*,%&*,+>%0&'C*.%*,% C**,%8-'.$*.("",$*.%*.%C**,%+#*,*.6%!"0%$,"00*.%*,%C*.(*.%.'',%;*$%1*5#*+%+'$%.2%)*+*,-'.+%;**$6% D#4%&"".+*.%"8%;""11*-*1*.%8-*00*.%&'',%;*$%+,""1%&'(6%9*%."*C*.%+*3*%$#4+%+*%8,*;#($",#*6 5%.#/,&#*&)#/6%$#+%%/, E*%**,($*%C*.(*.%#.%)*+*,-'.+%-**<+*.%/'.%+*%4'F;$%*.%/'.%&'$%3*%0".+*.%/#.+*.%#.%+*%.'$22,6%9*% ."*C*.%+*3*%C*.(*.%4'1*,(%*.%/*,3'C*-'',(6%D*%1*5,2#0$*.%1*,**+(F;'88*.%'-(%5#4-*.%/'.%/22,($**.6% G'1*,(%+,*/*.%**.%+#*,%"8%$"$%;*$%C"*%&*,+6%E'$%0".%&*-%+'1*.%+2,*.6%D*%+""++*.%;*$%+#*,%C*$% 8#4-*.%*.%(8*,*.6%H--*(%/'.%;*$%+#*,%&*,+%1*5,2#0$>%""0%+*%5"$$*.%*.%+*%;2#+6%I*$%4'1*.%&'(%&*,0%/'.% C'..*.>%+*%/,"2&*.%/*,3'C*-+*.%5*((*.>%8'++*.($"*-*.>%&",$*-(%*.%."$*.6%E*%,*.+#*,4'1*,(%&',*.% ."C'+*.>%3*%$,"00*.%,".+%*.%&"".+*.%#.%$*.$*.%"<%1,"$$*.6%H-(%;*$%/"*+(*-%*,1*.(%"8%&'(>%$,"00*.%+*% C*.(*.%/*,+*,6%I*$%&'(%**.%;',+%-*/*.6%G'1*,(%*.%/*,3'C*-'',(%0".+*.%.#*$%(F;,#4/*.6%9*%&*$*.%#*$(% /'.%;2.%-*/*.%+'.03#4%/".+($*.%/'.%',F;*"-"1*.%*.%,"$($*0*.#.1*.6 5%.#/,&#*&20#/#* H'.%;*$%*#.+%/'.%+*%8,*;#($",#*%+*+*.%C*.(*.%**.%".$+*00#.1:%4*%0".%1,'.*.%*.%3'+*.%3''#*.%*.% 3"%8-'.$*.%-'$*.%1,"*#*.6%E*%4'1*,(%*.%/*,3'C*-'',(%&*,+*.%5"*,*.6%D*%/*,5"2&+*.%1,'.*.>%*,&$*.% *.%-#.3*.6%E*%5"*,*.%;"*<+*.%.#*$%C**,%,".+%$*%$,*00*.6%D*%5"2&+*.%;"2$*.%;2#3*.%/'.%8'-*.%5#4% ;2.%'00*,(6%E'$%&'(%&',C*,%*.%/*#-#1*,6%J**,%5"*,*.%/*($#1+*.%3#F;%"8%+*3*-<+*%8-*06%D"%".$($".+*.% +",84*(6%K22,%&'(%5*-'.1,#40%/"",%+*%**,($*%5"*,*.6%E*%5"*,*.%1#.1*.%""0%+#*,*.%;"2+*.%'-(%(F;'8*.>% 0"*#*.%*.%1*#$*.%/"",%;*$%/-**(>%+*%C*-0%*.%+*%&"-6%E*%**,($*%5"*,*.%C''0$*.%""0%&"-/*.%$'C>%+#*% ;#*-8*.%C**%"8%+*%5"*,+*,#4%*.%5#4%+*%4'F;$6%D"%&*,+%+*%;".+%;*$%**,($*%;2#(+#*,6%

© Malmberg, ’s-Hertogenbosch

blz. 1 van 10


Mijn Malmberg

:#./9;;#* %% 9-,89-4% 80#*4/%%

E*%$#4+%+'$%)*+*,-'.+%".+*,%**.%-''1%#4(%-'16 %7*.%($20%-'.+%C*$%C'',%;**-%&*#.#1%8-'.$*.6%L.%+*%&#.$*,%5*/,#*($%;*$% -'.+6%L.%+*%3"C*,%($''$%;*$%".+*,%**.%-''14*%&'$*,6

$%$$0#8%

%7*.%+#*,%2#$%+*%8,*;#($",#*6%7*.%C'CC"*$%-**0%"8%**.%1,"$*%;',#1*% "-#<'.$6

/#*49#/%

%7*.%("",$%;*,$6%)'%+*%#4($#4+%&*,+%;*$%&',C*,%#.%)*+*,-'.+6%="*.% -**<+*.%;#*,%,*.+#*,*.6%M*.+#*,*.%5*($''.%."1%($**+(6

;/#"9,80/9#%

E*%$#4+%&'',#.%C*.(*.%."1%.#*$%"8(F;,*/*.%&'$%3*%C**C''0$*.6

-%.#/,%

%J*.(*.%+#*%3"F;$*.%.'',%+#*,*.%"C%3*%$*%/'.1*.%*.%"8%$*%*$*.6%K'.%+*% ;2#+*.%*.%5"$$*.%C''0$*.%3*%0-*+#.1>%;2$$*.%*.%$*.$*.6

)#/6%$#+%%/,%

J*.(*.%+#*%3"F;$*.%.'',%8-'.$*.%*.%&",$*-(%"C%"8%$*%*$*.6

*0$%4#*%

%J*.(*.%3".+*,%**.%/'($*%8-*0%"C%$*%&".*.6%)*$%'-(%+*%4'1*,(%*.% /*,3'C*-'',(%#.%+*%8,*;#($",#*6%D*%5-*/*.%"8%NN.%8-*0%$"$%;*$%*$*.%"8% &'(6%E'.%$,"00*.%3*%/*,+*,6%D*%&"".+*.%#.%$*.$*.%/'.%$'00*.>%5"$$*.% *.%;2#+*.6

