*

■

N C

d) 0. A* W

E

_ 0)

4s '1= _ cut

X03

> 0 0)0 ) C» [° 0 -

N1

ó

4*

á2

C ,*

0

*
E E oa

cru 4E, • -4

C 73

b

w-

á s* Q )

v

d6

bviKA_

mineralogische kring antwerpen vzw

D! ::3no ;ar- ck, ;tr,_3t 76, H-2007 :1• }1I1NGSDNeus

r•r- 9925 _r de B1 ; lage ï•L13LIk'1TIE

Antwerpe n

11 - .c : 1'91: 3 tot

het

B .S .

van 17 november 197 7

e3ECNIEUWS •versch ;Jrlt ui l , r :de1lks . behalve 1n _ .ill en au g ustus . Gcor- 1cuwa la wetti g y ociepor.ceru bij de Konlnk11lkc• G :E:lloteck vdn België onder nr . 132 -k7 443 . Niets uit . Cl .'][.' Uit . :lavr r.aq wnrccn •VC•r,-er .1i:VJiclc.d en/ot openbaar :leinaakt dec, midnel van druk , tcrt cknp :u . in krof 11x- of op welke andere -„•1 ; ze ook . zonder voorafgaande schr1 ftc] r lk e toestemming van de uitgever . kedaxtr•or en ve rantwoorderIIke

BETALINGE`.

BEL :7Ie

b ..r.kreker,tr- q postrekening

H .G .K .

L:an :trrkenln :_ AMRO; 687

08 2

uitgever

: H . DILLEN

880-1909401-0A 070-1195095 19 13 .12 .56

-

245

Doornstraat

l :

.

3-2760

Sinr-Glllls-Was : .

t .n .v .

M1nr-r .aloglsche Marla ic1 4 .3

t .n .v .

de heer t' - TAMBL'Y1E R Bover- weq 23 NL-1871 VN SCHOOR1 ,

47 4

Kring

Antwerpen v .z .w , B•2120 SCHC7T6 N

NUTTIGE ADREESK N

EDE 63[1 YN L . -

Hooi-(

_i

1+[LLEN

Llncenlec 2-2]20 Koningen G-2701''

P .

n.

15 2 SCHOTE N Ellsaoethiaan 3 5 S : -til K1 .nP.-`:

loot rist ron : 1 S B-2780 SINT

Vekenveld B-2550 r i . - ..-WOUTERS C . h

.. .

[/1-

;1V

131-f- /-( i - .

1UYEPDECK E .

rLV1C1'I 6

03/658 69 3 1

._,Eit,t chr• r p ali5at le s

03 .777

0 .,

6 4

29/770 60 07

nek retarl s reddkteur *Seur.Lelsw s dnk,lr.entat iedien s t

GILLIS WAAI

10

6

eieraso knop

KONTIOH

Ferdinand 6 2571

MICHIEL S

1 .61 .1 :}'00 \

-

.aesntraat , WAARLOOS

ay - g ul

35

:ennirum s

ontwerpe n

bakker adr e0l 41 KAI .MTHOU T B 2180

01/66 6

voorzette r

]eival eden laar. 11 B-2120

03,'552 54 3 4

vergaderingen

Karel de B-21730

1 3 Vlr straal ANTWERPE N

P.V B

b lb] lotcrkari s

ï:-.MBU l rS LE J ,

Jan Sairi1Jnlaan 3 7 CEURN E 6-2100

03/325 03 9 3

; dente Erkatledlens t

TAMBU1 /1 .6 I' -

kovenweg 2 3 NL-1871 VN

20/91/22119/296 7

kursussr n

6 .1/449 92 91

nndrrvoarz lite r ln•ugdafdel en g

1131645 29 14

kodreiirlu[or (1c•ur7en en 1-- antdnnstrtlinde

03/64 5

bron

„-. 1 :[71:TELEM

Tonvnei tlaan 1 7 6 2510 MORTSE L

L .

•75 FILE P . ., A . ,

HEB-5Ci]•OENtAECKEi3S TICHELEN W .

SCEIOOR L

.. .

Mar idit' ; H-2120

4 3

M,trialel 9-2120

1 3

Van

5CHDT1: N

Potlel

2-2 :12

. 9 14

1

r.gmeestere s

SCHOTEN 37 bus

9

03/237 5B 16

prakte :ku m

03/627 +2

r•xposant.cnadmInis[ra[ .t e Mi Gerant, p'.lhl i r relation s

AN'i WEIPE G

VLi1CAhLI. E :; A .

