}

}<(l(tp$=adbcb <

Een échte Haagse krant Actueel Muziekdocenten laten Koorenhuis straks links liggen

Vrijdag 21 juni 2013

jaargang 7 nummer 319

Sport Eljero Elia in spiraal omlaag

Cultuur Grimm vol gruwelen in Hofvijver

15

5

€ 1,95

17

Oproer kraait binnen PvdA > Leden dwingen extra vergadering over Spuiforum af >Dissident Verspuij: ‘Het kost veertig jaar lang negen miljoen euro per jaar’

Bronillustratie: Albert Hahn jr., 1921. Inzet Spuiforum: Neutelings Riedijk Architects Beeldbewerking: Anneke de Zwaan

Ingezonden mededeling

SALE – SALDI – SOLDES italian design furniture

Scheveningseweg 14 – Den Haag (t/o het Vredespaleis) ma t/m za van 10.00 – 17.00 uur

TOPTALENT WORDT ONDERNEMER Met waardevolle bagage verlieten ze vorige zomer de Academie van Beeldende Kunsten in Den Haag. Maar hoe word je vervolgens creatief ondernemer? Bao Yao Fei en Maarten Schenkeveld zetten met hulp van de Beurs Toptalent Creatieve Industrie de eerste stappen. Jaarlijks studeren vele jonge talenten af aan de Haagse creatieve opleidingen. De overgang naar een leven als zelfstandig ondernemer is groot. De focus ligt tijdens de studie vooral op het vergaren van de juiste skills en op het ontwikkelen van een eigen stijl en identiteit. Het programma Creatieve Stad Den Haag looft ieder jaar beurzen uit aan de afstudeerders die de beste kans van slagen hebben als creatief ondernemer. In oktober 2012 koos wethouder Marjolein de Jong op advies een deskundige jury naast Bao Yao Fei (modeontwerper) en Maarten Schenkeveld (meubelontwerper) ook voor orkestdirigent Hernán Schvartzman. Met een budget van ieder € 20.000 kunnen zij een basis leggen voor hun eigen bedrijf.

Mijn ideaal is tijdloze kleding: puur, uniseks en terug naar de essentie. Ik zie mode niet als een wegwerpartikel, maar als een persoonlijk product waar je tien of twintig jaar mee kan doen. Een goed kledingstuk wordt

Maarten Schenkeveld had al een aantal jaren werkervaring achter de rug voor hij zich aanmeldde bij de KABK. Na een MBO-opleiding werkte hij vier jaar als meubelontwerper in een Utrechtse interieurzaak. “Maar ik wilde me graag verder ontwikkelen en koos dus voor de academie,” vertelt de 29-jarige meubelontwerper. Schenkeveld bedenkt zijn objecten niet achter de tekentafel. Liever probeert hij dingen uit. “Trial and error. Door mezelf restricties op te leggen in materiaal en techniek schep ik een kader waarbinnen de individuele vormgeving ontstaat. Dit gegeven heb ik als uitgangspunt gebruikt voor mijn afstudeerproject. In twee maanden tijd vervaardigde ik onder de naam One Piece A Day een collectie van twintig ontwerpen.Vooraf koos ik steeds voor een bepaald type meubel (stoel, tafel, krukje, servies), een materiaalsoort (beton, gips, polyester), een bepaalde techniek (ophangen, opblazen, opspannen) en een type mal. Zo werd een vlakke plaat een stoel en een opgeblazen zak een krukje. Materiaal zoekt zijn eigen weg.Vaak is dat de weg van de minste weerstand. Geen enkel model is hetzelfde, ook al koos ik exact dezelfde uitgangspunten. Het mooiste moment is als alles Meubelontwerper samenkomt, als het materiaal hard Maarten Schenkeveld wordt en de definitieve vorm zichtbaar

is. Al die verschillende ontwerpen vormen samen een ontwikkelingsproces. Op kaarten en in filmpjes heb ik dat vastgelegd. Daar heb ik een deel van het geld van de beurs voor gebruikt. Ook investeerde ik in presentaties van mijn werk op kunstbeurzen.Voor Object in Rotterdam maakte ik een stoel die voortborduurde op het idee van de vier uitgangspunten.Tijdens de Salone del Mobile in Milaan dit jaar produceerde ik ter plaatse een serie vazen. Met een relatief eenvoudige techniek en een korte droogtijd was de productie een performance op zich. De vazen zijn

Modeontwerper Bao Yao Fei

MAARTEN SchENkEvELD: MEuBELS MET RESTRicTiES

Tekst Caroline Ludwig Fotografie Malou Tan (Bao Yao Fei), Marcel Kerkmans (portret Maarten Schenkeveld), Wais Wardak (stoel)

Meer informatie over de beurzen, de toptalenten en het programma Creatieve Stad is te vinden op www.csdenhaag.nl en op www.conseptmagazine.nl.

Het is een jaar geleden dat de nu 23-jarige Bao Yao Fei afstudeerde in de richting Textielontwerpen en Modeontwerpen aan de Haagse Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten (KABK). De beurs gaf hem de mogelijkheid te onderzoeken welke kant hij met zijn werk op wil. “In eerste instantie wilde ik me verder scholen. In Londen, op Savile Row, werken de beste kleermakers ter wereld. Een maatpak kost daar € 10.000. Zeven van de acht tailors op Savile Row zijn klassiek georiënteerd. Om het vak nog beter in de vingers te krijgen wilde ik bij de vernieuwende kleermaker aan de slag als leerling. Maar net dat ene bedrijf neemt geen leerlingen aan. Toen ik daar achterkwam, heb ik me opnieuw georiënteerd en besloten voor mezelf te beginnen. Het geld van de beurs investeerde ik in een geavanceerde naaimachine (tot die tijd gebruikte ik een tweedehandsje), in paspoppen en in materialen. Deze zomer ga ik naar India om inspiratie op te doen en stoffen te kopen. Ik ben gefascineerd door het werk van de architect Le Corbusier. In India staan zijn meest extreme ontwerpen. Na die reis wil ik een nieuwe collectie ontwerpen.

BAO YAO FEi: TijDLOzE MODE

Creatieve toptalenten Studenten van de volgende opleidingen dingen ook dit jaar mee naar een felbegeerde beurs Toptalent Creatieve Industrie: Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten, Koninklijk Conservatorium, opleidingen Industrieel Productontwerpen en Communicatie & Multimediadesign van de Haagse Hogeschool en het opleidingsdomein Communicatie, Media en Muziek van Inholland Den Haag. De toekenning van de beurzen aan de toptalenten van 2013 is tijdens het festival Border Sessions op donderdag 14 november a.s.

De Beurs voor Toptalent Creatieve Industrie is mede mogelijk gemaakt met steun van het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling van de Europese Unie.

mooier als je het vaker draagt. Tijdens mijn opleiding is me vooral geleerd om naar de toekomst te kijken, terwijl ik graag put uit de geschiedenis. Misschien heeft die hang naar historie iets met mijn Chinese afkomst te maken. Ik heb me verdiept in de Qing-dynastie en de Gulden snede. Mijn eindexamencollectie baseerde ik op verhoudingen die voortkwamen uit de Fibonaccireeks waarbij ieder nieuw getal ontstaat uit de optelsom van de twee getallen daarvoor. Ik ben gefascineerd door ordening. Dat zit ook in wushu, de Chinese strijdkunst die ik lang op hoog niveau beoefende. Uit de schoonheid van de vormen en hoe het lichaam beweegt, haal ik veel inspiratie. Naast kleding maak ik ook sieraden. De Haagse juwelier SL Design heeft een serie sieraden voor mij geproduceerd en mijn werk is daar ook te koop. Den Haag is een conservatieve modestad. De signatuur is chic en ingetogen. Klassiek, een beetje als Parijs. Als je het hier kan maken, lukt het overal.”

Ontwerp van Bao Yao Fei met opvallende verhoudingen

allemaal eenlingen, maar het is wel familie. De verschillende collecties zijn in een aantal galeries in Nederland te zien geweest. De interesse voor mijn werk is er. Op den duur hoop ik rond te kunnen komen van mijn ontwerpen, nu heb ik nog een bijbaan als fietsenverkoper. In ateliercomplex De Besturing heb ik een goede en betaalbare werkplek. Met andere meubelontwerpers deel ik de ruimte en de machines. Het is een inspirerende plek. Na een periode van veel exposeren, ga ik nu het atelier in. Ik kan niet wachten om weer aan de slag te gaan.”

Stoel # 12.06.10, gemaakt uit een vlakke plaat

3

actueel<

Vrijdag 21 juni 2013 > Den Haag Centraal

Spuiforum verdeelt socialisten

PvdA-leden willen fractie tot andere koers dwingen Binnen de PvdA groeit de onvrede over de bouw van het Spuiforum. Dertig leden hebben het afdelingsbestuur gevraagd een extra ledenvergadering uit te schrijven om de fractie te dwingen haar standpunt te wijzigingen. Het lokale partijbestuur heeft inmiddels toegezegd dat die vergadering er komt voordat de gemeenteraad het finale besluit neemt. Door Casper Postmaa

Hij is de eenzaamste man binnen de fractie van de PvdA in de Haagse gemeenteraad, maar de achterban van de partij weet hem steeds meer te vinden. Want Gerard Verspuij is het enige fractielid van de PvdA dat zich openlijk verzet tegen het Spuiforum en tot nu tegen heeft gestemd. “Ja, binnen de fractie sta ik alleen. Ik weet dat er meer leden het in gedachten met mij eens zijn, maar het gaat om het stemgedrag. Ik weet wel dat de overgrote meerderheid van de Hagenaars het een slecht plan vinden. De PvdA verspeelt op deze manier zijn geloofwaardigheid”. Een groeiend aantal leden van de PvdA

Gerard Verspuij: “We hebben bibliotheken gesloten omdat er geen geld voor was”. > Foto: Esther Langendam

deelt de mening van Verspuij en heeft het afdelingsbestuur schriftelijk om een bijzondere algemene ledenvergadering gevraagd over het Spuiforum. Veel van hen hebben de petitie van actiegroep ‘Spuiforum, krankjorum!’ getekend. Ook wordt binnen de partij met meer acties gedreigd tegen de nieuwe Spuitheaters. Het lokale bestuur van de PvdA heeft in-

Beslag op bezittingen oud-topman Staal

Vestia gaat toch nog bouwen in Zuid-West Vestia gaat 850 nieuwe woningen bouwen in Zuid-West. De gemeente Den Haag en Vestia zijn overeengekomen dat alsnog een deel van de plannen van de woningcorporatie wordt uitgevoerd. Vestiabestuurder Jacques Thielen en wethouder Marnix Norder (PvdA, stadsontwikkeling en volkshuisvesting) tekenden daartoe een overeenkomst. Tezelfdertijd gaat de strijd tussen oud-topman Erik Staal en Vestia naar een climax. Door Jasper Gramsma

In Moerwijk, Morgenstond en Bouwlust worden de komende tien jaar in totaal 850 nieuwe woningen gebouwd en 250 gerenoveerd. Aanvankelijk wilde Vestia helemaal niet meer investeren vanwege de verslechterde financiële situatie als gevolg van de derivatenkwestie. Voor de herstructurering richten de gemeente en Vestia nu toch samen een Wijkontwikkelingsmaatschappij (WOM) op. Afgesproken is dat de woningcorporatie de woningen levert en de gemeente investeert. Norder is verheugd met de doorbraak: “De bewoners in Den Haag Zuid-West kunnen opgelucht ademhalen. Overal in Nederland zorgen de problemen van Vestia voor stilstand. Door deze afspraken is er in Den Haag ruimte voor nieuwe impulsen”. Naast de WOM tekenden beide partijen ook voor een aantal prestatieafspraken in de periode tot 2023. Zo stoot Vestia maximaal 3.000 woningen af en zijn er afspraken gemaakt over de 34 projecten van de woningcorporatie in de stad. Volgens de wethouder gaan er twee kleine projecten niet door. Voor de overige 32 is naar andere oplossingen gezocht. “Sommige projecten worden alsnog

afgebouwd of worden overgenomen door andere corporaties of beleggers. Er zijn ook projecten omgezet naar kleinschalig opdrachtgeverschap, zoals aan het Isabellaland en de Escamplaan”, aldus Norder. Oud-topman Met de overeenkomst is een juridische strijd tussen de gemeente en Vestia afgewend. Dat geldt niet voor het conflict tussen de woningcorporatie en haar oud-topman Erik Staal. Vestia stelt Staal aansprakelijk voor de schadepost van 1,9 miljard euro die met de redding van de vastgoedmaatschappij gepaard ging. Voor dit bedrag kocht Vestia vorig jaar de risicovolle renteverzekeringen af die onder Staals leiding werden aangegaan. Vanwege een extreem lage rentestand eisten de banken meer onderpand van Vestia voor de derivaten. Hierdoor ontstond bij de woningcorporatie een acuut geldtekort. Om de schade te kunnen verhalen, is beslag gelegd op de bezittingen van Staal waaronder zijn villa op Bonaire en zijn huis in Krimpen aan de Lek, zo bevestigt interim-bestuurder Gerard Erents aan NRC. Ook de pensioenuitkering ter waarde van 3,5 miljoen euro die Staal bij zijn vertrek meekreeg, wordt via een rechtszaak teruggeëist. Vestia stelt dat Staal zijn eigen pensioenregeling onrechtmatig heeft beïnvloed door zijn beleggingsverliezen te laten repareren. Door de toenmalige commissarissen onder ede te laten horen over de gemaakte afspraken rond Staals pensioen, verkent Vestia de kans op een succesvolle bodemprocedure. Eerder deze week was er een zitting in Rotterdam. Er is nog geen uitspraak gedaan in de zaak.

middels een extra vergadering toegezegd, maar nog onbekend is wanneer die wordt gehouden. “In elk geval voor 10 juli als de laatste commissievergadering over het Spuiforum in de raad wordt gehouden”, aldus Arthur Karelse, secretaris van de PvdA-afdeling Den Haag. Op 18 juli stemt de gemeenteraad over de bouw van het theatercomplex voor Nederlands Danstheater, het Residentie Orkest en het Koninklijke Conservatorium. Voorstanders van het plan, dat gedragen wordt door de wethouders Marnix Norder (PvdA, bouwen) en Marjolein de Jong (D66, cultuur), vinden de vervanging van het complex noodzakelijk. “Den Haag verdient zo’n voorziening”, aldus De Jong die denkt dat er groot draagvlak in de stad is voor het Spuiforum. Armoede Verspuij is niet onder de indruk. “In deze tijd met toenemende armoede ga je geen geld uitgeven aan zo’n duur gebouw. Besteed het liever aan woningverbetering, er is op dat gebied veel achterstallig onderhoud in Den Haag. Niet alleen in de oude stadsvernieuwingsgebieden, ook in wij-

ken als Rustenburg-Oostbroek”. Wat Verspuij steekt is dat er wel 65 miljoen euro is gevonden binnen de begroting voor het Spuiforum, terwijl in de stad is bezuinigd op culturele voorzieningen. “We hebben bibliotheken gesloten omdat er geen geld voor was, buurthuizen. Sportaccommodaties kunnen niet worden opgeknapt terwijl het soms om enkele duizenden euro’s gaat. Maar voor het Spuiforum is de gemeente met de stofkam door de begroting gegaan en toen werd opeens 65 miljoen gevonden. Maar dan zijn we er nog niet. Voor het Spuiforum moet Den Haag 120 miljoen lenen, dat geeft jaarlijks negen miljoen aan extra lasten, veertig jaar lang! Dat is onverantwoord”. Maar gelijk hebben, betekent niet gelijk krijgen, weet Verspuij inmiddels. “Het is geen prettige positie, ik zie op tegen de discussie, want de druk op me zal straks toenemen”. Of zijn carrière binnen de PvdA afgelopen is door zijn dissidente standpunt over Spuiforum is volgens Verspuij lang niet zeker. “Er zijn veel partijgenoten die mijn standpunt steunen, maar daar gaat het niet om. Ik vind het een slecht plan. Dus houd ik mijn rug recht”.

David Rietveld geen lijsttrekker GroenLinks Door Jan van der Ven

David Rietveld, de fractievoorzitter van GroenLinks in de gemeenteraad en tevens leider van zijn partij in Den Haag, wordt geen lijsttrekker voor zijn partij. Rietveld (40) wil niet meer terugkeren in de gemeenteraad, omdat hij vreest dat hij teveel op routine gaat draaien. Hij heeft zijn achterban deze week geïnformeerd. Rietveld is wel beschikbaar als wethouder indien zijn partij na de verkiezingen volgend jaar deelneemt aan een coalitie. De nieuwe lijsttrekker voor GroenLinks wordt bijna zeker het raadslid Inge Vianen. Rietveld volgde in het voorjaar van 2012 Heleen Weening op die landelijk voorzitter werd van GroenLinks. Weening werd later meegesleurd in de val van partijleider Jolanda Sap. Rietveld was toen ook lid van het landelijk bestuur. Hij werd dit jaar herkozen en is belast met de interne partijontwikkeling. Rietveld zegt in een toelichting dat zijn besluit geheel los staat van de ontwikkelingen rond de val van Sap. Hij stelt dat zijn besluit louter te maken heeft met zijn afwegingen over zijn rol als raadslid. Het werk als raadslid vraagt volgens hem om ‘gedrevenheid en frisheid’. Rietveld: “Ik merk echter dat ik nu meer op routine draai. Daarom heb ik me de vraag gesteld of ik na deze periode wel de benodigde frisheid heb”. Het werk als raadslid heeft een enorme impact op het gezinsleven, is zijn ervaring. “Mijn oudste zegt nu al wanneer ik wegga: pappa, ga je weer vergaderen?” Rietveld die enkele jaren politicologie studeerde, geldt in de gemeenteraad als een kenner van de gemeentelijke financiën. Hij had, toen hij in 2006 aantrad als raadslid, al snel door dat kennis van de financiën essentieel is. Hoe meer hij zich in de doorgaans saaie en taaie materie verdiepte, des te meer lol kreeg hij erin. En zijn gezag als deskundige op financieel terrein groeide eveneens. De scheidend fractievoorzitter vindt dat volgend jaar de kleinere linkse partijen veel meer als één blok moeten optrekken

David Rietveld. > Foto: PR

tijdens de vorming van een nieuwe coalitie. Hij heeft er spijt van dat dit drie jaar geleden niet gebeurde. Er was toen op papier een linkse meerderheid in de raad van 23 zetels (PvdA, D66, SP, Haagse Stads Partij en GroenLinks). “Formateur Boele Staal sprak toen laatdunkend over een sprokkelcoalitie. Jammer, want het had een goed alternatief kunnen zijn voor de huidige coalitie van PvdA, VVD, D66 en CDA”. Rietveld bepleit dat de progressieve partijen voorafgaand aan de verkiezingen kenbaar maken over welke punten zij het eens zijn. “Dat schept helderheid”. Linkser Op de vraag of Den Haag de laatste jaren groener en linkser is geworden, antwoordt hij zonder aarzelen ontkennend. Veel groen is verloren gegaan, aldus de GroenLinkser, als gevolg van talloze bestemmingsplannen waarin groen werd opgeofferd. Linkser is Den Haag volgens hem evenmin geworden. Hij legt uit: “We hebben gezien dat wanneer de PvdA de grootste is, dit niet de garantie is voor het beloofde sterke en sociale beleid. De PvdA werkt nu mee aan de uitvoering van wensen van de VVD”. Het zou niet slecht zijn indien de PvdA een keer in de oppositie komt. “Vergeet niet dat de socialisten al bijna honderd jaar in het college zitten. Dan vervagen idealen, het wordt een bestuurderspartij".

Nieuwe laadpalen elektrische auto Wethouder Rabin Baldewsingh (PvdA, duurzaamheid) heeft namens de gemeente een contract getekend voor de plaatsing van 300 nieuwe laadpalen voor elektrische auto’s. De eerste palen worden deze week geplaatst. Ze zijn bedoeld voor particulieren en bedrijven die geen oplaadpunt op hun eigen terrein kunnen plaatsen. In 2012 zijn er al 46 openbare laadpunten geplaatst. Met deze maatregel wil de gemeente het elektrisch vervoer verder stimuleren, zodat de luchtkwaliteit verbetert. Aannemer BAM installeert en onderhoudt de palen, The New Motion is verantwoordelijk voor de verrekening van de laadkosten.

Sloopregeling voor oude auto’s Particulieren en bedrijven in Den Haag kunnen vanaf 1 juli subsidie aanvragen voor de sloop van een oude auto of vervanging door een schoner voertuig. De nieuwe sloopregeling richt zich op benzineauto’s van voor 1991 en dieselauto’s van voor 2005. Deze stoten namelijk relatief veel vervuilende stikstofoxiden uit. De sloopregeling loopt tot en met 31 maart 2014 of korter als het beschikbare bedrag van 1,5 miljoen euro voor die datum op is. Wie een schonere auto terugkoopt kan meer subsidie krijgen dan wie alleen een auto laat slopen. Het subsidiebedrag kan hierdoor oplopen tot 3.500 euro. Tijdens een eerdere sloopregeling uit de periode 2008-2010 werden ongeveer 6.000 auto’s van de weg gehaald.

Manifestatie over humanisme Ter gelegenheid van Wereld Humanisme Dag heeft op zaterdag 22 juni de eerste Humane Manifestatie plaats in het Nutshuis. Een groot aantal landelijke en lokale humanistische organisaties presenteert zich daar met sprekers en miniworkshops om het begrip meer bekendheid te geven. Volgens de landelijke Humanistische Alliantie heeft de humanistische beweging een imagoprobleem en werkt de term drempelverhogend. Eén van de sprekers is voormalig PvdA-wethouder Constant Martini, die momenteel voorzitter is van de Humanistische Stichting Beschut- en Groepswonen. Het volledige programma is te vinden op www.humaanhaaglanden.nl.

Hoge Raad alsnog goedgekeurd De bouw van het nieuwe onderkomen van de Hoge Raad aan het Korte Voorhout kan van start. De Raad van State gaf afgelopen week zijn goedkeuring aan het gerepareerde bestemmingsplan dat de bouw mogelijk maakt. Eind januari besliste de Raad nog dat het plan op onderdelen moest worden aangescherpt. Bouwdetails in het plan waren onvoldoende geregeld in de planvoorschriften. Die gebreken zijn vlot door de gemeente hersteld. Het project op de plek van de voormalige Franse ambassade en het naastgelegen verzekeringskantoor werd eerder bij de Raad bestreden door onder meer de Bond Heemschut en de Vrienden van Den Haag. Het gebouw zou te massaal worden. Dat bezwaar werd eind januari al door de Raad verworpen. De gemeente wilde juist een groot gebouw hebben als imposante entree van de chique binnenstad. Die entree komt er na de sloop van de ambassade en het verzekeringskantoor.

4>varia

Den Haag Centraal > Vrijdag 21 juni 2013

stadsmens

‘Donker&Blond’: lunchroom en bridgecafé onder één dak Kijk naar Annemieke Poort en Reini Smit en je weet waarom hun etablissement ‘Donker&Blond’ heet. Behalve de naam is ook het concept bijzonder van de zaak die enige maanden geleden is geopend in de Javastraat. Overdag is ‘Donker&Blond’ lunchroom, een paar avonden in de week bridgecafé. De uitbaatsters popelen om hun activiteiten uit te breiden. “We zouden het leuk vinden als mensen hier overdag ook komen bridgen, schaken, backgammonnen of een ander spel spelen. Ons souterrain is daar perfect voor. Het gaat daarbij dan vooral om de gezelligheid”. Inmiddels is al ingevoerd dat op de laatste zondag van de maand livemuziek klinkt in ‘Donker&Blond’. Op zondag 30 juni speelt een jazzband. Ze kennen elkaar van het bridgen. Reini Smit groeide op met dat spel. “Mijn ouders gaven bridgeles aan huis. Als meisje van tien bracht ik koffie en thee. Je hoort dan het één en ander en als kind pik je het snel op; eigenlijk leer je het vanzelf”. Annemieke Poort ontdekte het spel pas zo’n zes jaar geleden. “Ik had een cursus gevolgd en ben meteen verslaafd geraakt. Ik speelde drie avonden op een club en de

is verplicht om elke week te komen, wat niet gebruikelijk is. Als je bij een club start, is die verplichting er vaak wel. Dat weerhoudt veel mensen ervan om zich aan te sluiten bij een vereniging; het ledental loopt daardoor terug bij bridgeclubs. Bovendien is internetbridge een grote concurrent. Dat willen wij doorbreken”.

