}

}<(l(tp$=adbcb <

Een échte Haagse krant Economie Piet Heinstraat: hip, jong en creatief

Vrijdag 7 maart 2014

Boekenweek Reizen door literair Den Haag

12/13

9

jaargang 8 nummer 356

€ 1,95

UIT Nieuwe recepten van Niven

11

Koolhaas komt op voor zijn zaal

Gemeente: 'Lucent Danstheater bedoeld als tijdelijke huisvesting' Architect Rem Koolhaas ontkent met klem Pleidooi voor renovatie door Koolhaas, Neutelings en rijksbouwmeester Zie pagina 5

Ingezonden mededeling

Dag in de Branding

Festival voor Nieuwe Muziek

za 15 maart

www.dagindebranding.nl

Nieuw Amsterdams Peil | New European Ensemble | Messiaen | Residentie Orkest | Mantovani | Koninklijk Conservatorium | Mahler | Stravinsky | Dean | Schönberg | Cellolitis en meer…

2>varia snoek onder ons

Den Haag Centraal > Vrijdag 7 maart 2014

>Dagelijkse Groenmarkt 3 maart 2014

Onnozel vroeg ik menig Hagenees waar zich de Dagelijkse Groenmarkt bevond. Men verwees mij prompt naar de biologische markt onder de rook van de regeringsgebouwen al was het geen woensdag. Maar als ik erbij vertelde dat ik op zoek was naar ’t Goude Hooft, dan was het antwoord ‘Zeg dat dan meteen’ of ‘Wat is er fâut met je eigen bakkus?’ Op het terras hangt boven elk tafeltje een straalkacheltje. Het verklaart mogelijk waarom de halsbandparkiet zo goed gedijt in deze stad. Otto Snoek

Otto Snoek (1963) is een internationaal werkend fotograaf uit Rotterdam. Sinds hij voor Den Haag Centraal fotografeert is hij gefascineerd geraakt door het leven in Den Haag. Alsof hij naar een ander werelddeel reist.

Dageraad breekt aan voor Verhulstplein

Oud kantoorplein wordt groene oase Door Marc Konijn

De kogel is door de kerk. Een van de meest troosteloze pleinen van de stad wordt nieuw leven ingeblazen. Het Verhulstplein wordt omgevormd van een vervallen kantorencomplex in een groene woonoase. De lege kantoren aan het plein worden omgekat tot appartementen, of vervangen door nieuwbouw. Het benzinestation bij de Kennedylaan gaat weg. In totaal komen er aan het plein bijna 400 woningen. Twee kantoorpanden blijven staan en worden getransformeerd in woningen; op twee plekken komt er nieuwbouw met ondergrondse parkeergarages. Door die garages zal er ook meer ruimte komen voor groen op het plein. Door

sloop komt er bovendien een smalle groene verbinding van het stadshoudersplantsoen naar het Verhulstplein. Het stadsbestuur van Den Haag heeft deze week zijn zegen gegeven aan dit grootschalige plan. Twee projectontwikkelaars en wethouder Marjolein de Jong hebben er hun handtekening onder gezet. Ook de bewoners van Duinoord waren direct bij de ontwikkeling van de plannen betrokken. Met het akkoord komt een einde aan een lange periode van onzekerheid rond het Verhulstplein. De kantoren rond dit verouderde werkplein staan al twaalf jaar te verkrotten. In 2002 trok verzekeraar Delta Lloyd weg uit het hoogste kantoorpand naar

nieuwbouw achter het Hollands Spoor. Ook twee andere kantoren raakten leeg. De panden werden gekocht door projectontwikkelaars, die met steun van de gemeente diverse plannen maakten voor nieuwbouw, eerst met twee wolkenkrabbers van ieder 140 meter hoog, later ingekort tot 75 meter. Ook dat laatste plan sneuvelde, omdat wethouder Norder het toch niet aandurfde om aan de rand van het Statenkwartier zo hoog te bouwen. Toen in 2008 de bouwcrisis in alle hevigheid losbarstte, gebeurde er lange tijd niets meer. Expats Wethouder Marjolein de Jong zegt veel energie gestoken te hebben om

Koolschijn ontvangt Littéraire Witte Prijs Voor zijn roman ‘Geen sterveling weet’ ontvangt schrijver Gerard Koolschijn de Littéraire Witte Prijs 2014. De prijs is ingesteld door de Nieuwe of Littéraire Sociëteit de Witte en wordt tweejaarlijks toegekend voor letterkundig werk van een Haagse auteur of over een Haags onderwerp. In dit geval zijn beide elementen aanwezig. Koolschijn (1945), bekend als vertaler van klassieke Griekse literatuur, werd geboren in de Hofstad. Zijn roman speelt zich afwisselend hier en in Griekenland af, waarbij zijn eigen leven diende als inspiratiebron. De jury is onder de indruk van ‘de prachtige taal en de voortreffelijke dialogen’. De prijs wordt op 19 maart uitgereikt door sociëteitsvoorzitter Max Keulaerds. Er is een bedrag van vijfduizend euro aan de prijs verbonden. > Foto: PR

het vertrouwen tussen bouwers, gemeente en bewoners te herstellen. Eigenaar William Properties kwam toch weer met nieuwe plannen. Het sloop- en nieuwbouwplan werd verruild voor transformatie. In het hoogste pand – het oude Nutsgebouw – komen 250 woningen voor expats en jongeren. Het lage deel van het kantoor wordt gesloopt. Daar komt groen en nieuwbouw met 82 woningen. Op de plek van de benzinepomp komt ook nieuwbouw, met 59 woningen. Zeilstra Beheer knapt het middelste kantoorpand aan de kant van de Conradkade op. Daar komen 55 woonappartementen in. Op dat deel van het Verhulstplein komen 42 parkeerplaatsen, omdat onder het Zeilstrapand geen garage gegraven kan wor-

den. Wel moet de ontwikkelaar dan als ‘straf’ geld storten in het parkeerfonds. De gemeente Den Haag draagt 1,25 miljoen euro bij voor de inrichting van de openbare ruimte. Ook zal de gemeente de winsten uit de grondopbrengsten gebruiken om het Texacostation uit te kopen. Bewoonster Dorothee van der Donk van de werkgroep Verhulstplein zegt tevreden te zijn. “We hebben ervoor kunnen zorgen dat de nieuwbouw niet te hoog werd, dat het volume in balans is met de wijk. Op het laatste moment is er nog wel wat groen van het plein afgeknabbeld. Dat is wel jammer. Maar zeker als je ziet hoe de plannen waren en hoe het plein er nu bij ligt, dan is dit een heel mooi resultaat”.

Nieuw beeldmerk

In opmaat naar de heropening op vrijdag 27 juni maakte het Mauritshuis deze week zijn nieuwe logo bekend: een hoofdletter M gevolgd door de kleine letter h. Het beeldmerk, ontworpen door Studio Dumbar uit Rotterdam, vervangt het huidige logo dat sinds de jaren

tachtig dienst deed. Het logo wordt in goud, wit en zwart toegepast op de website, het drukwerk en de merchandise die het museum momenteel ontwikkelt. Over de kosten van het nieuwe visuele identiteit doet het Mauritshuis geen uitspraken.

3

actueel<

Vrijdag 7 maart 2014 > Den Haag Centraal

Paagman zint op delen van Polare

Door Jasper Gramsma

centrum iets zou kunnen betekenen. En hoewel de overnameplannen steeds concreter worden, is Paagman daarvan nog niet overtuigd: “Er moet heel wat water onder de brug door”, vertelt hij. “Anderhalve week na het faillissement is alles erg vers, veel moet zich uitkristalliseren. Eerst willen we meer inzicht krijgen in cijfermatige zaken”. De onderhandelingen zijn wat Paagman betreft dan ook nog niet begonnen.

Vorige week vroeg de Haagse boekhandelaar Paagman zich in een interview met deze krant af of hij in het

Met cijfermatige zaken doelt de boekhandelaar onder meer op de huurkosten van het filiaal in de pe-

Fabian Paagman wil twee vestigingen overnemen van de failliete winkelketen Polare. De boekhandelaar heeft zijn oog laten vallen op de filialen in Den Haag en Leiden. Daarnaast is hij samen met collega-boekverkopers een collectief gestart om ook andere Polare-winkels van de ondergang te redden.

perdure Spuistraat. Op de vraag of de boekwinkel daar zal blijven, antwoordt hij: “De locatie lijkt mij niet ideaal, qua kosten en qua publiek. Het is een moeilijk pand met een donkere corridor. Anderzijds staat een grote verbouwing een snelle doorstart in de weg”. Even dacht Paagman aan het pand van de Bonneterie als nieuw onderkomen. “Dat zou fantastisch zijn, maar het is wel erg groot”, aldus de ambitieuze boekverkoper. Kans Op voorhand wil Paagman zich aan

niets en niemand binden, dus baanbehoud voor de werknemers van Polare blijft onzeker. “Dit is een eenmalige kans om met een schone lei te beginnen. Daarom zullen alle randvoorwaarden opnieuw worden bekeken. Dat geldt voor zowel de locatie, de voorraad als voor het personeel”, legt Paagman uit. Als de overname doorgaat, wordt de Polarevestiging in Den Haag omgedoopt tot Paagman. Dit in tegenstelling tot de winkels in bijvoorbeeld Amsterdam en Rotterdam, die onder de oude namen Scheltema en Donner verder willen.

Paagman heeft zich met andere boekhandelaren verenigd in het initiatief ‘Polare gaat door’. Daarbij worden zij gesteund door deskundigen die veel ervaring hebben met doorstarten en alternatieve vormen van financiering. Zo is voor de Polarewinkel in Nijmegen een crowdfundingsactie gestart. Voor andere winkels kan op de website polaregaatdoor.nl een steunbetuiging worden achtergelaten. Volgens Paagman zint ook een aantal concurrerende boekhandels op overname. Eind maart hoopt hij te weten of hij de twee vestigingen kan overnemen.

Bouw van Amadeus in beeld Deze week wordt het hoogste punt bereikt van het woon- en winkelcomplex Amadeus op de hoek van het Spui en de Kalvermarkt. De bouw is nog lang niet af, maar voor fotografe Esther Langendam (1956) zit het werk erop. Vanuit haar werkplek, het fractiebureau van de lokale PvdA op het stadhuis, kijkt de partner van wijlen kunstenaar Jan de Leef uit op de bouwplaats. Het steeds veranderende uitzicht inspireerde haar voor de fotoserie ‘Bouwkunst’. Steeds als ze naar buiten keek, legde ze in een duizendste van een seconde de bouwlui vast. “Ik ben gek op de grafische lijnen van het vlechtwerk, de kabels en de structuur van de kranen”, legt Langendam uit. “Ondertussen heb ik ook ontzettend veel waardering gekregen voor de bouwvakkers. Het is een ingewikkelde mierenhoop, een soort ballet. Ieder heeft zijn eigen taak”. Ook het weer speelt in de serie een belangrijke rol. Pannenbier In totaal maakte Langendam 380 foto’s. Een kleine selectie is met pannenbier gepresenteerd in Pathé. Uiteindelijk hoopt ze een sponsor te vinden voor een fotoboek. ‘Bouwkunst’ is het derde fotoproject van de fotografe. Eerder maakte ze een serie genaamd ‘Puchfeest’, over de legendarische brommer uit de jaren zestig, ook fotografeerde ze in Haagse warenhuizen. “Fotografie zit in mijn hart, ik ben er al vanaf mijn tiende jaar mee bezig. Voor andere kunstuitingen heb ik geen geduld”, zegt autodidact Langendam, die aan fotografen als Teun

Fotografe Esther Langendam: ‘Het is een ingewikkelde mierenhoop, een soort ballet’.

Hocks en Erwin Olaf een voorbeeld neemt. “Er moet humor in mijn werk zitten, ik moet er om kunnen grinniken”.

Een volgend project dient zich nog niet aan, maar ideeën heeft de Haagse genoeg: “Nieuwe omgevingen prikkelen mij enorm, daarom wil ik weer

op reis. Daarnaast is een vriendin van mij bezig met een kookboek, ze heeft me gevraagd of ik de foto’s wil maken. Ik wil alles proberen”.

Leden redden failliete tennispark Door Marc Konijn

Tennispark Houtrust is failliet gegaan. De lichtmasten, de keukenapparatuur en de ballenmachine zijn deze week per opbod verkocht. Maar de leden van de tennisclub Never Out Houtrust hebben door een obligatielening 80.000 euro ingezameld en een plan van aanpak gemaakt. Over een maand moet er weer getennist kunnen worden. Houtrust wordt beschouwd als één van de parels van het Haagse tennis. Op het oude landgoed Houtrust wordt al meer dan honderd jaar ge-

tennist. Koning Willem III liet daar het huidige paviljoen bouwen. Maar de tennisvereniging raakte de afgelopen jaren steeds verder in de problemen. De inkomsten van de exploitant liepen terug, en het achterstallig onderhoud werd steeds groter. Vorig jaar kon de exploitant de rekeningen niet meer betalen en werd het faillissement uitgesproken. Vanuit wijkvereniging de Vogelwijk ontstonden plannen voor een reddingsplan van de tennisclub, door aandelen uit te schrijven. Er werd 49.000 euro toegezegd. Maar uiteindelijk hebben de leden van Never

Out Houtrust zelf het initiatief genomen. Zij hebben een plan van aanpak gemaakt en laten onderzoeken hoe groot het achterstallig onderhoud was. Daaruit bleek dat er in eerste instantie 80.000 euro nodig was.

Oefenmuur Dat geld hebben zij bij elkaar gebracht door een obligatielening uit te schrijven. De teller stond tot vorige week op 71.000 euro. Bij de vergadering deze week hebben leden de laatste 9.000 euro ook toegezegd. De banen krijgen daardoor binnenkort een groot onderhoud, het lekkende dak

van het paviljoen wordt gemaakt en het hekwerk hersteld. Ook komt er een nieuwe oefenmuur. Secretaris Jan Clemenkowff zegt dat de stemming op de tennisclub positief is. “De mensen van de tennisbond vinden deze reddingsactie redelijk uniek. Ach, daar gaat het ons niet om. Wij willen weer lekker tennissen op onze club. Het ziet er goed uit. Maar we moeten wel eerst met de gemeente om de tafel voor een nieuw huurcontract voor de banen. Daar gaat uiteindelijk de wethouder over”.

Meer werk is te zien op estherlangendam.fotografie.nl


TE KOOP in Scheveningen, W E S T S T R A AT Een groot appartement bijna 100m2 op de derde verdieping met zeezicht. Verder heeft dit appartement een grote berging voor evt. surfplanken e.d.

Vraagprijs € 228.000,-

Voor meer informatie en/of een bezichtigingafspraak kunt u contact opnemen tijdens kantooruren onder telefoonnr. 045-5213760

4>varia


stadsmens

'In alle werelddelen wordt door Nederlanders gebouwd' Natuurlijk houden we al heel lang heel veel van Den Haag. Zodra architectuurhistoricus Marcel Teunissen over de Residentie vertelt, wordt die liefde minder vanzelfsprekend. Dan pas dringt echt door hoe bijzonder de stad is. Hans Scholten, al jaren cursist bij Teunissen, beaamt dat volmondig. “Sinds ik cursussen bij hem volg, is bijvoorbeeld de Laan van Meerdervoort voor mij een heel stedenbouwkundig verhaal geworden. Het goede van Teunissen is dat alles wat hij vertelt, je zo bijblijft”. Lag het accent tot voor kort steeds op Den Haag, nu heeft Teunissen gekozen voor ‘een veelomvattend onderwerp’. Op 21 maart begint hij met de cursus ‘100 Jaar Nederlandse Architectuur in het Buitenland’, die uit zes bijeenkomsten bestaat. “We bouwen over de hele wereld”, zegt hij. “Dat is al begonnen tijdens het interbellum. Nederlandse architecten kregen in toenemende mate ontwerpopdrachten in het buitenland, vooral omdat het nieuwe bouwen indruk maakte buiten de landsgrenzen”. Wegens gebrek aan werk trokken in diezelfde periode (Haagse) architecten naar het toenmalige Nederlands-Indië en kwa-