%/<"#0+00.%

%L*C'.+%+#*%3"*0$%.'',%+*%,*($*.%/'.%/,"*1*,6%)'',%(F;*,/*.>%5"$$*.>% 5#4-*.>%C*((*.%*.%(#*,'+*.6%H-(%4*%+'',%1"*+%.'',%0#40$>%-**,%4*%C**,% "/*,%/,"*1*,6

20#/#*%

%J*.(*.%+#*%-**<+*.%/'.%+*%8-'.$*.%+#*%3*%3*-<%3''#+*.%*.%""1($$*.6%D*% -**<+*.%""0%/'.%+*%+#*,*.%+#*%3*%/*,3",1+*.6%

% %


blz. 2 van 10

STAP 2

Begrippen

ijstijd De tijd dat Nederland onder een laag ijs lag.

mammoet Een dier uit de prehistorie. Een mammoet leek op een grote harige olifant.

jagers Mensen die zochten naar dieren om ze te vangen en op te eten. Van de huiden en botten maakten ze kleding, hutten en tenten.

archeoloog Iemand die zoekt naar de resten van vroeger. Naar scherven, botten, bijlen, messen en sieraden. Als je daar goed naar kijkt, leer je meer over vroeger.

verzamelaars Mensen die zochten naar planten en wortels om op te eten. toendra Een stuk land met maar heel weinig planten. In de winter bevriest het land. In de zomer staat het onder een laagje water.

rendier Een soort hert. Na de ijstijd werd het warmer in Nederland. Toen leefden hier rendieren. Rendieren bestaan nog steeds.

prehistorie De tijd waarin mensen nog niet opschreven wat ze meemaakten.

nomaden Mensen zonder een vaste plek om te wonen. Net als de jagers en verzamelaars in de prehistorie. Ze bleven op één plek tot het eten op was. Dan trokken ze verder. Ze woonden in tenten van takken, botten en huiden.

boeren Mensen die leefden van de planten die ze zelf zaaide en oogstten. Ze leefden ook van de dieren die ze verzorgden. Ga naar

1000

506877_thema1.indd Sec2:21

1500

1600

1700

1800

STAP 2 in je werkboek. 1900

1950

21

nu

21-01-2008 14:19:47

thema 1

Samenvatting

Brandaan 5 • samenvatting • © Malmberg 's-Hertogenbosch

506877_strips.indd 1

07-11-2008 10:24:29


Mijn Malmberg

!"#$%&B&>0$#9*#*&9*&3#4#/+%*4 7%$#*)%889*. =#8&>0$#9*,#&>9-? =&**+2#3*.+%4'',%1*-*+*.%0&'C*.%+*%M"C*#.*.%.'',%;*$%1*5#*+%+'$%.2%)*+*,-'.+%;**$6%I#*,%&"".+*.% O*,C''.(*%($'CC*.>%'-(%+*%P,#*3*.>%+*%Q'$'/*.>%R'.'.*<'$*.%*.%=25'.$*.6%)*+*,-'.+%&*,+%**.%+**-% /'.%;*$%*.",C*%M"C*#.(*%M#406%M#/#*,*.%*.%5*,1*.%/",C+*.%+*%.'$22,-#40*%1,*.3*.%/'.%+#$%,#40S%+*% M"C*#.(*%-#C*(6%L.%)*+*,-'.+%&*,+%+*%,#/#*,%+*%M#4.%+*%1,*.(6%T'.1(%+*3*%1,*.(%5"2&+*.%+*%M"C*#.*.% &'F;$$",*.(%*.%-*1*,0'C8*.%&'',%("C(%&*-%+2#3*.+*.%("-+'$*.%&"".+*.6%E*3*%-*1*,0'C8*.>%&'',% ("-+'$*.%C**($'-%4',*.%&"".+*.>%&',*.%.*$%0-*#.*%+",8*.6%D*%&*,+*.%5*/"",,''+%/#'%+*%,#/#*,*.% "<%/#'%.#*2&%''.1*-*1+*%&*1*.6%L.%*.%5#4%;*$%-*1*,0'C8%&',*.%5'00*,#4*.%*.%5'+;2#3*.6%7,%#(%/**-% $*,211*/".+*.%/'.%+*%M"C*#.*.%#.%)*+*,-'.+6 @#<"8#*&$#8&4#&>0$#9*#*& M"C*#.(*%("-+'$*.%&',*.%1"*+%5*&'8*.+6%D*%/"F;$*.%#.%-*1#"*.*.6%L*+*,%-*1#"*.%;'+%3#4.%*#1*.% 2.#<",C*.6%E*%("-+'$*.%&',*.%$,"$(%"8%;2.%-*1#"*.6%E*%-*#+*,%/'.%;*$%-*1#"*.%5*8''-+*%+*%''./'-(U%"<% /*,+*+#1#.1($'F$#*06% O*,C''.(*%($'CC*.%/"*,+*.%".+*,-#.1%/**-%"",-"16%)'%+*%0"C($%/'.%+*%M"C*#.*.%1#.1*.%+*% ($'CC*.%('C*.&*,0*.%"C%$*%8,"5*,*.%+*%M"C*#.*.%$*%/*,+,#4/*.6%J'',%+*%O*,C''.(*%($,#4+*,(% &',*.%.#*$%3"%($,'0%1*",1'.#(**,+%'-(%;*$%M"C*#.(*%-*1*,6%E*%M"C*#.*.%5-*/*.%*.%-'.13''C%,''0$*.% O*,C'.*.%*.%M"C*#.*.%C*$%*-0'',%/*,&*/*.6%O*,C'.*.%+,*/*.%;'.+*-%C*$%;*$%-*1*,0'C8>%3*%&*,+*.% ("-+''$>%3*%.'C*.%1*&"".$*(%/'.%+*%M"C*#.*.%"/*,6%7.%'.+*,("CV A#&:%8%)#* E*%Q'$'/*.%&',*.%**.%O*,C''.(*%($'C%+#*%&"".+*%''.%+*%1,*.(%/'.%;*$%M"C*#.(*%M#40>%#.%;*$% 1*5#*+%+'$%.2%+*%Q*$2&*%;**$6%E*%Q'$'/*.%&',*.%5"*,*.>%3*%&"".+*.%#.%0-*#.*%+",84*(6%E*%Q'$'/*.% +,*/*.%;'.+*-%C*$%+*%M"C*#.*.6%W"CC#1*%Q'$'/*.%&*,+*.%,#40%*.%-#*$*.%M"C*#.(*%/#--'?(%/"",%3#F;3*-<% 5"2&*.6%E'',%;"",+*.%'00*,(>%($'--*.%*.%(-''88-*00*.%/"",%;2-84*(%5#46%Q'$'/*.%.'C*.%+*%5"2&02.($% /'.%+*%M"C*#.*.%"/*,6%!"0%C''0$*.%+*%Q'$'/*.%0*..#(%C*$%+,2#/*.>%0#88*.>%0'$$*.>%8"$$*.5'00*.%*.% 1-'(5-'3*.6%E*%Q'$'/*.%.'C*.%""0%;*$%1*-+(X($**C%*.%;*$%(F;,#<$%"/*,%/'.%+*%M"C*#.*.6%W"CC#1*% Q'$'/*.%&',*.%'-%("-+''$%#.%;*$%M"C*#.(*%-*1*,>%C'',%$"*.%+*%0*#3*,%5*(-""$%+'$%+#$%/"",$''.%/*,8-#F;$% &'(>%0&'C*.%3*%#.%"8($'.+6%G2-#2(%R#/#-#(>%+#*%;'+%1*/"F;$*.%#.%;*$%M"C*#.(*%-*1*,>%&'(%+*%-*#+*,% /'.%+*%Q'$''<(*%"8($'.+6%E*%Q'$'/*.%&"..*.%/'.%+*%M"C*#.*.%*.%5,'.++*.%-*1*,0'C8*.%/'.%+*% M"C*#.*.%8-'$>%+'$%&'(%2.#*06%J'',%+*%M"C*#.*.%($22,+*.%*,%/**-%("-+'$*.%"8%'<%*.%G2-#2(%R#/#-#(% C"*($%/-2F;$*.6%T'$*,%(-"$*.%+*%M"C*#.*.%*.%Q'$'/*.%&**,%/,*+*6% %