Annemieke Poort (links) en Reini Smit: ‘Door het concept spreiden we het risico’. >Foto Eveline van Egdom

andere avonden op de computer”. Ervaren bridgers van naam, zoals wijlen Berry Westra senior, hadden al snel door dat zij talentvol is. Het kaartspel staat tegenwoordig op een laag pitje. Tot vier uur ’s middags runnen zij hun lunchroom en drie avonden verzorgen zij voor de bridgers de horeca. In ‘Donker&Blond’ speelt op dinsdagavond de JAVAclub en op donderdagavond B.C. het Buitenhof,

beide clubs zijn aangesloten bij de Nederlandse Bridge Bond. Lachend: “De vrijdagvond noemen we de ‘zoete invalbridge’. Iedereen kan dan komen bridgen”. De JAVAclub omschrijft Annemieke Poort als ‘heel laagdrempelig’. “Daarin spelen beginnende bridgers en mensen die anders meer thuisspelers zijn. Iedereen die zich aanmeldt, mag meespelen. Er is hier ook een leraar die opleidt en niemand

Siersmederij B.C. het Buitenhof, een besloten club waarvan de twee lid zijn, gaf min of meer de aanzet tot ‘Donker&Blond’. De uitbaatster van ‘De Marina’, een bridgelegenheid op Scheveningen, ging stoppen. De vereniging moest op zoek naar een nieuwe plek. Voor Reini Smit (45), die de studies bedrijfskunde en management afrondde en in de ICT werkte, werd dat hét moment voor een nieuwe start. Zo ook voor Annemieke Poort (38), die de middelbare hotelschool volgde, bij een aantal bedrijven en instellingen onder meer directiesecretaresse was en daarnaast vaak in de horeca werkte. De twee hadden al lang de wens iets voor zichzelf te beginnen: Reini had plannen voor een ijssalon, Annemieke voor een kroeg. Het vertrek van B.C. het Buitenhof uit Scheve-

ningen gaf de doorslag om samen een lunchroom/bridgecafé te openen. Een vroegere siersmederij in de Javastraat bleek de ideale locatie. Ze kunnen inmiddels rekenen op vaste klanten in hun lunchroom en via mond-tot-mond reclame groeit deze groep. Op de bridgeavonden verandert de entourage. Er komen kleden en bridgeboards op de tafels, op bijzettafeltjes is plek voor drankjes. De service is al uitgebreid. “Want”, zegt Annemieke Poort, “tegen een klein prijsje serveren we nu ook op dinsdag- en vrijdagavond een daghap voor bridgers, en voor andere geïnteresseerden”. Beiden hebben trouwens geïnvesteerd in hun onderneming. Reini Smit: “Tegen ons is wel gezegd: ‘Hoe durven jullie in deze tijd’. Maar door het concept spreiden we het risico. En plezier hebben in het werk vinden wij allebei belangrijker dan een hoog salaris of de zekerheid van een vaste baan”. Joke Korving ‘Donker&Blond’, Javastraat 142, van zondag tot en met vrijdag geopend. Informatie: www.donkerenblond.nl


Ontdek Brasserie Brut Bubbles & Bites; een brasserie op zijn Haags ! Chefkok Sido de Brabander staat aan het roer in het nieuwe restaurant van Crowne Plaza Den Haag – Promenade. Geniet van een breed assortiment Bubbles in combinatie met diverse Bites. De bites bieden u de gelegenheid om 6 of 7 kleine gerechten te proeven en te combineren met glazen Bubbles uit alle windstreken! Uiteraard kunt u bij ons ook terecht voor een snelle lunch of gezellige borrel!

Salade met geitenkaas, rucolapesto en notendressing (4 personen) Ingredienten: 4 stuks

Pesto: 125 gr 40 gr 50 gr 100 ml 50 ml Zout/peper

crottin de chavignol(geitenkaasje) gemengde sla gedroogde tomaten macadamia noten gezouten rucola parmezaanse kaas pijnboompitjes zonnebloemolie olijfolie

Dressing: ½ st 1 dl 1 dl 0.3 dl 160 gr 0.3 dl

eidooier olijfolie notenolie (hazelnoot of walnoot) sherryazijn frambozenazijn appelsap Honing & Mosterd

Bereidingswijze: Een heerlijke salade voor de zomeravonden of als frisse maaltijdsalade voor de lunch! De pesto: Draai in de keukenmachine als eerst een pesto van alle ingredienten, voor de pesto. Alle ingredienten kunnen tegelijkertijd in de machine. Vervolgens kan de pesto op smaak worden gebracht met peper en zout. De dressing: dressing, doe de dooier, mosterd de azijnen en de appelsap in een keukenmachine of in een mengkom en maak de dressing met een staafmixer. Giet vervolgens langzaam de beiden olieen erbij, tot de dressing begint te binden. Maak de dressing af op smaak met de honing, peper en zout. De salade: Maak een mooie salade, beginnend met de sla, daarop de tomaatjes en de macadamianootjes verdeeld (aantal naar keuze). Vervolgens dient de crottin op een bord met bakpapier even in de over gezet te worden, 8 minuten op 160 gr C. De salade kan dan afgemaakt worden met de notendressing, de pesto en als laatste de warme geitenkaas. U kunt de salade uiteraard uitbreiden met bijvoorbeeld komkommer, verse tomaat, gepofte paprika, pijnboompitje of croutons. Een glas witte wijn hoort er uiteraard ook bij!

...hebben ruimte voor nieuwe patiënten bij zowel de tandarts en/of de mondhygiëniste! Het team op de Ieplaan en het Rijswijkseplein bieden tandheelkundige zorg variërend van reguliere tandheelkundige behandelingen tot prothetische behandelingen zoals het plaatsen van gebitsprothesen. Graag verwelkomen wij u op de Ieplaan 2 of het Rijswijkseplein 56 te Den Haag. Loopt u gerust eens binnen voor informatie of om u in te schrijven als patiënt. Voor afspraken kunt u contact opnemen met ons centrale afsprakenbureau op het gratis nummer 0800 633 46 28

Ieplaan ook op maandagavond geopend !

w w w . m e d i m o n d z o r g . n l

5

actueel<


Lange neus naar Koorenhuis en gemeente

Docenten richten muziekacademie op Over enkele maanden is Den Haag een muziekschool rijker. De behoefte daaraan is de laatste tijd aantoonbaar gegroeid nadat de gemeente besloot het Koorenhuis, het centrum voor kunstbeoefening door amateurs, te ontmantelen. Een groot aantal muziekdocenten, ervan overtuigd dat het muziekonderwijs in deze stad op het spel staat, besloot een alternatief te bieden. Door Aad van der Ven

Voorlopig hebben zich al veertig leraren aangesloten bij de Muziekacademie Den Haag, een nieuwe organisatie die vanaf september a.s. lessen aanbiedt voor bespelers van vrijwel alle gebruikelijke muziekinstrumenten. De meeste docenten brengen hun exKoorenhuis-leerlingen mee. Maria Lewanski, initiatiefnemer en directeur, schat dat het er in dit stadium circa zevenhonderd zijn. De locatie van de Muziekacademie Den Haag, die inmiddels gesteund wordt door een bestuur, is nog niet vastgesteld. Voor de open dag die a.s. zaterdag van 11.00 tot 15.00 uur aansluitend bij het Festival Classique wordt gehouden, kan men beschikken over het Berlage-gebouw op de hoek van de Raamweg en de Groenhovenstraat. Via een belangeloos optredende makelaar hoopt de muziekacademie zich daar definitief te kunnen vestigen, maar doordat diverse partijen daarbij betrokken zijn, is dat nog onzeker. De gemeente ging er vanuit dat de docenten van het Koorenhuis na hun collectieve ontslag als zzp’er hun diensten zouden aanbieden. “Maar daarvoor voelden zij niets”, zegt Maria Lewanski, die behalve als directeur ook als viooldocente aan het nieuwe instituut verbonden is. Zij werd in Canada geboren, studeerde en werkte als lerares en uitvoerend musicus in Frankrijk en woont sinds 1992 in Nederland. Daar speelde zij in RBO Sinfonia, werd zij directeur van de Stichting Educatieve Orkest Projecten en trad zij als viooldocente in dienst van het Koorenhuis. Haar initiatief om zelfstandig verder

Contrabasles met als docent Mihai Scarlat. >Foto: Muziekacademie Den Haag

te gaan na de ontmanteling van het Haagse centrum voor amateurs kreeg bij haar collega’s onmiddellijk bijval. De samenwerking binnen en buiten de eigen kring verloopt uitstekend. Maar de huisvesting is nog een probleem. “Het Koorenhuis is in de nieuwe opzet een instelling die ruimtes

verhuurt tegen markconforme prijzen. Die zijn te hoog voor ons”, aldus Maria Lewanski. “Wij hebben geprobeerd een regeling te treffen maar dat heeft men tegengehouden, ook omdat de gemeente dat niet wil”. Naast de circa veertig ex-Koorenhuisdocenten die zich bij de Muziekacade-

mie Den Haag hebben aangesloten zijn er nog voortdurend musici die solliciteren. Maar voor meer leraren is nog geen plaats zolang het totale aantal leerlingen dat in september begint niet vaststaat. Het nieuwe instituut kondigt aan te gaan samenwerken met onder meer het Hofstads Jeugdorkest en zowel Ne-

derlandse als buitenlandse musici uit te nodigen een masterclass te geven. Ook leeft de wens buiten de eigen locatie op te treden door bijvoorbeeld betrokken te worden bij de buitenschoolse opvang. De bedoeling is tijdens de open dag aanstaande zaterdag een breed scala aan mogelijkheden te etaleren.

Revis geeft startschot voor ‘prijzenregen’

PvdA krijgt strooigoed voor steun Spuiforum Door Jan van der Ven

Met man en macht worden de twijfelaars in de PvdA-fractie dezer dagen bewerkt om zich straks vooral voor de komst van het Spuiforum uit te spreken. En twijfelaars zijn er, het betreft de fractieleden van allochtone afkomst, die het eigenlijk maar niets vinden, zo’n cultureel paleis dat toch vooral bedoeld is voor het niet-allochtone deel van de Haagse bevolking. Wat heeft de bewoner van Laak, de Schilderswijk of pakweg Transvaal eraan? De massage van de twijfelaars is van essentieel belang voor de bouwplannen, die uitdagend worden gedragen door PvdA-wethouder Marnix Norder. Dat bleek vorige week nog eens tijdens de presentatie van het collegebesluit. “Het is een mooie dag voor Den Haag, een mooie dag voor heel Nederland”, zei de wethouder. Het is de bedoeling dat het besluit over de bouw van het forum voor het zomerreces wordt genomen. Een breed gedragen besluit zal het niet worden, want alleen de coalitiefracties PvdA, VVD, D66 en CDA zullen instemmen. De rest van de gemeenteraad wijst de

bouwplannen af. Dat bleek vorige week donderdagavond nog eens. Koud vijf uur nadat een glunderende wethouder Norder (met in zijn kielzog D66-wethouder De Jong) zijn plannen had gepresenteerd, kreeg hij in de gemeenteraad een motie van afkeuring aan zijn broek, ingediend door de fractie van GroenLinks en gesteund door de voltallige oppositie. Waarmee in feite de toon voor de debatten over het Spuiforum was gezet. Aanleiding voor het politieke rumoer van die avond was een persconferentie die Norder woensdag had belegd, dus een dag voordat hij de bouwplannen voor het Spuiforum presenteerde. Tijdens die persconferentie van woensdag ontvouwde Norder zijn visie voor het Wijnhavenkwartier, waar het Spuiforum gebouwd moet gaan worden. Er komen hele mooie steentjes en doorsteken naar de Rivierenbuurt. Zodat die buurt er niet meer zo geïsoleerd bij ligt. Enkele uren eerder op die woensdag had Norder tijdens een commissievergadering echter gezwegen over deze gebiedsvisie, nadat hij daarover was aangesproken door GroenLinks-raadslid Inge Vianen. Vandaar de opwinding

donderdagavond tijdens de vergadering van de gemeenteraad waarin Vianen Norder op het matje riep. Armen De motie van afkeuring van GroenLinks werd verworpen. De vier coalitiefracties stemden zoals gezegd tegen, ook de PvdA-fractieleden die twijfelen over de noodzaak van het Spuiforum. De twijfelaars hebben zich zodoende stevig in de armen van de coalitie geworpen. De breuklijn in de gemeenteraad is na de stemming van vorige week daardoor zichtbaar geworden: de voltallige oppositie tegen de coalitiepartijen, inclusief de twijfelaars in de PvdA-fractie. Het lospeuteren van de aarzelende PvdA’ers lijkt daardoor ondoenlijk geworden. Een half jaar geleden stemden ze, weliswaar met bezwaard gemoed, voor de komst van het Spuiforum. Er was toen welgeteld één tegenstemmer, de PvdA’ er Gerard Verspuij. Dit beeld zal zich waarschijnlijk gaan herhalen. Maar om echt zeker te zijn dat het Spuiforum-plan voor de zomer daadwerkelijk de eindstreep haalt, wordt alles uit de kast gehaald. Dat bleek deze week weer eens toen de PvdA-fractie met

veel vertoon van macht zich presenteerde tijdens een commissievergadering waarin Wijsmuller van de Haagse Stads Partij trachtte meer tijd te krijgen om te stapels documenten door te spitten. Wijsmuller vond het ondoenlijk om in slechts enkele dagen tijd alle ingewikkelde facetten van de bouwplannen te doorgronden. De zware delegatie van de PvdA-fractie zorgde ervoor dat Wijsmuller geen voet aan de grond kreeg, er wordt niet getornd aan het draaiboek, want vertraging kan tot gevolg hebben dat het Spuiforum onderdeel gaat worden van de naderende verkiezingscampagne. Dat moet voorkomen worden. Facelift Niet alleen de twijfelaars in de PvdAfractie moeten worden behaagd, het sociale gezicht van de PvdA kan wel een grondige facelift gebruiken. Want de socialisten realiseren zich terdege dat met steun aan het Spuiforum het sociale imago van de partij danig wordt aangetast. Daarom wordt er volgende week donderdag, als de gemeenteraad spreekt over de bestemming van een meevaller van tientallen miljoenen euro’s, ruim-

hartig met geld richting PvdA gesmeten. Strooigoed voor de socialisten. Meer geld voor de aanpak van jeugdwerkloosheid? Tien miljoen kunnen ze krijgen. Meer geld voor het bevorderen van de leefbaarheid? Geen probleem, kunnen ze krijgen. Wethouder Revis van financiën gaf woensdagmiddag het startschot voor deze prijzenregen. Dit jaar komt er 20 miljoen euro extra beschikbaar voor investeringen in de leefbaarheid van wijken en de stedelijke economie.


100 jaar Vredespaleis

Cantamus Alati 18 september 2013 Misa por la Paz y la Justicia Ariel Ramírez

P R O J E C T KO O R L E D E N G E ZO C H T Vooral TENOREN en BASSEN Repetities 29 juni, 5, 12, 19 juli, 6, 7, 13 september. Kosten: € 50,-. Informatie en aanmelden: w w w . c a n t a m u s a l a t i . n l

6>Varia


terugblik

foto’s uit het haags gemeentearchief

Het elektrische dienstmeisje

“Mw. G., Prins Hendrikstraat te Den Haag zoekt per direct een goed dienstmeisje voor dag en nacht. Huisknecht aanwezig”. Of “Dienstmeisje gevraagd of flink meisje gevraagd, maar niet jonger dan 16 jaar, goede verdiensten geboden”. Dit soort advertenties stonden vroeger vrijwel

Ons dienstmeisje komt uit het stopcontact dagelijks in de krant. Meisjes die na de lagere school direct aan het werk moesten, konden bijna altijd aan de slag als dienstmeisje, in ieder geval tot aan het begin van de jaren zestig. Vanaf die tijd kon de huisvrouw het werk steeds vaker alleen af. Door de toenemende welvaart konden steeds meer huishoudens het zich veroorloven elektrische hulpmiddelen aan te schaffen, die het huishouden aanzienlijk lichter maakten. Het gebruik van deze apparaten was een trend die al aan het begin van de twintigste eeuw was ingezet. Eerst aarzelend, want die nieuwe

apparaten waren toch best vreemd en elektrische stroom vonden veel huisvrouwen eng. Daarbij kwam dat elektriciteit nog lang niet in elk huis beschikbaar was. Naarmate het aantal gebruikers van stroom toenam, werden er ook meer voorwerpen uitgevonden die het huishouden een stuk eenvoudiger maakten. Neem bijvoorbeeld de nieuwe apparaten ter verlichting van de wasdag. Tot ver na de oorlog nam het doen van de was al gauw een dag in beslag. De huismoeders moesten grote hoeveelheden water koken en vervolgens met de hand de was doen. Daarna moest de natte was natuurlijk drogen en dan nog gestreken worden. Dit was een zware en tijdrovende klus en het was niet verwonderlijk dat met name de dames uit de betere standen een hulp in de huishouding hadden. Maar door de komst van de elektrische wasmachine en de centrifuge werd de was doen een eenvoudigere klus. Of wat te denken van het stofvrij maken van de vloerkleden, dat was toch ook een heel ritueel: de kleden oprollen en naar buiten brengen, vervolgens flink met de mattenklopper te keer gaan en daarna alle kleden weer naar binnen brengen. Ook de stofzuiger was welkom in de huishouding. Op

Drie jongens in een ‘rijdende stofzuiger’ (reclameobject van Electrolux) omstreeks 1924. >Foto: Haags Gemeentearchief

de foto zien we drie jongens in de Haagse Twentstraat in een ‘rijdende stofzuiger’ zitten. Het voertuig is een reclamemodel-stofzuiger van de Zweedse firma Electrolux. Het is een vergroot model van de eerste Electrolux sledestofzuiger uit 1924. Het huishouden werd door al deze apparaten een stuk eenvoudiger of zoals de Haagsche Courant op 17 december 1962 schreef na een bezoek te hebben gebracht aan de nieuwe showroom

van Caminada aan de Plaats: “…zult u versteld staan hoe ver het dienstmeisje al verleden tijd is en hoeveel vervelende karweitjes zijn gepromoveerd tot handelingen die in een handomdraai kunnen worden verricht”. “Ons dienstmeisje komt uit het stopcontact”, zo kopte het betreffende artikel ook nog. Gek genoeg is het ondanks al die apparaten die wij nu tot onze beschikking hebben toch niet minder druk in het huishouden

geworden, en bestaan in veel gezinnen de dienstmeisjes nog steeds. Alleen noemen we ze nu werksters of hulpen in de huishouding. Per slot van rekening moet er toch iemand zijn die de wasmachine leeghaalt of de stofzuiger door het huis trekt. Dat gaat nog steeds niet vanzelf. Hans Zwaanswijk www.gemeentearchief.denhaag.nl


FESTIVALINFO 0900 40 40 200 (20 ct p/m)

REISINFO 0900 9292 (70 ct p/m)

Hoofdsponsors

Sinéad O’Connor • Dexys • Handsome Poets • Bob Geldof • De Kraaien • The Kik • Hoffmaestro • Barry Hay & the Flying V Formation • Noisettes • Jo Harman • SKIP&DIE • Soul Sister Dance Revolution • Robin Brock • Urban Heroes & Special Guests • Monomyth • Supra Naturals • UnseeN PerceptioN • Bombilate • en de winnaars van GBOB en Your Stage

Beleef Parkpop exclusief on stage in de Luxury Lounge! Check www.parkpop.nl

7

actueel<


Mr. Wackie Eysten, twintig jaar toezichthouder conservatorium:

‘Plannen voor Spuiforum resultaat van tunnelvisie’ Door Jan van der Ven

Mr. Wackie Eysten knipperde met zijn ogen toen hij onlangs in een brief van het Koninklijk Conservatorium las dat het conservatorium het straks, in het nieuwe Spuitheater, moet stellen zonder collegezaal. Een conservatorium zonder collegezaal is als een bibliotheek zonder boeken. De Haagse oud-advocaat heeft er dan ook geen goed woord voor over. Dat de studenten straks moeten uitwijken naar het Filmhuis kan er bij hem niet in. Want bij een conservatorium hoort nu eenmaal een collegezaal, vindt hij. De 73-jarige Wackie Eysten weet waar hij over spreekt. Hij was niet alleen tot zijn 65-ste een drukbezet advocaat maar tevens een aantal jaren deken van de Nederlandse Orde van Advocaten. In zijn schaarse vrije tijd genoot hij van het culturele leven van Den Haag, vooral van muziek. In 1975 besloot hij gehoor te geven aan het verzoek lid te worden van de Commissie van advies en bijstand van het Koninklijk Conservatorium. Niet veel later werd hij ook nog lid van het bestuur van het Residentie Orkest. Deze functies bekleedde hij gedurende respectievelijk twintig en twaalf jaar. “Ik sta er nu pas bij stil, hoe lang ik die beide functies had”, zegt de oud-advocaat. De plannen voor het Spuiforum legt hij daarom langs de historische meetlat. Zijn conclusie luidt: “We hebben hier te maken met een prestige-project waarin alle nadelen worden omgebogen tot voordelen. Ik denk eerder dat we hier te maken hebben met tunnelvisie”. Lange tijd aarzelde hij of hij met zijn kritiek naar buiten zou komen. Hij tekende wel de protestwebsite Spuiforum? Krankjorum! Het gebrom van mede-cultuurliefhebbers aan de vaste borreltafel van kunstenaarssociëteit Pulchri bracht hem er uiteindelijk toe met zijn kritiek naar buiten te komen. Hij moest nog een andere hindernis overwinnen, want Wackie Eysten is sinds een aantal jaren lid van D66, de partij die vurig ijvert voor de komst van het Spuitheater. Zijn kritiek weegt echter zwaarder dan zijn politieke voorkeur. De welwillende houding van de directie van het conservatorium ten aanzien van het Spuiforum ontgaat hem. Vooral om-

dat naast het verdwijnen van de collegezaal ook genoegen wordt genomen met het schrappen van de opera- en balletzaal. Dat de Kees van Baarenzaal verdwijnt doet hem pijn. Wackie Eysten was erbij toen in 1980 toenmalig koningin Beatrix met een welluidende gongslag het complex aan de Juliana van Stolberglaan opende, inclusief de Kees van Baarenzaal. Het is een speciaal geconstrueerde theaterzaal, met goede zichtlijnen, genoemd naar voormalig directeur Van Baaren. Wackie Eysten noemt het verdwijnen van die zaal onbegrijpelijk, evenals het al-

tijen meedachten over de financiering van de projecten, ook toen was sprake van fikse overheidstekorten. De betrokkenheid kwam vooral tot uiting in de spontane acties om particulier geld bij elkaar te krijgen. Wackie Eysten: “De bank Van Lanschot betaalde mee, Philips betaalde, er werden benefiet-concerten gegeven, ikzelf was commissaris bij Texaco en zorgde dat het bedrijf meebetaalde. Er was kortom bij iedereen een enorme wil het voor elkaar te boksen. Er was sprake van een golf van enthousiasme”. En hoe gaat het nu? Wackie Eysten zegt:

Mr. Wackie Eysten. > Foto: Evelyn Klein Haneveld

ternatief dat de leiding van het conservatorium in gedachten heeft. Wackie Eysten zegt: “Het alternatief dat directeur Henk van der Meulen van het conservatorium schetst is een lappendeken: de grote concertzaal van het Spuiforum, de Nieuwe Kerk, het Theater aan het Spui en de Boskantkerk noemt hij ‘compensatie’ voor de straks ontbrekende ruimtes. Het woord zegt het al.” De Haagse advocaat was er eveneens bij toen in de jaren zeventig de Haagse muziekwereld de schouders zette onder de komst van de dr Anton Philipszaal en het Lucent Danstheater. Het grote verschil met de voorgenomen bouw van het Spuiforum is dat indertijd alle betrokken par-

“Nu zegt de gemeente: gooi maar tegen de grond, we trekken de knip en bouwen er iets nieuws voor 180 miljoen”. De gulheid van de gemeente bevreemdt hem. “Hoe kan dat nu? Eerst is De Regentes gesloten, bibliotheken moesten dicht, overal is ontzettend op cultuur bezuinigd. En nu? Nu wordt ineens 180 miljoen voor een cultuurpaleis uitgetrokken”. Hond Het argument van burgemeester Van Aartsen, een verklaard voorstander van de komst van het Spuiforum, dat het forum met niet taalgebonden kunst nodig is voor Den Haag, verwijst Wackie Eysten naar de prullenbak. “Ik was ooit voorzitter van de

stichting Kamermuziek. We wilden de internationale sector in Den Haag erbij betrekken en nodigden daarom ambassadeurs uit. Overal werden flyers uitgedeeld. Het ging toen dus ook al om niet taalgebonden kunst. En het resultaat? Er kwam geen hond uit die wereld op af”. Het argument van Van Aartsen dat in de crisistijd een mooi Gemeentemuseum werd neergezet, noemt Wackie Eysten ‘eigenlijk te zot voor woorden’. Hij vervolgt: “Alsof dus juist in crisistijd, zoals nu het geval is, mooie gebouwen moeten worden neergezet”. Hij waarschuwt nadrukkelijk voor teveel optimisme over de tijdelijke behuizing aan het Zuiderstrand (‘Die zeecontainer’). Hier spreekt de man die twintig jaar toezicht had op het conservatorium en het Residentie Orkest: “Ik begreep dat er gerepeteerd moet worden in een loods op het terrein van Norfolk. Maar het gaat hier over twee verschillende eenheden”. Hij legt uit: “Je moet repeteren in dezelfde zaal als waar later gespeeld wordt. Op twee locaties werken is niet goed, want de akoestiek van een aangepaste loods heeft nooit dezelfde akoestiek als een concertzaal. Hoe tijdelijk die ook is”. Groentehal Hij herinnert zich het gedoe indertijd rond de repetities van het Residentie Orkest in de Prins Willem Alexander Zaal in het toenmalige Congresgebouw. “Er kon toen in die zaal, die ook voor congressen en dergelijke gebruikt werd, niet altijd gerepeteerd worden. De musici moesten daarom uitwijken naar een groentehal in het Westland, of soms naar een lege aula ergens in de stad. Het effect ervan was hetzelfde als nu met de zeecontainer en de loods voor de repetities: de akoestiek kwam nergens overeen met die van PWAzaal. Het RO wordt bovendien toch al zo gekortwiekt dat het niet meer aan het grote symfonische repertoire toekomt. Dat is demotiverend voor de musici”. Er moet hem over de tijdelijke locatie aan het Zuiderstrand nog een constatering van het hart. “De kans is groot dat een deel van het vaste publiek straks afhaakt omdat het Zuiderstrand niet centraal genoeg ligt. Met als gevaar dat je straks in het Spuiforum nog legere zalen krijgt”.

