}

}<(l(tp$=adbcb <

Een échte Haagse krant Actueel Eerste peiling: PVV grootste in de raad

Vrijdag 13 december 2013

jaargang 7 nummer 344

Cultuur Anne Wil door de ogen van Pan Sok

Actueel Remake historisch zwembad

5

3

€ 1,95

13

Stemmen op ‘Koning Winter’

De binnenstad is in de ban van de naderende feestdagen. Ruim zestig winkels doen mee aan het evenement TINK en brengen het winkelend publiek in ‘vorstelijke’ sferen. Koning Winter is dit keer namelijk het thema van de jaarlijkse etalagewedstrijd. Een gegeven dat iedere winkelier op eigen wijze interpreteert met kronen en winterkoninkjes, maar ook met sprookjesachtige wintertaferelen, zoals deze van de Bijenkorf. Een stem uitbrengen op de

mooiste etalage kan tot 19 december. Komende dagen verzorgen onder meer muzikale Tinkerbells en zangers uit de Residentie Bach Ensembles straatoptredens in het weekend. De routekaart met meer informatie is verkrijgbaar bij alle deelnemers en op de website tinkthehague.com. > Foto: Eveline van Egdom

Ingezonden mededeling

ToTale leegverkoop i.v.m. verhuizing

korTingen ToT 80%

italian design furniture

•• laaTsTe weken • ToT woensdag 18 december •• Scheveningseweg 14 – Den Haag (t/o het Vredespaleis) ma t/m za van 10.00 – 17.00 uur

2>varia

Den Haag Centraal > Vrijdag 13 december 2013

door vreemde ogen

Live forever Iedereen heeft zo zijn goede en minder goede dagen, ook een stad als Den Haag. Als je oor voor zulke dingen hebt, zou je hem ook kunnen horen zuchten: ‘Vandaag is het mijn dag niet’. ‘Ach, het is maar maandag’, zou je dan kunnen antwoorden. Of ‘zondagochtend’. Of ‘Eerste Paasdag’. Soms is het ongemakkelijke gevoel gewoon aan mezelf te wijten, simpelweg omdat ik de stad op zondagochtend of ’s nachts nauwelijks herken. En hoewel ik met Den Haag een officiële en betrouwbare relatie hebben wil, zal hij altijd – tenminste af en toe, op bepaalde tijdstippen – een vluchtige minnaar blijven. Maar dat geldt zeker niet voor donderdagavond, rond acht uur. Want dat is een moment waarop Den Haag en ik echt een vaste relatie zouden kunnen beginnen. Na een lange dag werken, op donderdag, is Den Haag de eerste die ik wil zien. Wat heeft de stad op donderdagavond wel en niet op andere dagen? Druk is het Haagse centrum immers ook op zaterdagmiddag. Het is echter de magie van de donderdagavond die dan ontbreekt. Van mij zou de donderdagavond van Den Haag in de toeristische gidsen moeten staan. En dan doel ik op het gebied tussen pakweg de Chinese buurt en de Gevangenispoort, op het donderdagavondverschijnsel, dat je misschien ook wel in Manhattan of Tule treft, maar ja, je bent nu eenmaal hier. En voor alle duidelijkheid, met een compleet schema erbij: Sta je met de rug naar de bieb?

Loop dan gewoon door, dwars tussen de horden mensen door. Eenmaal tussen de C&A en de V&D begin je het te begrijpen. Word niet wanhopig als je steeds tussen kinderwagens laveren moet, avanceren tegen de groepen jongens in die als scholen vissen bewegen zonder jou te zien, ontwijk ze! Precies voor de C&A zie je de eeuwige straatpopmuzikant: ‘Rock ’n ’roll for ever’, schreeuwt hij. Zeven dagen per week, maar op donderdagavond harder, om de andere profeten van een eeuwig leven, dat van na de rock ’n’ roll, vier of vijf in getal, die om de hoek van de V&D staan, te dempen. Loop een meter verder, dan hoor je ze beter en zie je zo ook: een bont gezelschap van vier mensen die Jezus en zijn geloof promoten, midden in een stad waar Jezus steeds minder fans heeft. Nog een stap verder. Met een oor hoor je de rock ’n’ roll en met het andere de belofte van een leven na het leven in Den Haag. Welke van de twee zal de Hagenaar serieus nemen? Het live forever in de rock ’n’ roll of de andere, die een kalmere muziek belooft, van serafijnen? (Ik ben bang dat Elvis meer fans heeft dan Händel, en dat niet alleen in Den Haag.) Nu er gebouwd wordt op de hoek van de V&D, kun je geen van beide meer ontwijken. Niet dat ik liever langs de eerste, ludieke profeet loop. Maar Chuck Deely hoor ik elke dag, de profeten van Jezus alleen op donderdagavond. Het is de combinatie tussen die twee werelden die de weg uniek maakt. Het is avond, je moet nog een shampoo kopen

of iets anders en daarna hup, naar de parkeergarage of de tram. Leuk, dat muziekje van de eeuwige popmuzikant! Soms staat er een of andere jongen aan zijn zij, overdonderd, urenlang naar hem te luisteren en te kijken. Maar toch: verlangen wij niet, echt helemaal niet, is er werkelijk geen celletje of nog kleiner deeltje van ons wezen dat verlangt naar het eeuwige Paradise, zonder de eeuwige dashboardverlichting? Naar iets wat belangrijker kan zijn dan al dat shoppen of je rotwerken of achter de vrouwen aanzitten? Iets wat ook Elvis zelf niet in zijn muziek gevonden heeft en dat hij daarom verder zocht in de amfetamine? Iets wat niet te beschrijven, te horen, te zien of te voelen is, maar wat gewoon in ons zit? Een belofte die reeds ver voor onze geboorte is gedaan voor… Utopia? Of is de belofte een Fata Morgana, die op de donderdagse koopavond in Den Haag gewoon tussen ons loopt? Donderdagavond, na achten, wordt dit ‘My way’: de smalle weg bij de kruising tussen de Hema, C&A en V&D, waar ik dan sta als Oedipus in de film van Pasolini, kijkend naar de straatbordjes die zeggen dat alle wegen naar Theba leiden. Want, of je nu Hagenaar of Hagenees bent, tegen Zwarte Piet of pro, tegen Roemenen en Bulgaren of pro (is er iemand pro?) uit de kerk bent gestapt of nog steeds op je knieën daarbinnen zit, op een dag gaan we allemaal naar …Theba. Dat is wat ik hoor, al

lopend door de smalle straat, terwijl ik de fietsers op de middenbaan te slim af probeer te zijn, dat is wat Chuck Deely zingt en ook de predikanten roepen het. Ben je hier voor twee weken of korter, ben je onderweg naar huis of juist weg van huis, heb je voor de Hema je fiets geparkeerd, versta je geen Nederlands en vind je The Hague toch heel anders dan Amsterdam… haast je je niet! Het is donderdagavond, koopavond in Den Haag. Niet alle steden laten je zo, op natuurlijke schaal, de metafoor van het leven zien. En niet alle steden worden, voor een uur of twee, het centrum van de wereld, het Jeruzalem waar Jezus in de menigte voor de ongelovigen predikte. En dat elke donderdagavond opnieuw. Fietsers snijden de horden mensen in tweeën, onverstoord rijden ze op en neer. Naast de lift van de V&D eet iemand een croissant met chocola: je kent hem en je kent hem niet. Je hebt hem eigenlijk nooit gezien, maar toch wel. Altijd is er naast die lift wel iemand met een croissant met chocola. Mira Feticu Mira Feticu (1973) is een Roemeense journalist en schrijfster, die sinds acht jaar in Nederland woont. In 2012 debuteerde ze in het Nederlands bij uitgeverij De Geus met boek ‘Lief kind van mij’, dit jaar volgde ‘De ziekte van Kortjakje’. Opgegroeid in een dorp onder een communistisch regime, bekijkt deze expat nu door vreemde ogen de westerse samenleving. Verbazing over zaken die in Den Haag heel gewoon zijn.


Hoe verzamelt een kunstenaar? 14.12.2013_12.01.2014 Een tapijt van stoepkrijt, een klaagmuur vol eenzame sokken, een tent van nooit weggegooide kleren en een installatie van keramische hondjes. Acht hedendaagse kunstenaars laten zien hoe zij met hun verzamelingen ontroerende, grappige en verrassende verhalen vertellen. Verzamelen is wat hen bindt met Hendrik Willem Mesdag, de beroemde zeeschilder van de Haagse School.

IEDERE ZONDAGMIDDAG WORKSHOPS VOOR KINDEREN VAN 5 TOT 12 JAAR

3

actueel<

Vrijdag 13 december 2013 > Den Haag Centraal

Nek-aan-nek race met PvdA

PVV kan grootste partij worden in raad Door Jan van der Ven

De PVV valt niet meer weg te denken uit de Haagse gemeenteraad. Vier jaar geleden kreeg deze partij, met voorman Wilders als lijstduwer, in één klap acht raadszetels. Zomaar uit het niets bemachtigde Wilders toen 13.000 voorkeurstemmen. Na vier jaar oppositievoeren, talloze interne ruzies en diverse afsplitsingen kan deze partij in maart tijdens de raadsverkiezingen opnieuw op acht zetels rekenen. De PVV kan met dit zetelaantal de grootste partij in Den Haag worden, op de hielen gezeten door de PvdA. Dit is een van de uitkomsten van een deze week gepresenteerde TNS Nipoenquête onder de Haagse bevolking. Opdrachtgever was de gemeente. Er volgen tot maart nog twee van dergelijke enquêtes. Het onderzoek schetst

beelden in de aanloop naar maart volgend jaar. De PvdA staat daarin op verlies (van tien naar acht zetels). Procentueel heeft de PVV een iets grotere aanhang, vandaar dat deze partij volgens de enquête de grootste wordt. Onduidelijk is of de daling van de PvdA een gevolg is van de landelijke tendens, waarin de PvdA daalt in de kiezersgunst, of van de interne ruzies om macht en de moeizame keuze voor het Spuiforum. Het onderzoek laat zien dat de PvdA steeds meer een partij voor de allochtonen wordt, bijna de helft van de kiezers is van niet-westerse afkomst. Het zijn deze kiezers die ertoe bijdragen dat de PvdA niet verder wegzakt, zo blijkt. Bij de VVD is evenmin sprake van een feeststemming (een daling van zeven naar vijf zetels). Landelijk zakt de partij in de kiezersgunst, op lokaal niveau

heeft de VVD te kampen met een nagenoeg onzichtbare lijsttrekker, wethouder Boudewijn Revis. Met het strooien van zout op bevroren fietspaden en het doorknippen van stalen sloten van weesfietsen, zal hij van de VVD niet de grootste partij in Den Haag kunnen maken. Bij de VVD zitten ze in hun rats, want zelfs het imago van de zuinige schatkistbewaarder heeft tot op heden niet het gehoopte positieve effect. Tekenend voor de angst was deze week dat Revis niet wenste te reageren op de enquête-uitslag. Coalitiegenoot D66 dobbert intussen gestaag voort (van zes naar zeven zetels). Ook hier echter de vraag: is dit het effect van het landelijke beeld met Pechtold die onlangs zaken deed met het kabinet hetgeen de achterban gunstig stemde? Of plukt D66 extra vruch-

ten van deelname aan de huidige coalitie, waarin massieve steun werd gegeven aan de komst van het Spuiforum? Het CDA, de vierde coalitiepartner, blijkt een stabiele partij. Drie zetels vier jaar geleden, nu weer goed voor eenzelfde aantal. Met Kartsen Klein als grote leider liep het CDA afgelopen vier jaar nauwelijks krassen op, de CDA-kiezer houdt daarvan. Groen Toen dinsdag de enquêteresultaten bekend werden stuurde Joris Wijsmuller van de Haagse Stadspartij (HSP) direct een enthousiast persbericht rond met de boodschap: HSP staat op winst. De partij groeit van twee naar drie zetels, vier jaar geleden van één naar twee. Dus er zit een constant stijgende lijn in. Wijsmuller is echter nog lang niet bij zijn einddoel, hij wil naar vier ze-

tels. Zo niet, dan zal dit persoonlijke gevolgen voor hem hebben, verklaarde hij. Wijsmuller knaagt behendig aan GroenLinks met een zeer groen verkiezingsprogramma. GroenLinks merkt de aanval van de HSP al, want van de drie zetels nu moet er één worden ingeleverd. De ouderen manifesteren zich als nieuwe doelgroep, blijkt. De combinatie van Ouderen Partij Den Haag en de Groep De Mos is goed voor drie raadszetels. In de enquête van TNS Nipo is geen rekening gehouden met de komst van nog een ouderenpartij, die van voormalig PvdA-coryfee Constant Martini. Hij zal binnenkort zijn partij presenteren, onder de naam HOOP (Haagse Onafhankelijke Ouderen Partij). Martini was voor de PvdA onder meer wethouder en later afdelingsvoorzitter.

voorzieningen”. Maar het staat nog niet vast dat de zweefbrug er ook daadwerkelijk komt. De gemeenteraad moet daarover deze of volgende maand nog een besluit nemen, en

zelfs de collegepartijen zijn terughoudend. Het CDA is zeer kritisch over de drie miljoen die het extra kost. Ook Rob van de Laar van de VVD vindt het veel geld, en wil absolute zekerheid of

de brug geen windhinder oplevert. “Er moet nog heel wat gebeuren willen we hier ‘ja’ tegen zeggen”. De oppositie in de raad ziet over het algemeen weinig heil in de zweefbrug.

Hoezo bomenkap aan Laan v Meerdervoort?


Plan voor zweefbrug boven de haven Door Marc Konijn

Een zweefbrug gaat het zuidelijk havenhoofd met de boulevard verbinden, althans als het aan wethouder Norder ligt. Nooit meer de lange omweg door de haven. Je kunt de trap nemen, zestig meter naar boven klimmen, en zo hoog boven het water lopen. Of je pakt één van de vier liften. Maar je kunt ook 2,5 euro betalen om de zweefpont te nemen. Dan stap je in een gondeltje en scheer je vijf meter boven het water naar de andere kant van de havenmond. De zwevende pont komt in het verlengde van de strandweg te staan, op de plek van het nu nog doodlopende Adriaan Maasplein. Je kan daardoor straks over de nieuwe boulevard slenteren, en dan ook nog een rondje door de havens meepikken. De verwachting is dat dit een stevige impuls brengt aan het toerisme in de havens. De brug is zo hoog gemaakt, dat de schepen er makkelijk onderdoor kunnen varen. Scheveningen krijgt hiermee de allereerste zweefbrug in Nederland. In landen als Engeland, Duitsland en Frank-

rijk is de zweefbrug al jaren te vinden. In het Spaanse stadje Vizcaya bevindt zich de oudste nog werkende zweefbrug, in 1893 gebouwd door Alberto Palacio, een leerling van de Franse meesterbouwer Gustave Eiffel. Deze brug staat op de lijst van werelderfgoed van Unesco. In april van dit jaar had de gemeente Den Haag een competitie uitgeschreven voor de oeververbinding. Die is gewonnen door Trekwerk, een bedrijf uit Weesp dat vooral hijsinstallaties maakt voor theaters. De duurdere variant met een kabelbaan heeft het niet gehaald. De gemeente Den Haag betaalt 6,5 miljoen voor de brug. Trekwerk investeert ook geld, en krijgt in ruil daarvoor voor twintig jaar de exploitatie over de pontbrug. De zweefbrug moet er in 2017 staan. Noodzakelijk Wethouder Marnix Norder is in zijn nopjes met de oeververbinding. “De brug is noodzakelijk voor de herontwikkeling van de havens en het Norfolkterrein. Het vergroot de toeristische aantrekkingskracht, en zorgt voor een betere bereikbaarheid van de

Zorgen om ‘afluisterantennes’ Amerikaanse ambassade De plek is ideaal: op een steenworp afstand van het Binnenhof, van het ministerie van Algemene Zaken, van het torentje van Mark Rutte. En dichterbij nog: het ministerie van financiën. Maar doen ze het ook? Tappen de Amerikanen vanuit hun ambassade aan het Lange Voorhout de telefoon van Mark Rutte af? Die vraag gaat minister Ronald Plasterk binnenkort stellen aan de ambassadeur van de Verenigde Staten, Timothy Broas. Aanleiding zijn de vragen van de kamerleden Van Raak (SP) en Segers (ChristenUnie). Die willen na de recente onthullingen in Duitsland – waar vanuit de Amerikaanse ambassade in Berlijn zelfs de mobiele telefoon van Angela Merkel zou zijn afgeluisterd – wel eens weten of de Amerikanen zich ook schuldig maken aan al te wilde spionagepraktijken. Van Raak en Segers zijn daar nogal

bezorgd over, te meer daar er op het dak van de Amerikaanse ambassade aan het Lange Voorhout diverse antennes te zien zijn. Minister Plasterk laat weten dat antennes op het dak van ambassades gebruikelijk zijn ‘voor de eigen communicatie’. De bewindsman erkent dat het technisch mogelijk is om vanuit een gebouw in de nabije omgeving telefoonverkeer te onderscheppen met antennes. Maar Plasterk weigert de beschuldigende vinger uit te steken. “Dat dit technisch mogelijk is, wil niet zeggen dat dit daadwerkelijk gebeurt”. Plasterk zegt in de beantwoording van de schriftelijke vragen toe om binnenkort contact op te nemen met de Amerikaanse ambassadeur om opheldering te vragen over de antennes op het dak van het gebouw, en hij belooft de Tweede Kamer daarvan verslag uit te brengen.