Pa1-•a :•ihnevestraat W1I .RIJK 6 251•` :

._F:VLO_T E .

Het, ;]elkr.i B-2021'

2 1

26 Pu s ANTWERPEN

1

0 .1/237 78 10

vrndplaat ;enkart .nlee k ul tstdpper:

EEN OPLOSSING OM UW GEZINSEtUDGET IN EVENWICHT TE HOUDEN. . .

EEN PERSOONLIJKE LENING OF FINANCIERING

LENINGEN h*]K SPAARKAS HBK-SPAARKAS nr - Sinds 1916 - Lange Lozanastraaf 250 ^WD Antwerpen

MKA-kalender

•

16 7

Vrijdag 4 november 1983 (uitzonderlijk dus NIET op de tweede , maar op de eerste vrijdag van de maand : ) Maandelijkse vergadering in het lokaal van de H .B .K ., Lange Lozanastraat 250-258 te 2000 Antwerpen . 19 .30 h : gelegenheid tot transakties, raadplegen van d e biblioteek, identifikaties, aanbod van het mineraa l van de maand (aurichalciet-XX van de Mina Ojuela , Mapimi, Durango, Mexiko) . 20 .30 h : "IJSLAND, LAND VAN VUUR, WATER, EN

. . . MINERALEN "

voordracht met dia's door de heer L . VAN GOETHEM , die dit prachtige land in de zomermaanden van 198 2 bezocht .

S ■

Zaterdag 5 november 1983 Groepsexkursie naar BEEZ (bij Namen) en FLEURUS (bi j Charleroi) . Meer informatie over Beez vindt U in Geonieuws 7(3), 7 2 (1982) en over Fleurus in Geonieuws 8(8), 156-161 (1983) . De verplaatsing gebeurt individueel per auto . Afspraak om 8 .30 h STIPT op de BP-parking te Wavre op de autosnelweg Brussel-Namur in de richting van Namur . Van daar word t in file verder gereden naar Beez en later op de dag naa r Fleurus .

N . V.

/DE ANTWERPSE FOT2eSMALFILMHANDE[

J 1

Grote Markt 1 7 ALLES voo r

Antwerpe n

makrofotogrof ie

tel 33 77 0 7 private parking

168

MKA - nieuws

•

KONTRIBUTIE 198 4 Onze leden worden verzocht hun bijdrage voor 1984 te wille n overmaken op bankrekening nr . 880-1909401-03 bij de H .B .K . t .n .v . Mineralogische Kring Antwerpen v .z .w . Marialei 4 3 2120 SCHOTEN bij voorkeur d .m .v . het betalingsformulier in bijlage .

Indien U om een of andere reden het voorgedrukte betalingsformulier niet zou kunnen gebruiken verzoeken wij U alleszins de volledige kade die onder "Mededeling" nemen .

00

staat afgedrukt over t e

De kontributie bedraagt 475 BF (of 375 BF voor jeugdlede n jonger dan 18 jaar), inkl . 6 % BTW . Het innen van de kontributies bergt elk jaar opnieuw maandenlan g

administratief werk van penningmeester en sekretaris . Daarom verzoeken wij U vriendelijk deze lijdensweg te willen bekorte n door tijdig (d .i . onmiddellijk) Uw kontributie te betalen . Personen die ná 1 september 1983 lid zijn geworden èn al betaal d hebben (voor 1984) hoeven niets meer te betalen . Ere-leden en leden-voor-het-leven vergeten eveneens het voorgaande .

Ook onze Nederlandse leden willen we het gemakkelijk maken

: zi j

kunnen hun bijdrage (30 Nfl .) storten op bankrekenin g 43 .12 .56 .845 t .n .v . de heer P . Tambuyser, Bovenweg 23 , NL-1871 VN SCHOORL . Mogen we op Uw medewerking rekenen door een spoedige betaling ? •

Tentoonstelling te Erps-Kwerp s Op 19 en 20 november 1983 richt de Geologische Kring ErpsKwerps een didaktische tentoonstelling in met als hoofdtem a "Vlaanderen, geologisch bekeken" . De tentoonstelling heeft plaats op de Kultuurzolder, Kwerpsebaan te Erps-Kwerps op 19 november (14-20 h) en op 20 november (10-18 h) . De toegang is gratis .