Uitfestival verder opgetuigd

Culturele krachten gebundeld in ‘De 48 uur van Den Haag’ Alleen een Uitfestival is in deze tijd niet meer voldoende, ook al is het met de 41ste editie de oudste uitmarkt van Nederland. Een Uitfestival voorafgegaan door een Haagse Museumnacht werkte de afgelopen jaren al beter en dit jaar moet het van vrijdagmiddag 6 tot zondagavond 8 september in de hele Hofstad gonzen van de activiteiten. De krachten van het Uitfestival en de Museumnacht worden gebundeld met de Art & Fashion Dagen op het Noordeinde, de Haagse Grachtenpracht, het Embassy Festival en zelfs de Haagse Hotelnacht. Het horecagebied Grote Markt wordt het epicentrum van alle activiteiten. Want de organisatoren zijn op zoek naar een nieuw en jong publiek. Hans Buurman, adjunct-directeur van het Haags Gemeentemuseum, en Cees Debets, baas van het Theater aan het Spui hebben de koppen bij elkaar gestoken om te kijken hoe de musea in de stad en de Haagse theaterwereld zich aan het begin

van het culturele seizoen 2013-2014 gezamenlijk kunnen presenteren op een manier die geen mens kan ontgaan. Initiatiefnemers Buurman en Debets zien de eerste editie van ‘De 48 uur van Den Haag’ als een proefversie om zoveel mogelijk mensen met de culturele smaken van Den Haag kennis te laten maken. Noem dit de 0-editie, laat Debets horen. In 2014 gaan we echt alles doen wat we in ons hoofd hebben. Daar hoort dan bijvoorbeeld ook nog ‘De nacht van het korte stuk’ in de Koninklijke Schouwburg bij; daarvoor was het nu te kort dag. We realiseren dit jaar ongeveer zestig procent van wat we allemaal willen, aldus Buurman. Hij droomt nu al van een groei naar ‘De 57 uur van Den Haag’: een lang weekeinde cultuurinstellingen, horeca en bedrijven in Den Haag zullen profiteren. Het is niet voor het eerst dat de Haagse museumwereld en het theaterleven de handen ineen slaan. Halverwege de jaren tachtig sloten de toenmalig waarnemend

directeur van het Gemeentemuseum Henk Overduin (1988) en artistiek leider van de Haagse Comedie Eddy Habbema een soortgelijk monsterverbond. De bedoeling was om het complete Haagse kunstleven een tegenhanger van het uit Den Haag vertrokken Holland Festival te laten bieden. De samenwerking tussen kunstinstellingen was in die tijd echter een moeilijk verhaal; iedereen zat op zijn eigen eilandje en de plannen stierven een vroegtijdige dood. Boottochten Nu staat echter iedereen te trappelen om mee te doen. Choreografe en theatermaker Lonneke van Leth bijvoorbeeld, die vorig jaar haar eerste editie van Haagse Grachtenpracht maakte, sluit nu dolgraag aan op 6 en 7 september met haar theater op het water. De boottochten met hapjes langs een reeks dramatische situaties op de wal, onder en op bruggen zijn al voor 65% volgeboekt (terwijl er twee keer zo-

veel boten door De Ooievaart worden ingezet als vorig jaar), maar Lonneke van Leth ziet de meerwaarde van gebundelde krachten. Dat geldt ook voor evenementenorganisator Arthur Pronk van het bureau Prooost, die in hetzelfde weekeinde op het Lange Voorhout een evenement organiseert met muzikale presentaties verzorgd door tal van ambassades. En natuurlijk de Noordeinde met de Hoogstraat en de Plaats, die langs een 1000 meter lange oranje loper het beste laten zien van dit winkelgebied op de terreinen kunst, mode en eten. Herbert Boerendonk, verantwoordelijk voor de uitvoering van het Haags Uitfestival, heeft er een goed gevoel bij. Hij kent alle facetten van de Haagse uitmarkt, die zich niet alleen op het Voorhout maar ook op het Spuiplein afspeelt, maar ziet nu onder de noemer van ‘De 48 uur van Den Haag’ een hoeveelheid nevenactiviteiten aanhaken die de oudste uitmarkt nieuwe glans kunnen geven.

verreck

Hoop dope

Het was natuurlijk te verwachten, maar het rapport van de commissieSorgdrager over dopinggebruik in de wielersport heeft een lawine aan nieuwe onthullingen in gang gezet. Het gebruik van stimulerende middelen heeft zich, zo blijkt nu, de afgelopen decennia niet beperkt tot de wielrenners. Zo is het rapport van de commissie-Nijpels over prestatiebevorderende middelen in de politiek op het Binnenhof ingeslagen als een bom. ‘We wisten natuurlijk wel dat er geslikt werd’, zegt politiek commentator Frits Wester, ‘slikken hoort bij de politiek, maar dat het op zo grote schaal gebeurde heeft zelfs mij als insider verbijsterd. Maar ik snap nu wel waar Diederik Samsom zijn energie vandaan haalt’. Opmerkelijk is dat niet alleen usual suspects uit VVD, D’66 en Groen Links zijn ontmaskerd, maar dat ook analyse van de SGP-pepermunten ongehoorde feiten aan het licht bracht. Ook hier heeft Wester een verklaring voor: ‘Ze zitten met weinig mensen in de fractie, ze moeten namens God het hele land runnen, dat is uitputtend en dan grijp je naar de middelen. Ik weet dat ze het nog een tijdje op vijf broden en twee vissen hebben geprobeerd, maar later zijn ze helemaal op de wijn overgestapt’. Dat bracht, volgens zeggen, de SGP-ers in gewetensconflict, aangezien zij wijn in water veranderden, wat radicaal tegen de Bijbelse waarheid indruist. Overigens is het rapport van de commissie-Terpstra over stimulantia in de Nederlandse kerken minstens zo onthutsend. De goedlachse oudstaatssecretaris is er niet vrolijk van geworden: ‘We wisten dat kerk en doop met elkaar verweven zijn, maar dat het zulke vormen heeft aangenomen kon niemand bevroeden. Het is met de wetenschap van nu eigenlijk onbegrijpelijk dat de kerken zijn leeggelopen’. Het feit dat de meeste kerken momenteel worden bevolkt door asielzoekers en ander illegaal gespuis wordt gezien als versterkend bewijs. Werkelijk niemand ontkomt aan de genadeloze rapportering van de commissie-Derksen, die zelfs het gedrag van de onkreukbare bondscoach Louis van Gaal tegen het licht heeft gehouden. ‘Als je die man hoort praten’, aldus voorzitter Johan Derksen, ‘dan weet je eigenlijk al genoeg. Normale mensen gedragen zich niet zo’. Hij tekent daarbij aan dat hij in het publieke domein tegenwoordig zelden nog normale mensen tegenkomt. ‘Behalve Hans Kraaij junior dan, die zou misschien eens wat moeten slikken’. Het allerschokkendst tenslotte is de conclusie van de commissieOetker over de toestand in de Nederlandse ziekenhuizen: ‘Er worden daar structureel heel veel patiënten van middelen voorzien’. Marcel Verreck www.marcelverreck.nl

8>spuiforum


Angst als raadgever

Vragen en opmerkingen o Er lijkt sprake van haastwerk. Den Haag kende een vergelijkbaar bouwplan, dat even heftig werd betwist: het stadhuis van Richard Meier. Toen de gemeenteraad daarover moest oordelen was in een vroeg stadium een maquette beschikbaar. De maquette die Neutelings en de wethouders Marjolein de Jong (D66, cultuur) en Marnix Norder (PvdA, bouwen) in het Lucent Danstheater lieten zien was hooguit voor de helft af. Ook ontbrak een model waarop zichtbaar is hoe het gebouw zich verhoudt tot de omgeving. Vooral als leken – raadsleden, inwoners, journalisten – zich een oordeel willen vormen, zijn zulke maquettes onontbeerlijk. Tijdens de presentatie liepen beelden van het oude en het nieuwe ontwerp door elkaar heen. Wel waren er prachtige artist’s impressions, die echter lang niet alle facetten van het gebouw laten zien. Bijvoorbeeld als het om de Nieuwe Kerk gaat. Op sommige beelden kun je de kerk vanaf de Turfmarkt zien liggen, terwijl uit de plattegrond blijkt dat het theater deels op de zichtlijn naar de Nieuwe Kerk ligt. Alles bij elkaar lijkt het inderdaad op haastwerk om ervoor te zorgen dat het Spuiforum geen inzet wordt van de gemeenteraadsverkiezingen van 2014.

De gemeente presenteerde vorige week het plan Spuiforum, dat naast het stadhuis zal verrijzen. Het megatheater bevat zalen voor Residentie Orkest, Nederlands Danstheater en ruimten voor het Koninklijk Conservatorium. Voor de vier jaar dat beide gezelschappen niet aan het Spui terecht kunnen, zal op het Norfolkterrein in Scheveningen het Zuiderstrandtheater (1000 plaatsen) worden gebouwd. Wethouder Norder wil het plan voor het 181,1 miljoen euro kostende Spuiforum in hoog tempo door de raad jagen. De collegepartijen vrezen dat het plan anders inzet van de gemeenteraadsverkiezingen van 2014 wordt, want veel Hagenaars lusten het nieuwe theater niet. Haast is daarom geboden. Deze week moest de raad al een eerste inhoudelijk oordeel geven over de ingewikkelde materie. Ter illustratie: het dossier waar de raadsleden zich doorheen moeten worstelen is een halve meter dik, maar nog steeds is er geen behoorlijke maquette beschikbaar. Vragen zijn er genoeg. Door Casper Postmaa De concertzaal op de hoogste verdieping. > Illustraties: Gemeente Den Haag

Is er sprake van voldoende controle door de gemeenteraad, met name op de financiële consequenties van het project? Vrijwel alle grote projecten van de overheid die de afgelopen decennia zijn ontstaan, kregen te maken met grote overschrijdingen, of het nu treinen, duikboten, theaters of infrastructurele ondernemingen waren. De Tweede Kamer wijdde er zelfs een parlementaire enquête aan. Uit de conclusies bleek dat de controlefunctie van het parlement was uitgehold en er ook geen goede informatievoorziening richting de Kamer op gang was gekomen. Onder politieke druk werden er toch besluiten genomen, waarbij sommige parlementariërs die tot de

Aftellen

Doorsnede van het Spuiforum: Onder de zwarte zaal voor het NDT, midden de kleine zaal, geheel boven de concertzaal met bewegende vloeren waardoor verschillende opstellingen kunnen worden gemaakt.

Marieke Bolle is voor, Marnix Norder ook, maar staat de hele PvdA straks achter het Spuiforum? Het rommelt in de partij en niet ten onrechte, als je de peilingen voor de Tweede Kamer vertaalt naar de gemeenteraadsverkiezingen van maart 2014 dan blijven er nog héél weinig zetels over. Volgens de laatste score van Maurice de Hond gaat de PvdA in de Kamer van 36 naar 16 zetels, meer dan een halvering. Omgerekend naar de gemeenteraad blijven er dan ongeveer vier zetels (nu 10) over. Ruimte voor enige nuancering is er niet, want de schade kan in Den Haag zelfs nog oplopen omdat hier, in tegenstelling tot andere steden, ook de PVV meedoet en mogelijk nog een lokale ouderenpartij onder leiding van voormalig PvdA-kopstuk Constant Martini. En dan ook nog het Spuiforum, een plan van PvdA-wethouder Marnix Norder én Marjolein de Jong (D66, cultuur), maar het is de socialist die alle aandacht opeist. Niet ten onrechte, want vanaf het be-

9

spuiforum<


over het Spuiforum coalitie behoorden onevenredig veel macht hadden. Dat lijkt allemaal verdacht veel op de huidige gang van zaken rond het Spuiforum.

we zaal ontworpen die veel lijkt op die van Koolhaas. Dus met het beroemde golvende dak, zwarte wanden met gouden panelen en het gouden gordijn voor bühne. Dat is geen plagiaat, eerder een eerbetoon, niettemin zal die zaal moeilijk zijn te verwezenlijken zonder toestemming van het Office for Metropolitan Architecture (OMA), het bureau van Koolhaas. Een gesprek, gaf Neutelings na enige aarzeling toe, had nog niet plaatsgehad. “Dat gaat binnenkort gebeuren”.

Is een nooit eerder gebouwde koepelzaal niet een te groot risico voor de akoestiek? Volgens architect Willem Jan Neutelings is de concertzaal in het Spuiforum de enige in de wereld met een koepelvormig dak. Volgens Kahle Acoustics, de door Neutelings geraadpleegde adviseur op het gebied van theaterakoestiek, zal het geluid in de concertzaal voor het Residentie Orkest van topniveau zijn. Welke zekerheid biedt dat advies? Alle concertzalen in de wereld worden gebouwd aan de hand van een dergelijk onderzoek, toch komen er nog steeds zalen bij met een minder goede akoestiek. Nemen architect en gemeente niet een enorm risico met het bouwen van een zaal (28 meter hoog) waarvan geen voorbeeld in de wereld bestaat? Is er sprake van wensdenken? Bij ambitieuze projecten gebeurt het nogal eens dat initiatiefnemers gehoopte uitkomsten als vaststaand feit aannemen. Luister naar Wethouder Norder als hij het over het Spuiforum heeft. Hij spreekt in de tegenwoordige tijd, maar Norder heeft het over 2018. “Het is hier booming, elke avond zitten hier twee zalen vol”. Het zou kunnen, maar dan moet het publiek wel dramatisch van mening zijn veranderd over NDT en Residentie Orkest (RO), die nu vaak voor half lege zalen spelen, terwijl het RO wel eens voor een bijna lege zaal staat. Maar de exploitatie gaat straks van heel andere cijfers uit. Nu trekken de Spuitheaters 190.000 bezoekers, bij het Spuiforum zullen dat er volgens de gemeente 320.000 zijn. Tweede voorbeeld: op het Norfolk Terrein in Scheveningen zal het Zuiderstrand Theater verrijzen waar RO en NDT enkele jaren, drie of vier, zullen spelen terwijl het Spuiforum in aanbouw is. Alle technische apparatuur

Het Spuiforum gezien vanaf het Spui.

voor decorwisselingen, computers et cetera, zal uit de oude theaters worden gesloopt en krijgt een plek aan het Zuiderstrand. “Dat kost dus niets”, riep Norder opgetogen uit. Daarnaast is de gemeente gangmaker van ontwikkelingen die het culturele leven (en dus het rendement voor het Spuiforum) afknijpen. Geen grote stad bezuinigde zoveel op cultuur als Den Haag. Stevige kortingen op bijvoorbeeld het budget van het Koorenhuis waar bezoekers toch rijp worden gemaakt voor een avond Residentie Orkest. En op het RO zelf wordt zoveel gekort dat het straks geen grote symfonieën meer kan spelen. Gevolg groot theater, klein orkest. Dat een samenwerking het Rotterdams Philharmonisch al die problemen (ook voor de exploitatie) wel oplost is ook een staaltje van gevaarlijk wensdenken.

De weg naar de concertzaal op de bovenste verdieping leggen de meeste bezoekers per roltrap af.

Transportproblemen naar hoogste zaal. Een onderschat probleem is de hoge ligging van de concertzaal. Met een ingewikkeld stelsel van roltrappen, stijgen de bezoekers op naar de op ruim 40 meter hoogte gelegen concertzaal. Er zitten wel snelliften in het project, maar die kunnen bij een uitverkocht huis slechts 500 bezoekers vervoeren. De overige 2000 zijn aangewezen op de lange weg met de roltrappen. Gezien de hoge leeftijd van de bezoekers van het Residentie Orkest zou dat wel eens een behoorlijk probleem kunnen zijn. En hoe is evacuatie geregeld? Bezonning. Het Spuiplein bestaat straks niet meer. Wel ontstaat er een nieuw, trechtervormig plein op de Turfmarkt tussen Spuiforum en stadhuis. Op een artist’s impression baadt die ruimte in de zon.

Die situatie doet zich, door de hoogte van de omliggende bebouwing dagelijks slechts korte tijd voor. Tijdens de presentatie liet Neutelings ook een plaatje zien waarop de spectaculaire zaal, gericht naar het zuiden, de zonsondergang beleeft. We zien de zon in de as van het enorme raam van de koepel zakken. Spektakel, zonder meer! Maar wat nu als in 2018 blijkt dat de zon niet in het zuiden ondergaat, maar eigenwijs in het westen in de zee blijft zakken? Nieuwe plaatjes? Neutelings versus Koolhaas. In een tête à tête na afloop van de persconferentie over Spuiforum onthulde Neutelings, dat hij zelf aan het huidige Danstheater van Rem Koolhaas had gewerkt. Hij was toen stagiair. Dat is een pikant detail, want onder druk van de liefhebbers van de oude zaal, heeft Neutelings een nieu-

n voor PvdA begonnen gin was het Spuiforum een PvdAplan. Het is niet te berekenen wat het omstreden voorstel zal bijdragen aan winst of verlies van de PvdA, maar wie zijn oor te luisteren legt in de stad merkt al snel dat het koor van de tegenstemmers luider en groter is dan dat van voorvechters.

Het actiecomité Spuiforum Krankjorum heeft op zijn site spuiforumkrankjorum.nl een petitie geplaatst die inmiddels door 8200 mensen is ondertekend. Daaronder zijn musici van het Residentie Orkest, gewone en bekendere Hagenaars. Om maar wat te noemen: Frits Duparc, oud-directeur Mauritshuis, programmamaker Wim de Bie, een handvol oud-wethouders onder wie Nico Dijkhuizen (CDA), Constant Martini, Jan Heemskerk en Gerard van Otterloo (allen PvdA), schrijver Christiaan Weijts, actrice Anna Drijver, H.J.A. Hofland (columnist NRC en Journalist van de Eeuw), schrijfster Mensje van Keulen, acteur en schrijver Hans Croiset

en Hans Locher (oud-directeur Gemeentemuseum). Groot in aantal zijn ook architecten en stedenbouwkundigen die het Spuiforum niks vinden. Onder hen bevinden zich de opmerkelijkste tegenstemmers: Maarten Schmitt, stadsstedenbouwer van 1998-2009 en Ir. R.P.Voskuil, voormalig hoofd stedenbouw van de gemeente Den Haag. Manifestatie Het actiecomité Spuiforum Krankjorum houdt zaterdag samen met werkgroep Dooievaar een manifestatie tegen de bouw van theatercomplex Spuiforum. Centraal staat de presentatie van een alternatief plan dat door de architecten van Dooievaar is gemaakt. Daarin blijven de huidige theaters van NDT en RO bestaan, komt het Koninklijke Conservatorium in het leegstaande ministerie van Justitie en ondergaat het gehele complex een omvangrijke renovatie. Ook het Spuiplein blijft, in intiemere uitvoering, bestaan.

Hoe groen is het Spuiforum? Het Spuiforum zal één van de groenste gebouwen ooit worden, klonk het bij de presentatie uit de vermoeide kelen van Norder en Neutelings. Het hoe en wat zullen we ooit nog wel eens horen, nu nog niet. Voorlopig moeten we het doen met onze eigen conclusies. Omdat ook het Koninklijk Conservatorium een plaats krijgt in het Spuiforum zal het huidige conservatorium aan de Utrechtsebaan verdwijnen. Het is slechts 33 jaar oud, het bezit twee volledig geoutilleerde zalen, een voor opera’s (dus met een toneeltoren) en een voor concerten. Het conservatorium krijgt daar slechts één zaal voor terug, want het Spuiforum telt drie zalen, de gezelschappen en conservatorium krijgen er in de nieuwbouw drie. Slopen van een goed, specialistisch gebouw voor nieuwbouw, wat is daar groen aan? Bijnaam: de Jukebox. Wethouder Norder riep de bevolking op een bijnaam te bedenken voor het Spuiforum. In de verte heeft het iets weg van een stralende jukebox. En je kunt er straks instoppen wat je wilt: jazz, rap, hip-hop, Beethoven en Jantje Smit (de Volendammer werd meer dan eens door beide wethouders aangeroepen, want als Jan zingt, stroomt het volk vanzelf toe en is de exploitatie rond). En jukeboxen spelen alleen als je er veel geld ingooit. Maar mooi!

Het programma voor zaterdag ziet er als volgt uit: Theater aan het Spui 12.00 uur tot 16.30 uur: Doorlopende presentatie van 15 minuten van het alternatief van Dooievaar. Nieuwe Kerk 12.00-16.30 uur: Openstelling van de Nieuwe Kerk in verband met Dag van de Architectuur. Het Spuiforum komt tegenover de Nieuwe Kerk te staan.