blz. 3 van 10


Mijn Malmberg

:#./9;;#* && C#/$%*#*%

%W$'CC*.%+#*%#.%)*+*,-'.+>%Q*-1#Y%*.%E2#$(-'.+%&"".+*.%$"*.%+*% M"C*#.*.%0&'C*.6

>0$#9*,#&>9-?%

%I*$%,#40%/'.%+*%M"C*#.*.6%7*.%/"-0%+'$%ZBBB%4'',%1*-*+*.%;**,($*% "/*,%**.%1,""$%+**-%/'.%72,"8'6%!"0%"/*,%**.%+**-%/'.%".(%-'.+6%E*% ;""<+($'+%&'(%M"C*%#.%L$'-#Y6

>0$#9*,#&+9$#,%

%E*%1,*.3*.%/'.%;*$%M"C*#.(*%M#406%E*%M"C*#.*.%0"3*.%'-(%1,*.(%#*$(% &'$%*,%'-%&'(6%7*.%,#/#*,>%3**%"<%&"*($#4.%5#4/"",5**-+6

+#.#/?%$;%

%7*.%0'C8%&'',%;**-%/**-%("-+'$*.%0".+*.%&".*.6%J*$%($'--*.>% /"*+(*-(F;2,*.>%&*,08-''$(*.>%**.%5'00*,#4>%**.%5'+;2#(%*.%**.% 3#*0*.;2#(6

>0$#9*,#&,0+4%%8%

%7*.%("-+''$%#.%;*$%M"C*#.(*%-*1*,6%I#4%;'+%**.%;',.'(%"8%3#4.%5",($>%**.% ;*-C%"8%*.%('.+'-*.%''.6%I#4%/"F;$%C*$%**.%0",$%3&'',+%*.%(8*,*.6%7.% ;#4%;'+%**.%(F;#-+6

+#.90#*%

7*.%'<+*-#.1%/'.%;*$%M"C*#.(*%-*1*,6

:%8%)#*%

%7*.%O*,C''.(*%($'C%#.%)*+*,-'.+6%E*%Q'$'/*.%&"".+*.%#.%+*%522,$% /'.%)#4C*1*.6

)9++%%

%7*.%;2#(%/'.%,#40*%M"C*#.*.6%!"0%+*%,#40*%O*,C'.*.%1#.1*.%#.%/#--'?(% &".*.6

>0$#9*,#&D#.% :%8%%1,#&0;,8%*4%

M"C*#.*.%5"2&+*.%&*1*.%/'.%<",$%.'',%<",$:%/'.%1,#.+%*.%($**.6 %E*%Q'$'/*.%0&'C*.%#.%"8($'.+%$"*.%3*%/*,8-#F;$%;*$%M"C*#.(*%-*1*,%#.% C"*($*.6%

% %


blz. 4 van 10

STAP 2

Begrippen

Germanen Stammen die in Nederland, België en Duitsland woonden toen de Romeinen kwamen.

Romeinse Rijk Het rijk van de Romeinen. Een volk dat 2.000 jaar geleden heerste over een groot deel van Europa. Ook over een deel van ons land. De hoofdstad was Rome in Italië.

Romeinse limes De grenzen van het Romeinse Rijk. De Romeinen kozen als grens iets dat er al was. Een rivier, zee of woestijn bijvoorbeeld.

legerkamp Een kamp waar heel veel soldaten konden wonen. Met stallen, voedselschuren, werkplaatsen, een bakkerij, een badhuis en een ziekenhuis.

Romeinse soldaat Een soldaat in het Romeinse leger. Hij had een harnas op zijn borst, een helm op en sandalen aan. Hij vocht met een kort zwaard en speren. En hij had een schild.

villa Een huis van rijke Romeinen. Ook de rijke Germanen gingen in villa’s wonen.

