}

}<(l(tp$=adbcb <

Een échte Haagse krant

Extra bijlage:

Hockey World Cup 2014 The Hague

Vrijdag 16 mei 2014

jaargang 8 nummer 366

€ 1,95

Hocke y Wor ld cup

20 1 ag 4

THe H

ue

Een éch

te Haag

‘Kruize Dynast ie maakte ’ hockey ons groot

se krant mei/ju

ni 2014

Gehaktb a voor de llen goede sf eer

7 11 De wer e bezoek ld op bij HCK Z

‘Anne’ raakt slechts op een paar momenten 15

2/3

‘Moham ed bij hockey of Aisha club wel even gaat duren’

Gezellig heid en topspo gevaarl rt ijk in de ho e combinatie ckeycu ltuur

19 12/13

Tromm met sticelen het Haa ks op Plein gs Hockey

17

City ho s alles vo ts doen o wauw-g r het evoel 21

>Foto: Kurt Van der Elst

Schuift Spuiforum terug naar zijn oude plek of verdwijnt het helemaal? 3 Piano ontdekt van een vergeten Haagse bouwer Edwin van de Goor, Seinpost, begint voor zichzelf in Amsterdam 7

16 Ingezonden mededeling

LAATSTE INGEN! ORSTELL

VO

SPECTACULAIR TOTAALTHEATER MET DINER ‘EÉN GROOT FEEST, WOORDEN SCHIETEN TE KORT’ T/M 31 MEI, APPELTHEATER informatie/kaarten 070 3502200 of www.toneelgroepdeappel.nl

Hein Janssen (Volkskrant) in gesprek met Erik Vos over zijn nieuwe boek Herinneringen van een regisseur 22 mei, Appeltheater Bij inlevering van deze advertentie € 5,– (geldt voor 22 mei) per kaartje (i.p.v. € 15,–).

2>

Den Haag Centraal > Vrijdag 16 mei 2014

snoek onder ons

>Mauritshuis, mei 2014

Er is zoiets als Haags licht dat zich bij een opengebroken hemel kan manifesteren. Een krijtwitte glorie waarin, voor wie het wil zien, spontaan tijdloze, ingetogen momenten ontstaan. Het blijft een onnavolgbare gewaarwording die mij als kind al tijdens dagjes naar het strand en Madurodam was opgevallen. Maar deze stad huisvest nog een pendant voor deze beroering. In het Mauritshuis zijn Vermeer’s pimenten te zien: loodtingeel, een extract van rood lood en tindioxide, en ultramarijnblauw, gemaakt van het kostbare lapis lazuli uit Afghanistan. Beide te ontdekken in het doek ‘Het meisje met de parel’ als zij tenminste niet op reis is. Otto Snoek

Otto Snoek (1963) is een internationaal werkend fotograaf uit Rotterdam. Sinds hij voor Den Haag Centraal fotografeert is hij gefascineerd geraakt door het leven in Den Haag. Alsof hij naar een ander werelddeel reist.

Ingezonden mededeling

lente aanbiedingen Louis Fourie CharDonnay Paarl / Zuid-afrika – fles van 8,75 voor mooie sappige droge 100% Chardonnay, smaken van tropisch fruit.

€ 6,95

BLaCk PaPiLLon WoLFBerger alsace / Frankrijk – fles van 9,50 voor € 7,95 Bijzondere frisse alsace wijn gemaakt van Pinot Gris, riesling en een klein deel muscat druiven.

ACTIES aanbiedingen gelden van 14 mei t/m 10 juni

13-DeLige PiCkniCkmanD Nu slechts € 29,95 (normaal 52,50). 2x bord, bestek, glas, 1 piccolo prosecco, ½ fles droge muscadet en ½ fles Chileense Cabernet sauvignon.

Werft u een

nieuwe jaarabonnee voor Den Haag Centraal? Dan ontvangt u beiden een Restaurantcheque van € 35,óf een Kunstbon van Kunstuitleen Heden t.w.v. € 100,-

sanCerre Les BeLLes Dames siLex gitton Père et FiLs Loire / Frankrijk – fles van 20,55 voor € 16,75 elegante 100% sauvignon Blanc, mooie afdronk.

Vega aDriana Viña extremeña extremadura / spanje – fles van 9,35 voor € 6,95 12 mnd houtgerijpte 100% Tempranillo, fruitig.

riPPa DeLLe manDorLe sangioVese Toscane / italië – fles van 11,15 voor € 8,50

Ga naar www.denhaagcentraal.net of bel onze abonneeservice: 0172 – 476085 *vermeld in het vakje opmerkingen de actiecode AWA

Gelegen in het hart van de Chiantistreek: Greve. 75% sangiovese / 25% Cabernet sauvignon, mooie aroma’s van rijp rood fruit, licht kruidig.

rioja monte reaL CrianZa BoDega riojanas / spanje – fles van 14,15 voor € 9,98 mooi krachtig, vanilla tonen, zachte tannines.

ProseCCo FriZZante Zonin / italië – fles van 9,55 voor € 6,95 Frisse, licht mousserende droge sparkling.

Dominio De Vegasan spanje – Ter introductie nu slechts € 3,49 (normaal 3,95). Nieuw iN oNs assorTimeNT! soepele Tempranillo rode wijn en een frisse, droge aïren witte wijn.

www.drinkland.nl

den haag

Voorhout

noordwijk

oegstgeest

Prinsestraat 57 070 364 29 25

Jacoba van Beierenhof 28 0252 220 208

Maarten Kruytstraat 24 071 361 21 82

Lange Voort 19 071 301 55 83

3

actueel<

Vrijdag 16 mei 2014 > Den Haag Centraal

Plan Spuiforum in cruciale fase beland

Ingrid van Engelshoven, onderhandelaar namens D66, staat nog steeds tegenover de andere winnaar van de verkiezingen, Joris Wijsmuller (HSP) over het Spuiforum. Verdwijnt het theatercomplex in zijn geheel of schuift het naar achteren (zie foto midden), het is nog steeds onduidelijk. >Foto links: PR, foto midden: Neutelings Riedijk, foto rechts: GastSprekers.nl

Door Jan van der Ven

Het Spuiforum in de huidige opzet heeft steeds minder overleveringskansen. Tussen de vijf partijen die onderhandelen over een college wordt gewerkt aan een compromis waarin het 181 miljoen euro kostende plan niet voorkomt. In die variant blijven de bestaande zalen aan het Spuiplein in functie en wordt elders aan het Spuiplein ruimte gezocht voor het Koninklijk Conservatorium. Het Spuiforum vormt nog steeds het grootste struikelblok voor de vorming van een college van D66, PvdA, VVD, Haagse Stadspartij en CDA. Of het Spuiforum definitief van de baan is, hangt nu vooral af van D66. Indien D66 van andere partijen onvoldoende terugkrijgt voor een eventuele draai richting renovatie van de bestaande zaken, kan het onderhandelingsproces alsnog mislukken. “Het ligt allemaal erg gevoelig, het spel is

nog niet gespeeld’, weet een ingewijde. D66 en de Haagse Stadspartij staan lijnrecht tegenover elkaar in de kwestie van het Spuiforum. De twee partijen vinden het te vroeg nu al te concluderen dat het Spuiforum definitief van de baan is. D66 koestert het plan dat eerder steun kreeg van een meerderheid van de voormalige gemeenteraad. De HSP is fel tegenstander. Joris Wijsmuller van de HSP benadrukte deze week dat er nog over veel moet worden onderhandeld. Hij erkende dat er een compromis gesloten moet worden. D66 komt echter in de onderhandelingen steeds meer alleen te staan ten opzichte van de drie partijen waarin tijdens het vorige college samen werd opgetrokken in het Spuiforum-dossier. De PvdA wil als het even kan van het Spuiforum verlost worden en voorrang geven aan het herstel van het sociale gezicht. Het CDA maakt

geen halszaak van het Spuiforum. Aanvankelijk leek de VVD niet bereid het bouwplan los te laten. Maar de liberalen kwamen ernstig verzwakt uit de verkiezingen. Ze verloren niet alleen drie van de zeven raadszetels, maar tegelijkertijd bleek dat vooral in wijken waar traditioneel veel op de VVD wordt gestemd, de kiezer massaal overstapte naar de Haagse Stadspartij. Intern zakte de steun voor het Spuiforum de afgelopen weken langzaam weg. Toneel Een andere factor die meetelt in het politieke proces aan de onderhandelingstafel is dat na de verkiezingen een aantal voorstanders van het Spuiforum het politieke toneel heeft verlaten. PvdA-wethouder Norder keert niet meer terug, het PvdA-raadslid Manieke Bolle evenmin en hetzelfde geldt voor D66-raaddslid Martijn Bordewijk die namens zijn partij woord-

‘Den Haag loopt honderden miljoenen mis’

Groep de Mos wil uitleg over ‘Energiegate’ De Groep de Mos wil van burgemeester en wethouders weten of Den Haag mogelijk honderden miljoenen euro’s misloopt doordat energiebedrijf Eneco misbruik maakt van haar sterke positie op de Haagse energiemarkt en het slechte toezicht dat de gemeente als aandeelhouder uitoefent. De politieke partij noemt de affaire ‘Energygate’. Ook vraagt De Mos zich af of het salaris van de bestuurder van Eneco van € 672.000,– niet veel te hoog is. De Haagse partij komt tot de vragen na een uitzending van RTL Nieuws over de affaire en een stuk op de opiniepagina in deze krant van Constant Martini, oud-wethouder van Den Haag en energiedeskundige. In het artikel stelt Martini dat Eneco zich niet houdt aan de splitsingswet, die voorschrijft dat energiebedrijven gesplitst moeten worden in een commercieel deel, dat verkocht mag worden, en de infrastructuur als stroomen gasnetten, dat publiek moet blijven. Verkoop van de infrastructuur kan de aandeelhouders, Den Haag heeft zestien procent in handen, honderden miljoenen opleveren. Doordat Eneco zich tegen de splitsingswet blijft verzetten, heeft het energiebedrijf bijvoorbeeld een monopolie op de warmtevoorziening in Ypenburg omdat er geen gasnet ligt.

kritiseerd project, waarover De Mos vragen stelt, is een samenwerking van Eneco en Rotterdam (net als Den Haag aandeelhouder in Eneco). Zij willen fossiele restwarmte uit de haven naar Den Haag transporteren. “Een kostbaar infrastructuurproject, niet duurzaam en niet in het belang van Den Haag. Maar het college heeft dit onzalige plan al omarmd”, aldus Martini. De Mos wil van het college weten of Rotterdam meer rechten heeft dan Den Haag. Volgens Martini heeft de Maasstad als enige van de aandeelhouders een belangrijker status gekregen.

Richard de Mos. >Foto: PR

De bewoners zeggen dat ze daardoor hogere energierekeningen krijgen dan anderen. “Onder Eneco zijn de warmtetarieven opgeschroefd en lijkt Den Haag een melkkoe voor Eneco te worden”, aldus de oud-wethouder. Een ander door Martini be-

Lakeman Groep De Mos vindt dat de belangen van Den Haag als aandeelhouder beter door een derde partij kunnen worden behartigd, zoals bijvoorbeeld Bureau Lakeman. Ook vindt de partij dat de bestuurder van de Eneco een beloning volgens de Balkenendenorm moet krijgen omdat de Eneco in feite een semi-overheidsbedrijf is waarvan de aandelen in handen zijn van gemeenten, bovendien opereert Eneco niet op een vrije markt. Het beheer van gas- en elektriciteitsnetten is Eneco door de wetgever toegekend en uit die activiteit komt 99 % van de winst van Eneco.

voerder was over het Spuiforum. Daarnaast werd deze week bekend at D66-wethouder Marjolein de Jong, groot voorstander van het Spuiforum, niet beschikbaar is voor het wethouderschap. Zij heeft kanker en geeft voorrang aan het herstelproces. Welke variant er uiteindelijk uit de koker van de onderhandelaars komt, is onduidelijk. Er circuleerden deze week voorstellen. Een ervan is dat indien gekozen wordt voor renovatie van de bestaande zalen, het Koninklijk Conservatorium op een of andere wijze toch een plaats krijgt op het Spuiplein, gedacht wordt aan het voormalige ministerie van Justitie. D66 heeft zich altijd sterk gemaakt voor de komst van het KC naar het centrum van de stad. De toren van Justitie is echter al verkocht en zou dan teruggekocht moeten worden van projectontwikkelaar Proper Stok. Renovatie van beide zalen en het con-

servatorium in het voormalige ministerie van Justitie zou neerkomen op eerherstel van het plan-Dooievaar dat vorig jaar door het toen zittende college werd afgewezen als te duur. De kans dat D66 alsnog instemt met het plan-Dooievaar is zeer klein, want dat zou een nederlaag zijn voor de partij die als grootste uit de verkiezingen tevoorschijn kwam. Waarnemers houden het er op dat indien de vijf partijen een compromis weten te sluiten, er op dat moment geen helderheid bestaat over wat er precies gaat gebeuren. Het dossier Spuiforum is zo ingewikkeld dat de vijf partijen kunnen besluiten tot nader onderzoek naar een variant. Daarin zal het vooral draaien om de werkelijke kosten. Er zijn al miljoenen uitgegeven. Veel geld zal afgeboekt moeten worden indien een compromis dat koers zet op renovatie de eindstreep haalt.

MERS-patiënt in Den Haag Een man die een bezoek heeft gebracht aan Saoedi-Arabië is besmet met het MERS-virus opgenomen in het Medisch Centrum Haaglanden aan het Westeinde. Het is de eerste keer dat het potentieel dodelijke virus in Nederland is aangetroffen. De man die in stabiele toestand is, wordt strikt geïsoleerd verpleegd. Een infectie met MERS kan ernstige

klachten aan de luchtwegen veroorzaken. Sinds 2012 komt het virus vooral vaker voor in het MiddenOosten. De ziekte is daar bij 500 mensen in Saoedi-Arabië geconstateerd, zeker 109 van hen zijn overleden. De Wereldgezondheidsorganisatie, WHO, maakt zich steeds meer zorgen over de verspreiding van MERS, maar er is nog niet sprake van een noodsituatie.


Exclusieve brilmode

Hoogstraat 37 2513 AP Den Haag www.hofstede-optiek.nl

4>


stadsmens

Collectief Studio Blanco: verschillende disciplines in één ruimte op Voorhout Ze hebben ieder hun eigen bedrijf. Dat is hun basis. Daarnaast zullen ze gezamenlijk aan opdrachten werken. Het gloednieuwe collectief Studio Blanco popelt om met elkaar aan de slag te gaan. Onderhandelingen zijn inmiddels gaande of, zoals zij het zelf zeggen, ‘twee voorstellen staan in de wacht’. In het collectief zijn diverse disciplines verenigd: Malou Tan is fotograaf, AartJan Venema illustrator, Paul Zuiderwijk combineert vastgoed met architectuur/ interieurontwerp, een studie die hij nog moet afronden, Robbe Wieles is grafisch ontwerper en David Joosten filmmaker/fotograaf. De vijf betrokken onlangs een droomlocatie op het Lange Voorhout. “De mooiste laan van Nederland”, knikt Malou Tan geestdriftig. Paul Zuiderwijk, al even opgewekt: “We zitten vlak bij Pulchri Studio, Diligentia en het Escher Museum, en om de hoek is de Koninklijke Schouwburg”. Het is dankzij hem dat Studio Blanco de plek heeft waar tot twee jaar geleden de Champagnewinkel was gevestigd. Paul Zuiderwijk: “Cor Gout is de eigenaar van het pand. Hij is zelf muzikant/schrijver en hij vindt het leuk om creativiteit te stimuleren. Ik heb hem

Malou Tan en Paul Zuiderwijk: ‘Samen heb je toch meer kennis’. >Foto: Studio Blanco

een voorstel gedaan om de ruimte te verhuren. We betalen honderdvijfenzeventig euro per plek per maand. Dat is een redelijke prijs voor zo’n locatie. Ik ken meer plekken in Den Haag waar je dat betaalt, maar dan zit je niet op het Lange Voorhout”. Er zijn overigens nog twee plaatsen te huur voor startende creatieve ondernemers. Over de kracht van hun collectief zegt David Joosten: “Wij kunnen op-

drachtgevers een huisstijl aanbieden die qua esthetiek, concept en stijl op één lijn zit. Alles kan op elkaar worden afgestemd; je krijgt heel duidelijk één beeld”. Ter illustratie: “Stel dat een restaurant ons benadert. Wij kunnen dan zorgen voor onder meer het interieur, een website, logo, fotografie en een menukaart. Alle disciplines hebben we in huis. Iedereen heeft zijn rol”. De vijf werken in één ruimte en dat

heeft z’n voordelen, vinden ze unaniem. “We bespreken dingen en toetsen elkaars mening. Samenwerken in een creatieve sfeer is beter dan in je eentje bezig zijn. Samen heb je toch meer kennis en ook grotere netwerken. Het is hier bovendien een broedplaats; je inspireert elkaar en je helpt elkaar verder met bijvoorbeeld een website of fotografie”. Hun leeftijden variëren van 27 tot 35 jaar en ze zijn vertrouwd met de social media-taal. Zo noemen ze presenteren/ solliciteren ‘pitchen’ en op hun website staan alleen Engelse teksten. Malou Tan verklaart: “We hebben de Engels taal gekozen omdat we een internationaal karakter willen hebben”. Behalve als collectief werkt iedereen ook afzonderlijk met andere (jonge) creatieve ondernemers. Zo ontwierp Robbe Wieles huisstijlen voor modeontwerpers, dj’s en artiesten. Malou Tan fotografeert veel voor onder meer theater en bladen. De gang in hun pand is de permanente expositieruimte. Tijdens de feestelijke presentatie onlangs van Studio Blanco werd de eerste tentoonstelling geopend. Een deel daarvan, de verrassende bewegende foto’s van David Joosten, werd daarna

in Milaan geëxposeerd en is nu weer terug op het Lange Voorhout. “Ons plan is om in de gang wisselende tentoonstellingen te houden”, zegt Malou Tan. Zij en Paul Zuiderwijk besloten vorig jaar tot samenwerking. “We hebben naar mogelijkheden gekeken”, vertelt Zuiderwijk. “Toen we hoorden dat de Champagnewinkel te huur stond, is het idee ontstaan om een creatieve studio te beginnen. We wilden met verschillende disciplines in één ruimte gaan werken”. De reacties op Studio Blanco zijn positief, vertellen ze. “Mensen zien perspectief voor ons collectief en zijn heel enthousiast. We hebben genoeg plannen voor de toekomst, maar we richten ons nu eerst op ons eigen bedrijf en de gezamenlijke projecten”. Naast banden met andere startende creatieve ondernemers wil Studio Blanco op den duur ook met gevestigde namen samenwerken. De groep, eensgezind: “En dan vooral met het idee om een soort frisse wind of een bruggetje te zijn”. Joke Korving Voor meer informatie: www.studio-blanco.com


Je kunt gewoon alles eten! Appels, noten geen probleem!