Het alternatieve plan van Dooievaar is een massastudie, geen uitgewerkte architectuur. In het plan blijven de theaters van NDT en RO bestaan, evenals het Spuiplein dat wel wat kleiner wordt doordat er aan de voorzijde van het theatercomplex wordt aangebouwd. Ook het Mercure Hotel krijgt een uitbouw. Het Koninklijk Conservatorium is ondergebracht in het nabijgelegen ministerie van Justitie. De Nieuwe Kerk is op de voorgrond gesitueerd. Het plan is bijna 40 miljoen euro goedkoper dan de nieuwbouw van Het Spuiforum. >Illustratie Dooievaar+

Spuiplein 17.00-17.30 uur: koren en muzikanten 17.30-17.40 uur: demonstratie skaters 17.40-18.00 uur: koren en muzikanten 18.00-18.45 uur: Haagse prominenten spreken 18.45-19.00 uur: muziek

Zie ook: denhaag.nl/spuiforum. http://www.spuiforum-krankjorum.nl/

10>interview Vilan

Op xxxxx zoek

Hoe gaat het met de mens die iets Vilanen van Loo zoekt datde niet kan vinden? Dat kan ik u zeggen. Met die mens gaat het bergafwaarts, alle verstandige gedachten ten spijt. Vanmorgen dacht ik een cassettebandje uit een doos te kunnen halen. Er stond een stem op, waarvan de mens er niet meer was. Het bandje zat niet in de doos. Daarna dacht ik: het zit natuurlijk in die andere doos. Toen het daar evenmin in lag, moet er iets in mijn hersenen zijn gebeurd. Doodstil zat ik in mijn bureaustoel en voelde het bonzen in mijn hoofd. Ik kreeg het er warm van. Waar kon dat bandje nou zijn? Achter mijn boeken. In een envelop die ik in een ladenkast had gelegd. Of tussen de cd’s in de schoenendozen onder tafel. Van doodstil zitten schakelde ik over naar opspringen en zoeken, waardoor de poes zich wild schrok en wegrende. Het bandje bleef onvindbaar. Ik weer naar de stoel, denken, denken, denken, waar kan het toch zijn. Het moet er zijn. Maar waar. Waar. Er zijn meer van dit soort acute obsessies. Verliefdheid. Ontdekken dat het laat is en ergens beslist op tijd willen komen, wat niet meer gaat maar toch moet. Wanneer er iemand belt met een geblokkeerd nummer, je neemt niet op en gaat daarna alle mensen af die je kent waarbij je met jezelf ruzie maakt waarom die het wel en niet kan zijn. Zo houden je gedachten je gevangen. Ze sommen allerlei mogelijkheden op en je luistert tegen wil en dank. Het schijnt dat precies dit het kenmerk van de menselijke geest is: een voortdurende stroom van associaties. Nou, lekker. Slachtoffer van je eigen hersenen. Uiteindelijk wist ik mezelf te redden. In de keuken leunde ik tegen het aanrecht en dronk een groot glas koud water. Die simpele handeling bracht me tot rust. Ik kon een lijstje maken van mogelijke vindplaatsen, waarvan ik er dan per dag een paar zou doorzoeken. Wanneer ik het cassettebandje pas volgende week vond, was het ook goed. Per slot van rekening had ik recent twee verhuizingen meegemaakt, naar een wisselwoning en terug, zodat het logisch was dat niet alles meer onder handbereik lag. Daar kalmeerde ik iets van, en ook van het koude water waarvan ik nog drie glazen heb gedronken. En nu probeer ik uit alle macht het bestaan van het bandje uit mijn hoofd te zetten. Maar u weet hoe het gaat, wanneer je van jezelf niet mag denken aan grote olifanten. Precies. Vilan van de Loo


Clingendael-directeur Ko Colijn

‘De wereld heeft grote stappen voorwaarts gezet’ De in Den Haag geboren (1951) en getogen politicoloog, journalist en defensiespecialist dr. Ko Colijn is sinds mei 2011 directeur van het Instituut van Internationale Betrekkingen Clingendael, de mooist gelegen, misschien wel meest internationale werkomgeving van Nederland. In Den Haag. Hij is hoogleraar Internationale Betrekkingen aan de Erasmus Universiteit, voor Vrij Nederland schrijft hij al vanaf 1978 over Nederlandse en internationale politiek en defensieaangelegenheden en als deskundige veiligheid en terrorisme levert hij regelmatig op tv en radio zijn weloverwogen commentaar. Dé man om in woelige tijden te vragen of we rustig kunnen gaan slapen.

Door Vera de Jonckheere In 1975 studeerde hij af op internationale betrekkingen, in 1989 promoveerde hij op het Nederlandse wapenexportbeleid. Tijdens zijn jeugdjaren aan de Haagse Sijzenlaan kon hij evenwel niet betrapt worden op het spelen met tinnen soldaatjes. “Op straat werd volop gecricket en gevoetbald. Tussen Quick en HBS bestond een stevige rivaliteit. Ik ben altijd de kleuren van Quick blijven verdedigen, ook toen we verhuisden naar de omgeving van Houtrust waar iedereen voor HBS was”. De Vogelwijk was in de jaren vijftig, zestig nog een eenvoudige buurt met huurhuizen. “De huisbazen woonden in de Schilderswijk: nu is dat waarschijnlijk eerder andersom”. Op zijn lagere school, de Nutsschool aan de Laan van Poot, trof hij politica in de dop Andrée van Es. Met haar zat Colijn in het bondsbestuur van het Tweede VCL aan de Goudsbloemlaan. Pas op die middelbare school begonnen de tinnen soldaatjes zich, in overdrachtelijke zin, te roeren. “Het Tweede VCL was een zeer goede school met uitstekende leraren, zoals Frits Boersma en de latere VVD-senator Anthony van Boven – te herkennen aan martiale snor – door wie ik geïnteresseerd raakte in geschiedenis, veiligheid en internationale politiek. Thuis wakkerde mijn vader het vuurtje verder aan. Zondagmiddag om één uur zei hij, bij de radio gezeten: ‘En nu je kop houden, de komende tien minuten zijn voor mr G.B.J. Hiltermann’. Van kleins af aan beluisterde ik dus diens visie op de toestand van de wereld. Zijn karakteristieke stemgeluid en stellige bewoordingen in minutenlange zinnen liggen onuitwisbaar opgeslagen”. Bommen Op zijn achttiende voerde zijn interesse Colijn naar Leiden waar hij politieke wetenschappen studeerde en tevens promoveerde op het Nederlandse wapenexportbeleid. “Aan dat onderzoek heb ik nog altijd veel. Voor de recente Kamerhoorzitting over

wel of geen wapens leveren aan Syrië kon ik nog putten uit de archieven in mijn schuurtje in de achtertuin”. Het is bemoedigend om uit de mond van een veiligheids- en terrorisme-expert op te mogen tekenen dat het ‘wel kan kloppen’: vrouwen zijn minder geneigd tot oorlog, hoewel de m/v-grenzen ook op dit terrein aan het vervagen zijn. “Macht en jacht zijn van oudsher mannendomeinen, aan vrouwen was tot ver in de negentiende eeuw tijdens conflicten de Florence Nightingale-rol voorbehouden. Interessant om te zien dat een feministische stroming in de Verenigde Staten een rol opeist in oorlogen: vrouwen in gevechtsfuncties, als generaal of als Chief of Staff in het Amerikaanse leger. Overigens niet gedreven door oorlogszucht, eisen ze het recht op ook daar gelijk behandeld te worden en aan het front mee te mogen strijden. Ja, Nederland heeft zijn eerste vrouwelijke minister van Defensie, maar we hebben nog geen vrouwelijke onderzeeboten”. Hij beschikt uiteraard over de meest uiteenlopende specifieke details en weet te melden dat de enige in 1995 boven Srebrenica uitgegooide twee bommen afkomstig waren van een F16 met een vrouwelijke piloot. Vrouwelijke deelname aan gevechtshandelingen blijkt ook preventief van grote waarde te kun-

De Vogelwijk was in de jaren vijftig, zestig nog een eenvoudige buurt met huurhuizen. ‘De huisbazen woonden in de Schilderswijk’

nen zijn. “Toen de Amerikanen in 2001 in Afghanistan wraak namen voor 9/11 nam een vrouwelijke helikopterpiloot de Taliban onder vuur. De leider van de Noordelijke alliantie, generaal Dostum, belde de vijand: geef je over, als je niet het risico wilt lopen ‘eerloos’ door een vrouwelijke strijder naar de eeuwige jachtvelden te worden gestuurd. Daar schrok die Taliban-eenheid zó van dat ze zich overgaven”. In de jaren zeventig waren Nederlandse jongemannen van achttien jaar nog wettelijk verplicht militaire dienst te vervullen. Student Colijn dus ook. “Ik werd opgeroepen en goedgekeurd. In dienst gaan was in die jaren verre van populair en ik stond evenmin te trappelen om de wapens ter hand te nemen, maar afgekeurd te worden met S5 – zo ver waren sommigen bereid te gaan – trok me evenmin. Door in mijn studie een economiebevoegdheid te halen, kon ik via lesgeven aan de dienst ontsnappen, vooropgesteld dat ik daarmee tot mijn dertigste door zou gaan. Ik vond economie doceren – aan het Rijnlands Lyceum in Oegstgeest – zo ontzettend leuk dat ik er tot 1991 mee ben doorgegaan. “Sinds 1978 tot vandaag aan toe altijd gecombineerd met een halve baan Vrij Nederland. Vijandsbeeld Het einde van de Koude Oorlog bracht in 1989 naast opluchting en verlichting ook een einde aan een duidelijk vijandsbeeld. De kerntaak, het verdedigen van de landsgrenzen van het NAVO bondgenootschap, was aan herziening toe. Het Nederlandse ministerie van Defensie heeft, nadat de Russen als staatsbedreigend van het toneel verdwenen, tijdens de bezinning op de nieuwe rol tientallen reorganisaties ondergaan. “Niet de één na de ander: de veranderingsoperaties rolden over elkaar héén. Het Nederlands leger is enorm ingekrompen tot zo’n 50.000 ‘man’-schappen, van wie 2.000 op uitzending, vredesmissies naar het buitenland. Ik vind de bezuinigingen op Defensie niet

>Foto: Piet Gispen

terecht. De dreigingen mogen minder manifest zijn dan tijdens de koude oorlog, maar ze zijn er wel degelijk. De door Obama ‘wars of choice’, in plaats van ‘wars of necessity’ genoemde internationale uitdagingen. Onvoorspelbaar en verrassend: de ene keer is het Mali, dan Afghanistan of het Somalisch kustgebied. Defensie moet op alles voorbereid zijn, zonder dat duidelijk is welke middelen waar, wanneer nodig zullen zijn en ondertussen ligt het departement figuurlijk onafgebroken onder vuur. Steeds opnieuw het eigen bestaansrecht bewijzen en aantonen jaarlijks 7 miljard nodig te hebben”. Naar het begrip veiligheid is in de jaren tachtig onderzoek gedaan en in ons decennium opnieuw. Destijds voelden tweemaal zoveel mensen zich veilig als nu, ruim na de val van het zogeheten IJzeren Gordijn. “Eigenlijk is het woord zekerder meer op zijn plaats, mensen wisten waar ze aan toe waren. Vreemd genoeg was de kans op een kernoorlog bedreigender en de gevolgen ervan oneindig veel groter dan die van een bomaanslag om de hoek, maar de kleine-gevaardreiging wakkert het gevoel van onveiligheid meer aan. De Bostonaanslag kan overal gebeuren, is de angst”. Hij betoogt dat de cijfers aantonen dat onze tijd inderdaad veiliger

11

interview<


‘Macht en jacht zijn van oudsher mannendomeinen, aan vrouwen was tot ver in de negentiende eeuw tijdens conflicten de Florence Nightingale-rol voorbehouden’

is. Er vallen minder doden, er wordt de helft minder oorlog gevoerd. Toen vonden meer militaire staatsgrepen, meer genocides plaats. “Alle narigheid lijkt in nabijheid en frequentie toe te nemen doordat onze flatscreens het dagelijks in de huiskamers bezorgen”. Wapenhandel Colijn staat in Vrij Nederland en de Internationale Spectator (de elf keer per jaar verschijnende uitgave van Clingendael over internationale politiek) uitgebreid stil bij Syrië – een potentiële ‘war of choice’ omgeven door veel internationaal getwijfel – en alle implicaties van wapenleveranties. “Na de Eerste Wereldoorlog kreeg de wapenhandel collectief de schuld. Dat mag nooit meer gebeuren, internationale wapenleveranciers werden bestempeld als kooplieden des doods. Er ontstonden fantasieën over een verbod op de wapenhandel…. Een kleine honderd jaar verder hebben we nu net een wapenhandelsverdrag gesloten. Geen verbod, maar een lijst met punten waarover regeringen moeten nadenken alvorens wapens te verkopen aan een ander land. Maken we de situatie niet erger dan-ie is? Bevorderen we er onbedoeld mensenrechtenschendingen mee? Is het land te vertrouwen op het gebied van terrorisme? Ook verplicht het verdrag landen te rapporte-

ren over afgegeven exportvergunningen. Deze verantwoordingsplicht valt te zien als een kleine stap naar een systeem dat de ethiek van wapenleveranties organiseert”. Nederland staat in de Sipri (Stockholm International Peace Research Institute) top tien van wereldwapenleveranciers. “Onze zevende plaats op de ranglijst behoeft enige nuancering. De eerste en tweede positie worden ingenomen door de Verenigde Staten en Rusland die samen ‘goed’ zijn voor tweederde van de totale wapenexport, gevolgd door Duitsland, Frankrijk, China en het Verenigd Koninkrijk. Zes grote producenten waarna een enorme kloof valt en dan volgt Nederland, met ongeveer 1% van de totale wereldwapenexport. “Nederland zoekt daarin zoals Colijn het noemt de veilige zones. “We exporteren geen munitie of Kalashnikovs, en de productie van tanks of gevechtsvliegtuigen laten we over aan de grootmachten”. Aanzien De (bescheiden) toptien-notering brengt het gesprek op het aanzien van Nederland in de wereld. “Er is zeker verband te leggen tussen economische prestaties, defensie- en diplomatieke inspanningen en het aanzien dat een land geniet in de wereld. Het

NAVO-lidmaatschap brengt duidelijke verplichtingen met zich mee; in NAVO-kringen wordt het niet als harde verplichting, maar wel als redelijk beschouwd dat lidstaten 2% van het nationaal inkomen aan defensie uitgeven. Daarnaast speelt het sterksteschouders-zwaarste-lasten-principe een rol. Nederland behoort – ook al worden we pijnlijk genoeg niet meer uitgenodigd voor de G20-top – nog altijd tot de twintig rijkste landen ter wereld. Dat brengt, naast verplichtingen op het gebied van de krijgsmacht, ook verplichtingen met zich mee in diplomatie – Den Haag als stad van Vrede en Recht en onderdakverlener aan internationale conferenties – en op het terrein van ontwikkelingssamenwerking. De totale mix van die instrumenten bepalen je aanzien in de wereld. Free riders worden nagewezen. Nederland bungelt wat betreft krijgsmacht bedenkelijk onderaan: we gaan in de richting van 1% in plaats van 2% van het nationaal inkomen. Qua ontwikkelingssamenwerking doen we het, ondanks een miljard aan bezuinigingen, helemaal niet slecht en hetzelfde geldt voor de diplomatie. De risico’s die je als land in de internationale politiek bereid bent te nemen – denk aan het opknappen van gevaarlijke defensieklussen – zijn van doorslaggevende betekenis.

Een lastig en gevoelig beleidsterrein waarop kabinetten regelmatig sneuvelen (Srebrenica, Uruzgan); sinds de terugtrekking uit Uruzgan heeft Nederland in dit opzicht moeite met het betreden van het wereldtoneel. Dit kabinet doet het beslist al weer beter dan het vorige”. Instituut Clingendael publiceerde als bijdrage aan de verkiezingen van 12 september vorig jaar het rapport ‘Rijk achter de Dijken’, waarin wordt stilgestaan bij het gevaar dat Nederland een introvert land wordt. Uit Colijns voorwoord: “Onderwerpen als bezuinigingen op defensie, ontwikkelingssamenwerking, de vraag of het buitenlandbeleid niet nog meer op het eigengewin moet zijn gericht, zetten de toon in een debat dat angst verraadt. Angst voor verlies van nationale welvaart, van politieke controle en zeker ook van ongenoegen over de schaduwzijden van globalisering”. Wijzen Colijn is lid van de Groep van Wijzen die onder voorzitterschap van Arthur Docters van Leeuwen vorige maand haar tussenrapport uitbracht over de modernisering van de diplomatie. Zijn internationale think tank en opleidingsinstituut Clingendael maakt onlosmakelijk deel uit van de diplomatieke, internationale wereld.

Op het fraaie landgoed is het een komen en gaan van diplomaten uit alle windstreken, internationale sprekers en docenten. “Na een bezoek aan het Ministerie van Buitenlandse Zaken komt men altijd graag ook naar ons toe”. Colijn kijkt om zich heen in zijn bescheiden kamer; hij heeft als algemeen directeur niet zijn intrek genomen in de oude directiekamer. “Hoewel die bijna vier keer zo groot en gerieflijk is, vond ik het hoogst onbehaaglijk om in het vertrek te werken dat tijdens de Tweede Wereldoorlog de slaapkamer was van rijkscommissaris Arthur Seyss-Inquart (die van Huys Clingendael zijn woonhuis maakte, red.). ’t Heeft al iets ongemakkelijks om te beseffen dat hij in dit kamertje misschien al ijsberend plannen smeedde”. Snel terug naar ons naoorlogs tijdsgewricht: “Vergeleken met vijftig jaar geleden heeft de wereld in allerlei opzichten grote stappen voorwaarts gezet. Op enkele schommelingen na neemt het geweld af. Steeds vaker worden conflicten aan de onderhandelingstafel opgelost in plaats van op het slagveld. Het aantal democratieën groeit wereldwijd tegen de verdrukking in. Natuurlijk heb ik oog voor de tegenslagen: het afbrokkelen van staten, de toename van het aantal fragiele regimes, maar niettemin vallen sterk convergerende tendensen waar te nemen. Daaraan ontleen ik mijn optimisme. We moeten er wel ontzettend hard voor blijven werken, dat wil zeggen: niet bezuinigen op defensie, geen diplomatieke posten in het buitenland afbreken. Het belang van de internationale rechtsorde mag niet onderschat worden. Op het kruispunt haal je ook de stoplichten niet weg omdat er geen slachtoffers meer vallen. Nee, die veiligheid komt nu juist dóór die verkeerslichten. Goed onderhouden dus in plaats van opruimen!”

Ruil je miskoop in tijdens ShoppingNight 27 juni Gezellig verzamelpunt bij de weekkrant Den Haag Centraal, Plaats 25

ConFashions Dit jaar is het thema van de ShoppingNight ‘ConFashions’ en worden de bezoekers uitgedaagd modegeheimen te verklappen, op te biechten of te delen met anderen. Miskopen vallen daar natuurlijk ook onder en laten ze nu tijdens ShoppingNight daar een leuke actie voor bedacht hebben… Miskoop niets mis mee Een miskoop. Het overkomt ons allemaal weleens. Het hangt in je kast, je trekt het weer eens een keertje aan, je kijkt in de spiegel en vervolgens hang je het weer terug. Toch zonde om weg te doen. Maar wat doe je ermee?

Zakje Goed Gevoel Een reden voor de organisatie van ShoppingNight om de actie ‘GOED GEVOEL BIJ PAKKIE DEFTIG & DEN HAAG CENTRAAL’ te bedenken. Lever je kledingkast muurbloempje in en maak anderen en jezelf ook blij. Het kantoor van Den Haag Centraal (Plaats 25) is deze avond omgebouwd tot gezellig verzamelpunt. De mensen van Pakkie Deftig, de tweedehandskleding winkel van de Kessler Stichting en de vrijwilligers van Den Haag Cares nemen de kleding in ontvangst.

en bites van Drinkland en Bagels & Beans en muziek van singer song writers. En jij hebt straks een goed gevoel en weer ruimte in je kast!

Miskopen doen we allemaal Pakkie Deftig Bij Pakkie Deftig winkels wordt tweedehands kleding verkocht voor een vriendelijke prijs. De kleding wordt door cliënten, stagiaires en vrijwilligers geselecteerd, gewassen en in een van de vier winkels in Den Haag verkocht. ‘Pakkie Deftig’ is een duurzaam en waardevol concept. www.kesslerstichting.nl

De organisatie laat je trouwens niet met lege handen naar huis gaan want je ontvangt als dankjewel een zakje ‘Goed Gevoel’. Het zakje is gevuld met vouchers van ondernemers uit de Hoogstraat, Plaats en het Noordeinde.

Winkel App Download van te voren de gratis winkel app Baps voor alle winkels in de Haagse binnenstad en de ShoppingNight aanbiedingen en programmering.

vraag naar vrijwilligers. Deze vrijwilligers vormen een actief netwerk van betrokken young professionals die graag iets terug doen voor hun stad. www.denhaagcares.nl Het Noordeinde Het Noordeinde in Den Haag is een historisch unieke plek met een geheel eigen karakter. Waar anders in Nederland vind je een winkelgebied rondom een Koninklijk paleis? Het winkelgebied omvat de volgende straten en pleinen: het Noordeinde, Hoogstraat, Plaats en de Heulstraat. www.hetnoordeinde.nl

Den Haag Cares Met vrijwilligers helpt Den Haag Cares veel hulpbehoevenden en ondersteunt een groot aantal maatschappelijke organisaties in hun

Het wordt vanaf 18.00 uur een gezellige happening, met bubbles

confashions confashions confashions

Fotograaf: Leon Schröder

Donderdagavond 27 juni is het weer ShoppingNight in de Haagse Binnenstad. Een avond waarbij de winkels geopend zijn tot middernacht en leuke acties bieden. Maar niet alleen kopen staat er deze keer op de voorgrond, ook delen.

ShoppingNight Het event ShoppingNight wordt georganiseerd door de Stichting Marketing Haagse Binnenstad. Informatie over winkelen, cultuur en uitgaan. www.binnenstaddenhaag.com

272727 juni juni juni 2013 2013 2013 KRis KRis KRas KRis KRas BinnEnstaD KRas BinnEnstaD BinnEnstaD 3/ magazinEs 3/ magazinEs 3/ magazinEs gRazia gRazia gRazia - maRiE - maRiE - maRiE claiRE claiRE claiRE - FaB - FaB - FaB

EenEen beetje Een beetje shopaholic beetje shopaholic shopaholic magmag demag leukste de leukste de leukste zomernacht zomernacht zomernacht vanvan Nederland van Nederland Nederland nietniet missen. niet missen. missen. Op 27 Opjuni 27 Opjuni 27 2013 juni 2013 is 2013 het is het inis het in in de Haagse de Haagse de Haagse binnenstad binnenstad binnenstad weer weer tijd weer tijd voortijd voor winkelen voor winkelen winkelen metmetmet unieke unieke unieke modeshows, modeshows, modeshows, make-overs make-overs make-overs en vooral en vooral en héél vooral héél veel héél veelveel fijnefijne kortingen. fijne kortingen. kortingen. De winkels De winkels De winkels vanvan de van Haagse de Haagse de Haagse binnenbinnenbinnenstadstad zijn stad zijn tot zijn middernacht tot middernacht tot middernacht geopend geopend geopend en hoe en hoe en later hoe later het later het het wordt, wordt, wordt, hoehoe hoger hoe hoger de hoger kortingen. de kortingen. de kortingen. Dit jaar Dit jaar Dit krijgt jaar krijgt iedereen krijgt iedereen iedereen de kans de kans deom kans om modegeheimen om modegeheimen modegeheimen op te opbiechten te opbiechten te biechten metmet hetmet het het thema thema ‘ConFashions’. thema ‘ConFashions’. ‘ConFashions’.

