Newtonlaan 1-41 3584 BX Utrecht
De minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Postbus 20350 2500 EJ DEN HAAG
Postbus 3017 3502 GA Utrecht 030 296 81 11 030 296 82 96 E
[email protected] I www.nza.nl T F
Uw brief van
Uw kenmerk
2 december 2014
697639-130601-MC
Behandeld door
Telefoonnummer
Toezicht & Handhaving
030 296 81 65
E-mailadres
Kenmerk
109538/153162
Onderwerp
Datum
Aandachtspunten toezicht zorgverzekeraars
8 december 2014
Mevrouw de Minister, Hierbij reageren we op uw brief van 2 december 2014 waarin u een aantal punten over het toezicht op verzekeraars onder onze aandacht brengt. Wij hebben ons toezicht op deze punten geïntensiveerd. De vijf aandachtspunten komen overeen met ontwikkelingen die wij in de markt hebben gesignaleerd. Tegen die achtergrond hebben wij een aantal acties uitgezet waarover wij u bij deze informeren. Het betreft acties die een verschillende uitwerking en doorlooptijd kennen. Onderdelen daarvan zijn ook aan de orde geweest op de NZastakeholderbijeenkomst 25 november jl. 1 Budgetpolissen U vraagt of de contractering via de budgetpolissen voldoende is om aan de zorgplicht te voldoen. Wij toetsen de contractering voor alle polissen op de zorgplicht, de toegankelijkheid van zorg. Het gaat daarbij ook om de vraag of er voldoende zorg is gecontracteerd om aan de zorgplicht te voldoen (binnen een redelijke termijn en redelijke afstand). Voor de budgetpolissen zullen wij diepgaander bezien of er een verband is tussen de premie en de prijs en kwaliteit van de daarvoor gecontracteerde zorg. Zijn er bijvoorbeeld inkoopvoordelen te behalen en worden die doorgegeven, heeft de verzekeraar voor alle polissen dezelfde contractvoorwaarden met aanbieders of verschillen deze tussen budgetpolissen en overige polissen? Krijgen budgetpolishouders dezelfde kwaliteit van zorg als degenen die andere, duurdere polissen afsluiten? Om een en ander te kunnen onderzoeken is inzicht in de modelpolissen en in de contracten nodig. Verzekeraars moeten uiterlijk 31 december voorafgaand aan het kalenderjaar de modelpolissen die zij op de markt brengen bij ons aanleveren. Dan hebben wij het volledige zicht op de budgetpolissen die op de markt worden gebracht in 2015. Zodra alle polissen bekend zijn, vragen wij de contracten uit die bij die polissen horen.
In de loop van januari kunnen wij ons nadere onderzoek naar de Kenmerk zorgplicht en de afspraken over prijs en kwaliteit in de budgetpolissen 109538/153162 starten, zodat dit zijn effect kan hebben bij de volgende overstapperiode. Pagina 2 van 6
In de marktscan zorgverzekeringsmarkt is aangegeven dat in 2014 12 van de 70 polissen en daarmee 4,5% van de verzekerden budgetpolissen betrof. De verwachte wijziging van artikel 13 Zvw is reden te meer om maatregelen te nemen om de transparantie van budgetpolissen te verbeteren. Te denken valt aan het vanaf 2016 verplicht stellen van een budgetbeperkingen-bijsluiter, zodat de consument zich bij het afsluiten van een budgetpolis goed bewust is van mogelijke beperkingen in bij welke zorgaanbieders hij/zij (zonder bijbetaling) terecht kan en wat dit in de praktijk voor hem of haar kan betekenen. 2 Risicoselectie U vraagt naar mogelijke maatregelen op het terrein van verbodsbepalingen dan wel verevening om risicoselectie tegen te gaan. Twee jaar geleden heeft de NZa een analyse gemaakt van welke groepen worden onder- en overgecompenseerd in de risicoverevening. We analyseren nu opnieuw op basis van op te vragen data (ZIN en Vektis) en signalen of en hoe verzekeraars zich richten op voorspelbaar verliesen winstgevende verzekerden. Op polisniveau onderzoeken we of er polissen zijn die erin slagen om winstgevende verzekerden te trekken en verliesgevende verzekerden af te houden, hoe dat werkt en welke marketing verzekeraars voor die polissen inzetten. Daarin wordt ook de relatie tussen de basisverzekering en de aanvullende verzekering, net als de rol van het eigen risico meegenomen. Samen met Zorginstituut Nederland (ZIN) kijken we welke mechanismen hier optreden en hoe deze precies werken. Op basis van onze analyse zullen we advies geven over hoe de verevening kan worden aangepast en over verdere maatregelen op het gebied van transparantie en ongewenste