)

50 HAACS - jaargang 1 - #03

Gebouw zoekt nieuwe baas! Koninklijk Conservatorium (1974/1980 - 2018)

tekst

beeld

Leo Oorschot

Luuk Kramer

51 Gespot Conservatorium

Het gebouw is aan vervanging toe hoort men menigeen betogen. Echter een muziekstuk is ook niet aan vervanging toe. Je kunt hoogstens even ergens anders aan toe zijn om na dwalingen weer terug te komen bij dat ene unieke muziekstuk. Dat is ook zo met het Koninklijk Conservatorium. Nu wordt dit gebouw in architectenkringen en door kunsthistorici als een van de mooiste jaren zeventig gebouwen gezien. Het Haags Architectuur Café roept alle architecten en burgers van Den Haag op om ideeën voor herbestemming van het lege conservatorium te mailen naar HAACS.


Het gebouw is erfgoed van formaat, ondanks dat het op de totaal verkeerde plek ligt. Wie bedenkt er nou voor het conservatorium een locatie op een van de meest lawaaiige plekken van de stad! Het Koninklijk Conservatorium is slachtoffer van de ideeën over cityvorming die sterk leefden na de oorlog. Het gebouw had als cultuurgebouw altijd al in het centrum moeten liggen, echter destijds was men bezig de stad af te breken ten gunste van een dienstenstad met kantoren en ministeries rond het Binnenhof. Het conser vatorium zou een plek krijgen op een van de rijkskavels tussen het spoor en de Utrechtsebaan. Het werd als rijksgebouw gezien doordat het als enige conservatorium van Nederland een rijksschool was. De rijkskavels waren het gevolg van een overeenkomst tussen het rijk en de gemeente uit 1965 om plaats te reserveren voor rijkskantoren en ministeries. De gemeente kreeg 140 miljoen gulden van het rijk voor het onteigenen en wegjagen van haar burgers en bedrijven en het slopen van de bestaande bebouwing. Nadat de oude stad in een zandvlakte was getransformeerd kwam het rijk in 1972 met geheel ander beleid: het spreidingsbeleid. De ministeries verdwenen grotendeels uit Den Haag, immers wie wil er in een dergelijke woestenij gehuisvest worden. Op de rijkskavels kwamen instituties zoals de Koninklijke Bibliotheek, het Rijksarchief en het ministerie van Buitenlandse Zaken. Het conservatorium kwam op een rijkskavel langs de Utrechtsebaan. Waarom de gemeente Den Haag indertijd voor het conservatorium geen rijkskavel op een leuke plek in het centrum voorstelde, had te maken met de voorgenomen afbraakplannen van de stad. De keus voor de relatief onbekende Joods Amsterdamse architect Leon Hijman Paul (Lé) Waterman (1912-1988) hing samen met zijn grote muziekkennis. Zelf doorliep hij het Conservatorium in Rotterdam en had cello als hoofdvak. Tijdens zijn muziekstudie verdiende hij de kost op architectenbureaus. Uiteindelijk koos hij voor een architectuurstudie aan het Hogere Bouwkunstonderricht in Amsterdam en na de oorlog in 1946 startte hij een zelfstandig bureau. Bekend zijn de verbouwingen aan het Centraal Israëlitisch Ziekenhuis in Amsterdam, het Sinaï Centrum te Amersfoort, verpleeghuis Bornholm in Hoofddorp, een joods kinderhuis aan de President Kennedylaan in Amsterdam, het herdenkingscentrum in de Hollandse Schouwburg en de synagoge voor de liberaal joodse gemeente aan de Jacob Soetendorpstraat (1964/1966).


De gemeente kreeg 140 miljoen gulden van het rijk voor het onteigenen en wegjagen van haar burgers en bedrijven en het slopen van de bestaande bebouwing.