Je kunt gewoon alles eten! Appels, noten geen probleem! Klinisch prothetist Remmer werkt samen met tandarts Pot om mensen hun stralende lach terug te geven. Kosten? De basisverzekering vergoedt 75%, met een aanvullende verzekering krijgt u ook een ink deel van de resterende 25% vergoed. ‘Wij declareren de kosten 100% bij uw zorgverzekeraar.’ “Ik werk al 35 jaar in de tandprothesetechniek”, zegt klinisch prothetist Josef Remmer. “In die tijd is er veel veranderd. Verbeterd. Mogelijk gemaakt om mensen een mooi gebit te geven. De nieuwe technieken - voor porselein of voor kunststof, het oersterke composiet combineer ik met het oude vakmanschap. Want dat is bij ons níet veranderd.”

Klinisch prothetist Remmer werkt samen met tandarts Pot om mensen hun stralende lach terug te geven. Kosten? De basisverzekering vergoedt 75%, met een aanvullende verzekering krijgt u ook een flink deel van de resterende 25% vergoed. ‘Wij declareren de Voor een prothese opkosten implantaten (klikgebit) werken 100% bij uw zorgverzekeraar.’

Remmer en Pot samen met een implantoloog in het “Ik werk al 35 jaar in de tandprothesetechniek”, Bronovo Ziekenhuis. Het resultaat? Binnen 2 tot 3 weken klinisch Josef- een Remmer. “In die na uw eerste afspraakzegt hebt u eenprothetist nieuw gebit tijd is er veel veranderd. Verbeterd. stralende lach! “natuurgetrouw - mensen zien niet datMogelijk je gemaakt om mensen een mooi gebit te geven. een kunstgebit hebt. Gaat gegarandeerd vijf jaar mee. De nieuwe technieken - voor porselein of voor Klanten zeggen het heel vaak - en ik hoor het heel graag: kunststof, het oersterke composiet - combineer ‘Ik heb mijn stralende lach weer terug!’ ik met het oude vakmanschap. Want dat is bij ons níet veranderd.”

Weimarstraat 65 • Den Haag

Voor een prothese op implantaten (klikgebit) werken Remmer en Pot samen met een implantoloog in het Bronovo Ziekenhuis. Het resultaat? Binnen 2 tot 3 weken na uw eerste afspraak hebt u een nieuw gebit - een stralende lach! “natuurgetrouw - mensen zien niet dat je een kunstgebit hebt. Gaat gegarandeerd vijf jaar mee. Klanten zeggen het heel vaak - en ik hoor het heel graag: ‘Ik heb mijn stralende lach weer terug!’

Dhr. J.J.Remmer Dhr. Remmer

Dhr. J. Pot Dhr. J. Pot

(070) 346 62 32 Weimarstraat 65 • Den Haag Bereikbaar met lijn 3, 11 en 12 (070) 346 62 32 Bereikbaar met lijn 3, 11 en 12 Filiaal: Van Alkemadelaan 307 • Den Haag

(070) 328 45 05 Halte lijn 23 voor de deur

Filiaal: Van Alkemadelaan 307 • Den Haag

(070) 328 45 05 Halte lijn 23 voor de deur

Maandag t/m-donderdag: Openingstijden: Maandag t/m donderdag: 8.00 - 12.30 uur en 13.30 -Openingstijden: 17.00 uur. Vrijdag: 8.00 12.30 uur.8.00 - 12.30 uur en 13.30 - 17.00 uur.

Vrijdag: 8.00 - 12.30 uur.

www.kunstgebittendenhaag.nl www.kunstgebittendenhaag.nl

5

actueel<


‘Het UWV maakt nu iets heel moois kapot’

Landelijke politiek jaagt Chinese specialisten weg dus ik weet niet precies wat er nu precies speelt. Maar we hebben er juist alles aan gedaan om Nederlands personeel te vinden’’. Een docent leerde het personeel Nederlands en één van de drie specialisten maakte soms wel tien uur in de week vrij om een Nederlandse vrouw het vak te leren, met hulp van een tolk. Doorschodt: “Dat is mislukt.

De gemeente Den Haag heeft de afgelopen jaren alles op alles gezet om Chinese bedrijven naar de stad te lokken. Met lede ogen moet het stadsbestuur nu toezien hoe één van de kroonjuwelen dreigt te sneuvelen door landelijk beleid. Het prestigieuze Yu Zu Tang Health Care and Welness heeft haar deuren tijdelijk moeten sluiten. Door Marc Konijn

Een deel van het personeel van Yu Zu Tang aan de Amsterdamse Veerkade heeft geen nieuwe werkvergunning gekregen van het UWV. Volgens de aangescherpte regels moet elk bedrijf zich inspannen om werknemers uit Nederland of Europa te werven. Pas als dat niet is gelukt, geeft het UWV groen licht voor werknemers uit andere delen van de wereld. Een woordvoerder van het UWV verklaart dat de werkvergunningen van Yu Zu Tang eind vorig jaar afliepen. Het Chinese gezondheidscentrum heeft wel een nieuwe aanvraag ingediend, maar heeft daarbij niet de juiste procedure gevolgd. “Men heeft niet kunnen aantonen dat er personeel uit Nederland is geworven of is opgeleid. Die inspanning is de laatste jaren niet gedaan”. Volgens de vaste criteria van het UWV worden er dan geen werkvergunningen verstrekt. De arbeidsinspectie voerde eind februari een controle uit in het gezondheidscentrum. Die inspectiedienst heeft daarbij uitsluitend gezocht naar illegale werknemers. “We hebben daar overtredingen geconstateerd’’, laat een woordvoerder van

Yu Zu Tang knapte voor veel geld het pand aan de Amsterdamse Veerkade op.>Foto: PR

de arbeidsinspectie weten. Om hoeveel ‘illegalen’ het gaat, wil hij niet zeggen. Het onderzoek loopt nog. De eigenaren zijn verhoord. Yu Zu Tang heeft het advocatenkantoor Kortman Advocaten in de arm genomen, ook om het besluit van het UWV aan te vechten. Maar het antwoord van advocaat Stephan Roelofs is kort. “Ik kan er geen commentaar op geven’’. Ook de Chinese eigenaren hebben ervoor gekozen voorlopig niets te zeggen. Na de inval van de arbeidsinspectie heeft Yu Zu Tang besloten het filiaal aan de Amsterdamse Veerkade tijde-

lijk te sluiten. Het bedrijf kan onvoldoende vakmensen inzetten om de hoge kwaliteit van de behandelingen te waarborgen. Alle klanten hebben daarover een brief ontvangen. Pijnlijk Voor de gemeente Den Haag is de sluiting pijnlijk. Met name wethouder Henk Kool heeft zich ingespannen om bedrijven naar de stad te lokken, door geregeld reizen naar China te ondernemen. Yu Zu Tang is marktleider in China met 68 vestigingen, 155.00 leden en 4,5 miljoen bezoekers. Den Haag was één van de eerste uitbreidingen buiten Azië. Yu Zu

Tang knapte voor veel geld het pand aan de Amsterdamse Veerkade op, en kreeg van de gemeente een startsubsidie van 33.000 euro. De woordvoerder van wethouder Henk Kool wil niet veel kwijt, maar laat weten dat niet alleen Yu Zu Tang geconfronteerd wordt met het aangescherpte beleid van het UWV. Ook andere bedrijven en sectoren ondervinden hinder. “Maar het is landelijk beleid. Daar kunnen wij niet in treden”. Menno Doorschodt is woedend op het UWV. Doorschodt was de eerste 2,5 jaar commercieel directeur bij Yu Zu Tang, en heeft meegeholpen het bedrijf op te zetten. “Ik ben daar weg,

‘Men heeft niet kunnen aantonen dat er personeel uit Nederland is geworven of is opgeleid‘ Voetreflextherapie is ingewikkeld, heel subtiel. Je moet op een gegeven moment erkennen: het zit gewoon niet in onze cultuur. Dat zie je al in de pauzes. De Chinese vrouwen zitten dan meteen hun voeten te masseren. Yu Zu Tang is een fantastisch bedrijf, van zeer hoge kwaliteit, met internationale certificering. Nederlanders halen dat niveau niet. Maar het UWV wil gewoon niet luisteren en maakt nu iets heel moois kapot. Heel triest”.

Vrijheid fractie PvdA aan banden gelegd Valse incasso’s van justitie Door Jan van der Ven

De fractie van de PvdA wordt stevig aan banden gelegd. De zes raadsleden moeten zich veel meer gaan richten op de wensen van het bestuur van de afdeling. Op deze wijze hoopt de leiding van de PvdA te voorkomen dat de fractieleden en de (eventuele) wethouders opnieuw op eigen houtje gaan opereren en zo voor tweespalt zorgen. De nieuwe regels zijn afgelopen dinsdagavond vastgesteld tijdens een extra ledenvergadering. Van de kersverse voorzitter van de afdeling, Albert-Jan Pomper, wordt verwacht dat hij de fractie en wethouder(s) in het gareel kan houden. De nieuwe spelregels zijn een reactie op de malaise waarin de PvdA afgelopen vier jaar terecht is gekomen. Vooral de wethouders Kool en Norder gingen steeds meer hun eigen gang en negeerden in toenemende mate wensen van de leden. Dat moet afgelopen zijn, oordeelt een commissie uit de PvdA die de nieuwe leden voor het bestuur heeft geselecteerd. ‘Er moet een nieuwe basis voor vertrouwen worden gecreëerd. Ook tussen de groepen die elkaar de afgelopen periode regelmatig in de haren hebben gevlogen. Dit is een project van de lange adem, maar het afdelingsbestuur kan hierin een belangrijke sturende en helende rol vervullen’, schrijft de commissie over

de tweedeling die in de PvdA ontstond. Regie Het meest sprekende voorbeeld van het weglekkende onderlinge vertrouwen is de gang van zaken rond het Spuiforum. De PvdA raakte hier diep over verdeeld, de centrale regie ontbrak. Wethouder Norder ging steeds meer zijn eigen gang en dat leidde tot diepe verdeeldheid in de partij. Dat bleek bijvoorbeeld uit twee kandidaatlijsttrekkers die lijnrecht tegenover elkaar stonden in de kwestie van het Spuiforum. Het PvdA-raadslid Gerard Verspuij, tegenstander van het Spuiforum, verloor de strijd met slechts zeven stemmen verschil van opponent Baldewsingh. De bijna halvering van de PvdA tijdens de raadsverkiezingen gebeurde door kiezers die zich niet meer in de partij herkenden. De nieuwe voorzitter ziet het als zijn opdracht de PvdA weer een plaats te geven in de wijken. Tegelijkertijd hoopt Albert-Jan Pomper dat geluiden vanuit de leden beter gaan doorklinken in de fractie. Daar schortte het de afgelopen vier jaar aan. De fractie werkte steeds meer vanuit een ivoren toren, wat in de wijken leefde werd nauwelijks opgepakt. Pas met de verkiezingen in aantocht gingen de luiken ineens open. Dat bleek bijvoor-

beeld rond de sluiting van de bibliotheek in de Schilderswijk, een voorstel van D66-wethouder Van Engelshoven. De fractie van de PvdA stemde aanvankelijk in met dit plan. Vorig najaar werd in het verkiezingsprogramma beloofd de bibliotheek te heropenen. Begin dit jaar, slechts enkele weken voor de raadsverkiezingen, stemde de fractie van de PvdA voor een voorstel van GroenLinks om de bibliotheek in de Schilderswijk te heropenen. Brokken Om nieuwe brokken te voorkomen is afgesproken dat alle raadsleden verplicht zijn zitting te nemen in ondersteunende commissies vanuit de partij. Deze plicht moet een einde maken aan de vrijblijvendheid waarvan afgelopen vier jaar sprake was. Zo nam de wanhoop in de werkgroep Stad de afgelopen vier jaar ongekende vormen aan. Deze werkgroep boog zich over de plannen van het Spuiforum maar vond op hoger niveau in de partij nauwelijks meer gehoor. Het gevolg ervan was dat de voorzitter van deze werkgroep, Frits van Erpers Roijaards, in juli van het vorig jaar op persoonlijke titel partijleider Samsom en voorzitter Spekman vroeg om in te grijpen in de ruzies over het Spuiforum. Dezelfde landelijke leiding van de PvdA volgt de ontwikkelingen in de Haagse afdeling intussen nauwgezet en met zorgen.

In Den Haag en omstreken, en waarschijnlijk ook in andere delen van het land, zijn tientallen mails verspreid waarin de ontvanger door het Centraal Justitieel Incassobureau (CJIB) wordt gemaand openstaande boetes te betalen. Deze incasso’s zijn volgens het CJIB vals. Het bureau laat middels een boodschap op haar site weten dat het nooit via mails incasso’s verstuurt.

Boetes worden alleen geïnd door middel van girobetaalkaarten. Het is niet de eerste keer dat fraudeurs op soortgelijke manier hun slag proberen te slaan, een maand geleden gebeurde dat door het verzenden van valse boetes. Het CJIB raadt aan altijd eerst op de site te kijken of het juiste bankrekeningnummer op de incasso staat. Kijk daarvoor op www.cjib.nl


RecoRd

€30 m per gra d) ou g jn fi (basis

Goudprijs! Verkoop het nu

ik wil uw goud

U ontvangt direct de hoogste contantprijs voor sieraden, heel of kapot, munten, goudbaren, tandengoud, zilver, guldens, rijksdaalders, bestek, broodmanden, diamant, briljant en horloges: Cartier, Rolex, Breitling, Omega enz.

potma Edelmetaal Papestraat 28 - 2513AW den Haag

25

Al jAAR een veRtRouWd AdRes Zoek u zilve w tel. 070-3636666 di. t/m za. 11.00 - 17.00 uur r! €500 www.potma-edelmetaal.nl per k ilo

6> terugblik


foto’s uit het haags gemeentearchief

Wapendal Aan de Daal en Bergselaan ligt Wapendal, een uniek stuk duingebied in Den Haag. Dit is een goed voorbeeld van hoe het oude duingebied er ooit uit heeft gezien. Er waren in het oude duingebied geen hoge duinen, zoals we die in het Westduinpark of achter de Watertoren kennen , maar lage duintjes met laag struikgewas en af en toe een boom. Bijna overal is dit landschap honderd jaar geleden verdwenen of bebouwd. Slechts hier en daar is een stuk natuurterrein bewaard gebleven, zoals het kleine binnenduingebied Wapendal. Het gebied is een restant van de oude strandwal en grenst aan de strandvlakte waar ook de Haagse Beek doorheen stroomt. De begroeiing bestaat uit duinheide, duingrasland, duinbos en vele plantensoorten. Hoewel het gebied slechts 3,6 hectare groot is, wordt het al bijna negentig jaar gekoesterd door natuurbeschermers. In 1926 besprak een aantal Haagse biologieleraren, toen nog leraren Natuurlijke Historie geheten, hoe zij bijzondere natuurgebieden in Den Haag en omstreken konden beschermen. Vooral Wapendal had hun speciale aandacht. De leraren kwamen met andere geïnteresseer-

den op 25 september 1926 bijeen en besloten op deze dag de Algemeene Vereeniging voor Natuurbescherming voor ’s-Gravenhage en Omstreken (AVN) op te richten. Dr. A. Schierbeek, leraar aan de vijfjarige HBS, kreeg de voorzittershamer van de nieuwe vereniging. De eerste secretaris van de AVN werd dr. Jan Hofker, biologieleraar op het Gemeentelijk Lyceum aan het Stokroosplein. In het bestuur hadden ook de directeur van de Dienst Stadsontwikkeling en Volkshuisvesting, ir. P. Bakker Schut, en de directeur van de Gemeentelijke Plantsoenendienst, S.G.A. Doorenbos, als vertegenwoordigers van de gemeente Den Haag, zitting. In de notulen legden de initiatiefnemers van de AVN de belangrijkste redenen vast om de vereniging op te richten. Zij wilden de eeuwenoude eendenkooi in het Zuiderpark behouden, wilden verhinderen dat de vogeltuin aan de Laan van Poot een tennisbaan zou worden en wilden het oude stuk duingebied Wapendal beschermen. De vogeltuin kwam in de periode 1926 tot 1947 onder beheer van de AVN. De eerste voorzitter van de AVN heeft men in 1973 geëerd door de vogeltuin

Wapendal gezien in de richting van de Pioenweg (links) en de Ereprijsweg in april 1957. >Foto: F.W. Wegman

de Dr. Abraham Schierbeek-tuin te noemen. De eendenkooi in het Zuiderpark is inmiddels beschermd als cultuur-historisch monument. Na aanbevelingen van de AVN gaf de Haagse gemeenteraad op 31 oktober 1927 aan Wapendal de officiële status van natuurreservaat. In 1933 wist de AVN te verhinderen dat de gemeente van het beschermde natuurgebied een plantsoen zou maken. Niet alleen de planten, ook de vogels in Wapendal kregen veel aandacht van de natuurbeschermers van de AVN. In het bosgedeelte van het gebied kwamen van oudsher altijd veel vogels. In de meimaand van 1929 berichtte Het Vaderland

over broedende oeverzwaluwen in Wapendal en waarschuwde tegen baldadige jeugd: ‘Het zou te zeer te betreuren zijn, als de kolonie, een nieuwe aanwinst voor ’s-Gravenhage als vogelstad, door baldadigheid, werd verstoord. Ieder helpe hier mee!’ Ook de bescherming van de nesten in Wapendal bleek een telkens terugkerende zorg voor de bestuurders van de AVN. In 1934 berichtte de politie dat werkloze Loosduinse jongeren waren betrapt bij het uithalen van vogelnesten. Voor de bestuurders van de AVN was inmiddels de maat vol. In hun jaarverslag vroegen ze ‘om de zwaarste straf, welke de Wet toelaat’. De jeugdige daders

in kwestie mochten van geluk spreken dat niet de Haagse natuurbeschermers het vonnis hoefden te wijzen. Thans zorgen vrijwilligers van de Haagse Vogelbescherming voor het onderhoud van dit kleine vogelreservaatje. Wapendal groeide in de laatste decennia steeds meer dicht met gras en bomen. Een beheerplan bood uitkomst. Planten die niet in het gebied thuishoren zijn weggehaald en een aantal bomen is gekapt. Shetlandpony’s zorgen ervoor dat de duinbegroeiing behouden blijft. Wapendal vormt thans samen met het Westduinpark en de Bosjes van Poot een zogeheten Natura 2000-gebied en geniet hierdoor Europese bescherming. Net als in 1926 zorgen nog steeds vrijwilligers voor het beheer en behoud van Wapendal. Voor hun werk kregen zij op 5 maart uit handen van wethouder Boudewijn Revis de Eerste Jubileum Gulden Klinker en een waardebon van duizend euro om het werk in het bijzondere Wapendal voort te zetten. Corien Glaudemans www.gemeentearchief.denhaag.nl


Kristian Bezuidenhout & Orkest van de 18e Eeuw Uitmuntend Mozartprogramma Zondag 25 mei, 14.30 uur Dr Anton Philipszaal, Den Haag

Een primeur! De veelgeroemde fortepianospeler Kristian Bezuidenhout speelt én dirigeert tijdens dit meesterlijke Mozartprogramma van het Orkest van de Achttiende Eeuw. De Zuid-Afrikaan leidt het orkest vanachter de fortepiano bij de beroemde Linzer Symfonie en de Ouverture Lucio Silla. Daarnaast vertolkt hij de solopartijen in de pianoconcerten nr. 11 in F en nr. 22 in Es. Speciale gast: De Nederlandse mezzosopraan Rosanne van Sandwijk zingt Mozarts ontroerende concertaria ‘Ch’io mi scordi di te’.