Romeinse weg Romeinen bouwden wegen van fort naar fort: van grind en steen.

legioen Een afdeling van het Romeinse leger.

Bataven Een Germaanse stam in Nederland. De Bataven woonden in de buurt van Nijmegen.

Bataafse opstand De Bataven kwamen in opstand toen ze verplicht het Romeinse leger in moesten. Ga naar

1000


1500

1600

1700

1800


1950

43

nu

18-01-2008 13:01:20

thema 2

Samenvatting

nieuw HR plaatsten met correcties

Dit weet ik nu



07-11-2008 10:24:36


Mijn Malmberg

!"#$%&G&(#)#*&%+,&/944#/& 7%$#*)%889*. E#/?#*&)00/&##*&+%*4"##/ I*$%M"C*#.(*%M#40%&'(%*.",C6%I*$%&*,+%($**+(%C"*#-#40*,%"C%;*$%1"*+%$*%5*($2,*.%*.%$*%/*,+*+#1*.6% M".+%ABB%$,"00*.%+*%M"C*#.*.%&*1%2#$%".(%-'.+6%="*.%5*1".%**.%8*,#"+*%+#*%&*%.2%+*%C#++*-**2&*.% ."*C*.6%!.(%1*5#*+%,''0$*%#.%/*,/'-6%M"/*,(%1#.1*.%;2.%1'.1%.2%*,%1**.%M"C*#.(*%("-+'$*.%C**,% &',*.6%L.%+*%C#++*-**2&*.%;'+%4*%/*,(F;#--*.+*%5"*,*.6%H,C*%5"*,*.%3".+*,%-'.+%&*,+*.%;",#1*.% 1*."*C+6%D*%C"F;$*.%**.%+**-%/'.%+*%1,".+%/'.%+*%,#40*%5"*,*.%5*&*,0*.%"C%/"",%;2.%*$*.%$*% 3",1*.6%J'',%+'',%C"*($*.%3*%;*C%&*-%/"",%5*$'-*.%+"",%C#++*-%/'.%**.%+**-%/'.%+*%""1($%*.%+"",% 1,'$#(%+#*.($*.%/"",%;*C%$*%/*,,#F;$*.6%M#40*%5"*,*.%;**$$*.%-'.+;*,*.6%Q#4%1*/'',%5*(F;*,C+*%+*% -'.+;**,%3#4.%;",#1*.%$*1*.%,"/*,(6%E*%-'.+;**,%5*(-#($*%""0%"/*,%3'0*.%#.%;*$%-*/*.%/'.%3#4.%;",#1*.>% 5#4/"",5**-+%"<%3*%C"F;$*.%$,"2&*.6%I*$%&*,0%"8%;*$%-'.+%&'(%;**-%3&'',6%E*%5"*,*.%*.%+*%5"*,#..*.% 8-"*1+*.>%3''#+*.%*.%""1($*.6%E*%5"*,#..*.%0""0$*.%""0>%+*+*.%+*%&'(%*.%C''0$*.%'--*%0-*,*.6 F%,8#+#*&#*&/944#/, M#40*%-'.+;*,*.%5"2&+*.%($**+(%1,"$*,*%;2#3*.6%J*$%$",*.(%*.%+#00*%C2,*.%/"",%+*%/*#-#1;*#+6%7*,($% /'.%;"2$>%C'',%-'$*,%/'.%($**.6%D"%".$($".+*.%0'($*-*.6%L.%;*$%0'($**-%&"".+*%+*%-'.+;**,%C*$%3#4.% <'C#-#*>%C'',%""0%/**-%5*+#*.+*.>%0"0(>%0.*F;$*.%*.%("-+'$*.6%E*%("-+'$*.%/'.%+*%-'.+;**,%&*,+*.% ,#++*,(%1*."*C+6%M#++*,(%;'++*.%**.%3&'',+>%**.%(F;#-+>%**.%;*-C%*.%3*%+,"*1*.%**.%C'-#Y.0"-+*,6% T*/*.%#.%**.%0'($**-%&'(%.#*$%'-$#4+%-*20>%;*$%&'(%*,%+".0*,>%0"2+%*.%/"F;$#16%E*%;",#1*.%&"".+*.%#.% 0-*#.*%;2$4*(%#.%+",84*(%5#4%;*$%0'($**-6%H-(%*,%"",-"1%&'(>%0".+*.%3*%(F;2#-*.%#.%;*$%0'($**-6%L.%$#4+*.% /'.%"",-"1%&*,+%;*$%0'($**-%("C(%"C(#.1*-+6%E'$%;**$%**.%5*-*16% >944#/,&#*&,<"9+4?*%;#* H-(%+*%3"".(%/'.%**.%,#++*,%[%4'',%&',*.>%1#.1*.%3*%"8%**.%'.+*,%0'($**-%5#4%**.%,#++*,%#.%+*%-**,6% D*%&*,+*.%8'1*>%;*$%;2-84*%/'.%**.%,#++*,6%H-(%**.%4".1*.%@\%&'(>%0".%;#4%(F;#-+0.''8%&",+*.6% WF;#-+0.'8*.%;#*-8*.%**.%,#++*,%C*$%3#4.%&'8*.2#$,2($#.16%M#++*,(%/"F;$*.%'--**.%"<%#.%-*1*,(%$*1*.%+*% /#4'.+6%J'',%""0%$*1*.%*-0'',>%$#4+*.(%$"*,.""#*.6%G*%0".%,#++*,(%;*,0*..*.%''.%(8*F#'-*%0-*2,*.%*.% $*0*.#.1*.%"8%;2.%&'8*.(F;#-+6%% %


blz. 5 van 10


Mijn Malmberg

:#./9;;#* %% $944#+##HD#*%

%E*%$#4+%.'%+*%M"C*#.(*%$#4+6%E*%C#++*-**2&*.%+22,+*.%/'.%;*$%4'',% ABB%$"%@ABB6

+%*4"##/%

%7*.%,#40*%C'.%C*$%/**-%1,".+6%I#4%-#*$%'.+*,*%5"*,*.%/"",%;*C%&*,0*.6% E#*%5"*,*.%5*$''-+*.%;*C%/"",%;*$%1*5,2#0*.%/'.%+*%1,".+6