Op 7 april 1976 ging de eerste paal in de grond van het conservatorium. De grootste onmogelijkheid voor de architect was om de architectuur van het gebouw aan te passen aan de lawaaiige Utrechtsebaan. De architectuur werd helemaal op het weerhouden van het lawaai aangepast. Het gebouw bestaat uit vier bouwmassa’s rond een binnenplaats met een relatief gesloten gevel aan de buitenzijde. Het gebouw is in zichzelf gekeerd. Bijzonder is de fraaie tektoniek: de plastiek en massaopbouw. Vooral de ritmes in de gevel die noten op een notenbalk verbeelden zijn opvallend. Ook het materiaalgebruik van beton, betonsteen en hout dat door sommigen als Spartaans wordt ervaren, is bijzonder. Het gebouw is in balans en heeft wel verfijnde vormen, maar trekt geen overdreven aandacht. Het is beslist geen ‘gillend nijlpaard’ zoals wij architecten soms zeggen. Dat zal ook de intentie van de ontwerper zijn geweest, de muziek zou centraal staan en niet de schreeuw van het gebouw. De cello moest hier klinken.



Open brief aan Neutelings Riedijk Architecten Beste Willem Jan, Beste Michiel, Het is onontkoombaar dat Hagenaars en Hagenezen een mening hebben over het Spuiforum. Het is onze stad, ons uitzicht en ons geld. Op deze plek kon u ons misschien overtuigen met uw eigen verhaal en aangeven waarom het Spuiforum een briljant gebouw is. Het ontbreken van uw verhaal is niet alleen jammer, maar ook een waar gemis. Het architectonische ontwerp blijft zo in de publieke discussie onbesproken. Tijdens de inspraakprocedure bezocht ik uit nieuwsgierigheid een van de bijeenkomsten. Er waren veel dans- en muziekliefhebbers aanwezig. Terwijl toenmalig Raad van State onderkoning Tjeenk Willink onze groep voorzag van blikjes cola, introduceerde Rainer Bullhorst de verschillende stellingen waar wij een uitspraak over konden doen. Hij deed zijn best het hele lijstje af te werken maar de discussie ontspoorde bij elke stelling. De ongelofelijke hoeveelheid programma in de gegeven bouwenvelop betekende dat de vorm niet veel kon afwijken van een plomp blok. Die blokvorm kwam die avond in de meeste voorstellen terug. Gecombineerd met de ligging, de vorm van de kavel en het programma bleken de verschillende ontwerpen voor het Spuiforum nogal autistisch. Allemaal naar binnen gekeerde gebouwen met weinig gevoel voor de omgeving. Dat uw ontwerp vrijwel moeiteloos een kwartslag is te draaien, is daarom eigenlijk niet zo vreemd. De aanwezige muziekliefhebbers maakten zich vooral druk over de toegankelijkheid. Hoe komen ouderen boven in het gebouw? En is dat in noodsituaties wel veilig? Zij kunnen tevreden zijn met de keuze voor Neutelings Riedijk. In het Scheepvaart en Transportcollege in Rotterdam laat u zien dat bereikbaarheid van een grote zaal op hoogte geen probleem hoeft te zijn. De route in dat gebouw is gevarieerd en – belangrijker – biedt voldoende in- en uitstapmomenten voor onverwachte ontmoetingen. Toch doet de (rol-) trappenberg in het Spuiforum nog het meest denken aan de verbouwing van STUK in Gent. Ook een cultuurgebouw, zij het een stuk kleiner. De buitentrappen in het binnenhof van STUK verbinden slechts drie niveaus met elkaar maar ogen net zo massief als in het Spuiforum. De trappen laten een gevarieerd gebruik toe, ik hoop dat dat in Den Haag straks ook kan. De meeste aandacht ging tijdens de inspraakronde uit naar het gewenste ‘feestelijke’ karakter van het Spuiforum. Welk gebouw was het meest feestelijk? De dans- en muziekliefhebbers hadden niet zoveel met dit thema.