Marcel Teunissen (links) met Hans Scholten, cursist van het eerste uur. >Foto: Eveline van Egdom

men daarvandaan architecten naar Nederland. Zij bouwden, vooral in Den Haag, voor rijke repatrianten zogeheten woonhotels: luxe appartementen in speciaal ontwikkelde gebouwen, met ruimte voor inwonend personeel. Teunissen belicht in de komende cursus ook het werk van onder anderen Rem Koolhaas en Ben van Berkel, die hij omschrijft als ‘wereldsterren in de architectuur’. “Mensen realiseren zich niet dat er in alle werelddelen

door Nederlanders wordt gebouwd. Niet alleen door architecten, ook door ingenieursbureaus en ontwikkelingsmaatschappijen. Ik wil cursisten de diversiteit laten zien, qua plekken in de wereld, qua bouwstijl en qua tijdspanne”. Vanaf 2006 tot en met 2012 gaf hij in het kader van Hoger Onderwijs voor Ouderen (HOVO) cursussen architectuur aan De Haagse Hogeschool. Toen het college van bestuur besloot

hiermee te stoppen, spoorden cursisten hem aan er toch vooral mee door te gaan. Onder de naam Hoger Onderwijs Voor Senioren Thuis Achter de Duinen (HOVSTAD) zette hij vanaf 2012 de cursussen voort in het Nationaal Schaakgebouw in de Van Speijkstraat 1. Onlangs werd de cursus ‘Industriële Architectuur in Nederland’ afgesloten. Hans Scholten was opnieuw een van de deelnemers. Hij is van het begin af aan cursist bij Marcel Teunissen. Zijn belangstelling voor architectuur heeft voor een groot deel met zijn werkverleden te maken. Scholten komt, zoals hij zegt, ‘uit de juridische bouw’, was bij de gemeente Den Haag hoofd Ruimtelijke Ordening, Grondzaken en Milieu en – de laatste jaren – directeur bestuursadvisering en loco-gemeentesecretaris. “Op mijn 55ste kreeg ik heimwee naar de bouw. Ik ben toen directeur geworden van het Garantie Instituut Woningbouw. Dat heb ik met heel veel plezier gedaan”. Met wijlen Victor Freijser schreef Teunissen ‘Schoone Eenheid. Stedenbouw en Architectuur van de Nieuwe Haagse School’, het boek dat in 2008 verscheen. Zijn stokpaardje is archi-

tectuur uit de jaren twintig en dertig. Hij nam daar zelfs alle raadsverslagen voor door vanaf 1918 tot begin jaren vijftig. “Ik kreeg soms tranen in mijn ogen als ik die las. Er sprak zoveel deskundigheid en liefde voor de stad uit”. Terug naar de cursus. Teunissen zal de deelnemers ook wijzen op het effect van globalisering op de architectuur. “In de jaren twintig en dertig onderscheidden steden als Rotterdam, Amsterdam en Den Haag zich van elkaar. Nu zie je soms niet meer of je in New York of Hongkong bent als je tussen de hoogbouw loopt. Er is iets aan het veranderen in de wereld en dat heeft te maken met globalisering, denk ik”. De cursussen worden altijd afgesloten met een excursie. “We gaan deze keer een middag de wereld door”, verwacht Scholten. “Marcel zal ons in Den Haag en directe omgeving architectonische voorbeelden laten zien die qua type elders in de wereld ook staan”. Joke Korving ‘100 Jaar Nederlandse Architectuur in het Buitenland’, kosten 200 euro, begint 21 maart en bestaat uit 6 bijeenkomsten. Informatie: [email protected] of (010) 8800241


van

Hugo von Hofmannsthal

regie

Casper Vandeputte

van

Elektra deze week en 10 t/m 12 april Theater aan het Spui

nationaletoneel.nl/elektra

William Shakespeare

regie

Johan Doesburg

De storm 1 t/m 5 en 18 t/m 20 april weer in de Koninklijke Schouwburg

nationaletoneel.nl/destorm

5

actueel<


‘Nooit bedoeld als tijdelijk’

Rem Koolhaas: gemeente vertelt onwaarheid over Danstheater Rem Koolhaas, de man die in 1987 de zaal voor het Nederlands Danstheater ontwierp, heeft de gemeente in een brief aan de fractievoorzitters aangevallen over de sloop van zijn theater aan het Spui. De gemeente wil het Nederlands Danstheater en de Anton Philipszaal (Residentie Orkest) slopen om een nieuw groot theatercomplex te kunnen bouwen. Als rechtvaardiging voor de afbraak heeft de gemeente steeds gezegd dat de theaters indertijd als tijdelijke huisvesting waren bedoeld. ‘Voor een jaar of twintig’, verklaarden de wethouders Marjolein de Jong (D66, cultuur) en Marnix Norder (PvdA, bouwen) meer dan eens. Die boodschap

is nog steeds te vinden op de site van D66: ‘De huidige zalen zijn 25 jaar geleden als tijdelijke oplossing voor weinig geld neergezet (…)’. Koolhaas bestrijdt dat er iets aan zijn gebouw tijdelijk was: “In de discussie die is opgelaaid over nut en noodzaak van een nieuw Spuiforum wordt door velen (‘onder meer de gemeente’) steeds gesteld dat de bestaande gebouwen gerealiseerd zijn als tijdelijke huisvesting. Dit is een onwaarheid. De ambities van de gemeente, net als die van Carel Birnie, de grondlegger van het Nederlands Danstheater waren groot: Birnie wilde een zaal die zich internationaal kon meten. Het kleine bouwbudget daarvoor van dertien mil-

joen gulden had Birnie zelf bij elkaar gespaard. (…). Ook de beslissing toentertijd van de gemeente om het Danstheater in te passen in het (toen al) beoogde cultureel complex aan het Spuiplein wijst er geenszins op dat het als tijdelijke voorziening was bedoeld”, aldus Koolhaas, die er ook op wijst dat de kwaliteit van, en de waardering voor de Danstheaterzaal breed worden gedragen. “Zelfs zo breed”, stelt Koolhaas, “dat OMA het voorstel is gedaan een kopie van de bestaande zaal op te nemen in het ontwerp voor het nieuw te bouwen Spuiforum”. Het Lucent Danstheater, het eerste bouwwerk van Koolhaas, werd wereldwijd enthousiast ontvangen.

>Foto: Fotopedia

Laat Koolhaas, Neutelings en rijksbouwmeester nieuw plan maken

Een oplossing voor de Spuiforum-crisis Door Casper Postmaa

Als het Spuiforum eenmaal door de gemeenteraad is hoeven we het er tijdens de verkiezingscampagne niet meer over te hebben, dat was de logica van de partijen die het Spuiforum steunen. Het behoeft nauwelijks uitleg dat die tactiek niet de gewenste radiostilte heeft opgeleverd, integendeel. Tijdens de campagne blijft het Spuiforum de boventoon voeren en je mag aannemen dat als de stembureaus opengaan, de echo’s van die discussie nog lang niet zijn weggestorven. Dat kan ernstige consequenties hebben, want de oppositie wil zo snel mogelijk van het Spuiforum af en de kans dat zij straks in Den Haag de macht overneemt, is niet ondenkbeeldig. Er zijn zelfs al stemmen opgegaan, GroenLinks kwam ermee, om de cultuurtempel al op de eerste vergadering van de nieuwe raad naar de prullenbak te verwijzen. De afkeer die de oppositie van het plan heeft, is begrijpelijk – het is duur, de kosten zijn onvoorspelbaar en het beloofde draagvlak onder de bevolking is er nooit gekomen – maar het is de vraag of zo’n bijltjesdag ook verstandig is. Den Haag heeft geen baat bij zo’n uitputtende crisis en ook de theaters moeten weten waar ze aan toe zijn. Is het niet beter dat er eindelijk een oplossing komt die theaterbespelers en -bezoekers recht doet, die dit deel van het centrum intact laat en in tijden van crisis geen onverantwoorde aanslag doet op geld dat straks misschien harder nodig is voor de zorgtaken die het Rijk de gemeente in de maag heeft gesplitst? Een beperkte oplossing, maar wel één met allure. Zo’n mogelijkheid bestaat. De boosheid van sterarchitect Rem Koolhaas die vindt dat de gemeente door het verdraaien van feiten de burger een rad voor ogen heeft gedraaid (zie elders op deze pagina) kun je ook uitleggen als grote betrokkenheid bij zijn eerste creatie. Als je daarnaast in ogenschouw neemt dat een ander beroemd gebouw van Koolhaas, de Rotterdamse Kunsthal, onlangs (de oplevering was afgelopen maand) succesvol is gerenoveerd en de oplossing ligt voor

De zaal van het Lucent Danstheater, ontworpen door Rem Koolhaas. >Foto's: OMA

het grijpen. Een hoogstaande vernieuwing van het theatercomplex door Koolhaas, samen met de ontwerper van het huidige plan Willem Jan Neutelings, met daarnaast een rol voor rijksbouwmeester Frits van Dongen. Het Koninklijk Conservatorium blijft op zijn huidige plek, het gebouw is solide en beschikt over twee magnifieke zalen, ook hier ligt een renovatie meer voor de hand dan een verhuizing naar het Spui. Toeval Waarom juist Koolhaas, Neutelings en Van Dongen? Kwaliteiten en toeval bracht ze bij elkaar. Koolhaas is een toparchitect die vooral tot zijn recht komt in moeilijke situaties. Hij kan zijn Danstheater nieuwe internationale allure geven, opnieuw toparchitectuur in Den Haag. Toen hij zijn plan in de jaren tachtig tekende was Willem Jan Neutelings één van de jonge architecten die voor hem werkten. Hij kent het gebouw, heeft

De onlangs gerenoveerde Kunsthal in Rotterdam.

er affiniteit mee; samen kunnen zij het complex opnieuw gestalte geven. Dat geldt ook voor de aangrenzende Anton Philipszaal die rijksbouwmeester Frits van Dongen in

1987 samen met Peter Vermeulen bedacht. Voor Van Dongen zou bij dit ingewikkelde project een coördinerende functie denkbaar zijn, helpen bij het zoeken naar de beste oplos-

sing. Dat past bij de rol van een rijksbouwmeester, bovendien heeft hij het apparaat ervoor. Als Neutelings niet wil meedoen kan hij worden uitgekocht. Dat is ook al in de jaren tachtig gebeurd bij de nieuwbouw van het stadhuis aan het Burgemeester de Monchyplein. De eerste paal van het door Wout Ellerman ontworpen stadskantoor was al geslagen toen de gemeente van gedachte veranderde en voor het Spui en Richard Meier koos. Een grondige, maar minder grootschalige aanpak – kleiner ook dan de door Werkgroep Dooievaar bedachte variant – heeft als voordeel dat het Spuiplein (en dus het zicht op de Nieuwe Kerk) behouden blijft en beter kan worden ingegaan op de herontwikkeling van de twee leegstaande ministeries. Het levert de stad alleen maar winst op: letterlijk omdat het project tientallen miljoenen goedkoper zal uitvallen, maar bovendien zal het de reputatie van Den Haag als architectuurstad goed doen: het debuut van Koolhaas wordt niet gesloopt, maar krijgt een nieuwe toekomst. Ongetwijfeld zullen ook de theaters bij dit ‘minder is meer’ concept wel varen (ga even bij de Kunsthal kijken!). Bovendien past deze duurzame oplossing veel beter bij deze tijd: het Spuiforum was nog het gevolg van de ongebreidelde bouwdrift uit het eerste decennium van deze eeuw met als resultaat schokkend veel leegstand. Hoogstaand hergebruik is nu een veel logischer oplossing. Rehabiliteer het eerste gebouw ooit van OMA (Office for Metropolitan Architecture) en herschep het tot een architectonisch diamant, flonkerend en duurzaam, maar wel met diezelfde prachtige zaal. Dat is geen halve, maar een volwaardige oplossing. Dat moet een wenkend perspectief zijn voor een stad die niet op nòg een Spuiforumcrisis zit te wachten. Een nieuwe gemeenteraad zonder de last van het verleden moet die sprong durven maken. Casper Postmaa is hoofdredacteur a.i. van deze krant en schreef de afgelopen dertig jaar veelvuldig over architectuur en stedenbouw.

6>Varia


terugblik

foto’s uit het haags gemeentearchief

20.000 Belgische vluchtelingen in Den Haag In de Eerste Wereldoorlog bleef Nederland gespaard van het vele oorlogsgeweld, doordat de Duitse troepen ons land niet binnentrokken. Dit betekende niet dat ons land verstoken zou blijven van oorlogsleed. De Duitse opmars door België die begon op 4 augustus 1914, ging met veel geweld ge-

‘Leve Olland!’

paard en zaaide angst en paniek onder de Belgische bevolking. Kort na de Duitse inval in België deed koningin Wilhelmina op 10 augustus 1914 een beroep op de Nederlandse bevolking om de Belgische vluchtelingen te helpen. Den Haag reageerde op deze oproep met de oprichting van een speciaal Steuncomité. De eerste Belgische vluchtelingen in Den Haag lieten niet lang op zich wachten. Uit het aan Nederland grenzende Belgische dorpje Visé, dat vrijwel meteen op de eerste oorlogsdag door de Duitsers was verwoest, kwamen ongeveer honderd vluchtelingen naar Den

Haag. Zij kregen een onderkomen in barakken in Scheveningen. Nog zeker honderd andere vluchtelingen uit Oost-België vonden in diezelfde augustusmaand onderdak in de badplaats. Na het bombardement op Antwerpen arriveerden op 9, 10 en 11 oktober 1914 overvolle treinen met Belgische vluchtelingen op station Hollands Spoor. Volgens een aanwezige journalist riepen de Belgen bij aankomst op het station met tranen in de ogen: ‘Leve Olland!’ Duidelijk bleek dat vele Hagenaars te doen hadden met de vluchtelingen. Met man en macht werd gewerkt om voor hen huisvesting te regelen. Veel Belgen kregen in Den Haag onderdak in katholieke gezinnen of bij katholieke instellingen, zoals het rooms-katholieke weeshuis aan het Westeinde. Anderen vonden een tijdelijk onderkomen bij het Leger des Heils in hun opvanghuis Elim in de Wagenstraat, bij het Tehuis voor Onbehuisden van de Maatschappij voor ’t Nut van het Algemeen aan de Steynlaan of in het weeshuis van de hervormde Fundatie Renswoude aan het Westeinde. Driehonderd armlastige Belgen vonden een eerste onderdak in het circus in Scheveningen.

Het nationale kantoor voor de registratie van Belgische vluchtelingen in Den Haag in november 1914. >Foto: Collectie Haags Gemeentearchief

Voor de vele Joodse vluchtelingen uit Antwerpen was een speciaal Joods vluchtelingencomité in Den Haag opgericht. Een grote groep Joodse Antwerpenaren werd in Scheveningen ondergebracht, waar al veel uit OostEuropa gevluchte Joden woonden. Arme Joden kregen hulp van de Nederlands Israëlietische Gemeente. Al snel bleek dat veel Belgen tijdens de overhaaste vlucht familieleden waren kwijtgeraakt. Zeer veel gezinnen waren uiteengerukt. Om hulp te verlenen bij het terugvinden van verwanten kwam in oktober 1914 in

Den Haag het nationale kantoor voor de registratie van Belgische vluchtelingen. Vele Haagse dames boden zich vrijwillig aan om namen van vluchtelingen op kaarten te schrijven voor het kaartsysteem. Samen met het gesalarieerd personeel wisten zij in een periode van enkele weken een cartotheek met namen van meer dan 200.000 vluchtelingen aan te leggen. Het bureau van dit vluchtelingenbevolkingsregister was de eerste periode gevestigd bij Pulchri Studio aan het Lange Voorhout, maar deze locatie bleek al snel veel te klein. In novem-

ber 1914 verhuisde het registratiebureau naar de firma Corsmit, Brossois & Co. aan het nabijgelegen Korte Voorhout 12a. Op de foto zijn de medewerkers bij de kaartenbakken te zien in de grote ruimte die de firma gratis ter beschikking had gesteld. Eind 1914 vond een derde verhuizing plaats en kreeg het bevolkingsregister gratis onderdak in het gebouw van Sociëteit De Witte aan het Plein. De medewerkers van het nationale bevolkingsregister vertelden dat verloren gewaande familieleden elkaar soms terugvonden op de stoep van het registratiebureau. Eind oktober 1914 hadden ongeveer 20.000 Belgen een tijdelijk onderkomen in Den Haag gevonden. In de laatste dagen van die maand verminderden de oorlogshandelingen en keerden meer dan 4.000 vluchtelingen naar België terug. Nadat in november 1914 de strijd in België was verhevigd, wilde evenwel nauwelijks één Belg nog weg uit Den Haag. Uiteindelijk besloten bijna 11.000 Belgische vluchtelingen in Den Haag het einde van de Eerste Wereldoorlog hier af te wachten. Corien Glaudemans www.gemeentearchief.denhaag.nl


gedistilleerd...

ACTIES aanbiedingen gelden van 4 maart t/m 1 april 2014

Rutte Oude JeneveR 1L

€ 14,95

van 17,50 voor

Werft u een nieuwe jaarabonnee voor Den Haag Centraal? Dan ontvangt u beiden een

vOdka dRinkskaya 1L van 16,75 voor € 12,95 Oerhollandse Vodka, gemaakt van de beste Hollandse granen, zacht en zuiver!

5,3 € n a v e u q he Restaurantc

BacaRdi BlancO 1L

€ 16,95

van 21,95 voor

FamOus GROuse Blended Whisky 1L

€ 17,50

van 21,50 voor

óf een Kunstbon van Kunstuitleen Heden t.w.v. € 100,-

GlenFiddich 12 yeaRs 1L Single Malt van 41,85 voor

€ 36,95

hamiltOns Blended malt islay 0.7L van 28,95 voor € 24,95 Het originele Islay karakter schuilt in deze malt whisky (overgroot deel is afkomstig van de Laphroaig!), zilt vermengd met citrus, fijne peated smaak met iets peper. Lange, iets kruidige afdronk met turfrook.

Ga naar www.denhaagcentraal.net of bel onze abonneeservice: 0172 – 476085

www.drinkland.nl

den haag

Voorhout

noordwijk

oegstgeest

Prinsestraat 57 070 364 29 25

Jacoba van Beierenhof 28 0252 220 208

Maarten Kruytstraat 24 071 361 21 82

Lange Voort 19 071 301 55 83

*vermeld in het vakje opmerkingen de actiecode AWA

7

verkiezingen<


PvdA zag kiezers vier jaar vooral níet staan

Belletje trekken met Gerard

Op 19 maart zijn de verkiezingen voor de gemeenteraad. De strijd om de 45 raadszetels zal, als het goed is, in alle hoeken van de stad gestreden worden. Politiek redacteur Jan van der Ven beschrijft elke week enkele aspecten ervan.