"0/9.#%

%7*.%5"*,%+#*%1**.%*#1*.%-'.+%;'+6%I#4%&*,0$*%/"",%**.%-'.+;**,%*.%0".% 5#4.'%.#*$(%3*-<%5*(-#((*.6

?%,8##+%

%I*$%;2#(%/'.%**.%-'.+;**,6%7*.%0'($**-%&'(%;**-%/*#-#16%I*$%;'+%+#00*% C2,*.%/'.%($**.6%7.%("C(%**.%1,'F;$6

/944#/%

%7*.%(8*F#'-*%("-+''$6%7*.%,#++*,%/"F;$%$*%8'',+6%I#4%;'+%**.%(F;#-+>%**.% 3&'',+%*.%**.%;*-C6

2#+#.%

%!C(#.1*-#.1%/'.%**.%0'($**-%+"",%+*%/#4'.+6%=#4+*.(%**.%5*-*1%0".%*,% .#*C'.+%C**,%#.%"<%2#$6

;%.#%

%7*.%0.*F;$4*%/'.%**.%,#++*,6%7*.%8'1*%&*,+%4*%/'.'<%".1*/**,%3*/*.% 4'',6

,<"9+4?*%%;%

%7*.%0.*F;$%/'.%**.%,#++*,6%7*.%(F;#-+0.''8%&*,+%4*%/'.'<%".1*/**,% /**,$#*.%4'',6

80#/*009% D%;#*,<"9+4%

%7*.%&*+($,#4+%$2((*.%,#++*,(%"C%$*%"*<*.*.6 %7*.%(F;#-+%C*$%**.%(8*F#'-*%$*0*.#.1%*,"86%D"%&#($%4*%C*$%&*-0*%,#++*,% 4*%$*%C'0*.%;'+6

%

%

% %


blz. 6 van 10

STAP 2

Begrippen

middeleeuwen De tijd na de Romeinse tijd. De middeleeuwen duurden van het jaar 500 tot 1500.

landheer Een rijke man met veel grond. Hij liet andere boeren voor hem werken. Die boeren betaalden hem voor het gebruiken van de grond.

horige Een boer die geen eigen land had. Hij werkte voor een landheer en kon bijna niets zelf beslissen.

kasteel Het huis van een landheer. Een kasteel was heel veilig. Het had dikke muren van steen. En soms een gracht.

beleg Omsingeling van een kasteel door de vijand. Tijdens een beleg kon er niemand meer in of uit.

schildknaap Een knecht van een ridder. Een schildknaap werd je vanaf ongeveer veertien jaar.

toernooi Een wedstrijd tussen ridders om te oefenen.

ridder Een speciale soldaat. Een ridder vocht te paard. Hij had een schild, een zwaard en een helm.

page Een knechtje van een ridder. Een page werd je vanaf ongeveer zeven jaar.

wapenschild Een schild met een speciale tekening erop. Zo wist je met welke ridder je te maken had. Ga naar