>Artist's impression Trekwerk bv

Ze zullen met stomheid geslagen zijn. Staat het er echt? Ja, het staat er echt, op de website van de gemeente. ‘Van maandag 6 januari tot donderdag 16 januari is de Laan van Meerdervoort deels afgesloten voor het verkeer. Er worden bomen gekapt.’ Huh? Hoezo, bomenkap? En de uitspraak van de rechter dan? De bewoners willen de bomen behouden. De politiek is benaderd, er zijn acties gevoerd, en uiteindelijk is twee weken geleden de stap naar de rechtbank gezet. En die doet vandaag pas uitspraak. Arjen Kapteijns: “Ik vind het eerlijk gezegd behoorlijk onbeschoft en brutaal om de uitspraak van de rechter niet af te wachten, en om ervan uit te gaan dat de bewoners toch geen gelijk gaan krijgen. Naar de reden van de haast kun je wel raden. Ze willen zo snel mogelijk kappen”. Een woordvoerder van de gemeente wuift alle verdachtmakingen weg. “Het is niet zo dat wij gevoeligheden negeren. We doorlopen gewoon de procedure, en daar hoort deze publicatie ook bij.”

Exclusieve brilmode

Hoogstraat 37 2513 AP Den Haag www.hofstede-optiek.nl

4>varia


stadsmens

Workshop geeft ouders tips over begeleiding huiswerk Leren leren. In deze twee woorden is eigenlijk het hele verhaal rond huiswerk samengevat. En niet alleen de jeugd heeft sturing nodig, zo blijkt. Ook ouders kunnen tips gebruiken hoe zij hun kinderen het best kunnen helpen met huiswerk. De Studiekring, de landelijke organisatie die sinds 12 jaar huiswerkbegeleiding geeft, heeft hiertoe de Ouderworkshop ‘Toolkit voor de Brugklas’ ontwikkeld. Op de anderhalf uur durende bijeenkomst krijgen deelnemers ‘gereedschap’ aangereikt. “Huiswerk is voor heel veel ouders en kinderen een stressfactor”, zegt Dotter Möllers, vestigingsmanager van Studiekring Voorburg en tevens medewerker lokale marketing. “De kinderen krijgen steeds de vraag of zij hun huiswerk afhebben. Dat veroorzaakt vaak ruzies. Ouders willen controle houden en kinderen voelen zich gecontroleerd; het is een eeuwigdurende strijd”. Tegelijkertijd overschatten ouders vaak hun kroost, meent Dotter. “Ze denken dat als hun kinderen van de basisschool naar de brugklas of de middelbare school gaan, dat zij oud genoeg zijn om het zelf te kunnen, terwijl het dan pas begint. Er

Dotter Möllers: ‘Bij huiswerk gaat het om planning en concrete afspraken’. >Foto: Eveline van Egdom

komt zoveel op hen af: heel veel vakken en steeds andere docenten die allemaal een andere stijl van lesgeven hebben”. In 2010 is Studiekring begonnen met de workshop. Sindsdien wordt die elk jaar in november gehouden, zoals vorige maand door onder meer

de vestiging Leidschendam. Afgelopen januari en maart is ‘Toolkit voor de Brugklas’ op enkele vestigingen gratis gegeven. Dotter: “Door het jaar heen kan de workshop ook worden geboekt voor groepen van tien tot vijftien deelnemers. Het hangt van het aantal trainers af hoeveel die dan kost, maar het is altijd betaalbaar”.

En: “Ouders krijgen van te voren een theorieboekje gemaild. Per onderdeel kunnen zij ingaan op vragen die wel of niet van toepassing zijn op hun kind”. Wat zeker ter sprake komt, is de toets, vertelt Dotter. “Meestal gaan scholieren die toets pas een dag van tevoren leren, terwijl dat minstens drie dagen lang moet gebeuren. Dat geldt voor elke toets, ongeacht de zwaarte”. ‘Spreek vaste tijdstippen af waarop het huiswerk moet worden gemaakt’, luidt een ander advies. De workshop laat ouders zien dat de jeugd structuur nodig heeft. Dotter: “Bij huiswerk gaat het om planning en concrete afspraken. Kinderen moeten leren zich daar aan te houden en, heel belangrijk, er moet duidelijkheid zijn over wat er van hen wordt verwacht”. Beurs Studiekring heeft in onze omgeving vestigingen in Den Haag, Voorburg en Leidschendam. Twaalf jaar geleden werd de organisatie in Utrecht opgericht door de broers Ivo en Reinier Richaers. Dotter: “Ze zijn ooit klein begonnen met bijles geven, nu

zijn er door het hele land 98 vestigingen”. Huiswerkbegeleiding begint bij Studiekring in september. Leerlingen kunnen gedurende het schooljaar drie tot vijf dagen terecht bij een vestiging. Enige tijd geleden heeft de organisatie een beurs ingesteld. “Die is bedoeld voor leerlingen die heel hard huiswerkbegeleiding nodig hebben, maar waarvoor de ouders de middelen niet hebben. De beurs houdt in dat een scholier drie dagen huiswerkbegeleiding krijgt voor maximaal vijf maanden. We hebben scholen en zorginstellingen benaderd met de vraag om leerlingen te vinden”, vertelt Dotter Möllers. Bij haar vestiging hebben de meeste scholieren drie dagen huiswerkbegeleiding. Een tevreden Dotter: “En meestal maken zij het schooljaar af. Leerlingen zien er het nut van in. Wij verwachten ook enige motivatie. Daarom is er altijd een intakegesprek. Wij willen de achtergrond van leerlingen en ouders weten”. Joke Korving Informatie: [email protected] of www.studiekring.nl


vier kerst aan het

Spuiplein

Vrijdag 20 december

Le Mystère des Voix Bulgares Maandag 23 december

Nederlandse Bach Vereniging Het kerstverhaal van Schütz

show muziek

25/26/27/28 december

zang

De Notenkraker De Dutch Don’t Dance Division Donderdag 26 december

ballet

The New York Gospel Singers Vrijdag 27 december

Capella St Peterburg Hoogtepunten uit de Russische Opera

@TheaterDenHaag aanhetspuiplein

070 88 00 333 www.philipszaal.nl

5

actueel<


Vogelwijk: zorg om bouwplannen Door Marc Konijn

De stad lijkt opnieuw wat te willen knabbelen aan het groen bij de Haagse duinen. De gemeente Den Haag wil het mogelijk maken om tientallen woningen te bouwen op en rond het sportcomplex aan de Laan van Poot. De woningen komen voor een groot deel op de plek van de schoolgebouwen van de HALO – de Haagse Academie voor Lichamelijke Opvoeding. Deze school verhuist over drie jaar naar de nieuw te bouwen sportcampus in het Zuiderpark. Bekend is dat de gemeente de HALO zou uitkopen, en dat er dan ‘iets anders zou komen’. Maar naar nu blijkt, strekken de bouwplannen zich veel verder uit dan de huidige schoolgebouwen. De gemeente

wil ook de tennisbanen van de HALO volbouwen. Dat betekent dat vlak naast de sintelbaan van Haagatletiek en de sporthal van handbalvereniging Hellas nog eens tientallen woningen worden neergezet. In totaal zou het bouwplan ongeveer zeventig vrijstaande of geschakelde woningen kunnen omvatten, zo valt te lezen in de Nota van Uitgangspunten, die deze week in de raadscommissie Ruimte is besproken. Met deze Nota wil het stadsbestuur alvast de grenzen aangeven waarbinnen de bouw moet plaatsvinden. Eén van de grenzen is dat de nieuwbouw zowel qua vorm als qua massa moet aansluiten bij het huidige karakter van de Vogelwijk. Dat betekent dat de voorgevel van de woningen op min-

stens vijf meter van de stoep ligt – een eis waarmee de komst van grote tuinen alvast wordt gegarandeerd. De maximum bouwhoogte zou op bepaalde plaatsen vier verdiepingen mogen zijn, met daarop nog een kap.

Ongewenst Arthur Wiggers van de wijkvereniging Vogelwijk zegt blij te zijn dat de gemeente haar eerdere plannen heeft laten varen om de sportverenigingen Hellas en Haagatletiek uit te plaatsen. “Deze twee clubs zijn van groot belang voor de bewoners van onze wijk, maar ook van de achterliggende buurten. En ook scholen uit de wijde omtrek komen hier sporten. Die clubs moeten hier per se blijven”. Maar Wiggers zegt ook zorgen te

hebben.“De gemeente heeft als voorbeeld woningen op een kaart ingetekend. Dat ziet er dan wel heel krap uit, zo vlak naast de sintelbaan en de sporthal. Die mensen kunnen gaan klagen, als er wedstrijden zijn. Wij willen wel zwart op wit dat de sport niet beperkt wordt in zijn activiteiten door de nieuwbouw”. De wijkvereniging is bang dat een al te krappe tekening en berekening van de gemeente zal leiden tot een ongewenst bij-effect. Wiggers: “Als blijkt dat er minder woningen kunnen komen, dan kan het tekort op de balans snel oplopen. Wat je dan ziet is dat men ervoor kiest om de hoogte in te schieten met de woningbouw. Dat willen wij per se niet. Vier lagen met een kap vinden wij al veel te hoog. Daar zit de angel in het verhaal”.

Zwembad Mauritskade bijna af

‘Remake’ van eerste overdekte bad Na bijna zeven jaar bouwen, nadert het zwembad aan de Mauritskade eindelijk zijn voltooiing. Ergens deze maand krijgt het stadscentrum haar historische bad terug. Opdrachtgever Hans van Os geeft een rondleiding.

De Koninklijke Bibliotheek en Museum Meermanno willen vanaf 2017 nauwer gaan samenwerken. Daartoe tekenden beide instellingen een intentieverklaring. Naast de bestaande samenwerking rond exposities en collecties bekijken de KB en Meermanno de haalbaarheid van een onderzoekscentrum rond de rol van het boek in de samenleving. Meermanno stelt daarvoor de komende jaren een businessmodel op, waarbij de Koninklijke Bibliotheek ondersteunt. Het centrum, dat op de huidige locatie van Meermanno komt, krijgt zowel een wetenschappelijk als een educatief programma. “We laten natuurlijk heel veel via het web zien, maar daarnaast een centrum vol levendige debatten met jong en oud zie ik al helemaal voor me”, aldus de algemeen directeur van de KB, Bas Savenije.

Geen vervolging voor doden Rishi De oude waterbron onder het complex heeft plaatsgemaakt voor de garage van het Hilton-hotel.>Foto: DHC

bouw kwam in 2007 stil te liggen, doordat de parkeergarage verzakkingen veroorzaakte die leidden tot schade aan Panorama Mesdag. De opdrachtgever had dus tijd genoeg om zijn concept gaandeweg aan te passen: “Toen we begonnen was de zonnebank het helemaal, tegenwoordig niet meer. In plaats daarvan is er meer aandacht gekomen voor lichaam en geest, vandaar dat we een speciale mind & body-ruim-

te hebben”. Voor instructies en behandelingen worden kosten noch moeite gespaard. Van Os heeft al meer dan honderd man personeel aangenomen, onder wie veel parttimers en freelancers. Met de forse prijs van € 119,95 per vier weken mikt Van Os op het hogere segment. Daar stelt hij tegenover dat het de bezoeker aan niets ontbreekt: “We zijn straks geopend van zeven uur ’s ochtends tot elf uur ’s avonds, zodat

je ook na je werk even kan inspannen en ontspannen in luxe. Daarnaast zijn we voor het nabijgelegen hotel als het ware de vijfde ster”. Van Os zet zich af tegen de prijsvechters die de markt overheersen en dat legt hem geen windeieren. Na tien open dagen staat het ledental al op 1.000. Waarschijnlijk gaat Caesar Fitness & Spa Resort komende week of de week daarna open voor het publiek.

Herdenkingen Mandela De geest van Nelson Mandela waart de komende dagen door Den Haag. De overleden staatsman uit Zuid-Afrika wordt op diverse plekken in de stad herdacht. De officiële herdenking wordt vrijdagmiddag om 16.15 uur gehouden, bij het bronzen standbeeld van Nelson Mandela aan de Johan de Wittlaan. De ambassadeur van Zuid-Afrika en burgemeester Jozias van Aartsen leggen aan de voet van de bronzen Mandela een krans. De ceremonie wordt opgeluis-

Met ingang van de nieuwe dienstregeling van de HTM rijdt tram 17 weer zijn vertrouwde route. Na tien maanden van omleidingen, wordt de Torenstraatbrug op 15 december opnieuw in gebruik genomen. Het autoverkeer moet nog een paar weken wachten, maar de bouw van de volautomatische autoberging op de Noordwal en de Veenkade is al wel genoeg gevorderd om de belangrijke openbaar vervoersverbinding met het Zeeheldenkwartier in ere te kunnen herstellen. Ook de werkzaamheden bij de Bosbrug en het Centraal Station zijn dan zo goed als voltooid. De omleiding van tram 17, die in februari dit jaar startte en waarmee drie haltes werden opgeheven, stuitte op weerstand van betrokkenen in de Zeeheldenbuurt en in het Hofkwartier. Ondernemers vreesden inkomstenderving als gevolg van de slechte bereikbaarheid en bewoners beklaagden zich over de slechte ontsluiting van hun buurt. Op de Prinsessewal houdt de bouw voorlopig nog aan, want daar wordt begin volgend jaar gestart met het storten van onderwaterbeton. De automatische parkeergarage is naar verwachting in januari 2015 klaar. Dan is ook de historische gracht na 90 jaar weer open.

Nauwere band KB en Meermanno

Door Jasper Gramsma

De toeloop naar het nieuwe complex, over de monumentale brug, voelt als vanouds. Eenmaal binnen is de associatie met het oude bad eerst verdwenen. Links van de entree wordt de laatste hand gelegd aan een lunchroom, terwijl rechts een restaurant in de steigers staat. Alles is ruim van opzet. In de centrale hal, achter de toegangspoorten, is er dan toch die herkenning: de glazen wand scheidt de bezoeker van het spiegelgladde waterdek van tien bij twintig. “Dit is een remake van het zwembad uit 1883, het eerste overdekte bad van Nederland”, legt Hans van Os uit. “De gietijzeren sierkolommen en de consoles bovenin zijn originele elementen. In het dak is een bredere lichtstraat geplaatst, zodat er meer daglicht binnenkomt”. Ook de oorspronkelijke kleurencombinatie – crèmewit met zeegroen – is bij benadering nagemaakt. “We hebben de combinatie gebaseerd op een paar kleurenplaten uit die tijd”. Het zwembad neemt slechts een deel in beslag van het 4.500 vierkante meter tellende gebouw. Aan de achterzijde bevinden zich talloze baden en sauna’s: een Turks bad, een whirlpool, een kruidensauna, een zoutsteencabine – goed voor de longen –, een opgietsauna, een stoombad, een Finse sauna van 95 graden – voor echte doorzetters – en een infraroodcabine. Op de verdieping zijn allerhande fitnessruimtes voor onder meer spinning, cardio en aerobics en er is een beautycentrum. Van Os is al sinds 1997 bezig is met het project. De

Traject tram 17 in ere hersteld

terd door een preek van dominee Andrew Gready uit het Afrikaanse land. Ook zal een koor liederen zingen. De herdenking wordt afgesloten met het Zuid-Afrikaanse volkslied. De bijeenkomst is vrij toegankelijk. Museum Beelden aan Zee is begin deze week al gestart met een hommage aan Mandela. In de Cinema van het museum draait de documentaire Long Walk to Freedom, waarin vastgelegd is hoe kunstenaar Arie Schippers het bronzen beeld van

Mandela heeft gemaakt. In het museum staat voortaan een buste van Mandela, ook door Schippers vervaardigd.In theater Vaillant gaat op 13 december het festival Light van start, het feest voor Kerst en Licht, waarin meer dan twintig koren gospelliederen zullen zingen. Er is ook een lampionnenparade en er zijn optredens van gospelbands uit Afrika. Tijdens dit festival zal er speciale aandacht zijn voor het leven en de uitvaart van Nelson Mandela.

De agent, die vorig jaar de 17-jarige Rishi Chandrikasing op station Hollands Spoor doodschoot, moet worden ontslagen van rechtsvervolging. Dat vindt de aanklager van het Openbaar Ministerie bij de Haagse rechtbank. De agent, die deze week terechtstond, vanwege bedreigingen onherkenbaar, heeft volgens de officier correct gehandeld. Ruim een jaar geleden werd de Haagse jongen dodelijk getroffen, na een melding dat een jongeman zich op het station verdacht gedroeg en vermoedelijk een wapen bij zich zou dragen. Als de jongen het op een lopen zet en naar zijn broekzak grijpt, wordt hij door een kogel in zijn nek getroffen. Hij overlijdt twee uur later in het ziekenhuis. De familie van Rishi heeft zich steeds op het standpunt gesteld dat de jongen door de politie is vermoord. Uitspraak over twee weken.

Dubbele pagina

>Foto: DHC

In de UIT-bijlage van vorige week zijn abusievelijk de pagina’s 2 en 3 dubbel in de krant gekomen. De pagina’s 4 en 5 zijn hierdoor komen te vervallen. Om het leed enigszins te verzachten, zijn de pagina’s 4 en 5 op de website (www.denhaagcentraal.net) geplaatst. Onze excuses voor dit ongemak.