•

Vijf jaar Brabantse Geologische Kring Ter gelegenheid van het vijfjarig bestaan van deze vereniging werd op 7, 8 en 9 oktober een tentoonstelling ingericht me t als tema "Stenen op zolder" . Dit bericht bereikte ons spijtig genoeg niet tijdig om het i n het vorige nummer van Geonieuws te kunnen opnemen . Wij laten niet na langs deze weg onze kollega's van d e Brabantse Geologische Kring van harte te feliciteren .

1 69

• De groeve van Beez (Namur ) Indien U de groeve van Beez wil bezoeken (enkel tijdens he t week-end !) dient U ten minste 10 dagen op voorhand een brie f te richten tot de eigenaar om toelating te vragen en Uw komst aan te kondigen . Het formulier voor ontheffing van de verantwoordelijkheid van de eigenaar kan U bij aankomst afgeven indien er iemand aanwezig is, of anders kan U het in de bu s deponeren bij de ingang .

vraag en aanbo d

•

Johan MAERTENS, Groenstraat 55 te 2610 Wilrijk, tel . 03/827 61 82 (21 jaar) zoekt geïnteresseerden voor mineralogische exkursies in België . Hij interesseert zich voora l voor carbonaten en wil graag kostendelend per auto meerijden . Vrijwilligers voor fietsuitstappen kunnen zich ook melden .

•

Gevraagd : calciet-XX met diverse habitus van allerlei vindplaatsen . Aanbod : Mineralen uit de Eifel en de Alpen, calciet-X X Kontak t Kontakt opnemen graag met de heer L . VAN GOETHEM, Tommeltlaa n 17, 2510 Mortsel . Tel . 03/449 92 91 .

Stone Shop APPELMANSSTRAAT 25 EMPIRE SHOPPING CENTE R WINKEL 36 - 2000 ANTWERPEN TEL . 031134 .27 .94

Minerale n Edelstenen Ruwe Diaman t Juwele n

170

mineraal van de maand au richalciet

h. dille n

Aurichalciet werd voor het eerst door Patrin vermeld in 1788 , als "calamine verdátre" . Later werd het mineraal een aanta l keren omgedoopt : Kupfer Zinkblithe, Messingblithe, Buratite , Risséite, Messingite, Orichalcit . De huidige officiële naam AURICHALCIET werd voorgesteld door Bdttger (1839), naar he t Latijnse woord aurichalcum (messing) dat op zijn beurt va n (= brons uit de bergen) is afgeleid . het Griekse 'pf , k g r_i rcc,r Aurichalciet, met als formul e (Zn, Cu) 5 (CO 3 ) 2 (OH) 6 is orthorombisch, met als roosterparameters : a o = 27 . 2 bo = 6 .41 A 5 .29 A c0 = In zo een elementaire cel zitten in feite vier eenheden me t hogervermelde formule . De struktuur is analoog aan die va n hydrozinkiet, Zn (CO ) (OH) . Dit mineraal is monoklier, maa r door verdubbeling va 2 ao 6 ontstaat de orthorombische eenheidscel van aurichalciet (WEISE, 1979) . De kristallen zijn duntafelig tot naaldachtig, meestal nie t langer dan 10 mm . De kristalvlakken zijn vaak niet duidelij k te onderscheiden . Tweelingvorming werd bij dit mineraal nie t waargenomen (PALACHE et al ., 1951) . Vaak komen ook radiaalstralige aggregaatjes voor van dunn e tabulaire tot naaldvormige kristallen . Ook komt aurichalcie t voor als korrels, overkorstingen, of nog bijna poedervormig . De kristallen zijn vaak min of meer buigzaam, en aggregate n van gebogen kristallen komen geregeld voor .

1

Aurichalciet is zeer zacht (2 in de schaal van Mohs) . De dichtheid kan variëren van 3 .6 tot 4 .3 in funktie van de verhoudin g Cu/Zn . De splijtbaarheid is perfekt volgens 010A . De kleu r kan, eveneens afhankelijk van de verhouding Cu/Zn variëren va n bijna wit tot blauw of groenblauw met een typische zijde- to t parelmoerglans . Aurichalcietkristallen zijn soms min of meer doorschijnend, e n vertonen zwak pleochroisme . Wat de chemische samenstelling betreft blijkt uit analyses va n materiaal afkomstig van verschillende vindplaatsen dat de verhouding Cu/Zn kan variëren van 0 .32 tot 0 .64 (Nagato, Japan , resp . Wanlockhead, Schotland, GB) . Aurichalciet is een sekundair kopermineraal, dat kan ontstaa n bij reakties tussen Cu- en Zn-bevattende oplossingen bij lage temperatuur en druk, dus dicht bij het aardoppervlak . De belangrijkste begeleidende mineralen zijn : hemimorfiet , hydrozinkiet, rosasiet, malachiet, azuriet, cupriet, en de matrix is vaak limoniet .