Het aantal rozen valt niet aan te slepen, want in een wanhopige poging tracht de PvdA de kiezer te paaien. Maar de kiezer lijkt er geen trek meer in te hebben om slechts één keer in de vier jaar de rode karavaan voorbij te zien trekken. De PvdA-kiezer staat in toenemende mate met de rug naar de partij die ooit gold als het boegbeeld van de sociaal-democratie in de derde stad van Nederland. De Haagse kiezer is gevlucht naar de PVV, de SP of laat zich helemaal niet meer in het stemhokje zien. De gevolgen ervan zijn zichtbaar. Vier jaar geleden zakte de PvdA met Jeltje van Nieuwenhoven als lijsttrekker van vijftien naar tien raadszetels. Deze dalende lijn lijkt niet te stoppen, de laatste peiling voorspelt dat de PvdA zakt naar zeven zetels, de PVV wordt dan de grootste partij in Den Haag. De afkalving van de PvdA is niet alleen het effect van het impopulaire VVD-PvdA-kabinet, dat zou een te makkelijke conclusie zijn. Een veel belangrijkere oorzaak van het verval van de PvdA is de wijze waarop deze partij de afgelopen vier jaar de achterban heeft verwaarloosd en genegeerd. Dat bleek wel uit de gang van zaken rond het Spuiforum. Tijdens de campagne wordt uit alle macht getracht het S-woord te vermijden, maar de wonden blijven. Het PvdA-lid Arno Schoondorp uit Scheveningen heeft er onlangs in een interne e-mail zijn hart over gelucht. Ook partijvoorzitter Spekman kreeg het mailtje. Schoondorp is zo’n PvdA’er die nog tot arbeidersklasse behoort en hij schrijft: “De tegenstand onder de PvdA-kiezers tegen de bouw is mijns inziens groot. Naar wat ik binnen mijn eigen omgeving hoor, is de meerderheid tegen de bouw, ook omdat niet geloofd wordt dat de bouw kan plaatsvinden binnen de gestelde financiële limiet van 181 miljoen euro”. Melaatse De schade die de PvdA oploopt als ge-

volg van het Spuiforum is voor een belangrijk deel te w i j te n a a n PvdA-wethouder Norder. Hij trok het dossier vorig jaar bewust naar zich toe. Het Spuiforum leidde vervolgens tot een opstand bij de leden, maar behaalde uiteindelijk een nipte meerderheid in de coalitie van PvdA, VVD, D66 en CDA. Maar de schade bleef. Het PvdA-raadslid Mustafa Okcuoglu stapte woedend op en staat nu num- Van deur tot deur in aanloop naar de verkiezingen.>Foto: Eveline van Egdom mer twee op de lijst van GroenLinks. Het PvdA- Met Baldewsingh koos de PvdA voor heel Nederland werd. Marnix Norraadslid Gerard Verspuij, tegenstan- de middelmaat. Baldewsingh is onder (hij keert niet meer terug) zoog der van het Spuiforum, volhardde in zeker en schuwt het debat. Dat on- zijn partij jarenlang mee in talloze zijn verzet maar wordt nu in de PvdA dervond Verspuij, die eveneens in de onbezonnen en grootschalige bouwbehandeld als een melaatse. Dan is er race was voor het lijsttrekkerschap. projecten, maar vergat daarbij de nog de huidige vice-fractievoorzitter Verspuij kwam slechts vijf stemmen zorg voor de traditionele PvdABas Sepers. Hij is niet herkiesbaar ge- tekort en werd zodoende een goede stemmers in hun huurhuizen. En de steld en twijfelt nu uit onvrede tus- tweede. De twee spreken elkaar fractie? Die liet de twee begaan en sen de Haagse Stadspartij en de SP. nooit meer. was zelf vooral bezig met het spel rond de macht. Onsmakelijk Had het verval van de Haagse PvdA Dan is er tot slot Jeltje van NieuwenDe onsmakelijke strijd rond het lijst- kunnen worden voorkomen? Die hoven (ze blijft toch en staat op trekkerschap deed de PvdA evenmin vraag valt moeilijk te beantwoor- nummer 3). Ze verzuimde afgelopen goed. De huidige fractievoorzitter den. Wel zijn er talloze gemiste kan- vier jaar het debat aan te gaan met de Jeltje van Nieuwenhoven had te ken- sen. PvdA-wethouder Henk Kool kiezers in de stad die vertrokken en nen gegeven geen lijsttrekker te wil- (hij keert niet meer terug) sloot zich ontpopte zich vooral als een vierde len worden. Maar de verslaving aan als bestuurder op in het IJspaleis en wethouder. Ze pendelde ijverig tusde macht bleek sterker. Ze wilde ge- vervreemdde zich met zijn eindelo- sen haar flat in het centrum en het daan krijgen dat zij, buiten alle gel- ze reeks reizen naar het verre China IJspaleis. Maar Van Nieuwenhoven dende partijregels om, alsnog op het van zijn eigen achterban. Diezelfde was elders in de stad in geen velden schild zou worden gehesen. Ze greep achterban zag intussen dat de Schil- of wegen te bekennen. Zodoende echter mis en uiteindelijk werd derswijk met Kool als wethouder werkte ze vooral mee aan het verval Rabin Baldewsingh de nummer één. van sociale zaken de armste wijk van van de PvdA.

Dinsdagavond 18 februari. Nederland heeft zich voor de tv genesteld. Buiten lopen twee PvdA’ers , Gerard Verspuij (nr. 5 op de lijst) en Liesbeth Alferink (nr. 22). Ze gaan, gewapend met rozen en folders aanbellen bij bewoners van galerijflats aan de Loevesteinlaan. Vestia liet de flats in 2004 grondig opknappen. Eens kijken wat de twee vanavond achter de deuren aantreffen. Het belletje trekken begint. Ringggg. De roos verricht wonderen, de deur gaat open. Of ze hier prettig woont, luidt de vraag? “Jazeker, maar de huur van meer dan 700 euro is gewoon te hoog. Ik ben dan ook al vijf jaar op zoek naar een goedkopere woning”. Ringggg. Een nieuwe roos wordt tevoorschijn getoverd. Op wie gaat u stemmen mevrouw? “Ik mag niet stemmen van mijn geloof. Maar als ik zou stemmen zeker niet op de PVV. We wonen hier goed, het is allemaal netjes opgeknapt, met dubbele ramen”. Ringggg. De deur zwiept open, het gesprek komt snel op gang. Met dank aan de roos. “Er is hier al twee keer geprobeerd in te breken. Toch wonen we hier fijn, want je ziet gelukkig steeds vaker politie. Wat wel jammer is met de PvdA in de regering: ze beloofden zo veel, maar doen zo weinig aan de werkloosheid. Dat is een domper voor de kiezer. En wist u dat de huur met meer dan 6 procent is gestegen? We werken samen hard, ik in de thuiszorg. Maar ik ben 100 euro gekort. Er zijn mensen hier in de buurt die zeggen: waarom zou je werken voor dat beetje geld? Neem een uitkering, er is toch geen verschil meer tussen een uitkering en een salaris. Ik twijfel of ik weer op de PvdA ga stemmen”. Ringggg. De deur gaat aarzelend open, snel volgt een tevreden glimlach bij het zien van de roos. “Ik zit sinds 2012 zonder werk, ik ben mijn baan na zeventien jaar bij de WerkBij verloren, wegbezuinigd door de PvdA. Sindsdien zoek ik naar werk. Jullie wethouder Kool beloofde begeleiding. Maar die heb ik nooit gekregen”. Ringggg. Een kleine vriendelijke vrouw zegt: “Ja, ik woon hier fijn, zeker na die renovatie. Maar er zijn zoveel buitenlanders hier, er wonen bijna geen Nederlandse mensen meer. Nee, ik heb geen last van ze, maar het is hier wel erg veranderd. Je komt niet meer bij elkaar over de vloer”. Buiten staat een jongeman, hij zit in de bewaking. “Oh, ik zie het al, de PvdA. Nou, bij mij hoeven jullie niet aan te bellen hoor. Ik stem niet, het is allemaal hetzelfde. Weten jullie? Ik ga weg uit Nederland, mij zien ze hier over een paar jaar niet meer. Wat een vreselijk land is dit”. De roos weigert hij.


WEET U NOG NIET WAT U 19 MAART GAAT STEMMEN?

Spuiforum Behoud Ouderenfonds Behoud 196 bomen op de Laan van Meerdervoort Geen Eurojust Sluiting 6 bibliotheken

GROENLINKS

D66

PVDA

TEGEN VOOR VOOR VOOR TEGEN

VOOR TEGEN TEGEN TEGEN VOOR

VOOR TEGEN TEGEN TEGEN VOOR

GROENLINKS LAAT ZIEN DAT HET ANDERS KAN! STEM 19 MAART GROENLINKS DENHAAG.GROENLINKS.NL

GROEN LINKS

8>opinie


Is de gemeenteraad er voor ons, of zijn wij er voor de gemeenteraad? Er valt een brief in de bus over een verbod om in de komende week te parkeren aan de Koninginnegracht wegens het kappen van bomen. Dit in verband met de veranderingen aan tramlijn 9. Welja, dat is de eerste officiële communicatie tussen de gemeente en direct betrokken bewoners over de voorgenomen veranderingen aan tramlijn 9. Er komen nieuwe tramstellen, en die zijn breder. Daarom moeten de rails worden verlegd. Daarom moeten er bomen worden gekapt. Daarom moeten er (ook) parkeerplaatsen verdwijnen. Verontruste bewoners huren een expert in (kosten 40.000 euro) en er komt een plan dat de bomen en parkeerplaatsen spaart en dat sneller en goedkoper is. Mooi, toch? Plan naar de gemeente, die het afwijst zonder inhoudelijke argumenten. Enige actieve communicatie, of uitnodiging tot gesprek, vraag naar argumenten, blijft achterwege. Er valt weer een brief in de bus, nu over een voorgenomen fietspad op de Javastraat. Fietsers gaan tegen de richting in over de stoep. Er moet een fietspad komen. Daarom moet één van de twee banen verdwijnen en tevens een tiental parkeerplaatsen. Vlakbij is een parkje (Javabosje) dat tot een monumentale wandelroute behoort vanwege de eeuwenoude bomen. Dat zou volgens de gemeente moeten plaatsmaken voor parkeerplaatsen ter compensatie. Een ‘hondenpoepveldje’ noemt de gemeente het enigszins ongepast. Verontruste bewoners doen luchtver-

ook raadsleden zijn die juist wél met de bewoners komen praten, en luisteren naar hun argumenten en zorgen. Zo hoort dat ook. Dat is een prettige ervaring en beter dan te procederen met de bewoners, zoals verderop op het ‘fietspad naar Kijkduin’-tracé – zoals de gemeente het liefkozend noemt – gebeurt. Er bestaan ook partijen die juist wél een duidelijke visie hebben over het totale verkeersbeleid in Den Haag, maar die zitten (helaas) in de oppositie. Wat moeten gemeenteraadsleden en wethouders eigenlijk kunnen, en worden zij daarop geselecteerd en beoordeeld? Je zou verwachten dat kennis, visie, daadkracht en communicatieve vaardigheden tot de eerste vereisten behoren. En, oh, ja laten ze vooral niet vergeten plannen te maken waar bewoners wat aan hebben, en laten ze op gepaste zorgen van bewoners geen ongepaste antwoorden geven.

Bomenkap op Koninginnegracht.>Foto: DHC

vuilingsmetingen op de Javastraat. Dramatische uitslagen. De gemeente doet dat ongepast af met de opmerking dat deze niet professioneel zijn uitgevoerd.

Verontruste bewoners openen een website ter behoud van het parkje en halen binnen de kortste keren 250 handtekeningen op. Opgestuurd naar de gemeente, en..? Wederom: enige

actieve communicatie, of uitnodiging tot gesprek, vraag naar argumenten, blijft achterwege. Wij hebben gemerkt dat er gelukkig

Op 19 maart heeft u de kans om uw stem te laten horen en ik hoop dat u dat ook zult doen. Het is natuurlijk moeilijk om bij verkiezingen vooruit te kijken en daarom wordt helaas achteruit gekeken en wordt vaak afgerekend met het zittende beleid. Maar door helemaal niet te kijken en te kiezen verpandt u uw recht op meepraten en kritiek leveren. Willem de Laat namens andere bewoners aan de Koninginnegracht Den Haag

uw mening

uw mening

Wat Amsterdam kan, kan Den Haag ook

Risico’s Nuclear Security Summit blijven onduidelijk

Laatst verscheen er een artikel in de Correspondent over de Amsterdamse aanpak van de prostitutie door Freek Salm. Daarnaast vond ik op internet nog een artikel over deze aanpak van Herman Vuijsje over diezelfde Freek Salm. Een aanpak vanuit een grondige kennis van de Amsterdamse onderwereld en een stapsgewijze aankoop van strategische panden om op die manier de prostitutie en daarmee de bijbehorende randverschijnselen en overlast te beperken en in te dammen. In plaats van een hele straat in een keer aan te kopen en op te ruimen, lijkt dit een meer realistische en praktische aanpak. Niet direct overgaan tot gedwongen verkoop van panden waarbij de vraagprijzen veel te hoog zullen zijn, maar inspelen op de verkoopmogelijkheden in de vastgoedmarkt. Herbouwd Een voorbeeld van deze aanpak is overigens al in Den Haag te zien op de hoek van de Paviljoensgracht en de Zuidwal. De Wijk Ontwikkeling Maatschappij (WOM) heeft dit pand op een uitstekende manier herbouwd en gerestaureerd in zijn oorspronkelijke vorm. Wat ze in Amsterdam kunnen, kan in Den Haag blijkbaar ook. Met behulp van deze WOM zou dus ook een verdergaand opknapplan ontwikkeld kunnen worden waarbij de raamprostitutie, die altijd een concentratie van overlast zal betekenen, zo langzamerhand uit kan sterven. De Haagse gemeenteraad heeft besloten dat de gemeente voorlopig de aan-

De Doubletstraat gezien van de Paviljoensgracht.>Foto: Den Haag Centraal

koopplannen voor de Doubletstraat, waar 8 miljoen euro voor was gereserveerd, in de ijskast zet en zich vooral gaat inzetten op het bestrijden van de overlast. De ‘paard achter de wagen’methode dus. Als je de hoeren laat zitten blijven de hoerenlopers komen. Het is daar vaak ontzettend druk. Tot ver in de omgeving is overlast van rijdende auto’s die een parkeerplek zoeken het gevolg.

kunnen worden aangesproken op andere mogelijkheden dan de toch wel erg dure aanpak, die misschien wel terecht door de gemeenteraad is afgestemd. Onder het motto: ‘Wat ze in Amsterdam kunnen, kan in Den Haag toch ook’, zou deze ‘stap voor stap’-aanpak door het strategisch aankopen van panden een echte oplossing voor de toekomst kunnen betekenen.

Wellicht dat de Haagse politieke partijen, nu de verkiezing nadert, opnieuw

bewoner van het oude centrum in de buurt van de Doubletstraat

Jan van den Brink

De informatievoorziening over de Nuclear Security Summit zoals die op 24 en 25 maart in Den Haag plaatsvindt, hapert niet. Nieuwsbrieven, website, bijeenkomsten, folders, brieven, contactpersonen en woordvoerders laten niet na het belang van deze top voor ‘de stad van vrede en recht’ te benadrukken, terwijl hoog wordt opgegeven van de veiligheidsmaatregelen die de afgelopen anderhalf jaar op basis van vele scenario’s zijn genomen. Dat is allemaal mooi, maar nog steeds blijft onduidelijk welke risico’s burgers – en vooral direct omwonenden van het World Forum-gebied – zelf lopen. Daar wordt bijzonder mistig over gedaan: “In het belang van uw veiligheid kan daar geen informatie over worden vrijgegeven”. Zo lust ik er nog wel een paar. Het wordt je zo onmogelijk gemaakt een eigen afweging te maken of eigen (veiligheids)maatregelen te nemen. Even onduidelijk is hoe eventuele schade door wie wordt vergoed. Zo is een speciale terrorismeverzekering een kostbare aangelegenheid die volgens mij door de organisatoren collectief zou moeten worden afgesloten om het financiële risico voor omwonenden af te dekken. Ook op een andere manier zou die zekerheid kunnen worden gegeven, zoals via een tijdelijk waarborgfonds. Wanneer alleen al de voorbereidingen en organisatie van deze tweedaagse bijeenkomst zo’n slordige honderd miljoen euro aan belastinggeld kosten, zou dat bedrag daarin toch moeiteloos kunnen worden

versleuteld, tenminste met wat goede wil. De gemeente en de politie verzekeren voortdurend dat alle risico’s in beeld zijn en dat de omliggende woonwijken gedurende die twee – eigenlijk drie – dagen zelfs ‘de meest veilige gebieden van Den Haag’ worden. Dat daar helemaal niet om is gevraagd, wordt gemakshalve verzwegen. Dat er een forse inbreuk wordt gemaakt op de bewegingsvrijheid en privacy wordt nauwelijks erkend. Dat er geen enkele financiële compensatie wordt geboden aan ondernemers die schade ondervinden valt plotseling onder ‘ondernemersrisico’. Natuurlijk, niemand hoopt dat er ellende of chaos ontstaat. Maar het moet toch duidelijk zijn dat er veel betere (en dus goedkopere) locaties zijn te vinden voor dergelijke prestigieuze bijeenkomsten dan in centraal gelegen woongebieden als Statenkwartier en Zorgvliet. Alle cosmetische informatie kan dat niet verbloemen. Robbert Coops, Zorgvliet (zie: www.zorgvlietdenhaag.nl )

Den Haag Centraal verwelkomt ingezonden brieven van maximaal 200 woorden. De redactie behoudt zich het recht voor deze te redigeren. Vermeld altijd uw adres (en liefst ook uw telefoonnummer), ook wanneer u e-mailt.