6>Varia terugblik


foto’s uit het haags gemeentearchief

Van den Doel & Fray Aan het begin van de vorige eeuw was de schildersziekte onbekend. Het is een ziekte die het zenuwstelsel door langdurig inademen van agressieve vluchtige oplosmiddelen aantast. Ook verf en vernis kunnen oplosmiddelen bevatten. Vooral binnen de beroepsgroep van schilders bestaat daarom verhoogd risico tot het oplopen van deze aandoening, vandaar de naam schildersziekte. Vanwege de gevaren zijn sinds 28 november 2005 de regels voor het gebruik van oplosmiddelen aangescherpt en is bepaald dat de middelen waar mogelijk door wateroplosbare varianten moeten worden vervangen. Alleen onder strikte voorwaarden kan hiervan nog worden afgeweken. Nadeel van verf zonder oplosmiddelen is dat de verf minder sterk is – de lak van auto’s bijvoorbeeld beschadigt sneller –, voordeel is dat het beter is voor mens en milieu. Op de foto uit 1920 van het interieur van verffabriek Van den Doel & Fray in de 3de Van der Kunstraat is goed te zien dat men het toen met milieuregels nog niet zo nauw nam. Een elektromotor zette met drijfriemen diverse machines in werking. Naast de wals op de voorgrond staan open metalen vaten waarbij verf of vernis langs de randen

druipt. De werknemer op de foto bedient de machine zonder bescherming. Op zaterdag 19 april 1924 verscheen er een artikel in het tijdschrift Het Leven, waarin over de fabriek Van den Doel & Fray in Den Haag wordt vermeld: “Men heeft hier niet den minsten last van onaangename dampen of rook … daar zorgt het bekende Sommer-afzuigsysteem voor, een complex metalen buizen dat in verbinding staat met den 30 Meter hoogen schoorsteen”. Echter, op één van de bijgeplaatste foto’s van de vernisstokerij bij het verhaal is hetzelfde beeld als op de foto uit 1920 te zien. Waar de fabriekseigenaren Van den Doel en Fray de nieuwe installatie hadden aangebracht, valt niet op de foto’s in Het Leven te ontdekken. Wie waren die eigenaren van deze oude Haagse verffabriek? De heer T. van den Doel was van oorsprong huisschilder. Zijn hierbij opgedane kennis bracht hij in praktijk aan de Hoefkade, waar hij een drogisterij annex groothandel in verfwaren exploiteerde. De heer C.W. Fray bezocht, als handelaar in verfwaren, deze zaak regelmatig. Hieruit ontstond een hechte vriendschap en op 27 december 1912 besloten ze de firma Van den Doel & Fray

Interieur van de verffabriek Van den Doel & Fray met elektromotor en personeel, 1920. >Foto: archief

op te richten. In 1913 openden ze een verfmalerij aan de Van Ravesteynstraat 375 in Den Haag. Twee jaar later lieten ze een fabriek bouwen in de 3de Van der Kunstraat 26 aan de Laakhaven, die in 1917 kon worden betrokken. Een jaar later sloeg het noodlot toe. Van den Doel overleed plotseling aan de gevolgen van de Spaanse Griep. Fray kreeg – net als tientallen miljoenen andere mensen over de gehele wereld – ook deze griep, maar herstelde wonderwel. Hij zat niet bij de pakken neer en investeerde zowel in het bedrijf, de klantenkring als het personeel. Had de firma in 1918 nog negen personeelsleden in dienst, in 1920 nam dit aantal toe tot 24 en werd

ook de fabriek uitgebreid. Het nieuwe complex aan de 3de Van der Kunstraat 16 was bedoeld voor de verwerking van wassen, harsen, oliën, asfalt, paraffine, pek, ammonia en terpentijn. Het aantal personeelsleden verdriedubbelde bijna in vier jaar tijd. In 1924 stonden veertien kantoorbedienden, veertig arbeiders en negen handelsreizigers op de loonlijst. Bovendien verkochten verschillende agenten Van den Doel & Fray-producten in Azië, Afrika en Amerika. De firma kwam in 1927 zelfs met een eigen magazine ‘Doelfray’s Schildersblad’. In 1930 lijken de jaren van voorspoed voorbij. De export verminderde drastisch en er vielen ontslagen. De aan-

koop van het recept en alleen-fabricagerecht van een stopverf van de N.V. Glashandel, voorheen L.J. de Wolff aan de Haagse Riviervismarkt hielp de firma in 1934 weer overeind. Na 1937 steeg het aantal personeelsleden opnieuw en in 1938 kon dan ook het 25-jarig jubileum uitgebreid worden gevierd. Ook latere jubilea vierden de medewerkers van de firma Van Doel & Fray, dan inmiddels Doelfray’s Lakfabrieken genaamd, uitbundig. Als eerste natuurlijk het 50-jarige bestaan in 1963. In 1982 kregen de werknemers een eigen personeelsblad Doelfray’s Vliegende Ooievaarspost. Hierin is te lezen dat het personeel in 1988 twee dagen op stap ging naar Duitsland om het 75-jarig jubileum te vieren. Twee jaar na deze viering kwam de aankondiging van het samengaan van Doelfray’s Lakfabrieken met een bedrijf in de provincie Utrecht. De nieuwe firma Doelfray & Macostan Coatings BV kreeg als standplaats Veenendaal. Inmiddels is het oude Haagse bedrijf opgegaan in PPG Industrial Coatings B.V., een Amerikaans bedrijf met wereldwijde vestigingen. Nicolette Faber-Wittenberg www.gemeentearchief.den haag.nl


Whispering Wall / Atelier Mark de Weijer Zondag 15 december 12.00 – 18.00 uur Opening tijdens Eigenwijs Weimar met Tanya Long, Debbie Wijskamp, Pepe Heykoop, Jorine Oosterhoff en Annebet Philips Workshopprogramma: www.whisperingwall.nl

PAPIER INTERIEUR DESIGN BEELDENDE KUNST

WHISPERING WALL

tel / fax e-mail

Weimarstraat 56 2562 GZ Den Haag 070 3465093 [email protected]

www.whisperingwall.nl

7

regio<


Renovatie Haagweg vertraagd Na een moeizame start leek het zo goed te gaan met de werkzaamheden aan de Haagweg in Rijswijk. Maar nu moet een deel van de rioolrenovatie toch uitgesteld gaan worden naar maart volgend jaar. In de tussentijd gaat de Haagweg weer even open. Door Pieter de Leeuw

RIJSWIJK – In de afgelopen weken is zo’n 3 kilometer rioolleiding gerenoveerd, niet vervangen, want volgens een woordvoerder van de gemeente Rijswijk ‘zou de Haagweg dan een paar jaar dicht moeten’. Maar de laatste 200 meter zullen moeten wachten. Reden voor het uitstel is een fout in de zogenaamde kous van kunststof die in de 80 jaar oude rioolbuizen wordt aangebracht. De kousen bleken zo lek als een mandje. Bij de start van de rioolrenovatie in het stuk tussen de Geestbrug en de Broekslootkade op 4 november was het een paar dagen ongezellig druk op en om de Haagweg. Een ongelukkige toevalligheid vormde de Hoornbrug die net op dat moment kuren begon te vertonen en halverwege het spitsuur weigerde nog naar beneden te komen, automobilisten ston-

den soms enige uren vast. De verantwoordelijk wethouder Dick Jense deed een dramatische oproep aan de automobilisten om de Haagweg te mijden en al een paar dagen later was mede dankzij de inspanningen van een fors leger verkeersregelaars de verkeerschaos weer bedwongen. Overigens vormen de huidige werkzaamheden slechts een bescheiden opmaat voor een veel grotere opknapbeurt van de Haagweg. De bedoeling is dat de Hoornbrug zal worden verhoogd zodat de schepen en de auto’s elkaar voortaan kunnen kruisen, de tramrails zullen worden verbreed en stelt de woordvoerder, zal er op verzoek van de bewoners van de Haagweg die al jarenlang steen en been klagen over de drukte voor hun deur, van twee rijbanen één rijbaan worden gemaakt. “Dat is ook goed voor de mensen die willen oversteken, want op sommige plekken is dat voor mensen die niet zo goed ter been zijn, best een avontuur”. De verwachting is dat de aanleg van de Rotterdamsebaan (klaar in 2019) een positieve uitwerking zal hebben op de verkeersdrukte op de Haagweg. Maar voor het zover is zal er dus nog de nodige overlast zijn. In ieder geval moeten de rioolwerkzaamheden

Mens weer in gesprek over Den Deyl

De verkeersdrukte op de Haagweg blijft voorlopig aan.> Foto: DHC

zijn afgerond op 20 maart omdat op die datum in Den Haag het Nuclear Security Summit aanvangt, een grootschalige wereldtop, waarbij om redenen van veiligheid is bepaald dat

de Haagweg dan open moet zijn. Op 6 januari zal het stuk tussen de Herenstraat en de Hoornbrug worden afgesloten voor de volgende fase van de rioolrenovatie.

WASSENAAR – Makelaar Harry Mens is met een paar partijen in gesprek die Huize den Deyl en een belendend pand aan de Rijksstraatweg in Wassenaar van hem over zouden willen nemen. “Het zijn 3 of 4 partijen die eventueel gaan huren of kopen”. Met de gemeente Wassenaar heeft hij geen contact meer. Eerder stelde Mens de gemeente nog een fikse schadevergoeding in het vooruitzicht omdat zijn plannen door gemeentelijke bemoeienis gedwarsboomd werden, maar nu zegt hij zijn plan te hebben bijgesteld, want ‘tot de gemeenteraadsverkiezingen in maart volgend jaar, hoef ik niets van ze te verwachten, tot die tijd zijn ze bepaald niet manhaftig en wie weet, draaien ze daarna wel weer mijn kant op’. Ruim 7 jaar geleden kocht Mens de beide panden voor in totaal 1.650.000 euro. Zijn plan om de locaties aan een keukencentrum te verhuren, werden volgens Mens door een weinig daadkrachtig optreden van de gemeente om zeep geholpen. Even leek het erop dat de komst van een casino uitkomst zou bieden, maar de gemeente wilde niet meewerken omdat een casino niet in overeenstemming heette te zijn met ‘de uitstraling van Wassenaar’. De komende weken verwacht Mens meer te weten te komen over de uitkomst van de gesprekken met kandidaatkopers of huurders. “Want als ik voor de verkiezingen met een private partij tot overeenstemming kan komen, ben ik natuurlijk ook klaar”.

Schouwburg opnieuw genomineerd

RIJSWIJK – De directeur van de Rijswijkse Schouwburg eet de hele week al taart. De nominatie voor ‘Theater van het Jaar’ van de schouwburg is de aanleiding. Trots is Ruud Kuper zeker. “Maar ik weet natuurlijk wel dat we hier goed bezig zijn”.

Eind januari zal de prijs worden uitgereikt. Zeven theaters zijn genomineerd door de branchevereniging van theaterproducenten en impresariaten. “We doen echt mee met de grote jongens”, zegt Kuper, waarmee hij vooral doelt op de steden waarin de schouwburgen gevestigd zijn die in de meeste gevallen meer inwoners tellen dat de 47.000 Rijswijkers. De kanttekening daarbij is dat Rijswijk de snelst groeiende stad van Nederland is. Ook in 2012 werd de schouwburg genomineerd. Efficiency is een woord dat regelmatig opduikt in de zinnen van Kuper. “Onlangs zijn wij als organisatie tegen het licht gehouden om de gemeente helderheid te verschaffen over de wijze waarop wij het theater runnen. De voornaamste conclusie van dat onderzoek was dat wij hier onze zaakjes in vergelijking met andere schouwburgen bovengemiddeld goed op orde hebben. Er wordt hier efficiënt gewerkt, er wordt hier hard gewerkt”. Nu wordt dat dus nog eens bevestigd met de nominatie voor de prijs die kan worden geduid als een totaalprijs voor het theater waarbij ook de garderobe en de website in ogenschouw worden genomen. Doorsnee “Het gaat echt om het hele plaatje”. Kuper haast zich dan ook de nominatie wereldkundig te maken, onder meer met een groot doek voor de

De Rijswijkse Schouwburg is voor de tweede achtereenvolgende keer genomineerd voor ‘theater van het jaar’.> Foto : Rijswijkse Schouwburg

schouwburg. Maar hoe merkt de doorsnee bezoeker die volgens de directeur veelal uit Den Haag komt, dat het hier een bijzonder theater betreft. “Heel eenvoudig, als een bezoeker om een programmaboekje vraagt, wordt er niet ergens in de verte gewezen waar wel een stapel zal liggen, maar gaat de medewerker zelf het programmaboekje halen”. Kuper heeft nog een voorbeeld. “Kort gele-

den stond ik na de voorstelling een biertje te drinken met een paar acteurs. Een oudere acteur vraagt om een biertje dat we niet in de foyer, maar wel in het theatercafé schenken en zonder dat daarom behoeft te worden gevraagd, gaat de medewerker het gevraagde biertje voor hem halen, die acteur zegt tegen me: ‘dat heb ik in geen 20 jaar ergens meegemaakt’”. De directeur glundert. “Het

zijn van die kleine dingen die het grote verschil maken”. De schouwburg aan de Generaal Spoorlaan werd ruim 20 jaar geleden neergezet en telt twee zalen. Een grote zaal met 700 stoelen en een kleine zaal met circa 100 plaatsen. “Lang, lang geleden stond Youp van ’t Hek hier voor 32 mensen, ach ja”. Het aanbod is breed. Fijntjes: “Wat in Den Haag over de verschillende the-

aters is verdeeld, hebben wij hier onder één dak”. In de grote zaal ligt het accent op populaire voorstellingen als blijspelen, ‘en ook Nick en Simon’. De prijs voor het Theater van het Jaar bestaat uit een speciale theaterstoel die is ontworpen door Carla Jansen Höfelt die gelijk een wisseltrofee gedurende een jaar in het theater van de winnende schouwburg blijft staan.

Donate a Gift

Kerstactie Den Haag Cares uitgebreid te volgen via Omroep West en Den Haag FM Meer dan 10.000 mensen in onze regio zijn afhankelijk van de Voedselbank. Natuurlijk verdienen ook zij een mooie Kerst, mét een cadeautje onder de kerstboom. Van 6 tot en met 13 december trekken Omroep West en Den Haag FM samen met Stichting Den Haag Cares op, om 10.000 cadeaus te verzamelen. Samen met jou moet dat lukken! Kijk op www.omroepwest.nl voor meer informatie over hoe je kunt meehelpen. Want iedereen verdient toch een cadeau met Kerst?

Vrijdag 13 december: FINALE-UITZENDING! Volg ook de laatste dag van de actie LIVE op Radio West, Den Haag FM, TV West en Den Haag TV. Iets voor 19.00 uur wordt bekend of de 10.000 cadeaus zijn gehaald. Heb je nog niet gedoneerd: het kan nog! - Donderdag 12 december in het Atrium in het Stadhuis. - Donderdag 12 en vrijdag 13 december in de studio van Omroep West/Den Haag FM. Kom je langs?

Help je ook mee?

Geef een nieuw cadeau

Lever uiterlijk 13 dec. in!