17 1

Aurichalcietkristallen op limoniet . Ojuela Mine, Mapimi, Durango , Mexiko . Kristallen tot 1 cm . Verz . en foto H . Dillen .

Enkele belangrijke vindplaatsen : - Lavrion, Griekenland : blauwe, bladerige kristallen, samen me t lavendulaan, calciet, hemimorfiet en smithsoniet . Aurichalciet komt er ook voor als insluitsel in aragoniet , die daardoor een prachtig gebande blauwe kleur kan hebbe n (DILLEN, 1980) . De belangrijkste vindplaats ligt bij An o Sounion (GROLIG, 1978) . - Rosas Mine, Sulcis, Sardinië, Frankrijk : als begeleider va n rosasiet, dat naar deze vindplaats werd genoemd . - Tsumeb, Namibië : groenachtige tot blauwe naaldvormige kristallen en korsten, Soms met hemimorfiet . Het is er noga l zeldzaam . Interessant is een pseudomorfose van aurichalcie t na azuriet (Smithsonian Institute, Washington, D .C ., USA) . - Bisbee, Arizona, USA : bladerige blauwe kristallen met cupriet , azuriet en diverse sekundaire kopermineralen . - Chessy, Lyon, Frankrij k - 79 Mine, Hayden, Banner District, GilaCo ., Arizona, USA : blauwe naaldachtige tot bladerige kristallen, vaak in rosetten op hemimorfiet, wulfeniet of smithsoniet . Op het vierde niveau van deze mijn werden kristallen gevonden tot 2 cm lang 1

172

- België : in België werd méér dan 100 jaar geleden aurichalcie t gevonden in een kalksteen te Flémalle-Haute (DE KONINCK, 1876) . Deze vondst is eenmalig geweest en behoort dus slechts tot d e mineralogische "kuriositeiten" van België . De aangeboden specimens komen van de Mina Ojuela, Mapimi , Durango, Mexiko . Het gaat om aggregaten van bladerige tot 40 naaldvormige kristallen tot maximaal 10 mm lang, lichtblauw tot blauwgroen, met een duidelijke zijdeglans . Op vele specimens komen daarenboven erg mooie beëindigde kleurloze hemimorfietkristallen voor, naast hydrozinkiet en eventuee l nog andere niet nader geïdentificeerde sekundaire koper- e n zinkmineralen . BIBLIOGRAFI E BARIAND P . et al . (1978), " Les minéraux, leurs gisements, leurs associations " , Ed . Minéraux et Fossiles,

F-45130 Meung-sur-Loire, p .

377 .

DE KONINCK L (1876), " Note sur un échantillon minéralogique receulli á Flémalle " , Ann . Soc . géol . Belg . 3, 75 .

(aurichalcite

DILLEN H . 51-80 .

(1980),

"De mineralen van Lavrion, Griekenland " , Geonieuws 5(3) ,

GROLIG H .

(1978),

"Lavrion", Lapis 3(5),

16-25 .

PALACHE et al . (1951), " The system of mineralogy, vol . Sons, Ine ., New York, 7th ed ., pp . 249-250 . Weise C .

(1979), " Aurichalcit " , Lapis 4(5),

6-7 .

II " ,

John Wiley &

? )

i jsfa nd

land van vuur,

1 . van goethem ijs en

. . .

minerale n

poolcirke l

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

1

10. 11.

Reykjavi k VatnajHkul l Hekl a Katl a Askj a Beru f j5rdu r ReytfarfjUráu r Grimsvdti n Vestmannaeyjar / Surtse y Hvalfj3ru r Skaftafell

50 kro

Fig . 1

41

1 .

Geologische fenomenen en vindplaatsen .