57

Gebouwen zijn het decor waartegen het leven zich afspeelt. Daarom is het ontwerpen van interieurs als het schrijven van een scenario, en is het instrumentarium van de scenarist ook bruikbaar voor de architect. We bedenken bijvoorbeeld het verhaal dat zich in elke ruimte af zal spelen. Neutelings Riedijk

Zij waren meer geïnteresseerd in de verwachte akoestische kwaliteiten en de zichtlijnen. De nieuwe danszaal is, volgens de stukken, een kopie van de wereld-beroemde zaal van het NDT. De dansliefhebbers hoeven zich daar dus geen zorgen over te maken. De door de opdrachtgever gezochte feestelijkheid is in het Spuiforum vooral zichtbaar in de voor het publiek toegankelijke ruimten. Daarin zijn een aantal elementen aanwezig die voortbouwen op eerder werk, vooral het Instituut voor Beeld en Geluid. Het Instituut is opgezet rondom een spectaculair atrium. De overhangende verdiepingen boven het atrium, maar ook de manier waarop de aangrenzende galerijen zijn vormgegeven komen terug in het ontwerp voor het Spuiforum. Het Instituut voor Beeld en Geluid laat goed zien hoe rijk gedetailleerd uw werk is. Beste Willem Jan, Beste Michiel, het valt op dat het Spuiforum op weinig overtuigende wijze wordt gepresenteerd. In “At Work” zegt u zelf: “Het ontwerpen van een interieur is als

het schrijven van een scenario. We kunnen bijvoorbeeld een verhaal maken voor elke ruimte in het gebouw”. De zielloze artist impressions, de droge gevelaanzichten en over geproduceerde youtube-filmpjes slagen er niet in om dat verhaal over te brengen. De ingezette middelen doen geen recht aan het werk van Neutelings Riedijk. U kunt zich over de publieke discussie blijven opwinden, maar misschien is het vruchtbaarder dat u het ontwerp uitlegt, uw inspiratiebronnen toont en zo het gebouw tot leven brengt. Geef een publieke lezing over het gebouw en organiseer samen met de gemeente bustochten naar andere gebouwen van uw hand. Maak de kwaliteiten tastbaar en wie weet bestormen de muziek- en dansliefhebbers het stadhuis zoals ADO hooligans dat in het verleden gedaan hebben toen hun club steun nodig had.

Met vriendelijke groet, Tim de Boer


Na 25 jaar ge slopen is ond en dom, zeke van schaarste

tekst

beeld

Dooievaar

Johan Nieuwenhuize

59 Dooievaar

De Dooievaar voor de dr. Anton Philipszaal 25 november 2012

ebouwen doordacht er in tijden e.

Van links naar rechts: Jan Ledderhof

Hans van Beek

Arij van der Stelt Leo Hamer


biografieën

de woningen en stedelijke ruimten centraal. Naast zijn werkzaamheden als architect, schrijver en promovendus is hij voorzitter van het Haags Architecten Café (HaAC) in Den Haag en hoofdredacteur van het architectuur magazine HAACS.

Erik Pasveer (NL, 1959) werkt sinds oktober 2010 bij de gemeente Den Haag. Hij is hoofd van de afdeling Stedenbouw en Planologie. Tim de Boer (NL, 1979) is ooit opgeleid als architect en steden-

Daarvoor was hij onder meer hoofd Ruimtelijke Ordening bij de

bouwkundige. In 2006 is hij gekozen als eerste Jaap Bakema Fellow

gemeente Delft, projectmanager bij BVR-adviseurs en stedenbouw-

voor het uitvoeren van een onderzoek naar terreur, veiligheid en de

kundige bij de gemeente Amsterdam. Hij gaf les aan de TU-Delft,

stad. Zijn aanpak is omschreven als lichtvoetig en idealistisch. Hij

TU-Eindhoven, Academie van Bouwkunst Rotterdam en Amsterdam.

schroomt echter niet om zijn handen vies te maken. Jarenlang was hij

Aan die laatste Academie was hij hoofd van de opleiding Steden-

parttime werkzaam als interieurbouwer. Sinds 2009 is hij voornamelijk

bouw.

werkzaam bij het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie. Daarnaast is hij op persoonlijke titel redactielid van HAACS en schrijft — momenteel