1000


1500

1600

1700

1800


1950

65

nu

18-01-2008 14:50:15

thema 3

Samenvatting

Dit weet ik nu



07-11-2008 10:24:41


Mijn Malmberg

!"#$%&I&A#&$944#+##HD,#&,8%4 7%$#*)%889*. A#&20#/&?/9-.8&"H+; I*$%5"*,*.-*/*.%#.%+*%C#++*-**2&*.%&'(%3&'',6%H--*(%1*5*2,+*%C*$%+*%;'.+%*.%'-(%+*%""1($%C#(-20$*>% &'(%*,%1**.%*$*.6%M".+%;*$%4'',%@BBB%&*,+%+*%0**,8-"*1%2#$1*/".+*.:%**.%#43*,*.%8-"*1%+#*%+*% 1,".+%C'00*-#40*,%-"(C''0$*6%I*$%3''#*.%1#.1%.2%C'00*-#40*,%*.%+*%+#*,*.%0".+*.%+*3*%8-"*1%5*$*,% /"",$$,*00*.6%E*%5"*,*.%".$+*0$*.%""0%+'$%'-(%3*%+*%1,".+%**.%4'',$4*%C*$%,2($%-#*$*.>%+*3*%C#.+*,% (.*-%2#$1*82$%,''0$*%*.%5*$*,*%""1($*.%1'<6%7-0%4'',%-#*$*.%3*%**.%+*,+*%/'.%;2.%1,".+%5,''0%-#11*.>% +'$%;**$%;*$%+,#*(-'1($*-(*-6%E"",%+*%5*$*,*%""1($*.%($#*,/*.%C#.+*,%0#.+*,*.%*.%-**<+*.%C*.(*.% -'.1*,6%E*%5*/"-0#.1%1,"*#+*6%Q"*,*.%&#-+*.%/'.%+*%($200*.%&"*($*%1,".+%#.%)*+*,-'.+%""0%'00*,-'.+% C'0*.6%E*3*%1,".+%&'(%/'.%+*%-'.+;**,6%Q"*,*.%C"F;$*.%;*$%-'.+%1*5,2#0*.%#.%,2#-%/"",%**.%+**-%/'.% +*%""1($%*.%;*$%/*,,#F;$*.%/'.%0-2(4*(%]+#*.($*.^%/"",%+*%;**,6%)#*$%#*+*,**.%;"*<+*%C**,%5"*,%$*%3#4.6% HC5'F;$(-#*+*.%C''0$*.%(82--*.>%+#*%3*%C*$%*-0'',%,2#-+*.6%D"%".$($".+%;'.+*-6 3%%/&4#&,8%4 Q"*,*.%0".+*.%"8%+*%C',0$%;2.%*$*.%,2#-*.%/"",%(82--*.6%7,%&',*.%/**-%/*,(F;#--*.+*%C',0$*.6%D*% ".$($".+*.%"8%8-*00*.%&'',%'-%/**-%C*.(*.%0&'C*.>%5#4%**.%0'($**-%"<%**.%0,2#(82.$%/'.%&*1*.6% I*$%&*,+%($**+(%+,200*,%"8%+*%C',0$*.6%J*.(*.%1#.1*.%+#F;$%5#4%+*%C',0$%&".*.6%D"%".$($".+%+*% ($'+6%E*%($'+%0,**1%**.%5*(F;*,C*.+*%C22,>%.*$%'-(%**.%0'($**-6%L.%+*%C22,%&',*.%($'+(8"",$*.% +#*%5*&''0$%&*,+*.6%!C%+*%($'+%&*,+%""0%/''0%**.%1,'F;$%1*1,'/*.6%_""8-#*+*.%0&'C*.%/'.%/*,% "C%;2.%8,"+2F$*.%#.%+*%($'+%$*%/*,0"8*.6%HC5'F;$(-#*+*.%"8*.+*.%&#.0*-$4*(6%W82--*.%&*,+*.%.#*$% C**,%'--**.%1*,2#-+>%C'',%""0%/*,0"F;$%/"",%1*-+6%7-0*%($'+%;'+%3#4.%*#1*.%C2.$6%E*%-'.+;**,%&'(%+*% *#1*.'',%/'.%+*%1,".+%*.%+2(%+*%5''(%#.%+*%($'+6%J'',%;"*%&#($%;#4%&'$%1"*+%&'(%/"",%+*%($'+`%M#40*% 0""8-#*+*.%1'/*.%;*$%C**($*%1*-+%''.%+*%-'.+;**,6%L.%,2#-%+'',/"",%&*,+*.%3*%5*($22,+*,(%/'.%+*% ($'+6%D*%0".+*.%;2.%*#1*.%&*$$*.%*.%,*1*-(%C'0*.6 =#8&+#)#*&9*&4#&,8%4 L.%+*%C#++*-**2&(*%($'+%&'(%;*$%**.%+,20$*%/'.%5*-'.16%E*%($,''$4*(%&',*.%(C'-%*.%"./*,;',+6%L.% +*%($'+%&"".+*.%C*.(*.%C*$%;*$3*-<+*%5*,"*8%#.%;*$3*-<+*%522,$4*6%E*%;2#3*.%#.%+*%($'+%&',*.%/'.% ;"2$>%5,'.+1*/'',%-'1%'-$#4+%"8%+*%-"*,6%E*%;2#3*.%&',*.%0-*#.%*.%&*,+*.%/*,&',C+%+"",%**.%"8*.% /22,%#.%+*%0'C*,6%J*#(4*(%;#*-8*.%;2.%C"*+*,(%$;2#(6%G".1*.(%-**,+*.%**.%'C5'F;$%/'.%;2.%/'+*,6%L.% +*%C#++*-**2&(*%($'+%&',*.%1**.%,#"-*.%"<%&F?(6%K2#-%&'$*,%-#*8%#.%+*%1,'F;$*.>%&'',#.%C*.(*.%3#F;% ""0%&'($*.6%Q*(C*$$*-#40*%3#*0$*(>%3"'-(%+*%8*($>%0".+*.%3#F;%3"%(.*-%/*,(8,*#+*.6%J#-4"*.*.%C*.(*.% ($#*,/*.%''.%+*3*%3#*0$*6% %


blz. 7 van 10


Mijn Malmberg

:#./9;;#* % ?##/;+0#.% 4/9#,+%.,8#+,#+%

7*.%8-"*1%/'.%#43*,%+#*%+*%1,".+%C'00*-#40%-"(C''0$6 %I*$%-'$*.%,2($*.%/'.%+*%1,".+%/"",%C**,%""1($%#.%;*$%/"-1*.+*%4'',6%)'% $&**%0**,%""1($*.>%NN.%0**,%,2($6

%$2%<"8#*%

Q*,"*8*.%&'',5#4%4*%4*%;'.+*.%1*5,2#0$%"C%(82--*.%$*%C'0*.6

"%*4#+%

I*$%,2#-*.%/'.%(82--*.%/"",%1*-+%"<%'.+*,*%(82--*.6%I*$%-#*<($%C*$%&#.($6

$%/?8%

%7*.%8-''$(%&'',%C*.(*.%;'.+*-+*.6%7,%&',*.%/**-%/*,(F;#--*.+*% C',0$*.6%T#*<($%+#F;$5#4%**.%0'($**->%**.%0-""($*,%"<%**.%,#/#*,6

,8%4%

%7*.%1,""$%+",8%C*$%**.%C',0$>%($'+(C2,*.%*.%($'+(8"",$*.6%7.%("C(% **.%1,'F;$6

,8%4,$HH/%

%7*.%($*/#1*%C22,%"C%+*%($'+6%!C%+*%C*.(*.%*.%;2.%;2#3*.%$*% 5*(F;*,C*.%$*1*.%#.+,#.1*,(6

,8%4,;00/8%

%a"",$%#.%+*%($'+(C22,6%E*%($'+(8"",$*.%1#.1*.%"8%(-"$%'-(%;*$%+".0*,% &*,+6%H-(%4*%.#*$%#.%+*%($'+%&"".+*>%C"*($%4*%5#4%+*%8"",$%5*$'-*.6% H.+*,(%0&'C%4*%.#*$%5#..*.6

./%<"8%

%7*.%5,*+*%(-""$%"C%**.%($'+6%E"",%+*%1,'F;$%0".%.#*C'.+%5#4%+*% ($'+(C22,%0"C*.6%Q*;'-/*%"/*,%**.%5,216

?00;+9#4#*%

J*.(*.%+#*%/'.%+*%;'.+*-%;2.%5*,"*8%C''0$*.6

4#&;#,8%

%7*.%5*(C*$$*-#40*%3#*0$*6%K**-%C*.(*.%1#.1*.%+""+%''.%+*%8*($6%E*% 8*($%&*,+%+*%3&',$*%+""+%1*."*C+6

%

%

% %


blz. 8 van 10

STAP 2

Begrippen

keerploeg Een ploeg van ijzer die de grond makkelijk losmaakt.

handel Het ruilen van spullen voor geld of voor andere spullen. Het liefst met winst.