Lees meer op www.omroepwest.nl

9

economie<


Giorgetti verlaat Den Haag Na 40 jaar vertrekt de Italiaanse designreus Giorgetti uit Den Haag. De afgelopen zomer hakte directeur Jan de Kok de knoop definitief door. “We gaan naar Antwerpen, ’t is maar een uurtje rijden”. Door Pieter de Leeuw

Een paar redenen gaven de doorslag voor de verhuizing. In willekeurige volgorde waren dat de Nederlandse zuinigheid, de economische malheur en aldus de Kok: “dat ik in bijna iedere meubelshowroom in slaap sukkel, zo saai is het er, zo ontzettend weinig gebeurt er”. De consument is veranderd, wil hij maar zeggen. Hij licht toe: “Natuurlijk wil de klant praktische informatie hebben over een product, wat kost het, waar is het van gemaakt, hoe moet ik het onderhouden, maar als de klant dat eenmaal weet, wil deze ook nog iets anders, iets waar het internet nooit in zal kunnen voorzien en dat is, luister goed, de ervaring van het product, de beleving. Je komt er gewoonweg niet meer mee weg om een bank of een mooi bureau neer te zetten en dat is het dan, dat is de verandering die door het internet teweeg is gebracht. In onze nieuwe vestiging in Antwerpen zal die tastbare ervaring centraal komen te staan”. Maar waarom dan niet de zaak op de prachtige locatie aan de Scheveningseweg, om de hoek bij het Vredespaleis vertimmerd? De Kok schudt het hoofd : “Ik ben een geboren Hagenaar. Dit is en blijft mijn stad. Veertig jaar geleden ben ik op mijn eigen zolderkamer begonnen als agent voor Giorgetti en nu zit ik hier, maar in Nederland houden de mensen gewoonweg wat langer de hand op de knip. In Keulen zit ook een vestiging waar ik voor verantwoordelijk ben en daar zie je dat een stuk minder, daar is meer reuring, daar is meer traffic. Het zal wel in de Nederlandse mentaliteit zijn ingebakken. Persoonlijk geloof ik dat de Nederlander wat sneller panikeert, tja”. Aan het eind van de negentiende eeuw begon Giorgetti met haar eerste ontwerpen. Inmiddels staat het merk wereldwijd synoniem voor meubels die verre van inwisselbaar zijn, waarbij een bovengemiddelde aandacht geldt voor details. Vooraanstaande architecten en ontwerpers zijn Leon Krier en Massimo Scolari. De Kok die ook partner bij Giorgetti is : “Je houdt er van of je houdt er niet van, eigenlijk

Jan de Kok, grondlegger van Giorgetti in Nederland, vertrekt naar België.> Foto : Eveline van Egdom

zit er niks tussen”. Zelf is hij onverminderd enthousiast wat niet verwonderlijk is, al fronst hij wel een enkele keer de wenkbrauwen bij een meubel, maar stelt hij gedecideerd: “Wij maken het antiek van de toekomst”. Dat mag dan ook iets kosten. Smaak “De mensen die hier komen zijn architecten en particulieren die smaak hebben en geld”. Het is een markt die redelijk ongevoelig lijkt voor de gevolgen van de crisis. Volgens de Kok stijgt de jaarlijkse omzet nog steeds met zo’n 18%. “Er zijn nog steeds heel veel mensen die wel iets te besteden hebben”. Een logisch gevolg van de gehanteerde prijskaartjes is dat het ook in de voorbije jaren nooit de zoete inval is geweest aan de Scheveningseweg. “Als hier op een zaterdag 6 mensen kwa-

DEN HAAG

men, dan hadden we een goede dag”. De medewerkers zijn interieurarchitecten die de klanten beschaafd in de watten legden. Maar steeds vaker liep de Kok op tegen het statische karakter van een showroom. “In Antwerpen wordt dat heel anders, daar wordt live gekookt, als je daar de deur achter je dicht doet, ruik je de pastasaus, zo kun je de mensen inspireren”. De Kok kan het weten, want hij reist al jaren de hele wereld af. “In China en Rusland hebben ze een dergelijk concept al neergezet en het werkt geweldig”. Op een paar plekken in Europa heeft hij dan ook een onderkomen. “Niks groots of bijzonders, maar wel steeds op leuke locaties”. Het vertrek naar Antwerpen betekent overigens niet dat de meubels van Giorgetti niet meer in Nederland te koop zullen zijn. “Er zijn 20 woonwinkels in dit land die onze meubels in de

collectie hebben”. Aan de Wassenaarseweg zal nog een klein kantoor komen “waar het contact met de verkooppunten kan worden onderhouden, maar de ’Casa Madre’ gaat naar Antwerpen”. Giorgetti heeft in Den Haag niet alleen door haar meubels van zich doen spreken. Op de vorige locatie aan het Smidswater organiseerde de Kok pal voor de winkel “het allereerste grachtenconcert dat ooit in Den Haag gehouden is, iedereen was er bij, het hele kabinet, iedereen”. Een terugkeer naar Den Haag sluit de Kok op termijn niet uit. Sowieso loopt hij over, gevorderde leeftijd of niet, van allerlei plannen die zich in verschillende stadia van ontwikkeling bevinden, maar een dromer is hij allerminst”. Het moet financieel natuurlijk ook allemaal kunnen”. Tot 20 december is de winkel aan de Scheveningseweg nog geopend. De meubels worden

SAVE THE CHILDREN

De stad van vrede en recht steunt dit jaar kinderen in Liberia

Ambtenarenstad wordt zakenstad Het werkende gezicht van Den Haag is in de afgelopen jaren onherkenbaar veranderd. Zo zijn er in de laatste vijf jaar circa 10.000 banen verdwenen, maar de gemeente ziet volop aanknopingspunten om het tij te keren. Van ambtenarenstad naar zakenstad. De belangrijkste boosdoener voor de verdwenen werkplekken zijn im-

DOE IETS

mers de bezuinigingen van de Rijksoverheid waarmee het voorlopig nog niet is gedaan. Toch geven sommige cijfers reden voor vertrouwen. Want vorig jaar groeide binnen een paar branches de werkgelegenheid in de stad. Vooral in de zakelijke dienstverlening (beveiliging en schoonmaak) en administratie en advies konden voor het eerst weer meer

OF

GEEF WAT

mensen aan het werk. Wethouder Henk Kool heeft zich er volgens de gemeente bepaald sterk voor gemaakt dat internationale ondernemingen naar de stad werden gehaald. Niet tevergeefs, want sinds 2010 kozen zo’n 150 buitenlandse bedrijven en organisaties voor Den Haag. In de stad wonen en werken inmiddels circa 50.000 expats, maar ook voor de

DEN HAAG

Haagse werkgelegenheid is de komst van buitenlandse ondernemingen van betekenis. Eén op de tien Hagenaars heeft een baan in het toerisme. Niet zo vreemd dus dat de gemeente de gerealiseerde groei wil voorzetten. Het heet dan dat ‘Scheveningen nog aantrekkelijker moet’. Een voorname rol in het

SAVE THE CHILDREN


met fikse kortingen verkocht. De Kok laat een stoel zien die “door Scolari is gemaakt, deze stoel was een van de blikvangers op de Biënnale van de Architectuur in Venetië vorig jaar”. De stoel valt vooral op door haar lichtvoetige rugleuning die iets weg heeft van het blad van een varen. De Kok doceert: “Als een woonkamer helemaal strak is ingericht, mis ik iets en als een woonkamer puur klassiek is ingericht, mis ik iets, maar als er stijlen met elkaar gecombineerd worden, dan ontstaat er iets moois”. De meubels van Giortgetti onttrekken zich volgens hem aan het predicaat modern of klassiek. In ieder geval zijn de meubels verre van doorsnee. “Er is zo ontzettend veel creativiteit in Italië, dat is het feitelijk wat Giorgetti jaar in jaar uit aan de wereld laat zien”. Zij het niet meer in Den Haag, voorlopig.

ontwikkelen van meer werkgelegenheid is weggelegd voor Stichting The Hague Security Delta, een organisatie waarin de inspanningen om de veiligheid in de regio te waarborgen zijn gebundeld. Nu is de stichting al goed voor circa 10.000 banen en een jaaromzet van 1,5 miljard euro. De doelstelling is dat te verdrievoudigen.


DOE IETS DEN HAAG

OF

GEEF WAT

SAVE THE CHILDREN


Kijk wat jij kan doen op doeietsofgeefwat.nl doeietsofgeefwat

@doeietsgeefwat

10>interview Vilan

Onze service

Achteraf bezien vermoed ik dat er iets in mij knapte toen de NRC wéér belde of ik echt mijn proefabonnement van twee jaar geleden niet wilde verlengen en ik dezelfde week voor de zoveelste keer een brief kreeg, afzender dezelfde krant. Ook kocht ik een brood waarna ik een evaluatieformulier over onze service moest invullen, zijnde de service van de bakker. Ik was een klant, maar voelde me een opgejaagd konijntje. Als klant wil ik graag normaal behandeld worden. Beleefd, als het kan. Vriendelijk stemt me tegenwoordig al week en als een bedrijf of verkoper echt naar me luistert, wil ik uit dankbaarheid ervoor iets kopen. Zo ver is het dus gekomen. Dat van het brood heb ik verzonnen, omdat ik liever beschuit eet. Maar die evaluatieformulieren niet. Tegenwoordig krijg ik bijna elke dag zo’n formulier met daarop de simpelste vragen over ‘onze service’. Eerst vulde ik ze nog braafjes in. Nu komen er veel te veel formulieren die ook nog eens agressief van toon zijn. Bedrijven waar ik het allergoedkoopste potje crème kocht, achtervolgen me met uitgebreide vragenlijsten die ik digitaal moet invullen met nieuwe persoonlijke gegevens. Ik klik die mails altijd weg. En nimmer is er daarna een bezorgd telefoontje geweest om te informeren waar toch de mening blijft van mevrouw Van de Loo, omdat ze er werkelijk belangstelling voor hebben. Een tijdje terug had de KPN bedacht dat ze hun klanten persoonlijk gingen benaderen. Toen kon er opeens een telefoontje af, terwijl ze zelf verborgen zitten in een woud van doorkiesnummers. De vraag was de bekende: hoe ze onze service konden verbeteren. Dus ik zei: ik wil één persoon die al mijn KPN-zaken doet, het liefste een oude knar die het leven kent. Dat vond men aan de andere kant van de lijn dermate vernieuwend, dat ze met me verder in gesprek wilden. Ik weigerde, want ik zag de digitale formulieren weer aankomen. “En ik wil nóóit meer gebeld worden”, riep ik meteen, want ze hadden iets gezegd over een regionaal klantenpanel. Wat mij betreft, is de zaak eenvoudig. Heb ik als klant een klacht of compliment, dan laat ik dat weten. Komt er een persoonlijke reactie, dan blijf ik dat doen. Stelt een bedrijf of organisatie daarentegen werkelijk prijs op een ingevuld vragenformulier dan wil ik dat best invullen tegen een schappelijk tarief dat bekend staat als uurtje-factuurtje. Dat is nou mijn service. Vilan van de Loo


Anne Wil Blankers: de laatste ster

‘Ik houd van sterke persoonlijkheden, dan heb je iets te

spelen’

Met haar rol als Madame Rosa viert Anne Wil Blankers (1940) bij het Nationale Toneel haar 50-jarig jubileum als actrice. Première op 21 december in Den Haag, in de Koninklijke Schouwburg. De schouwburg die de eerste werd in haar carrière, in de stad waar ze – al is ze Rotterdamse – in het hart werd gesloten, bij het toneelgezelschap dat in de verre verte een nazaat is van de Haagse Comedie van dat allereerste begin.

Door Bert Jansma Tweeëntwintig was ze toen ze bij de Haagse Comedie kwam: “Een kind nog, en dat wordt dan langzamerhand een beetje ouder, wijzer en volwassener”. Ze werd dat onder de hoede van wijlen Paul Steenbergen, in haar eigen woorden “Zo’n directeur die jouw hele carrière plande, als-ie iets in je zag”. Steenbergen had het destijds goed gezien. Anne-Wil Blankers groeide uit tot één van onze grootste actrices, een publiekslieveling die je altijd wel wilde zien, in welke rol dan ook. Heel lang met dat jeugdige van de ideale ‘comédienne’, gecombineerd met houding en uitstraling die haar al snel bracht naar klassiekers, van ‘Maria Stuart’ tot ‘Elektra’. Winnares van tweemaal de hoogste jaarlijkse toneelprijs, de Theo d’Or, en in 1994 uitverkoren door de door haarzelf zeer bewonderde collega Annet Nieuwenhuijzen tot draagster van de Theo Mann-Bouwmeester-ring (die ze inmiddels doorgaf aan Ariane Schluter). Een actrice die alle genres en stijlen zou beheersen, de komedie, modern en klassiek, het drama en het eigentijdse stuk. Steeds op zoek naar contrasterende rollen. Terwijl heel Nederland haar inmiddels kende als ‘Wilhelmina’, sloeg ze snel de bodem uit die gecorsetteerde waardigheid met haar rol als Marleen in Hugo Claus’ ’De verlossing’. Waarin ze uit het dodenrijk neerdaalde als een labiel oud kind, duim in de mond, met een huppelende meisjesmotoriek. Een grotere tegenstelling bestaat er niet. “Ik houd van sterke persoonlijkheden”, zei ze bij de première van García Lorca’s ‘Het huis van Bernarda Alba’. “Positief of negatief. Er mag flink wat aan de hand zijn. Dan heb je tenminste iets te spelen”. Dat laatste geldt in hoge mate voor Madame Rosa , de titelrol in de toneelbewerking door Xavier Jaillard

van de roman van Romain Gary die verfilmd werd als ‘La vie devant soi’ en een Oscar won. Met Simone Signoret in de hoofdrol. Anne Wil Blankers, actrice met altijd iets jeugdigs in haar verschijning, nu als de door het leven getekende joodse vrouw van Poolse komaf, die Auschwitz overleefde, een bestaan als tippelaarster achter de rug heeft en een pension is begonnen waar ze tegen betaling kinderen van prostituees opvangt. Ze krijgt een bijzondere relatie met de NoordAfrikaanse jongen Momo, die haar zal bijstaan wanneer ze zwakker en zwakker wordt, en zal gaan dementeren. Een verhaal over de kracht van de menselijke geest, de schoonheid van compassie en de triomf van de liefde. Drie kardinale elementen in deze levens van personages uit een sociale klasse die altijd aan het kortste eind trekt. Theu Boermans – artistiek leider van Het Nationale Toneel – regisseert het. Hij heeft de film ‘La vie devant soi’ ooit gezien, heeft hem bewust niet terug willen zien voor zijn regie. En als je het met hem hebt over dat karakteristieke, door de tijd omgeploegde gelaat van filmactrice Signoret, zegt hij simpel: “Maar dáár hebben wij

‘Anne Wil Blankers en Guido de Moor zijn het ideale paar dat de dupe van het eigen overspel wordt’

dus óók een groot actrice voor. Want die vrouw Rosa heeft nogal wat meegemaakt. Het halve vreemdelingenlegioen is er over heen gegaan”. Rel Het stuk en zijn schrijver hebben een bijzondere geschiedenis. Inmiddels staat Romain Gary bekend als de auteur, maar toen de roman zelf in 1975 werd gepubliceerd, stond de naam van Emile Ajar op het boekomslag. Ajar kreeg er de Prix Goncourt voor, een prijs die je in Frankrijk maar één keer kunt winnen. Pas na de zelfmoord van Gary in 1980 werd diens boek ‘La vie et mort d’Emile Ajar’ gepubliceerd, en bleek Ajar het pseudoniem van Gary. Die onder zijn eigen naam nota bene al in 1956 een Prix Goncourt had gewonnen voor zijn ‘Les racines du ciel’(vertaald als ’De laatste kudden van Afrika’). Twee keer die prijs, dat mocht helemaal niet. Alles bij elkaar leverde het een halve rel op want Gary had ook nog een vage verre neef gecharterd om op te treden als Ajar, om dat pseudoniem geheim te houden. Gary was een kameleontische schrijver van Litouws-joodse afkomst, eigennaam Roman Kacev, die opgevoed was door zijn moeder nadat zijn vader was weggelopen. ‘La vie devant soi’, zijn verhaal van Rosa, de jongen Momo en al die personages in de verdrukking en aan de zelfkant, zoals een transseksuele Afrikaanse ex-bokser, bleef lang de best verkochte roman in Frankrijk. Geliefd “Ik heb helemaal gratis een kop voor je artikel over Anne Wil”, hielp Johan Doesburg me, die haar diverse malen regisseerde, onder andere in ‘Bernarda Alba’: “Anne Wil Blankers: De Laatste Ster”. Doesburg doelde ermee op haar als een door het theaterpubliek geliefd actrice voor wie men naar de schouwburg gaat, wat ze ook speelde

>Foto: Carli Hermès

of speelt. Om háár te zien. Hetzelfde dat er vroeger bestond bij een Ko van Dijk, een Paul Steenbergen, een Ida Wasserman of een Guido de Moor. Namen die overigens allemaal verwijzen naar Den Haag en naar de Haagse Comedie waar Anne Wil Blankers in 1963 begon. Eerst met twee minimale rolletjes. Thee serveren en de hoed van Myra Ward aannemen in Noel Cowards ‘Quadrille’, in hetzelfde seizoen onherkenbaar een heks spelen in Shakespeare’s ‘Macbeth’. Maar het daaropvolgende seizoen zou ze een Echte Rol krijgen en nog wel een hele grote, voor zo’n jonge, onervaren actrice: Desdemona tussen de Othello van Ko van Dijk en de Jago van Paul Steenbergen, twee van de kanonnen van het Nederlands theater van die dagen. En voor juist díe rol was ze, door acteur Joris Diels, uit de eindexamenleerlingen van de Maastrichtse toneelschool gekozen. En naar Den Haag wilde ze graag. Want daar speelden ze – vond zij als ze het gezelschap in haar toneelschooltijd zag – toneel spelen dat haar het meest aantrok. “Ik zal best zenuwachtig geweest zijn”, vermoedt Anne Wil Blankers over haar binnenkomst bij het gezelschap in 1963. “Ik herinner me dat we ‘Quadrille’ gingen repeteren, boven in Het Paradijs. Met daarvóór een eerste bijeenkomst voor het nieuwe seizoen. Ik werd aan iedereen voorgesteld en wat mij opviel was dat het veel ‘kop-

11

interview<


is een fijnzinnig actrice, die met erg veel aanvoelingsvermogen een tekst kan uitdiepen, stijlvol kan uitspelen met ideale stemmiddelen. Dat is weliswaar niets nieuws, maar het moet je nog eens van het hart als je haar anderhalf uur solo op het toneel van het HOT hebt zien acteren in ‘Gesprek in huize St. over de afwezige heer von G”.

