1251
LW-OLM 1900-1911 uitgetikt 1251, in rode ordner1000
1251
originele correspondentie in groene ordner 0251
1900 [handgeschreven pbk van LW aan OLM, Place du château royal, Varsovie, adres [Russisch] Warsawa, St. Stoupky via Charkov] 6/18 februari 1900 Lieve Olga, Deze is voorloopig om je de ontvangst te berichten van je twee brieven, waarvoor hartelyken dank. Je hebt zeker mijn brief uit Lodz en een brief verleden week uit Warschau ontvangen. Met Keesje zal het best schikken. Maak je maar niet ongerust want gevaarlijk is dat niet. Spoedig schrijf ik je uitvoeriger. Hartelyken groet ook bij Father & Milan en Jane en verdere kennissen. Je je liefhebbende man Leen. [handgeschreven kaart van LW aan OLM, Grand Opera, Varsovie, adres [Russisch] zie boven] 10/[?] Februari 1900 Lieve Olga! Mijn laatste brief uit Warschau die ik schreef voor wij naar Mlawa vertrokken heb je zeker ontvangen. Ik hoop ook spoedig weer een brief van je te ontvangen want ik verlang zeer wat van je te hooren. Hoe gaat het met jou en Keesje. Is bij Mr P. nog geen zoon of dochter? Ik heb nu weinig tijd; misschien schrijf ik je morgen een brief want ik heb je veel te vertellen. Aan alle mijne hartelijke groeten. Je je liefhebbende man Leen. 1905 [handgeschreven brk in potlood van LW aan OLM in Warschau, adres in [Russisch] Alexandrov’ Varsj] poststempel 20-8-05] Lieve Olga, Gisteren heb ik je ook een briefkaart gezonden. Ik heb deze nacht in Talschotsinek [?] geslapen, terwijl mijn zaken op mijn kamer in Wlotslavek staan. Ik heb hier nog niet afgehandeld, maar ga vannacht weer in Wlotsl.[avek] slapen daar ik hier weinig meer kan doen. Morgen ochtend om 6 ure hoop ik weer naar hier terug te keeren en dan denk ik zaterdag nacht thuis te kunnen zijn. Ik hoop dat je allen gezond zijt. Vele hartelijke groeten voor je allen, je liefh. man Leen. [handgeschreven briefkaart in potlood van LW aan OLM, adres in [Russisch] Warsawa] Brest 19 Sept/2 Okt 05 Lieve Olga, Zooeven gezond en wel hier aangekomen en spoedig reizen wij verder. Ik hoop dat je allen ook in goede stemming zijt en nu nog eens goed rust neemt. We zullen hopen dat je je evenzoo flink zult houden als tot heden gelukkig het geval was. Ik denk echter dat ik nog vroeg genoeg zal terug zijn. Wees met Grama, Jo en de kinderen hartelijk gegroet. Geef 's morgens de krant op kantoor. Je liefh. man Leen. [handgeschreven briefkaart in potlood van LW aan OLM, adres in Russisch Warsawa] Kief 20 Sept/3 Oct 1905 Lieve Olga, Heden morgen hier aangekomen, en in den wagon slecht geslapen zoodat ik op dag een paar uur in Hotel sliep. Dadelijk vertrekken wij naar Charkof. Ik hoop dat je allen welvarend zijt. Velen hartelijke groeten je liefh. man Leen.