Inleidin g

IJsland doet velen

in de eerste plaats denken aan een ver eilan d

ergens in de omgeving van de Noordpool . Ergens waar men du s zeker niet op reis gaat . Hieruit blijkt hoe weinig IJsland beken d is . Het ligt slechts op een viertal uurtjes vliegen van België (du s evenver als de Kanarische Eilanden), wat helemaal nog niet d e Noordpool is . De poolcirkel raakt IJsland op zijn meest noordeli j ke punt . Het heeft een oppervlakte van 103 000 km 2 . Van de 210 000 inwoner s wonen er reeds 85 000 in Reykjavik, de hoofdstad (1) . Het eilan d is dus zeer dunbevolkt . Met dit feit moet je rekening houden al s je het land doorkruist, . Al de bewoners zijn dan nog in de kuststreek gekoncentreerd, zodat het centrale binnenland als "leeg " kan bestempeld warden . Het klimaat hoeft ons ook niet af te schrikken . Omwille van d e golfstroom heeft IJsland koele zomers en zachte winters : de gemiddelde temperatuur in Reykjavik bedraagt - 0 .5°C 's winter s en 11°C 's zomers . Zij kan echter schommelen tussen - 15°C e n + 30°C, en deze laatste temperatuur is helemaal niet laag meer ! 's Zomers heeft men bovendien het voordeel van de lange dagen . I n juli heeft men ongeveer vier uurtjes duisternis, dus ruim voldoende voor lange, gezellige avondjes .

1 74

Fig . 2 Luchtfoto van Surtsey, dat i n 1963 door onderzese uitbarstinge n ontstond . Voor de vogel- of plantenliefhebber is IJsland eveneens ee n paradijs . Men treft er ongekende soorten aan . /

2 . IJsland geologisch

1

IJsland is in feite een stuk van een grote onderzese bergkete n die boven het water uitsteekt . Deze bergketen heet de mid-atlantische rug . Ook de Azoren maken er deel van uit . Deze mid-atlantische rug ligt op de scheiding van de Amerikaanse en de Europes e plaat . Het is een "brongebied van land" . De aarde stuwt hie r materiaal naar de oppervlakte waardoor het Europese en het Amerikaanse kontinent steeds verder uit mekaar drijven . Het is dan ook niet te verwonderen dat IJsland op geologisc h gebied nogal rumoerig is : er zijn geregeld vulkaanuitbarstinge n en aardbevingen . IJsland is immers één grote vulkaa n 2 .1 . Vulkane n Simplistisch beschouwd kan men uit het voorgaande besluiten da t IJsland eigenlijk in twee scheurt . De oostelijke helft is Europee s de westelijke Amerikaans . Wanneer men de ligging van de vulkanen nagaat, dan blijkt inderdaad dat zij min of meer op een rij liggen die het eiland doormidden snijdt (zie kaart) .

175

Fig . 3

Monokliene zwavelkristallen (2 to t 5 erna lang) afgezet langs de wande n van stoomgaten (Landmannalangar) . Foto L . Van Goethem .

Deze vulkanen zijn de ventielen die de druk regelen in de grot e scheur . De belangrijkste zijn de Hekla (23 erupties), de Katl a (14), de GrimsvQtn (40) en de Askja (meer dan 5 erupties sind s 1875) . Vergeten we ook niet dat het eiland Vestmanaeyjar in 197 3 bijna volledig door lava werd bedekt . In figuur 2 krijgt U een beeld van het nieuwe eilandje Surtsey , dat in 1963 na een onderzese uitbarsting uit de zee oprees . 2 .2 . Gletsjer s

IJsland bevat nog vele gletsjers . De grootste, de VatnajQkull , met een oppervlakte van 8400 km 2 is tevens ook de grootste va n Europa en bepaalt zelfs grotendeels het klimaat in zijn omgeving . In totaal is 11 % van IJsland bedekt door gletsjers . Ze kunne n een hoogte bereiken van 2000 m . IJsland's hoogste berg, d e Hvánnadalshnukur, is slechts 2119 m hoog . 2 .3 . Watervalle n IJsland is volledig bedekt door eruptiemateriaal . Er komt dus zowel zacht materiaal zoals lava of tuf voor, maar ook zeer har d materiaal zoals basalt . Omwille van de erosie, maar ook omwill e van de verschillende vloeibaarheid bij erupties geeft dit aanleiding tot abrupte hoogteverschillen in het landschap .