peltjes’ waren: Steenbergen en Myra Ward, Carl van der Plas en Annemarie Heyligers, Camille de Vries en Bas ten Batenburg, Jules Rooyaards en Nelleke Knegtmans. Heel grappig. En iedereen was U, allemaal Mevrouw en Meneer. Ik heb er een poosje over gedaan voor dat veranderde. Hoe lang weet ik niet meer. Wel dat Joris Diels tegen me zei: ‘Hoelang blijf je nog meneer Diels zeggen’? Nou, tot meneer Diels zegt: zegmaar-Joris, antwoordde ik. ‘Zeg maar Joris’ was zijn antwoord. Ik heb me hier altijd erg thuis gevoeld, op m’n gemak, met een sfeer die me aansprak”. Archief Aangezien schrijver dezes twee maanden geleden door het Nationale Toneel en Jacques Senf produkties werd gevraagd om een kleine hommage in boekvorm voor de jubilerende actrice samen te stellen, dook ik in mijn eigen historie als toneelliefhebber en recensent. Eerst liefhebber, want toen ik haar voor het eerst zag, als Desdemona, was er nog geen krant in mijn leven. Ik had de toneelschool uit eigen beweging verlaten, studeerde MONederlands en werkte halve dagen als assistent-dramaturg voor Erik Vos en diens toenmalige Nieuwe Komedie/ Arena. Van die ‘Othello’-voorstelling zie vaag een wijds decor voor me en ik weet dat ik erg moest wennen aan die zwart geschminkte kop van Ko van Dijk. Pas in 1972 kwam ik als recen-

sent werken voor Dagblad Het Binnenhof – en later de Haagsche Courant – en vanaf die tijd valt, op enkele archiefgaten na, mijn historie met de rollen van Anne Wil Blankers aardig te reconstrueren. Het eerste stuk waaraan ik toen aandacht mocht besteden was Herman Heijermans ‘Schakels’ in de regie van Wim van Rooij die er de Desfresneprijs voor kreeg. De recensie van die tijd is weg, maar de voorstelling leeft nog bij me, mede dankzij de opname ervan in de aan de carrière van Ko van Dijk gewijde dvd-box. De scènes tussen hem als weduwnaar en ondernemer Pancras Duif en Anne Wil Blankers als jonge huishoudster Marianne, met wie hij wil trouwen tegen de mening van zijn familie in, ontroeren nog altijd door hun absolute zuiverheid van emoties. Toen kwam (1971) Shakespeare’s ‘Driekoningenavond’. Anne Wil Blankers als Viola: “Zij bewijst steeds meer een voortreffelijk actrice te zijn in zeer uiteenlopende rollen. Haar Viola was helemaal de verwonderde, Shakespeareaanse blijheid, met een traan van weemoed almaar voorradig”. Datzelfde jaar Feydeau’s komedie ‘Blok aan het been’: “Anne Wil Blankers was de uitgelaten, charmante chanteuse Lucette Gautier”. Een jaar later ‘Molly Bloom’, uit ‘Ulysses’van Joyce, dat ze voorlas: “Anne-Wil Blankers heeft een stem die sterk geconditioneerd is wat sfeer betreft en uitermate ge-

schikt voor dit mijmer-programma. Ze maakte de overgangen van de ene associatie naar de andere knap waar met erg simpele middelen en al zat er binnen het geheel van de lezing misschien te weinig verschil in intensiteit, het voordeel van haar benadering was dat je je ogen zelfs dicht kon doen en Joyce’s beelden genoeg ruimte kregen om te leven. Een knappe prestatie”. Weer een Feydeau in 1973, ‘Van hand tot hand’: “Anne-Wil Blankers en Guido de Moor zijn het ideale paar dat de dupe van het eigen overspel wordt”. Een trapje hoger op de ladder van de komedie, datzelfde jaar in Molières ‘Tartuffe’: ‘..fraaie confrontatiescène met Ko van Dijk als de schijnheilige verleider, Anne-Wil Blankers als de hem provocerende Elmire en Paul Steenbergen onder tafel om alles af te luisteren’. Daarna haar Elektra waarvoor ze de Haagse Comedie even verruilde voor het Amsterdamse Publiekstheater en de Stadsschouwburg waar Ton Lutz haar regisseerde. Den Haag keek even als een boer met kiespijn toen ze de Theo d’Or voor juist die gastrol in Amsterdam kreeg. Maar ik kon in de krant (1975) concluderen dat de pijn dapper verbeten werd: “In de Koninklijke Schouwburg viel gisteravond weer een keer bravo-geroep te horen. Oorzaak van het ovationele applaus: de Elektra die het Publiekstheater er met in de hoofdrol de van de Haagse Comedie ‘geleende’ ac-

trice Anne-Wil Blankers liet zien. En inderdaad, ik heb op de Nederlandse planken zelden een klassieke tragedie zo springlevend zien vertolken. AnneWil Blankers is van het begin tot het eind de tot wanhoop gebrachte, klagende furie, in vodden gekleed. Wat zij van die vreselijk moeilijke opgave maakte, was van een gedrevenheid die je zelden ziet”. Rotterdamse In 1979 haar rol als Rotterdamse meid, poetsend aan deuren van het Voorhout, in het in Den Haag gesitueerde, klassieke blijspel ‘Het wederzijds huwelijksbedrog’ van Pieter Langendijk. “...en Anne Wil Blankers mag in Langendijks ‘Haegje’ de ‘show’ stelen als een volbloed-Rotterdamse meid, met uithalen die een genot op zichzelf zijn”. Dat Rotterdamse, dat ze op de toneelschool had moeten afleren, was de voorafschaduwing van die andere, grote succesrol, ‘Shirley Valentine’, dat je zonder overdrijving een ‘kassakraker’ voor het gezelschap (toen al Het Nationale Toneel) kan noemen. In 1980 Harold Pinters ‘Bedrog’: “Anne Wil Blankers is geraffineerd acterend zeer knap de ideale vrouw tussen beide mannen in”. Datzelfde jaar een Ayckbourn: “Anne Wil Blankers is precies de zorgeloos-hupse moderne vrouw…” In 1982 Peter Hacks ‘Gesprek in huize Stein over de afwezige heer Von Goethe’: “Anne Wil Blankers

Aangrijpend Daarna, in ‘vrije produktie’ Noel Cowards ‘Lied in de schemering’: “Verbazend mooi hoe genuanceerd Blankers speelt. Dat lichte Duitse accent, die houding. Ze groeit uit tot veel meer dan een opofferende sloof. Een vrouw met een eigen waardigheid en trouw, die haar man zal verdedigen ook al doorziet ze hem. De morele winnaar”. En de hoofdrol in ‘Het huis van Bernarda Alba’ (Het Nationale Toneel): “Bernarda Alba zelf wordt hier geen ééndimensionale tiran. Bij haar is er steeds sterker de woordenloze suggestie dat die hardheid de eelt van een verleden is, dat het zich vastklampen aan de eer, status en fatsoen misschien wel voortkomt uit een angst. Voor eenzaamheid, chaos of wat dan ook. Bij Anne-Wil Blankers culmineert dat in een zo aangrijpend slot, dat je nauwelijks durft te applaudisseren om de ban niet te verbreken”. Inmiddels was zij al de Grande Dame van het Nederlands Toneel geworden. Met ijzig-hedendaagse rollen als in Lars Noréns ‘Hebriana’, de prachtige centrale rol in Louis Couperus’ ‘Kleine zielen’ van Ger Thijs bij Het Nationale Toneel. In een tijd dat toneelacteurs nauwelijks nog op straat herkend worden, gaat voor haar de spreekwoordelijke hoed nog af. Een Laatste Ster van landelijke allure, misschien wel sinds zij ‘De dood van verdomde Loewietje’ speelde als de moeder van een gehandicapt kind, terwijl Dagblad De Telegraaf ‘onthulde’ dat zijzelf een gehandicapt kind had. En ze tezelfdertijd ook nog in ‘Prettig geregeld’ (een drie jaar durende televisie-serie met Peter Faber) wekelijks op de buis zichtbaar was. En toen was er ook nog eens drie maal Wilhelmina: Ton Vorstenbosch’ theaterstuk ‘Je maintiendrai’, de tv-bewerking ervan, en de musical ‘Soldaat van Oranje’. Regisseur Theu Boermans vertelt dat zij straks weer een aantal malen in die ‘cameo-rol’ te zien zal zijn. Maar eerst ‘Madame Rosa’ en dat 50-jarig jubileum. Van die Laatste Ster, die zichzelf heel simpel ‘een bofferd’ noemt.

Vul je huis met muziek 1 win deze speaker Bij aankoop van een Sonos apparaat maakt u kans op een Sonos speaker t.w.v. 199,- (type Play:1) *

* Aanbieding geldig tot en met 31 december 2013 zolang de voorraad strekt

Twee extra goede redenen om in December langs te komen bij De Vries Elektro! 2 gratis bridge Voor een eenvoudige draadloze installatie bij aankoop van een Play:1, Play:3 of Play:5 *

13

cultuur<


1971 Schakels.

2001 Het huis van Benarda Alba.

Anne Wil Blankers, vijftig jaar actrice Door Bert Jansma

Anne Wil Blankers, gezien door de ogen van theaterfotograaf Pan Sok. Van Herman Heijermans’ ‘Schakels’ tot en met ‘De troonsafstand’ (haar tweede Theo d’Or) en Couperus ‘De kleine zielen’. Foto’s van sterk uiteenlopende rollen, waarvan zij het meest houdt en waarmee ‘iets aan de hand is’. Ze werd door acteur Joris Diels destijds (1962) ‘gespot’ op de Maastrichtse toneelschool, het jaar daarna begon ze bij de Haagse Comedie. Vijftig jaar geleden. Nu viert ze haar jubileum als actrice met de rol van Madame Rosa bij het Nationale Toneel. Grappig is dat diezelfde Joris Diels destijds ook Pan Sok als fotograaf ‘ontdekte’. Pan Sok was bijna voor het vak van theaterfotograaf geboren. Zoon van de befaamde graficus Ap Sok en topactrice Anny de Lange. Opgegroeid met beeldende kunst, rollen, acteurs en voorstellingen. Diels had fotowerk van hem gezien en gaf hem de kans een complete voorstelling bij zijn Haagse Comedie vast te leggen. Pan Sok ontwikkelde er een eigen stijl, soms als een ‘bewegende camera’ tussen de acteurs. Loek Zonneveld schreef naar aanleiding van het boek ‘Pan Sok: theaterfotografie’: “Dienstbaar aan de kunstvorm waarvan hij, nog altijd na ruim dertig jaar, zichtbaar, voelbaar, trilbaar en onmetelijk veel moet houden”. Pan Sok zag Anne Wil Blankers voor het eerst acteren in 1967 in Sartre’s ‘De vrouwen van Troje’, waarin zijn moeder de hoofdrol vertolkte. Hij bleef haar carrière volgen met zijn fototoestel en enkele jaren geleden stelde hij (Schouwburg Amstelveen) een grote foto-tentoonstelling rond haar samen. ‘De camera houdt van haar’, zei hij toen. Niet alleen de camera.

1985 Troonsafstand.

1989 De Kersentuin.

>Zie ook pagina's 10 en 11. 1990-1991 De Meiden.

1993 De kleine Zielen.


vrijdag | 20.15 uur

20

december | 2013

Grote Kerk | Den Haag

J.S. Bach

Hohe Messe kerstconcert

Residentie Bachkoor

Renate Arends sopraan

Residentie Bachorkest

Barbara Kozelj alt

Jos Vermunt dirigent

Marcel Reijans tenor Frans Fiselier bas

kaarten € 35,–/€ 30,– | Jongeren tot 25 jaar betalen € 10,– per kaart | Toegangsprijzen inclusief pauzedrankje | bestellen VVV Haags Uitburo 0900 – 340 35 05 (45 cpm) | www.bachensembles.nl

14>cultuur


Vermeulenprijs voor Van de Putte

Componist die buiten het muziekleven staat De Dag in de Branding, het aan nieuwe muziek gewijde evenement dat vier maal per jaar wordt georganiseerd, heeft deze keer een zeer uiteenlopend karakter. Het meest trekt de componist Jan van de Putte de aandacht. Niet alleen gaat er een stuk van zijn hand in première, hij ontvangt ook de Matthijs Vermeulenprijs, genoemd naar een componist die net als hij buiten het reguliere muziekleven stond. Door Aad van der Ven

Zijn vroegere leraar Klaas de Vries wist zich in het begin niet goed raad met hem. Een jonge componist met extreme ideeën, voor wie elk stuk een gigantisch project moet zijn met voortdurend grensoverschrijdende ideeën en middelen: Jan van de Putte. “Dit staat ver van me af ”, dacht De Vries. “Wat moet ik daarmee”. Maar docent en student wenden aan elkaar. Met als resultaat dat de leraar flink zijn best deed het extreme in het denken van zijn leerling ‘naar uitvoerbare proporties terug te brengen’, om De Vries’ woorden te gebruiken. Of hij daarin geslaagd is? Daarover wordt verschillend gedacht. Jan van de Putte (1959) componeerde in 1994 een paukensolo van zeventig minuten, getiteld ‘Om mij mijzelf met mijn aan mezelf en mezelf en mijn eigen’. De speler is in deze ‘mini-opera’ veel tijd kwijt aan het stemmen van zijn instrument en het zoeken naar de juiste stokken. Zelfs het omslaan van een bladzijde wordt een muziektheatrale handeling. Een jaar later ontstond ‘I am her Mouth’, een opera voor één sopraan. Het werk duurt ongeveer anderhalf uur en een groot gedeelte van die tijd hoort men de zangeres in de verte zenuwachtig geluidjes maken in haar kleedkamer. Wanneer zij eenmaal tevoorschijn is gekomen loopt zij de rest van de tijd over het toneel te stuntelen, vaak zwijgend of flarden van kinderliedjes zingend. Van wat zij op het conservatorium heeft geleerd kan zij weinig in de praktijk brengen. Maar voor achteloze improvisaties is hier geen plaats. Vrijwel alles wat in deze en latere stukken van deze componist gebeurt is via muzieknotatie vastgelegd. Ritueel Jan van de Putte ziet in deze stukken een ritueel. Een ander zal het woord

‘performance’ gebruiken. “Ik zoek naar muziek die balanceert tussen droom en werkelijkheid, waarbij het dagelijks leven de droom doorbreekt”. Iemand met wie hij althans in zijn vroegere werken een zekere overeenkomst heeft is zijn in 2008 overleden Argentijns-Duitse collega Mauricio Kagel. Ook hij speelde met de conventies van de concertpraktijk. Soms is zijn muziek even ‘kaal’ als die van Jan van de Putte. Maar Kagels werk is speelser en zeker beknopter. Duidelijk is dat de 54-jarige Nederlandse componist althans in zijn werk de donkere kant van het leven opzoekt. Zo zijn twee van zijn stukken gebaseerd op Dostojevski’s korte roman ‘Aantekeningen uit het ondergrondse’ en schreef hij ‘In Hora Mortis’ (‘In het uur van de dood’), een groot stuk voor sopraan en orkest. Hij heeft er vrede mee dat zijn werk door de omvang en de aard van de muziek niet vaak te horen is. In een interview met zijn collega Rob Zuidam in 2004 zei hij: “Ik heb bijna tien jaar gecomponeerd zonder dat er iets werd uitgevoerd. Dat vond ik eigenlijk niet belangrijk. En dat vind ik in essentie nog steeds. Ik weet zelfs nog dat ik een soort spijt voelde toen er voor het eerst iets werd uitgevoerd, alsof ik afscheid moest nemen van mijn werk”. Taak Wat theatraal surrealisme in elk geval nodig heeft is een musicus die voor honderd procent gelooft in wat zijn of haar taak is. In dat opzicht heeft Jan van de Putte, met zijn voorkeur voor vrouwenstemmen, het altijd getroffen. Zangeressen als Ingrid Kappelle, Gerrie de Vries en Barbara Hannigan gingen voor zijn stukken tot op de bodem. Er staan er nu weer twee klaar om in actie te komen. De sopraan Karen Motseri en de mezzo Barbara Kozelj treden met het Asko/ Schönberg Ensemble en Slagwerk Den Haag op wanneer onder leiding van Reinbert de Leeuw ‘Bamboleamus do mundo’ wordt uitgevoerd. Dat is een nieuw deel in een omvangrijke liederencyclus op teksten van de in 1935 overleden Portugese auteur Fernando Pessoa.

Jan van de Putte.> Foto: Dag in de Branding

streefde rituele karakter van het werk komt mede tot stand door klanken die refereren aan de traditionele muziek van Japan en Bali.

ook van lang geleden, zijn (nog) niet af. Alsof de ideeën waaruit ze zijn voortgekomen boven hem uit zijn gegroeid.

Jan van de Putte lijkt zich de laatste tijd iets makkelijker te voegen naar de praktijk van het muziekleven. Vorig jaar ging zelfs zoiets ‘normaals’ als een werk van zijn hand voor piano en orkest, ‘Kagami-Jishi’, in première.