070 - 8800333 www.philipszaal.nl

“De prins van de fortepiano, die het instrument laat zingen in melodische frases zoals geen andere beoefenaar van dit eigenzinnige instrument doet.” THE LONDON TIMES

7

actueel<


Edwin van de Goor laat herinnering achter aan mooie restaurants

pen en toen dacht ik: “Wat moet ik hier? Ik ga terug naar Amsterdam. Daarna was ik alleen en ben ik gaan werken. Begrijp je, werk is het enige houvast geweest in mijn leven”.

Restauteur Edwin van de Goor vertrekt per 1 juni bij sterrenrestaurant Seinpost in Scheveningen. Op zijn zestigste keert hij terug naar zijn geboorteplaats Amsterdam om voor zichzelf te beginnen. ‘Gewoon een gezellig zaakje, waar ik lekker in mijn spijkerbroek kan rondlopen’.

Spijkerbroek Nu dat hij de stap naar de hoofdstad maakt, draagt Van de Goor zijn aandelen over aan zijn compagnon (‘ik houd het maar even vaag, ik weet niet of-ie met z’n naam in de krant wil’). Daarmee is de weg vrij om een nieuwe zaak te starten. “Het wordt niet zo hoogdravend als Seinpost. Gewoon een gezellig zaakje, waar ik lekker in mijn spijkerbroek kan rondlopen. Maar wel voor een mannetje of honderd anders schiet het niet op”. Net als in Scheveningen blijft hij aan de voorkant werken. “De keuken is niks voor mij. Ik eet alles, maar ik kan geen beestjes doodmaken, vind ik zielig. Ik sla niet eens een vlieg dood”. Zijn vak als restaurateur bevalt hem des te beter. “Een restaurateur betekent letterlijk mensen beter maken, opknappen met gloedvolle wijnen en lekkere spijzen. Dat vind ik leuk”. Het is dan ook enigszins verwarrend als

T

Door Annerieke Simeone

oen Edwin van de Goor in 1982 als maître in dienst kwam bij restaurant Seinpost, toen nog geleid door chef-kok Henk Savelberg (‘gekke Limburger, erg mee gelachen’), dook hij in zijn vrije tijd nog wel eens op een surfplank. Zijn hand wijst even naar het midden van zijn arm. “Zo lang was mijn haar, een echte surfdude”. Maar na twee maanden wist hij zijn hobby niet meer met het werk te combineren. “Ik maakte hier dagen van zeventig, tachtig uur”. Nadat Savelberg een nieuw restaurant-hotel opende, genaamd Vreugd & Rust (nu Savelberg), werd Van de Goor in 1991 eigenaar en gastheer van het visrestaurant. Eventjes bestierde hij nog twee andere restaurants: De Deining en It rains Fishes, maar met de eerste stopte hij wegens ‘vastgoedperikelen’ en de tweede omdat hij ‘de keuken te beperkt vond’. Ook het heen en weer reizen brak hem op. “Wilde ik van de zonsondergang in Seinpost genieten, moest ik weer naar de stad”. De Michelinster die Seinpost in 2006 ontving, heeft hij altijd weten te behouden. De culinaire gids Gault Millau spreekt van ‘een ervaren vakman die blijft vernieuwen en altijd streeft naar het hoogst haalbare’. Maar nu de vakman zestig is geworden, vindt hij het tijd om over zijn toekomst na te denken. “Met prepensioen gaan? Ga weg, ik heb nog zoveel energie, er zijn weinig mensen die mij van de squashbaan weten te slaan”. Meisje Edwin van de Goor – zo’n 1.80 lang, strak blauw pak, wit overhemd – neemt de afgesproken plek voor het interview, lunchroom Madeleine, in zich op. “Wat een geinige zaak is dit eigen-

‘De keuken is niks voor mij. Ik eet alles, maar ik kan geen beestjes doodmaken, vind ik zielig’

> Foto: Eveline van Egdom

© Marnix Rueb

haagse harry

lijk. Ik wist helemaal niet dat het hier zat”. Het Valkenbosplein mag dan niet pal naast de deur liggen van Seinpost, het zegt ook iets over de band die Van de Goor heeft met deze stad. Na vijfentwintig jaar is hij best van Den Haag gaan houden, vertelt hij. “Maar of het hier nou bruist? Dan is het wel een heel plat watertje hoor”. In Amsterdam voelt hij zich meer thuis. “Daar ben ik geboren, ken ik elke straattegel. Er is daar veel meer te doen”. Ik wil nog minstens tien jaar werken in Amsterdam. En weer wonen in de Jordaan, een klein huisje hoor, ik ben toch nooit thuis”. Als hij een fles water redt die de gastdame op tafel laat vallen, gaat hij onverstoord verder: “Ach, ik heb hier mooie dingen meegemaakt, maar ook verdrietige zaken”. Bij dat laatste doelt hij op zijn relatie die na twaalf jaar stuk ging. Hij kijkt nadrukkelijk naar de tafel. Terwijl hij een slok neemt van zijn water, zegt hij: “Het werk ging voor het meisje. Misschien had ik mijn tijd anders moeten verdelen, maar alles moest wijken voor Seinpost”. Dan vertelt hij over zijn jeugd, dat zijn vader plotseling het gezin verliet. Tien was hij, daarna heeft hij hem nooit meer gezien. Op zijn vijftiende verhuisde zijn moeder voor de liefde naar Bovenkarspel. “Ik heb daar een weekend gesla-

Van de Goor, ooit uitgeroepen tot beste wijn-spijsspecialist van Nederland, midden in het gesprek enthousiast vertelt dat hij op zijn vijftigste cowboy had willen worden. “Ja, als een Malboroman in Montana, met een paar andere gekke mannen. Wat ik de hele dag zou doen? Nou, een beetje koeien bij elkaar houden. Lekker in de natuur, weinig mensen om me heen. Ik maak geen grap, ik heb jaren lang polo gespeeld, dus ik weet heus wel hoe ik op zo’n dier moet rijden”. Snoekbaars Van zijn cowboyplannen kwam niks terecht toen de boulevard overhoop werd gehaald voor de nieuwbouwplannen. “Het ziet er nu schitterend uit, maar het heeft me bakken met geld gekost”. Gelukkig bleef Seinpost met hier en daar wat aanpassingen in de menuprijzen een creatief en trendsettend restaurant, dat zich ook in crisis aanpaste. “Maar de tijd dat we de wijnkaart volledig uitbesteedden, zodat we een sommelier uitspaarden, is voorbij. Seinpost heeft weer genoeg vlees op de botten”. Aan allerlei kortingsdeals als Groupon heeft hij een broertje dood. “Als ik ergens ga eten voor vijftig euro en het kost normaal het dubbele, zou ik denken: “Neem lekker een ander in de maling. En dan zeggen de restaurateurs: ja, maar met de drank halen we het eruit. Dan denk ik: begin dan lekker een café”. Na de vraag of hij iets zal missen van Den Haag, blijft het even stil. “Ja de ziltige geur van de zee, die is heel bijzonder. Dan verschijnt een klein lachje rond zijn mond. “Maar er gaat niks boven de geur van het IJ. Daar heb ik als zeeverkennertje mijn eerste snoekbaars gevangen”.

AD PATRES uitvaartondernemingen anno 1888

Een uitvaart in stijl Al onze faciliteiten ademen een rustieke ambiance, zodat u ervan verzekerd bent dat u in een ongedwongen en vooral persoonlijke sfeer samen kunt zijn om afscheid te nemen. Persoonlijk gesprek Een persoonlijk afscheid begint met een persoonlijk gesprek. Dit hoeft niet altijd na een overlijden te zijn; ook vóór een aankomend overlijden kunt u al diverse zaken regelen. Wensencodicil Heeft u er al eens over nagedacht om uw uitvaartwensen vast te leggen? Wij kunnen u een wensencodicil toesturen waarmee u uw eigen uitvaartwensen of die van een naaste kunt vastleggen. Dit kunt u alleen doen, maar natuurlijk kunnen onze medewerkers u daar bij helpen. Telefonisch of middels een persoonlijk bezoek. Uitvaartsparen Laat nabestaanden niet voor verrassingen komen te staan, regel dat uw uitvaart financieel gedekt is. Dit kan middels een uitvaartverzekering, maar het is ook mogelijk om een depositospaarrekening bij Ad Patres te openen waarmee u specifiek voor uw uitvaart kunt sparen.



Vanuit een intiem herenhuis in het Statenkwartier verzorgt Ad Patres uitvaartondernemingen exclusieve uitvaarten in stijl. Van wat u serveert tot aan de muzikale wensen, wij zorgen ervoor dat de uitvaart geheel volgens uw wensen verloopt.

Ik wil graag vrijblijvend:    

Gebeld worden voor informatie Informatie toegestuurd krijgen Een wensencodicil aanvragen Een afspraak maken

Voorletters: Achternaam: Adres: Postcode: Woonplaats: Telefoon: E-mail: Stuur deze coupon in een gesloten envelop zonder postzegel naar: Ad Patres uitvaartondernemingen, Antwoordnr. 891, 2501 WK Den Haag

Voor meer informatie of overlijdensmeldingen bel 070 355 64 27 of mail [email protected]

9

economie<


Innovatief systeem voor personeelsplanning

Jonge ondernemers pitchen in New York Voet aan de grond krijgen in het land van de onbegrensde mogelijkheden, dat is de droom van menig ondernemer. Het jonge Haagse bedrijf Wodan Brothers waagt de grote oversteek. Half juni pitchen de drie compagnons in de Big Apple hun personeelsplanningssysteem ten overstaan van investeerders en bezoekers tijdens het Northside Festival over technologie en innovatie. Door Jasper Gramsma

Thomas van den Ende (31) en zijn Wodan Brothers – geïnspireerd op Jacobse en Van Es – zijn er klaar voor. Namens het Nederlands Consulaat in New York is het bedrijf uitgenodigd om zich samen met tien andere Nederlandse ‘tech startups’ te presenteren aan potentiële investeerders in de VS. Met het dynamische personeelsplanningssysteem ‘Dyflexis’ hopen ze de wereld te veroveren. Het systeem is gericht op verlaging van personeelskosten. Een filmpje dat iets wegheeft van een spannende hollywoodtrailer

schetst de noodzaak van het product. “Personeelskosten zijn vaak de grootste kostenfactor. Om bijvoorbeeld een bar of club winstgevend te maken, mogen die niet meer bedragen dan ongeveer dertig procent. Veel ondernemers schrikken van hun eigen cijfers”, legt Van den Ende uit. “Het voordeel van ons systeem is dat het gekoppeld kan worden aan de loonadministratie en de kassa. Dankzij de gebruiksvriendelijke interface kun je snel zien wie aanwezig is en wat diegene kost. Daartegenover staat de omzet, zodat je weet hoe efficiënt je bedrijf op dat moment is. Alles gebeurt in realtime, waardoor je vanaf je iPad kunt zien wanneer de meters rood uitslaan. Op dat moment kun je mensen naar huis sturen”. Grenzeloos Voor dit product ontvingen de Wodan Brothers in 2012 de Horecava Innovation Award. Inmiddels heeft het bedrijf al behoorlijk wat klanten, waaronder in Den Haag de horeca op de Grote Markt, Harbour Club, Millers en Roots. Maar de ambities zijn

Met het dashboard is in één oogopslag te zien hoe efficiënt de bedrijfsvoering is. > Illustratie: PR

veel horeca-, retail- en leisurebedrijven. Natuurlijk werken zij met dergelijke systemen, maar zoals het onze ben ik ze nog niet tegengekomen. De meeste zijn niet webbased en hebben dus geen koppeling met omzet of kassa”.

Thomas van den Ende en zijn Wodan Brothers zijn het enige Haagse bedrijf dat meedoet aan de pitch in New York. > Foto: Youssef Achemlal

grenzeloos. Ze besluiten zich op te geven voor de ‘Holland in NYC Startup Bootcamp’ in de hoop het bedrijf aan de andere kant van de oceaan snel en efficiënt uit te breiden. “De pitch komt wat vroeg, maar dat is beter dan te laat. Het is vooral gaaf om mee te doen en we zien wel waar het ons brengt. We zoeken partners en resellers in de VS aan wie wij de soft-

ware kunnen leveren, waarna zij zelf de verkoop regelen en technologische ondersteuning bieden. Dat zou kunnen met een kassaleverancier, zoals we in Nederland al met Eijsink doen, maar ook met een loonadministratiebedrijf. Een eigen kantoor is nu niet per se nodig, misschien in de toekomst”, zegt de ondernemer. Hij ziet potentie: “In Amerika zijn heel

Ondernemers eisen schorsing van uitvoering nieuw havenplan Door Adrie van der Wel

De Raad van State gaat beoordelen of het bestemmingsplan voor de grootschalige ontwikkelingen rond de Scheveningse haven moet worden geschorst. Het plan heeft veel bezwaren opgeroepen bij ondernemers die hun bedrijfsvoering in gevaar zien komen vanwege oprukkende woningbouw. Met een schorsing willen ze voorkomen dat er snel wordt begonnen met de uitvoering van het plan. Dat plan omvat de bouw van 700 woningen, een hotel, recreatiewoningen, een scheepswerf, horeca en cultuur. De vissersbedrijven komen voornamelijk rond de Eerste Haven te liggen. Dat is nu ook al grotendeels het geval. De gemeente zegt dat er geen reden is om het plan nu te schorsen. Voor de betreffende ondernemers zal er geen nood aan de man zijn voordat de Raad definitief heeft geoordeeld over het plan. Dat oordeel zal in oktober komen. In die tus-

sentijd worden er volgens advocate E. Schippers van de gemeente geen onomkeerbare ingrepen in het gebied uitgevoerd. Wel wordt de hellingbaan aan het einde van de Dr. Lelykade aangepakt, omdat daar woningen worden gebouwd in het project De Havenmeester. Voor die woningen is al een bouwvergunning verleend, die niet meer kan worden aangevochten. De bouw moet over enkele maanden beginnen. De eigenaar van horecaonderneming Het Vispaleis moet zijn bedrijf op termijn wel verplaatsen, omdat daar de nieuwe hellingbaan komt die aansluit op de Schokkerweg. Voor de eigenaar van Het Havenpaleis is er geen enkel effect, zegt Schippers. Dat bedrijf aan de Dr. Lelykade zal daar kunnen blijven en ook bereikbaar zijn. Recreatiewoningen Twee andere ondernemers aan de Visafslagweg vrezen ook dat de bereikbaar-

heid van hun bedrijf wordt aangetast. Dat hangt samen met de ontwikkeling van recreatiewoningen in de omgeving van het Noordelijke Havenhoofd. Daardoor verandert de ontsluiting van hun bedrijven. Overigens erkent de gemeente wel dat de bereikbaarheid in de planregels onvoldoende is gegarandeerd. Dat moet alsnog gebeuren. De Belangenvereniging Schevenings Havengebied (BSH) kwam met bezwaren die de gemeente wel eens grote problemen kunnen gaan opleveren. De advocaat van de vereniging van ondernemers stelt dat de gemeente de milieuregels heeft gemanipuleerd om ruimte te scheppen voor woningbouw. De gemeente creëert in zijn ogen een situatie waardoor de bedrijven in de knel komen te zitten. Op dit moment kunnen de vissersbedrijven hun schepen nog ver van de bestaande woningen afmeren. Maar als her en der in het gebied woningen staan, kunnen ze volgens de

advocaat geen kant meer op. Daarnaast wordt volgens de advocaat hun geluidsruimte, de hoeveelheid lawaai die ze mogen produceren, beperkt. Ook al zegt de advocate van de gemeente dat het tegendeel het geval is. Overigens liet de advocaat van BSH zich wel overtuigen door toezeggingen van de gemeente en projectontwikkelaars ASR en Volker Wessels. Er zal niet worden begonnen met werkzaamheden die de ondernemers in het havengebied voor een voldongen feit stelt. BSH zal zijn verzoek om schorsing van het plan intrekken, aldus de advocaat. Maar de andere ondernemers doen dat niet. Als het bestemmingsplan niet wordt geschorst, kan een nieuwe ontwikkelaar met een plan komen dat niet door de gemeente kan worden geblokkeerd. Dat risico willen de ondernemers uitsluiten. Volgens de gemeente is dat een zeer onrealistisch scenario. De Raad oordeelt binnen enkele weken.