176

Fig . 4 De geyser Stokkur . Foto L . Van Goethem

1

Denken we hier nog een rivier bij, dan hebben we de ideale plaat s voor prachtige watervallen . Gullfoss en 6faerufoss zijn wereldberoemd en doen zelfs de Niagara Fans of de Victoria-watervalle n verbleken . Het kleine, schilderachtige watervalletje op de voorpagina laa t duidelijk de typische basaltsplijting zien . Het harde gesteent e weerstaat zeer goed de erosie en houdt het hoogteverschil i n stand . 2 .4 . Warmwaterbronnen, modderpoelen en geyser s

Men kan zich geen vulkanisch landschap indenken zonder deze verschijnselen . IJsland is dan ook zeer rijk aan warmwaterbronne n waar men heerlijk in kan baden (als ze niet tè heet zijn !) . Modderpoelen zijn er schering en inslag . Uit de gaten in de bodem komt hete stoom die langs de wanden mooie zwavelkristalle n afzet (monokliene zwavel) (fig . 3) . Let echter op : de bodem i s hier soms zeer dun . Je zou niet de eerste toerist zijn die me t zware brandwonden moet worden afgevoerd !

177

S

Fig . 5

Mesolietkristallen (doorsned e 1 mm) van Qxi (Serufjirtur) . Fot o en verzameling L . Van Goethem .

IJsland kent twee geysers . De grootste, Geysir, spuit enkel no g op bevel (op zondagnamiddag) door het inpompen van zeepwater . Hij geraakt wel 60 m hoog . Gelukkig ligt ernaast een klei n geysertje, 5tokkur, dat om het kwartier een waterstraal van 1 0 á 24 m geeft (fig . 4) . 3 . IJsland

mineralogisc h

IJsland is helemaal eruptief . Dit geeft natuurlijk aanleiding to t de typische eruptiemineralen die men op vele plaatsen aantref t augiet, zwavel, enz . Obsidiaan wordt frekwent gevonden in sne l gestolde lavastromen . Hierin heeft de auteur kleine holten gevonden met minuskule sanidienkristallen . Ertsafzettingen komen op IJsland helemaal niet voor . Er is zo goed als geen aanbreng van ertsen uit de ondergrond . Wat men e r wel aantreft zijn de typische hydrotermale mineralen die veelvuldig in vulkanisch materiaal gevonden worden : zeolieten, kwarts , agaat, calciet, apophylliet, e .a . Al deze mineralen komen voor in de kuststreek . Dit is niet z o verwonderlijk . Hydrotermale oplossingen hebben namelijk tij d nodig om uit te kristalliseren, en vermits in het middendee l steeds nieuw materiaal gevormd wordt dat naar buiten wordt gestuwd, betekent dit dat de oudste gesteenten zich aan de buiten-

178

Fig . 6 . Chabasietkristallen (tot 1 cm ) van Husafell, Reykholtsaalur . Fot o en verzameling L . Van Goethem . zijde van het eiland bevinden . Men vindt ze zo ver mogelijk van d e centrale vulkaanrij . Voor een beschrijving van de zeolieten verwijzen we naar het komende decembernummer, waarin deze mineralen uitgebreid aan bod 40 zullen komen . Diegenen die reeds meer informatie willen kunne n o .a . de referentie (2) raadplegen . Specifiek over IJsland handel t (3 ) 3 .1 . De oostkust

(fig .

5)

De oostkust is wel de meest bekende op mineralogisch gebied . Wie heeft er niet gehoord van de vindplaatsen Berufjflrtlur e n Reydarfjoraur . Deze plaatsen zijn zodanig beroofd dat ze n u wettelijk gesloten zijn voor mineralenzoekers, maar gelukkig zij n er nog andere plaatsen bekend . In het natuurhistorisch museum(pje) van Reykjavik zijn een aanta l specimens te bezichtigen . De mooiste stukken bevinden zich echter in het natuurhistorisch museum van Kopenhagen . Aan de oostkust werden o .a . epistilbietkristallen van enkel e centimeter groot gevonden .

17 9

Fig . 7

3 .2 .

Nesolietkristallen (1 cm lang ) van Pyrill, Hvalfji5rMur . Foto e n verzameling L . Van Goethem .

De westkust

(fig .

6-9 )

De westkust biedt ook een zestal vindplaatsen waarvan vier zee r dicht (binnen 100 km) bij Reykjavik gelegen zijn . Van deze vindplaatsen is Hvalfj5rdur zeer interessant omdat zij slechts op ee n goed uurtje rijden van de hoofdstad ligt . Bovendien leidt er ee n asfaltbaan (d .i . ginder zéér zeldzaam !) naar toe . Net voorbij het benzinestation van Pyrill bevindt zich langs d e landzijde van de weg een ontsluiting die zeer mooie micromount s van zeolieten oplevert . Men vindt er o .a . mesoliet, chabasiet , thomsoniet, apophylliet, levyn en calciet .