Bij Pessoa vindt hij veel poëtische, op zichzelf al muzikaal klinkende zinnen. Die bieden hem het handvat om dromerige, onbestemde muziek te schrijven. Zoals in het openingslied van het nieuwe stuk, een hommage aan dirigent Reinbert de Leeuw die dit jaar zijn 75ste verjaardag vierde en vijftig jaar als docent verbonden is aan het Koninklijke Conservatorium. Het door Van de Putte vaak nage-

De Pessoa-cyclus is hiermee nog niet voltooid. De componist belooft dat er nog een afsluitend vierde deel komt. Een garantie op deze voortzetting valt echter niet te geven. Heel wat composities van Jan van de Putte,

Dag in de Branding. Zaterdag 14 december, 14.00, 16.00, 19.00, 20.15 en 21.30 uur, Dr Anton Philipszaal, Theater aan het Spui en Korzo Theater. Meer informatie: www.dagindebranding.nl

aan Chet Baker verwant idioom) er weer neerstrijken. Dat doet hij met Frans van Geest (bas), Cajan Witmer (piano) en Reinier Voet (gitaar). Die andere trompettist is Philip Harper, de Amerikaan die kortgeleden nog onverwacht te horen was in Patrick McGough’s Est Est Est. Philip is één van de Harper Brothers, speelde in de Mingus Big Band en is nu in de tweede Scheveningse haven te horen in Blue Events, waar de Fuut

in het winterseizoen zijn concerten aanbiedt. Harper speelt er met saxofonist Sjoerd Dijkhuizen, pianist Miguel Rodriquez, Boris Oostendorp (bas) en Robbert-Jan van Straalen (drums). Via Dijkhuizen zitten we in de saxofoonsectie: hijzelf is op 14 december ook te horen op de Equinox Christmas Party in Murphy’s Law. Johnny Daly’s Equinox band is net terug van een toernee door Ierland en Engeland, waar ze in Londen in Ronnie Scott’s club speelden. Nog een sax in Studio 3 (op 13 december): de bariton van Rik van den Bergh, gecombineerd met de trombone van Bart van Lier. Rob van Kreeveld begeleidt op piano, Marius Beets op bas en Eric Ineke achter de drums. Hoofdklasse van de jazz dus. Simon Rigter, één van mijn persoonlijke favorieten op tenor, is dit weekend zeer actief:

op 14 december in de Regentenkamer in een kwartet met de Engelse gasttrompettist Gary Kavanagh. Op bas daarin de verrassing van de week: Victor Kaihatu, een ‘musician’s musician’, die ooit van de indorock in de jazz terechtkwam, groten als Toots Thielemans en Wim Overgaauw begeleidde, maar hier niet vaak meer te horen was. De dag daarna speelt Rigter in één van die intieme zondagmiddagconcertjes in Pavlov met leden van de Equinox band. In Ludens, de voormalige Tobbe in Voorburg is de jazz blijkbaar helemaal uitgerangeerd, want ook de West Coast Big band kan er niet meer repeteren onder leiding van Kurt Weiss. Althans, ze moeten voor hun reguliere maandag een verhoogd huurbedrag betalen dat de band (semi-profs en amateurs) niet meer kan opbrengen.

jazz

Harper en haven, Tausk en Savanna Eerst twee trompettisten: Hagenaar Niels Tausk laat weten dat er wekelijks weer plek voor jazz is bij caférestaurant Savanna aan het Prins Hendrikplein 10. Er was daar eerder ‘live’ jazz, maar boze buren deelden de liefde niet en het was over. De buren zijn weg, met de nieuwkomers zijn blijkbaar afspraken gemaakt en nu kan voorlopig donderdags (12 en 19 december) Tausk met trompet, bügel en stem (hij zingt in een

Gelukkig heeft Sociëteit Engels plek, waar ze nu op 16 december openbaar repeteren. Engels biedt trouwens op 13 december weer de op klassieke arrangementen van Benny Goodman en Fletcher Henderson gebaseerde voeten-van-de-vloer muziek van huisarts-klarinettist Dr Bernard Berkhout en zijn Swing Orchestra. En noteer alvast voor 21 december een optreden van saxofonist Ben van den Dungen met trio bij Murphy’s Law. Ben heeft een nieuwe cd gemaakt, ‘Ciao City’. Met jazz die puur ‘lekker’ is, ongecompliceerd improviseren vanuit de bop. Geen concepten, niks moeilijks. Ik had er datzelfde mooie gevoel bij als toen ik, lang geleden, m’n eerste Jazzland-plaat met Hank Mobley opzette. Genieten. Bert Jansma

15

cultuur<


Geen benul van gewone mensen

Justine le Clercq schrijft perfecte verhalenbundel Door Thijs Kramer

Je merkt het meteen als een boek goed is, maar probeer maar eens uit te leggen waarom. Justine le Clercq (1967), opgegroeid in het Haagse kunstenaarsmilieu, schreef twee jaar geleden een uitstekende debuutroman: De roemlozen (besproken in DHC 199). Nu komt ze met een verhalenbundel getiteld: ‘Wegens geluk gesloten’. Opnieuw heel erg goed. Waar zit ’m dat toch in? Wat Le Clercq ten eerste doet, is op een onnadrukkelijke, maar volkomen overtuigende manier de wereld binnenstebuiten keren. In het doorsnee wereldbeeld van gewone burgers (zoals ik) heb je in het midden alle normale mensen (zoals ik) en aan de randen de figuren die afwijken: de junks, de zwervers, de hoeren. Bij Le Clercq is dat omgekeerd. Bij haar staan de zelfkanters op het hoofdtoneel en bevinden de normale mensen zich aan de randen van het blikveld. Ze zijn er wel hoor, zo nu en dan, gewone mensen, maar Le Clercq maakt amper een woord aan ze vuil. In het verhaal ‘Schaal 15’ beschrijft ze hoe de heldin twee opeenvolgende relaties heeft met twee alledaagse, burgerlijke mannen. Ze lopen beide op niets uit. ‘Je hebt geluk dat ik normaal ben!’, roept de één haar nog na. Le Clercq

maakt niet de fout om van deze mannen karikaturen à la debiteuren/crediteuren te maken, daarvoor interesseert ze zich te weinig voor hen. Waarschijnlijk kent ze de mensen aan de zelfkant veel beter. Uit interviews weten we dat dat jarenlang haar habitat is geweest. Evenmin heeft ze de neiging om te gaan uitleggen hoe zwaar het leven voor junks en hoeren is. Geen sentimenteel gedoe gelukkig. Lees de opening van het eerste verhaal over een vrouw die besluit te gaan tippelen. “Ik dacht dat het moeilijk was. Dat je mensen moest kennen, de juiste mensen. Achter het raam wilde ik niet, want een raam is als een foto: je bent vastgelegd en chantabel. Op goed geluk liep ik in de buurt van de tippelzone. Er stopte een witte BMW, het raampje schoof open, de Arabische muziek werd zachter gezet. Hij had een hazenlip en zei: ‘Ik ben Hassan. Iedereen kent mij’. Ik liep door. Hij kwam naast me rijden. ‘Jij bent nieuw’. ‘Mwah’, zei ik. ‘Veertig is een heel normale prijs’, zei hij. ‘Ja’. ‘Stap maar in’. Het bleek niet moeilijk. Ook niet

Justine le Clercq. >Foto: Keke Keukelaar

makkelijk. Het bleek eigenlijk tamelijk gewoon’. Ouders Le Clercq beheerst de kunst van het weglaten tot in de puntjes. Beschrijvingen van de omgeving, het weer, het uiterlijk van mensen; ze heeft het allemaal niet nodig. Ook schrijft ze nooit expliciet wat haar personages denken en voelen. Bijna alles wat de lezer moet weten, zit in de dialogen. Daarbij scheelt het dat de verhalen nagenoeg zonder plot zijn. De schrijfster hoeft weinig informatie te geven over ge-

beurtenissen en ontwikkelingen. Zelf noemt Le Clercq deze verhalen ‘slices of life’. Sommige zijn nauwelijks meer dan een schets. Bijna allemaal worden ze verteld door een vrouw in wie we Titine uit De Roemlozen herkennen. Een vrouw van tegen de veertig, welgestelde, artistieke ouders, een rampzalige jeugd, leven op straat, drugs. Het wordt allemaal aangestipt, maar het fijne komen we er niet van te weten. In De roemlozen lazen we wel het één en ander over haar geschifte moeder en over haar vader, die consequent ‘de grote kunstenaar’ genoemd wordt. In enkele van deze verhalen komen we hen beiden weer tegen. In ‘Balletjesblauw’ belt de vader zijn dochter op: ‘Ik bel om je te bedanken’. ‘Voor wat?’ ‘De politie heeft me verteld dat ze contact met je hebben opgenomen om je vragen te stellen over mij’. ‘Dat klopt’. ‘Naar je jeugd’. ‘Ja, naar mijn jeugd’. ‘Het was een bizarre toestand. De wereld is veranderd‘. Dan blijkt dat de vader aangehouden en verhoord is omdat hij opvallend lang op een bank voor een basisschool zat. Zonder enige foute bedoeling, wordt al snel duidelijk. De vader gaat dan door:

‘Ik wil je bedanken’. ‘Zeg dan waarom’. ‘Dat je mij niet beschuldigd hebt van iets, van onbetamelijke dingen, of nog erger… Dat is fijn. Ja, daar bedank ik je voor‘. De vader rekende er dus op dat zijn dochter hem valselijk zou beschuldigen en bedankt haar dat ze dat niet gedaan heeft. Daarmee maakt hij, ongewild en daarmee des te oprechter, duidelijk dat hij al alle kritiek die ze ooit op hem heeft geleverd, als verzinsels heeft beschouwd. Over misverstand tussen vader en volwassen dochter gesproken. Die ouders fascineerden in De Roemlozen ook al. Op een andere manier dan de junks en de zwervers, zijn ook zij volstrekt disfunctioneel. Maar dan met geld en een mooi huis. Aan alles in het werk van Le Clercq voel je dat de grote pijn en het grote verdriet bij Titine (en Justine) in haar jeugd ligt. In haar roman en in haar verhalen tipt ze dat aan, maar ze cirkelt er vooral omheen. Het kan bijna niet anders dan dat Le Clercq daar nog eens uitvoeriger over gaat schrijven. Of ze moet verhalen gaan verzinnen, dat kan natuurlijk ook. Maar of die dan net zo goed worden? Justine le Clercq: Wegens geluk gesloten. Uitgeverij Podium. Prijs € 17,50

Aantrekkelijk overzicht van werk W.H. Dudok

‘Een eenzame architect’ Door Sjoerd van Faassen

W.H. Dudok (1884-1974) wordt in een recent standaardwerk over hem ‘een eenzame architect’ genoemd. Hij schreef zelf ooit dat hij zichzelf bewust nooit gebonden had gevoeld aan ‘een bepaalde formule’. Van afstand bezien is ‘ruimtelijkheid’ het dragende idee in zijn werk. Hardcore modernisten zagen hem destijds als vreemde eend in hun bijt, vanwege zijn afwijkende ideeën en de vrijheden die hij zich permitteerde. Dudok ging altijd zijn eigen weg. Met De Stijl onderhield hij slechts op afstand betrekkingen. Hij voelde zich alleen verwant aan J.J.P. Oud, een architect tegen wie gaandeweg de jaren dertig door zijn voormalige modernistische geestverwanten ook met de nodige argwaan werd aangekeken. Met Oud was hij rond 1915 al bevriend en ze werkten samen in een aantal projecten. Dudok begon zijn carrière als militair. Een formele architectonische opleiding heeft hij nooit afgerond. In 1915 werd hij directeur Publieke Werken (later gemeentearchitect) in Hilversum. Die stad wemelt van de door Dudok gerealiseerde gebouwen, woningen en scholen, met het Raadhuis (1923-1931) als hoogtepunt. Het uitbreidingsplan voor Hilversum was zijn eerste grote opdracht.


In het nu verschenen boekje wordt een beeld van zijn werk gepresenteerd. Het boek is opgedeeld in dertien hoofdstukjes, elk gewijd aan een bepaald aspect van Dudok’s werk. Dat loopt van ‘Huisvesting van Jan Soldaat’, via ‘In de sleutelstad’ waar Dudok in 1913 benoemd werd tot plaatsvervangend directeur van Gemeentewerken, ‘Gebouwen voor het onderwijs’ en ‘Amsterdammer naar het Gooi’ waarin Dudoks Hilversumse projecten worden behandeld, tot internationale projecten in Bagdad, Calcutta en Turkije. De rijk en adequaat geïllustreerde hoofdstukjes behandelen in vogelvlucht het œuvre van Dudok. Mooie ontwerpen als dat voor De Bijenkorf in Rotterdam uit 1930, het monument op de Afsluitdijk uit 1933 of de studentenhuisvesting in Parijs uit 1926 komen naast veel meer aan de orde. In Den Haag heeft Dudok slechts één gebouw gerealiseerd. In opdracht van het uit Hilversum afkomstige echtpaar Van Erk-Bouma ontwierp hij begin jaren twintig een kubistisch aandoende villa aan de Alexander Gogelweg 20. Die toonde een overgang van zijn meer met de Amsterdamse School verwant werk naar een functionalistische manier van ontwerpen. De villa werd ingericht door interieurarchitect Hendrik Wouda, de vader van de ‘Haagse Stijl’,

die in deze tijd hoofdontwerper bij de firma Pander was. Moerwijk Maar Dudok heeft in Den Haag meer gedaan. Midden jaren dertig presenteerde hij – als opvolger van H.P. Berlage – uitbreidingplannen voor de stad. Die hadden betrekking op de Escamppolder, de Madepolder en Ockenburg in het westen van de stad. Ook Mariahoeve en Reigersbergen in het oosten maakten deel uit van Dudok’s plannen. De plannen zouden in de gepresenteerde vorm nooit gerealiseerd worden. In 1947 maakte Dudok het Basisplan Stadhoudersplein-Scheveningse Bosjes om de door de aanleg van de Atlantikwal veroorzaakte kaalslag teniet te doen. Ook van dit plan is nauwelijks iets uitgevoerd. En twee jaar later ontwierp hij nog het Structuurplan. Om de verkeersdruk op het centrum te verminderen, was hierin voorzien in een vergroting van het stadscentrum en een verspreiding van de centrumfuncties over een ruimer gebied. Een nieuw regeringscentrum rond het nieuwe ‘Plein 1945’ bij een nieuw te bouwen station (op de plek waar nu het Centraal Station staat) maakte deel uit van Dudok’s plan. En weer sneuvelde het grootste deel van Dudok’s plannen. Wat wel gerealiseerd werd, waren zijn uitbreidingsplannen in Zuid-

W.M. Dudok, woonhuis Sevensteijn, 1920-1921 aan de Alexander Gogelweg 20. >Foto: PR

west (Moerwijk, Morgenstond, Berenstein en Vrederust). Daar vormden licht, lucht en ruimte de aan het functionalisme herinnerende uitgangspunten. Elke wijk kreeg om het buurtgevoel te stimuleren een eigen ‘centrum’. In Den Haag werd hem zijn autoritaire en onbuigzame houding kwalijk genomen. Daardoor werd het zicht op zijn stedebouwkundige kwaliteiten vertroebeld. Voor deze gegevens over Dudok als Haagse stedebouwkundige moet je de architectuurgidsen van Freijser c.s. of Buursma raadplegen, want ze komen niet voor in het besproken boekje. Over Dudok’s werk zijn een aantal monografieën verschenen, onder meer het al genoemde standaard-

werk van de hand van Herman van Bergeijk. Een dikke, uitputtende monografie, waarin al Dudoks werk uitvoerig wordt behandeld. Het boekje over Dudok maakt deel uit van de aantrekkelijk vormgegeven reeks waarin eerder boekjes verschenen over H.P. Berlage (besproken in DHC 3 december 2010) en W.H. Gispen (besproken 9 december 2011). Ten opzichte van de bestaande boeken voegt dit boekje niet veel toe. Maar dit deeltje over Dudok biedt, net als de voorgaande deeltjes in die reeks, voor een breed publiek een aantrekkelijk geïllustreerd en met een kennis van zaken geschreven overzicht. Annette Koenders & Arie den Dikken, ‘Dudok’. WBooks, Zwolle, ISBN 978 90 6630 556 4, 176 pag., € 24,95

17

sport<


Haags waterpolo door stille revolutie terug naar de top

doordrong tot de kwartfinale van het landelijk toernooi om de ManMeer!Cup. “Een geweldige opsteker! We kunnen zo extra ervaring opdoen voor de tweede helft van de competitie”. Het tweede vrouwenteam staat er met een derde plaats in de eerste klasse Regio West goed voor. De ploeg, voorzien van een zestal oud-hoofdklassespeelsters, zou zo maar de titel kunnen pakken en promoveren.