CURVERS

Uw Renaultdealer in het Statenkwartier Merk Renault Renault Renault Renault Renault Renault Renault Renault Renault Daihatsu Nissan

Autobedrijf Curvers

Antonie Duyckstraat 36 2582 TL Den Haag Tel: 070-354 27 00

Type Twingo II ph2 1.2-16V Dynamique Clio III 1.6-16V Night&Day Automaat 5-drs Modus 1.6-16V Dynamique Luxe Automaat Megane III 1.5 DCI Expression Scenic II 1.5 dCi Dynamique Luxe Scenic II 1.6-16V Tech Road Koleos 2.5 Dynamique Espace IV 2.0-16V T. Initiale Automaat Espace IV 2.0-16V T. Tech Line Automaat YRV 1.0-12V DVVT Micra 1.3 GX met airco

Kleur wit blauwmetaal paarsmetaal d.grijsmetaal grijsmetaal grijsmetaal zwartmetaal d.grijsmetaal zilvermetaal rood zilvermetaal

Km 15000 15000 55000 145000 254000 97000 260000 214000 120000 99000 105000

bouwjaar 2012 / 5 2012 / 1 2007 / 2 2009 / 4 2005 / 5 2006/ 3 2008 / 6 2005 / 1 2006 / 2 2003 / 4 2000 / 12

www. AuTobeDrijfCurvers.nL

Prijs 9.950 16.450 8.450 8.950 2.950 6.450 8.450 4.450 10.450 2.450 1.450

Minuut In een presentatie van één minuut en met behulp van maximaal vijf slides moeten de Wodan Brothers hun punt maken. “Onze focus ligt op vier bespaarpunten: snel en gemakkelijk plannen, het verschil zien tussen contracturen en roosters, vergelijken van kosten met het budget en directe sturing door online informatie”, somt Van den Ende op. Om de presentatie zo goed mogelijk te maken, krijgen de startups tijdens de vier dagen durende bootcamp in New York pitchlessen. Daarnaast staat een aantal bedrijfsbezoeken gepland en is er aandacht voor de juridische aspecten. En dat is hard nodig: “De Amerikaanse markt is heel anders dan de Nederlandse”, vertelt Van den Ende. “Veel afspraken zijn online vanwege grote afstanden. Ook aan de technische ondersteuning in de verschillende tijdzones zitten haken en ogen. Het is interessant om te zien hoe anderen dat oppakken”. Uiteindelijk komt er één winnaar uit de bus. Of dat de Wodan Brothers zijn, maakt Van den Ende niets uit: “Er gaat geld genoeg om in deze wereld. Misschien krijgen we wel een ‘offer we can’t refuse’ ”.

Vier nominaties voor Zilveren Ooievaar 2014 Vier Haagse bedrijven zijn dit jaar genomineerd voor de Zilveren Ooievaar, de ondernemersprijs van de gemeente als blijk van waardering voor goed ondernemerschap. Uit zeventien inzendingen koos de jury, onder leiding van economiewethouder Henk Kool (PvdA) voor bakkerij Victor Driessen, verlichtingsbedrijf GreenFox, groothandel Lobeco Fire & Security en logistiekbedrijf UTS Abbink. De jury beoordeelt de genomineerden op criteria als innovatief ondernemen, maatschappelijke betrokkenheid, duurzaam ondernemen werkgelegenheid. Na de presentaties op 26 mei wordt een winnaar gekozen. De uitreiking van de Zilveren Ooievaar is op woensdag 4 juni tijdens het Ondernemersplein.

10>interview Vilan

Vierde etage

In een flits schoot het idee door mijn hoofd, en voordat ik het goed en wel besefte, waren mijn voeten al op weg gegaan. Even naar de vierde etage, om daar de pyjama’s te bekijken. Een vertrouwd warenhuis, een vreemde stad, wie weet hadden ze aanbiedingen. Ergens tussen de derde en de vierde etage in klonk een indringend alarm door de winkel. Daarachter kwam meteen een damesstem, die alle klanten dringend verzocht zich via de nooduitgangen naar buiten te begeven, en de liften te vermijden. Iedereen bleef kalm. Op de smalle roltrappen was het snel vol, maar het brede trappenhuis leek ruimte genoeg te bieden. Een etage verder was het ook daar vol, sommige mensen werden de trap af geholpen wat anderen ophield, en er ontstond het begin van haast. Zo gaat het dus, dacht ik. Dadelijk zie ik het warenhuis ineen storten, met opwaaiende wolken van stof en gruis, die tot in de verre omgeving auto’s een mistige aanblik gingen geven. Misschien lukte het me om nog een laatste sms’je te sturen, dat mijn moeder dan zou voorlezen op het journaal. Ook dacht ik aan mijn kleine rode kater Tim, die gelukkig nog heel veel brokjes had. En ik dacht er daarna aan, dat ik toch eigenlijk wel genoeg pyjama’s had en helemaal niet naar de vierde etage had gehoeven. Een overbodige manier om te sterven, zouden ze zeggen als ze mijn huis opruimden. Intussen bereikte ik met de mensenmassa de tweede en de eerste etage en daarna de parterre. Ik keek niet om, alleen vooruit. Bij elke traptrede hield ik me vast aan de leuning, omdat mijn benen gek bibberden. Eenmaal buiten bleef dat zo, maar lopen lukte toch goed. En nu keek ik evenmin om, alleen vooruit naar wat voor me lag. Wég wilde ik, wég van dit bijna-doodgaan, het leven weer in. De route naar huis liep via de supermarkt, waar ik uit het vriesvak een mini-Viennetta haalde, vanille met chocolade. Op de bank liggend at ik dat op, zonder er veel van te proeven. Tim kwam nieuwsgierig kijken naar deze vreemde geur, want ik koop nooit ijs. “Ik ben er nog”, zei ik tegen hem. “Dat had weleens heel anders kunnen uitpakken. Dit is een nieuwe kans, Tim. Wat gaan we ermee doen?” Hij besloot daar eens over te slapen. Zelf weet ik het nog niet precies, behalve dan, dat ik voorlopig geen pyjama’s meer zal kopen. Vilan van de Loo


Hoogleraar Annet Aris over het digitale tijdperk

‘De rode draad in mijn leven is de transitie naar digitaal’

Annet Aris is buitengewoon hoogleraar digitale strategie aan Insead in Fontainebleau (Frankrijk) en commissaris bij de meest uiteenlopende bedrijven: van vorkheftrucks tot verzekeringen, maar met de nadruk op media en internet. Een gesprek over de digitale hoge golven van onze tijd in haar huis, vlak bij zee, in het Haagse Statenkwartier.

Door Vera de Jonckheere Annet Aris werd in 1958 in Amsterdam geboren. Zij groeide op in Den Haag als middelste tussen twee broers in het Benoordenhout, waar ze de Montessorischool Waalsdorp bezocht en een ‘ontzettend leuke’ middelbare schooltijd op het HML doorbracht. “Een vrijgevochten school waar de leerlingen serieus genomen werden en veel eigen verantwoordelijkheid kregen”. Na haar eindexamen wilde zij iets nuttigs doen in de Derde Wereld. De thema’s voedsel en gezondheid spraken de idealistische 18-jarige zeer aan. De Club van Rome had vijf jaar tevoren het alarmerende milieurapport ‘De grenzen aan de groei’ uitgebracht. Een studie geneeskunde trok haar onvoldoende – te veel bloed – zij koos voor de brede studie cultuurtechniek aan de Universiteit Wageningen. “De voeten op de grond, geen kapsonesbenadering, sprak me aan”. Nog altijd is zij trots op haar Wageningen-ingenieurstitel. Haar vele interesses kwamen tot hun recht in het brede spectrum aan keuzevakken. Eén ervan bedrijfskunde: gaandeweg ontdekte zij dat consulting haar lag. In 1984 studeerde zij cum laude af nadat zij in Peru op een grote suikerplantage een onderzoek had gedaan naar een nieuw irrigatiekanaal, in 1985 werd zij als een van de eerste vrouwen bij McKinsey aangenomen. “McKinsey bood mij een MBA-programma aan op Insead, de businessschool in Fontainebleau waarvan ik het bestaan tot dan toe niet kende”. In totaal zou zij 17 jaar bij McKinsey werkzaam blijven, in achtereenvolgens Amsterdam, Londen en (gedurende 13 jaar) München. In München kreeg zij met haar Duitse (nu ex-)echtgenoot twee dochters (19 en 22), die in Duitsland economie en bedrijfskunde studeren. Aanvankelijk hield zij zich vooral bezig met reis- en transportbe-

drijven. Medio jaren negentig kreeg Aris een project bij een mediaonderneming. “Dat vond ik zo’n spannende industrie dat ik mijn portfolio verlegde naar media en internet. Zo maakte ik de aanzwellende internetgolf uit eerste hand mee. Met collega Daniel Ropers (nu directeur bol.com) zat ik in het team dat BOL oprichtte, toen nog van Bertelsmann”. De digitalisering van onze maatschappij en alle mediaontwikkelingen van dien zijn haar onverminderd blijven fascineren. Haar onderzoek richt zich op de betekenis van nieuwe digitale ontwikkelingen, vooral in de mediasector. De interesse blijkt geworteld. Haar grootvader Rients Dijkstra was uitgever en hoofdredacteur van De Groene Amsterdammer; Bernard Aris, haar andere grootvader, was de eerste radiodominee van de VPRO. Hoogleraar Haar specialisme heeft haar – naast haar hoogleraarschap aan de prestigieuze businessschool Insead in Fontainebleau – tot een wereldwijd gevraagd commissaris en gastdocent gemaakt. “Of het nu gaat over vorkheftrucks of verzekeringen: de rode draad in mijn leven is de transitie naar digitaal. Ik ben inhoude-

‘Mensen brengen 30 tot 40% van hun wakkere leven met media door: entertainment en informatie’

lijk geïnteresseerd naar wat er aan de hand is, niet de fenomenen, maar onderliggende trends en drijfveren. Graag neem ik afstand om los van de waan van de dag een totaalbeeld te krijgen. Dat is waarvoor ik als hoogleraar of commissaris word gevraagd”. Zij vervult commissariaten bij onder meer Sanoma (als enige niet-Finse), bij Kabel Deutschland, heftruckfabrikant Jungheinrich, het Britse Thomas Cook en het Nederlandse ASR verzekeringen. Hoewel zij ook doceerde aan Nyenrode en businessschool Rotterdam, is zij in ‘Europa’ bekender dan in eigen land, waar zij in het Haagse Statenkwartier woont. Tachtig procent van haar tijd is zij in het buitenland, maar er is haar veel aan gelegen om gedurende het weekend in Den Haag te zijn. “Op zaterdagochtend roei ik in alle vroegte met een dierbare vriendinnenploeg bij Rijnland in Voorschoten”. Column Door het Financieele Dagblad heeft Nederland vanaf medio april de mogelijkheid nader kennis te maken met Annet Aris en haar visie op de digitale revolutie. Iedere zaterdag schrijft zij een column in het katern Outlook. “In mijn column neem ik een positie in tussen enerzijds de internetgoeroes en anderzijds de traditionele managers die denken dat het met de digitalisering niet zo’n vaart zal lopen. Door mensen kennis te laten maken met nieuwe ontwikkelingen wil ik hen over hun scepsis heen helpen en als een feit laten accepteren dat onze samenleving en het bedrijfsleven razendsnel veranderen”. Scepsis in de zin van onzekerheid bij oudere generaties dat internet louter een wereld zou zijn voor superjonge, innovatieve geesten als Alexander Klöpping c.s. die al op hun twaalfde een internetonderneming starten. “De zogeheten early movers, die als eersten op nieuwe dingen springen en veranderingen te-

>Foto: Piet Gispen

weegbrengen, vormen een constante in de geschiedenis van de mens. Het is bij internet juist ongelooflijk hoe snel de oudere generatie is meegegaan. Ook in hun leven vervult internet een belangrijke maatschappelijke rol door e-mail, Facebook en Skype met de (klein)kinderen. Vernieuwing zit niet in de leeftijd, maar in iemands karakter. Een groot deel van de Nederlandse bevolking doet al online belastingaangifte”. Nederland behoort qua internetpenetratie samen met Denemarken tot de voorlopers. “Vergeleken met Duitsland, waar ik vaak ben, lopen we vijf jaar voor”. Ze glimlacht: “Met het oog op mijn Duitse activiteiten beschik ik nog over een fax”. De natuurlijkheid waarmee jongeren het digitale in hun leven integreren is evenwel onnavolgbaar. “Ook bij mijn studenten aan Insead van rond de dertig jaar. Vergeleken met de soevereiniteit waarmee zij alles hanteren, is mijn generatie onzeker”. Ze vergelijkt het met haar jeugd en die van haar dochters. “Van mij bestaan nauwelijks foto’s uit mijn puberteit: ik wilde niet dat mijn moeder me fotografeerde. Zoiets is in deze tijd met sociale media als Facebook, Snapchat, Pinterest, Instagram, Twitter et cetera volslagen ondenkbaar”. De succesvolste digitale modellen hebben niet zonder reden te maken met communiceren, jezelf presenteren. “Dat appelleert aan onze oerinstincten”.

11

interview<


‘Het traditionele ambacht dat niet zo makkelijk te digitaliseren valt, blijft bestaan. Net als de behoefte aan menselijke warmte’

Aris beaamt dat sprake is van acceleratie. “Door digitalisering en globalisering krijgen ontwikkelingen sneller dan vroeger kritische massa. In de elf jaar dat ik colleges geef aan Insead heb ik dat zien toenemen. Ieder jaar veranderen mijn colleges fundamenteel. Vijf jaar geleden had ik het nauwelijks over sociale media, drie jaar geleden stelde mobiel internet nog weinig voor. Steeds sneller komen er ontwikkelingen en bedrijven bij. Via gastsprekers uit media- en internetbedrijven neem ik enorme verschuivingen uit eerste hand waar”. Zij is wars van forceren en opdringen, maar prefereert een soort natuurlijke ontwikkeling. Iedere scholier een tablet in plaats van schoolboeken? “Mensen moeten er klaar voor zijn. Ik herinner me bijvoorbeeld dat ik in de begintijd nog iedere email uitprintte: dat doet niemand meer. De een is sneller dan de ander, of vindt een boek prettiger dan een iPad. Zodra tablets een duidelijke meerwaarde hebben – anders dan lichter in gewicht dan boeken – worden ze vanzelf omarmd”. De onvermijdelijke vraag naar de kansen en bedreigingen dringt zich op wanneer we ons realiseren dat digitalisering zich tot alle levensgebieden uitstrekt: huis, auto, gezondheidszorg. Kansen “Dank zij digitalisering kunnen dagelijkse dingen efficiënter, met minder fouten, tot stand komen. De gedigitaliseerde verwarming en verlichting van

ons huis zijn milieu- en kostenvriendelijker. Als de technologie daartoe rijp is, behoren reductie van brandstofgebruik en minder ongelukken met zelfrijdende en -parkerende auto’s tot de mogelijkheden. In de gezondheidszorg betere diagnosestelling en nauwkeuriger medicijngebruik”. Lijnrecht daartegenover tekent zich het privacyvraagstuk af. Aris vertrouwt erop dat een oplossing wordt gevonden. “Op den duur ontstaat een balans. Eerst zal het (verder) doorslaan naar te veel, te breed, beschikbare data en te weinig persoonsbescherming. Na tegenreacties over en weer voorzie ik een betere privacybescherming met een evenwicht tussen wat mensen bereid zijn te geven voor goede service en het kritieke tot-hiermaar-niet-verderpunt”. Zij verwacht dat deze slingerbeweging in vijf à tien jaar tot rust komt. Persoonlijk houdt de instinctieve zelfredzaamheid van de mens haar meer bezig. Ons aller intrinsieke drijfveer is betekenis hebben in grote dan wel kleine kring. In welke mate kan een mens het stuur van zijn leven uit handen geven? “Als ik autorijd, vind ik het onplezierig dat ik niet zelf het raam naar beneden kan ‘draaien’. Het schenkt mij voldoening en voorziet in mijn behoefte aan nut en in controle zijn om iets met een touw of elastiekje te kunnen repareren. Zelf vuur stoken is leuker dan een computergestuurde open haard. Raakt ons gevoel van eigenwaarde niet in verdruk-

king, kan de menselijke psyche zo’n digitaal luilekkerland aan? Mijn wijze collega-professor op Insead Subramanian Rangan bracht een aantal wereldberoemde filosofen, economen en technologen samen om hierover te praten. Het is een diepgaand thema waarover alle denken kennisrichtingen zich dienen te buigen”. Zorg Een ander punt van zorg vormt de wereldverdeling van de digitalisering. De zeer internetdichte westerse samenleving met haar pijlsnelle digitalisering en miljarden in een ander ‘tempo’ levende mensen elders. “Digitalisering kan juist ook dáár de welvaart bevorderen en mensen meer controle geven over hun eigen leven, maar de kans bestaat dat onze versnelling niet valt bij te houden, met verdere verwijdering als gevolg. Ik overzie het niet, maar vertrouw op een normaliserende tegenbeweging”. Na enig nadenken vervolgt ze zacht: “We kunnen alleen maar hopen dat die tegenbeweging niet disruptief is. Te late correctiemomenten zijn vaak disruptief”. Eenmaal aanbeland bij de bedreigingen is de stap naar het werkgelegenheidsaspect van de digitalisering snel gezet. Het effect van robotronics en apps in de gezondheidszorg bijvoorbeeld voor verpleegkundigen. “Er is nu een beweging die is tegengesteld aan die ten tijde van de Industriële Revolutie. Doordat ma-

chines het handwerk overnamen, werd uiteindelijk méér, maar eenvoudiger werk gecreëerd. Het is moeilijker om timmerman te zijn dan een machine te bedienen. Digitalisering daarentegen leidt tot meer werk voor (hoogopgeleide) technologen en ICT’ers. Veel grote internetbedrijven werken met technici die vanuit logica en data werken”. Als digitalisering al afstand zou creëren, dan is dat geen generatiekloof, maar veeleer een verwijdering tussen de technocratisch georiënteerden en de mensen die meer creatief, intuïtief werken. “Die werelden mogen niet uit elkaar drijven. Kunnen we mensen snel genoeg klaarstomen voor de complexe techniekwerkomgeving, wat gebeurt er met het intelligente handwerk?” Administratieve werkzaamheden vervallen, maar de transitie van thuiszorg en verpleging ziet zij nog niet duidelijk voor zich. Het traditionele ambacht dat niet zo makkelijk te digitaliseren valt, blijft bestaan. Net als de behoefte aan menselijke warmte. Digitale mindset Voor een blik op de toekomst heb je een punt aan de horizon nodig, die bij media nu juist niet te ontwaren valt – de branche is meer dan ooit in beweging. Aris ontwaart een aantal zekerheden in de ingrijpende veranderingen de komende tien jaar. “Media spelen in toenemende mate een belangrijke rol in ons leven. Ik vraag mijn studenten waarom ze naar

mijn mediacolleges komen. Slechts 1 of 2% van het BNP, houd ik ze voor, er zijn industrieën die veel belangrijker zijn”. Na enig heen en weer gepraat komen studenten er altijd uit, want: “Mensen brengen 30 tot 40% van hun wakkere leven met media door: entertainment en informatie. Hamvraag voor de toekomst is: wie gaat de juiste inhoud leveren? En indien niet gratis: tegen welke prijs?” In haar column meldde ze dat vorig jaar in de VS voor het eerst de uitgaven aan internetadvertenties met $ 42,8 miljard hoger waren dan voor broadcasttv. In Nederland treedt een sterke substitutie op van print naar internet – “printadvertenties kelderen: ook weer een overreactie”– televisie is hier stabiel. Het gehele traject vanaf creatie tot aan consument is nog volledig in flux. Qua inkomsten- en rechtenverdeling, distributie en het ontdekken en ontwikkelen van talent. Aris ziet mediabedrijven meer dan ooit experimenteren met nieuwe betaalmodellen zoals fremium en metered models van kranten en tijdschriften, met content databanken zoals Blendle en steeds meer andere. De digitale mindset is naar haar zeggen volop in ontwikkeling bij de journalistiek. Digitale mindset? “De hele cascade van nieuwsbehandeling. Hoe de nieuwsstromen zo effectief mogelijk te verdelen over twitter, mobiel, website of artikelen. Niet alleen maar zenden, maar ook gebruikmaken van de interactie met de lezers en er de kwalitatief goede dingen uit distilleren. Kortom, alles wat digitaal mogelijk is gebruiken om tot een beter product te komen”.