9

economie<


Het gaat goed met de Piet Heinstraat Het gaat vreselijk goed met de winkeliers in de Piet Heinstraat. Leegstand is er vrijwel niet, criminaliteit lijkt er amper te bestaan en de leuke, hippe ondernemers werken voorbeeldig samen. Hoe kan dat eigenlijk? Door Pieter de Leeuw

Winkelstraatmanager Inge Niks kan zich nog goed herinneren dat toen zij zo’n vijftien jaar geleden in een zijstraat van de Piet Heinstraat kwam wonen, het winkelaanbod er nog werd gedomineerd door een flink elftal handelaren in antiek en curiosa. Maar inmiddels zijn zij zo goed als allemaal verdwenen en hebben zij plaats moeten maken voor zaken met eigentijdse namen als Engelien, Wauw en Rebel. “Persoonlijk en herkenbaar, dat is de kracht”, aldus Niks. Als er al iets te verzuchten valt in de winkelstraat, dan is het dat ze er best een grotere mond op mogen zetten. “Want”, zegt ze, “wat nog veel te weinig mensen weten, is dat winkelen in de Piet Heinstraat en de naburige Zoutmanstraat en Prins Hendrikstraat een serieus alternatief vormt voor het middagje shoppen in de stad”. “We hebben hier bijna alles”, zegt Edwin Pelser, eigenaar van de gelijknamige winkel die naar eigen zeggen ‘meubels en woonaccessoires verzamelt met een bijzonder verhaal van de ontwerper’. Vijf jaar geleden, de crisis was nog jong, ging hij op zoek naar de geschikte locatie voor zijn winkel. “Zelf woon ik in het Statenkwartier. Toen fietste ik iedere dag door de Piet Hein naar de stad en ik had toen echt het gevoel dat er hier iets aan het gebeuren was, er was een dynamiek, er borrelde iets, ik kreeg er echt een warm gevoel van”. De doelgroep van veel winkeliers omschrijft hij als jonge, creatieve mensen en culturele expats. Wat zijn dat? “Dat zijn niet alle expats natuurlijk, maar de expats die echt open staan voor onze cultuur”. Belangrijk voor de opmars van de winkelstraat is de komst van de horeca. Pelser: “Toen ik hier kwam, kon je alleen koffie drinken in Crunch en moet je nu eens kijken. En het werkt want tussen de middag zit het bijna overal vol”. Volgens Pelser heeft de gemeente een positieve rol gespeeld in de ontwikkeling van de winkelstraat. Niks, die twee jaar geleden door de gemeente werd aangesteld als winkelstraatmanager, legt uit: “Als een ondernemer een goed plan heeft voor een winkel, kan die in aanmerking komen voor een subsidie van 10.000 euro waarvan de helft bij aanvang en de andere helft na twee jaar wordt uitgekeerd”. De geldende subsidiecriteria waken over de identiteit van de winkelstraat. Niks: “We stimuleren vooral vintage en design, die krijgen voorrang, maar wat echt gewicht in de schaal legt, is het onderscheidende karakter van een winkelconcept”. Iets anders dat opvalt, is de afwezigheid van vesti-

Winkelen in de Piet Heinstraat is een serieus alternatief voor de Zoutmanstraat en de Prins Hendrikstraat. >Foto's: DHC

voorbaat als negatief willen kwalificeren. “Het is natuurlijk wel zo dat zo’n winkel publiek trekt en daarmee een solide basis aan de buurt kan geven”.

gingen van grootwinkelbedrijven. Niks besmuikt: “Tenzij je de nieuwe winkel van Christine Le Duc meetelt”. Tot enige ongewenste opwinding onder de winkeliers heeft de komst van ‘the funhouse, erotic lifestyle’ voorlopig niet geleid. Overigens zou zij de komst van ‘bijvoorbeeld zo’n buurt-HEMA’ niet bij

Provence Ed van de Berg begon in 2005 met Crunch ‘een lunchroom met vroeg diner’. Hij vertelt: “Mijn vrouw en ik woonden toen in het Zeeheldenkwartier en wij verbaasden ons erover dat om een lekker kopje koffie te drinken of iets te eten, je eigenlijk naar de stad moest, want in buurt hier was helemaal niks”. De opening van Crunch kwam geen dag te vroeg, zo bleek. “Ze stonden in de rij buiten om hier een hapje te kunnen eten. Eigenlijk was het te gek zo druk als we het toen hadden”. Het duurde dan ook niet al te lang voor andere horeca-ondernemers de formule min of meer overnamen. Van de Berg: “Maar nu moet er echt geen ho-

reca meer bijkomen in de straat, anders wordt de taart wel in heel veel stukjes verdeeld”. Overigens drijft hij met zijn vrouw nog een eetcafé in de buurt, al doen ze dat vooral op afstand want sinds ruim twee jaar wonen zij in de Provence waar zij inmiddels ook een restaurant geopend hebben. Wie echt alles van de Piet Heinstraat heeft gezien wat er valt te zien, is Fiorella Christofoli. In 1967 opende haar vader Italy, een speciaalzaak voor Italiaanse delicatessen. In 1987 heeft zij de zaak van haar vader overgenomen. “In de Piet Heinstraat vind je heel veel gepassioneerde ondernemers”, zegt zij ter verklaring van het succes, maar meteen daarna merkt zij op: “Ik heb het eigenlijk veel te druk om door de straat te lopen, dus ik zal ook wel het nodige missen”. Toen haar vader lang geleden van de ene naar de andere, ruimere winkel in de straat verhuisde, zei zij tegen haar vader dat het zo leuk zou zijn om naar een andere straat te verhuizen, maar nee. De oude Christofori schudde het hoofd en sprak profetisch ‘de Piet Heinstraat is precies de goede straat voor ons’. “En hij heeft natuurlijk gewoon gelijk gehad”. Ook de Italiaanse onderneemster zegt zich thuis te voelen in een straat zonder ‘de Blokker of zo’.“De ketens kunnen we niet sowieso buiten de deur houden”, aldus Niks, “maar als we horen dat er een winkelruimte vrij komt, proberen

we wel bedrijven in te seinen waarvan we denken dat die hier goed op hun plek zijn”. Wat belangrijk is geweest voor de economische voorspoed, al zegt een geinige winkelnaam of een oranje muur niet per definitie iets positiefs over de gerealiseerde omzet, is de oprichting van een ondernemersvereniging. Deze vereniging, Bizz genaamd, stelde de winkeliers verplicht een bepaalde bijdrage te betalen in de gemeenschappelijke pot. Daarmee won de Bizz logischerwijs aan stootkracht en konden bijvoorbeeld on line-activiteiten worden ontwikkeld. Maar de mode wil niet in de Piet Heinstraat. Niks: “We hebben hier wel een ontzettend leuk zaakje gehad, maar die heeft het uiteindelijk niet gered”. Een duidelijke oorzaak daarvoor ziet zij niet. “Of het moet zijn dat wat vaak gezegd wordt er tenminste vier modezaken nodig zijn om genoeg publiek te trekken”. Van de Berg heeft het idee dat de ondernemers die er de laatste jaren in de straat zijn bijgekomen, horen tot de categorie ‘blijvertjes’. “Daarvoor zag je nogal eens een winkel opengaan die na een jaar weer verdwenen was, maar nu is dat veel minder. Het kan natuurlijk ook zijn dat het publiek steeds meer vertrouwen krijgt in de Piet Heinstraat en dat vertrouwen zich op deze manier uitbetaalt”.


Standpunten: Lijsttrekker: Jos Hendriks FAMILIA - Directe Democraten Lijst 18. Website: www.directedemocraten.nl

• Geen cultuurpaleis in het Spuikwartier. Dus ook geen zuiderstrandtheater. • Bouwen aan een mooie groene wereldstad aan zee. Volop cultuur en muziek. • Weg met betutteling en met bureaucratische rompslomp voor ondernemers. • Goede opvoeding en goed onderwijs zijn de basis van een veilige samenleving. • Ouderen niet aan hun lot overlaten. Openbaar vervoer van deur tot deur gratis.

10>interview Vilan

De achteruitgang

Nieuws van de bank, die tegenwoordig meer bekendheid heeft door de storingen (‘we zijn het aan het onderzoeken’) dan vanwege de stille betrouwbaarheid die onze grootouders van een bank verwachtten. Ja, de ING. Daar hadden ze een idee. Pinnen zonder pasje te gebruiken moet het hélemaal worden. Tot 25 euro zal het straks gratis zijn. Dat bericht maakte me vrolijk. Zat ik hier thuis hardop tegen het computerscherm te lachen, alsof ik krankzinnig was. Voor de ING behoor ik dan meteen tot de ideale doelgroep, want wie gaat zoiets doen? Niemand in het bezit van de volle verstandelijke vermogens. Je kijkt wel uit. En daarbij komt nog iets dat de zaak erger maakt. In de eerste berichten wordt dit pasjesvrij pinnen vergeleken met de OVkaart. Alsof dát vertrouwen schept. Maar o, dat optimisme van de ING. Daar werd ik dus zo vrolijk van. Misschien is het typisch Nederlands dat er hier van die bedrijven zijn zonder lerend vermogen. De ING kan nog steeds de allereerste storing uit hun jaar nul niet verklaren en de NS blundert elk najaar weer met de herfstblaadjes op de rails. Straks met de zomer hebben ze de zon niet zien aankomen waardoor er wisselstoringen ontstaan. Wat dat zijn, weet ik niet. Wel dát ze er zijn. Want ik trein, ziet u, bij gebrek aan rijbewijs. Door al die vooruitgang (of wat daarvoor moet doorgaan) overweeg ik serieus mezelf wat meer in de achteruitgang te zetten. Contact betalen, bijvoorbeeld. Tegenwoordig heb ik een portemonnee met daarin weekgeld. Ik betaal uit de knip en als die leeg is, moet ik wachten tot de nieuwe week begint. Heel ouderwets, geld in je handen nemen. Wel lekker. In mijn kasboek noteer ik de uitgaven, ook al zo pre-oorlogs. Wat ik met de ING aanmoet, weet ik nog niet. Bij die bank zat ik al in de blauwe Postbankdagen, en aangezien veranderingen me zenuwachtig maken, zit ik er nog steeds. Suggesties zijn welkom. Verder steun ik al een poosje geen grote goede doelen meer. Alleen kleinere, die ik ken. Het verschil daartussen is snel duidelijk: kijk wat de hoogste oom directeur verdient (het is haast nooit een tante) en vraag uzelf af, of u daaraan wilt bijdragen. Pinnen zonder pasje met de ING. Kan het allemaal nog gekker worden? Ik hoop het, want al zal ik nergens aan meedoen, elke vooruitgang brengt vrolijkheid die de dag enorm opfleurt. Vilan van de Loo


Sterrenchef Niven Kunz brengt nieuw kookboek uit

‘Ik denk dat mensen hun eetpatroon wel willen aanpassen’ De komende weken krijgen lezers van deze krant een culinaire primeur. Niven Kunz, één van Neerlands jongste sterrenchefs, presenteert recepten uit zijn binnenkort te verschijnen kookboek: NIVEN 80/20. De gerechten bestaan voor tachtig procent uit groente en voor twintig procent uit eiwitten. Hij neemt de plek in van Henk Savelberg.

Door Annerieke Simeone In een koksbuis gehuld loopt Niven Kunz zijn restaurant binnen, linea recta door naar het espresso-apparaat. “Zo zeg, eerst even koffie”. Het is tien uur ’s ochtends en de Rijswijkse chef heeft wat opstartproblemen. Zijn ogen zijn nog klein. “Drukke avond gehad”, reageert Kunz. Eenmaal zittend staart hij naar zijn twee kopjes dubbele espresso. Vanuit het niets: “Sommige mensen vinden het maar raar, dat ik uit aparte kopjes drink. Dan krijg ik de reactie: als je nou een grotere kop pakt, dan kun je daar je koffie in doen. Maar ik vind dit nou eenmaal lekkerder. Dus doe ik het zo”. Het mag dan nog vroeg zijn, de toon is gezet. Kunz, één van Neerlands jongste sterrenchefs (32), laat zich door niemand de les lezen. Niet door zijn compagnon, de veelbesproken Haagse zakenman Mark van der Kallen, niet door journalisten die vinden dat hij te veel twittert en niet door vakgenoten die afgeven op zijn geflirt met kortingsdeal Groupon. Maar daar later meer over. Want Kunz’ grootste criticus is Kunz zelf. Zoals bij zijn binnenkort te verschijnen kookboek. Na boeken één en twee, Groente en Vis, was Vlees de meest logische opvolger. Het staat nog steeds op zijn site. “Ja, ik dacht ook dat Vlees mijn derde boek zou worden, maar ik had er geen goed gevoel bij. Er is niks mis met een stukje vlees, alleen niet elke dag. Zeker rood vlees, waar wij Nederlanders zo gek op zijn, is slecht voor de darmen. Volgens mijn vriendin die geneeskunde studeert, werkt het zelfs darmkanker in de hand. De vraag moet dus anders worden. Mensen moeten lichter eten. Meer groenten. Ik denk dat

mensen hun eetpatroon wel willen aanpassen, maar geen benul hebben hoe het moet”. Zodoende helpt de kok, wiens restaurant vorig jaar werd uitgeroepen tot beste groenterestaurant van Nederland, de maatschappij een handje. In het boek ‘NIVEN 80/20’, vanaf mei verkrijgbaar, bestaan de gerechten voor tachtig procent uit groente en voor twintig procent uit eiwitten (vlees/vis). Volgens Kunz zijn de recepten bedoeld voor ambitieuze hobbykoks. “Sommige gerechten koken we hier in het restaurant. Dat bewijst dat wat wij doen helemaal niet zo moeilijk is. Alleen zijn er wat tips en trucs die je even moet weten. Kijk, niet iedereen is net als ik zeven dagen met eten bezig. Ik kook niet alleen, ik ga uit eten, ik reis, ik lees kookboeken, kijk op internet wat collega’s doen. Op een gegeven moment komen de combinaties vanzelf”.

In zijn eigen keuken werkt hij veel met lokale producten. Een ander stokpaardje van Kunz. “Daarvoor hoef je helemaal niet naar Frankrijk of Italië te reizen. Ik haal mijn inspiratie uit mijn eigen achtertuin”. Met het Westland, Midden Delfland en het Groene Hart is die achtertuin een ruim begrip. Voor zijn onlangs gelanceerde aardbeienlikeur, ‘Strawberry Gold’, werkt hij samen met Kwekerij de Westlandse aardbei en destillateur Van Kleef. “Ik vind het leuk om mensen te koppelen en laten we eerlijk zijn, ik kan zelf geen likeur maken. Op Twitter reageren gasten enthousiast op ‘Strawberry Gold’. Binnenkort wil Kunz nog meer variaties maken. “Ik heb contact met een Westlandse tuinder die vroeger in de tomaten zat en nu voor zijn eigen plezier frambozen en bramen teelt. Hij heeft zijn afzetmarkt in Noorwegen, maar voor ons maakt hij een uitzondering”.

‘Ik word vaak un peu nerveux als er drie obers om mijn tafel heen lopen. Dat wil ik helemaal niet hebben. Dan denk ik: ga weg’

Passie De liefde voor koken ontstond zestien jaar geleden toen hij het kookboek, Pure Passie, las van tegenwoordig driesterrenkok Jonnie Boer. Zo kunnen koken, dat wilde hij ook! Op een dag pakte hij vanuit Wateringen de trein naar Zwolle en stond drie uur later onaangekondigd op de stoep bij De Librije. Of hij een weekje stage mocht lopen. Dat mocht. Een week werd een jaar. Ondanks zijn enthousiasme moest hij in het begin wel wennen aan het werktempo. “Dat lag heel hoog. We maakten dagen van half tien ’s ochtends tot één uur, twee uur ’s avonds. Maar ik heb er veel geleerd. Jonnie stelde zijn zaak beschikbaar, zat er helemaal niet bovenop, je moest alleen

>Foto: Piet Gispen

op smaak koken en verder mocht je alles zelf doen”. Nog altijd is hij lovend over Boer. “De manier hoe hij tegen de horeca aankeek, was destijds heel erg nieuw. Hij gebruikte producten uit de regio. Kaas uit Nederland en niet uit Frankrijk, dat deed nog niemand”. Eigenlijk had hij geen reden om weg te gaan, maar toen bij ’t Raethuys, de zaak van zijn ouders, een plek vrij kwam, keerde Kunz terug naar Wateringen. Hij was nog maar 22 jaar, maar had ruime ervaring opgedaan. Dat moest toch goed gaan? Kunz trekt zijn wenkbrauwen even op bij de vraag. “Welnee joh, het was een drama, we hadden de hele kaart omgegooid. Mensen snapten er helemaal niets van. We gingen van een tournedos en spareribs naar duif, zwezerik en lam. De omslag ging veel te snel. Gasten die kwamen eten zeiden: Wat is dit nou weer?” Hij glimlacht. “Ach, het was misschien niet de slimste zet, maar door er veel energie in te steken, zong het toch rond in de stad”. Niet alleen werd de zaak drukker, ook kregen ze culinaire recensenten over de vloer. Na een bezoek van de Haagsche Courant stond ’t Raethuys in één klap bovenaan de lijst van de Gouden Pollepel. Met allemaal negens verdreef ze De Keuken van Waarden van zijn eerste plek. “Dat stuk had destijds zoveel impact. Als je won, was je ook echt het beste restaurant uit de regio”. Haast u naar Waterin-