doelgroepensturing. Wij streven ernaar dit advies samen met de marktscan zorgverzekeringsmarkt in de zomer van 2015 uit te brengen. Daarnaast heeft de NZa bij de start van de overstapperiode diverse acties ondernomen om de informatiepositie van de consument te verbeteren. In het samenvattend rapport Zvw 2013 hebben we al aangekondigd dat we de richtsnoeren transparantie zullen aanpassen. Ook is aanbevolen om een explicietere wettelijke regeling te maken voor de vraag welke kortingen op de verschuldigde premie wel en niet zijn toegestaan. Ook houdt de NZa bij in hoeverre verzekeraars in hun uitingen aan de regels (blijven) voldoen, onder meer door steeds te toetsen of en hoe verzekeraars consumenten daadwerkelijk op hun websites sturen naar bepaalde polissen en ze weghouden van andere. We constateren dat verzekeraars de afgelopen weken hun informatie over de polissen verbeterden. De informatie over de zorgaanbieders waar in 2015 een contract mee is, is bij vrijwel alle websites op orde. De NZa wees een aantal verzekeraars nog op deze verplichting en verwacht van hen dat de informatie nu op alle websites goed en duidelijk weergegeven staat.
Daarnaast blijven we consumenten actief voorlichten via een campagne Kenmerk via Consuwijzer, nieuwsberichten op onze website, en in de media. 109538/153162 Als we nieuwe signalen binnen krijgen, vragen wij verzekeraars om uitleg Pagina en verzoeken hen indien nodig hun uitingen daarop aan te passen. Dit 3 van 6 blijven we doen en zullen we evalueren na afloop van de overstapperiode. 3 Transparantie verzekeringsmarkt U spreekt uw zorg uit over de toename in het aantal polissen en vraagt naar de mogelijkheden om de werking en transparantie van de zorgverzekeringsmarkt te verbeteren. Zoals aangegeven in de marktscan Zorgverzekeringsmarkt 2014 zijn er op de zorgverzekeringsmarkt negen zorgverzekeringsconcerns actief. Deze negen concerns zijn onder te verdelen in 26 verzekeraars (een verzekeraar is een afzonderlijk risicodrager in de risicoverevening). In 2014 hebben deze 26 verzekeraars 70 basisverzekeringen op de markt gebracht. In 2010 waren dat er nog 57. De groei van het aantal polissen wordt vooral veroorzaakt door een stijging van het aantal naturapolissen. Het aantal restitutie- en combinatiepolissen is ongeveer gelijk gebleven. Daarnaast worden er grote aantallen collectiviteiten en aanvullende verzekeringen op de markt gebracht. Deze collectieve verzekeringen worden dan bij een van de 70 basisverzekeringen ondergebracht. Het is mogelijk dat de het gestegen aantal polissen recht doet aan de verschillende voorkeuren van consumenten, maar ook kan het grote aantal polissen wijzen op een gebrek aan concurrentie of het toepassen van risicoselectie door verzekeraars. Om meer inzicht te krijgen in de mogelijke oorzaken en gevolgen van de groei van het aantal polissen, kijkt de NZa ook naar ontwikkelingen in het buitenland. Zo blijkt uit onderzoek dat er in Zwitserland grote aantallen polissen op de markt worden gebracht, dat er grote prijsverschillen zijn en dat er weinig mensen van verzekeraar switchen. Naar mate het aantal polissen stijgt, wordt er minder geswitcht. Een mogelijke verklaring voor dit fenomeen zou “keuzestress” kunnen zijn. Dat doet vermoeden dat een groter aantal polissen niet altijd leidt tot meer concurrentie tussen verzekeraars. Overigens is een belangrijk verschil tussen Nederland en Zwitserland het grote aantal collectieve contracten in Nederland (in 2014 heeft in Nederland meer dan 70% van de consumenten een collectieve polis). Het grote aantal polissen kan ook wijzen op prijsdiscriminatie. Als een verzekeraar één polis tegen een winstmaximaliserende premie aanbiedt, dan kan deze verzekeraar zijn premie niet verhogen: de gestegen marge per verzekerde weegt dan niet op tegen de consumenten die overstappen naar een andere verzekeraar. Als deze verzekeraar nu naast de oude polis een nieuwe (goedkopere) polis op de markt brengt, dan kan hij zijn premie op de oude polis wel winstgevend verhogen. Een deel van de consumenten die de oude polis dan verlaat, komt dan binnen zijn eigen bedrijf bij de nieuwe polis terecht. Dat is winstgevend zolang de verzekeraar een positieve marge behaalt op de consumenten in de nieuwe polis.