[email protected] www.henribloem.nl profmontage aan huis

Op vertoon van deze advertentie ontvangt u 4 t/m 31 mei a.s. bij

12 flessen wijn maar liefst 12% korting

van

(aanbiedingen uitgesloten)

H oytemastraat 72, 2596 ES, Tel. 070-3280248 [email protected]

Weissenbruchstraat 294 (hoek van Hoytemaplein) 2596 GN Den Haag, Tel.: 070-3249495

Eyetests Contactlenses Superior Sunglasses

Het adres voor vers wild, gevogelte en specialiteiten

o.a. Kwartel, Parelhoen, Eend, Maiskip en Scharrelkip.

naast de biologiscHe scHarrelkip zijn ook een aantal biologiscHe pasta’s, confitures, sauzen en vrucHtensappen verkrijgbaar.

DE LEKKERSTE CHOCOLADE VAN HEEL DEN HAAG

CHOCOLATERIE

DE ZOETE ZONDE Denneweg 9d 2514 CB Den Haag www.dezoetezonde.nl

13

benoordenhout<


Benoordenhout, een wijk met status aparte

B

Haag is, mag ieder voor zich bepalen, maar je kunt wel zeggen dat het Benoordenhout 125 jaar geleden met een gouden lepel in de mond is geboren. Want wie de kaart van die tijd raadpleegt, treft slechts de prachtige Benoordenhoutse polder aan – speeltuin van de schilders van de Haagse School – en landgoederen: Clingendael, Arendsdorp, Oostduin, Oosterbeek, Groenendaal. Alle, eeuwen geleden, aangelegd door befaamde tuinarchitecten. De wijk is als het ware binnengedrongen in dit zorg-

Door Casper Postmaa

eneurdenhout, het reservaat, kakwijk; inderdaad het Benoordenhout zit ruim in de bijnamen en niet altijd zijn ze aardig bedoeld. Op zijn minst geven ze aan dat er enige afstand bestaat tussen de bourgeois in het groen en de rest van de stad. En zoals het wel vaker gaat met dit soort kwalificaties, de aangeduide groep heeft er zelf niet de minste moeite mee. De veronderstelde afstand beschouwt een deel van de bewoners als vanzelfsprekend, en helemaal niet als iets onaangenaams. Den Haag, dat zijn de anderen. In de jaren zestig hoorde ik een gesprek waarin een gezaghebbend Benoordenhouter opperde dat negentig procent van zijn wijkgenoten nooit in de Schilderswijk was geweest, waarop een ander ontstemd antwoordde, dat de buurt er met die tien procent dan toch behoorlijk op achteruit was gegaan. Zelf kan ik me herinneren (ik kwam in de jaren vijftig als kleuter vanuit Amsterdam de wijk binnen) dat mijn ouders in 1962 voor het eerst naar de markt aan de Herman Costerstraat gingen. Het uitstapje beantwoordde geheel aan het tegenwoordig modieuze begrip ‘op reis door je eigen stad’: in een konvooi van drie auto’s, één met imperiaal, togen zij opgewonden naar die verre, onbekende plek in de stad. Overdreven? Ik weet het niet, een paar jaar geleden hing een buurvrouw, nog steeds in het Benoordenhout, aan de lijn om te vragen hoe je op de Haagse markt kon komen, leek haar leuk zo’n exotisch uitstapje. Of ik wist van waar, hoe en wat. De volgende dag belde zij rond een uur of elf paniekerig op, ze waren verdwaald. Een andere anekdote stamt van enkele jaren geleden toen professor Wim Willems naar aanleiding van zijn successerie ‘Stadskind’ een lezing gaf voor een volle zaal in het Lucent Danstheater. Hij vroeg zich hardop af waarom hij van overal uit de stad, en daarbuiten, zakken met post kreeg, maar zelden of nooit van de burgerij. Hij doelde daarmee op de wijken waarvan het Benoordenhout de harde kern was. In de pauze raakte ik in gesprek met schrijfster Helga Ruebsamen, als geen ander op de hoogte van vermeende standsverschillen in de Haagse samenleving. Mij doordringend aankijkend zei ze met scherpe toon: “Wij weten wel waarom het Benoordenhout niet reageert, hè. Die mensen in andere wijken interesseert ze helemaal niets!” Ondersteunend bewijs voor de broze band tussen wijk en stad hoorde ik een jaar of vijftien geleden uit de mond van een VVD-wethouder, die nu burgemeester van Zwolle is. Hij sprak zijn afschuw uit over de liberale kiezers tussen Haagse Bos en Scheveningen: ‘Vooral gepensioneerde juristen die niets anders te doen hebben dan de gemeente dwarszitten’. Premiers Er zal best een kern van waarheid zitten in al die vooroordelen, maar enig tegenwicht is wel geboden. Behalve voor hoogwaardigheidsbekleders als ministers, premiers (Dries van Agt huurde er een kamer, Jo Cals zat er op school, Mark Rutte woont er nog steeds), Kamerleden, diplomaten en secretarissen-generaal was en is het Benoordenhout ook een haven voor cultuurdragers. Acteur Ko van Dijk woonde aan de Breitnerlaan toen hij bij de Haagse Comedie speelde, schrij-

Dat de wijk nog steeds door ruime, groene longen ademt, is eerder een verdienste van strijdvaardige bewoners dan van bestuurders vuldig gecoiffeerde landschap en nog steeds is die ontwikkeling niet afgelopen, want om de paar jaar zijn er wel weer bestuurders of projectontwikkelaars die begerig hun oog laten vallen op wat in hun ogen slechts een onbebouwde kavel is. Kijk naar de recente discussie rondom Arendsdorp en Oostduin.

De Van Hogenhoucklaan, wonen in het groen, is het sterke punt van het Benoordenhout.>Foto's: DHC

ver F. Springer, pseudoniem voor Carel Johannes Schneider aan de Van Soutelandelaan (‘een straat waar je slechts kunt doodgaan’), F. Bordewijk aan de

Als de 'Held van El Alamein' Helga ziet staan, mag ze in de jeep van 'Monty' meerijden, de vrijheid tegemoet Nassau Zuilensteinstraat, ook Bart Chabot tikt zijn boeken in het Benoordenhout en, om iets heel anders te noemen, theaterimpresario Jacques

Senf – ontdekker van The Golden Earrings – groeide op in de Paul Gabriëlstraat, componist Louis Andriessen zat op de Paschalisschool aan de Weissenbruchstraat en Marnix Rueb groeide samen met ‘Haagse Harry’ op aan de Wassenaarseweg. Natuurlijk woonde Helga Ruebsamen er ook. Ze zat op het Maerlant Lyceum en beleefde in 1945 de bevrijding optimaal, tot op het bot vermagerd zag ze op de Benoordenhoutseweg de Engelsen Den Haag binnentrekken met aan het hoofd de held van El Alamein, veldmaarschalk Montgomery. Als hij Helga ziet staan mag ze in de jeep van ‘Monty’ meerijden, de vrijheid tegemoet. Het is maar een greep uit talloze namen en gebeurtenissen, die aangeeft dat achter die stijve afstandelijkheid burgers en instanties schuilgaan van een hoog soortelijk gewicht. Met de extremen die daar bij horen: het hoofdkantoor van ’s werelds grootste bedrijf, de Koninklijke Shell, resideert aan de Carel van Bylandtlaan, en welke binnenstedelijke wijk huisvest een voetbalclub, die tien landstitels op zijn naam heeft staan? HVV presteerde dat

en het is 31 mei precies honderd jaar geleden dat de ‘Groote Haegsche’ voor het laatst de titel veroverde door thuis (de Diepput, het oudste sportterrein van Nederland) Vitesse met 2-1 te verslaan door twee doelpunten van Guus de Serière. Of het ook de mooiste wijk van Den

Strijdvaardig Dat de wijk nog steeds door ruime, groene longen ademt, is eerder een verdienste van strijdvaardige bewoners dan van bestuurders, want in de eerste plaats woon je in het Benoordenhout, de rest – ook Shell – staat daarmee op gespannen voet. Het is een strijd die meestal met de jaren op waarde wordt geschat. De welbekende kreet ‘in het Benoordenhout gebeurt nooit wat’, die menig jongeling slaakt als hij aankondigt de wijk voor eeuwig te zullen verlaten, is subtiel omgebogen als hij na jaren weer terugkeert. ‘Goddank, in het Benoordenhout verandert nooit wat’. Ongetwijfeld is in dat gevoel de belangrijkste aanleiding te vinden waarom een groot deel van de kiezers in de wijk het erfgoed liever toevertrouwt aan de Haagse Stadspartij dan aan de VVD, die hier tientallen jaren de absolute meerderheid had.

14>cultuur


Op Theo Olof konden componisten rekenen

Violist met een speelse geest Hij had er allang recht op. Aan de in 2012 overleden violist Theo Olof is een mooie uitgave gewijd: cd’s, dvd’s, een biografietje met documentatie en een herdruk van zijn boekje ‘Daar sta je dan’. Dit is de manier om iemand – al is het postuum – te eren die op vele manieren de klassieke muziek toegankelijk maakte. Dat was lang voordat populaire tv-presentatoren over elkaar heen buitelden om dit met dezelfde of andere anekdotes te proberen. Door Aad van der Ven

Mengelberg, Brouwenstijn, Haitink, Krebbers en vele anderen passeerden, alleen of groepsgewijs. De platenindustrie, respectievelijk op vinyl en cd, heeft in de afgelopen halve eeuw opnamen van een groot aantal Nederlandse musici in de klassieke sector opgepoetst en weer in roulatie gebracht. Belangrijk was vooral de Philips-serie ‘Dutch Masters’ uit 1997, bestaande uit 27 cd’s, gewijd aan oudere prominenten, maar ook jongeren als Jaap van Zweden en Isabelle van Keulen. Wie ontbrak was Theo Olof. Dat wekt op het eerste gezicht verbazing, gezien diens populariteit. Maar Olof was geen Philipsartiest. Hij maakte sowieso bijna geen opnamen voor het commerciële circuit. Populair was de in oktober 2012 overleden violist mede – of misschien wel vooral – als initiator van de klassieke radiozender Hilversum 4 (nu Radio 4), als schrijver van montere krantenstukjes en als presentator van televisieprogramma’s over muziek. Olijkheid ging vaak over in oubolligheid. Reinbert de Leeuw riep ooit dat Theo Olof alles in het muziekleven vertegenwoordigt waaraan hij een hekel heeft. Maar daar trok Olof zich weinig van aan. Vrijheid blijheid was zijn devies. Loopbaan Hij was elf toen hij met het Concertgebouworkest onder leiding van Bruno Walter optrad. Menigeen voorspelde hem een grote internationale carrière. Maar die zat er niet in. Wel

een respectabele muzikale loopbaan in Nederland, als speler maar vooral ook als docent en concertmeester in het Residentie Orkest en Concertgebouworkest naast zijn vriend en collega Herman Krebbers. Plus als mediapersoonlijkheid. Er is wel gezegd dat de in 1924 in Bonn geboren violist een grotere carrière had gemaakt wanneer hij zijn talent niet zo had versnipperd. Of dat een plausibele redenering is, valt te beoordelen aan de hand van de nu verschenen opnamen uit de periode 1959-1987. Het zijn voornamelijk radioregistraties die cdproducer Okke Dijkhuizen heeft opgedoken. Aan de selectie op cd – twaalf werken voor viool en orkest plus vijf met pianobegeleiding van Janine Dacosta en Daniel Wayenberg – voegde Dijkhuizen twee dvd’s toe: een registratie van het Vioolconcert van Brahms uit 1980 en een tweetal documentaires.

Theo Olof, 1981.> Foto: Steye Raviez

Pistool Dat 20ste-eeuwse Nederlandse componisten in deze uitgave de boventoon voeren is geen toeval. Zij konden altijd op Theo Olof rekenen. Talrijke nieuwe stukken heeft hij geïntroduceerd. Zo horen we hier vioolconcerten van Hans Henkemans, Ton de Leeuw, Hans Kox, Henk Badings, Lex van Delden en Tristan Keuris, plus het meer geavanceerde ‘Quaterni II’ van Jan van Vlijmen.

Men moet vandaag de dag een orkestdirecteur wel een pistool op het hoofd zetten om hem een van deze werken te laten programmeren. Dit laatste is trouwens niet helemaal onbegrijpelijk. Want dat met deze composities een wereld vol onvermoede schoonheid wordt ontsloten, valt moeilijk staande te houden. Een allegro reikt in de Nederlandse muziek nu eenmaal in de meeste gevallen niet veel verder dan parmantig gedribbel, een adagio blijft vaak stranden in stramme gebaren die expressiviteit veinzen. Enkele van de werken behoren bovendien niet tot het beste van wat de onderhavige componisten te bieden hebben. Dat geldt in het bijzonder voor het bloedeloze concert van Willem Pijper. Een paar maten van de vioolconcerten van Benjamin Britten en Karl Amadeus Hartmann, ook in deze selectie opgenomen, zeggen meer dan de hele stapel Nederlandse muziek die hier wordt opgedist (misschien met uitzondering van Ton de Leeuw en Hans Henkemans). Daarbij komt dat Theo Olof met al zijn toewijding toch een vertolker met begrensde mogelijkheden was. Hij kon met zijn gedistingeerde expressie en gevoileerde toon heel indringend spelen, zoals in Hartmanns aangrijpende ‘Concerto funèbre’ en in het Vioolconcert van Brahms (toegevoegd als bonus-dvd). Maar vaak gooide zijn intonatie roet in het eten, terwijl zijn strijkstok in dubbelgrepen af en toe veranderde in een schuurspons (Kox, Britten).

Overzicht met aan de wand werk van Ton van Kints en in de ruimte van Michael Johansson. >Foto: PR.

Michael Johansson en Ton van Kints bij Ramakers

Verknipt of verzameld en dan weer in elkaar gezet Door Egbert van Faassen

‘Theo Olof – Violist’ – 5 cd’s, 2 dvd’s + boekje ‘Daar sta je dan opnieuw’. DOC 201 301. Meer informatie: www.documuziekproductie.nl

Vorig jaar geëxposeerd in de nabijheid van de uitbundige naakten van Noorwegens nationale beeldhouwer Vigeland in het naar hem genoemde museum, staat de verknipte hoedenplank van de Zweedse kunstenaar Michael Johansson, nu in Galerie Ramakers. Hier is het in gezelschap van de reliëfs van Ton van Kints. Verknipt in de zin, dat je zou kunnen denken dat ze gek geworden zijn op de ontwerpafdeling van Ikea. Het lijkt een kale, strak wit gelakte kapstok om zelf samen te stellen. Ook: alsof het om uit te knippen is gemaakt. De vorm doet denken aan de inhoud van bouwdoosjes (‘Airfix’). Als onderdelen van een modelvliegtuigje, in één keer gegoten uit plastic, nog los te maken van de verbindingen. Hier hangen dergelijke sets levensgroot aan de wand. Bijvoorbeeld delen van een schop en een schaar en een harkje, gevat in een rond frame, alles in glanzend donkergroen gespoten. Het zijn, hoewel onbruikbaar geworden, echte dingen, zo gerangschikt dat het weer een echt dingetje uit de speelgoedfabriek in gedachten roept. De spullen waarmee we ons omringen – of die we van vroeger herkennen, zoals het bij Johansson vaak is – roepen hun eigen associaties op. Dat geldt ook voor de onderdelen, waarmee hij strakke geometrische vormen bouwt. Een rechthoekige zuil of een vierkant maakt hij van radio’s, koffers en wat niet al. Alles wordt heel precies ingepast. Maar je blijft het handvat van een koffer zien of het bedieningspaneel van een radio. Foto’s van Johanssons atelier tonen kasten

“Zenuwen”, zei hij zelf. Reichgelt schrijft (en speelde) aantrekkelijke, goed in het gehoor liggende jazzstukken. Een 8 voor hem. Wie hem wil beluisteren, kan op 23 mei terecht bij Prospero Jazz in het Institute of social studies (Kortenaerkade) waar hij optreedt met de Italiaanse pianiste en zangeres Francesca Tandoi. Zij vormen daar het voorprogramma van ‘Poetic Dynamite’, een prikkelende combinatie van musici die stuk voor stuk een onorthodoxe benadering van jazzmuziek gemeen hebben. Eerst gitarist Anton Goudsmit (oprichter van The Ploctones) die je alle hoeken van een song kan laten zien, van exuberant tot lieflijk en klein. Hij speelt met het Zapp Quartet (met daarin onder andere violist Oene van Geel), een improviserend strijkkwartet dat het klassieke klankidioom

omsmelt tot wat bijna een complete jazzband lijkt. Als gast daarbij Jan Rokyta, ook al een hoofdstuk apart. Rokyta speelt cymbaal en komt uit Moravië, zeg maar het muzikaalste deel van de Tsjechische republiek. Hij speelde zowel klassiek als folklore, onder meer bij het Internationale folkoristische ensemble en Holland Baroque, en bovendien bouwt hij – evenals zijn vader in Moravië – ook nog zélf cymbalen. Geen idee hoe die drie benaderingen samen klinken, maar het heerlijke van jazz is dat het kán. Boven in het Poolcafé aan het Noordeinde wordt al enige tijd ook muziek gebracht. Violist Noa Eyl en de Basily familie brengen er hun gypsymuziek, en er is jazz. Op 16 mei speelt daar altsaxofonist Tom van der Zaal. Hij blies vorige week nog mee bij het examen (zie hierboven) van