1
1251
LW-OLM 1900-1911 uitgetikt 1251, in rode ordner1000
1251
originele correspondentie in groene ordner 0251
1906 Gecorrigeerd met HJ-G [briefkaart met voorgedrukt in blauw] L.W. van den Muyzenberg i W. I. Cimbal Wloclawek, d. 6/19 Januari 1906 aan Mevrouw O.L.M. van den Muyzenberg Kiessler, Nieuw Helvoet, Holland Lieve Olga! Eergisternavond uit Rotterdam vertrokken kwam ik in Bentheim goed door de duitsche grens, moest 's nachts in Minden overstappen, en ontwaakte half acht station Friedrichsstrasse, waar ik in haast mijn zakdoek in den wagon liet liggen. Ik vertrok naar Thorn 's morgens 10.25 ure en had geen gelegenheid meer Hundius te spreken. In Thorn 's middags 4 ure aangekomen sprak ik tot 8 ure met de jonge Stern uit Engeland en den ouden heer Stern en kwam 9 ure goed over de russ. grens. Johan kwam daar om 10 ure en om 1 ure ging ik bij Johan slapen. Ik kon hier vandaag mijn zaken niet afdoen wegens de russ. feestdag, “Jordaan” en hoop morgenmiddag naar W. te vertrekken. Filter en badkuip hoop ik naar je genoegen zullen zijn; wees voorzichtig de eerste niet in de vorst te zetten anders springt ze kapot. Overigens alles wel. Hoop zulks ook van je allen. Vele zoentjes voor jou en de kinderen. Je liefhebbende man Leen. [handgeschreven briefkaart van LW aan] Holland Mevrouw O.L.M. van den Muyzenberg, Nieuw Helvoet Lieve Olga, [tekst van 4 regels Russisch: ±Gelukkig Nieuw Jaar]
Warschau 8/21 Januari 1906
[handgeschreven Duitse briefkaart van LW aan] Mevrouw O.L.M. van den Muyzenberg, Nieuw Helvoet, Holland Berlin 18 Januari 1906 Hedenmorgen halfacht hier aangekomen. Ik vertrek 9.45 verder, zou fam. Hundius gaarne nog bezoeken, maar er is weinig tijd en wat vroeg nog om naar hen te gaan. Misschien spreek ik Otto of Theo nog. Alles is tot dusverre goed gegaan. Vele zoentjes en hartelijke groeten voor je allen ook bij ouders en familie. Je liefhebbende man Leen. [handgeschreven briefkaart van LW aan] Mevrouw O.L.M. van den Muyzenberg-Kiessler, Nieuw Helvoet Holland [poststempel Nieuw Hellevoet 27 JAN 06] Warschau 12/25 Januari 1906 Lieve Olga! Ik heb heden morgen het groene zakje met sleutels ontdekt en je dus onnoodig moeite bezorgd. Ik heb P. telkens gezegd, ze moeten in de kast liggen, want mijn vrouwtje is te accurat als dat men verwachten kan dat zij op reis gaat zonder vooraf haar zaakjes goed in orde te hebben. Dr. Lebuer [Russisch?] heeft mij voor Kees een bewijs van inenting gegeven. Ik zal het binnen een paar dagen opzenden. Het vriest hier enkele dagen 8 graden, doch bijna geen sneeuw. De sleden zijn echter in beweging. Een paar dagen ben ik niet uit geweest. Een nacht heb ik flinke koorts gehad maar thans gevoel ik mij weer hersteld. Wladislawa doet haar best. Zij zegt na ons vertrek voor onze kinderen te hebben gehuild, daar zij reeds zoo aan hen gehecht was. Je brief, ook van Moeder, Jo, briefkaart Gijsbert Arie en felecitatiekaart van Jo Adm. ontvangen. Ook van Tante Agnes en Hundius uit Berlin. Je moeder en Jane heb ik geschreven. Vele hartelijken groeten en zoentjes voor je en onze kindertjes en ouders en verdere familie. Ook van P. gegroet je liefh Leen. [handgeschreven brief van LW] Warschau 12/25 Januari 1906 Lieve Olga! Vanmorgen zond ik je nog een briefkaart en gisteren de brief van je moeder en daarvoor zond ik je nog enkele briefkaarten. Hierbij zend ik je het Vacinatie bewijs van Kees dat je zelf wel bij den heer Spandonck wilt afgeven. Het beste is dunk mij dat je niet in de middaguren gaat, daar hij