Tenslotte kan het grote aantal polissen wijzen op risicoselectie, waarbij bijvoorbeeld relatief gezonde consumenten kiezen voor bepaalde polissen.
Kenmerk
109538/153162 Pagina
4 van 6
De NZa maakt zich zorgen over de ontwikkelingen op de verzekeringsmarkt. Wij doen daarom aanvullend nieuw onderzoek naar de concurrentie op de verzekeringsmarkt en naar risicoselectie. Dit zijn tijdrovende en data-intensieve onderzoeken. Voor een onderzoek naar de concurrentie en eventuele marktmacht van verzekeraars is het nodig om de keuzes van consumenten op de verzekeringsmarkt te begrijpen en kunnen modelleren. Voor het onderzoek naar risicoselectie moet in kaart worden gebracht welke groepen verzekerden voorspelbaar winst- en verliesgevend zijn. Om deze onderzoeken te kunnen doen zijn data nodig over vereveningscriteria (leeftijd, geslacht, aard van het inkomen, etc.) op polisniveau. Op grond van dit aanvullende nieuwe onderzoek besluit de NZa of en hoe wij kunnen ingrijpen om eventuele negatieve effecten te verkleinen en welke adviezen wij aan u zullen uitbrengen. 4 Vergelijkingssites U vraagt of wij het noodzakelijk achten om, met het oog op de door u gesignaleerde intransparantie op de zorgverzekeringsmarkt en daardoor de noodzaak van een keuzehulpmiddel voor de consument, nadere eisen te stellen aan vergelijkingssites. De NZa heeft dit najaar onderzoek gedaan naar informatie die verzekeraars bij vergelijkingssites aanleveren en of hiermee het aanbod vergelijkbaar is op vergelijkingssites. Consumenten moeten erop kunnen vertrouwen dat de informatie over de polissen klopt, ook op vergelijkingssites. Verzekeraars zijn ervoor verantwoordelijk dat op vergelijkingssites waar zij een contract mee hebben, de informatie over hun polissen correct is. De NZa wees de verzekeraars nog eens extra op deze verantwoordelijkheid en heeft hen erop aangesproken dat zij meer verantwoordelijkheid en initiatief dienen te nemen in de controle van de juistheid en volledigheid van de informatie op vergelijkingssites zelf. We bieden verzekeraars de ruimte om zelf – en samen met de vergelijkingssites – tot oplossingen te komen en de informatievoorziening te verbeteren. Als verzekeraars hier onvoldoende werk van maken, zullen wij hieraan zo nodig nadere eisen stellen. Vergelijkingssites zelf vallen niet onder het wettelijk toezicht van de NZa. De wijze waarop de vergelijkingen tot stand komen valt buiten de verantwoordelijkheid van de verzekeraars, en dus ook buiten het toezicht van de NZa. Een aantal vergelijkingssites is te kwalificeren als ‘bemiddelaar’ en valt hiermee onder het toezicht op financieel dienstverleners van de Autoriteit Financiële Markten (AFM). AFM waarschuwt consumenten bijvoorbeeld voor ‘advertentiesites’. Belangrijk is dat bijvoorbeeld transparant is hoe de sites worden gefinancierd en welke provisievoorwaarden worden gehanteerd.