In de meeste concerten werkt hij hier samen met het Radio Filharmonisch Orkest of het Concertgebouworkest. De Amsterdamse musici maken onder leiding van Kirill Kondrasjin een diepe indruk in het bovendien anno 1977 spectaculair opgenomen Vioolconcert van Britten. Dat Theo Olof de bijzondere kwaliteit van dit werk eerder dan anderen onderkende en het in ons land introduceerde, typeert een musicus wiens speelse geest voortdurend in beweging was.

vol met spullen, nauwkeurig gerangschikt op kleur. Toeval Michael Johansson (1975) is een enorme knutselaar, die zichzelf lastige opgaven stelt. Dat heeft hij gemeen met de Haagse kunstenaar Ton van Kints. Die verwantschap is voelbaar in deze tentoonstelling. Maar Van Kints (1955) vertrekt niet vanuit voorwerpen, maar eerder vanuit het informele en vanuit het idee, dat een artistieke handeling en min of meer wetmatig gevolg moet krijgen. Uitgangspunt is als een droedel. ‘Ik wil zo weinig mogelijk compositie, werk zo basaal als het kan’, zegt hij. Toeval speelt een grote rol. Uitgaand van een snelle, gedachtenloze schets, zaagt hij vormen uit, verwisselt ze, dwingt de ene vorm in de opening die door het verwijdering van de andere open bleef. Wanneer Ton van Kints kunst maakt, is hij in discussie met zijn zelf geschapen puzzel. Zijn vaak cryptische titels verwijzen naar de gebeurtenis, die zich onder zijn handen heeft voltrokken. ‘Ik denk niet na’, stelt hij, alsof de vormen zelf het werk hebben gedicteerd. Een enkel werk toont een tekening in uitgefreesde lijnen, die een ruimtelijke vorm suggereren. Van Kints zegt, dat hij dat niet heeft bedacht, maar als ‘een cadeautje’ heeft aanvaard. Hij liegt niet, maar inmiddels manipuleert hij wel meesterlijk oppervlak, vorm en kleur van wat hem schijnbaar toevalt. Michael Johansson en Ton van Kints. Galerie Ramakers, Toussaintkade 51, tot en met 3 juni. www.galerieramakers.nl

jazz

Wempe, Reichgelt en Poetic Dynamite Examentijd, ook voor de jazz. Vorige week was ik voor twee ‘master’concerten in de Kees van Barenzaal van het Koninklijk Conservatorium. Omdat er twee solisten examen deden die ik inmiddels al een aantal jaren hoor spelen op Haagse podia en in Haagse jazzcafé’s. Eerst Floriaan Wempe, een tenorsaxofonist die altijd een beheerste, rustige indruk maakt, die in zijn jazzbenadering nooit de makkelijke weg kiest, maar

op zoek blijft naar een eigen manier van ‘zeggen’. Floriaans eindexamencijfer was uniek: 9 1/2. Wordt zelden gegeven. En Wouter Turkenburg, leider van de jazzafdeling van het conservatorium, zei me: “Die jongen heeft echt álles uit z’n studie gehaald dat er in zat”. Tweede examenconcert was dat van gitarist Richie Reichgelt die pas goed goed los kwam toen hij een aantal ‘funky’ stukken met z’n nieuwe band Dany Mary speelde.

vriend en collega Floriaan Wempe, is één van de nieuwste ‘real jazzhorns’ uit Den Haag en ook al cum laude afgestudeerd aan het conservatorium. Zijn favoriete leraar was daar saxofonist en klarinettist John Ruocco. “Als die er niet was geweest was, had ik er al lang de brui aan gegeven”, bekende Tom me ooit. En – mooi bruggetje – Ruocco is een paar dagen later (zondagmiddag 19 mei) te horen in Pavlov. Met pianist Timothy Banchet, gitarist Daniel Nicholas, bassist John Daly en drummer Hans Oosterhout. Pavlov mag dan een café-restaurant zijn, die zondagse concerten op de eerste etage zijn intiem en echte luisterconcerten. En daar komt een muzikale avonturier – in de beste zin des woords – als Ruocco prima tot z’n recht. Bert Jansma

15

cultuur<


‘Anne’ blijft op afstand Door Bert Jansma

Een voorstelling gebaseerd op zoiets intiems en kwetsbaars als het Dagboek van Anne Frank, neergezet als een grootschalige theaterproductie in een enorm, voor de gelegenheid gebouwd theater aan de Amsterdamse Houthavens, dat roept vraagtekens op. Als ik op mijn twee vrijkaarten de officiële totaalprijs van 150 euro aflees, als mij bij de garderobe gevraagd wordt of ik in de pauze een ‘borrelbox’ wil, word ik nog argwanender. Het ‘musicalgevoel’ is gek genoeg bij voorbaat ook al gewekt door de keus van Theu Boermans als regisseur en Bernard Hammer als decorontwerper. Beiden tekenden tenslotte voor het opzienbarende ‘Soldaat van Oranje’. Maar ze maakten óók een ‘Midzomernachtdroom’ in Den Haag, Hammer bedacht eveneens het imposante decor voor ‘De prooi’. Niks geen musicals. Boermans is hier bovendien directeur van het Nationale Toneel, die ‘vrij’ kreeg voor deze ‘Anne’(als de productie winst maakt, profiteert Het Nationale Toneel mee), en een artistiek kopstuk. Met ‘Anne’ is qua acteursregie en qua toonzetting dan ook niets mis. Boermans zet een zuivere vertelling neer, mijdt cliché’s met herkenbare, realistisch en onnadrukkelijk-gevoelig neergezette personages. Maar toch raakt zijn ‘Anne’ van drie uur je slechts op een paar momenten en is soms zelfs – je aarzelt om het te zeggen bij zo’n onderwerp – een beetje saai. Het heeft te maken met twee zaken: het totaalconcept van de regie en de bewerking van Anne’s dagboek zelf door Leon de Winter en Jessica Durlacher. In dat concept wil Theu Boermans de ‘gevangenschap’ van de onderduikers in het Achterhuis combineren met een beeld van de wereld daarbuiten in WO II. Anne Frank en de haren horen alleen het luchtalarm en de inslag van bommen. Op een enorm voor het decor langsdraaiend scherm van Imax-proporties zien wij Hitler, nazi’s, de vertrekkende treinen van de deportaties.

Alles waarvan de onderduikers hoogstens een vermoeden hebben. Die perspectiefverbreding werkt dus alleen voor ons, die de beelden al kennen. En dat epische panorama botst met de intimiteit en het beklemmende van dat achterhuis. In zijn technisch overigens indrukwekkende decor laat ontwerper Hammer eerst een exacte kopie van de Merwedestraat (waar de familie Frank eerst woonde) zien en zet hij daarna, bijna 1 op 1, het grachtenpand met dat achterhuis neer. Een gigantisch poppenhuis dat in z’n geheel draait en dat je met z’n kamertjes en doorgangen van twee kanten kunt bekijken. Maar die combinatie van buitenwereld en binnenwereld heeft zo’n weidse werking dat van de claustrofobie en de beklemming maar weinig overblijft.

Eigenzinnig Voor hun bewerking hadden De Winter en Durlacher meer dagboekmateriaal beschikbaar dan het echtpaar dat de eerste theaterversie schreef, Frances Goodrich en Albert Hacket. Materiaal dat vooral raakt aan Anne’s verhouding tot haar moeder en haar ontwakende seksualiteit. Het maakt dat Anne hier herkenbaar een modern, eigenzinnig en intelligent meisje kan zijn, dat zich met dat dagboek – mooie verwoording van DeWinter/Durlacher – ‘volwassen schrijft’. Hun dramatische ingreep om Anne’s droom – die zichzelf later als schrijfster ziet – ook een toneelvertaling te geven, doet wat kinderlijk aan: Anne eerst in een denkbeeldig Parijs, daarna in en uit de scènes stappend die ze becommentarieert, terwijl haar uitgever – een projectie van haar vriend Peter – er een beetje als versiering bijhangt. Het zijn elementen die het drama van die wereld achter de nep-boekenkast van het achterhuis faliekant ontkrachten. Er wordt redelijk tot goed geacteerd, Rosa da Silva is vooral de levendige, wat brutale en onderzoekende hoofdfiguur. Maar deze ‘Anne’ verdrinkt in z’n visualiteit en blijft vooral op afstand.

De drie uur durende Anne is soms een beetje saai. > Foto: Kurt Van der Elst

Pervers perspectief Het publiek loopt vol verbazing door de zalen met bedrieglijke schilderijen van Patrick Hughes. Tot in de herfst heeft Panorama Mesdag er een publiekstrekker bij. Door Egbert van Faassen

De oneindigheid blijkt verrassend eenvoudig weer te geven. Twee evenwijdige lijnen raken elkaar in theorie in het oneindige, maar niemand heeft dit ooit gezien. De Engelse kunstenaar Patrick Hughes (1939) legde twee rails in een Vvorm over vier dwarsliggers en kijk eens aan: de rails komen samen in het nabije. Hughes is een schrijver die uit onvrede met zijn talenstudie voor de beeldende kunst heeft gekozen. Hij was meer geïnteresseerd in Lewis Carroll dan in Dickens. Ook als kunstenaar wordt hij geboeid door het punt waar de interpretatie van een beeld kantelt. Hij maakte vele variaties op het thema van de regenboog, een ongrijpbaar natuurverschijnsel, voorgesteld als een plat ding met gekleurde banen. In de tentoonstelling is een bijvoorbeeld een boog te zien die zijn schaduw op een achterliggende wand werpt. Een verwante reductie van een natuurverschijnsel tot een schijnbaar plat ding, is een afbeelding van de zon, die schijnbaar met zijn stralen op de vloer rust, schuin tegen een wand. Van die regenboogvariaties zijn volgens de catalogus

sinds de jaren zeventig een miljoen prentbriefkaarten verkocht en tienduizend zeefdrukken. Ze zijn ook decoratief, maar de wat bescheidener ruimtelijke werken als de eerder genoemde rails, een ronde locomotief op een cirkelvormig spoor of een stekker in een stopcontact aan hetzelfde snoer maken Hughes’ vroege preoccupatie met de paradox tastbaar. Lekker droog is een klein schilderij uit 1961, dat een garderobekaartje voorstelt. Op een lichtblauw vlak is niet meer te zien dan het cijfer 1 met daarin het woord ‘two’. De perspectiefomkeringen, de zogenaamde ‘perverspectives’, zijn spectaculair. Het werkt het beste met de grotere formaten: wanneer je er langsloopt, lijkt het beeld in beweging te komen. Iedereen is vol ongeloof, probeert het nog eens, staat nog eens stil, en het werkt. Het is zaak behoedzaam door de zalen te navigeren, want je botst zo tegen een andere bezoeker op. De truc zit hem hierin, dat delen van de schildering een eind vooruitsteken. De voorstelling is dan zo geschilderd dat wat perspectivisch het dichtstbij ligt, op het laagst gelegen deel is afgebeeld. Bedriegschilderijen De rest doen je hersenen voor je. Of, zoals Hughes uitlegt: “Onze ogen zeggen ons dat we in de ene richting bewegen, terwijl ons lichaam zegt dat we in de te-

Patrick Hughes, Seaside reading, 2008-2011, 52 x152x29 cm. >Foto: Flowers Gallery, Londen

genovergestelde richting gaan… de ogen liegen tegen de benen of de benen tegen de ogen”. Daarom maken we onszelf wijs dat het de vlakken van het beschilderde reliëf zijn die bewegen. Het effect is overdonderend. Maar eerlijk gezegd zijn de voorstellingen vrijwel inwisselbaar. Zijn vroegste werk brengt je op gedachten, de latere bedriegschilderijen onderga je. Hughes is nog succesvol als schrijver ook. Samen met de Fluxus-kunstenaar George Brecht schreef hij een boek over of een verzameling van paradoxen, in 1985 in het Nederlands verschenen als ‘Vicieuze cirkels’. Hij publiceerde ook ‘Left to write’ – onvertaalbare titel. Op een van Hughes’ schilderijen vol boeken is dat samen met zijn ‘Paradoxymo-

ron’ op één stapel gelegd met ‘The art of destruction’, de Mondriaan-studie van de Nederlandse kunsthistoricus Carel Blotkamp. Hughes is schatplichtig aan de Amerikaanse onderzoeker Adelbert Ames, op wiens inzichten de perspectivisch vertekende kamer in Escher in het Paleis is gebaseerd. Het werk van Escher komt soms in gedachten, maar dat citeert Hughes nooit direct. Escher in het Paleis heeft een gebouw met galerijen in omgekeerd perspectief van Patrick Laheyne. Deze kunstenaar wordt als eerste genoemd in de lijst met imitators, die op de site van Patrick Hughes te vinden is. Het zijn er acht, van wie er één ‘een aardige man’ wordt genoemd omdat hij Hughes de credits geeft. Anderen wor-

den uitgescholden als ‘a hopeless old fart’ of ‘a nit-picking nitwit’. Zelf citeert Hughes lustig uit het werk van vele kunstenaars. In de tentoonstelling is onder meer een multiple te zien die een zaal vol pop art voorstelt. Er is een werk gestoffeerd met collages van Matisse en er is een Mondriaan-fantasie als optische illusie, die getuigt van een volkomen gebrek aan belangstelling voor wat Mondriaan bewoog. Maar niemand zal het werk van Hughes verwarren met dat van de schilders van wie hij leent. Bewegende ruimte. Patrick Hughes. Panorama Mesdag, Zeestraat 65 www.panorama-mesdag.com tot en met 7 september. Catalogus ISBN 978905594926 € 15,95

16>geschiedenis


Een waar pronkstuk van François X. Schrimpf

Piano ontdekt van een vergeten Haagse bouwer Af en toe tik je als verzamelaar iets bijzonders op de kop. Maar dat zijn pianootje van omstreeks 1845 de muziekgeschiedenis een nieuwe dimensie zou geven, had Pieter Verhulst niet durven dromen. Samen met restaurateur Jan Guurink werkt hij nu aan een speciale onthulling van ‘de oudste originele Haagse piano’.

T

Door Jasper Gramsma

e midden van tientallen antieke piano’s in Guurinks atlier aan de Brouwersgracht staat een waar pronkstuk: de kleine, rijk gedecoreerde huiskamerpiano van de Haagse fabrikant François X. Schrimpf. Een absolute zeldzaamheid: van zijn hand is voor zover bekend slechts één ander exemplaar bewaard gebleven, dat in bezit is van de Belgische striptekenaar, mediapersoonlijkheid en pianoverzamelaar Herr Seele. “Na een tip trof ik de Schrimpf aan op een boerderij in de buurt van Purmerend”, zegt Verhulst over zijn vondst. “Daar stondie in de woonkamer, onbespeelbaar maar wel compleet. De verkoper zei: er staat ‘La Haye’ op, dat is een klein dorpje in Frankrijk”. De verzamelaar moet er nog om lachen: “Den Haag, natuurlijk”. Hij brengt de piano eerst onder bij een vriend die voortvarend aan de slag gaat door de piano te demonteren en de oude snaren eruit te knippen. Dat de Schrimpf uiteindelijk terugkomt in Den Haag is puur toevallig. Als het restauratiewerk stil komt te liggen, brengt Verhulst het instrument onder bij Guurink die de piano in oude luister herstelt. “Het was een bouwpakket, tot de laatste schroef lag alles uit elkaar”, vertelt de restaurateur over wat hij aantrof. “De toestand was deplorabel. Ergens vond ik een plaatje met 1901 erop, het jaar waarin er voor het laatst aan was gewerkt”. Guurink pakt de restauratie, die in totaal een paar jaar in beslag neemt, historisch aan. “Dat vind ik belangrijk, omdat er maar één piano is als deze. Gelukkig tikte Schrimpf zelf de maten van de snaren in de koperen bekleding van het stemblok, zodat ik ze makkelijk kon vernieuwen. Verder heb ik alleen de stempennen vervangen, en ’m weer in elkaar gezet. Daarna heb ik de messing sierlijsten hersteld om de piano zo veel mogelijk de oorspronkelijke uitstraling terug te geven”. Brandhout De restauratie leidt tot een zoektocht naar de in vergetelheid geraakte pianobouwer Schrimpf. “Aan de hand van twee aanwijzingen dateren we deze piano tussen 1844 en 1849”, legt Verhulst uit. “In een messing kapsel staat gestanst dat het mechaniek de zilveren medaille heeft gewonnen op een tentoonstelling in 1844. De piano is dus pas nadien gebouwd. Het etiket voorop vermeldt dat de fabriek was gebrevetteerd door ‘Hunne Koninklijke Hoogheden den Prins en Princes van Oranje’. En dat betekent dat de piano is gebouwd voordat Willem III in 1949 koning werd”. Op hetzelfde etiket