180

Fig . 8 Thomsonietkristallen (tot 2 mm ) met mesoliet, van Pyrill , Hvalfj*rur . Verzameling e n foto L . Van Goethem .

Fig . 9 Levynkristallen (1 mm) van Pyrill , Hvalfj*raur . Foto en verzamelin g L . Van Goethem .

1

1 81

r

Fig . 10 Heulandiet met calciet (1 cm) va n Hafrafell, Skaftafell . Verzameling en foto L . Van Goethem .

3 .3 . De zuidkust (fig . 10 ) De zuidkust bevat nagenoeg géén vindplaatsen : dit gebied lig t midden in de eruptiezone . In het zuidoosten nochtans bevindt zich de vindplaats van Hafrafell, juist naast het nationale park va n Skaftafell . Ze is gemakkelijk te bereiken vermits er een weg naa r toe loopt (het was een steengroeve die in gebruik was voor d e aanleg van de ringweg rond het eiland) . Men vindt er mooie specimens van heulandiet, stilbiet, laumontiet en calciet . 3 .4 . De noordkust De noordkust telt nog een aantal vindplaatsen die echter nie t door de auteur werden bezocht . Men vindt er opnieuw een groo t aantal zeolieten .

Literatuu r (1) Nagel, 'Encyclopédie de voyage : Islande " (2) Segeler, Bernhardt, "An introduction to zeolites" , Rocks and Minerals 55(1), 4-12 (1980) . (3) Betz, "Zeolites from Iceland and the Faeroes" , Mineralogical Record 12(1), 5-28 (1981) .

bibliotheek : aanwinste n

182

•

MINERALS OF BROKEN HILL (1982) . Onder de redaktie van H,K . Worner en R .W . Mitchell, 259 pp ., vele foto's waarvan 170 in kleur . Australian Mining & Smelting, Melbourne .

•

THE MINERALS OF FRANKLIN AND STERLING HILL, SUSSEX COUNTY, NEW JERSE Y (1935), C . Palache . 135 pp ., 19 platen . Geological Survey Professiona l Paper 180 ; United States Government Printing Office, Washington . (Herdruk F .O .M .S . 1974) .

•

A SYSTEMATIC CLASSIFICATION OF NONSILICATE MINERALS, J .A . Ferraiolo (1982) , Bulletin of the American Museum of Natural History, Volume 172 : article 1 , VII + 237 pp . American Museum of Natural History, New York .

Prijs

11 .05 US-dollar, verzendingskosten inbegrepen .

De eerste helft van het boek bestaat uit een systematische klassifikati e waarin alleen de niet-silikaten werden opgenomen en die gebaseerd is op d e zevende editie van Dana's System of Mineralogy (DSM), Sinds deze uitgave i s het aantal niet-silikaten meer dan verdubbeld, zodat een herziene en bij gewerkte versie nuttig lijkt . Men mag evenwel niet vergeten dat DSM onvoldoende rekening houdt met de strukturele verwantschap die tussen de ver schillende species bestaat, waardoor Ferraiolo's klassifikatie aan waard e inboet . Vermelden we nochtans dat de auteur voor de sulfozouten en gedeeltelijk voor de boraten een meer struktuurgerichte indeling volgt . De vijftig oorspronkelijke klassen van DSM werden behouden, maar het aanta l typen, volgens anion/kation verhouding, werd gevoelig uitgebreid om d e vele bijgekomen mineralen te kunnen rangschikken . Voor elk mineraal wordt het herziene Dana-nummer, de naam, de chemisch e samenstelling, het kristalsysteem en de ruimtegroep opgegeven . Teven s geeft de auteur aan of een bepaald mineraal beschreven werd na de publikati e van DSM en of sindsdien de formule gewijzigd werd . Wanneer betwijfeld wor d dat het om een volwaardig species gaat, wordt dit eveneens vermeld . De bibliografie vormt de tweede helft en is m .i, het meest interessante dee l De species, opgenomen in de systematische klassifikatie, werden alfabetisc h gerangschikt met verwijzingen naar DSM en de vakliteratuur verschene n sinds DSM (meer dan 50 titels) ; gemiddeld worden twee referenties opgegeven . Aldus beschikt men over een bondige literatuuropgave voor meer dan 200 0 mineralen . Dit werk is een waardevolle aanvulling van DSM ; nochtans moet men zic h

realiseren dat dit klassifikatiesysteem verouderd is . De auteur dien t zeker gefeliciteerd te worden voor de zorg die hij heeft besteed aan d e samenstelling van zijn werk .