markt Een plaats waar mensen handelden. Er waren veel verschillende markten. Liefst dichtbij een kasteel, een klooster of een rivier. drieslagstelsel Het laten rusten van de grond voor meer oogst in het volgende jaar. Na twee keer oogsten, één keer rust.

stadsmuur Een stevige muur om de stad. Om de mensen en hun huizen te beschermen tegen indringers.

gracht Een brede sloot om een stad. Door de gracht kon niemand bij de stadsmuur komen. Behalve over een brug.

stadspoort Poort in de stadsmuur. De stadspoorten gingen op slot als het donker werd. Als je niet in de stad woonde, moest je bij de poort betalen. Anders kwam je niet binnen.

kooplieden Mensen die van de handel hun beroep maakten.

stad Een groot dorp met een markt, stadsmuren en stadspoorten. En soms een gracht.

de pest Een besmettelijke ziekte. Veel mensen gingen dood aan de pest. De pest werd de zwarte dood genoemd.

ambachten Beroepen waarbij je je handen gebruikt om spullen te maken.

Ga naar 1000


1500

1600

1700

1800


1950

87

nu

21-01-2008 08:02:54

thema 4

Samenvatting

Dit weet ik nu



07-11-2008 10:24:46


Mijn Malmberg

!"#$%&J&A#&D#/#+4&0*84#??#* 7%$#*)%889*. F00;+9#4#*&0;&/#9, L.%+*%.#*2&*%($*+*.%&*,+%;'.+*-%($**+(%5*-'.1,#40*,6%T'.13''C%/*,+&**.%+*%,2#-;'.+*-6%_""8-#*+*.% /*,;'.+*-+*.%($**+(%C**,%8,"+2F$*.>%/'.%($**+(%/*,+*,%&*16%_'C8*.%&'(%**.%5*-'.1,#40*% ;'.+*-(($'+%C*$%**.%12.($#1*%-#11#.1%''.%**.%,#/#*,%*.%+#F;$%5#4%3**6%_""8-#*+*.%/"*,*.%/#'%+*%LG((*-% .'',%E2#$(-'.+%"C%($"<<*.%$*%/*,0"8*.%*.%8,"+2F$*.%'-(%.%#.%$*%0"8*.6%K#'%+*%D2#+*,3**%/"*,*.% 3*%""0%.'',%E*.*C',0*.%*.%D&*+*.6%_'C8*.%&*,0$*%('C*.%C*$%'.+*,*%($*+*.>%+*3*%($*+*.%&',*.% I'.3*($*+*.6%_""8-#*+*.%2#$%+*3*%($*+*.%+**-+*.%+*%0"($*.%/'.%+*%,*#(6%!"0%0"F;$*.%3*%1*3'C*.-#40% 5#4/"",5**-+%/#(>%1,''.%*.%;"2$%#.%D&*+*.%/**-%1"*+0"8*,%#.6%E*%"CC*-'.+/'',+*,(%1*5,2#0$*.% 0"11*(F;*8*.>%+#*%/**-%/,'F;$%0".+*.%/*,/"*,*.6%)*+*,-'.+(*%0""8-#*+*.%,*#(+*.%""0%"/*,%-'.+%.'',% ,WDOLsGDDUNRFKWHQ]HYDQGH$UDELHUHQSURGXFWHQXLW2RVW,QGLsVSHFHULMHQNRI¿HHQVXLNHU % 3%%/&K0,8LM*49NO W8*F*,#4*.%0"8*.%/#'%+*%H,'5#(F;*%;'.+*-',*.%&'(%+22,6%E'',"C%&#-+*.%+*%0""8-#*+*.%+*3*%(82--*.% -#*/*,%3*-<%#.0"8*.6%E*%,"2$*%"/*,%-'.+%&'(%#.%;'.+*.%/'.%+*%H,'5#*,*.6%E'',"C%C"*($%*,%**.%,"2$*% "/*,%3**%1*/".+*.%&",+*.6%D**-#*+*.%2#$%'--*,-*#%-'.+*.%1#.1*.%"8%3"*0%.'',%+*%,"2$*%.'',%!"($U L.+#Y6%E*%a",$21*3*.%&',*.%+*%**,($*.6%b#$*#.+*-#40%+2,<+*.%""0%+*%)*+*,-'.+*,(%+*3*%1*/'',-#40*% ".+*,.*C#.1%"8%3**%''.>%"C+'$%*,%/**-%1*-+%$*%/*,+#*.*.%&'(6%)#*2&*%2#$/#.+#.1*.>%3"'-(%;*$%0"C8'(>% C''0$*.%+*%,*#(%#*$(%C'00*-#40*,6%E"",%+*%2#$/#.+#.1%/'.%+*%5"*0+,2002.($%0".+*.%0'',$*.%C'00*-#40*,% 1*C''0$%&",+*.6%_'."..*.%&*,+*.%1*-'+*.%C*$%52(0,2#$%"C%4*%"8%3**%$*%02..*.%/*,+*+#1*.%$*1*.% 8#,'$*.6%72,"8*(*%1*-**,+*.%".$+*0$*.%/#'%+*%H,'5#*,*.%]+#*%;2.%0*..#(%/'.%+*%O,#*0*.%*.%M"C*#.*.% ;'++*.^%+'$%+*%'',+*%,".+%&'(6%E'$%5*$*0*.+*%""0%+'$%*,%5#4%;*$%3"*0*.%/'.%**.%,"2$*%1**.%1*/'',% C**,%&'(%+'$%4*%/'.%+*%'',+*%'<%/#*-6 K;&/#9,P E*%,*#(%&'(%-'.1%*.%1*/'',-#406%I*$%-*/*.%''.%5"",+%&'(%;',+%*.%+"",%1*5,*0%''.%1,"*.$*%*.%<,2#$% &*,+*.%/**-%3**-#*+*.%3#*06%E*%a",$21*(*%".$+*00#.1(,*#3#1*,%K'(F"%+'%O'C'%&'(%+*%**,($*%+#*%"C% H<,#0'%;**.%3*#-+*%*.%#.%!"($UL.+#Y%0&'C6%E*%0".#.1#.%/'.%W8'.4*%1'<%R"-2C52(%1*-+%"C%+*%,"2$*% .'',%!"($UL.+#Y%/#'%;*$%&*($*.%$*%".$+*00*.6%E*%C*.(*.%&#($*.%+'$%+*%'',+*%,".+%&'(>%+2(%C"*($% +#$%C"1*-#40%3#4.6%R"-2C52(%/".+%#.+*,+''+%-'.+6%I#4%+'F;$%+'$%;#4%#.%!"($UL.+#Y%&'(>%C'',%;#4%&'(% #.%HC*,#0'6%E*%#.&".*,(%."*C+*%;#4%+'',"C%#.+#'.*.6%E*%)*+*,-'.+(*%".$+*00#.1(,*#3#1*,%9#--*C% Q',*.$3%8,"5**,+*%!"($UL.+#Y%/#'%;*$%."",+*.%$*%5*,*#0*.6%J'',%;#4%-#*8%C*$%3#4.%(F;#8%/'($%"8%;*$%#4(6% I#4%*.%3#4.%5*C'..#.1%C"*($*.%"/*,&#.$*,*.%"8%)"/'%D*C5-'>%+#F;$%5#4%+*%)"",+8""-6%9#--*C%Q',*.$3% "/*,-**<+*%+'$%.#*$6% %