HaagscHE HaagscHE HaagscHE BlUF BlUF BlUF 6/ gRazia 6/ gRazia 6/ gRazia cOFFEE cOFFEE cOFFEE & stYling & stYling & stYling cORnER cORnER cORnER

. . . . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. . . . . Gratis Gratis exemplaren Gratis exemplaren exemplaren van van je favoriete van je favoriete je favoriete glossies glossies glossies Grazia, Grazia, Marie Grazia, Marie Marie Claire Claire enClaire FAB en FAB zijn en FAB op zijndiverse op zijndiverse op punten diverse punten in punten deinstad deinstad verkrijgbaar. de stad verkrijgbaar. verkrijgbaar. . . . . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. . . . .

. . . . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. . . . . Grazia Grazia ontmoet Grazia ontmoet ontmoet hier hier haarhier haar lezeressen haar lezeressen lezeressen en trakteert en trakteert en trakteert op op op een een heerlijk een heerlijk kopje heerlijk kopje Kaldi kopje Kaldi koffie Kaldi koffie enkoffie een en een GRATIS en een GRATIS GRATIS nummer nummer nummer van van van dezedeze wekelijkse deze wekelijkse wekelijkse glossy. glossy. Hier glossy. Hier vindHier vind je ook vind je ook dejestand ook de stand de van stand van Baps, van Baps, Baps, de GRATIS de GRATIS de GRATIS app app voorapp voor winkelen voor winkelen winkelen in deinbinnenstad. deinbinnenstad. de binnenstad. GRATIS GRATIS GRATIS beauty beauty touch beauty touch ups touch ups (make-up, ups (make-up, (make-up, haarhaar en haar nagels) en nagels) en nagels) worden worden worden gegeven gegeven gegeven doordoor de door stylisten de stylisten de stylisten van van AVEDA. van AVEDA. AVEDA. . . . . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. . . . .

sPUistRaat, sPUistRaat, sPUistRaat, vEnEstRaat, vEnEstRaat, vEnEstRaat, vlamingstRaat, vlamingstRaat, vlamingstRaat, WagEnstRaat WagEnstRaat WagEnstRaat 4/ PicK 4/ PicK 4/UP PicK UP POints UP POints POints glamBUs glamBUs glamBUs

. . . . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. . . . . Twee Twee bushaltes Twee bushaltes bushaltes vanwaar vanwaar vanwaar de ShoppingNight de ShoppingNight de ShoppingNight hostess hostess hostess je je je naarnaar de naar GLAMBUS de GLAMBUS de GLAMBUS brengt, brengt, voor brengt, voor eenvoor een tourtje een tourtje restyling tourtje restyling restyling doordoordoor het visagie het visagie het team visagie team van team van Wicked van Wicked Wicked entertainment. entertainment. entertainment. Bemachtig Bemachtig Bemachtig Scheveningen Scheveningen Scheveningen een een kaartje een kaartje en kaartje kijk en op kijk ende op kijktimetable de optimetable de timetable voorvoor de voor diensttijden. de diensttijden. de diensttijden. PIET HEINSTRAAT PIET PIET HEINSTRAAT HEINSTRAAT . . . . .. .. .. .. .. .. .. .. .. KO .. ..RTE .. ..KO .. .RTE .ERK .. .KO .NA ..RTE .ERK .E.. .NA .AD ..ERK .E. .. .AD . ..E.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. . . . . NA AD ELANDSTRAAT ELANDSTRAAT ELANDSTRAAT 19.00 19.00 – 22.00 19.00 – 22.00 uur – 22.00 uur uur HOGE HOWA GE HOWA GE WA . . . . .. .. .. .. .. .. .. ..Koninklijke .. .. .. .Koninklijke . .. .. ..Koninklijke .. .. .. ..L.. .. .. ..L.. .. .. .L. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. . . . .

FacEBOOK FacEBOOK FacEBOOK WinactiE WinactiE WinactiE Wil Wil je up-to-date Wil je up-to-date je up-to-date blijven blijven blijven en leuke en leuke enmodeprijzen leuke modeprijzen modeprijzen winnen? winnen? winnen? Ga naar Ga naar Gawww.facebook.com/ShoppingNightDH, naar www.facebook.com/ShoppingNightDH, www.facebook.com/ShoppingNightDH, klik klik klik op ‘vind op ‘vind opik‘vind leuk’ ik leuk’ ikenleuk’ bekijk en bekijk en de bekijk aanbiedingen, de aanbiedingen, de aanbiedingen, winacties winacties winacties en het en het nieuws en het nieuws nieuws rondom rondom rondom de shoppingnight. de shoppingnight. de shoppingnight. Biecht Biecht Biecht je je je jouw jouw ConFashion jouw ConFashion ConFashion op, op, danop, dan maak dan maak jemaak kans je kans jeopkans modeprijzen! op modeprijzen! op modeprijzen! je kan je kan je onskan ons ookons ook volgen ook volgen volgen via via Twitter. via Twitter. Twitter.

PassagE PassagE PassagE 7/ cOnFasHiOn 7/ cOnFasHiOn 7/ cOnFasHiOn WitH WitH PassiOn WitH PassiOn PassiOn

MESDAGS

NA BREDSSAU JAN VAN ASTR NASSAUST . RANAT A BREDSSAU JAN VAN ASTR NASSAUST . RANAT A BREDSSAU MES JA N DA A VAGS TR S . N NASSAU TR. STRAAT MESDAGS TR.

TR.

RACHT

KONIN

GSKAD E

RACHT

GINNEG

GSKAD KONE IN

RACHT

GINNEG

GINNEG

KONIN

GSKAD KONE IN

KONIN

KADE

KADE

KADE

ATER

SMIDSW

KONINGS-

KONINGS-

KONINGS-

KAN KAN KAN ONS ONS ONSTR. gROtE gROtE gROtE maRKt maRKt maRKt TR. TR. 9/ tHE 9/ tHE 9/ PlacE tHE PlacE PlacE tO tO B tO B B

. . . . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..KOE .. .. .KAM . .KOE . .. .PLA .KAM ..KOE .AN . ..PLA .KAM . ..AN .. .PLA . .. ..AN .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. . . . . Waar Waar spreek Waar spreek je spreek afjemet afjemet vrienden af met vrienden vrienden voor,voor, navoor, ofnatijdens ofnatijdens of tijdens ShoppingNight? ShoppingNight? ShoppingNight? Dat Dat is maar Dat is maar op is maar één op één plek, op één plek, DEplek, BDE LOCATIE BDE LOCATIE B LOCATIE ofwel ofwel THE ofwel THE PLACE THE PLACE TO PLACE B! TOBier, B! TOBier, B! bitterballen, Bier, bitterballen, bitterballen, BBQ,BBQ, enBBQ, nog en nog en nog meermeer vermaak meer vermaak vermaak met met eenmet een B, vind een B, vind jeB,hier. vind je hier. je hier. . . CASUARIESTRAAT . . .. ..CASUARIESTRAAT .. .. .. .CASUARIESTRAAT . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. . . . . Koekamp Koekamp Koekamp v.a. 18.00 v.a. 18.00 v.a. uur18.00 uur – meer uur – meer info: – meer info: www.gmdh.nl info: www.gmdh.nl www.gmdh.nl . . . . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. . . . .

KORTEKO RTE RTE VO VO VOUT ORKO ORHO ORHOUT HO UT OURNOO UIR-NTOO UIR-NOOIVELD VELD VELD

Hofvijver Hofvijver Hofvijver

KONIN

RAAT

HOOIKADE

RAAT

FREDER IKST

EG HOOIKA DE

DENNEW

RAAT

FREDER IKST

EG HOOIKA DE

EG

DENNEW

DENNEW

SCHOOLSTRAAT

SCHOOLSTRAAT

NIEUWE

NIEUWE

VOS IN STRA TUIN AT VOS IN STRA TUIN SWATER AT VOS IN SMIDSW STR TUIN ATER AAT

NIEUWE

LANGE VOORHOUT LANGE VOORHOUT LANGE VOORHOUT SMID

N N UW IEUW IEUW ST ST ST NIJG LANGE LAVNIJG LEA EERVIJRVAEART RAAT RAAT VE V RVB B ERG ERG BERGT T

KNEUTERDIJK

KNEUTERDIJK

KNEUTERDIJK

AT

HO OG STR . HO OG STR . HO OG STR .

FREDER IKST

N

SCHOOLSTRAAT

N

NASSAULAA

NASSAULAA

N

NASSAULAA

WILLEMSTRAA T

WILLEMSTRAA T

PARKSTRAAT

WILLEMSTRAA T

PARKSTRAAT

STRAAT PARK STRAA TTRAAT AMA LIAS

AT

NOORDEINDE AMALIASTRA

STRAAT

NOORDEINDE

STRAAT

EINDE

NOORD

EINDE

NOORD

NOORD

EINDE

NOORDEINDE

PRINSESSEWAL

PRINSESSEWAL TOUSSANTKA DE

TOUSSANTKADE

PRINSESSEWAL TOUSSANTKA DE

PRINSESTR.

BREED-

RSTR .

PRINSESTR.

STRAAT

STRAAT

BREED-

RSTR .

PRINSESTR.

AT

STR.

STRA

AT

STR.

STRA

NOBELNO NO PLAATS PLAATS R. R. PE 8- BELST 8- RABEL 5PLAATS 5 STPA STR. 5 AST AST ATPESTPA T8 RAPA TPERA STRA

STR. VLEE

AMALIASTRAAT

Kijkduin

Kijkduin

Kijkduin

STRAAT

BREED-

RSTR .

VLEE

VLEE

SEPRIN

SEPRIN

STRAAT

SE-AAT STR PRIN

STRAAT

NIE

J

TOREN-

TOREN-

TOREN-

KORT KORT KORT E VLE E VLE E VLE ER- ER- ER-

. STR . STR. HOGE HOGE HOGE STR TOG TOG HARTOG HAR HAR

J

BILDERDIJKSTRAAT

DIJKSTRAAT LDERTR. BIENSS TOLL

gROtE gROtE gROtE maRKtstRaat maRKtstRaat maRKtstRaat 1/2 1/2 PODia 1/2 PODia PODia FasHiOn FasHiOn FasHiOn sHOWs sHOWs sHOWs

DIJKSTRAAT LDERTR. BIENSS TOLL

TOLLENSSTR.

. . . . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. . . . .

IDASTR IDAA IDAA ASTTR ASTTRAAT

GEES GEES GEES T T T

J

. . . . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. . . . . NA NA NA SSA U SSA U SSA U ZUILEN. DoeDoe hierDoe hier je ConFashion hier je ConFashion je ConFashion bij de bijCONFASHION de bijCONFASHION deLEN CONFASHION ZUILEN. ZUILEN. Fluister Fluister Fluister DIL DIL DIL LEN LEN BU BU RG RG STR STRRG . BU . STR. je diepste je diepste je modegeheim diepste modegeheim modegeheim en maak en maak en zomaak kans zo kans zo op kans mooie op mooie opprijzen. mooie prijzen. prijzen. NASSAU NASSAU NASSAU Maak Maak jeMaak geen je geen zorgen! je geen zorgen! zorgen! Het Het geheim Het geheim blijft geheim blijft tussen blijft tussen jou tussen joude en jou zuil. de enzuil. de zuil. ODY ODY ODY CKS CKS CKS PR. MAPR PR TR. TR. TR. en . MA . STRRIESTR RIE RIE STR . MA . . EvenEven inspiratie Even inspiratie inspiratie opdoen opdoen opdoen voorvoor je ConFashion? voor je ConFashion? je ConFashion? Luister Luister dan Luister dan naar dan naar naar KvK KvK KvK MAURMA MA URDE URDE ITSKA ITSKA ITSKADE Stallen Stallen Stallen de singer de singer de song singer song writers song writers die writers hier die hier die optreden. hier optreden. optreden. DR DR DR . . . KU KU KU YPE YPE YPERST HOOgstRaat, HOOgstRaat, HOOgstRaat, Plaats, Plaats, Plaats, nOORDEinDE nOORDEinDE nOORDEinDE . . . . .. .. .. .. .. .. .RST . .. ..RA..RST .AT . .. .RA . ..AT .. ..RA .. .AT . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. . . . . 5/ gOED 5/ gOED 5/ gEvOEl gOED gEvOEl gEvOEl BiJ BiJ PaKKiE BiJ PaKKiE PaKKiE DEFtig DEFtig DEFtig & & & VO VO VO 19.0019.00 – 22.30 19.00 – 22.30 uur – 22.30 uur uur ND ND ND . . . . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. . . . . DEn DEn Haag DEn Haag Haag cEntRaal cEntRaal cEntRaal EL E E ST LST LST RA R . . .R. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. . . . . ORANJE ORANST ORAN JE JERAAT ST STRAAT RAAT AT AAT AAT Provinciehuis Provinciehuis HOFKWaRtiER HOFKWaRtiER HOFKWaRtiER Provinciehuis PaleisPaleisShare Share this! Share this! Inruilen this! Inruilen Inruilen isPaleisdeze is deze avond is deze avond feest avond feest bijfeest het bij kantoor het bij kantoor het kantoor van van van 8/ sHOPPingnigHt 8/ sHOPPingnigHt 8/ sHOPPingnigHt gOODiEBag gOODiEBag gOODiEBag BitE BitE BitE tuinen tuinen tuinen de krant de krant de Den krant Den Haag Den Haag Centraal Haag Centraal Centraal met met bubbles met bubbles bubbles en bites en bites en enbites live en live en live . . . . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. . . . . VEENKA VEEDE VEEDE NKA NKA DE ZUIDHO ZUILDLAN ZUILD HOUTWEG HOUTWEG HOUTWEG DLAN S- lever S- nog HO HO muziek muziek van muziek van Singer van Singer Song Singer Song Writers. Song Writers. Writers. lever jouw nog goede nog goede goede IS- lever Ijouw Ijouw LDLAN D LAAN LAAN LAAN LE ALE ALE NOORDW NOO NOO RDW RDWAL P P AL AL Restaurants Restaurants Restaurants in het in trendy het in trendy hetHofkwartier trendy Hofkwartier Hofkwartier bieden bieden de bieden speciale de speciale de speciale PA P P P KAZERNE KAZERNE - KAZERNE STRAAT STRAAT STRAAT miskoop miskoop miskoop in voor in voor het in voor goede het goede hetdoel goede doel Pakkie doel Pakkie Deftig Pakkie Deftig enDeftig ontvang en ontvang en ontvang een een een PaleisPaleisPaleis GOODIEBAG GOODIEBAG GOODIEBAG BITE. BITE. Voor BITE. Voor maar Voor maar € 12,50 maar € 12,50 kan € 12,50 kan je met kan je met vrienden je met vrienden vrienden ZAKjE ZAKjE GOED ZAKjE GOED GEVOEL, GOED GEVOEL, GEVOEL, met met leuke met leuke vouchers leuke vouchers vouchers van van ondernemers van ondernemers ondernemers Noordeinde Noordeinde Noordeinde BOeen ORBO OR OR LAeen LAeen LAhapje en vriendinnen en vriendinnen en vriendinnen tijdens tijdens ShoppingNight tijdens ShoppingNight ShoppingNight hapje hapje incl.eten incl.incl. ANBO ANeten ANeten SNOEKSTR. SNOEKSTR. SNOEKSTR. uit de uitHoogstraat, de uitHoogstraat, de Hoogstraat, de Plaats de Plaats deen Plaats het en Noordeinde. het enHENoordeinde. het Noordeinde. HEUL HE. ULSTR UL TE Goodiebag. Goodiebag. Goodiebag. Reserveer Reserveer Reserveer van van te voren van te voren te o.v.v. voren o.v.v. GoodieBag o.v.v. GoodieBag GoodieBag Bite! Bite! Bite! LA . . .MK.OO..RL.TE.EN..MK-.O.O.RL.TE.E.NM .MK-.O.OO.RL.LE .E.NN.M-.-.O..LE.. N.M.-.O. .LE . ..N..- .. .. .. .. .. .. .. .. ..STR .. .. .. .. ..... ..STR .. ... .. .. .. .. .. .. .. .. ..LA .. ..NG .. .LA .E..VO .NG .. .OR .E..VO .HO . OR .UT . NG E VO HOOR UTHOUT STRAAT STRAAT STRAAT . . . . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. . . . . STR. STR. STR. P P P 18.00 18.00 – 21.00 18.00 – 21.00 uur – 21.00 uur uur Hofkwartier Hofkwartier Hofkwartier P P P Malieveld JUFFR.JUFFR.JUFFR. P P P Malieveld Malieveld

LANG E HO KO UTVIJ RTE STVER R. BERG LANG E HO UTST R. LANG E HO UTST R.

HOUTS DIEFS TR. TR. KW ORTE H EL O END UTSTR. IE BUFSTR. RG W WA EL END L BIEUFSTR. RG W WA EL EN L BU RG WA L

HOUTS

KORTE

KORTE

BERG

KORTE VIJVER

BERG

TR.

STRAAT

STRAAT

M

KT STRAAR AT

-

BEESTEN

MARKT

-

BEESTEN

KORTE VIJVER

VENESTR.

VENESTR.

VENESTR.

R.

SCHOOLST

R.

SCHOOLST

R.

RIST SCHOD KR. STR. OL

DRIKST

JAN HEN

KORTE BEESTENMARKT KORTE BEESTENMARKT JAN HEN DRIKST KORTE R. BEESTENMARKT JAN HEN

MARKT

-

Wassenaar

Wassenaar

Wassenaar

ANNA V. BUERENSTR.

ANNA V. BUERENSTR.

ANNA V. BUERENSTR.

RIJNSTRAAT

RIJNSTRAAT

RIJNSTRAAT

ZWARTE WEG

ZWARTE WEG

ZWARTE WEG

BEESTEN

PRINSESSEGRACHT

PRINSESSEGRACHT

PRINSESSEGRACHT

BEZEMSTR.

ST. JACOB ST. JACOB ST. JACOB STR. STR. STR.

BLEIJENBURG

SPUI

SPUI

SPUI

BEZEMSTR.

AT

AT

BEZEMSTR.

STRA

STRA

EN WAG

EN WAG

WA

.

VIL PA

VIL PA

.

hof hof hof Nieuwe Nieuwe Nieuwe Kerk Kerk Kerk

BLEIJENBURG

ACHTER T TRAA RAAMSTR. GENS

ACHTER RAAMSTR.

.

VIL PA

3-luik.indd 2 3-luik.indd 3-luik.indd 2 2

'T IN 'T IN 'T OOG IN OOG OOG WAGENSTR. WAGENSTR. WAGENSTR. ZEILSTR. ZEILSTR. ZEILSTR.

BLEIJENBURG

ACHTER RAAMSTR.

. . . . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. . . . . WE WE WE ST S ST EIN TEINGrote E Grote Grote Binnenhof Binnenhof Binnenhof DE DE INDE 3 3 3 Dit jaar Dit jaar zijn Dit jaar er zijntwee er zijntwee er podia twee podia met podia met elk half met elk half uur elk half een uur een uur modeshow. een modeshow. modeshow. Kerk Kerk Kerk BUITENBUITENBUITENHOF HOF HOF RIVIERVIS RIVIERVIS RIVIERVIS M.m.v. M.m.v. o.a. M.m.v. o.a. Hema, o.a. Hema, V&D, Hema, V&D, P&C, V&D, P&C, Bijenkorf, P&C, Bijenkorf, Bijenkorf, C&A,C&A, Cute C&A, Cute butCute Wrong, but Wrong, but Wrong, KT KT KT NMAR GROE GROE GROENMAR DAG. DAG. DAG.NMAR MARKTMARK TMARK T Oger, Oger, la Oger, Ligna, la Ligna, laRiverwoods, Ligna, Riverwoods, Riverwoods, Soraya’s Soraya’s Soraya’s shoes, shoes, Black shoes, Black Mar, Black Mar,Mar, 7 7 Haagsche Haagsche Haagsche 7 Zityzoo, Zityzoo, Zityzoo, Calexis Calexis Calexis schoenen, schoenen, schoenen, Van Van Os tassen Van Os tassen Osen tassen koffers. en koffers. en koffers. PLEINPLEINPLEIN H H H Passage Passage Bluf Bluf Passage O O O P P P 6 Bluf FW FW FW 6 6 LAAN LAAN LAAN Hairstyling Hairstyling Hairstyling en visagie: en visagie: en visagie: RobRob Peetoom Rob Peetoom Peetoom salon. salon. salon. EG EG EG LAAN LAAN LAAN HERENSTR. HERENSTR. P P HEREPNSTR. gROtE gROtE gROtE maRKt, maRKt, maRKt, PassagE, PassagE, PassagE, HaagscHE HaagscHE HaagscHE BlUF, BlUF, BlUF, . . . . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. . . . . 4 R. GSTR. 4 4 SPUISTSPU LANGE LANGE POTEN POTENPOTEN KO KO KO GSTR.VLAMIN GSTR. ISTSPU ISTRAAT LANGE VLAMIN VLAMIN RAAT RAAT HERENG HERENG HERENG RACHT RACHT RACHT RTE PORT PORT PO TEENPlaats TEENPlaats TENPlaats / tHissFEst / tHissFEst / tHissFEst BEZUIDEN BEZUHOU BEZUTSEW PODiUm PODiUm PODiUm 1: Opening: 1: Opening: 1: Opening: 18.0018.00 – 18.15. 18.00 – 18.15. Shows:18.15 – 18.15. Shows:18.15 Shows:18.15 – 18.30; – 18.30; – 18.30; 9 GROTE 9 GROTE 9 IDEN IDENTSEW HOU HOUTSEW GROTE . . . . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..KONINGS.. .. .. .KONINGS. .. .. ..KONINGS.. .. .. .. .. .. .. .. ..EG .. .. .. .EG . .. .. ..EG .. .. .. .. . .. .. .. . . . . PRINSE PR PR MARKT MARKT MARKT SE SEGRACH GIN GIN RA RA 19.4519.45 – 20.00; 19.45 – 20.00; 21.15 – 20.00; 21.15 – 21.30; 21.15 – 21.30; 22.45 – 21.30; 22.45 – 23.00 22.45 – 23.00 uur. – 23.00 uur. uur. CH TUNNEL TUNNEL TUNNEL T CH TP TP P Bureau Bureau Bureau Souterrain Souterrain Souterrain GR GR GR The The Hague The Hague International Hague International International Singer Singer Song Singer Song Writers Song Writers Writers Festival Festival Festival start startstart KOEKOEKOEOTE PODiUm PODiUm PODiUm 2: 19.00 2: 19.00 –2:19.15; 19.00 – 19.15; 20.30 – 19.15; 20.30 – 20.45; 20.30 – 20.45; 22.00 – 20.45; 22.00 – 22.15; 22.00 – 22.15; – 22.15; Binnenstad Binnenstad Binnenstad TE TE 2 MOAR 2KT 2KT MO MST AR ARRA KTASTRAAT KALVER KALVER K LVER ST RAAT MARKAM 1 AT 1 1 Pdeze Pdeze Pdeze T ARKM T ARKT avond! avond! je avond! vindt je vindt je de vindt Singer de Singer de Song Singer Song Writers Song Writers in Writers de in Passage, de in Passage, de Passage, de de de 23.3023.30 – 23.45 23.30 – 23.45 uur – 23.45 uur uur U U U L L FMuzenIRENE IRENESTR. PR. IRENE PR. STR. PR. STR. Muzen- P P P P P P FL FMuzenHaagsche Haagsche Haagsche Bluf,Bluf, de Plaats Bluf, de Plaats deenPlaats de enCentraal Grote de enCentraal Grote de Markt: Grote Markt: www.thissfest.org Markt: . . . . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. . . . . Centraal plein plein plein P P P P www.thissfest.org P www.thissfest.org P Stadhuis Stadhuis Stadhuis P P P Station Station Station GRACHT GRACHT GRACHT GEDEMPTE GEDEMPTE GEDEMPTE WAL BURG BURGWAL HERDER HERDER H DERERSTR.ERSTR MPTE MPTE MPTEWAL MarktMarktGEDE GEDE GEDE .ERSTR . BURG P MarktP P HERD STR. ER STR. HERD STR. HERD ARKT TURFM ARKT ARKT TURFMTURFM