dan weinig tijd heeft, maar een geschikter gelegenheid kiest. Je kan dan ook nog eens kalmer over een en ander spreken en met zijne vrouw kennis maken. Je hoort dan tevens wel hoe het met Kees op school gaat. De eerste tijd zal voor K. wel een beetje moeilijk zijn, omdat hij niet gewoon is zoolang stil te zitten, daarom moet je mijnheer maar verzoeken in 't begin een beetje geduld met hem te gebruiken, opdat het niet geforceerd wordt want je weet onze Kees is een heel lieve jongen maar je moet hem niet te streng aanpakken. Nu dat zal alles we gaan. Ik verlang somtijds heel erg naar jou en onze lieve kindertjes - en toch geloof ik voorloopig dat het zoo beter is - later zullen wij nog, hoop ik, de gelegenheid hebben daarover uitvoeriger po russki te schrijven. Zooals ik schreef was ik niet wel. Ik heb tamelijk koorts en hoofdpijn gehad en bovendien een zweer op mijn dikste lichaamsdeel. Het
1
1251
LW-OLM 1900-1911 uitgetikt 1251, in rode ordner1000
1251
originele correspondentie in groene ordner 0251
schijnt echter nu alles aan 't voorbijgaan; ik gevoel mij tenminste vandaag veel aangenamer. Ik verlangde hard naar je eerste brief en hoewel je nogal uitvoerig schreef, had ik toch graag nog veel meer gehoord. Toen ik de brief uit de bus haalde dacht ik: jongens dat is een dikke, maar spoedig zag ik dat het grootste deel van Mees was. Je hebt dus de f 400- ontvangen en alle schulden betaald? Ook Domhof. Ontvang hele hartelijke groeten en zoentjes [in marges] voor jezelf voor Cornelis, Erwin, Dirk, Lydia en Leendert. Toen ik wegging en van Leendert afscheid nam lag hij mij in zijn wiegje zoo verstandig en ernstig aantekijken dat ik vanzelf moest blijven staan om nog wat naar hem te zien. Ook een heel lief kind. Moge God geven dat wij beiden al onze kinderen zoo verder moge zien ontwikkelen en groote menschen zien worden, dat is mijn innigste wensch. Je liefhebbende man Leen. [bovenmarge] Groeten ook van Mr. P. [handgeschreven briefkaart van LW aan] Mevrouw O.L.M. van den Muyzenberg-Kiessler, Nieuw Helvoet Holland [poststempel Nieuw Hellevoet 30 JAN 06] Warschau 14/27 Januari 1906 Lieve Olga, Je brief heb ik ontvangen; ik hoop daarop morgen (zondag) te antwoorden. Ook van Sipko, Suze ontving ik een brief, 2 kaarten van Arie en de rest heb ik je al gemeld in mijn vorige brieven. Ik dacht eergisteren dat ik weer beter werd maar die zweer is nu erger geworden zoodat ik met moeite loop of zit of lig. Deze nacht had ik tamelijk koorts zodat een paar keer wakker kwam en erg zweette. Ik heb daarom Dr. Lewis gevraagd te komen die zoo even geweest is. Hij heeft alles goed met sublimat uitgewasschen, een kompres en hechtpleisters opgelegd. Nu moet dit tot Maandag zoo blijven, dan komt hij terug en zal de volgende week snijden. Ik hoop dat het spoedig voorbij zal zijn want ik heb nog zooveel te doen en schiet zoo langzaam op met mijn werk. Morgen moet Cimbal voor de zaken naar Odessa. Het gaat hier met de verzendingen slecht; wij krijgen heelemaal geen wagons. Overigens alles wel vele groeten en zoentjes voor jou en de kinderen en familie gegroet. Je liefhebbende man Leen. [handgeschreven brief van LW] Warschau 15/28 Januari 1906 Lieve Olga, Mijn briefkaart van gisteren waarmede ik je dezen aankondigde heb je zeker ontvang. Mijne meening omtrent het voorbereiden van onzen Kees, om met Mei in de 2e klas te kunnen overgaan komt ongeveer hierop neer: Zooals je weet tracht ik er naar mijne handelingen zooveel mogelijk in overeenstemming te brengen