11

interview<


‘Of we ons de drie musketiers voelden? Welnee, drie kneuzen waren we. We hadden gewoon heel veel lol’

gen, voordat ze elke avond vol zitten, stond er onderaan de recensie. En de voorspelling kwam uit. De telefoon stond roodgloeiend. Zijn collega, Bas Koppenol, nu chef-kok bij de Harbour Club, belde dezelfde dag nog naar de Keuken van Waarden. Kunz zet een stemmetje op. “Ja, goedemiddag, ik heb begrepen dat jullie nummer één zijn bij de Gouden Pollepel, we willen graag bij jullie eten. Oh, zijn jullie van je troon gestoten? Nou, dan ga ik even kijken wie nu nummer één is en dan bel ik die wel. Doei”. Hij herinnert zich nog de euforie bij de andere twee koks. “Nooit had nog iemand van ons gehoord. Of we ons de drie musketiers voelden? Welnee, drie kneuzen waren we. We hadden gewoon heel veel lol. De champagne schoot ’s avonds overal naar toe, de dag daarna hebben we de hele zaak moeten schoonmaken”. ADO Na de Gouden Pollepel kwam de begeerde Michelinster. “Dat waren mooie tijden”. Maar na vijf jaar ging het mis. “We groeiden te snel zonder dat we daar financieel profijt van hadden. Als de banken vroegen naar jaarcijfers, zeiden we: “Je ziet toch hoe vol het zit? Maar ja, we hadden nog twee andere zaken waar geld naartoe moest”. Hij laat een korte stilte vallen. Zijn ogen staan opeens helder. “Eigenlijk wil ik het daar niet meer over heb-

ben. Schrijf maar op dat het financieel mismanagement was’’. Na het faillissement van ’t Raethuys zat Kunz niet bij de pakken neer. Hij vertrok weer naar zijn oude leermeester Jonnie Boer. “Natuurlijk was dat een beetje vreemd. Ik had een ster gekookt en opeens stond ik in een andere keuken, tussen allemaal gasten die ik niet kende. Maar ik vond het niet erg. Je moet niet zeiken. Desnoods was ik tomaten gaan plukken, maar thuis zitten en een uitkering trekken, dat nooit. Daarbij: ik was zevenentwintig. Ik wist: dit is voor mij niet het eindstation. Eigenlijk was er niks aan de hand. Je doet een stap achteruit en daarna weer twee vooruit”. En die twee stappen kwamen al vrij snel. Na vier maanden in loondienst te hebben gewerkt, hing Mark van der Kallen aan de telefoon. De clubeigenaar van ADO had net het pand gekocht van de golfvereniging en wilde wel ’ns met Kunz praten. De heren waren er na twee middagen al uit. Sindsdien verloopt de samenwerking soepel. “Ja, ik weet wel dat er verhalen de ronde doen dat Mark zo’n keiharde zakenman is, maar ik heb nooit woorden met hem gehad. Hij herhaalt het nog een keer, dit maal met klem: “Nog nooit. Misschien is-ie kritisch en dat zien mensen al snel als een aanval. Maar je kunt er ook iets mee doen. Als iemand tegen mij zegt: de borden zijn niet warm, dan denk ik: kut, maar die

mensen hebben wel gelijk, daar moet ik de volgende keer op letten. En nee, hij bemoeit zich niet met mijn kookstijl. Ook niet met de keuken, niet met de inrichting of de mensen die ik aanneem. Het pand huren we van hem en verder is de winstverdeling fifty-fifty. Ik ben zeker niet in loondienst bij hem. Het is heel erg duidelijk: ik run hier het restaurant. Als hij komt eten, betaalt hij gewoon netjes”. Groupon Met de zaken gaat het tegenwoordig een stuk beter. “Sommige mensen kijken daarvan op. Ik niet. Ik ben geen zaak begonnen om alleen in de weekenden vol te zitten. Ik ben een restaurant begonnen waar ik vijf dagen in de week kan werken”. En Kunz doet er alles al om dat bewerkstelligen. Daarbij schuwt hij ook social media en kortingdeals niet. Soms tot ongenoegen van sommige journalisten en vakgenoten. Gekscherend wordt hij wel eens de Twitterkoning onder de chefs genoemd. Kunz trekt zich daar niks van aan: “Robert Kranenborg en Imko Binnerts plaatsten ook wel ’s wat op twitter, maar toen ik het bijna dagelijks deed, nou, toen kreeg ik me toch een commentaar. Ze zeiden: hij moet meer in de keuken gaan staan. Ach, ik heb een hele duidelijke mening over hoe ik mijn bedrijf wil leiden. Via Twitter heb ik 8.000 volgers en op Facebook 2.300. Daarmee bereik ik veel

meer mensen dan met een advertentie. En het is nog gratis ook. Ik ben er van overtuigd dat als mensen je naam maar blijven zien ze vanzelf een keer langskomen”. Over zijn geflirt met kortingdeals zegt hij: “Ze vergeten weleens het verhaal van Niven. Die zit in zijn opstartfase, huurt een pand, moet personeel betalen, zijn rente aflossen. Het is makkelijk praten voor een chef die zijn pand in de jaren 80 heeft gekocht, zelf in de keuken staat en zijn vrouw in de bediening. Voor mij levert Groupon heel veel op. Als je slim inkoopt, stijgt je omzet niet alleen, maar ook het aantal gasten. Ik ben van zevenduizend naar zestienduizend gasten per jaar gegaan. Dus ik doe aan alles mee, hij somt op: Restaurantweek, Haagse tiendaagse, Iens deals, Heerlijk 10daagse, en natuurlijk Dining with the stars”. Tiengangenmenu Volgens Kunz is het ook de tijdgeest waardoor kortingen zo populair zijn. “Ik let niet alleen op mijn financiën, dat doen mijn gasten ook. Als je op vakantie gaat, kijk je toch op internet via welke maatschappij je het goedkoopst kan vliegen. Waarom zou je ergens vijfhonderd euro betalen voor een vlucht als het ergens anders de helft minder kost? De wereld is aan het veranderen. Ik weet dat de vorige eigenaar, meneer Visbeen, hier vroeger

tafels vol had zitten met mensen van de Shell en het octrooibureau. Toen werden flessen van vijftienhonderd euro opengetrokken. Maar die budgetten zijn niet meer zo groot. Mijn duurste fles kost honderdvijftig euro”. De prijs-kwaliteitverhouding moet volgens Kunz in orde zijn, maar ook de drempel mag niet te hoog worden. “Sterrenrestaurants hebben vaak last van een saai imago: klassieke muziek, stijf publiek. Daar zit je niet op de wachten als jonge mensen zijnde. Kijk naar Ron Blaauw. Die heeft de zaken behoorlijk omgegooid met zijn Gastrobar. Da’s nu een stoere tent. Geen ober die de hele tijd je glas bijschenkt. Ik word daar ook un peu nerveux van, als drie obers om mijn tafel heen lopen. Dat wil ik helemaal niet hebben. Dan denk ik: ga weg. Waarom zit ik hier nou? Om lekker te eten, te drinken in goed gezelschap. Maar ik geef toe, ik. heb er zelf ook aan meegewerkt in ’t Raethuys. Kwamen we met een friandisekar aanzetten. Met zesendertig friandises. De patissier werd helemaal gek en aan tafel hadden ze het ook niet meer, zoveel keuze hadden ze. Voorheen stonden de tafels hier erg uit elkaar. Ik heb gezegd: eruit ermee, meer tafels dichterbij elkaar. Meer gezelligheid creëren. Mensen praten nu weer met elkaar. En als je dan ook nog vijftig euro afrekent voor een tiengangenmenu, dan valt het alleszins mee”. Het kookboek NIVEN 80/20 (€ 29,95) is in mei verkrijgbaar. De komende weken kunnen lezers van Den Haag Centraal alvast een aantal van deze recepten uitproberen. Zie UITagenda pagina 11.

12>Boekenweek


Reis door Den Haag ‘Reizen’ is het thema van de Boekenweek dit jaar. De Centrale Bibliotheek houdt op 9 maart een ‘inspiratiedag’ voor personen met literaire aanvechtingen. Wat kan deze scribenten en poëten meer inspireren dan de meest veelzijdige stad van het land (en waarschijnlijk ook van de wereld): ons eigen Den Haag? Haagse letterkundige coryfeeën als Bart Chabot, Tomas Ross, Marly van Otterloo en Victor Meijer treden aanstaande zondag op als literaire reisleider en tonen hun plekken van inspiratie. Schrijver, cabaretier en Den Haag Centraal-columnist Marcel Verreck zal ook als zodanig fungeren en vertelt in dit stuk hoe en waar Den Haag hem inspireert.

3

D

e eerste stap is heel simpel: de stap naar buiten. Waar ik woon, in de Bomenbuurt, is de stad alomtegenwoordig. De huizen, laag en gehoekt naar de geboden van Berlage, de enorme Haagse lucht daarboven,

Door het hek en daar ligt, achter een rustgevend vijvertje, de aula. In het jaar dat mijn vader ten grave werd gedragen, heeft de klok van de aula heel lang stilgestaan. Symbolisch, dacht ik. Maar op zekere dag liep hij weer.

met soeverein ijlende vogels en soms de vermoeiende guerrilla der krijsende meeuwen, landinwaarts gesneld op zoek naar vuilniszakken die opengescheurd kunnen worden. De koepel van het Haagse licht en het zilte parfum wijzen naar de aller-

Lijn 12, die over de Paul Krugerlaan rijdt, was een tram die ik in mijn vorige Haagse leven vrijwel nooit nam. Dankzij de locatie van mijn huidige woning is dat veranderd. Vanuit de tram zag de Paul Krugerlaan er chaotisch, wild en zeer buitenlands uit. Ik keek mijn ogen uit, maar moest door, naar het Hollands Spoor.

2

eerste bron van Haagse inspiratie: de zee. (1) Het liefst heb ik elke dag een ontmoeting met die plek waar stad en eeuwigheid elkaar ontmoeten. Maar ook de reis erheen voedt de geest. Wandelen is het mooist, de benen zijn immers de motor van de geest, die zich permanent voedt met

zintuiglijke ervaringen. De drukte van de Fahrenheitstraat, met zijn vele scènes en personages, vervolgens langs de Haagse Beek, waar de seizoenen zich profileren, en dan het villadorpje dat de Vogelwijk is. In de Bosjes van Poot bevinden we ons in regelrechte natuur met on-Nederlandse hoogteverschillen. De beloning is het uitzicht waarvoor de betreurenswaardige inwoners uit ver in het oosten gelegen middelgebergten een lange reis ondernemen: de machtige oceaan. Voortgaande door het Westduinpark denk ik aan de verbaasde uitroepen van Amsterdamse vrienden die ik hier rondleidde: het lijkt wel het buitenland! In de oksel van de Duindorpse duinen wacht lijn 12 (2), die trouwe reiziger door vele Haagse werelden. De tram, allengs gevulder, daalt van het verheven zand naar het veen. Tongvallen verschuiven, nieuwe talen doen hun intrede. Ik fantaseer graag over de levens van de mensen die instappen en word soms geholpen door hun groteske dialogen. ‘Je ziet veel als je niet blind ben’, zei mijn vader

6

altijd. Op de Beeklaan stap ik uit en geef mijn ogen de kost: ‘In deze republiek van Weimar komt heel de wereld samen in heerlijke gerechten en onuitsprekelijke namen’. Hier heb ik met voorbedachten rade mijn fiets gestald (hij staat er nog!) en dan peddel ik de Mient af, naar een ander oord van contemplatie. Begraafplaats Oud Eik en Duinen (3), oase in stads rumoer. Ik ga er niet alleen op familiebezoek, ook talrijke Haagse schrijvers rusten hier. De urn met de as van Louis Couperus wordt gemarkeerd door een opvallende zuil. De dodenakker is een stille binnenzee waar grafopschriften levens voor het geestesoog doen verschijnen. De verbeelding treedt aan waar het gemis tastbaar is. Zo gaat het mij als voyerend schrijver vaak: de kunst is niet datgene te beschrijven wat er is, maar dat wat er zou kunnen zijn. En dan nog, als je nauwgezet een plek, een persoon of tafereel in woorden probeert te vangen, dan is er altijd de taal die zijn eigen weg

Hoe is dat hier, op de Haagse Mart? We laveren door het veelkleurig tableau, belanden soms in een buggy-opstopping, maar de heerlijk hese marktstemmen toeteren vertrouwd in de oren. Hard Haags – ook al komen de klanken vaak uit van origine Noordafrikaanse of Turkse lijven. Veel artikelen, die vroeger alleen op de markt te vinden waren, hebben hun weg naar de super gevonden.Maar de markt is altijd meer: de geuren, het geroezemoes, de kreten, de mensen. In het eerste gedeelte vinden we nog weinig eetbare waar, behalve vette snacks, haring en kibbeling en de bleke kippen(onderdelen) van een oerhollandse poelier. En enige ‘gezouten varkensstaarten,’ een delicatesse die ik mij van vroeger niet kan herinneren.

13

boekenweek<


voor literaire inspiratie 1

7

Eeuwig als de zee, die met koppige trouw en soms met onstuimige drift onze Boulevard wil kussen.

5

gaat. Wat aan de oppervlakte komt en op het papier verschijnt, dient de schrijver te verbazen, zo niet te onthutsen. En, zo ben ik dan ook wel, soms te verrukken. Na het voltooien van een stukje is er dikwijls dat goede gevoel: het is weer gelukt, er is iets ingepolderd. Ik voer u langs Haagse plekken van inspiratie, maar mijn praktijk is dat ik in mijn hoofd niet altijd op de bestemde plaats ben. Nu ik mij in de koffietent (4) nabij de begraafplaats een bak thee laat inschenken, kan het permanente Haagse cabaret van de professionele inactieve stamgasten mij een eind op weg helpen. Maar net zo makkelijk galoppeer ik op die plek juist op heel andere Elyzeese velden. Het aangename gebrom van de wauwelaars met hun ‘kantelende pretpaaltjes’ (Harry Jekkers) kan een bedding zijn voor de vorming van hypersensitieve strofes. En soms fietst er dan ook een boodschappenlijstje doorheen. Zie hier de bekoring van reizen in je hoofd: geen skype die tegen deze literaire mobiliteit op kan. Nu gaat de zon ook nog schijnen, ik peins over mogelijke routes: de nabijgelegen Papaverhof (5) controleren, ooit de kraamkamer van de honderd ‘straatwijsjes’ die ik voor deze krant schreef. Wandelend met mijn kleine Daniël, in

dat ongekende onthaaste tempo dat het jonge vaderschap vergt, drongen nu pas de vele rijke details van de stad zich aan mij op. Zo ontdekte ik de eeuwig mooie Papaverhof, waar ik op het straatnaambord door een vuiltje in het oog in eerste instantie het woord ‘papaverbod’ las. Daantje en ik hebben ons daar in ieder geval niet aan gehouden want in totaal verkenden wij in twee jaar tijd wel honderd straten uit het rijke Haagse palet. De stukjes zijn verzameld in de boeken ‘Straatwijs’ en ‘Nog meer Straatwijs/Streetwise’ (waarin ook een in het Engels vertaalde selectie), maar ook hier gold weer dat de betreffende straat soms alleen een (vage) aanleiding was voor proza dat een hele andere klant opging: ‘De Tubasingel. Een naam waarvan je in de lach schiet. Alsof de mensen daar in een reeks buitenproportionele blaasinstrumenten wonen. Ze blinken goud in de Rijswijkse zon. En je moet aanbellen bij het rechter ventiel. Op hoogtijdagen (Koninginnedag, Oud en Nieuw, Oranje wint een interland) activeren alle Tubasingelaars hun speciale blaasinstallaties en dan weerklinkt een mooie droeffeestelijke toon, die bij stevige westenwind tot in Delft te horen is. Maar ook de Rijswijkse In de Bogaardwinkelaars kijken elkaar veelbeteke-

Toen was daar opeens de verrassing van de dag: een stukje Betondorp in Den Haag. Beschermd door een cordon van ‘gewone’ huizen, een hoefijzer van lage lichtgrijze strakke woningen. De hof telde drie ingangen, er bloeiden overal herfstbloemen en in het midden geurde een prachtig perk. Architect: de beroemde Jan Wils van het Olympisch Stadion. nend aan: de Tubasingel laat weer van zich horen! ‘Hart van Nederland’ maakt straatinterviews en TV West zendt het spektakel live uit. Uit het oosten zijn onverstaanbare midwinterhoornblazers te gast en er is ook een geitenwollen Zwitser gesignaleerd in het winkelcentrumpje boven station Rijswijk. Nadat hij zich met glühwein in de snackbar heeft warmgejodeld, trekt hij met zijn Alpenhoorn op de imperiaal naar de singel voor een broederlijk eerbetoon’. De creatieve waanzin ligt altijd op de loer. De mogelijkheden zijn ongekend: ik kan naar de verheven pracht van Vijverberg en Voorhout trekken. Naar de woest-mediterrane charme van de ‘Haagse Mart’ (7). De verstilling van Park Sorghvliet, de enerverende zone des doods, die Grote Marktstraat heet, waar fietsers en wandelaars elkaar als gladiatoren te lijf gaan. Dit op de zwaarbevochten rug van het verbouwde zwembad van de tramtunnel, waar Achterbergs beroemde regel over de Passage (8) geactualiseerd werd: ‘Den Haag, je tikt er tegen en het zinkt!’ Iedereen is welkom op 9 maart, schrijvend en niet-schrijvend, maar het eerste toch het liefst. Al was het alleen maar om mee te doen aan de bijhorende schrijfwedstrijd voor het beste

Ik sta op de plek waar de Spuistraat en dit Hoge Haagse Hemelse Gewelf elkaar ontmoeten. Eigenlijk een kruispunt van zand en veen, chic en plat, hoog en laag Den Haag. De Spuistraat, die overbevolkte consumentengoot met goedkope koopjes en dito winkels en dan de Passage, waar het woord van de dichter Achterberg ‘Den Haag, je tikt er tegen en het zingt’ klank wordt.