beurzenkalender

183

November 198 3 STUTTGART, Killesberg, Halle 6, 9 .30-18 h . D F CERNAY . D HANNOVER, Orangerie Herrenhausen, 9 .30-18/9-17 h . D BIHL, Stadthalle, 9-18/9-17 h . CH ZURICH, Zuspahalle 1, Oerlikon, 10-18/10-17 h . F REIMS, Maison de champagne Besserat de Bellefon, allée du vignoble, autoroute A4, uitrit St .-Rémy . 6 D MUNSTER, Halle Miir,sterland, 10-18 h . MICHELDORF, Gasthaus Jobst, 9-16 h . 6 A 6 D GELNHAUSEN, Kinzighalle, Gelnhausen-Roth, 9-18 h . 12-13 D BERLIN, Messegelande, Halle 14 B (bij radiotoren), 9-18 h . KAUFBEUREN, Stadtsaal, 13-18/10-17 h . 12-13 D 13 NL ECHT, Bisschoppelijk Kollege, Populierlaan 1, 10-18 h . 12-13 CH CHUR, Hotel Chur, Obertor, 10-18/9 .30-16 h . 5-6 5-6 5-6 5-6 5-6 5-6

S

13 13 13 16 19-20 19-20 19-20 19-20 19-20 19-20

KASSEL, Philipp Scheidemann Haus, 10-17 h . D A SAALFELDEN, GaEthof Kapellenwirt, Lenzing, 8-17 h . SCHAAFHEIM/MOSBACH . D D SONTRA-WICHMANNSHAUSEN, Museum, 10-17 h . GELSENKIRCHEN, Revierpark Nienhausen, Feldmarkstrasse, 10-18 h . D CH SOLOTHURN, Landhaussaal, 10-18/10-17 h D REGENSBURG, Stdt . Galerie "Zum leeren Beutel" (bij museum), 10-18/10-17 h . HAMBURG . Messehallen 10 en 11, 9-18 h . 3 F LYON, Palais des Congrès, 9-19 .30 h . AUGSBURG, Kongresshalle, 13-18/10-17 h . D

19-20 B LIEGE, 14e Intermineral, ingericht door de A .G .A .B . in het Lycée Léor.i e de Waha, Boulevard d'Avroy 96, 4000 Liège (ongeveer 15' te voet van he t station "Guillemins") . 10-19 h . Inl . : R . HUBIN, 8 Held du Moulin, 4051 Plainevaux/Neupré .

e

26 26-27 26-27 26-27 27 27 27 27 27

CH AARAU, Winkelstraat "Tellizentrum", 8-17 h . FOR STENFELDBRUCK, Marthabraiikeller, 13-18/10-17 h . D JOUY-EN-JOSAS, Salle du vieux Marché, 10-19 h . F MILANO, zaal Farmitalia . 1 KAMP-LINTFORT, Stadthalle, 10-17 h . D KARLSRUHE, Nancy-Halle, Festplatz, 9-18 h . D RATINGEN, Stadthalle, 10-17 . D M8DLING, Wienerwaldrestaurant, Bahnhofplatz, 9-17 h . A BERGISCH-GLADBACH, Kreishaus, am Rubezahlwald 7, 9-16 h . D

pvba

living ston e stone sho p vissersstraat 47, 8370 blankenberge . tel . 050/41 56 2 8 mineralen - kant - juwelen

belg ische vindplaatsen 19 merlemon t Situering

a.c. vercam men

: provincie Namu r

Kaarten :

stafkaart 58/1-2 Sautour-Suric e

Reisweg :

Antwerpen

- E10 richting Mons, uitrit nr . 19 A54 richting Charleroi - ring van Charleroi , uitrit nr . 30 - N5 Philippeville - N36 richtin g Dinant - N46 richting Givet - in Merlemont rechts .

Afstand vanuit Antwerpen

: ongeveer 170 km .

Mineralen

: DOLOMIET-XX, CALCIET-XX, CHALCOPYRIET-XX .

Opmerking

: Het betreft een dolomietgroeve in werking : "Dolomies de Merlemont S .A .", 6346 Merlemont .

Charleroi (ring ) Marcinelle Florennes