Ruud Ridderhof (NL, 1955) is programmamanager Openbare

sporadisch — voor diverse media over architectuur, stedenbouw en

Ruimte bij de gemeente Den Haag.

de stad. Judith Schotanus (NL, 1972) is architect en redacteur. Zij werkte Klaartje Jaspers (NL, 1975) is journalist op het gebied van

bij HVE architecten aan vele woningbouwplannen in Den Haag en

wetenschap, maatschappij en internationale relaties. Vanuit

omstreken. Bij de projecten was zij van schetsontwerp tot uitvoering

Nederland en zuidelijk Afrika publiceerde zij ondermeer in De

betrokken. Doordat concept, materiaalgebruik en detail goed op

Volkskrant, de Groene Amsterdammer en uiteenlopende online

elkaar aansloten, werden duurzame gebouwen van hoge kwaliteit

uitgaves. Daarnaast runt zij een stichting ter bevordering van kritische

gerealiseerd. Zij was vervolgens als web redacteur werkzaam bij het

mediaproductie- en consumptie.

maandblad Vastgoedmarkt en is (eind)redacteur bij het e-magazine HAACS. Door haar studie stadssociologie is zij in staat verbanden te

Corine Keus (NL, 1970) is architect en docent. Ze werkt binnen

leggen tussen architectuur en stedenbouw, en sociale en economi-

diverse samenwerkingen aan stedenbouwkundige en architectoni-

sche maatschappelijke ontwikkelingen.

sche opgaven van verschillende schaalniveaus. Ze stelt binnen de opgave de context centraal en de architectuur volgt uit de specifieke

Bart van Hoek (NL, 1975) is architectuurfotograaf en architect. Hij

kwaliteiten van de locatie. Sinds 2010 werkt zij als (gast-) docent

werkt als fotograaf voor onder meer voor Van Schijndel Bouwgroep,

ruimtelijk ontwerpen aan de Willem de Kooning academie. Naast

Decomo architectural precast concrete en Kingspan Insulation. Bij

deze werkzaamheden is zij 6 jaar voorzitter geweest van het Haags

architectenbureau cepezed en htv bouwtechniek ontwierp hij

Architectuur Café (HaAC) en momenteel redactielid van HAACS.

grootschalige projecten als het kantoorgebouw van Microsoft op Schiphol en het Centrumplan Etten-Leur. In 1999 richtte hij

Leo Oorschot (NL, 1960) is architect, editor, correspondent

Architectuur.ORG op, een website met informatie over architectuur, in

(ArchiNed, ArchitectuurNL) en promovendus aan de TU-Delft. Hij

met name Nederland.

werkte jaren bij KCAP in Rotterdam en Hamburg en bij Geurst & Schulze architecten in Den Haag. Een van de laatste projecten was

David de Jong (NL, 1976) studeerde Bouwkunde aan de TU Delft

het Andreas Ensemble langs de A10 in Amsterdam, maar in vrijwel

en aan de Aalto University in Helsinki. Daarnaast studeerde hij

alle steden staat wel een bouwproject waaraan hij heeft gewerkt als

fotografie aan de KABK in Den Haag.

architect. Altijd staat daar de subtiele en verfijnde overgang tussen

Hij werkt aan zowel autonome projecten als in opdracht, voor onder

61 Biografieën

meer VierVier, Architectuurcentrum Rondeel en Arcam. Sinds 2012 is

Landgoederen-In woord en beeld. Zijn werk werd tevens geplaatst in

hij als fotograaf verbonden aan HAACS.

magazines als GUP, Cacao en ESQUIRE (Russia).