Hoewel de clubs wisten dat het Haagse waterpolo alleen door samenwerking overeind kon blijven, hielden ze elkaar jarenlang op afstand. Totdat, in recordtijd, ‘Top Waterpolo Den Haag’ werd gerealiseerd. Door Jos Praat

Om het Haagse waterpolo weer betekenis te geven kregen enkele polo-enthousiastelingen van de besturen van CWP, DES, DSZ, HZZIAN, ZDHC en ZCR mandaat tot het oprichten van de Startgemeenschap Waterpolo Den Haag. En dankzij die revolutionaire kanteling opereerden onder die noemer ineens twee herenteams, samengesteld uit spelers van HZZIAN, ZDHC en DSZ, in de bondscompetitie. Vervolgens werden onder de naam ‘Waterpolo Den Haag’ in het nieuwe poloseizoen twee vrouwen- en mannenteams op landelijk niveau ingezet. “Volgend jaar willen we onze vertegenwoordiging met enkele talentvolle jeugdteams uitbreiden. Uiteindelijk moet door bundeling van talent en bestuurskracht worden bereikt dat straks in het Hofbad weer hoofdklasse wordt gespeeld”, weet Frank van Leeuwen. Zonder veel ruchtbaarheid werden in het bestuur van Waterpolo Den Haag alle belanghebbende clubs samengebracht. Daarin zetten voorzitters Ron van der Harst, Marco Reef, Jeroen ten Hoeven, Gino Wassenaar en Robert Verbeek de lijnen uit. Van Leeuwen onderhoudt de perscontacten en verzorgt de social media. Een logo met de strijdbare Ooievaar symboliseert de Haagse dadendrang. “Uiteindelijk beseften de clubs dat het Haagse polo al-

De waterpolosters van Waterpolo Den Haag doen het momenteel goed in de eerste klasse onder leiding van Jim van Es.>Foto: Creative Images

leen door samenwerking toekomst heeft. Waarna de besturen over de eigen schaduw sprongen en de basis legden voor een uniek Haags initiatief om Den Haag terug naar de nationale polotop te brengen”, verwoordt Van Leeuwen de missie Top Waterpolo Den Haag. Succesvol De oorsprong van de belangengroep ligt in begin 2012, toen tijdens een symposium over het gebruik van het nieuwe Hofbad de clubs hun gezamenlijk belang onderkenden. “Daar werden tegenstellingen en oud zeer overwonnen. En vonden de verenigingen elkaar in een visie om het wedstrijdzwemmen en waterpolo weer tot bloei te brengen”, licht Van Leeuwen toe. Met de promotie van de vrouwen van Waterpolo Den Haag naar de eerste

klasse werd inmiddels een eerste succes ingeboekt. “Een heel belangrijke stap voor Den Haag. Maar dit succes is wel de verdienste van HZZIAN. Want het waren de speelsters van die club, die onder leiding van Jim van Es bij de nationale subtop aanhaakten”, stelt Van Leeuwen. “Inmiddels werden enkele nieuwkomers van onder meer het Leidse ZVL verwelkomd. Dat zien wij als een voorbeeld van ons gelijk. Wanneer je succesvol bent, dan wordt talent aangetrokken. We hopen dat hetzelfde bij de mannen gaat gebeuren”. Van Es kon de Leidse versterking goed gebruiken, want handhaving in de eerste klasse blijkt niet eenvoudig. “Dit niveau vraagt een andere instelling. We knokken hard voor behoud van onze positie, waarna verder aan de ploeg kan worden gebouwd”, weet de coach. Die met zijn selectie inmiddels

Vertrouwen De mannen zijn tot nu toe minder succesvol. Het tweede kan veel beter dan de achtste plek in de landelijke Reserve tweedeklasse. Ook de Haagse hoofdmacht heeft genoeg potentie. Er zijn vier spelers met hoofdklasse-ervaring (De Jong, Pronk, Bergenhenegouwen en Tamminga) en de ploeg heeft in Wytze Gelderloos en Jari Verbeek twee jeugdtalenten binnen de gelederen. Maar is desondanks met slechts vier punten uit negen wedstrijden hekkensluiter in de tweedeklasse A. “Dat het er bij ons nog niet zo goed uitkomt, komt doordat de mannen meer tijd nodig hebben om aan elkaar èn het speltype te wennen. We speelden een paar wedstrijden waarbij het muntje nèt de andere kant op viel. Anders hadden we de punten wèl gepakt”, vat Mark van Engelen samen. Hij heeft er alle vertrouwen in dat zijn team degradatie zal ontlopen. Dat doelman Kevin van den Berg zeven wedstrijden werd geschorst lijkt niet echt praktisch in het streven naar handhaving. “Maar vervanger Erik Stolk doet het prima. Die stopte zelfs een strafworp in de wedstrijd met de koploper, dus dat zit wel goed,” grinnikt de altijd optimistische coach. Website: www.Topwaterpolodenhaag.nl

‘Onbekende’ Myrte Eikenaar genomineerd voor sportprijs

Door Klaas-Jan Huntelaar

Schoonhoven geboren en in Diepenveen opgegroeide Eikenaar met golf. Via de nationale jeugdselecties kreeg ze een scholarship voor de Purdue University in de Verenigde Staten. “Daar is het niveau enorm hoog, speel je tegen de beste speelsters ter wereld. Elke dag stond in het teken van golf. Om 6.00 uur gingen we fitnessen, daarna college en ’s middags nog trainen. In de Verenigde Staten heb ik echt veel geleerd”.

Eikenaar had haar nominatie niet verwacht. “Golf is een sport die niet elke dag in de krant staat, dus ik had er geen rekening mee gehouden. Vorig jaar was ik er ook al bij, toen ik als tweevoudig Nederlands kampioen gehuldigd werd. Nu is het nog specialer omdat ik genomineerd ben”. Die nominatie is een beloning voor haar prestaties. Eikenaar prolongeerde haar Nederlandse titel zowel in het strokeplay (in zo min mogelijk slagen achttien holes lopen) als in het matchplay (knock out-toernooi waarbij twee spelers tegen elkaar strijden en de winnaar naar de volgende ronde doorgaat). Bovendien staat ze aan kop van de Nederlandse ranglijst. “Ik heb een goed jaar gedraaid”, zegt de captain van het Nederlands team. “Dat komt ook omdat ik rust heb gevonden”. De juiste balans in haar leven heeft ze gekregen omdat golf niet meer het belangrijkste is. Vroeger stond alles in het teken van de sport. Als negenjarige begon de in

Gefixeerd Met een diploma marketing en communicatie op zak, kwam ze vier jaar later terug naar Nederland. Het idee was om professioneel golfer te worden. Maar waar haar collega’s in het Nederlands team, Christel Boeljon (eveneens teamgenoot bij Perdue), Marjet van der Graaff en Dewi-Claire Schreef wel dat laatste stapje konden maken, bleef Eikenaar hangen. “Ik was te gefixeerd, stond onder druk en ben niet meer gegroeid. Twee jaar geleden heb ik uit mijn hoofd gezet dat ik nog professional word. Was heel lastig om te accepteren, want ik wilde er lang niet aan toegeven. Maar uiteindelijk was dit het beste. Ik ging daarna direct weer beter spelen”. Nu richt ze zich op haar fulltime baan bij de Nederlandse Golf Federatie, waar ze met de organisatie van topsport en breedtesport en een golfprogramma voor meisjes te maken heeft. Jaloezie tegenover haar oude en professionele teamgenoten heeft ze niet. “Nee hoor,

Bij menig sportliefhebber gaat geen belletje rinkelen als de naam Myrte Eikenaar genoemd wordt. Toch heeft de 28-jarige Haagse golfster iets gepresteerd wat weinig sporters haar nadoen: haar beide Nederlandse titels prolongeren. Reden genoeg om haar te nomineren voor Haags Sportvrouw van het Jaar.

ik spreek hen nog vaak en heb juist veel respect voor hoe ze het voor elkaar gekregen hebben. Waarom zou ik afgunstig zijn? Ik weet nu dat ik niet gelukkig zou worden als ik professional zou zijn geweest. De hele dag op de baan staan is niets voor mij”. Toch is het verschil tussen amateurs en professionals in de golfsport niet zo groot. Kenners zeggen dat het maar om vijf procent gaat. “Het is vooral mentaal. Bij golf ligt de fout altijd bij jezelf en daar moet je je overheen zetten. Dat kon ik vroeger veel minder goed dan nu. En je moet hard zijn, ook naar anderen toe. Dat ben ik niet en waarschijnlijk heb ik het daarom ook niet gered. Als ik boos ben, ben ik dat altijd op mezelf en nooit op anderen. Van psychologische oorlogsvoering ga ik niet beter spelen. Ik moet me concentreren op mijn eigen spel”.

Myrte Eikenaar. >Foto: Ronald Speijer

Spiegel Dat gaat haar goed af. De Haagse, die speelt bij haar club in Noordwijk en ook traint op Golfpark Groendael in Wassenaar, is nu voor de tweede keer in succesie Nederlands kampioen. Maar hoe lang wil ze nog doorgaan? “Ik wil volgend jaar mijn titels in ieder geval verdedigen en met het Nederlands team op het EK spelen. We zijn aan het uitzoeken wat het record van Nederlandse titels is. Misschien kan ik dat verbeteren. Ik ga door tot ik bijvoorbeeld vanwege mijn werk niet meer kan trainen. Nu

lukt dat nog. Mijn seizoen loopt vooral tussen maart en juli, dan train ik ook heel veel. Nu iets minder, maar je kunt je positie en swing ook thuis voor de spiegel oefenen”. Maar eerst gaat ze genieten van het sportgala op 27 januari. “Het wordt, denk ik, een leuke avond. Ik heb geen hoge verwachtingen als ik zie wat mijn concurrenten Katja Roose en Annicka van Emden bij WK’s en EK’s hebben gepresteerd. Maar ach, ik heb mijn beloning via een goed seizoen en twee titels al gehad”.

Hans

Kiezen

Het meest vervelende cliché luidt, dat het leven bestaat uit keuzes. Het is ook absoluut niet waar, want anders hadden we niets om gefundeerd te kunnen kiezen. Daarvoor is namelijk een beetje ervaring met de materie noodzakelijk en dat maakt soms het kiezen wel weer moeilijk. In 2014 mogen we twee keer naar de officiële stembus, maar voor het zover is kennen we in Den Haag opnieuw de verkiezingen voor Haagse sportman, sportvrouw, sporttalent, sportploeg of sportcoach van 2013. Tot 1 januari mogen we stemmen en op 27 januari zullen, tijdens een feestelijk gala in het Circustheater, de winnaars bekend worden gemaakt. Vorig jaar heb ik – uiteraard – wel gestemd, maar was niet aanwezig bij het gala. Ik verbleef op dat moment in Barcelona bij het trainingskamp van de ADO Den Haag Vrouwen. Of het aan mijn vurig pleidooi destijds heeft gelegen laat ik in het ongewisse, maar ik was dus aanwezig toen Sarina Wiegman werd gekozen tot sportcoach van het jaar 2012. Geweldig! Ook het team zelf won toen de prijs van Sportploeg, dus het feest was compleet. Voor 1 januari moet ik opnieuw kiezen en dat is verdraaid lastig, als je zoveel sporters kent en weet hoeveel ze moeten doen – en ook laten – om tot hun prestaties te komen. Twee jaar geleden was het mij onmogelijk om te stemmen in de categorie Sportvrouw. Kynthia Orfanidis, Katja Roose en Anicka van Emden waren toen genomineerd. Alle drie ken ik goed en hatseflats, dit jaar zijn Katja en Anicka weer genomineerd; nu samen met Myrte Eikenaar. Sorry Myrte, je hebt in het golf geweldig gepresteerd, maar mijn keuze gaat tussen Katja, die kort een Olympische droom mocht hebben en Anicka, die ondanks brons op het WK niet werd meegenomen naar de Spelen van Londen. Beide vrouwen hebben zich hersteld van deze klappen en halen weer geweldige prestaties in hun sport. Maar om nou te zeggen dat ik kan kiezen tussen die twee …. In de andere categorieën is het al net zo lastig. Quick als cricketkampioen tegenover wereldkampioenen beachvolleybal Brouwer/ Meeuwsen of de ijshockeyers van HYS. Gijs Ronnes, Jac Orie of Aaron Falloon? Een trio geweldige coaches. De duivelse dilemma’s stapelen zich ook dit jaar weer op. Maar stemmen via www.denhaag. nl/home/bewoners/to/Sportgala2013-laat-uw-stem-nu-horen.htm zal ik. Omdat het in alle gevallen om topprestaties gaat en ze het dus absoluut verdienen. Op wie? Gelukkig heb ik nog tot 1 januari om dat te bepalen! Hans Willink

Iedere maand schrijft een artiest die de Koninklijke Schouwburg aandoet over zijn of haar belevingen en het gevoel dat de schouwburg hierbij oproept. Deze maand: Anne Wil Blankers.

The art of giving

Anne Wil is tweevoudig winnares van de prestigeuze Theo d'Or toneelprijs (1976, 1985). In 1994 ontving ze de Theo MannBouwmeesterring. Sinds 1996 is Blankers Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw. In december speelt Anne Wil de hoofdrol in de prachtige voorstelling Madame Rosa ter ere van haar vijftig jaar toneeljubileum.

Anne Wil Blankers Over Madame Rosa…

Het verhaal vertelt over Madame Rosa, een joodse vrouw, die in Parijs ‘in het leven heeft gezeten’. Ze is nu oud, en zorgt met veel vreugde en toewijding voor een aantal kinderen van de prostituees in de buurt. De kinderen worden ouder, en gaan terug naar de moeder of de vader, afhankelijk van de situatie. Er blijft er eentje over, Momo. Op hem is ze erg gesteld. Een Algerijns jongetje dat haar lieveling is geworden. Ze is bang dat hij ook weg gaat. Ze probeert dat steeds uit te stellen. Ze heeft indertijd beloofd dat ze hem zal opvoeden als moslim en heeft dat ook gedaan. Op een dag trekt de vader aan de bel en komt hem halen…. Meer vertel ik niet hoor!

Over de Koninklijke Schouwburg…

In mijn carrière heb ik veel schouwburgen gezien. En Madame Rosa doet ook bijna vijftig theaters aan. Maar de Koninklijke Schouwburg is me heel, heel dierbaar. Ik ben hier begonnen en ik vind het een feest om hier mijn vijftigjarig jubileum te vieren met dit stuk. Dat doet mijn hart echt heel erg goed. Het is een prachtige schouwburg met een prachtige akoestiek en daar komt alles wat ik hier heb meegemaakt, nog bij!

Op zoek naar een origineel kado? SINDS 1891

Den Haag, Spui Gratis parkeren Parkeergarage Stadhuis Den Haag, Spui • Amsterdam, Villa Arena • Leiderdorp, WOOON • Rotterdam, Alexandrium III • www.hulshoffwonen.nl

Markt Zeeheldenkwartier, elke donderdag van 11:00 tot 19.00 uur

Vishandel Toet

3 Warme Gebakken Lekkerbekjes 3 Hollandse Nieuwe Vers v/h Mes 1 Gestoomde Makreel

Kaashandel Biosmaak Belegen Bastiaansen Pak Melk Bio-Slagroom

De Notenkoning Opname uit de repetitie van Madame Rosa, met links Anne Wil Blankers.

Pittige Peanutmix Cranberrymix Verse Notenmix

500 gr 1 liter 200 gr

250 gram 250 gram 250 gram

€ 9,95

€ 4,98 € 0,79 € 0,89

€ 6,95

€ 5,00

Madame Rosa van het Nationale Toneel speelt van dinsdag 1 t/m zaterdag 21 december en van woensdag 25 t/m za 28 december om 20.15 uur in de Grote Zaal van de Koninklijke Schouwburg. In 2014 is de voorstelling nog t/m april te zien in de Koninklijke Schouwburg.

Paul de Wit & Zn. Boer~Slager~Poelier

Kijk op www.ks.nl voor tickets meer informatie

Italiaanse braadworsten van de Calicuth Kalkoen

5 halen 4 betalen

Markt Zeeheldenkwartier is niet op do 26 december, maar op di. 24 december

19

varia<


Treurnis om snelle sloop ‘duinvogel’ op Zuiderstrand

stadsgroen

De mooiste

Door Saskia Herberghs

Windturbine Duinvogel, op het Zuiderstrand, wordt voortijdig gesloopt. De windmolen die dankzij de deelname van ruim honderd bewoners van de Vogelwijk, à raison van 500 euro per persoon, drie jaar geleden is opgeknapt, zou in principe nu nog twee jaar draaien om duurzame energie op te wekken. Die termijn wordt niet gehaald omdat de windturbine te oud is en herstel te duur, zegt directeur Jeroen de Haas van Eneco, het betrokken energiebedrijf. Alle betrokkenen betreuren de sloop van de windmolen met de mooie naam die door schoolkinderen uit de Vogelwijk is gegeven. Voorop Rutger van Hoogstraten, voorzitter van Vogelwijk Energie(k) waarin de Vogelwijkers zijn verenigd die drie jaar geleden hebben geïnvesteerd in de opknapbeurt van de windmolen. “Vanuit bedrijfseconomische motieven kan ik dit besluit van Eneco begrijpen maar er wordt geen rekening gehouden met de symbolische waarde van de windturbine. Dit is een goedlopend duurzaamheidsproject waarin de bewoners participeren. Ook kan ik de timing niet begrijpen. De turbine heeft net onderhoud gehad en draait nu veilig’. Nog minder begrip heeft van Hoogstraten voor de positie die de gemeente inneemt. Die zou de afbraak steunen om plek te maken voor de bouw van het Zuiderstrandtheater. “Maar er is politiek geharrewar. Het Nederlands Dans Theater wil niet naar het strandtheater en de sloop van de Dr Anton Philipszaal is een jaar uitgesteld”. Daarom pleit Van Hoogstraten ervoor om de molen zo lang mogelijk te behouden. “De molen draait nu en wekt genoeg energie op voor drie- à vierhonderd huishoudens. Voor hetzelfde resultaat heb je zeven- à tienduizend zonnepanelen nodig”. Die handreiking doet wethouder Rabin Baldewsingh (PvdA, duurzaamheid) namelijk. Ook hij betreurt het voortijdig einde van het eerste Haagse duurzaamheidsproject waarin bewoners zo sterk participeren. Met bouwplannen heeft dat niets uit te staan, maar vanwege de onderhoudskosten van de turbine kan Eneco een beroep doen op een clausule die voortijdige sloop mogelijk maakt. Bovendien is van meet af aan duidelijk geweest dat de molen tijdelijk ging

Ze waren ervoor gemaakt. Op het veldje waar ze opgroeiden, stonden ze dicht naast elkaar. Het gaf een enigszins beschermd, misschien zelfs wel knus gevoel. Ze wisten dat er voor de beauty’s onder hen iets moois te wachten stond. En een beauty, dat was degene die aan alle kanten mooie, stevige takken had, en daaraan weer regelmatig gevormde zijtakjes. Daar op dat veldje midden in het bos gold precies hetzelfde als wat er op een gemiddeld schoolplein of kantooretage geldt. Want wie wil er nou niet de mooiste zijn? Of de beste? De slimste? Ze deden hun best om aan alle kanten evenveel takjes te krijgen. Om rondom evenwichtig te groeien. Om er zo fris en vrolijk mogelijk uit te zien. Na zes jaar kwam er een man het veldje oplopen. Hij bond een geel, rood of blauw labeltje aan de boompjes, maar sommigen kregen niks. Het leek erop neer te komen dat een boom zonder label een beetje een loser was, maar zeker waren ze er niet van. Daarna zaagde de man alle bomen om. Ja sorry, maar zo bruusk ging het.