4 Vandaag ben ik terecht gekomen op het basale terras van zo’n echte Haagse koffietent. Een tweetal ambachtslieden in beroepskleding geniet van het vroege voorjaar. (…)‘Je heb mensen die zich hun hele leven de tandjes werken en twee dagen na hun pensioen dood neervallen’, analyseert Harry Eén, ‘maar wij zijn gezegend: wij stoppen elke dag met werken!’ ‘En de variatie’, zegt Harry Twee, ‘als behanger heb je steeds hetzelfde werk, maar toch telkens een nieuwe baan!’ Haagse reisverhaal. Na afloop zullen schrijfdokters van de Schrijfacademie literaire bijstand verlenen. Na inleidende liederen van Haagse Homerus Johan Frauenfelder neemt Tomas Ross u mee naar de gebieden waar de geesten van Mata Hari en Blonde Dolly zweven. En zo verkent Victor Meijer de Haagse Beek, en Bart Chabot… maar laat ik dat niet verklappen. Ikzelf heb het stoutmoedige plan u mee te nemen naar de jongste Haagse gebieden. Want ook daar geldt: ‘Het is er allemaal al, je hoeft het alleen nog maar even te zien’.

Aanmelden ‘inspirerende reis’ Wilt u meereizen door Den Haag, dan moet u zich aanmelden. Dit kan via [email protected] Geef hierbij uw eerste en tweede keuze reisleiders aan. Wees er snel bij want het aantal beschikbare plaatsen is beperkt.

>Alle foto’s zijn van Margo Stam. Citaten uit Straatwijs en Nog Meer Straatwijs/Streetwise

AD PATRES uitvaartondernemingen anno 1888

Een uitvaart in stijl Al onze faciliteiten ademen een rustieke ambiance, zodat u ervan verzekerd bent dat u in een ongedwongen en vooral persoonlijke sfeer samen kunt zijn om afscheid te nemen. Persoonlijk gesprek Een persoonlijk afscheid begint met een persoonlijk gesprek. Dit hoeft niet altijd na een overlijden te zijn; ook vóór een aankomend overlijden kunt u al diverse zaken regelen. Wensencodicil Heeft u er al eens over nagedacht om uw uitvaartwensen vast te leggen? Wij kunnen u een wensencodicil toesturen waarmee u uw eigen uitvaartwensen of die van een naaste kunt vastleggen. Dit kunt u alleen doen, maar natuurlijk kunnen onze medewerkers u daar bij helpen. Telefonisch of middels een persoonlijk bezoek. Uitvaartsparen Laat nabestaanden niet voor verrassingen komen te staan, regel dat uw uitvaart financieel gedekt is. Dit kan middels een uitvaartverzekering, maar het is ook mogelijk om een depositospaarrekening bij Ad Patres te openen waarmee u specifiek voor uw uitvaart kunt sparen.



Vanuit een intiem herenhuis in het Statenkwartier verzorgt Ad Patres uitvaartondernemingen exclusieve uitvaarten in stijl. Van wat u serveert tot aan de muzikale wensen, wij zorgen ervoor dat de uitvaart geheel volgens uw wensen verloopt.

Ik wil graag vrijblijvend:    

Gebeld worden voor informatie Informatie toegestuurd krijgen Een wensencodicil aanvragen Een afspraak maken

Voorletters: Achternaam: Adres: Postcode: Woonplaats: Telefoon: E-mail: Stuur deze coupon in een gesloten envelop zonder postzegel naar: Ad Patres uitvaartondernemingen, Antwoordnr. 891, 2501 WK Den Haag

Voor meer informatie of overlijdensmeldingen bel 070 355 64 27 of mail [email protected]

15

cultuur<


Minimal Art opnieuw bekeken Werk op papier van enkele groten van de Minimal Art, de conceptuele kunst – van die kunstenaars dus – in het Gemeentemuseum. Door Egbert van Faassen

Het Gemeentemuseum was in 1968 net op tijd bij, toen conservator Enno Develing een groepstentoonstelling met werk van onder anderen Carl Andre, Ronald Bladen, Donald Judd, Sol Lewitt en Robert Smithson inrichtte onder de titel ‘Minimal Art’. Het was de eerste tentoonstelling in Nederland, die de aandacht vestigde op de nieuwe Amerikaanse ruimtelijke kunst. Nu is er een kleine tentoonstelling te zien met werken op papier van dezelfde kunstenaars, maar ook van Lawrence Wiener en Robert Mangold. Van de laatste ook een schilderij, een langdurige bruikleen die nu voor het eerst is te zien. Een vitrine met documentatie van een beeld van Bladen, dat in 1968 werd getoond, vormt de enige directe verbinding met de toenmalige tentoonstelling. Die tentoonstelling is heel goed op papier vastgelegd. Dit is een keuze, die één aspect van de Amerikaanse beeldhouwkunst laat zien: de kunstenaar kan het ding door anderen laten maken. Behalve enkele kleine zwart-wit foto’s van de inrichting, waarop ook een deel van een plat werk van Carl Andre is te zien, liggen er aanwijzingen voor de timmerlieden. Bladen’s geometrische, zwarte vorm is uit hout gemaakt. Een ingewikkeld staketsel van latten werd bedekt met grote platen. Wanneer er voor betaald werd, kon zo’n beeld pas in staal worden uitgevoerd. Zo ongeveer een halve eeuw na de opkomst van het soort Amerikaanse kunst waar het hier om gaat, hebben wij wel enig idee wat wordt bedoeld wanneer we over ‘Minimal Art’ spreken. Bij het overlijden van Judd beschreef tijdgenoot Richard Serra hoe hij het New Yorkse kunstklimaat rond 1965 had ervaren: “Binnen drie jaar was het abstract-expressionisme uit en het minimalisme in”. Indertijd was de aard van die kunst onderwerp van serieuze discussie. Er doken verschillende benamingen op, die alle iets van eenvoud beduidden. Bloemlezing De term ‘Minimal Art’ beklijfde, misschien doordat er in datzelfde jaar een dikke, Amerikaanse bloemlezing van kunstkritische beschouwingen over het verschijnsel onder die titel verscheen. Enno Develing

Robert Smithson, Torn photograph from the second stop (rubble), 1969, offset, 29 x 29 cm.

Sol Lewitt, Zonder titel, 1992, gouache op papier.

zag deze kunst, passend in de tijdgeest, als een uitdrukking van snelle wetenschappelijke en sociale veranderingen. In 1990, in de tijdgeest van toen, zag een kunstcritica er de belichaming van de ‘retoriek van de macht’ in. Donald Judd heeft nooit minimalist willen heten. Hij reduceerde niets, maar hij wilde af van de manier van beeld-componeren, die hij in de Europese kunst ontwaarde. Het zou best kunnen, dat hij het bedachtzaam tegen elkaar afzetten van kleurvlakken en lijnen van Mondriaan ook maar niets vond. Maar hij kon niet om de in het nabije Bottrop geboren en in de VS werkende kunstenaar Josef Albers heen, die gewoon een vierkant in een vierkant in een vierkant zette om te laten zien hoe verschillende kleuren zich tot elkaar verhouden. Heel mooi is een kamer gewijd aan Robert Mangold, met ook vier zeefdrukken gebaseerd op zijn ‘multiple panel paintings’. Mangold zet doeken in verschillende vormen naast elkaar: de kleur. Dat beschouwt hij als een geheel, waar hij als een tekenaar echoënde lijnen op kan zetten. Om er één te beschrijven: een vierkant en een kwart van een cirkel, monochroom blauw-grijs, waarin dezelfde figuren als een lijn zijn aangegeven. Maar: de boog donker in het vierkant en de rechte lijnen wit in het cirkelsegment. Zo weinig kan zo boeiend zijn. Het is een grafische vertaling van een schilderij met de titel: ‘A line arc within a square and a line right angel within a ¼ circle (bluegrey)’. Dat is een ander aspect van die kunst. Sommigen konden het werk makkelijk in taal beschrijven, alsof het een recept betrof. Zie het oranje vlak van Sol Lewitt, waarin een scheur is aangebracht. Daarop is in potlood precies beschreven onder welke voorwaarden die ingreep is gedaan. Sol Lewitt geldt daarom ook wel als beginpunt van de conceptuele kunst. Minimale vormen, gemaakt volgens een strak geformuleerd uitgangspunt. Zo laat deze bescheiden tentoonstelling ook zien, dat ooit bedachte etiketten eigenlijk niets zeggen over individuele kunstenaars.

Donald Judd, Untitled, 1991-1994, 67 x 99 cm. Houtsnede uit een serie van acht. Collectie Gemeentemuseum Den Haag. >Foto's: PR.

Minimal art, Gemeentemuseum, Stadhouderslaan 41. Tot en met 11 mei.

jazz

Spuiforum en Clark Terry

Prospero’s Carla Versluys stuurt me een schrijven van de gemeente Den Haag rond de voorbereiding voor een ‘Meerjarig beleidsplan Kunst en Cultuur 2017-2020’. Daarin staat welke specialisten de wethouder graag in haar adviescommissie verwelkomt. En – begrijpt u het al? – daar staat niet bij dat er ook maar iemand verstand van jazz dient te hebben. Dat de gemeente dat zelf niet heeft, weten we sinds het verdwijnen van het

North Sea, het verdwijnen van Jazz in Pepijn en het verdwijnen van de 100.000 gulden die de Stichting Jazz in Den Haag destijds nog kreeg. Tussen jazz en Den Haag wil het maar niet boteren. Al jaren is de jazz op zoek naar een eigen podium, maar dat komt er niet. Laat de jazz maar aanmodderen en ga voor de Grote Jongens naar Rotterdam, zegt een gemeente met nota bene één van de beste jazzopleidingen van ons land.

Ik word er niet goed van. Net zoals ik niet goed word van wat er zich allemaal afspeelt rond het krankjoreme Spuiforum. Bijna heel cultureel Den Haag is tegen, toch wordt dat peperdure gebouw er doorgedrukt. Ik zou me eerstens doodschamen voor die 181 miljoen (wordt meer, weet een ieder) in een tijd dat er op cultureel gebied alleen maar wordt wegbezuinigd. Ik ben geen architectuurdeskundige, maar als ik die gestapelde zalen van dat dure gebouw zie en ik zie de openheid van de schandalig terzijde gemanipuleerde renovatievariant (80 miljoen goedkoper), dan weet ik dat daarin concertbezoekers elkaar nog kunnen tegenkomen voor een echt gezamenlijke belevenis. Dáár zou dan nog eens een jazzfestival kunnen plaatsvinden. In dat alternatieve plan kunnen zalen open

blijven tijdens de verbouwing. Nee, Den Haag dringt ons een nieuwe bouwput op, vernielt het Spui en verbant straks concerten dansgangers naar het Norfolk-terrein, zo befaamd om zijn gezellige, culturele uitstraling. We mogen straks stemmen. Wel, de partijen die hebben meegewerkt aan het door de strot douwen van dat Spuiforum krijgen mijn stem in elk geval niet. Terug naar de komende jazzweek waarin musici weer voor een habbekrats mooie muziek neerzetten. Meest opvallend is in de Regentenkamer op 13 maart de hommage aan trompettist Clark Terry door Nanouck Brassers en zijn kwartet. Ooit had ik een interview met Quincy Jones en die zei over Terry: ‘He is the biggest mother’, een gefatsoeneerde omschrijving van De Top. Van het Ellington-orkest

tot en met ‘Mumbles’, Terry blies met een toon om van te smullen, met een techniek van jewelste en een grote muzikaliteit. “Clark Terry straalt altijd blijheid uit, hij speelt als een ondeugend kind”, zegt Nanouck, zelf al 46 jaar trompet spelend, als solist en in de Marinierskapel. “Alles is vlekkeloos aan hem, embouchure, toon. We spelen in onze hommage die ongecompliceerd mooie stukken uit zijn repertoire”. Clark Terry (1920) zelf is er in Amerika overigens niet best aan toe. Doof, bijna blind, heeft dagelijkse verzorging nodig en die is daar peperduur. Ack van Rooyen – leermeester van Nanouck – is net terug uit Duitsland waar hij een benefietconcert voor Terry speelde. Jazz: een zorgenkind. Bert Jansma

16>sport


De doorbraak van jeugdinternational Danny Bakker

‘ADO hoort thuis in de Eredivisie’ Danny Bakker (19) beleeft het seizoen van zijn grote doorbraak. Ondanks de grote druk presteert de multifunctionele middenvelder van ADO Den Haag opvallend goed in zijn eerste jaar als profvoetballer. “Ik voel dat ik iedere week beter word”. Door Arnout Verzijl

Wie na afloop van een wedstrijd door de catacomben van het Kyocera stadion loopt, treft steevast een montere Danny Bakker. Hij staat iedereen netjes te woord. Wat volgt is een heldere analyse, uitgesproken in kraakhelder en correct Nederlands. Een vleugje zelfspot is hem niet vreemd en vanonder zijn donkere kijkers volgt vaak een spontane lach. “Ik de kopspecialist van ADO? Haha. Maar, nou je het zegt. Ik heb er al wel drie met mijn hoofd gemaakt”. Wat goed is, komt snel. Op 16 maart 2013 debuteerde Bakker in het eerste elftal van de Hagenaars. Hij speelde twee minuten mee in het 0-4 verloren duel met Vitesse. Afgelopen zomer tekende hij zijn eerste profcontract. Woensdagavond speelde hij met het Nederlands elftal Onder 19 jaar in Katwijk een oefeninterland tegen Spanje. En dus klinkt het logisch als trainer Henk Fraser zegt dat hij, bij het samenstellen van zijn elftal, als een van de eersten naar Danny Bakker kijkt. De jongeling doet het goed en past zich ogenschijnlijk moeiteloos aan. “Op het middenveld moet ik wel op mijn tenen lopen. Na iedere wedstrijd ben ik behoorlijk moe, maar ik voel dat ik vooruit ga en iedere week beter en sterker word”. In juli ging zijn eerste contractje in. Hij tekende voor twee seizoenen. “Ze zeiden bij ADO dat het snel kan gaan, maar dat het ook lang kan duren. Mijn doel was mezelf ontwikkelen en minuten maken in het eerste”. Inmiddels is hij niet meer weg te denken uit het basisteam. Toen hij eerder dit seizoen een maand was uitgeschakeld door een liesblessure, stond hij na drie trainingen alweer aan de aftrap. Met gevoel voor mediatraining zegt hij daarover: “Ja, toen realiseerde ik me dat ik er wel bij hoor. Dat deed wat met me,

Wat goed is, komt snel. Danny Bakker is een zekerheidje in het elftal van Henk Fräser. >Foto: Haagsetopsport.nl / Robert John Henderson

ik ben belangrijk voor het team”. Klaargestoomd Bakker was twaalf jaar oud toen hij van amateurclub JAC, een voorganger van het huidige SVC’08, bij ADO in de C2 terecht kwam. Hij doorliep de jeugdopleiding, ging van de B1 in één keer door naar de A1 en werd na een half jaartje doorgeschoven naar Jong ADO. Zo werd hij vervroegd klaargestoomd voor het echte werk. De Haagse talentenkwekers hebben het goed gezien.

Bakker heeft een fijne techniek, denkt altijd een stap vooruit en lijdt amper balverlies. Desgevraagd omschrijft hij zichzelf: “Inzicht is belangrijk, omdat ik moet weten waar ik de bal moet spelen. Dat hoort bij een middenvelder. Mijn pass is goed en het is inderdaad zo dat ik best aardig kan koppen. Vanaf het begin dat ik voetbal, ben ik daar goed in. Niet dat ik heel hard kan koppen of heel lang ben, maar ik beschik over de juiste timing en daar gaat het om”.

Onder de nieuwe trainer Henk Fräser wordt Bakker (‘ik ben een echte middenvelder’) ook centraal achterin gebruikt. “Ik begrijp dat wel. Veel trainers vinden me opbouwend sterk. Ik kan ook verdedigen, maar ik heb daar niet echt de lengte en het fysiek voor. Daar moet ik aan werken en dat doe ik. Ik wil het liefst vooruit druk zetten en op het middenveld ben je altijd met het spelletje bezig”. Onder Fräser speelt ADO Den Haag compacter dan onder de ontslagen

Maurice Steijn. Dat betekent dat de ruimte tussen de linies klein is en het accent achterin ligt. Het gaat goed want ADO haalde onder de nieuwe trainer acht punten uit vier duels. Een aantal posities in het veld staat ter discussie. Het meespelen van Danny Bakker is echter een zekerheidje. Het doet hem goed. Net zoals heel ADO tegenwoordig een positieve uitstraling heeft. “Waarom ADO zich dit seizoen gaat handhaven? Omdat wij thuishoren in de Eredivisie”.

Vivian Kingma op ‘WK Twenty 20’

‘Deze wedstrijden duren voor mij te kort’ Het Nederlands cricketteam speelt van 16 maart tot en met 6 april het ‘WK Twenty 20’ in Bangladesh. Vivian Kingma is erbij, hoewel de fast bowler zichzelf niet eens geschikt vindt voor deze snelle variant van het ‘gewone’ cricket. Door Klaas-Jan Droppert

De negentienjarige Voorburger zit inmiddels al in het Aziatische land om zich voor te bereiden op de wedstrijden tegen de Verenigde Arabische Emiraten, Zimbabwe en Ierland. “Wat ik daar ga meemaken, weet ik niet. Ik kan me er geen voorstelling van maken en laat het maar op me afkomen. Ze zijn er helemaal cricketgek”. Het toernooi zal zeker niet onopgemerkt voorbijgaan, want een WK cricket is na de Olympische Spelen en het WK voetbal wereldwijd het best bekeken sportevenement. Met

dank aan landen als India (1,2 miljard inwoners), Pakistan (180 miljoen) en Bangladesh (155 miljoen), waar cricket volkssport nummer één is. Het Nederlands team kwalificeerde zich vorig jaar voor het WK Twenty 20. In deze snelle variant moeten de teams niet in zestig (360 gegooide ballen) maar in twintig overs (120 ballen) zoveel mogelijk punten maken. Kingma behoorde ook tot het team dat in november de kwalificatie heeft afgedwongen en hij is er nu ook bij. Opmerkelijk, want de speler van VCC vindt zichzelf niet eens geschikt voor twenty-cricket. “Bij deze variant gaat het snel, moet je veel risico’s nemen om ballen te slaan”, zegt de speler die als fastbowler ballen met 130 kilometer per uur richting een wicket gooit. “Ik ben juist iemand die in een wedstrijd groeit, af en toe een beetje experimenteert. Dat kan bij twenty-cricket niet, want die wedstrijden duren te kort.