met dat vele goede wat Godsnatuur ons te leeren geeft. We zien o.a. dat, wanneer een veulen lasten worden opgelegd of jonge boomen of planten teveel wind, regen of hitte te verduren hebben, dit op hunne ontwikkeling ongunstig werkt en de goede vruchten achterwege blijven, die men onder gematigden omstandigheden had verkregen. Tot heden had Kees een vrij leven en slechts heel langzaam zijn wij er mee begonnen hem wat te laten leeren. Op eene fröbelschool is hij niet geweest en daarom denk ik, dat het voor hem al moeilijk genoeg zal zijn zich te gewennen vijf uur per dag in school te zitten. Dit van de eene kant; van de andere zijde beschouwt, kan ik het niet goedkeuren nu dadelijk met zoon kind reeds een jagd naar hoogere klassen te beginnen. Dat het voor Kees niet aangenaam zal zijn wanneer andere kinderen in de 2e klas overgaan en hij nog een jaar moet blijven, moet voor ons als ouders niet al te zwaar wegen, want daartegenover staat, dat als hij wel overgaat, zijne ijdelheid ondersteund wordt. Wij moeten trachten er op te letten, dat onze kinderen degelijke kennis opdoen die blijft zitten en waarvan ze in later praktisch leven goed gebruik van kunnen maken, maar het is niet nuttig ze in de kortst mogelijke tijd hun hoofd voltestoppen, dat hen teveel vermoeid en waardoor ze later de lust missen de opgedane kennis in toepassing te brengen. Het is noodig dat onze kinderen elke klas zoodanig eindigen, dat ze gemakkelijk de hoogere kunnen volgen. Tenslotte hangt er veel vanaf hoeveel Kees tenachter is bij de andere kinderen. Kan hij dat gemakkelijk inhalen door een paar lessen op de vrije middagen van Woensdag en Zaterdag, dan geloof ik na eens uitvoerig met den heer Spandonk daarover te hebben gesproken, je het beste doet, hem naar zijn eigen oordeel zelf te laten beslissen. Hij is een heel degelijk leeraar en zal daarom beter Kees kunnen beoordeelen. Mijne groeten dan aan den heer Spandonk. Ik hoop het je allen welgaat; met mij heden veel beter. Dr. Lewis is vanmorgen al geweest. Vele zoentjes voor joui en onze lieve kinderen en groeten voor ouders en familie. Je je liefhebbende man Leen.
2
1251
LW-OLM 1900-1911 uitgetikt 1251, in rode ordner1000
1251
originele correspondentie in groene ordner 0251
[handgeschreven brief met gedrukt briefhoofd] L.W. van den MUYZENBERG, Varsovie (Pologne-Russie). Warszawa 15/28 Jan. 1906, Aleja Jerorolimska No. 70. Lieve Olga, In bijgesloten brief heb ik je mijne meening over Kees meegedeeld en nu moet jijzelf maar besluiten wat je voor beter houdt. Wanneer je met den heer S. spreekt zal je zelf wel weten te beoordeelen wat voor K. de beste weg is. Wil je soms den heer S. den brief laten lezen dan heb ik daar niets tegen. In allen gevalle zal het goed zijn dat Kees de school blijft bezoeken ook wanneer hij in Mei in de 1ste klas weer van vooraf moet beginnen, dan leert hij de beginselen destebeter en valt de 2e klas voor hem gemakkelijker. Wij weten dat Kees zijn eerste jaren veel heeft moeten lijden en nu wij zoo gelukkig zijn dat hij zich later zoo krachtig ontwikkeld heeft moeten wij ook voorzichtig zijn, hem niet te veel zijne beweging in de vrije natuur door extra lessen te ontnemen, opdat hij verder physiek ook krachtig opgroeit. Ik heb met Dr. Lewis ook over jou gesproken, hij zegt dat het geen kwaad kan wanneer je onze lieve Leendert langzaam aan het fleschje leert gebruiken, maar dat je toch goed zal doen hem tevens, zoolang je kan, de borst blijft geven want niets is zoo goed als de moedermelk. Zie dus lief vrouwtje dat je niet vergeet je melk te drinken; je ziet dat de uitkomsten met onze andere kinderen de dankbaarste zijn geweest. Bovendien is het ook goed voor het kind om hem gemakkelijker door zijne pokken en eerste tandjes te helpen. Vraag Vader bij gelegenheid een kar duinzand te laten brengen dan kunnen de jongens bij goed weer daarin spelen en koop hen dan bij gelegenheid een doos houten speelgoed om vormpjes te maken. Ik heb Wladislawa betaald voor December R3- en voor Jan. R4.