De windturbine Duinvogel wordt binnenkort afgebroken.>Foto: DHC

draaien. Zijn woordvoerder: “Wegens bouwplannen op het Norfolfterrein”. Daarom heeft hij toegezegd dat er op de daken van twee scholen in de Vogelwijk zonnepanelen komen. Zijn woordvoerder: “Dat wil de gemeente faciliteren. De gemeente blijft hierover in gesprek met de Vogelwijkers”. Alternatief Dat geldt ook voor Eneco, dat de gemeente eerder heeft gevraagd naar een alternatieve plek voor een gereviseerde windmolen. Want ook directeur Jeroen de Haas zegt gehecht te zijn aan de molen. “Liefst zouden we een nieuwe molen op dezelfde plek plaatsen. De gemeente reageerde niet enthousiast, maar het aanbod geldt nog steeds”. De Haas die in Scheveningen woont, onderkent ook de symbolische waarde van de windturbine. “Helemaal gedragen door de wijk. Qua wind het beste en qua merkteken ook heel mooi voor duurzaam Den Haag”. Juist vanwege die land-

mark zou De Haas het jammer vinden als straks gekozen moet worden voor een molen elders. “Maar het Zwarte Pad is een alternatief dat door ons is genoemd. Technisch is dat mogelijk, maar er is wel draagvlak nodig”. Gek genoeg meent Van Hoogstraten van Vogelwijk Energie(k) dat Enecodirecteur De Haas de afbraak van de windmolen kan voorkomen. “Ik doe een moreel appel op hem. Om zoveel geld gaat het niet”. En wijst De Haas, die gehecht zegt te zijn aan de molen, naar de gemeente. Die benadrukt dat de molen te oud is. Een argument dat in elk geval slecht is gevallen bij GroenLinks-raadslid Arjen Kapteijns, die hierover vragen heeft gesteld aan de wethouder: “De windturbine moet weg vanwege de bouw van het Zuiderstrandtheater. De molen zou tot 2015 mee kunnen. Dat is zuur. Het is extra zuur dat we in Den Haag duurzame energievoorzieningen willen stimuleren en nu gaat de enige windmolen die we hebben tegen de vlakte”.

Na een lange autorit werd ongeveer eenderde van hen aan het kruis genageld en op een doodstil, onverlicht parkeerterrein achtergelaten. Wat een desillusie. Is dit wat leven is? Jarenlang je stinkende best doen om te groeien, jezelf en je naasten motiverend om het vol te blijven houden, en vervolgens ergens in de kou eindigen ... liggend op je zij? De volgende dag gebeurt er iets dat weleens positief zou kunnen gaan uitpakken. Auto’s en bakfietsen vol mensen

arriveren, de lampen gaan aan, er klinkt muziek. Sommige bomen worden overeind gezet en lichtjes opgeschud, en daar zijn de complimentjes! Wat een mooie boom, wat is-ie lekker vol, en wat een mooie tak voor de piek! Ze worden ingepakt en meegenomen, naar huizen waar het warm is, waar kaarsjes branden, waar blije mensen niet kunnen wachten om ze te versieren; met kleine lampjes en tere snuisterijen. Op het parkeerterrein liggen nog wat bomen. Zonder labeltje. De niet zo fraaie, niet zo regelmatig gegroeide exemplaren. Maar ook zij worden opgehaald, met twintig, dertig, soms wel veertig tegelijk. Hen wacht echter geen warm thuis. Ze worden vastgebonden aan lantaarnpalen en palen van verkeersborden. Met lange zwarte tiewraps, als waren ze zojuist gearresteerd en in de boeien geslagen. Balancerend op één van de punten van hun houten kruis en met een strakke band om de strot moeten ze de winkelstraat opfleuren. Gewoon, in hun naakte zijn, zonder lampjes, zonder versiering, zonder piek. Ze verzetten zich, het baat niet ... vijf meter verderop wurgt een collega zich, niet meer malend om zijn waardigheid. Dit verhaal loopt voor de bomen zonder label niet zo goed af. Voor hen geen warm thuis, aan hun koude voet geen cadeautjes, om hen heen geen sfeermuziek of gedempte stemmen van tevreden, blije mensen. De ongelabelden rest een zinloos, nutteloos donker einde. Wendy Hendriksen

medisch

Val

Een simpele val in een restaurant zorgt ervoor dat ik nu al enkele weken mijn linker hand in het gips heb zitten. Ik ben letterlijk onthand!. Ik hoor u denken ‘ze zal wel teveel gedronken hebben’, maar ik verzeker u: ik drink niet of nauwelijks. Ik miste een afstapje, terwijl ik rondkeek waar de toiletten waren. In eerste instantie was het nog niet zo pijnlijk, maar later op de avond bij het terug fietsen naar huis, voelde ik bij iedere hobbel een pijnscheut in mijn hand. Na een nachtje slapen en wat voor-

de radioloog las. Er stond weliswaar niet met zoveel woorden in dat ik eigenwijs was, maar wel dat ik zelf had besloten om af te wachten. Na een dagje nadenken, ben ik maar naar het ziekenhuis gegaan om mijn hand in te laten gipsen.

zichtig ermee doen, dacht ik dat het wel beter zou gaan, maar na 4 dagen leek het me toch beter om een foto te laten maken. Ik weet namelijk dat als het botje (naviculare of scaphoid of scheepsbotje) gebroken is en het krijgt niet de juiste behandeling, dat er makkelijk allerlei klachten en problemen kunnen optreden, die bijna niet te beïnvloeden zijn. De foto gaf geen duidelijkheid. Het advies was een week gips en dan kijken. Hier had ik geen zin in en in eerste instantie besloot ik gewoon af te wachten, totdat ik het verslag van

Dit soort breuken is slecht op foto’s te zien en in dit ziekenhuis maken ze dan een botscan van je handen. In andere ziekenhuizen kiezen ze voor een MRI. Dus een afspraak hiervoor gemaakt. Wat een bedrijvigheid is er in een ziekenhuis overdag en wat een mensen. Ik kom er niet zo vaak gelukkig. Het lijkt het centrum wel! Een botscan wordt gemaakt op de afdeling nucleaire geneeskunde. Eerst krijg je een beetje radioactieve stof ingespoten in je aderen en drie uur later moest ik terug komen. Tien minuten moest ik met mijn handen stil onder een camera liggen. Dat

was best lastig. Na afloop liet de nucleair geneeskundige mij gelijk zien, dat het inderdaad gebroken was. Op een botscan worden je botten afgebeeld. Op plekken waar er verhoogde activiteit is, kleurt het door het radioactieve materiaal intens zwart. Het was overduidelijk te zien dat het niet goed was.

Er stond weliswaar niet met zoveel woorden in dat ik eigenwijs was, maar wel dat ik zelf had besloten om af te wachten

Mijn hoop is dat over anderhalve week het gips eraf mag en dat ik mij zelf weer vrij kan bewegen. Nu kan en mag ik geen autorijden en fietsen. Ik kan mijn werk niet volledig doen; ook het huishouden en slapen is lastig. Tussendoor moet ik me nog bezig houden met de zorgpolis voor volgend jaar. Ik weet niet hoe het u vergaat, maar ik kan door de bomen het bos niet meer zien. Belangrijk is wel om in de gaten te houden dat u zelf kunt kiezen naar welke dokter en naar welk ziekenhuis u wilt. Dit zijn de addertjes onder het goedkoper worden van de zorgverzekering. Ik hou het maar bij het oude en dan maar hopen dat ik de juiste keuze gemaakt heb. Emilie Bolsius Huisarts

20>varia


De terugkeer van Miss Toto

ergernissen Tips naar [email protected]

Door Vilan van de Loo

(Bak)fietsen

D

en Haag wil graag dé fietsstad van het land zijn. Erg overtuigend is dat beleid nog niet, want waar het gebruik van de fiets verbaal heftig wordt gestimuleerd, wordt het parkeren van de fiets op en bij knooppunten van menselijk verkeer steeds weer ontmoedigd. Het gratis maken van de voorheen ook al supergoedkope biesieklettes op die plekken doet daar weinig aan af. Maar inderdaad, er is wel wat verbeterd aan de Haagse fietspaden. Breder zijn ze over het algemeen echter niet geworden, eerder smaller. En op die smalle paden word je steeds vaker geconfronteerd met uitgedijde fietsen, die via een bak op het voorwiel zijn toegerust om soms een handvol kinderen te vervoeren. Prachtige uitvinding die bakfietsen, maar de fietspa-

den/rijwielstroken zijn er niet op berekend. En dan zijn er de scooters, die je, net iets minder breed dan de bakfietsen, rakelings voorbij snellen. De grote steden willen daar nu iets aan gaan doen, maar verder dan een verplichte helm komen ze vooralsnog niet. De scooter is een relatief nieuw fenomeen, want doorgaans waren de onderlinge snelheden op het fietspad redelijk op elkaar afgestemd. En daar komen tegenwoordig ook nog de elektrische fietsen bij. Oudere dames, die je onbevreesd met een bloedgang voorbijfietsen. Het rijwielwezen is dringend aan een herijking toe.

Dick Toet

© Marnix Rueb

haagse harry

PLAATS

© Marcello's Art Factory

onder de haagse torens

Het is geen boekpresentatie en toch weer wel. Deze zaterdag staat Des Indes in het teken van de biografie van Miss Toto (1908-1991), het beeldschone Indische fotomodel uit vervlogen tijden. Wie van mode houdt, schoonheid bewondert en zich de iconografische foto’s uit de jaren 30 voor ogen kan halen, die moet deze zaterdag naar Des Indes. “Er zijn veel aanmeldingen,” zegt organisator Victor Laurentius. “Misschien kunnen er nog twee, drie mensen bij”. Het wordt druk. Dat is begrijpelijk. Een veiling met schilderijen door de kunstenaar Gijs Donker, de bekende Frans Leidelmeijer als spreker en dan de locatie natuurlijk. Luxe. Indisch, net zoals Toto Koopman was. De belangstelling voor het besloten evenement is groot en dat stemt Laurentius tevreden. Hij is verbonden aan de Stichting Peter Tazelaar, die zich inzet om vergeten helden of verzetsmensen onder de aandacht te brengen. Miss Toto hoort daarbij, wat hem betreft: “Voor mij is ze het equivalent van een soldaat van Oranje en ze doet niet onder voor lieden als Hazelhoff en Tazelaar. Miss Toto had gemakkelijk een glamourleven kunnen leiden, maar dat heeft ze niet gedaan. In plaats daarvan zocht ze het gevaar op”. Amerika Het was Victor Laurentius die Miss Toto in 2006 herontdekte tijdens archiefonderzoek. In 2012 constateerde hij dat er een biografie was verschenen. “Ik las het boek van Jean-Noël Liaut in het Frans en kon niet meer ophouden met lezen. Tot mijn verbazing lukte het heel snel een Nederlandse uitgever te vinden. Dit is pas het begin van het onderzoek. Nu Miss Toto in de belangstelling is, komen er meer gegevens boven water. Ik ben in contact gekomen met een familie die haar goed heeft gekend en die fotomateriaal en feiten aan mij hebben gegeven. Dat is te interessant om te laten liggen”. Hier is de historicus Laurentius aan het woord. Hij mijmert over een boek dat hij over haar wil schrijven, een artikel op z’n minst, het laat hem niet los, en het moment

Eén van de schilderijen die aanstaande zaterdag geveild gaan worden.> Illustratie: Gijs Donker.

is inderdaad rijp. De biografie maakt wereldwijd opgang. Frankrijk lag al aan haar voeten, met de Engelstalige editie volgt nu ook Amerika. Turbulent Den Haag Centraal kreeg de biografie ‘De Javaanse’ te lezen voor de officiële boekpresentatie. Het leven van Toto Koopman is turbulent, vol schoonheid, seks en kunst. Soms lijkt het op een encyclopedie van de grote namen. Ze was muze, maîtresse en spionne, maar altijd onafhankelijk, in alles. Toto Koopman wed geboren op Java, als dochter van een Hollandse vader en een inheemse moeder. Aan Indië

‘Miss Toto had gemakkelijk een glamourleven kunnen leiden, maar dat heeft ze niet gedaan. In plaats daarvan zocht ze het gevaar op’

hield ze levenslang dierbare herinneringen, en ze verzweeg nooit dat ze Indisch was. Daar maakt de biograaf kort melding van, zonder er verder veel mee te doen: “Haar hele leven lang was Toto Koopman zeer trots op haar afkomst, die ze altijd ter sprake bracht in een tijd dat dit helemaal niet zo gewoon was. In Londen, aan het begin van de jaren 30, deed actrice Merle Oberon alsof haar moeder, een Indische van geboorte, haar kamermeisje was en ze was doodsbang dat journalisten achter de waarheid zouden komen. Op datzelfde moment, in diezelfde stad, benadrukte Toto, die samen met Merle in een film speelde, juist haar anderszijn door de pers te vertellen dat ze half-Javaans was en voor een kwart Indonesisch bloed had”. Dat de biograaf haast heeft het levensverhaal te vertellen, hindert snel. Maar hoe oppervlakkig ook, het verhaal fascineert. De woeste jaren in Parijs en Londen, daarna het verzet in Italië, de periode in het vrouwenconcentratiekamp Ravensbrück, daarna de kunstjaren met Duitse galeriehoudster Erica Brausen. Zou dat allemaal echt gebeurd zijn?

Supermarkt “Ik ga zaterdag iets zeggen over de oorlog en de spionagekant van Miss Toto,” zegt Victor Laurentius. “Dat kwam niet voldoende naar voren in het boek. Frans Leidelmeijer gaat het hebben over de glamourkant van Toto, over het model zijn in de jaren 30 en de wereldberoemde foto’s waar ze op staat”. Dat sluit dan weer mooi aan bij de locatie. Heeft de Stichting Peter Tazelaar soms diepe zakken? Laurentius: “Helaas niet. De opbrengt van de veiling is ook voor de kosten bedoeld. We hebben geen subsidie, dus we doen het allemaal op eigen kracht”. Bij Hotel Des Indes zijn ze intussen in de oude administratie gedoken in de hoop dat Miss Toto er ooit gelogeerd heeft. Misschien weten ze het zaterdag, als bijdrage aan het high glamour event. Is er een dresscode? “Als ik zie wie er willen komen, maak ik me niet ongerust over de kleding. Deze mensen begrijpen wel dat het geen tochtje naar de supermarkt is”.

Parkeerplaats Omniversum Marcel Verreck bespreekt heden en verleden van een bijzondere Haagse plek.

D

e nacht was koud en donker, maar dat deerde me even niet. Ik had zojuist Brasserie Berlage verlaten, het stijlvolle restaurant in de tuin van het Gemeentemuseum, waar zoveel belangrijke gebeurtenissen in mijn leven hebben plaatsgevonden. Er pinkelden sterren, door het kalende geboomte waren de lichtjes van het Catshuis zichtbaar. Het oogde niet alsof Mark Rutte op dit tijdstip nog bezig was het land te redden. Lantarenlicht bescheen de muur van Park Sorghvliet, dat kwadrant jeugdherinneringen

en kindergeluk. De laatste keer dat ik er een kijkje wilde nemen, moest ik op mijn schreden terugkeren, ik had geen toegangskaart. Maar ook dat is natuurlijk in een handomdraai te regelen. Achter me de massieve cilinder van het Omniversum, waarin ik zoveel van de wereld heb gezien, vliegend over ijsvlaktes, stuiterend over wilde rivieren, ondergedompeld in de kleurrijkste oceanen. Daarachter de musea, domeinen van cultuur en dit allemaal vermengd met de duizenden malen dat ik hier rondliep als jongetje met voetbal of vader met kinderwagen. Links het Bel Air Hotel, waar de helden van de jazz, vlak bij mijn ouder-

lijk huis, elkaar ontmoetten tijdens het North Sea Jazz Festival. Nachten vol drank en andere sfeeropwekkende middelen, maar vooral vol muziek. Naast het hotel het collosseum van de OPCW, verse Nobelprijswinnaar. Ooit was dit ons voetbalveldje, hier werden legendarische interlands tegen de Van Hoornbeekschool winnend afgesloten. (Zij vonden trouwens dat we gelijk gespeeld hadden, de doelpaal was een jas.) Toen ik wist dat het elftal van Barcelona in het hotel logeerde, ging ik in mijn eentje met de bal naar het veld en probeerde met allerlei goocheltrucs de aandacht van de selectie te trekken. Helaas, Johan Cruijff, die daar toen de Verlosser was, kwam

niet naar beneden om mij in te lijven en mij, met heel andere bedoelingen dan Zwarte Piet, mee te nemen naar Spanje. Ik nam het de man, die heel lang mijn andere grote held is geweest, niet kwalijk. Cruijff keerde hier wel terug, met een zilveren Nederlands Elftal op de trappen van het Congresgebouw, ook zo’n magneet voor allerlei groten der aarde. En hier, bij misschien wel de navel van mijn wereld, had ik een korte stille ontmoeting met Nelson Mandela. Ik ging naar huis, de warmte in. Hij moest voort, de weg was nog lang. Marcel Verreck

}

Recommend Documents