06-06-13 06-06-13 06-06-13 15:0615:0615:

13

opinie<


Liever een muziekmuseum dan een muziekschool aan het Spui

commentaar

Door Hans Franse

Toen ik van de week naar Radio 4 luisterde, vertelde Margriet Vroomans, onze eigen Haagse presentatrice, dat het Spuiforum er zou komen “Ondanks veel protest van de bevolking”, voegde ze eraan toe. Meteen daarna hoorde ik wethouder Marjolijn de Jong, die vertelde dat ze de afgelopen weken ‘keihard gewerkt had’, ten behoeve van de Raad en dat het centrum inderdaad gebouwd kon worden, als ik mij goed herinner, voor € 197 miljoen. Ik vond dat een groot bedrag, vond ook dat de wethouder een wat populistische manier had om haar Nederlands uit te spreken: het was eerder een jongens-onder-elkaar geluid uit de tijd dat je in de horeca nog mocht roken met een joviale kleur, dan dat het een wethouderlijk weloverwogen woordgebruik was. Dat ik dat vond, zal wel met mijn leeftijd te maken hebben of met het feit dat ik mijn hele leven in dienst heb gesteld van onze taal, waarvan Becanus ooit zei dat deze ‘in het Paradijs gesproken werd’, want het was ‘sulk ene scone tael’. Ik zal mij niet onmiddellijk en onvoorwaardelijk bij de tegenstanders van het Spuicentrum aansluiten: in mijn verleden als adviseur op het gebied van de ontwikkeling van (sociaal)-culturele accommodaties heb ik gezien dat een investering in een cultureel gebouw een positieve invloed kan uitoefenen op de hele omgeving. Het spectaculairste voorbeeld is wel het Centre Pompidou, fel bekritiseerd, uitgescholden als avantgardistisch en veel te duur gedrocht. Onmiskenbaar is het gehele gebied rondom dit gebouw van Renzo Piano verbeterd: een nieuw stukje ‘echt’ Parijs, mede door de fontein van Tinguély met de beelden van Niki de Saint Phalle, gebaseerd op schilderijen van Picasso. Weinigen hadden dit voorzien en als betrokkene bij de voorbereiding was het ook voor mij een grote verrassing. Mijn werk had meer met de functionaliteit van het gebouw te maken dan met de architectonische vorm, wat niet wegneemt dat ik veel (uitgevoerde) ontwerpen heb gezien en met talloze architecten van gedachten heb gewisseld. Vanuit mijn persoonlijke smaak, in al die jaren betrokkenheid bij architectuur redelijk ontwikkeld, vind ik het ontwerp te groot, te pompeus en eigenlijk te zwaar. Men kan zich voorts afvragen of er ooit wel een onafhankelijk en gezaghebbend on-

Zuur

> Illustratie: Gemeente Den Haag/ Neutelings Riedijk Architects

derzoek is verricht naar een verbouwing van het danstheater en de muziekzaal. Bovendien vind ik dat een conservatorium met zijn leskamers ten behoeve van het muziekonderwijs, functioneel iets anders is dan een centrum voor uitvoerende kunsten. Ik zou die combinatie nooit geadviseerd hebben. Wel zou ik één of andere museale functie ontwikkeld hebben om toe te voegen als publiekstrekker. Scheurleer Op dat moment schoot mij opeens de collectie Scheurleer te binnen: de volstrekt unieke verzameling muziekinstrumenten die ooit een vaste afdeling van het Gemeentemuseum vulde. Oude clavecymbels, giraffepiano’s, violen, zinken, kromhorens, maar ook oosterse muziekinstrumenten. Ik liep daar als jongen vaak rond met het verlangen eens op die instrumenten te mogen spelen. Ik heb die instrumenten nog slechts als zaalvulling gezien in die wonderlijke zalen van ons Gemeentemuseum op de plek waar eens de kostuumafdeling zijn eigen plek had. Is het niet zinvol te bezien of die collectie ondergebracht kan worden in het Spuicentrum? Inhoudelijk kan het een aanvulling zijn. Het brengt geld op door entreeprijzen. En als ik zie hoe het muziekinstrumentenmuseum in Bologna functioneert of in Brussel, waar veel bezoekers komen, en hoe plezierig het is om daar te zijn, dan kun je je afvragen of dit niet een geweldige oppepper zou zijn voor dat zalencentrum dat toch niet permanent in gebruik zal zijn. Misschien is het ook mogelijk tentoonstellingen te organiseren uit de rijke schat aan partituren van

uw mening

Couperusmuseum Er is nog wat: we herdenken Couperus en doen dat uitbundig. Door heel Den Haag komen plaquettes met gedichten, terwijl Couperus eigenlijk maar een middelmatig dichter was. Couperus is zeer groot als prozaschrijver. Wat hij heeft gepresteerd in zijn romans over het klassieke Rome (De berg van Licht, De comedianten), in zijn emancipatorische romans als Langs Lijnen der geleidelijkheid, is van een onnederlandse grootheid. De bewondering van Oscar Wilde voor hem is niet voor niets. Of je nu een kookboek moet uitgeven met wat de Italiaanse keuken betreft wat bleke recepten (ik maakte de sugo en de risotto durf ik niet voor te zetten aan mijn vrienden hier) weet ik niet, maar alle aandacht is goed. Stel nou dat de wethouder nog eens ‘keihard gaat werken’ en erin slaagt om nog wat te bezuinigen op het gebouw; zouden we dan niet alsnog het Couperushuis aan de Surinamestraat aan kunnen kopen om er het Couperus-

Haagse Harry

Crisis iedere dag het negatieve nieuws in de media over de crisis, daar word je niet blij van. Wat mij al lang opvalt is, dat de koopkracht van de gewone man steeds minder wordt, terwijl er nog steeds mensen zijn die dik boven de Balkenende-norm verdienen (heeft waarschijnlijk nu zelf ook meer dan de Balkenende-norm). Hoe kan je verklaren dat de directeur van de NS vijfhonderd duizend euro per jaar verdient? Het is een salaris waar ik en vele anderen niet lang genoeg leven om dat te kunnen verdienen. Ad Horrevoets Den Haag Centraal verwelkomt ingezonden brieven van maximaal 200 woorden. De redactie behoudt zich het recht voor deze te redigeren. Vermeld altijd uw adres (en liefst ook uw telefoonnummer), ook wanneer u e-mailt.

© Marnix Rueb

Ik ben blij dat onze ministers Mark Rutte en Jeroen Dijsselbloem maar ook die van de EU mijn belastingformulier niet hoeven in te vullen. Ze hebben het zo geregeld dat de inwoners steeds minder te besteden hebben. We moeten dus bezuinigen, wat koopkrachtverlies oplevert. Je kunt er dan op wachten dat er dan ook minder btw de staatskas invloeit. Ook de btw-verhoging van negentien naar eenentwintig procent schiet niet op als er minder koopkracht is. Van de andere kant werd de btw verlaagd voor verbouwingen aan je huis en ook dat schiet niet op met minder koopkracht. Je begrijpt ook wel dat als er minder koopkracht is, er ook veel bedrijven failliet gaan met alle gevolgen van dien. Zo is de cirkel rond, waar we, als de ministers zo doorgaan, niet meer uitkomen. Het is raar dat Mark Rutte oproept om meer dingen te gaan kopen, terwijl we moeten bezuinigen; begrijpt u het? Ook

Nederlandse componisten die ook ooit in het Gemeentemuseum waren ondergebracht, maar waarschijnlijk nu te vinden zijn in het muziekinstituut van de Koninklijke Bibliotheek. Ik vind overigens, los van alles, dat zowel ons Residentie Orkest, dat toch één van de belangrijkste orkesten in Nederland is en dat zoveel heeft gedaan voor de verspreiding van Nederlandse muziek, als ons Nederlands Danstheater, recht hebben op het beste dat er is, wat niet wil zeggen dat je dan een in mijn ogen een zo giganteske kolos moet maken als het Spuiforum zal zijn.

museum in te vestigen? We geven dan naast eer aan ons orkest en onze balletgroep eer aan ‘onze’ schrijver die overigens (net als orkest en balletgroep) ver en ver uitsteekt boven de plaatselijke roem. We hebben dan vlakbij elkaar een unieke situatie: een museum met negentiende eeuwse kunst (de Mesdagcollectie) en een geboortehuis, gewijd aan een negentiende eeuwse schrijver die een genre beoefende dat alleen in Den Haag voorkomt en dat hij zelf creëerde: de Haagse roman, maar toch vooral is hij een decadent schrijver die in een Europese stroming past die grote meesterwerken heeft opgeleverd. Beeldende kunst, literatuur en een centrum dat muziek en dans biedt: wat wil je nog meer in Den Haag: Unesco literatuurstad. Hans Franse, woont afwisselend in Den Haag en Bettona (PG), Italië en was ooit verbonden aan de stichting Ruimte, ontwikkelingscentrum voor sociaal-culturele accommodaties.

Aanvulling van de redactie: Begin jaren tachtig ontwikkelde de toenmalige directeur van het Haags Gemeentemuseum Theo van Velzen een plan voor een gezamenlijke huisvesting voor Residentie Orkest en de collectie Scheurleer aan het Spui. Het plan vond echter geen genade in de ogen van de politiek en is nooit serieus uitgewerkt, voornamelijk omdat men het orkest noodzakelijk achtte als vaste huurder in de exploitatie van het Congresgebouw.

Het Spuiforum lijkt onafwendbaar. Met alle manco’s, overbodigheid en onzekerheden. Niet het gezond verstand, de portemonnee of de wens van de bevolking, maar politieke prestige heeft de overhand. Raadsleden van PvdA, VVD en D66 die er anders over denken en volgens de grondwet (artikel 67 lid 3) zonder last of ruggespraak geacht worden te handelen, zullen ’t hoofd buigen en fractiediscipline betonen. Ieder ander die kanttekeningen plaatst bij een plan dat nog rampzaliger lijkt dan 't Congresgebouw in de jaren zestig, krijgt van de regenten bij voorbaat het verwijt zuur te zijn. Is ooit eerder een zó omstreden en rammelend plan, waaraan bovendien zoveel financiële risico’s kleven, er in een dergelijk tempo doorgejaagd? De gemeenteraad moet binnenkort oordelen over een ontwerp dat nog op de tekentafel ligt. Alle trucs worden van stal gehaald om het onbestaanbare toch plausibel te laten lijken. Alle kritiek – ook uit kringen van degenen die er straks moeten werken – wordt weggehoond. En heel strategisch moet de overwinning worden binnengehaald voordat er nieuwe raadsverkiezingen zijn. Het lijkt erop dat een meerderheid van de raad straks tandenknarsend instemt. Voor de vorm zullen er harde garanties worden gevraagd, die vanzelfsprekend worden toegezegd. Maar die politieke overwinning gaat ooit zuur smaken.In de nabije toekomst als de bouwkosten miljoenen tegenvallen. Of daarna als het exploitatietekort elk jaar groter blijkt. Maar wellicht volgend jaar al, als de coalitie bij de verkiezingen straf van het ‘stemvee’ krijgt. Want buiten de politici die hun lot aan het Spuiforum hebben verbonden, zijn er maar weinig mensen echt enthousiast. Het gat tussen lokale politiek en bevolking gaapt thans nergens groter dan in Den Haag. Het valt te hopen dat de nieuwe raad met een afgeslankte VVD, PvdA en D66 het besluit dan nog terug kan draaien. Zoals eerder gebeurde bij een Danstheater in Scheveningen, een stadhuis op het Monchyplein en een margetheater achter de schouwburg. Dat kost dan veel geld. Weggespoelde miljoenen, waarvan heel veel moois voor de gekortwiekte kunst mogelijk was geweest. Dat is pas zuur. VERSTEEG

14>cultuur


In de diepte met Mozart De Haagse orkestvereniging Musica geeft niet alleen symfonische concerten, ook wordt tegen de zomer in kleinere bezetting een daarop afgestemd programma uitgevoerd. Strijkers en houtblazers van dit amateurorkest spelen op 22 juni muziek van Haydn, Mozart, Gounod en Bartók. Dan treden ook twee jonge professionele musici als solisten op: Marina Meerson (viool) en Hana van Amersfoort (altviool). Samen met Musica spelen zij Mozarts onvolprezen Sinfonia concertante.

zouden uitvoeren. Componeren was een ambacht. De toondichter die voor de eeuwigheid werkte was tenslotte een 19deeeuwse uitvinding. Maar over de Sinfonia concertante KV 364 laat de correspondentie ons in het ongewisse. Zou het dan toch een heilig moeten zijn geweest dat Mozart er toe heeft aangezet deze partituur te schrijven? De muziek, krachtig en dramatisch in het openings-allegro, ontroerend en verheven in het langzame middendeel en met een robuuste energie in het slotdeel, ondersteunt die veronderstelling.

Door Aad van der Ven

Broodheer Makkelijk had de 23-jarige Wolfgang Amadeus het in 1779 in elk geval niet. Zijn moeder was kort daarvoor gestorven. Kort daarop wees de bevallige maar berekenende zangeres Aloisia Weber, op wie hij zijn zinnen had gezet, hem af. Ook had hij enkele buitenlandse concertreizen achter de rug, onder meer naar de muziekcentra Parijs en Mannheim, die hem niet het succes en de roem hadden gebracht waarop hij en zijn veeleisende vader hadden gehoopt. Teleurgesteld keerde hij terug naar Salzburg, waar hij zich weer moest onderwerpen aan de eisen van aartsbisschop Colloredo, zijn broodheer en aartsvijand. Toen hij werkte aan deze Sinfonia Concertante – zoals de naam aangeeft een genre met elementen van zowel de symfonie als het soloconcert – moet hij zich opstandig hebben gevoeld. Ook liep hij waarschijnlijk toen al rond met het plan Salzburg de rug toe te keren en zijn heil in Wenen te zoeken. Dat laatste gebeurde twee jaar later. Wolfgang Amadeus Mozart werd daardoor plotseling, als één van de eerste componisten, een zelfstandig ondernemer.

Violisten, van amateurs tot virtuozen, vinden bij Mozart veel muziek die hun leven kleur en inhoud geeft. De lijst telt talrijke sonates, strijkkwartetten en concerten. De professionele violist die geregeld met orkesten optreedt is uiteraard het meest geïnteresseerd in de vijf concerten, die Mozart in 1775 in een ijltempo componeerde. Maar helaas, met hun sierlijkheid en hun melodische rijkdom mogen ze dan aantrekkelijk klinken, ze behoren niet tot zijn meest verheven of diepgaande werken. De violist die werkelijk tot Mozart op diens hoogste niveau wil doordringen zal behalve een orkest ook een altviolist moeten inschakelen. En de laatste zal niet snel nee zeggen. Want de Sinfonia concertante voor viool, altviool en orkest behoort tot de meest sublieme creaties van het wonderkind uit Salzburg. De musicoloog Alfred Einstein spreekt van ‘de bekroning van datgene wat Mozart in zijn vioolconcerten heeft nagestreefd’. De ontstaansgeschiedenis is onduidelijk. Van Mozarts meeste composities weten we onder welke omstandigheden en met welk doel ze zijn geschreven doordat hij ijverig placht te corresponderen met familie en vrienden en daarbij veel over zijn werk losliet. Ook werd vrijwel altijd bekend wie de opdrachtgever was of voor welk doel iets werd gecomponeerd. Bijna nooit begon Mozart aan één van zijn grotere werken zonder te weten door wie en hoeveel daarvoor betaald zou worden. En welke musici het nieuwe stuk

Orkestvereniging Musica onder leiding van Roberto Beltrán-Zavala, met Marina Meerson (viool) en Hara van Amersfoort (altviool). Muziek van Mozart (Sinfonia concertante KV 364), Bartók (Roemeense volksdansen), Milhaud (Petite Symphonie no. 5) en Haydn (Symfonie nr. 100, de ‘Militaire’). Zaterdag 22 juni, 20.15, Maranathakerk, 2de Sweelinckstraat 156. Meer informatie: www.musicadenhaag.nl

Roberto Beltrán-Zavala dirigeert de Orkestvereniging Musica. > Foto: Evert van Holthoon

Anna Ostoya: Marginalia, 2009 . >Foto: Courtesy Tegenboschvanvreden

Voorstellingsloze verhalen in Nest Onder de titel ‘Abstract myths’ wil kunstcriticus Hans den Hartog Jager het modernisme door hedendaagse kunstenaars laten herschrijven. Niet dat het lukt, maar het levert een boeiende tentoonstelling op. Door Egbert van Faassen

De inrichting is goed. Twee grote wanden van Rob Johannesma – op het eerste gezicht is niet duidelijk wat daarop wordt afgebeeld – staan vrij in de ruimte. Ook Maarten Overdijk verbouwde de expositieruimte – maar dat valt alleen op bij wie de plattegrond goed kent. Ik moest er op worden gewezen. Er klinken droge knallende geluiden en vanachter de enorme collages van krantenfoto’s van Johannesma klinkt een sonore stem. Deze blijkt toe te behoren aan de man, die tijdens een tocht met een motorbootje een videoboodschap aan Roy Villevoye inspreekt. Deze kunstenaar werkte jaren in Papoea Nieuw-Guinea met de Asmat. Hij confronteerde ze met textiel in monochrome Mondriaan-kleuren voor een boeiend experiment: wat gebeurt er wanneer je onze culturele verworvenheden voorlegt aan een volk dat het magisch denken nog niet achter zich heeft gelaten ? Welnu, deze man, Omamá, vraagt Roy op uiterst welsprekende wijze of hij de foto die de kunstenaar van hem maakte nooit hoeft te zien. In een droom was een voorouder tot hem gekomen, die hem had berispt. Een foto is taboe. En bovendien, Omamá was heel goed betaald, maar volgens de verschijning in de droom toch te weinig.

Villevoye doet vrij letterlijk voor wat het uitgangspunt van deze tentoonstelling is. Als ik het goed begrijp, draait het om de ontmoeting tussen ‘het modernisme’ en ‘het leven zelf’. Het uitgangspunt van de samensteller is tweeslachtig. Hans den Hartog Jager is criticus voor NRC Handelsblad, hij brengt de hedendaagse kunst op de televisie en hij schreef enkele boeken over het onderwerp. Vorig jaar stelde hij een expositie samen in het Zwolse museum De Fundatie, waarin hij zich een pleitbezorger van een romantische kunstopvatting toonde. Het modernisme vindt hij kaal, zo blijkt uit de tekst die hij voor Nest schreef. Picasso, niet bepaald kaal behalve in letterlijke zin en op latere leeftijd, noemt hij als beïnvloed door het modernisme. En ook Duchamp, die schaken verreweg belangrijker vond dan kunst. Deze kunstenaars zijn echter niet aangeraakt door, maar vormen juist twee van de ijkpunten van het veelvormige – en inmiddels historische – modernisme. Een ander ijkpunt is de abstractie, waar de samensteller in de titel van de tentoonstelling naar verwijst. Maar dat is geen mythe in de zin van een boeiend verteld verzinsel uit een ver verleden. Een voorstellingloos schilderij is een ding, dat bestaat in de werkelijke wereld van de dingen. Suf De samensteller lijkt zijn gelijk te halen door een ongelooflijk suf doek van Anna Ostoya in de tentoonstelling op te nemen, een abstract schilderij waar alles aan mis is. Maar het blijkt een combinatie te

zijn van twee historische composities. Eén van Theo van Doesburg – met alle respect toch niet de beste schilder van De Stijl – en één van haar Poolse landgenoot Stanislaw Kubicki. Daarbij een mooie, grote collage van dezelfde kunstenares met steeds rechthoekige vormen uit tijdschriften geknipt. Een stuk strakker in de vorm dan de collages van Kurt Schwitters, om maar iemand te noemen van de andere kant van de brede waaier die ‘modernisme’ heet. Wilde de samensteller zeggen: kijk hier ook eens naar, of: het modernisme is der dagen zat? Het laatste zou je kunnen denken naar aanleiding van de foto’s die Kasper AkhØy maakte van de villa van Eileen Gray, de ontwerpster die samenwerkte met de architect Le Corbusier, een icoon van de architectuur van de vorige eeuw. Het ziet er inderdaad kaal uit. Een opklaptafeltje van de bouwvakkers. Geen inrichting. Foto’s ook in dramatisch zwartwit. Wat wil je? Er zijn fragmenten van wandschilderingen te zien van Le Corbusier, die anders dan vaak gedacht helemaal nooit heeft bepaald dat alle wanden kaal en wit moeten zijn. Er mocht een schildering op. En met zijn eigen schilderkunst was hij juist verre van abstract. Hoe dan ook, Nest biedt een boeiende tentoonstelling. Met dank aan de hersenschimmen van Hans den Hartog Jager, die ik echt waardeer als schrijver. Abstract myths in Nest, De Constant Rebequeplein 20b. www.nestruimte.nl Tot en met 14 juli. Lezing met Hans den Hartog Jager: donderdag 27 juni, 20.00 uur.

jazz

Poulenc, jazz en Tarenskeen

Twee keer hoorde ik afgelopen week liederen van Poulenc en twee keer was de jazz heel dichtbij. Eerst een wals als toegift na het ‘Clandestiene concert’ van Festival Classique zaterdag j.l., gebracht door fluitiste Eleonore Pameijer, pianiste Reinild Mees en zangeres Irene Maessen. Vederlicht, ondanks de bezetting bijna musette-achtig en het had zó in een chanson- of jazzprogramma gekund. Op 12 juni bracht Peter Beets zijn ei-

gen ‘cross over’, met zijn jazztrio en twee klassieke zangeressen, Judith van Wanroij en Hetty Jansen in Chizone Scheveningen (Lourdeskerk). Beets maakte jazz van onder meer Delibes (‘Lakmé’), Fauré en veel van Poulenc. Door ligging en de pittige akkoordenwisselingen absoluut niet gemakkelijk om over te improviseren, maar Beets lukte het. Met genoeg ‘blue notes’ om puur jazz te zijn, zonder de componisten pijn te doen.

Poulenc – die een brede smaak had – zou waarschijnlijk een fijne glimlach hebben over gehad voor onder meer de fraaie versie van zijn ‘Les ponts de Cé’. Een qua tekst bijna middeleeuwse ballade waarin dichter Aragon de overgave van Frankrijk in WOII en het verhaal van Lancelot door elkaar weeft. Erg mooi Prospero-concert in die kerk, en wat een goed gevoel dat voor een ‘cross over’-programma nu eens ‘klassiek’ en geen pop of rock werd gekozen. Jazz is de komende week vooral op zondag 23 juni te horen, maar dan bijna tezelfder tijd en op zeer ver uiteen liggende locaties. Kiezen dus. Voor strandtent De Fuut waar saxofonist Tom van der Zaal – kortgeleden met een hoog cijfer geslaagd voor zijn masterexamen – die dag de vrije hand krijgt. Of voor café Van Delden aan het Noordeinde waar gitarist Olaf Ta-

renskeen een middagconcert geeft. Tarenskeen is een dichter op zijn gitaar en of hij nu jazz speelt of ander werk, het is allemaal even mooi, melodisch en onderbouwd met een oorstrelende akkoordenkeuze. In Kijkduin op het Deltaplein staat het Fesival Youth Orchestra, het Zuidhollandse orkest van jonge jazzamateurs van rond de 17, geleid door dirigent en arrangeur Johan Plomp. En in de Regentenkamer brengt – diezelfde middag dus – drummer Vinsent Planjer zijn groep ‘Natural selection’met Rembrandt Frerichs (piano), Efraim Trujillo (sax), Miro Herak (vibrafoon), Guus Bakker (basgitaar). Het is duidelijk jazzvakantie en heel wat liefhebbers staan al te popelen om naar het North Sea aan de Maas te gaan. Alleen de Regentenkamer houdt het nog even vol aan de echte Noordzeee. Op 22 juni speelt

daar de jonge saxofonist Genzo Okabe met onder meer pianist Miguel Rodriguez. Op 29 juni krijgen er ’s middags de docenten van de Haagse Muziek Centrale en vooral hun leerlingen de ruimte. Die Muziek Centrale is een samenwerkingsverband van musici met elk een privé-lesgeefpraktijk, zowel klassiek als jazz, die hun leerlingen met elkaar in contact willen brengen en laten musiceren. Wat de jazz betreft zijn de docenten drummer Hans Braber, trompettist Niels Tausk en gitarist Olaf Tarenskeen. ’s Avonds is aan de Noord West Buitensingel het kwartet van saxofonist Ben van den Dungen met Marius Beets (bas), Miguel Rodriguez (piano) en Gijs Dijkhuizen (drums) te beluisteren. Bert Jansma

15

cultuur<


Dansen op de Hofvijver

Brute Prins, wellustig Roodkapje ven. Assepoester is niet alleen maar een lieverdje; soms heeft ze meer weg van haar boze stiefzusters”.