Ja, ik doe het liever wat rustiger aan. Je kan zeggen dat ik vooral relaxed ben”.

Na de kwalificatie had hij de kans om zich met Nederlands team ook nog voor het reguliere WK cricket te plaatsen. “Maar dat hebben we zelf verpest, zodat we er voor het eerst sinds lange tijd niet bij zijn. Of ik niet liever dat WK had gespeeld in plaats van het WK twenty? Dat is een gewetensvraag. Maar als ik echt zou moeten kiezen, dan toch het gewone WK. Vooral omdat dat spel me beter ligt”. Australië Als Nederland de eerste schifting overleeft, dan speelt het vervolgens in een volgende poule tegen de grote cricketlanden. “Op papier ziet het er niet slecht uit, maar die landen in de poulefase zijn wel ietsje sterker. Als we twee van de drie winnen, gaan we

door. Daarna zou ik heel graag tegen Australië spelen. Niet alleen omdat dit het beste cricketland met de beste spelers is, maar ook omdat ik Australiërs wel sympathiek vind. Bij VCC hebben we er een paar lopen en die gasten zijn altijd relaxed. Dat bevalt me wel”. Niet voor niets is de inmiddels gestopte Australische bowler Glenn Mc Grath zijn idool. “Veel mensen zeggen dat de rust die hij in zijn spel had, ook bij mij aanwezig is”. Kingma kan in Bangladesh waarschijnlijk op veel belangstelling rekenen. Vooral vanwege zijn voornaam. Hij is vernoemd naar Viv Richards, de op het Caribische eiland Antigua geboren en voor de West Indies spelende batsman. ‘King Viv’, die tussen 1971 en 1991 op het hoogste niveau speelde, wordt algemeen gezien als de beste batsman aller tijden. “Ik was nog niet geboren toen hij speelde. Later heb ik wel beelden van hem gezien en zag ik wat een

grootheid hij is geweest. Ik ben supertrots op mijn naam”. Vervolg Het verraadt de cricketachtergrond van de familie Kingma. Zijn vader speelde het balspel en ook zijn broers doen aan cricket. “Ik begon toen ik 8 jaar was, omdat mijn oudere broer Floris al in de Nederlandse jeugdselecties speelde. Dat wilde ik ook. Is me ook gelukt, want ik heb ze allemaal doorlopen. Op mijn zestiende maakte ik mijn debuut voor VCC en in juni maakte ik mijn debuut in het Nederlands team”. Een buitenlands avontuur in bijvoorbeeld de Engelse profcompetitie lijkt voor de student van de opleiding Sport en Bewegen op het Mondriaan College een logisch vervolg. “Daar denk ik zeker over na, maar komend seizoen wil ik nog voor VCC spelen. Wat daarna gebeurt, zien we dan wel”.

17

sport<


Ernst & Bobby kinderloop

2,5 kilometer start 11:00 uur

1 kilometer start 10:30 uur

skade Konin g

ade Koningsk Boorlaa

n

Start g

we Strand

Start Boo rlaan

Start

Boorlaan

Finish

Zeesluisweg Kapelweg

laan

Duin weg

Tobias Asserlaan Groot Hert og inn el aa n

Dr. Aletta Jacobsweg

n

voort

Kerkhoflaan

Jacob Catslaan

Loosdu

insewe

g

skade

verzorging

Va lke nb os

laa

20km

Konin g

Groen van

Prins tere rla an

Segbroek

5km

Halve marathon (21,1km) start 14:30 uur 10 kilometer start 12:30 uur

Winnaars van 2013 en hun tussentijden Edwin Kipyego

Laurane Picoche

Snelheid 5 km 10 km 15 km 20 km Netto tijd

Snelheid 5 km 10 km 15 km 20 km Netto tijd

21,068 km/uur 14:02 (14:02) 27:53 (13:51) 42:17 (14:24) 56:58 (14:41) 1:00:05

Raamw eg

Meerder

10km

nweg

Laan van

Ranonkelstraat

Prof . B.M . Teld ersw 5km eg

Duinweg N

Pl e s ma

De Savornin Lohmanlaan verzorging

Van B oe tze lae rla an

verzorging

verzorging

we Park laa ieu n

g we uin std e W

Balsemienlaan

Gevers weg Deynoot

15km

Finish

Finish

weg

2013 10 maart Edwin Kipyego 1:00:05 Picoche (FRA) 1:11:44 2012 11 maart Stephen Kibet (KEN) 58:54 Chepkoech (KEN) 1:11:20 2011 13 maart Lelisa Desisa (ETH) 0:59:37 Chepchirchir (KEN) 1:09:06 2010 14 maart Patrick Makau (KEN) 0:59:51 Wangui (KEN) 1:10:36 2009 14 maart Sammy Kitwara (KEN) 0:59:47 Wangui (KEN) 1:10:50 2008 15 maart Patrick Makau (KEN) 1:00:08 Wangui (KEN) 1:09:49 2007 17 maart Samuel Wanjiru (KEN) 0:58:33 wereldrecord Kibet (KEN) 1:09:43 2006 25 maart Moses Kigen (KEN) 1:01:17 Staicu (HON) 1:12:49 2005 19 maart Moses Kigen (KEN) 1.01.45 Ptikany (KEN) 1.10.18 2004 20 maart Christ. Cheboiboch (KEN) 1:02:41 Ptikany (KEN) 1.13:36 1993 29 maart Benson Masya (KEN) 1:00:24 parcoursrecord De Reuck (RSA) 1:10:50 1983 19 maart parcours 200m te kort Cor Lambregts (NED) 1:00:40 Timmermans (NED) 1:18:44 1980 29 maart eerste maal vrouwen Oyvind Dahl (NOR) 1:02:46 Wokke (NED) 1:13:59 1977 26 maart parcours ca. 20,6 km Joachim Schirmer (GER) 1:02:40 1975 12 april parcours 14,5 km Henk Kalf (NED) 42:53

Dr. Kuyperstraat

Chris

Badhuis

Laatste tien winnaars en enkele andere ‘halve marathons’

raa t

Prinsess egracht

Java stra at

Jav ast

Konin g

n

skade

Burg. P atijnla a

Dr. Kuyp erstraat

Konin g

Bankastraat Riouw straat

Frederi kstr.

Tolweg

Jeugdloop

cht Raamw eg

Jacob Catslaan

start 11:30 uur Kerkhoflaan

innegra

40ste CPC

5 kilometer

17,646 km/uur 16:47 (16:47) 33:29 (16:42) 50:43 (17:14) 1:08:04 (17:21) 1:11:44

Start

Finish Boorlaa

n

Nog meer cijfers

1017 vrijwilligers; 9.500 flesjes AA Drink 85.400 waterbekers; 273 verkeersregelaars 20 vrijwilligers voor medailles uitdelen; ruim 180 vrijwilligers voor drank uitdelen; 1.060 m. waterslang om bekers te vullen; 15.000 theebekers; 7.500 pakjes drinken en 50.000 sponsen

infographic: Den Haag Centraal/Hans Fresen, bron: www.cpcloopdenhaag.nl

Zondag jubileumeditie City Pier City Loop

CPC breekt alle records Zondag klinkt voor de veertigste maal het startschot van de ABN AMRO CPC Loop Den Haag. Het belooft een bijzonder jubileum te worden. Gunstige weersvoorspellingen, een record aantal deelnemers en flink wat grote namen aan het vertrek. Door Arnout Verzijl

De eerste dagen van deze week zag het er goed uit. Temperaturen van ruim boven nul en een geringe kans op neerslag. De onvoorspelbaarheid van het weer zorgt voor de enige blanco pagina in het doorgaans volledig dichtgetimmerde draaiboek van de CPC. Want hoe goed je alles ook regelt en organiseert, het weer heb je in Nederland nooit in de hand. Vorig jaar was de koudste editie in de geschiedenis, aldus organisator Mario Kadiks: “Met een gevoelstemperatuur van -6 graden en een doorweekt Malieveld was het geen pretje. We hadden maatregelen genomen, die bleken gelukkig niet nodig. Maar zoals het er nu uitziet, wordt het dit jaar schitterend loopweer”. Goed nieuws, want de veertigste editie van de CPC-loop breekt alle records. Nog nooit was de interesse zo groot. Enkele weken voor het eerste startschot, dat van de Ernst & Bobbie Loop zondagochtend om 10.30 uur, stond de teller al op 40.000 inschrijvingen. Kadiks vat het jaarlijks toenemende enthousiasme samen in een fraaie anekdote. “In 2012 zag ik hoe een vader en een moeder met ie-

Organisator Mario Kadiks (links): ‘Als het weer nou ook meewerkt, wordt het een dag om nooit te vergeten’. >Foto: Creative Images

der een kind op de bagagedrager zich naar de start van de kinderloop begaven. Haastig fiets op slot zetten, want ze vreesden te laat te komen. Op het moment dat ze kwamen aanlopen, werden de deelnemers naar de start gedirigeerd. Ze waren op tijd. Het gelukzalige gevoel dat uit hun ogen sprak toen ze elkaar aankeken, de beleving, dat is nou de bindende factor die de CPC is”. De mooiste winnaar vindt Kadiks Samuel Wanjiru. De inmiddels overle-

den Keniaan liep in 2007 een wereldrecord in Den Haag. “Daags voor de loop reed ik met hem het parcours rond. Met zijn vinger op de kaart gaf hij precies aan met welke tijd hij specifieke plaatsen wilde passeren. Dat kwam precies zo uit”. Topatleten Het deelnemersveld bij de mannen kent opnieuw veel topatleten uit onder meer Kenia. Sinds vorig jaar geldt de CPC ook als Nederlands kampi-

oenschap halve marathon. Bij de mannen is Hagenaar Khalid Choukoud één van de favorieten. Nederlands kampioene marathon Andrea Deelstra gaat voor goud bij de dames. De talentvolle lange afstandloopster uit Drenthe wordt getraind door regiogenoot Bram Wassenaar en financieel ondersteund door de SDB Groep uit Leidschendam. “Ik heb de CPC nog nooit gelopen en weet niet precies wat ik ervan moet verwachten. Mij is verteld dat het een heel sfeervol evenement is, met een snel parcours. Prachtig. Ik houd wel van een levendige koers, gezellig met muziek. Al 40.000 deelnemers? Zo, dat belooft wat”. Behalve de Nederlandse titel wil Deelstra op de CPC vormbehoud tonen. Een tijd onder de 1.16 volstaat voor plaatsing voor het EK marathon, in augustus in Zürich. “Dat moet lukken. In Egmond aan Zee liep ik begin dit seizoen een tijd van ruim 1.15. Mijn pr staat op 1.13 en een beetje. Mijn exacte record ken ik niet, zo steek ik niet in elkaar. Ik kijk nooit naar de klok en ben daar gedurende een loop helemaal niet mee bezig. Ik moet gewoon lekker lopen, dan komt het vanzelf goed”. Lekker lopen, dat gaat zeker lukken, belooft Kadiks: “De CPC is een geweldig evenement. Wereldwijd staat de loop bekend als één van de beste in zijn soort. We hebben muziek, een prachtig parcours omgeven door vele tienduizenden toeschouwers. Als het weer nou ook meewerkt, wordt het een dag om nooit te vergeten”.

Geen ambities meer

Nog acht wedstrijden en dan weten we het. Dan gaan de vlaggen uit omdat we volgend seizoen weer in de eredivisie mogen spelen of we dragen rouwbanden omdat we dat niet meer doen. De optimist in mij beweert dat het linkerrijtje zelfs nog haalbaar is, terwijl de realist in mij afgelopen zaterdag op de tribune voortdurend met het hoofd zat te schudden. Nee, het voetbal van ADO Den Haag is bepaaldelijk niet oogstrelend. Maar van welke andere club in Nederland is het dat wél? De vijf hoogst genoteerde clubs laten een enkel keertje zien dat ze terecht strijden om Europees voetbal. Maar de rest van onze hoogste voetbalcompetitie is, zoals populisten in praatprogramma’s het zo treffend duiden, niet om aan te gluren. Het is in deze tijden geen feest om supporter van ADO Den Haag te zijn. De confrontatie van aanstaande zondag met RKC wordt door velen bestempeld als ‘cruciaal’, want dat vinden de media zo’n mooi woord. Met daarna nog zeven duels te gaan, is dat natuurlijk grote onzin, aan RKC-ADO zit niets cruciaals. We moeten bij een nederlaag dan ook niet bij de pakken neerzitten. De opbrengst van de afgelopen vier duels – twee gewonnen, twee gelijk, acht punten – is dermate hoopgevend, dat verlies in Waalwijk niet weer meteen tot paniek hoeft te leiden. Noteert u maar vast: 4-1 voor RKC. Jammer, maar geen reden om de witte zakdoekjes tevoorschijn te halen, het bestuur collectief een ongeneeslijke ziekte toe te wensen of met dronken en gedrogeerde koppen de spelersbus bij het stadion op te wachten. Gewoon accepteren dat dit een zwaar seizoen is. Sterker, accepteren dat élk seizoen vanaf nu een zwaar seizoen is. Want ADO Den Haag wordt nooit meer een grootmacht in Nederland, zoals Nederlandse clubs nooit meer een factor van betekenis zullen zijn in Europa. Het betekent geen ambities meer en nooit meer hopen op herhaling van de glorieuze tijden van weleer. Simpelweg de dagen plukken dat het lukt, dat er punten worden gepakt en dat het voetbal bij vlagen nog aardig om naar te kijken is ook. Jaren geleden analyseerde ik al op deze plaats dat het niveau van ADO Den Haag zich bevindt tussen plek 12 van de eredivisie en plek 8 van de Jupiler League. Daarin zal de komende decennia geen verandering komen. Dat inzien maakt het leven een stuk leuker. Chris Willemsen

Kunst op het Noordeinde KUNSTZAAL VAN HEIJNINGEN

HOLLAND! EWOUD DE GROOT CECILE HESSELS MAX KLEINEN MICHIEL KRANENDONK TITUS MEEUWS GERRIT NEVEN CHRIS NOBELS ROOS SCHURING ALDRIK SLUIS TON VAN STEENBERGEN HANS VERSFELT GINEKE ZIKKEN tot en met zondag 6 april

NOORDEINDE 152 DEN HAAG : w w w.ku nst z a a lva n heijningen.n l geopend woensdag. / zondag. 12.00-17.30 uur

GER JANSEN schilderijen JACQUELINE VAN DER LAAN beelden 9 maart – 21 april 2014

WWW.HETCLEYNEHUYS.COM

MUZIEK | MEUBELEN | KUNST

galerie en beeldentuin

4 0

BINNENHUISARCHITECTUUR | GALERIE | INTERIOR DESIGN

S T U D I O

Noordeinde 85 2514 GD Den Haag 070-346 9610 www.studio40.nl [email protected]

galerie Het Cleyne Huys . Noordeinde 154 . Den Haag [email protected] 070 364 35 56 open: woensdag t/m zondag 12.00 – 17.30 uur

Werft u een nieuwe jaarabonnee voor Den Haag Centraal? Dan ontvangt u beiden een

ue van € 35,q e h c t n a r u a Rest óf een Kunstbon van Kunstuitleen Heden t.w.v. € 100,-

Ga naar www.denhaagcentraal.net of bel onze abonneeservice: 0172 – 476085 *vermeld in het vakje opmerkingen de actiecode AWA

Anton Yakutovych, "Les Jumeaux".

Erwin Meijer, "Hinde".

De Twee Pauwen Oranjestraat 1 2514 JB Den Haag 070-392 54 43 www.detweepauwen.nl [email protected]

19

varia<


Kunst en muziek bij geslaagde Noordeinde Nocturne Voor de 8ste keer was een straat vol galeries intiem podium voor jazz en klassieke muziek, tijdens Noordeinde Nocturne. Leden van het Residentie Orkest speelden in kleine ensembles of alleen, temidden van een breed scala aan koopbare kunst. Slotconcert vond plaats in de Paleiskerk, waar het Hofstad Jeugdorkest de avond uren eerder opende.

Planten eten

De eerste vroege voorjaarsplantjes zijn alweer gesignaleerd: het speenkruid komt op, de jonge brandneteltjes staan boven de grond en er is weer daslook!