Rubén Dario Kleimeer (COL, 1978) initieert fotografische

Luuk Kramer (NL, 1958) werkt sinds de jaren tachtig van de vorige

projecten over het stedelijk landschap en het publieke domein. Met

eeuw als architectuur en landschapsfotograaf. Naast opdrachten voor

de blik van een stadsetnograaf, een onderzoeker van ruimtelijke en

architectenbureaus wordt zijn werk regelmatig gepubliceerd in binnen

sociale context, verdiept hij zich in de gebouwde stedelijke omgeving

en buitenlandse tijdschriften. Daarnaast is zijn vrije werk in

waarin wij wonen, werken en recreëren. De projecten worden met

verschillende collecties opgenomen, zoals die van Stedelijk Museum

regelmaat tentoongesteld in het galeriecircuit en aangekocht door

Amsterdam en de Hermitage te Amsterdam. In 2012 gaf hij een

binnen- en buitenlandse verzamelaars. Eveneens werkt hij in

gastcollege en workshop aan studenten architectuur aan de TU Delft.

opdracht van menig architectenbureau. Zijn werk is onder meer gepubliceerd bij nai/010publishers. Afwisselend woont Rubén in

Jantien Methorst (NL, 1971) is een redactioneel grafisch

Rotterdam en Shanghai.

ontwerper. Afgestudeerd aan de Willem de Kooning Academie in Rotterdam en als MFA Editorial Graphic Design aan de Hogeschool

Christian van der Kooy (NL, 1983) is fotograaf en kunstenaar. Hij

voor de Kunsten in Utrecht. Na ruim tien jaar bij verschillende

werkt aan lange termijn projecten in Oost-Europa en het Zwarte Zee

bureaus in Rotterdam, Den Haag en Utrecht te hebben gewerkt is ze

gebied, die zich richten op het denkbeeldige vermengd met het

in 2007 als zelfstandig ontwerper gestart. Intussen heeft ze een

documentaire. Binnen zijn projecten probeert hij een groots idee te

ruime portfolio opgebouwd voor een gemengd palet van opdrachtgevers.

vertalen in een kleiner verhaal vol details. Hij werkte in opdracht van verschillende architecten, NRC Media, Foam en Nai-Publishers. Zijn

Rogier Rosema (NL, 1974) studeerde af aan de Koninklijke

werk was onder meer te zien in de RA-Gallery te Kyiv, en het Nai en

Academie voor Beeldende Kunsten in Den Haag. Nadat hij als

Nederlands Fotomuseum te Rotterdam.

ontwerper/art-director gewerkt heeft bij verschillende bureau's startte hij in 2008 een eigen studio. Het portfolio van Things To

Johan Nieuwenhuize (NL, 1980) is fotograaf, kunstenaar, curator

Make And Do bevat opdrachtgevers uit zowel de publieke,

en beeldredacteur. Hij werkte in opdracht van NRC, De Volkskrant,

commerciële en culturele sector. Daarnaast geeft hij workshops en

en de Koninklijke Schouwburg. Zijn werk was onder meer te zien in

exposities in binnen- en buitenland.

het Three Shadows Photography Art Centre in Beijing en De Kabinetten van de Vleeshal in Middelburg. Tevens is hij vertegenwoordigd in diverse kunstcollecties in binnen- en buitenland. Hij is oprichter en curator van Platform57 en is als fotograaf en beeldredacteur verbonden aan HAACS.

Francisco Reina (ES, 1979) is een Spaanse fotograaf gevestigd in Den Haag. Hij wordt als kunstenaar vertegenwoordigd door AJG Gallery in Sevilla en Cockie Snoei Gallery in Rotterdam, bij laatstgenoemde is momenteel zijn solo tentoonstelling Under the Thick Veil te zien. Hij werd genomineerd voor de Lex van Rosen Award (Noorderlicht Gallery, Groningen 2011) en zijn werk werd gepubliceerd in het boek NEW Dutch Photography Talent 2012. Hij werkte in Madrid voor het Prado Museum, Fundación Mapfre en in Nederland voor Provincie Gelderland aan het boek Nieuwe

HAACS is een platform voor Haagse stedelijke transformaties en architectuur

Dit magazine doet ieder kwartaal verslag van

recente ruimtelijke ontwikkelingen, biedt ruimte voor opinie, toont schatten uit het gemeentearchief, verrassende projecten in de stad, verslagen van de ADHD debatten en terug- of vooruitblikken op activiteiten van HaAC, BNA Kring Haaglanden en wellicht in de toekomst van uw organisatie.

)

Recommend Documents