Voor het vierde jaar op rij danst De Dutch Don’t Dance Division op de Hofvijver tijdens het Festival Classique, dit keer begeleid door het Residentie Orkest onder leiding van Rumon Gamba. Choreografen Rinus Sprong en Thom Stuart lieten zich inspireren door de sprookjes van Grimm. Maar dan wel door de ongekuiste versie. Door Astrid van Leeuwen

“We kennen allemaal de zoete boekbewerkingen voor kinderen. En Walt Disney heeft met zijn happy-endfilms hélemáál topcensuur gepleegd. Maar”, zegt choreograaf Rinus Sprong, “van oorsprong zijn de sprookjes van de gebroeders Grimm helemaal niet zo lieflijk. Het zijn volksverhalen waarin al het vreselijke en gruwelijke van het leven naar voren komt: incest, verkrachting, kannibalisme, moord. De prins in ‘Doornroosje’ kuste de schone slaapster helemaal niet verliefd wakker, hij heeft haar misbruikt!” Sprong (53) en zijn partner Thom Stuart (47) putten voor hun nieuwe productie ‘Grimm’ inspiratie uit ‘Beest in bed’ van Marita de Sterck. “Deze schrijfster en antropologe onderzocht negen sprookjes en volksverhalen en tekende ze op zoals ze ooit echt waren”. In hun choreografie laten Sprong en Stuart er nog meer de revue passeren, overbekende als ‘Assepoester’, ‘Sneeuwwitje’ en ‘De wolf en de zeven geitjes’, maar ook minder bekende als ‘De waternimf ’, ‘De stuk gedanste schoentjes’ en ‘De zes zwanen’. “Deze zwanen – zes betoverde broers – komen aan het begin van ‘Grimm’ over de Hofvijver aandrijven. Wat nog het nodige puzzelwerk met zich mee-

Betoverde ‘Zwanen’ op de Hofvijver in ‘Grimm’, de vierde productie die Dutch Don’t Dance Division-choreografen Rinus Sprong en Thom Stuart hebben gemaakt voor het Festival Classique, dit keer in samenwerking met het Residentie Orkest. >Foto: Studio Oostrum

brengt om te voorkomen dat hun ‘bootjes’ de onderwaterafzetting rond Ruttes torentje raken”. De verhaallijnen van de sprookjes blijven herkenbaar, maar lopen, zegt

Sprong, wel door elkaar. “De prins in de verschillende sprookjes is een archetype, dus hebben wij gekozen voor één prins, die het dus zowel met Assepoester als met Doornroosje en Sneeuw-

witje doet”. En in tegenstelling tot de bekende sprookjesversies waarin goed en kwaad strikt gescheiden zijn, hebben de personages in ‘Grimm’ beide kanten in zich. “Zoals in het echte le-

Diepenbrock Bij de keuze van de muziek lieten Sprong en Stuart zich adviseren door Annemarie Goedvolk, artistiek leider van het Festival Classique. “Zo kwamen we uit bij twee composities van Alphons Diepenbrock: de ‘Elektra-suite’ en de ‘Marsyas Suites’. Het leuke is dat de muziek zo’n honderd jaar geleden speciaal voor theater is geschreven én dat Diepenbrock lange tijd één van de specialismen van het Residentie Orkest was. De dirigent met wie we nu werken, Rumon Gamba, kende de muziek echter niet, maar was er wel meteen heel enthousiast over. Voor hem is dit dus ook een première”. De musici krijgen een actieve rol toebedeeld in ‘Grimm’. “Zo spelen ze één deel niet live, omdat ze net als Doornroosje in slaap zijn gevallen”. Gelukkig worden zij wakker gekust zónder dat er verkrachting in het spel is. ‘Grimm’ is, zegt Sprong, geen kinderproductie, ook al doen er veertien kinderen als geitjes en dwergen aan mee. “Het wordt een ietwat sinistere en surrealistische voorstelling, met redelijk wat agressie, erotiek en wellust. Roodkapje bijvoorbeeld vindt de wolf best wel heel erg lekker”. Maar ook de ‘Grote Liefde’ heeft een plek in ‘Grimm’. “Want ook hierbij geldt: als je de schaduwkanten nooit hebt ervaren, weet je de mooie kanten ervan ook niet te waarderen”. De Dutch Don’t Dance Division en Residentie Orkest met ‘Grimm’, in het kader van Festival Classique: vrijdag 21 juni (19.30 uur) en zondag 23 juni (19.00 uur). Voor info en kaartreservering: www.festivalclassique.nl

Jury bekeek 3000 werken voor Gemeentemuseum

Professionals en amateurs bijeen in ‘Zomerexpo Aarde’ Door Babeth Knol

De onverminderde populariteit van talentenjachten heeft zich ook langzaamaan genesteld in de museumwereld. De Zomerexpo in het Gemeentemuseum, een tentoonstelling waar iedereen – gevestigd kunstenaar of niet – zijn werk voor kon aanmelden, beleeft dit jaar zijn derde editie. Uit drie voorrondes werden anoniem werken gekozen en uiteindelijk een selectie voor het museum gemaakt. Het levert een gevarieerde tentoonstelling op waarin de bezoeker zich kan laten verrassen door de diverse interpretaties van het thema (‘aarde’) en kan zoeken naar het antwoord op de vraag: hoe verhoudt de professionele kunstenaar zich tot de amateur, en haal je ze eruit? Het thema van dit jaar is ‘Aarde’, gekozen vanwege de aansluiting bij de manifestatie in en om het GEM ‘Ja Natuurlijk – Hoe kunst de wereld redt’. Dat op dat thema bijna oneindig veel interpretaties mogelijk zijn, blijkt goed uit de tentoonstelling. Vergankelijkheid komt op allerlei manieren aan bod, zelfs een dode Pino uit Sesamstraat. Alette Wttewaall gebruikte taxidermie (prepareren van dieren, red.) om een vierkante vogel een nest met vierkante eieren te laten bewonen. Léon van Opstel maakte een installatie waarin je een opgezette vlinder, door aan een slingertje te draaien, opnieuw kunt laten vliegen. Een sculptuur van Haagse kunstenaar De-

Zomerexpo 2013’. > Foto: PR

miak, een kwetsbaar huisje van hout en karton, bedekt met aarde, herinnert aan de orkaan die in 1900 het stadje Galveston in Texas verwoestte. Recycling is een belangrijk thema, zeer letterlijk zelfs in het werk van Gert de Mulder die plastic flessen als materiaal voor zijn tweeluik gebruikte en de uit plastic tassen opgebouwde stoel van Willem Jan van Ginkel. En natuurlijk zijn er flink wat landschappen, waaronder een onherbergzaam steil maar door de mysterieuze kleuren lonkend berglandschap van Esther Nienhuis. Een foto van Bernard Mulder, ‘le réchauffement nécessaire’,

toont een kille weerspiegeling van een groep bomen waartussen een warm lampje lijkt te flakkeren – ook een weerspiegeling, van een lantaarnpaal. Handopsteken Voor de Zomerexpo, een samenwerkingsverband tussen het Gemeentemuseum en de Stichting Art Worlds, meldden zich dit jaar zo’n 1700 kunstenaars met ongeveer 3000 werken. Een flinke klus voor de jury, die in de drie voorrondes (die overigens te volgen waren bij Avro’s Kunstuur) door middel van handopsteken ieder werk

anoniem beoordeelde. Voor zover dat anoniem kon natuurlijk, want een flink aantal kunstenaars zijn ook zonder naambordje aan hun werk te herkennen. Zoals de sculpturen van Koen de Vries waarin verschillende gezichtsuitdrukkingen samensmelten of de uit oud hout opgebouwde portretten van Diederick Kraaijeveld, die het uiteindelijk ook tot aan de wanden van het Gemeentemuseum redden. Een tweede jury, bestaande uit Wim van Sinderen, Diana Stigter, Juliette Jongma, Zeger Reyers, Caroline Vos, Ine Gevers en winnares van de publieksprijs 2012 Barbara Broekman, stelde uit 525 overgebleven werken de uiteindelijke tentoonstelling samen. Uit de gegevens die de organisatie van de tentoonstelling heeft bijgehouden, blijkt dat van de 216 geselecteerde kunstenaars 54 procent professioneel kunstenaar is, 22 procent beoefent kunst naast een ander beroep. Flink wat ‘buitenstaanders’ hebben zich dus via deze Zomerexpo een weg naar de muren van het Gemeentemuseum weten te banen. Wel heeft een iets groter deel, 67 procent van de deelnemers, een kunstopleiding aan een academie gevolgd. Samenhang Al is het aantal werken flink teruggebracht ten opzichte van de 3000 werken die werden ingezonden, is er nog steeds heel erg veel te zien. Toch is conservator Hans Janssen er knap in geslaagd samenhang tussen verschil-

lende werken te vinden waardoor het geheel niet te druk wordt. De meeste deelnemers aan de tentoonstelling komen uit Amsterdam en natuurlijk Den Haag. Sommigen doen al voor het derde jaar mee, zoals Haagse kunstenaar Sanne Maes, die een videoportret achter een houtskooltekening van een havik projecteerde waardoor een fascinerend masker ontstaat. Soms doet een werk verlangen naar meer, zoals de foto van de installatie ‘tent’ van Saskia Laurant. Opgebouwd uit kledingstukken die elkaar lijken te omhelzen in een soort groepsknuffel, straalt het een sfeer van thuis uit. Je zou willen dat de tent zelf in het museum stond in plaats van de foto. Wie na het bekijken van al die werken een favoriet heeft overgehouden, kan zijn stem uitbrengen voor de publieksprijs. Daarnaast is een juryprijs uitgeloofd, en de prijs voor het meest duurzaam geproduceerde kunstwerk, geheel in lijn met het thema aarde. Overigens hoeft het niet bij stemmen te blijven: dit jaar is het voor het eerst dat het publiek het werk in de tentoonstelling ook kan aankopen. De stoel van Willem Jan van Ginkel, gemaakt van 52 ‘gewoon bij Albert Heijn’ tassen, werd zelfs al voor de opening – voor 52 euro -– verkocht aan een Amsterdamse galerie. ‘Zomerexpo: Aarde’ tot en met 15 september in Gemeentemuseum Den Haag www.zomerexpo.nl

16>sport


De speciale Estafette Courant uit 1933. >Illustraties: Jubileumboek Honderduit Den Haag

De start van de Dwars door Den Haag Estafette in 1932 nabij de oude pier.

De Dwars door Den Haag Estafette is terug van heel lang weggeweest

Atleten HAAG lopen historische race

Het zal atletiekminnend Den Haag niet ontgaan dat HAAG Atletiek dit jaar haar 100ste verjaardag viert. De verenigingen doen er alles aan om er een feest van te maken. De grootste Haagse atletiekvereniging aan de Laan van Poot vormt daar geen uitzondering op. Na een kleine vijftig jaar radiostilte wordt de Dwars door Den Haag Estafette weer aan het publiek getoond. Door Ronald Mooiman

In 1923 werd ter ere van het tienjarig jubileum van Vlug en Lenig, één van de vele voorlopers van het huidige HAAG Atletiek, de Dwars door Den Haag Estafette georganiseerd. Een wedstrijd die, anders dan de naam doet vermoeden, start en finish kent aan de zeezijde van Den Haag. Het parcours liep de eerste keer over 4500 meter van Houtrust naar de Scheveningseweg en weer terug. Den Haag was heel even in rep en

roer. Bij de start stonden duizenden liefhebbers te wachten op het startschot. Dat het een geheel andere tijd was, getuigt de quote uit het mooi jubileumboek Honderduit Haag. ‘De organisatoren moesten de commissaris van politie overtuigen dat blote benen voor het zedenbederf geen catastrophale gevolgen zouden hebben’. Vanaf 1925 werd er een estafette door loopgroepen afgelegd die 7500 meter lang was. De afstand die zaterdag ook door honderden atleten wordt afgelegd. “De afstand wordt afgelegd door tien atleten over individuele afstanden van 1500 meter tot een 100 meter sprint op de atletiekbaan”, vertelt Pim Quist, teamleider van de Middellange afstand teams bij HAAG. “En die laatste honderd meter ga ik zelf lopen. Ik hoop dat we dan ook als snelste eindigen. Het is voornamelijk een gezellig evenement, maar wij zijn aan onze stand verplicht om de snelste tijd neer te zetten”. Na de Tweede Wereldoorlog werd de Dwars door

Den Haag Estafette in 1950 nieuw leven ingeblazen. Vijf jaar later verhuisde de wedstrijd naar de atletiekbaan.

Historie Quist: ”Daarom is het nu zoveel leuker om deze wedstrijd weer te lopen. Ik zag op onze website een foto van de start van de race in 1923 vlak bij de

De organisatoren moesten de commissaris van politie overtuigen dat blote benen voor het zedenbederf geen ‘catastrophale’ gevolgen zouden hebben

Oude Pier. Mooi om dat terug te zien. Ik ben pas zeven jaar lid van HAAG, maar in die tijd heb ik wel begrepen dat deze club een roemrijke historie kent. Mooi om daar nu ook onderdeel van te mogen zijn”. Deze estafette is redelijk uniek in zijn soort. Alleen de Batavierenrace tussen Nijmegen en Enschede is een estafette-race die vooral bij studenten bekend is. “Het is de grootste estafette van Nederland over de openbare weg. We hopen met onze estafette ook deelnemers en publiek warm te maken voor het eeuwfeest van onze vereniging. Zoals gezegd, gezelligheid staat voorop. Maar we voelen toch wel een beetje de druk om ook goed te presteren”. De Dwars door Den Haag Estafette gaat om 11.30 uur van start bij het The Hague Beach Stadium bij het Noordelijke havenhoofd.

kende namen optreden. “We hebben een aantal jongens van Jong Oranje, onder meer Koen Bakhuis en Tom Hiebendaal. Dat zijn jongens die snappen het spel. Maar ook technisch mindere veldhockeyers kunnen hier soms ook goed uit de voeten, dat vind ik zo mooi aan

‘Ik zie niet in waarom beachhockey niet olympisch kan worden’

Door Alex ’t Lam

Een stuk strand, twee doelen, sticks met een grote krul, een soort panna bal en twee teams met vijf spelers. Dat zijn de ingrediënten voor beachhockey. In navolging van andere beachsporten ontwikkelde oud-hockey international Floris Jan Bovelander aan het begin van deze eeuw deze variant op het reguliere veldhockey die veel gelijkenissen vertoont met lacrosse. In de voorbereiding op het WK beachhockey 2014 vindt komend weekeinde op het Scheveningse strand het Pre WK en NK Beach Hockey Festival plaats. “Met het vooruitzicht van die WK’s vonden wij het leuk om er dit jaar ‘Pre WK’ voor te zetten”, aldus de ontwikkelaar van de sport en organisator van het festival, Floris Jan Bovelander. “Wij organiseren al geruime tijd Beach Hockey Festivals. Vorige jaren vonden er meerdere voorrondes voor het NK plaats. Dit jaar hebben we ervoor gekozen die te bundelen tot één toernooi”. Aan het evenement doen dit weekeinde

Een stuk strand, twee doelen, sticks met een grote krul, een soort panna bal en twee teams met vijf spelers. Dat is beachhockey. > Foto: Creative Images

zo’n veertig teams en ongeveer 230 deelnemers mee. Naast een recreanten-, jeugd- en jeugdbesturentoernooi zullen veel ogen zijn gericht op de interlands van Nederland tegen onder meer Duitsland, België en Frankrijk. Zwaartepunt van het Beach Hockey Festival zal dit jaar echter liggen op het Top-toernooi. Daarin zullen diverse clubteams in twee dagen strijden om de titel Nederlands Kampioen 2013. Korstiaan van Kleef doet als

coach al een paar jaar mee en heeft namens HGC ook nu weer een team samengesteld. “Drie jaar geleden misten we de finale op één doelpunt”, blikt Van Kleef terug. “Ik had me voorgenomen dat nooit meer te laten gebeuren. Helaas gebeurde dat vorig jaar toch weer. Dit jaar gaan we het toernooi dus gewoon winnen”. Zuurstof In zijn team zullen zaterdag een paar be-

Behalve de Dwars door Den Haag Estafette is er op en rond de atletiekbaan van HAAG ook het Gezondheidsplein te bewonderen. Tijdens dit evenement kan heel Den Haag kennis maken met ruim veertig organisaties op het gebied van gezondheid en bewegen. De deelnemers presenteren zich in een stand, met een workshop of presentatie. Van yoga, fitwalken en fitness tot fysiotherapie en sportmassage. Het Gezondheidsplein is van 10.30 tot 15.30 uur te bezoeken op het sportpark aan de Laan van Poot. Toegang is gratis. Met het plein wil de vereniging inwoners van Den Haag op een laagdrempelige manier laten kennis maken met verschillende aspecten van gezond leven en bewegen.

Voor meer informatie over de estafette en het jubileum: www.haagatletiek.nl

Beachhockey zoekt erkenning Het Wereldkampioenschap hockey heeft volgend jaar plaats in Den Haag. In diezelfde periode speelt zich in onze stad nog een WK af, dat minder aandacht genereert. Op het strand van Scheveningen wordt dan het allereerste WK beachhockey gespeeld.

Gezondheidsplein

beachhockey. Enerzijds door uithoudingsvermogen en kracht. Het zand zorgt er bovendien voor dat je veel in de lucht dribbelt en dat vereist een heel andere techniek. Ik heb hele goede veldhockeyers zien spelen die hier geen bal wisten te raken en na een paar minuten aan het zuurstof moesten. Het is echt een compleet ander spelletje”. De zaalhockeycoach van HGC Heren 1 en jeugdcoach vervolgt: “Ik hou me bezig met de coaching van allerlei vormen van hockey, maar beachhockey is misschien wel het allerleukste om te doen. Ik ben er een paar jaar geleden voor het eerst mee in aanraking gekomen. Het is net als beachvolleybal een spektakel. Het is echt een geweldige sport”. Bovelander is het met Van Kleef eens:

“Beachhockey is het bekijken meer dan waard. Dat willen we dit weekeinde ook aan bestuurders van verschillende nationale en internationale bonden laten zien. We werken al vanaf het begin samen met de Nederlandse hockeybond. Die vindt het leuk dat er verschillende vormen van hockey worden bedreven. Ook de internationale hockeybond en de Europese hockeybond vinden het erg interessant. De sport is groeiende. We moeten nog wel stapjes maken. Daarom is het WK zo belangrijk, daarmee kunnen we aandacht genereren van andere landen en hun bonden. Het zou leuk zijn als we ooit eens de erkenning krijgen, dat dit een serieuze tak van sport is. Ik hoop dat de sport zich na het WK doorontwikkelt en navolging krijgt. Het volgende WK wordt wat mij betreft in Rio gehouden tijdens de Olympische Spelen. Dat zou heel mooi zijn. Dan zou de sport echt op de kaart staan”. HGC coach Van Kleef ziet een zonnige toekomst voor de strandsport: “Beachvolleybal is Olympisch. Ik zie niet in waarom beachhockey dat niet kan worden. Daarvoor zou het goed zijn als er iemand door de bond wordt aangewezen als bondscoach en als er een soort internationaal toernooi wordt georganiseerd à la de EHL. Maar zoiets heeft tijd nodig. Het heeft ook lang geduurd voordat mensen beachvolleybal serieus gingen nemen. Maar dat gaat ook gebeuren met beachhockey, daarvan ben ik overtuigd”.

17

sport<


‘It’s not me month #bentley #dead maar ik ga toch vervelend doen’.