Voor zover bekend is deze Schrimpf-piano de enige die nog bespeelbaar is. >Foto: Eveline van Egdom

staat het adres te lezen: Grote Markt 131, de plek waar nu uitzendbureau Randstad kantoor houdt. Ook dat komt overeen met de datering. De firma was hier van 1837 tot Schrimpfs dood in 1853 gevestigd, zo is op te maken uit de advertenties. “Aan de voor die tijd buitengewoon mooie decoraties is te zien dat Schrimpf op de piano erg zijn best heeft gedaan”, gaat de verzamelaar verder. “We vermoeden dat hij deze heeft gemaakt voor een tentoonstelling in Delft”. In de opvallende versiering ligt wat de heren betreft meteen de verklaring voor het feit dat dit exemplaar de tand des tijds heeft doorstaan. Guurink: “Men stookte dit soort piano’s heel makkelijk op, er zit namelijk bijna geen metaal in. Nog steeds bestempelen de meesten van mijn collega-pianostemmers het als brandhout. Zij vinden het niks, ze zien liever een nieuw exemplaar”. Autoriteit Het eerste Haagse levensteken van de in Bohemen geboren pianobouwer stamt uit 1826. Guurink concludeert op basis van de documentatie dat de Hofstad een belangrijke stek was voor Schrimpf: “Hij is hier getrouwd en gestorven. Ik heb een kopie van de huwelijksakte waaruit blijkt dat hij op de Dagelijkse Groenmarkt met een Duitse vrouw huwde”. Hoewel er geen aanwijzingen

zijn dat Schrimpf zelf orgels bouwde, was hij volgens Guurink wel een autoriteit op dit gebied. “Als katholiek was hij verbonden aan de kerk in de Assendelftstraat. Van het orgel is bekend dat hij het samen met organist en componist Samuel de Lange inspecteerde en goedkeurde. Dat werk deed Schrimpf tot aan Groningen toe. Daar staat een klein pijporgel waar zijn naam op staat. Waarschijn-

nis leiden. “We weten dat hij allerlei soorten piano’s bouwde: van een eenvoudige huiskamerpiano à 170 gulden tot een ‘staartstuk’, een vleugel, van 1150 gulden. Dat was voor die tijd ontzettend veel geld, daar kon je een mooi huis voor kopen. Zo’n vleugel zouden wij weleens willen zien!”, wenst Verhulst hardop. Om de spanning op te voeren, orga-

Fragment uit een advertentie in het Dagblad van ’s Gravenhage, 20 januari 1837:

‘F. SCHRIMPF en J.E. BERGMANN, Fabrikanten in Piano-Forto’s, in ‘s Gravenhage, hebben de eer hunnen geëerde stad- en landgenooten, bij deze, kennis te geven, dat zij hun MAGAZIJN, van de Paveljoensgracht hebben verplaatst naar de Groote Markt, […] terwijl zij tevens het genoegen hebben, hierbij te voegen, dat hun Magazijn thans ruim voorzien is van, in hunne fabrijk vervaardigde, Piano-Forte’s die zij durven vertrouwen, met de beste buitenlandsche voortbrengselen van dien aard te kunnen wedijveren.’

lijk heeft hij het niet gebouwd, alleen geleverd”. Het enige dat de restaurateur terugvindt in de literatuur is een geboorte- en sterfdatum in een boekje dat conservator Gleich van het Gemeentemuseum schreef over de geschiedenis van Nederlandse fortepiano’s. Verhulst en Guurink hopen dat de ontdekking van deze Schrimpf-piano reacties losmaakt die tot nieuwe ontdekkingen en ken-

niseren Guurink en Verhulst een heus ‘onthullingsconcert’ in de Lourdeskerk. “We willen ’m aan Den Haag laten zien”, zegt Verhulst trots. “Het moet geen stijve boel worden, maar een salonachtige zondagmiddag. Men denkt bij een pianoconcert al gauw aan een kerkdienst: telefoon uit, niet kuchen, klappen, staan, bloemetje, buiging en weg. Maar zo was het niet. Er werd in die tijd

slechts met een half oog naar de pianist gekeken en ondertussen roddelde men wat. Zo hoort het”. Net als de piano en de losse sfeer, sluit ook de muziek naadloos aan op het midden van de negentiende eeuw. Klaas Trapman van het Koninklijk Conservatorium speelt onder meer een nocturne van de Haagse componist Johannes Verhulst – wiens naam toevallig overeenkomt met die van de verzamelaar – uit de tijd van de piano en een stuk van zijn dochter Anna. Verhulst: “Klaas Trapman krijgt uit de meest onmogelijke piano’s een prachtig geluid. Bovendien vindt hij het prima om in het geroezemoes te spelen”. De heren benadrukken dat ze de middag niet oubollig willen maken met deze historische aanpak: “Als je je ogen dichtdoet en luistert, dan kun je horen wat er door Hagenaars is geschreven in de tijd dat de piano hier in Den Haag gebouwd werd. Het is tijdloos, de muziek wordt gemaakt op het moment dat je het hoort”, aldus Verhulst. Onthullingsconcert Schrimpf-piano, zondag 25 mei, Lourdeskerk Scheveningen, aanvang 15.00 uur (zaal open om 14.30 uur), prijzen: € 12,50/€ 7,50 (pinnen niet mogelijk). Meer informatie: https://www.facebook. com/events/693877380674000/

17

sport<


HVV-doelman Daniël Voskamp over de magische mijlpaal van 250 duels:

‘Het groene bord met die gouden letters, daar wil ik op staan’

hoe dichter hij bij die 250 duels voor De Kroonelf (zoals het eerste elftal van HVV door het leven gaat) kwam, hoe moeilijker het werd het Benoordenhout te verlaten. “De huldiging was een van de mooiste momenten uit mijn leven. Daar is geen lettergreep van overdreven”.

HVV is een club waar vanaf de oprichting werkelijk alles wordt bijgehouden. En waar sinds 1883 dan ook niets onopgemerkt is gebleven. Al helemaal niet de heldendaden die door de mannen van het eerste elftal worden verricht. Toen keeper Daniël Voskamp (30) onlangs werd gehuldigd voor zijn 250ste officiële wedstrijd, was dat een van de mooiste momenten uit zijn leven. Door Martin van Zaanen

Oké, je moet er een beetje voor openstaan. Maar als dat het geval is, krijg je iedere keer dat je het als permanente, historische tentoonstelling ingerichte clubhuis van HVV betreedt, een heel apart gevoel van binnen. Iemand die daar zeker voor openstaat, is de doelman van het eerste elftal: Daniël Voskamp. “Bij deze club krijg je als klein ventje op zomerkamp al onderricht in de historie van ‘De Groote Haagsche’. Vertellen de leiders over hoe bijzonder het niet alleen is om het eerste elftal te halen, maar helemaal om tot 250 wedstrijden te komen. Ik vond het meteen prachtig. Dat wilde ik ook!” Vraag Voskamp iets over een willekeurig voetbalrelikwie dat hier is uitgestald en hij weet er iets over te vertellen. Al gaat de meeste belangstelling al een tijdje uit naar een wel zeer bijzonder pronkstuk: “Als je het wilt bekijken, moet je naar de eerste etage. Boven drie keer rechts afslaan en daar zie je aan je linkerhand het groene bord met de goudkleurige letters. Daar staan ze op: de namen van de mannen die 250 of meer duels in ons eerste elftal hebben gespeeld. De ranglijst volgend staat Marc van Loenen

Daniël Voskamp straalt in het doel van HVV overtuiging uit. ‘Als hij zijn doel uitkomt, komt hij ook echt zijn doel uit’. >Foto: Haagsetopsport.nl/ Ronald Mooiman

met 380 op drie, Frank Bijloos met 394 op twee en helemaal bovenaan Derrick Mekking met 418 wedstrijden”. Sinds zondag 4 mei, de 4-1 zege tegen Celeritas, is Daniël Voskamp aan dit illustere gezelschap toegevoegd. Als de 26ste die de magische mijlpaal bereikte. Er zijn twee wetmatigheden in het voetbal: wat goed is, komt snel (Voskamp debuteerde al op zijn vijftiende). En: keepers zijn als goede wijn – hoe ouder, hoe

beter. Voskamp: “Hoe meer wedstrijden in je rugzak, hoe meer overwicht je krijgt. Dat werkt door in je coaching. Belangrijk, want met een goede coaching kun je als doelman, tenslotte letterlijk de laatste man, een hoop gevaar voorkomen”. De derde klasse is een te laag niveau voor de 1,88 meter lange sluitpost. Er waren in de loop der jaren aanbiedingen van andere, hoger spelende, clubs. Maar ja,

Reflexen Aad Buitendijk (66) is al twaalf jaar keeperstrainer van HVV. In de jaren zeventig en tachtig stond hij bij de Haagse volksclub Texas te boek als een uitstekende doelman. Volgens hem is onder de lat de mooiste plek van de wereld. Ondanks het verschil in lengte zijn er overeenkomsten tussen hem en Voskamp. “Je hoort Daniël over het hele veld. Coachen is zó belangrijk. Als keeper heb jij het overzicht, jij hebt iedereen vóór je. Tegen onze jeugdkeepers zeg ik: ‘Ga bij het eerste elftal kijken hoe Daniël coacht’. Daarnaast straalt Voskamp overtuiging uit. Als hij zijn doel uitkomt, komt hij ook echt zijn doel uit. Als je eenmaal die beslissing hebt genomen, moet je niet meer twijfelen. Staat iemand je in de weg, ga je desnoods door hem heen’. Het sterkste punt van Daniël is dat hij lang wacht om naar de grond te gaan. Laat die aanvaller maar beslissen wat hij doet”. Voskamp knikt: “Vertrouwen op je reflexen, daar gaat het om. Ook is mijn trap er in de loop der jaren nog steeds beter op geworden. Strakker, harder, meer gericht”. Wat er met het klimmen der jaren niet beter op werd: zijn algemene fitheid. “Dan weer een pijntje hier, dan weer een dingetje daar. Maar dan is het even mezelf in acht nemen en komt het wel weer goed. Ook hiervoor komt de wijsheid met de jaren”.

75-jarige HLTC De Metselaars huldigt pionier Van Dalsum

tien jaar tijd verzesvoudigde dat aantal. En al die mensen hadden ballen en rackets nodig. De Dunlops waren haast niet aan te slepen. Van Dalsum had tevens het geluk, dat Tom Okker in de tweede helft van de jaren zestig de tenniswereld ging veroveren. Met een Maxply Dunlop in zijn hand, want die had Van Dalsum hem tijdig overhandigd.

Een bijzondere gebeurtenis vond afgelopen vrijdag op de METS-banen plaats. De vereniging HLTC De Metselaars, die dit park met het oudste tennisstadion van Nederland bespeelt, bestaat dit jaar 75 jaar. Wat de bijeenkomst zo bijzonder maakte, was de onthulling van een plaquette gewijd aan Hans van Dalsum. Door Theo Bollerman

Dit eerbetoon getuigt van een goed historisch besef. Complimenten aan de lustrumcommissie. Van Dalsum was namelijk zowat eigenhandig verantwoordelijk voor het succesverhaal van De Metselaars in de jaren zestig en zeventig, maar zijn invloed op de tennissport reikte verder. De in 2010 overleden Van Dalsum (80) was een getalenteerde sportman die moest kiezen tussen voetbal bij Quick en tennis. Dat hij de juiste keuze heeft gemaakt, blijkt uit het feit dat hij tussen 1954 en 1960 viermaal enkelspelkampioen van Nederland werd en vijfmaal dubbelspelkampioen. Internationaal gezien stelde het Nederlandse tennis niet veel voor in de jaren vijftig. Er moest na de oorlog erg hard gewerkt worden om enige welvaart te verwerven; de zesdaagse werkweek was normaal. Voor de tennissport was niet veel aandacht. Van Dalsum heeft viermaal meegedaan aan Wimbledon, maar hij bereikte slechts eenmaal, in 1955, de tweede ronde. Het is lastig om telkens

Voorzitter Frans Nugteren en Wiepke van Dalsum hebben de plaquette onthuld. >Foto: Leo Hijkoop

je niveau te verbeteren als je niemand hebt om je aan op te trekken. Het is dan ook niet alleen vanwege zijn sportieve prestaties, dat Van Dalsum in de herinnering blijft. In zaken Na zijn actieve tennisperiode kwam zijn zakentalent tot volle wasdom. Als tennisgekke jongeman kwam hij zo vaak als het kon op de baan. Na een niet zo goed bevallen competitiejaar bij Leimonias kreeg hij de kans om als rechterhand van de heer Preij op de METS te gaan werken. En zo kon hij elke dag tennissen. Preij was de administrateur van de Maatschappij Exploitatie Tennisbanen Scheveningen (METS) toen HLTC

Leimonias het park in 1938 op stel en sprong achterliet om op Klein Zwitserland door te spelen. Een nieuwe club werd opgericht, Preij werd het eerste bestuurslid en een prijsvraag werd uitgeschreven om een goede naam te verzinnen. Zo is de HLTC De Metselaars in 1939 tot stand gekomen. Preij had ook het kleine importbedrijfje van Dunloptennismaterialen overgenomen dat de voorzitter van Leimonias, Gerard Scheurleer, even daarvoor begonnen was. Toen Preij in 1958 overleed, zette Van Dalsum het zaakje voort, niet wetend dat de welvaart in Nederland zou toenemen en daarmee de behoefte aan een goede vrijetijdsbesteding. Waren er in 1960 slechts 60.000 tennisspelers, in

Van Dalsum had een scherp oog voor talent en hij voelde ook haarfijn aan, hoe hij Okker voor zijn merk kon behouden. Zo liet hij in Engeland Maxply’s maken met Okkers handtekening en fotootje erop, die als warme broodjes over de toonbank gingen. De meeste Nederlandse topspelers kwamen net als Okker geregeld naar de METS om hun nieuwe rackets op te halen. Zo bleef Hans van Dalsum een goed zicht op de ontwikkelingen houden. Zijn zakelijk succes kwam daardoor ook de vereniging ten goede. Want hij was eerzuchtig genoeg om ernaar te streven, dat De Metselaars net zo’n vooraanstaande positie als Leimonias in de tenniswereld ging innemen. Of liever nog, de concurrentie voorbij zou streven. Eerst zorgden Piet en Els Veentjer, Trudy Groenman en Marijke Jansen voor de successen. Later namen Marcella Mesker, Huub van Boeckel en Marian Laudin het over. Achtmaal zou de HLTC De Metselaars kampioen van Nederland worden, de eerste keer in 1967 onder leiding van Van Dalsum zelf.

Hans

Zwevende fan

Cambuur uit, altijd lastig! Maar niet aan het slot van dit seizoen. De positieve lijn werd door ADO Den Haag ook in de laatste wedstrijd doorgetrokken, met een keurige 1-2 overwinning. Hoe anders was het in het seizoen 2000/2001, toen ik als clubfotograaf bijna wekelijks op een nederlaag werd getrakteerd. Cambuur uit werd destijds 2-0. Ik herinner mij een 5-0 bij Helmond Sport en zelfs 6-1 bij Emmen. En dan moest je dat hele eind nog terug ook. Bungelend onder in de Gouden Gids Divisie… Ik dacht eraan, toen ik daags na het slot van de reguliere competitie een traditioneel hapje Chinees deed met Glenn. Hij is de ultieme supporter van de Haagse trots, gaat naar nagenoeg alle wedstrijden en houdt ook statistieken bij. Zeurt nooit en heeft vlijmscherpe analyses. Dus kon ik de vraag die een week eerder bij mij was opgekomen, wel tussen twee lepels gebakken rijst aan hem kwijt. Ik luidde in, zoals de vraag ook eigenlijk bij mij was ontstaan, door te zeggen dat ik dit seizoen wel gecharmeerd was van het spel dat Real Madrid liet zien. Vorig seizoen was ik in de ban van Bayern München en eigenlijk had ik daarvoor een zwak gehad voor Barcelona. Ik voelde mij dus een zwevende fan; een liefhebber van technisch hoogstaand voetbal. Maar wel eentje die altijd in de gaten houdt wat ‘mijn’ ADO Den Haag doet en af en toe een wedstrijdje bezoekt om het met eigen ogen te aanschouwen. Anders kun je niet meepraten. Een vork vol babi pangang bleef zweven tussen het bord en de mond van Glenn. Zijn ogen keken geïnteresseerd en gaven ook aan dat er werd gewacht op de eigenlijke vraag. Ik moest het voor mijn gevoel nog iets verder preciseren en vertelde van het seizoen 2000/2001 en hoe ik dat had ervaren. Dat ik desondanks nog steeds fan ben en altijd zal blijven. Niet zoals hij dat is, maar op mijn manier. Mijn grote vraag aan Glenn was, hoe het komt dat iemand zijn leven lang fan kan blijven van een club. Zelfs als het spel niet om aan te zien is en je bijna wekelijks met een nederlaag naar huis kunt. Het antwoord was zo simpel, dat het wel waar moet zijn. Voordat het Chinese varkensvlees naar binnen ging, zei Glenn: “Je moet het zien als een slecht huwelijk. Je blijft bij elkaar voor de kinderen”.

Hans Willink

PVIP VIPVIP VIPVIPVIP

VIPVIPVIPVIPVIP IPVIP

VERY VERY VERY VERY VERY VERY presentje? U zoekt een bijzonder IMPORTANT IMPORTANT MPORTANT IMPORTANT IMPORTANT VERY VERYIMPORTANT VERY VERY VERY

Bij vip wordt VIP VIP VIPu verrast!

PRESENT PRESENT RESENT PRESENT PRESENT IMPORTANT IMPORTANTPRESENT IMPORTANT IMPORTANT IMPORTANT

RYVERY RESENT PRESENT PRESENT PRESENT TANTIMPORTANT VERYVERYVERY

met deze bon 15% korting op een dekovertrek naar keuze

ENTPRESENT IMPORTANTIMPORTANTIMPORTANT

zacht slap r e p en? Su r Eg y p t i s c h k

VIP

IPVIP VIPVIPVIP VIP VIPVIP VIP VIP VIP VIP VIP VIP VIP VIP VIP VIP ENT PRESENT RYVERY VERY VERYVERY VIP VIP VIP VIP VIP VERYVERYVERY

e O n d( h e t

VERYVERY VERY VERY VERY VERY VERY VERY VERY VERY RTANT IMPORTANT IMPORTANT IMPORTANT IMPORTANT MPORTANT IMPORTANT IMPORTANT IMPORTANT IMPORTANT IMPORTANT IMPORTANT IMPORTANT IMPORTANT VERY VERYIMPORTANT VERY VERY VERY

VERY

n!