Door Olivier van Nooten

Hoewel een Haagse architect de kerk ontwierp in neoromaanse stijl, scheppen het houten plafond, de strakke lijnen en warme kleuren een welhaast Scandinavisch sfeertje. Misschien is het de avond. Achter een tafel naast de ingang verklaart orkestmanager Kerstin Hes met een knipoog dat een vrijwillige bijdrage bijzonder welkom is, maar entree uiteraard gratis. Het Hofstad Jeugdorkest popelt achter de schermen in avondjurk en slobbertrui, van boven kijkend hoe de zaal volstroomt. Hes vertelt later dat dirigent Lex Blankestijn (‘de enige betaalde kracht’) als kind al bij het orkest speelde en het inmiddels meer dan 20 jaar leidt. De dirigent wist goed raad met de wat rommelige setting, naast voorpret ook veroorzaakt door afwijkende tijden in het programma. Late binnenkomers waren er genoeg. De kinderen stortten zich met frisse bravoure op ‘Phantom of the Opera’. Na de opening waaierde men uit over het Noordeinde, waar fakkels en muziek bezoekers zonder plan de weg wezen. De geur van lampenolie woei langs de deelnemende galeries, zodat zelfs een blinde zijn weg kon vinden. Door overlap in het programma was het niet mogelijk alle onderdelen mee te maken, iets wat organisator Coen van den Oever wellicht had kunnen aanstippen in zijn korte introductie. “De overlap is expres. Je moet het een beetje verspreiden, anders loopt er steeds een enorme meute van galerie naar galerie”. De feestelijke stemming was deels te danken aan deze aanpak, omdat er genoeg ruimte bleef voor verrassingen. Velen dwaalden rustig langs de expositieruimtes. Vooral tijdens de eerste optredens, in een galerie vol afwachtenden, ontstond een giechelig sfeertje, alsof muzikanten en publiek nog even moesten wennen aan elkaar en de situatie. Het onderlinge overleg en de korte stukjes die Trio Het Leidse Hout spelen voor het optreden aanving, werken eigenlijk heel spannend.

stadsgroen

Leden van het Residentie Orkest speelden intieme concerten tussen kunstwerken op het Noordeinde.>Foto’s: PR

plaats. Tot die tijd verkochten ze hier oud en antiek, net als de Denneweg. Dat is steeds meer iets voor verzamelaars geworden. Iets voor veilingen en beurzen, geen winkel aan de straat”. Als iemand op zoek is naar een beeld of schilderij, komt die naar het Noordeinde. Elke galerie heeft een eigen specialisatie. Zoiets is ook voor buitenlandse begrippen bijzonder. En er komen zelfs bezoekers uit Amsterdam – die kwamen vroeger echt hun stad niet uit”, gniffelt Van Heijningen.

Hedendaags Ook op nummer 152 konden Hagenaars scharrelend tussen schilderijen genieten van muziek en wijn. “Alles hier is hedendaags”, verklaart Leo van Heijningen, die met echtgenote Lenie vooral kunst ‘naar waarneming’ verkoopt, veelal aan expats. “Zo’n 20 jaar geleden vond er in de straat een omslag

Verhalen Een eindje verderop (bij galerie Broft/ van der Horst) bewees Quirijn van Regteren Altena dat een enkel instrument genoeg is om de ruimte te vullen met ademloze toehoorders. Op contrabas speelde hij werk van Ernest Bloch en improviseerde hij een ode aan Stanly Clarke. Men staat tot op de stoep te luisteren, soms met de neus tegen het raam van de etalage. De muziek was overal prima te horen en vertoonde werken waren ook tussendoor te bekijken. Of zoals de bassist na de laatste noten jolig meldde: “Dan kunt u nu kunst gaan kijken”. Hij vertelde tussen de nummers bescheiden anekdotes of lichtte zijn keuzes toe, zoals veel van zijn collega’s deden. Dat sterkte het intieme karakter van de avond en past bij het vaak genoemde streven van het Residentie Orkest om contact met de luisteraars te maken. Ook de patronen die muziek van Philip Glass zowel hysterisch als meditatief kunnen maken, kwamen goed tot hun recht in Galerie Den Haag. Gefladder van vier blazers vulde het pand, terwijl men wiegend toekeek en een enkeling luidkeels door de koopjes bleef bladeren.

zocht, maar er wordt geen oorzaak gevonden. De afgelopen jaren zie ik hem alleen voor jeugdpuistjes. Tot begin van de maand februari. Hij klaagt over pijn in zijn heup en dat hij niet goed kan lopen. Als ik hem onderzoek, voel ik dat zijn heup niet lekker kan draaien. Ik denk: “Het zal toch geen bottumor zijn?”. Ik besluit om een foto te laten maken van de heup. Eerlijk gezegd zijn er tot mijn stomme verbazing geen afwijkingen te zien op de foto. De radioloog (dokter

die de foto’s beoordeelt) geeft het advies om een foto van de knie te maken omdat bij knieproblemen soms klachten worden aangegeven in de heup. Ook op deze foto geen afwijkingen. Er gaan twee weken voorbij zonder dat Wesley iets van zich laat horen. Dan maakt hij weer een afspraak. Ik schrik als ik zie hoe hij mijn kamer binnenloopt. Hij kan niet op zijn linkerbeen steunen en maakt een omtrekkende beweging in zijn linkerheup. Hij kan met moeite op mijn onderzoekbank komen. Hij kan niet op zijn tenen en of hakken staan . Kortom een bijzonder ziektegeval. Ik heb eigenlijk geen idee, waar ik moet beginnen. Ik besluit, gezien het tijdstip (na vijven) te wachten tot morgen en dan te overleggen met een specialist. ’s Morgens heb ik besloten om eerst de neuroloog te raadplegen. Blij ben ik als ik een jaargenoot aan de telefoon krijg, die als neuroloog verbon-

Noordeinde Nocturne betekende veel jazz en klassieke muziek in lokale galeries.

De lichte selectie past bij een avond, waarop geluid van fietsbellen of dronken tieners ieder moment naar binnen kan waaien.

Wilde planten eten wordt hip. Sommige mensen doen het fenomeen af als een hype, een modegril die weer over gaat, maar anderen zijn stellig en zeggen dat we planteneters zijn. Van nature, zogezegd. In elk geval ontdekken steeds meer mensen dat plantaardig eten heel goed bij ons lichaam past. Deze mensen zeggen dat ze zich fitter, gezonder en sterker voelen als ze planten, en dan vooral wilde planten eten. Nu liggen de schappen van de groentewinkels, markten en buurtsupers vol glanzende appels en frisse stronken prei, dus waarom wil iemand nou per se de wildgroeiers? Veel mensen zeggen plezier te hebben bij het zoeken ervan, het maakt de oermens in hen wakker. Ook het directe en ongecompliceerde contact met het voedsel, zonder tussenkomst van plastic verpakking en piepschuimen schaaltjes is een verrijking, zo stellen zij. Daar komt bij dat aan de wilde planten een extra gezondheidswaarde wordt toegeschreven. Veel ‘onkruid’ zit boordevol vitamines en mineralen en zijn dus een welkome aanvulling op de gecultiveerde kasgroenten die we elke dag eten. Die kasgroenten zouden selenium, magnesium en koper ontberen, maar naast deze minera-

len zijn het vooral de zogenaamde secundaire metabolieten zoals fenolen en mosterdolieglycosiden in de wilde planten die ervoor zorgen dat ons immuunsysteem beter functioneert. En wild voedsel is ook een beetje gratis voedsel. Dus, genoeg redenen om eens ‘wild’ te eten. Er zijn natuurlijk ook veel giftige planten, maar het wordt pas gevaarlijk door ons gebrek aan kennis. De giftigheid is vooral afhankelijk van de hoeveelheid en de bereidingswijze. Zo bevatten peulvruchten van nature het giftige aminozuur fasine, dat pas bij het koken afgebroken wordt. Eet bonen nooit ongekookt. Over het algemeen is het moment van oogsten en de manier van klaarmaken erg belangrijk, bij wilde planten. Het smakelijkst zijn de jonge, niet vezelige wortels van pastinaak en de morgenster, de zeer jonge bladeren van de paardebloem en molsla, de jonge scheuten van hop en wilde asperge en zeker ook de bloemen van de diverse planten. Scheuten en jonge bladeren worden meestal in het voorjaar geoogst, wortels in het najaar en bloemen natuurlijk tijdens de bloei. Bijna alles laat zich tot een salade of soep verwerken, maar een lekkere bereidingswijze is ook het meelpapje, een beslag waarmee vooral ruw behaarde en snel smeltende bladeren zoals smeerwortel in een knapperige tempura omgetoverd worden. Wendy Hendriksen

Meer weten? Zaterdag 8 maart 2104 in de Heemtuin van Pluk! Den Haag: wilde planten arrangement, excursie met na afloop een heerlijke wilde plantenlunch. Er zijn kosten aan verbonden. Kijk voor meer informatie op www.deoersprong.org

medisch

Wesley

Wesley is een jongen van Ghanese afkomst en nu bijna 20 jaar. Ik ken hem vanaf zijn geboorte. Zijn moeder lag tijdens de zwangerschap een aantal weken in het ziekenhuis in verband met hoge bloeddruk. Wesley is als kleine jongen niet veel ziek. Ik zie hem weinig op het spreekuur. Het meest opvallende is dat hij regelmatig een bloedneus heeft. Als hij 13 is, plast hij opeens bloed. Hij wordt uitgebreid bij de kinderarts en later op het LUMC onder-

den is aan één van de ziekenhuizen hier in de buurt. Hij luistert altijd en helpt je om een oplossing te vinden. Zo ook bij Wesley. Ten eerste vertaalt hij mijn verhaal naar een neurologische aandoening en ten tweede zorgt hij dat Wesley gelijk

Het meest opvallende is dat hij regelmatig een bloedneus heeft

kan komen. Uit het onderzoek dat de neuroloog doet, blijkt na een MRI, dat er sprake is van een ontsteking van het sacroiliacale gewricht (een gewrichtje tussen het onderste stukje van de rug en het bekkenbeen). Ook in het bloed blijken er sterke aanwijzingen te zijn voor een ontsteking. Dit ligt niet op het terrein van de neuroloog . Hij stuurt hem door naar de reumatoloog. Zo ver zijn we nu. Wat de precieze oorzaak is, zullen we moeten afwachten. Soms vinden we helemaal geen reden. Wesley gebruikt nu tabletten die zowel de ontsteking als de pijn verminderen. Ooit had ik een mevrouw met min of meer dezelfde klachten. Zij bleek tbc te hebben tussen haar wervels. Voor Wesley blijft het nog even afwachten. Emilie Bolsius Huisarts

20>varia


Schone overalls in Tesla-garage

ergernissen

Geen benzineklepje en uitlaat

Tips naar [email protected]

Geen excuus mogelijk

B

innenkort mag u weer naar de stembus. Wat een feest! De partij van uw keuze van harte ondersteunen of alle frustraties van u afstemmen. Maar wel gaan natuurlijk. Het feest van de democratie links, of zo u wilt rechts laten liggen, dat kan natuurlijk niet. Alom klinken weer de bekende borrelpraat-excuses: ‘het is toch allemaal één pot nat’, ‘het helpt niks’, ‘ze luisteren toch niet naar je’ en nog veel meer van dit soort domme kreten. Ergerlijk? Nee, erger nog, om razend van te worden. Vier jaar lang schelden op de lokale politiek, maar als er dan de mogelijkheid is om enige invloed uit te oefenen, geef je niet thuis. Daarvoor geldt geen excuus. Er zijn in Den Haag 19 keuzes, onzin dus dat er niks van je

gading bij zit. Op je gevoel afgaan of gewoon even een paar uurtjes de moeite nemen om de programma’s te vergelijken. En zie je het echt niet zitten, stem dan blanco. Maar doe wat en bedenk dat politici net gewone mensen zijn, misschien een ietsebietsie ijdeler, maar ook gezegend of belast met goede en minder goede eigenschappen. Maar ze zijn wel bereid hun nek uit te steken. Wie woensdag 19 maart niet spreekt, kan de komende vier jaar het best beschaamd zwijgen.

Dick Toet

© Marnix Rueb

haagse harry

PLAATS

© Marcello's Art Factory

onder de haagse torens

Alleen wie goed oplet, ziet aan de buitenkant dat de Model S van Tesla een 100% elektrische auto is. Het klepje voor de benzine ontbreekt. Voor de rest houdt de bolide op batterijen haar geheimen voor zichzelf. Door Pieter de Leeuw

Tot nog toe leek elektrisch rijden alleen een mooi verhaal. Want zo onpraktisch. Wie had er zin om geduldig van laadpaal naar laadpaal te manoeuvreren. Elektrisch rijden was de toekomst,zo leek het, was, want een legertje techneuten van Tesla in Silicon Valley ontwikkelde de Model S, zo genoemd, zegt de Haagse storemanager Daan Flipse omdat ze bij Tesla niet van poenerige namen houden en Tesla een ontzettend no-nonsens bedrijf is. Zonder enige hulp rijdt de Model S inmiddels ruim 450 kilometer. Dat is genoeg voor een rondje Nederland, maar Noorwegen? Daar vallen ze vooral, zo blijkt, voor alle fiscale voordelen die de overheid de elektrische rijder biedt en krijgen zij zelfs een VIP-behandeling op de openbare weg, want de bestuurders van een ‘electric verhicle’ mogen in veel steden gratis parkeren en straffeloos van de busbanen gebruik maken. Nu zijn het nog de pioniers die de auto kopen, vertelt Flipse. Al zullen deze pioniers wel iets te besteden moeten hebben. De vanaf prijs bedraagt 66.200 euro. Maar toegegeven, zoals het showmodel in Den Haag staat te pronken, is iedere associatie met de Prius verdwenen en ligt de vergelijking met een Jaguar XF meer voor de hand. Het is een milieuvriendelijke auto die er helemaal niet uitziet als een milieuvriendelijke auto. De motorkap heet nu de frunck, een speelse samenvoeging van front en trunk. Behalve het ontbrekende benzineklepje, is de uitlaat ook verdwenen, want er behoeft immers niks meer te worden uitgelaten. In de auto zelf is het net de Mediamarkt. Naast het stuur zit een flinke tablet die met het internet is verbonden, altijd. Het is uiteraard

Alleen het ontbreken van een uitlaat en een benzineklep verraden dat het om een elektrische auto gaat. > Foto: PR

niet de bedoeling dat de milieubewuste chauffeur verongelukt terwijl hij zijn e-mail leest, maar ja, zegt Flipse, dat geldt natuurlijk ook voor het gebruik van een mobiele telefoon. De versnellingspook is verdwenen. Wat rest is een gapend gat waar de rechterhand tevergeefs naar houvast zoekt. Aan het stuur zit een hendeltje met de twee standen, vooruit en achteruit. Dat is alles. De Tesla ziet er snel uit en is dat ook, van 0 naar 100 kilometer in 4,4 seconden. Zonder uitstoot. Laadpaal Iedere koper wordt aangeraden een laadpaal voor eigen gebruik aan te schaffen. De laadpaal wordt dan ook voortaan een wallbox genoemd. Aan het einde van de avond gaat de stekker erin en de volgende ochtend is de auto klaar voor gebruik. Wat levert dat eigenlijk op? Flipse rekent voor dat voor 15 euro energiekosten er voor circa 50 euro benzine kan worden getankt. Wat niet onbelangrijk is, is dat er geen BPM en wegenbelasting hoeft te worden betaald en slechts 4% bijtelling geldt. De werkplaats in Den Haag ziet er uit als een

laboratorium. Die typische vette olielucht ontbreekt. De monteurs lopen in schone overalls en proberen de helft van hun opleiding te vergeten. In de hoek van de werkplaats staat het onderstel van de Model S. Geheimzinnig. De batterijen zijn bevestigd aan de onderkant van de auto, maar niet te zien. Hoeveel batterijen zitten erin? “Weet ik niet”, zegt Flipse. Hoe groot zijn de batterijen? “Weet ik ook niet. Dat willen ze namelijk niet zeggen, in Californië. Hoe minder mensen het weten, hoe beter het is”. Tesla motors, Neckar 16, Forepark www.teslamotors.com

Maison de Bonneterie Marcel Verreck bespreekt heden en verleden van een bijzondere Haagse plek.

N

og nooit was ik in de Bonneterie. En nu er nog maar weinig tijd rest om dit Haegsche erfgoed te bekijken, durf ik niet. We zijn natuurlijk allemaal ramptoeristen, maar mijn schroom is te groot. Wat dat betreft kan ik nog een hoop leren van onze vriend Poetin en zijn voorgangers, die zonder mankeren de Krim-tataren in de pan hakten. Grote kans dat daar binnenkort een hoop nieuwe deelnemers aan de Paralympics vandaan komen. Maison de Bonneterie. Wat trek je aan om daar met enig zelfvertrou-

wen binnen te kunnen stappen? En als er dan zo’n doorgeleerde ‘personal shopper’ naar je toe komt en je zegt dat je ‘gewoon even wilt rondkijken’ dan wordt er natuurlijk gezegd: ‘Gaat u gang’. Die voorkomendheid geeft je de genadeslag, je voelt je de voyerende pauper die je bent. Dan zijn er twee mogelijkheden: je vlucht met een half gemompeld excuus het pand uit of je wilt je niet laten kennen en verwerft de toegang tot het modereservaat met een aantal waanzinnige aankopen, die je uiteindelijk niet eens durft aan te trekken en die je nopen twee maanden lang spaghetti met tomatenpuree te eten. Nou moet ik er wel bij vertellen dat

het kopen van kleren voor mij een aardse voorbereiding op de hel is, mocht ik daar ooit terecht komen. Er is weinig dat mij zo intimideert als een kledingmagazijn of boetiekje. Mijn grootse vernederingen onderging ik in de Kalverstraat op jacht naar een passende broek. Het winkelmeisje schudde glimlachend het hoofd, toen ik, gedesoriënteerd door trommelvliesverwijderende muziek, uiteindelijk haar aandacht had weten te trekken: ‘Die maten hebben we niet, meneer’. De enige waardige terugtocht uit zo’n situatie is via de weg van de humor, dus riep ik haar toe: ‘Nou ja, misschien dat reclamemodel dat aan de vlaggestok buiten hangt’. Ze

zei bloedserieus: ‘Die is niet voor de verkoop, meneer’. Tja, Maison de Bonneterie, misschien moet ik vrouwelijk gezelschap te hulp roepen. Dat ik mee mag/moet. Terwijl zij met het personeel al snel in het vertrouwde universum verkeert van ‘die is enig,’ en ‘heeft u die ook in…’ kan ik, een lichte verveling acterend, mijn gluurdersrol spelen. Tot zij, iets te zeer in het spel opgaand, zegt: ‘Schat, wil jij even afrekenen?’ Mijn leven lang heb ik de Bonneterie gemist en dat ga ik missen. Marcel Verreck

}

Recommend Documents