Elia in spiraal omlaag

als ‘the silly season’, maar dat voornamelijk wordt gekenmerkt door de roze bril waarmee voetbalverantwoordelijken richting het nieuwe seizoen kijken. Met een naïviteit waar de hippies van Woodstock kleine jongens bij waren, gaf technisch directeur Thomas Eichlin al aan dat hij nog wel kansen voor Elia en Arnautovic ziet. “Beiden zijn in het verleden voor hun daden bestraft. Ze hebben nog een contract in Bremen, ze beginnen weer op nul. Maar we hebben afspraken. Als Elia zich eraan houdt, verdient hij een tweede kans”. Eichlin werd daarbij gretig aangevuld door Dutt. “Elia en Arnautovic zijn twee bijzondere smaakmakers die een gerecht ten goede kunnen komen”, stelde die. “Maar niet elke maaltijd”, houdt hij daarbij wel een kleine slag om de arm. “Alleen als we het goed voor elkaar krijgen, komen ze voor in

Het niveau in de Bundesliga blijft stijgen. Wie niet kan aanhaken, valt af. Geldt dat laatste voor Eljero Elia? Waar zijn loopbaan sinds ADO Den Haag alleen maar omhoog liep, lijkt die nu in een neerwaartse spiraal beland. Bij Juventus ging het mis. Wat gaat het tweede seizoen bij Werder Bremen brengen? Door Martin van Zaanen

Een nieuw seizoen, een nieuw geluid. En nieuwe kansen. Tenminste, daar ziet het, nu er nog geen zweetdruppel in de voorbereiding is gevallen, naar uit. Wat dat betreft heeft Eljero Elia (26) geluk dat bij Werder Bremen (waar halverwege de jaren negentig Hagenaar Aad de Mos nog de leiding in handen had) een nieuwe trainer aan de slag gaat. Die nieuwe trainer heet Robin Dutt en die geeft Elia een tweede kans om zich in het team te werken. Al is glashelder dat Elia’s krediet bepaald niet meer onbeperkt is. Dutt zal de vliegensvlugge vleugelflitser met argusogen bekijken. Robin Dutt werkte eerder bij Freiburg en Bayer Leverkusen en is bij Bremen de opvolger van Thomas Schaaf, die Werder maar liefst veertien jaar onder zijn hoede had en daarmee de langst dienende trainer van de Bundesliga was. De 48-jarige Dutt tekende voor drie jaar en de aanstelling werd afgerond nadat de Duitse Voetbalbond (DFB) akkoord ging met de beëindiging van zijn contract als DFB-sportdirecteur. Overigens had Thomas Schaaf best langer willen blijven, maar afgelopen seizoen verliep voor Werder in de Bundesliga, waar het niveau maar blijft stijgen, uitermate teleurstellend. Bremen eindigde in het afgelopen seizoen als 14de en kon degradatie maar net ontlopen. Bij supporters en clubleiding was Schaaf de zondebok. Bij Schaaf was Eljero Elia dat. Eind april zat het seizoen van Elia, die zijn eerste balletje trapte op het Ketelveld in Molenwijk, LaakkwartierNoord en wiens voornaam een verbastering is van de naam van zanger Al Jarreau, er al op. Was het vanwege een ernstige blessure? Nee, vanwege wangedrag. Ook Elia’s oud-ploeggenoot, de flamboyante Oostenrijkse Serviër Marko Arnautovic hoefde vanaf dat moment niet meer op speeltijd te rekenen. De druppel die de emmer deed overlopen was toen ze midden in de nacht op de snelweg werden aangehouden vanwege een verkeersovertreding. Vervolgens zou het tweetal zich beledigend hebben gedragen tegenover de politie, meldden Duitse media. Dergelijk gedrag kon de club niet gebruiken in de strijd om zich op het hoogste Duitse niveau te handhaven. “Wie twee dagen voor een belangrijk duel om drie uur ’s nachts nog op de snelweg zit, is niet goed bezig. We moeten een duidelijk signaal afgeven”, aldus het aan duidelijkheid niets te wensen over latende clubstatement. Teambelang Nu was er sowieso al kritiek op het tweetal omdat ze zich al tijden maar weinig leken aan te trekken van het teambelang. De situatie was zo scheef gegroeid dat ze zich na dit incident niet eens meer op de training hoefden te melden. En daarmee hield het niet op. “Het is niet mijn maand”, verzuchtte Elia op donderdag 9 mei nadat hij opnieuw in het nieuws was beland vanwege redenen die buiten het voetbal lagen. Op de Binckhorstlaan had hij aan het begin van de middag een ongeluk met zijn Bentley. Net voordat de in

Technisch directeur Thomas Eichlin: ‘Elia krijgt een tweede kans’

Elia afgelopen seizoen bij Werder Bremen. > Foto: VI Images/Hollandse Hoogte

Een bijzonder verhaal Het is 23 januari 2005, ADO Den Haag-FC Groningen, 0-3. 6.489 toeschouwers. In de 81ste minuut komt Elia er voor Geert den Ouden in. Zes minuten eerder maakt ook Wesley Verhoek zijn debuut. Aardig om te bedenken dat in die dagen Verhoek & Elia nog in één adem worden genoemd. Waarbij de overgrote meerderheid niet Elia, maar Verhoek de meest zonnige toekomst toedicht. Elia is een bijzonder verhaal. Mede omdat we hem in Den Haag eigenlijk niet zo goed kennen. Oké, de inmiddels 26-jarige groeide hier op, speelde voor SV Voorburg, Forum Sport en TONEGIDO en de jeugdopleiding van ADO Den Haag. Brak hier door, maar kwam in de residentie niet tot volle wasdom. Hij was reservespeler toen hij vertrok en uiteindelijk bleek onze stad niet meer dan een plaats om warm te draaien. Bij zijn volgende club FC Twente (2007/’09) ging het toerental in rap tempo omhoog. Lang duurde het niet of zijn Oranje-droom kwam uit en Elia’s overstap in 2009 naar Hamburger SV verhoogde zijn internationale status. ‘Flankengott’, noemden ze hem er al na een week. ‘Knalrakete’ en ‘Flügelflitzer’. Vervolgens slaagde hij bij Juventus in Italië niet en is het momenteel de vraag of dat bij Werder Bremen wel gaat lukken.

de prak gereden bolide werd weggesleept, maakte hij voor een fotograaf nog even een gebaar dat je normaal alleen in rapvideo’s ziet. Op twitter schreef hij daarover: “It’s not me month #bentley #dead maar ik ga toch vervelend doen”. Nog dezelfde dag reageerde hij geschokt op alle negatieve reacties die hij kreeg op zijn auto-ongeluk. Wederom zwengelde Eljero zijn Twitter aan: “Iemand rijdt mij aan terwijl diegene niet oplet en nog krijg ik de schuld. Media schrijven wat ze willen. Ze

schrijven om iemand kapot te maken. Deze wereld is echt kapot, ik zie mensen gewoon smullen dat ze een kapotte auto zien van een voetballer, maar gelukkig ben ik gezond : en degene die mij heeft aangereden is ook gezond. Love for the haters fijne dag verder love”. Bestraft Inmiddels zijn we vijf weken verder en aanbeland in het gedeelte van het voetbaljaar dat de Engelsen vanwege de transfergekte zo mooi omschrijven

wat we opdienen. Ik wil eerst een duidelijk beeld hebben. Het teambelang gaat boven alles”. Dat het, ook buiten de lijnen, dynamische duo in het Weserstadion vooralsnog niet van de hand is gedaan, heeft ook financiële redenen. Voetballers die geen speeltijd krijgen, verminderen in waarde en Elia ligt in Bremen nog tot medio 2016 vast. De verbintenis van Arnautovic loopt een jaar eerder af. Waar zijn loopbaan vanaf zijn transfer van ADO Den Haag in 2007 naar FC Twente alleen maar omhoog liep, lijkt die nu in een neerwaartse spiraal beland. Al hoeven we ook weer niet al te dramatisch doen. Hij gaat bij Werder pas zijn tweede seizoen in. Elia was vorig seizoen 24 maal van de partij, al waren het voornamelijk invalbeurten. Dat maakt het moeilijk je stempel op een wedstrijd te drukken en verklaart zijn weinig indrukwekkende score van nul doelpunten. Duwtje In zo’n situatie kun je iedere aanmoediging goed gebruiken. Afgelopen seizoen kwam dat nog van oud-Oranje collega Rafael van der Vaart: “Elia is een speler die gezegend is met kwaliteiten van wereldklasse. Als hij in vorm is, is hij niet te stoppen. Ik denk dat Elia nog niet heeft kunnen overtuigen, omdat hij vertrouwen mist. Hij moet een duwtje in de goede richting krijgen. Dat kan een doelpunt zijn, een assist of een goede actie. Maar misschien is vertrouwen van een trainer ook wel genoeg. Elia is als een raket, die alleen nog gelanceerd moet worden”. Vooral voor Haagse voetballiefhebbers is het jammer dat Elia voor Oranje, waar hij toch al 26 keer voor uitkwam, zo buiten beeld is geraakt. Vooralsnog is hij wel mooi de enige Hagenaar die een WK-finale speelde. In de eindstrijd van de editie 2010, op 11 juli, kwam hij in de 71ste minuut voor Dirk Kuijt in het veld. Wil Eljero Elia voor WK 2014 in aanmerking komen, moet hij snel aan spelen toekomen en moet hij goed aan spelen toekomen. Het Wereldkampioenschap is in Brazilië en daar zijn ze gek op getructe aanvallers. Daar zijn de Brazilianen niet de enigen in.

Chris

Opvallende transfer

Schande wordt ervan gesproken. Wat moet die Van den Brom een hekel hebben aan Van der Kallen. De trainer van Anderlecht haalde eerst al keeperstrainer Max de Jong bij hem weg. En nu volgt fysiektrainer Jurgen Seegers zijn voorbeeld. Het zou verboden moeten worden! Onwillekeurig ging in mijn hoofd de klok 44 jaar achteruit. Ajax had destijds een dijk van een linksback, Theo van Duivenbode. Die had zojuist zijn eerste Europa Cup I finale erop zitten, in Bernabeu met 4-1 verloren van AC Milan. Bovendien was hij de linksback van het Nederlands elftal. Toch besloot coach Rinus Michels dat hij weg moest. Niemand begreep het, de stijlvolle verdediger zelf nog het allerminst. Op wraak belust switchte hij naar aartsrivaal Feyenoord. In het eerstvolgende competitieduel met Ajax maakte hij het enige doelpunt. Bovendien pakte hij in hetzelfde seizoen met Feyenoord wél de Europa Cup I, in Milaan via een 2-1 zege op Celtic. Michels snapte er dus niets van. Dachten we toen allemaal. Maar de sluwe vos had zijn oude Molières niet weggegooid voordat hij nieuwe had. Bij de Ajax-jeugd liep namelijk op de linksbackplaats een ventje rond dat minstens zo goed was als Van Duivenbode. Hij heette Rudy Krol. Vele honderden wedstrijden in Ajax, Vancouver Whitecaps, Napoli en Oranje bewezen dat Michels dus niet zo dom was als menige 020-hater dacht. De relatie met de wissels bij ADO Den Haag moge duidelijk zijn. Nee, ze betreffen geen selectiespelers. Maar toppers uit je trainersstaf zijn minstens zo belangrijk. Dat een grote club als Anderlecht – komend seizoen zeker van de poulefase in de Champions League – die bij je weghaalt, betekent dat het talenten zijn. Waarmee andermaal wordt bewezen dat ADO daar oog voor heeft. Bovendien is het voor betrokkenen zelf een enorme positieverbetering. Hulde dus voor het verdwijnen van weer een topper uit het Forepark. Want reken er maar op dat Seegers’ opvolger Nol Hornix uit minimaal hetzelfde kwaliteitshout is gesneden. Zoals ook De Jong’s plaatsvervanger Jacques Storm geen knoeier is. En stel – maar dat vermoeden komt uit mijn natte vinger – dat deze vorm van doorselecteren de club ook nog eens financieel sterker maakt? Precies, dan heeft Mark van der Kallen het goed gedaan en hoor je niemand meer zeuren, zelfs mij niet. Chris Willemsen

Koningstour Den Haag en Zoetermeer LIVE bij Omroep West Op vrijdag 21 juni bezoeken koning Willem-Alexander en koningin

Fotoactie: Zwaai naar het koningpaar, maak een foto en maak kans

Máxima Den Haag en Zoetermeer. Volg het bezoek rechtstreeks via

op een koninklijke high-tea bij Hotel Des Indes.

TV West, 89.3 Radio West en Omroepwest.nl van 16.00-18.00 uur.

Kijk voor meer informatie op Omroepwest.nl of op DePosthoorn.nl

Vanaf 19.00 uur zie je elk uur een samenvatting op TV West.

Alle evenementen in Den Haag volg je LIVE bij Omroep West! Zoals Parkpop op 30 juni.

BELEEF PARKPOP EXCLUSIEF ON STAGE IN DE LUXURY LOUNGE 30 juni 2013 is het weer zover! Parkpop! Het grootste gratis festival van Europa haalt topartiesten uit binnen- en buitenland naar het Zuiderpark.

Wil jij Parkpop dit jaar EXCLUSIEF beleven? Bied dan mee op de On Stage Luxury Lounge op Parkpop.nl!

FESTIVALINFO 0900 40 40 200 (20 ct p/m)

REISINFO 0900 9292 (70 ct p/m)

Met de On Stage Luxury Lounge heb je de vijf beste plaatsen van het festival. Beleef jij samen met vier vrienden of zakenrelaties Parkpop vanaf een luxe lounge OP HET PODIUM? Comfortabele loungebanken Privé koelkast Privé butler Eigen toilet Toegang tot VIP-ruimte backstage Gratis eten&drinken Eigen security Professionele fotoreportage

I

I

I

I

I

I

I

www.parkpop.nl Hoofdsponsors

Overige partners

Sinéad O’Connor • Dexys • Handsome Poets • Bob Geldof • De Kraaien • The Kik • Hoffmaestro • Barry Hay & the Flying V Formation • Noisettes • Jo Harman • SKIP&DIE • Soul Sister Dance Revolution • Robin Brock • Urban Heroes & Special Guests • Monomyth • Supra Naturals • UnseeN PerceptioN • Bombilate • en de winnaars van GBOB en Your Stage

19

varia<


Van Aartsen wil nog een termijn Jozias van Aartsen (65) wil nog een periode burgemeester van Den Haag zijn. Hij heeft zijn voornemen kenbaar gemaakt tegenover de fractievoorzitters. Die spreken hem op gezette tijden over diens functioneren. Van Aartsen gaf te kennen dat hij het zo naar zijn zin heeft als burgemeester, dat hij er vanaf volgend jaar nog een periode aan wil plakken. Om dit doel te bereiken heeft hij de commissaris van de koningin in Zuid-Holland, Jan Franssen, over zijn voornemen ingelicht. Van Aartsen werd in maart 2008 geïnstalleerd als burgemeester. Hij volgende de CDA’er Wim Deetman op die naar de Raad van State vertrok. De huidige termijn van Van Aartsen loopt in maart van het volgend jaar af. Sinds vijf jaar mogen burgemeesters tot hun 70-ste in functie blijven. Van Aartsen maakt graag gebruik van deze mogelijkheid. Of hij in aanmerking komt voor een tweede termijn is aan de fractievoorzitters in de gemeenteraad. Die moeten een positief oordeel uitspreken waarna de officiële procedure in gang gezet kan worden. De kans op dat positieve oordeel is groot, want er klinkt nauwelijks tot geen kritiek op de burgemeester. Zijn aanpak wordt van links tot rechts gesteund.

Reinbert de Leeuw krijgt eigen festival De dirigent en pianist Reinbert de Leeuw krijgt éénmalig een eigen festival. Het wordt in september in Den Haag georganiseerd ter gelegenheid van zijn 75-ste verjaardag en ook vanwege het feit dat hij vijftig jaar geleden zijn muzikale loopbaan begon. Toen werd hij aan het Koninklijk Conservatorium benoemd tot leraar voor muziektheorie en voor het bijvak piano. Het festival omvat zes concerten, verdeeld over twee dagen, namelijk 27 en 28 september. De programma’s geven een beeld van De Leeuws carrière als vertolker van 20ste-eeuwse muziek die

stadsgroen

Mieren

hem bijzonder dierbaar is. Het gaat hierbij vooral om componisten met wie hij nauw heeft samengewerkt als Olivier Messiaen en Louis Andriessen, naast anderen met wie hij zich verwant voelt als Arnold Schönberg en Claude Vivier. Reinbert de Leeuw treedt in de meeste gevallen zelf als dirigent op, waarbij hij samenwerkt met onder meer het Asko/Schönberg Ensemble, het Residentie Orkest en ensembles van het Koninklijk Conservatorium. De concerten worden gegeven in de Dr Anton Philipszaal, het Theater aan het Spui, de Nieuwe Kerk en het Korzo Theater.

Gevangenis Scheveningen blijft open De gevangenissen in Scheveningen en Zoetermeer blijven open. Dat staat in de nieuwe bezuinigingsplannen voor het gevangeniswezen die staatssecretaris Fred Teeven (VVD, Veiligheid en Justitie) heeft gepresenteerd. In plaats van 26 gevangenissen gaan er nu 19 dicht. Meteen nadat Teeven zijn aanvankelijke bezuinigingen bekend maakte, ontstond er bij politiek en vakbonden fel verzet tegen de plannen. Niet alleen tegen de sluitingen, ook het voornemen van Teeven om sommige gedetineerden met een enkelband naar huis te sturen vond geen genade in de Tweede Kamer.

Het voornemen om Scheveningen te sluiten stond meteen al ter discussie omdat daar ook de gevangenen zijn gehuisvest die door het Internationaal Strafhof worden berecht. Daarnaast is het moeilijk om de gevangenis een nieuwe bestemming te geven omdat in het deel waar in de Tweede Wereldoorlog verzetsstrijders vastzaten historische waarde heeft en niet mag worden gesloopt. Om toch de beoogde bezuinigingen te halen heeft Teeven 69 miljoen op zijn eigen begroting gevonden. De staatssecretaris wil ook meer gevangenen in meermanscellen zetten.


Er lopen mieren op m’n vensterbank. Hoe ze hun weggetje vonden naar de derde etage is me een raadsel. En hoe ze de piepkleine bladluizen op m’n klimroos, de enige roos in de wijde omtrek, hebben gevonden, is me ook een raadsel. Mieren zijn me überhaupt een raadsel. Een mierenpopulatie telt 100.000 tot 400.000 beestjes en schijnt enorm efficiënt georganiseerd te zijn. Geen mier doet zo maar wat, er zit zogezegd geen lanterfanter bij. In de kolonie heerst een strikt systeem van samenwerking

Wat moet ik nu met mijn miertjes? Nonchalant dooddrukken, wat ik voorheen nog wel eens deed, durf ik allang niet meer en taakverdeling. De één zoekt naar eten, de ander ruimt het afval op en een derde zorgt voor de larven. En dat doen ze zonder centrale aansturing, zonder regering! Het enorme organisatietalent zit in iedere individuele mier. En daar is onderzoek naar gedaan. Men ving zes zwangere mierenkoninginnen en stichtte kolonies. Elke mier die uit het ei kroop kreeg een likje verf en een labeltje met een unieke QR-code. Dankzij allerlei camera’s werden in veertig dagen bijna 2,5 miljard posities en ruim negen miljoen interacties vastgelegd. Zo bleek dat iedere mier zijn loopbaan start als verpleger, dan opklimt tot opruimer en tot zijn pen-

sioen als voedselverzamelaar werkt. De functie heeft dus met leeftijd te maken, sterke, brede schouders of een zachtaardig karakter spelen geen enkele rol bij de beroepskeuze. De sleutel tot het succes van de gesmeerd lopende organisatie is het gegeven dat iedere mier zijn plaats kent en zich schikt. Maar ze maken dus wel carrière. Wat moet ik nu met mijn miertjes? Nonchalant dooddrukken, wat ik voorheen nog wel eens deed, durf ik allang niet meer. Dadelijk verstoor ik hun hele economie. Een zoektocht naar milieuvriendelijke tips leverde enkel wreed advies: giet enkele dagen achtereen liters kokend water in het nest. Gooi afwaswater met citroen, pure ammoniak of zout water in de nestingang. Span koperdraad, strooi talkpoeder, bakpoeder, waspoeder, witte bloem, zelfrijzend bakmeel, maizena of vim op het loopspoor, leg stuivers, kruidnagels, een schepje buisman, een lijntje kaneel of nootmuskaat neer. Leg een watje met glassex, chloor, dettol of remreiniger voor het nest, maak een mengsel van twee theelepels confituur en een theelepel gist: als de mieren dit eten, gist het spul in hun piepkleine maagjes waarna ze uit elkaar spatten. Ik kan het niet over mijn hart verkrijgen. Gelukkig is daar mijn bijna honderd jaar oude grootmoeder met een bruikbare tip: trek een lijn met wit schoolbordenkrijt. Geen mier die daar overheen stapt. Wendy Hendriksen >Meer columns en een boek op www.wendyhendriksen.nl


Samen met uw krant naar

Woensdag 10 juli om 20 uur in het Omniversum

Gratis!

De Everest

Het Omniversum ligt aan de President Kennedylaan 5, 2517 JK Den Haag.

‘Het dak van de wereld’. Den Haag Centraal heeft de ambitie om u elke week nieuws te brengen. Verhalen over onze stad die u nergens anders kunt lezen. Daarom willen we met u naar ‘Het dak van de wereld’, want nooit zag u de hoogste bergen van de wereld op deze spectaculaire manier. In het Omniversum, nog steeds het grootste scherm van Nederland! En: abonnees hoeven niet te betalen! Meld u dus aan bij ons secretariaat en stuur een email naar [email protected].

Wees er snel bij, want er is een beperkt aantal plaatsen beschikbaar!

Den Haag entraal

20>society


vilan, renate & de residentie

En wat hadden we nou geleerd? Een debat, geef ons elke dag maar een debat! Vlijmscherpe opinies, hersenkrakende stellingen en dan een ambiance van intellectuele geldingsdrang. Verheugd gingen we dus naar Nieuwspoort, alwaar het nieuwe nummer van Boekman (in de winkel 17,50 euro, die middag in de aanbieding voor slechts 15 euro) werd gepresenteerd. Men zou daarbij reflecteren op de inhoud van het blad en het aanstormend kamerdebat tegelijk: de perspectieven voor en beperkingen van een sociaalliberaal cultuurbeleid. U heeft zeker ook meteen een mening klaar? De middag vond plaats in een zijzaaltje van Nieuwspoort. Niet overdreven luxe ingericht. Men kwam daar voor het gesprek, tenslotte. Grijze projectvloerbedekking van het hardste soort, indirect licht van tl-buizen en naast het kamerscherm de ramen met oma-gordijnen. Vast een uitverkoopje. Op een tafel stonden thermosflessen en een schoteltje besuikerde koekjes, in het zaaltje stonden drie rijen stoelen met tafeltjes. Ervoor een lessenaar met microfoon. Zo heeft u een idee van het decor. Wie waren er? Abonnees. Auteurs die iets voor dit Boekmanblad hadden geschreven en verwante geesten. En wij, die creatief en kunstzinnig van de pen leven. Met de Rotterdamse fotograaf opgeteld vormden we de doelgroep van kunst, cultureel ondernemerschap, vrijheid en beperkingen. Alles, zowat. Dus onze aandacht hadden ze, zij het niet voor lang. Men had drie sprekers uitgenodigd die een wedstrijd leken te voeren om de cultuurbeker Saai Zijn. Maar een winnaar konden we niet aanwijzen. Iedereen sprak monotoon of verviel in een soort toontaal bestaande uit twee, drie tonen. Ze lazen alles van hun blaadjes voor. De één keek soms naar het plafond en de ander tuurde alleen op zijn blaadje. Geen van de drie gaf een cent om uiterlijk vertoon, wat meteen aan de kledingkeuze te zien was. Vermoedelijk waren ze links. Want u weet, linkse mensen hebben kleren. Rechtse mensen hebben een garderobe. De sprekers in volgorde van optreden waren Mark van de Velde (Teldersstichting), Frans Becker (Wiardi Beckman Stichting) en Caspar de Kiefte (FNVKIEM), maar ze leken volstrekt uitwisselbaar te zijn, afgezien van verschillen in lengte. Gelukkig was er Marielle Hendriks, a lady in red, en zakelijk leider van de Boekmanstichting. Zij leidde onvermoeibaar vrolijk de middag, vatte hier en daar wat samen, stelde vragen, vroeg om weerwoord en kende bijna iedereen bij naam en functie. Daardoor zouden we begrijpen dat deze middag iets was tussen een netwerkgebeurtenis en een theekransje. Want dat debat bleef uit. Het reflecteren ging de één nog slechter af dan de ander, vooral omdat de opdracht nogal precies was geweest. Reflecteren op de visiebrief cultuurbeleid die minister Bussemaker naar de Tweede Kamer had gestuurd. De dag erna zou er een kamerdebat volgen. Elke reflectie kwam op het volgende neer: de visiebrief miste passie, bezieling, bevlogenheid, ambitie, en die reflectie werd dan gemixt met enkele autobiografische elementjes. “Als ik naar AC/DC luister, ben ik puur hedonistisch bezig”, hoorden we. Zo, zeg. Naast ons zat een jonge, goedgeklede man met net haar. Hij viel op, ook door zijn stijlvol versleten leren schrijfmap. Bruin natuurlijk. Hij maakte aantekeningen en voegde on the spot nieuwe connecties toe aan zijn LinkedIn. Het was natuurlijk Thierry Dufay, verbonden aan het Arts, Culture and Education Forum, te vinden overal online. Thierry was de

Dat moet over. Om horen, zien en zwijgen uit te beelden, moet er eentje de handen voor de mond houden, en de anderen voor ogen en oren. > Foto's Otto Snoek

In de zaal zagen we wel kleren en garderobe door elkaar.

Sommige mensen torsen in een debat wel heel veel last op hun schouders mee.

Beetje eenkennig misschien?

eerste die het woord nam toen Marielle de zaal daartoe had uitgenodigd. Hij sprak helder, activerend en dwingend en eindigde met een knaller: “Pak je eigen ruimte!” Dus niet gaan zitten wachten of er een cultuurvisie eens gunstig uitviel

dit soort middagen? En wat moest je dan met zo’n vijftien euro kostend tijdschrift met nog meer visies en nuances? Nee, Thierry kwam niet meer aan het woord die middag. Wel anderen, die vaststelden dat bindende processen een eigen

voor de sector. Maar een minister moet toch voorwaarden scheppen, zei Marielle nog. Dat was een gouden opmerking, want als iedere culturele ondernemer zichzelf verantwoordelijk zou achten voor de eigen toko, waar bleef je dan met

dynamiek hadden. Met dat culturele weetfeitje gingen we naar huis. Toch nog wat geleerd. Vilan van de Loo

}

Recommend Documents