Frederik Hendriklaan 154A 2582 BJ Den Haag

IMPORTANT

Van Hoytemastraat 61a - 2596 EN Den Haag 070 - 870 07 06 PRESENT PRESENT PRESENT PRESENT BINNENKORT ONLINE:PRESENT www.veryimportantpresent.nl

d a m e s m o d e

cottoncounts.nl

E x c l u s i e v e

Elevato Livello

- Fabiana Filippi - Rosso - Tonet - Sheso - Tresorelle - Bruno Manetti - Antonio Fusco

beste ter were ld)

CottonCounts

PRESENT PRESENT PRESENT PRESENT PRESENT PRESENT PRESENT PRESENT PRESENT PRESENT IMPORTANT IMPORTANT IMPORTANT IMPORTANT IMPORTANT SENT PRESENT PRESENT PRESENT PRESENT Hét adres voor modeen woonaccessoires IMPORTANT IMPORTANT IMPORTANT

PRESENTPRESENTPRESENT

atoe

He r be rt Wo u dt van Hoytemastraat 105 2596 EP Den Haag Tel: 070-324 85 17 www.woudtdenhaag.nl

collezione primavera estate 2014

• • • • • • •

gordijnen houten jaloezieën plissé en duette gordijnen meubels herstoffering krijtverf lampen en lampenkappen

Fredrikstraat 561 2514 LR Den Haag www.ka-international.nl

KUNSTZAAL VAN H E I J N I N G E N

NOORDEINDE 152 . DEN HAAG . Tel: 070 - 3459053 . www.kunstzaalvanheijningen.nl

<19


stadsgroen

Boom in de weg

Toen u in 1994 dat leuke kleine boompje kocht, kon u vast niet bevroeden dat het volgroeide exemplaar twintig jaar later voor zoveel ellende zou gaan zorgen. Maar: is de boom nu de boosdoener? Of is het de wet, of de buurman? Of ... zijn we het misschien zelf?

Het kunstwerk van Jacques den Deugd, geïnspireerd op een kindertekening. > Foto’s: PR

Kindertekeningen inspireren kunstenaars tot werken voor kinderen in Liberia Door Saskia Herberghs

Hoe zijn tekening voor Save the Children eruit zag, weet Max van negeneneenhalf niet meer, maar dat een kunstenaar hem heeft gekozen als inspiratiebron vindt hij ‘best wel cool’. “Ik heb het niet eerder meegemaakt”. Die kunstenaar is Ellen van Stokkum, die uit een hele stapel kindertekeningen op haar gevoel die van Max Tillemans koos. “Een tekening met mooi versierde letters. Daar kon ik alle kanten mee op”. In glitterletters schreef Max: A good life for chils, een tekst die Van Stokkum aansprak. “Het is grappig maar het is ook precies waar het om gaat”. Het idee om behalve Van Stokkum nog negen andere kunstenaars te vragen een werk te maken naar een kindertekening is afkomstig van een groep vrijwilligers van Save the Children. Zij sluiten met deze Haagse actie aan bij de campagne ‘Doe iets of geef wat’ voor kinderen in Liberia, die eveneens door de gemeente wordt ondersteund. Save the Children heeft al langer projecten lopen in het West-Afrikaanse land, zegt Sanne Jansen, regiocoördinator van de vrijwilligers bij de organisatie. Maar

deze specifieke keer gaat het erom geld in te zamelen voor meisjesscholen. “Ze kunnen er materialen van kopen of faciliteiten bouwen”. Daarvoor hebben de vrijwilligers de actie Kunst & Kids opgezet, waarbij ze Haagse kinderen van de buitenschoolse opvang hebben gevraagd om ‘droomtekeningen’ te maken. “We hebben ze van tevoren spelenderwijs voorlichting gegeven over het goede doel”. Dagdromen Ook de kunstenaars hebben het met de vrijwilligers van Save the Children over de situatie in Liberia gehad. Maar Van Stokkum heeft zich daar – om de naarheid ervan – niet te veel in verdiept. “Ik wil liever dagdromen over een goed leven voor de kinderen. Die dromen heb ik in ballonnetjes gedaan die ik in de kleuren van de letters van Max heb gemaakt. In wezen zijn zijn wensen nu de lucht in gegaan”. En volgens Van Stokkum moet dat effect hebben. “Het werkt, hoor, wensen in ballonnen doen. Je moet alleen niet te veel verwachten”. Voor haar is de deelname aan de actie sowieso geslaagd. “Het is een leuk project, waardoor je mensen ontmoet. Daar-

naast hoop ik dat meer mensen zich uitgenodigd voelen om in mijn atelier in Kerkehout te komen kijken”. Ze vond het al leuk om samen met de negen andere kunstenaars een keuze te maken uit de stapel van honderd kinderdromen in tekeningen vervat. Het gaat om Marianne Aulman, Jack de Deugd, Wieteke van Dort, Oscar Faase, Maarten Goossen, Marcello, Anne Mercedes, Boem van Ravenswaaij en Ellen van Toor. De kunstwerken en kindertekeningen worden gezamenlijk geëxposeerd en uiteindelijk geveild. Jansen hoopt het resultaat van een eerder gehouden veiling van beschilderde stoeltjes voor een goed doel te evenaren. “Toen hebben we zo’n vijfduizend euro binnengehaald”. Ze rekent erop dat veilingmeester Marcel Verreck van de veiling een leuk evenement maakt. “Hij is cabaretier, dus dat kan hij wel”.

Sinds enige tijd werk ik als mediator. De praktijk ligt in het centrum, met uitzicht op een stadse boom (dit is van nul en generlei belang, maar ik mag graag naar het bladerdak kijken). Naast arbeidsconflicten, echtscheidingen en zakelijke kwesties komen ook de geschillen die u kent van televisieprogramma’s als bonje met de buren en de rijdende rechter ter tafel: conflicten over bomen die te dicht bij de erfgrens staan, over overhangende takken en over dichte kronen die het zonlicht tegenhouden. Allereerst maar eens de boom. Daar kunnen we kort over zijn: die kan er niets aan doen. Als tweede mogelijke boosdoener krijgt de wet de schuld. Die bepaalt tot op grote hoogte de rechten en plichten tussen buren: bomen mogen als hoofdregel twee meter van de erfgrens worden geplant. Staat er binnen die toegestane afstand een boom, dan is dat een onrechtmatige

situatie. Maar bestaat die situatie al langer dan twintig jaar, dan mag de boom blijven staan. Uw recht is dan verjaard. Overigens, in sommige gemeenten is de afstand tot de erfgrens afwijkend en slechts vijftig centimeter. U mag dan wel van uw buren eisen dat zij overhangende takken weghalen. Doen ze dat niet, dan mag u het zelf doen. Als een malle gaan zagen onder het mom van overhangende takken mag nadrukkelijk niet. Daar kwam een getergde man die erg last van de boom van zijn buurman had, snel achter. De man hakte de boom om en moest zich voor de rechter verantwoorden die zijn betoog afwees en bepaalde dat de waarde van de volwassen boom – enige duizenden euro’s – door hem moest worden vergoed. Wat moet u doen als u overlast ervaart van een te groot geworden boom? Van de dichte kroon die het zonlicht tegenhoudt, of van de duizenden vallende bladeren? Dan zit er maar één ding op, buiten het deelnemen aan één van de genoemde televisieprogramma’s natuurlijk: praat dan eens met de buren, want in de praktijk zit in ieder geschil een oplossing! Wendy Hendriksen

De veiling vindt op zondag 15 juni van 14 tot 16 uur plaats in het World Trade Centre aan het Prinses Margrietplantsoen 33. De werken en tekeningen worden van 19 mei tot 8 juni tentoongesteld in de etalages van Den Haag Centraal aan de Plaats. Daarna in het WTCgebouw.

juridisch

Advocaat van de duivel

Sinds George Clooney een relatie begon met mijn Britse vakgenote Amal Alamuddin, is het metier van ‘human rights lawyer’ enorm sexy geworden. Dat is niet meer dan terecht, want wat is er eervoller dan te strijden tegen onderdrukking, slavernij en discriminatie? Waar op school tot voor kort ieder kind van 9 jaar dierenarts wilde worden, lijkt het beroep van mensenrechtenadvocaat daar serieus de concurrentie mee aan te gaan. Edward Snowden en Julian Assange, de belangrijkste klokkenluiders van

deze tijd, laten zich bijstaan door dergelijke advocaten, die opvallend genoeg vaak in Londen kantoor blijken te houden. Geheel onbezoldigd zullen zij vermoedelijk niet opereren, hetgeen hun aantrekkingskracht ongetwijfeld zal vergroten. De advocaat die uit overtuiging opkomt voor de verdrukten en minderbedeelden die in hun bestaan worden bedreigd, vindt zijn oorsprong niet in Europa, maar in ZuidAfrika, waar Moandas K. Gandhi en Nelson Mandela in toga de confrontatie zochten met het discrimine-

rende establishment, en dat moesten doen onder risicovolle omstandigheden. Geld verdienen was niet hun doel: eeuwige roem is hun ten deel gevallen. Ook de Haagse advocatuur heeft haar steentje bijgedragen op dit vlak, al lag het accent net even wat anders. In de naoorlogse processen tegen de NSB-top en hun handlangers dienden advocaten cliënten te verdedigen die werden vereenzelvigd met de duivel. Zo werd de beruchte SS-generaal Hanns Rauter verdedigd door de onkreukbare Benoordenhouter mr. Karel van Rijckevorsel, die nadien nog jarenlang een gewaardeerd lid van de Tweede Kamer is geweest. Het moet geen makkelijke opgave zijn geweest iemand als Rauter te verdedigen. Ik zou graag de pleitnota van mr. Van Rijckevorsel eens willen nalezen. Zowel met het bijstaan van vermeende oorlogsmisdadigers als van

slachtoffers van dergelijke figuren ben ik bekend. Vooral de eerste categorie mag zich doorgaans verheugen in een grote belangstelling van het publiek. Iedereen wil weten hoe je dat als advocaat aan jezelf kunt verantwoorden, het helpen van zo’n schurk. De duivel blijkt echter doorgaans een heel gewoon mannetje te zijn, gedreven door angsten en onzekerheden. In mijn gesprekken met een lid van de gevreesde Afghaanse geheime dienst KHAD werd mij duidelijk dat de man oprecht meende dat wat hij gedaan had, juist was. Het lezen van boeken over beruchte oorlogsmisdadigers, zoals Franz Stangl (de kampcommandant van Treblinka), maakte dat ik mij realiseerde dat in ieder mens de moordenaar dichter aan de oppervlakte zit dan je zou denken. In dat realiteitsbesef is het mogelijk de weerzin tegen dergelijke mensen tot meer za-

kelijke proporties terug te brengen. Dat betekent niet dat het verdedigen van zo’n dader voor advocaten een eenvoudige opgave is. Niet zelden komt de defensie neer op het voeren van een enkel strafmaatverweer. Geen doodstraf, maar levenslang is het doel. Ook in die situatie bevindt het werk van een advocaat zich echter op de scheidslijn tussen leven en dood. De druk die daarmee gepaard gaat, is voor hen iets wat zij liever niet vaker dan één keer in hun loopbaan meemaken. Zo ook ongetwijfeld mr. Van Rijckevorsel. Zijn cliënt Rauter heeft het niet gered en werd gefusilleerd op de Waalsdorpervlakte. De plek van zijn graf is staatsgeheim. Michael van Basten Batenburg Delissen Martens advocaten belastingadviseurs mediation www.delissenmartens.nl

20>de achterpagina >Foto: Eveline van Egdom


5

Mary Hessing Buurt “Het Zeeheldenkwartier, waar we met veel plezier wonen. Het is een beetje de Pijp van Den Haag, maar dan met goed gebouwde en betaalbare huizen. Een wijk in opkomst. Ik herinner me uit de jaren zeventig dat het niet zo’n beste buurt was. Nu wonen er vrij veel jonge gezinnen en expats”.

1

>Foto: PR

Koffie “Toen we hier negen jaar geleden kwamen wonen, was er nergens in de buurt een behoorlijke kop koffie te krijgen. Ik weet nog dat Toon en ik vlak voor de opening van Crunch <1> met onze neus tegen de ruit stonden om te zien welke koffiemachine er kwam. Gelukkig de allerbeste”.

Festival “Designkwartier, dit weekend is de eerste editie. Leuk om te zien dat zoveel mensen zich bij dit buurtinitiatief aansluiten. Wij richten ons huis in als tijdelijk warenhuis. Onder de naam WOTH (Week Only Treasure Hunt) zijn mijn favoriete ontwerpen van onder anderen Piet Paris, Hella Jongerius en Marcel Wanders te zien”. Lentezon “Bij theeschenkerij De Waterkant <2>. Wildvreemden helpen elkaar om met het pontje over het kanaal te komen. Je kunt er bootjes huren en je ziet er nog echte Haagse chic. Oudere Haagse dametjes, van die liberale en vrijgevochten types. En vergeet niet het briefje te lezen van een inbreker met berouw dat op de wc hangt”.

2

>Foto: DHC

Designwinkel “Edwin Pelser. De zaak is niet al te groot, maar biedt mooie spullen en een goede sfeer. Edwin is heel sympathiek. Ik zie veel, maar hij weet me altijd weer te verrassen”. Kunstenaar “Anton Corbijn. Hij heeft een

PLAATS

Huis “We woonden lange tijd in Amsterdam, maar zijn speciaal voor deze plek teruggekomen. Ooit gebouwd als melkverdeelstation voor De Sierkan. Het winkeltje, de kaaskamer, het boterhokje en de troggen voor de koeien zaten er nog. Een gek pand met veel mogelijkheden, een beetje naar binnen gekeerd, net een klooster. We hebben enorm verbouwd. Iedereen die

nieuwsgierig is, kan tot en met 21 mei komen kijken”.

Ter plekke Door Caroline Ludwig

filmische manier van kijken. Leuk dat iemand met zo’n enorm succes hier in de buurt woont. Ik ben weleens in zijn huis geweest en kom hem incidenteel op straat tegen. Ja, ik ben trots op Corbijn”.

3

>Foto: PR

Strand “Langs de Haagse kust vind ik het strand en de duinen bij de Laan van Poot heel mooi. Vanaf een duintop overzie je de hele stad. En ik heb leuke herinneringen aan nachtelijke zwempartijen na het uitgaan.” Gebouw “Het eerste wat in me opkomt, is dat pand op het Lange Voorhout recht tegenover de Parkstraat. Met een prachtig gevelschild: een opengewerkt koperen schip. Dat vind ik geweldig, ik ben gek op koper. Ook de rest van dat gebouw fascineert me”. Afbreken “Alles rondom het Kurhaus. Om die reden kom ik nooit op Scheveningen. In de jaren tachtig is veel vernacheld. Het Casino, de bioscoop, afbreken en opnieuw beginnen”. Ontwerper “Gert Dumbar. Zijn dochter is mijn beste vriendin, vroeger

kwam ik er veel thuis. Van Gert heb ik veel geleerd”. Lekkernij “De blondies van Crunch, brownies gemaakt met witte chocola. Ik ben dol op koek die een beetje zout is”. Interieurzaak “Studio van ’t Wout <5> is een prachtige winkel aan een mooie straat. Ze geven goede interieuradviezen en hebben een fraaie collectie. Niet iedereen weet dat de eigenaren hier ook wonen”. Ondergewaardeerd “De letters op de achterkant van de Koninklijke Bibliotheek <3>. Gouden letters tegen een grijze achterwand. Echt met visie ontworpen. Eerst zie je alleen die losse tekens en daarna het hele beeld. Een magisch moment”.

4

>Foto: PR

Geheimtip Het Haagsch Bloemenhofje <4> aan het Noordeinde, in een klein steegje, is echt een onontdekt juweeltje”.

Mary Hessing (1967) is hoofdredacteur van Eigen Huis & Interieur en MTC. Na een tijd in Amsterdam keerde ze negen jaar geleden terug naar haar geboorteplaats Den Haag. Daar betrok ze een voormalig melkverdeelstation, waar ze samen met man Toon Lauwen en drie dochters woont. Speciaal voor festival Designkwartier transformeert ze haar woning tot warenhuis. Daar toont ze haar favoriete ontwerpers.

Rijdt om voor “Als ik laat uit mijn werk kom, rijd ik voor mijn plezier soms even over het Voorhout. Het liefst in onze oude Mercedes. Dat is fraai thuiskomen”.

Huis van Europa, Korte Vijverberg Marcel Verreck bespreekt heden en verleden van een bijzondere Haagse plek.

T

ja, Oostenrijk. Een Vrouw met een Baard, het is weer eens wat anders dan een Man met een Snorretje. Maar wel twee verschijningen die een kortstondige eenwording van Europa wisten te bewerkstelligen. Op nogal uiteenlopende manieren, dat moge duidelijk zijn. Laat ik mij beperken tot de Eurovisiesongfestivalmethode. Ik was ongetwijfeld verblind door het succes van onze Tukkerse Kneus Ilse en Waylon, maar ik had afgelopen zaterdag het idee dat Europa voor het eerst sinds lange tijd weer eens één was. Goed, er werd even geflo-

ten bij de Russische bijdrage, maar verder was het als vanouds een dolle verkleedpartij, culminerend in een overwinning waar zowel Oost- als West-Europa royaal aan bijdroegen. Conchita Wurst, niet alleen een combinatie van Shirley Bassey en Mari van der Ven, maar ook een samensmelting van twee iconen die in heel Europa ondanks de door de welvaart toegenomen goddeloosheid nog steeds veel gezag hebben, Jezus Christus en zijn Moeder Maria. Hoe schril staat deze Bonte Avond van Europa in contrast met de uitstekend geheim gehouden Europese verkiezingen, die – ik zeg het nog maar even – in Nederland op donderdag 22 mei zullen plaatsvinden. Verkiezingen

die niet alleen ‘best belangrijk’ , maar gewoon ‘zeer belangrijk’ zijn. Zoals alle verkiezingen uitermate belangrijk zijn. Dit kiesproces oogt alleen wel wat ingewikkelder dan televoten voor een dwaas liedje, een maffe jurk, een hitsige hoed, een strategische baard of een dolgeworden Oekraïner die als een ADHD-cavia door een loopmolentje aan het rennen is. Hoewel we het ook niet moeten overdrijven: het gaat in deze eredienst voor de democratie om een loopje naar het stembureau en het aankruisen (of desnoods niet) van een partij. Wie de moeite neemt om ernaar te luisteren, zal constateren dat in de media het geloei van de anti-Europapartijen zelfs de brulboeiworst uit Oos-

tenrijk overstemt, maar ik hoorde in het programma ‘Buitenhof’ toch ook verstandige geluiden van EU-voorzitter Herman van Rompuy en gespreksgenoot Arnon Grunberg. Ik weet voldoende van de Europese geschiedenis om de noodzakelijkheid van het Europese project te rechtvaardigen. Niet zonder de geduldige kritisch-opbouwende houding die onze beschaving op vele gebieden verder heeft gebracht. Voor meer informatie verwijs ik u naar het fraai ogende Huis van Europa, gelegen aan de Korte Vijverberg, die trouwens door de verbouwing van het Mauritshuis een doodlopende straat is. Tijdelijk, dat wel. Marcel Verreck

}

Recommend Documents