De NZa richt zich niet alleen op de verzekeraars, maar ook op de Kenmerk consument. In dat kader is de NZa acties gestart waarin zij – samen met 109538/153162 ACM en AFM - consumenten actief voorlicht over hoe een goede Pagina vergelijkingssite te herkennen en te gebruiken is. 5 van 6 Niet alleen kunnen deze maatregelen de consument helpen bij een goed geïnformeerde keuze voor een zorgpolis, maar het kan ook de druk verhogen op zowel vergelijkingssites als verzekeraars om zorg te dragen voor kwalitatief goede, vergelijkbare informatie over zorgverzekeringen. 5 Contractering individuele beroepsbeoefenaren Verzekeraars hebben de verantwoordelijkheid om voldoende zorg in te kopen voor hun verzekerden. Die zorg moet betaalbaar, toegankelijk en van goede kwaliteit zijn. Daarbij mogen verzekeraars keuzes maken met wie zij een contract sluiten. Bijvoorbeeld omdat een aanbieder een betere prijs-kwaliteitverhouding heeft. Wij krijgen veel klachten over het contracteerproces. Daarom onderzoeken wij de uitkomsten van de zorgcontractering 2015. Wij brengen daarbij per verzekering het zorgaanbod in kaart om te zien 1) of aan de zorgplicht wordt voldaan en 2) hoe de inkoop functioneert. Wat betreft de 1, de zorgplicht, hebben wij reeds eerder besloten verzekeraars relevante informatie te laten aanleveren over met welke zorgaanbieders zij een contract hebben gesloten voor 2015 in delen van de GGZ en de eerstelijnszorg. De eerste resultaten zijn naar verwachting in februari bekend. Wat betreft 2, het functioneren van de inkoop, treedt de NZa volgens de uitgangspunten van het zorgstelsel niet in de contracteervrijheid van partijen. Omdat de NZa veel klachten kreeg over het onderhandelingsproces, hebben wij eind 2010 good contracting practices opgesteld, op basis van voorbeelden aangedragen door veldpartijen. Deze zijn in het voorjaar van 2014 geactualiseerd. Veel zorgaanbieders blijven ondanks de good contracting practices klagen over de inkoopmacht van zorgverzekeraars. Die klachten gaan zowel over het proces van onderhandelen als over de uitkomsten van de onderhandelingen. Met veldpartijen wordt begin volgend jaar het onderhandelingsproces geëvalueerd: handelen verzekeraars en aanbieders volgens de good contracting practices en wat zou de rol van de brancheorganisaties kunnen zijn in het verbeteren van het onderhandelingsproces bijvoorbeeld op het punt van kwaliteit van zorg. Als het parlement instemt met de beoogde wijziging van artikel 13 Zvw, dan kijkt de NZa in 2015 ook of verzekeraars de zorginkoopprocedure op tijd duidelijk maken. Mocht bovenstaande tot onvoldoende resultaat leiden, dan overweegt de NZa een nadere regel voor verzekeraars en aanbieders over transparantie bij het zorginkoopproces. Bij verzekeraars waarbij een vermoeden van marktmacht bestaat, kan de NZa – als nodig – een “nondiscriminatie” verplichting opleggen om nieuwe zorgaanbieders een kans te geven. Een andere mogelijkheid is dat de NZa partijen een verplichting kan opleggen. Bijvoorbeeld op het gebied van transparantie of contracteren onder redelijke voorwaarden.
Samen met ZIN gaat de NZa daarnaast ook in gesprek met de sector over hoe verschillen in niveau van kwaliteit zichtbaar en gevalideerd kunnen worden, zodat dit transparant is voor de inkoop door verzekeraars en de keuze door de consument. Het transparant maken van kwaliteit vergt nog acties van alle partijen. Tot slot Net als u hebben wij zorgen over bovenstaande ontwikkelingen op de zorgverzekeringsmarkt. Verzekeraars spelen een centrale rol in ons stelsel. Zij moeten met elkaar concurreren, onder de voorwaarde dat de publieke belangen gediend worden. De concurrentie tussen verzekeraars zou moeten leiden tot toegankelijke en betaalbare zorg die van goede kwaliteit is. Als de publieke belangen en de solidariteit van stelsel in het gedrang komen, dan komt de legitimiteit van zorgstelsel in het geding. Gelet op de recente ontwikkelingen en signalen op de zorgverzekeringsmarkt intensiveren daarom wij ons toezicht op genoemde aandachtspunten.
Hoogachtend, De Nederlandse Zorgautoriteit,
drs. M.A. Ruys voorzitter Raad van Bestuur a.i.
Kenmerk
109538/153162 Pagina
6 van 6