blz. 9 van 10


Mijn Malmberg

:#./9;;#* %% =%*6#,8#4#*%

%I'.+*-(($*+*.%+#*%('C*.&*,0$*.6%E*%0""8-#*+*.%,*#(+*.%('C*.6%7.%3*% 0"F;$*.%('C*.%(82--*.%#.6%E'$%&'(%1"*+0"8*,6

?0..#,<"9;%

%7*.%1,""$%3*#-(F;#8%"C%*c$,'%/**-%/,'F;$%#.%C**%$*%.*C*.6%_""8-#*+*.% 2#$%_'C8*.%1*5,2#0$*.%0"11*(F;*8*.%/"",%;2.%;'.+*-6

,;#<#/9-#*%

%_,2#+*.%/'.%$,"8#(F;*%8-'.$*.>%C*$%**.%($*,0*%(C''0%"<%1*2,6%D"'-(% 8*8*,>%0,2#+.'1*-%"<%0'.**-6%W8*F*,#4*.%&',*.%+22,6

K0,8LM*49N%

%E**-%/'.%+*%&*,*-+%&'',%0""8-#*+*.%;2.%(8*F*,#4*.%/'.+''.%;''-+*.6% )2%."*C*.%&*%+'$%H3#Y>%C*$%-'.+*.%'-(%L.+".*(#Y>%L.+#'%*.%=;'#-'.+6

20#?4/H??H*,8% ?0$;%,%

b#$/#.+#.16%I#*,+"",%0".%4*%C'00*-#40%/**-%5"*0*.%$*1*-#40%C'0*.6 %b#$/#.+#.16%L.($,2C*.$%C*$%**.%8#4-6%E*%8#4-%&**(%'-$#4+%.'',%;*$% ."",+*.6%E'',+"",%0".%4*%'-$#4+%+*%&*1%/#.+*.6%!"0%"8%3**6

2H,?/H98%

%b#$/#.+#.16%7*.%C*.1(*-%+'$%0".%".$8-"<<*.6%G*%1*5,2#0$*%;*$%#.% 0'."..*.%*.%1*&*,*.6

@%,<0&4%&C%$%%

%!.$+*00#.1(,*#3#1*,6%I#4%3"F;$%**.%,"2$*%.'',%!"($UL.+#Y%/#'%;*$%32#+*.6% I#4%/"*,%"C%H<,#0'%*.%0&'C%''.%#.%!"($UL.+#Y6

Q"/9,80100/&Q0+H$2H,%

%!.$+*00#.1(,*#3#1*,6%I#4%3"F;$%**.%,"2$*%.'',%!"($UL.+#Y%/#'%;*$%&*($*.6% I#4%0&'C%''.%#.%HC*,#0'6

E9++#$&:%/#*86%

%!.$+*00#.1(,*#3#1*,6%I#4%3"F;$%**.%,"2$*%.'',%!"($UL.+#Y%/#'%;*$% ."",+*.6%I#4%-#*8%/'($%#.%;*$%#4(%5#4%)"/'%D*C5-'6


blz. 10 van 10

STAP 2

Begrippen

Hanzesteden Handelssteden die samenwerkten. De kooplieden reisden samen. En ze kochten samen spullen in. Dat was goedkoper.

koggeschip Een groot zeilschip om extra veel vracht in mee te nemen. Kooplieden uit Kampen gebruikten koggeschepen voor hun handel.

specerijen Kruiden van tropische planten, met een sterke smaak of geur. Zoals peper, kruidnagel of kaneel. Specerijen waren duur.

Oost-Indië Deel van de wereld waar de kooplieden hun specerijen vandaan haalden. Nu noemen we dat Azië, met landen als Indonesië, India en Thailand.

boekdrukkunst Uitvinding. Hierdoor kon je makkelijk veel boeken tegelijk mee maken. 1000


kompas Uitvinding. Instrument met een pijl. De pijl wees altijd naar het noorden. Daardoor kon je altijd de weg vinden. Ook op zee.

Christofoor Columbus Ontdekkingsreiziger. Hij zocht een route naar Oost-Indië via het westen. Hij kwam aan in Amerika.

buskruit Uitvinding. Een mengsel dat kon ontploffen. Je gebruikte het in kanonnen en geweren.

Vasco da Gama Ontdekkingsreiziger. Hij zocht een route naar Oost-Indië via het zuiden. Hij voer om Afrika en kwam aan in Oost-Indië.

Willem Barentsz Ontdekkingsreiziger. Hij zocht een route naar Oost-Indië via het noorden. Hij liep vast in het ijs bij Nova Zembla. Ga naar

1500

1600

1700

1800


1950

109

nu

21-01-2008 08:14:13

thema 5

Samenvatting

Dit weet ik nu



07-11-2008 10:24:50

&

Recommend Documents