-. Ze moest kleeren koopen. Zij doet haar best en ik ben met het eten tevreden, zij leest 's avonds trouw je boekje en vind het mooi. Zij vind het zwaarst de slaapkamer op te ruimen want dan verlangt zij naar jou en de kleintjes. Heb jij reeds aan je ouders geschreven; ik zond voorloopig aan hen en Jane een paar kaarten en hoop spoedig een brief te schrijven. Zend bij gelegenheid ook een briefje aan Mevr. v.B. en P. Ik ben blij dat de familie goed voor je is; ik had anders ook niet verwacht maar je moet vroeg naar bed anders zal je gezondheid achteruitgaan en je moet je niet geneeren Moeder of Jo dat te zeggen. Dat je een beetje neerslachtig ben kan ik begrijpen want bij mij is het ook zoo. Maar lieve Olga, wij hebben toch nog zooveel geluk en zulke lieve kinderen dat wij verplicht zijn daartegen te strijden voor ons aller belang. Neem goed je rust en zorgt nu in de eerste plaats dat je een flinke dienstbode krijgt. Het deed mij groot genoegen dat jelui mijn verjaardag goed gevierd hebt. Nu wyfka vele zoentjes voor jou en onze lieve jongens die ik spoedig ook hoop te schrijven en vele groeten aan ouders en familie je je liefhebbende man Leen. [handgeschreven briefkaart van LW aan] Mevrouw O.L.M. van den Muyzenberg Kiessler, Nieuw Helvoet. Holland [poststempel Nieuw Hellevoet 4 FEB 06] Warschau 19 Januari/1 februari 1906 Lieve Olga, Een paar dagen geleden heb ik je een langen brief gestuurd o.a. over Kees en een brief van Jane bijgelegd; daarvoor een brief van je moeder. Ik hoop dat jelui het allen welgaat. Koop een partijtje buitenlandsche briefkaarten en schrijf mij met een paar woordjes om de 2 - 3 dagen hoe het je en de kinderen gaat, want ik verlang iets te hooren. Ik ben nu weer bijna beter; gisteren was de doctor voor de laatste maal en nu moet ik de wond, die een gat vormt ter wijdte van een pinksdikte, met Sublimat schoonhouden en een pleister er opleggen. Ik heb nu ook beter geslapen en gevoel mij ook aangenamer. Nu hoop ik ook gauw goede berichten van jou te krijgen. De Acoucheuse is geweest, ze wilde reeds vroeger gekomen zijn, ook wilde zij je vragen haar bij kennissen te recommandeeren daar zij weinig praktijk schijnt te hebben. Ik sprak haar over je. Zij raad Leendert niet met koemeld de flesch te geven maar te nemen het mengsel Boederta en wel bestaande uit: 1 lepeltje goede room (zoete) van koemeld op 2 lepeltjes water en een beetje melksuiker tezamen 10 minuten koken en hem dat te geven voor wat je hem zelf tekort komt. Deze wijze volhouden tot 4 maanden dan kan je inplaats van de room, melk geven. De room is beter voor de maag hij blijft beter stoel houden. Je hebt de groeten ook van Dr Lewis ook voor de jongens. Ik zit nog druk in mijn werk, hoop echter nu 's avonds meer te doen nu ik mij beter gevoel. Vele hartelijken groeten voor jou en de kinderen en vele zoentjes. Ook ouders en familie vele groeten. Je liefj. man Leen.
3
1251
LW-OLM 1900-1911 uitgetikt 1251, in rode ordner1000
1251
originele correspondentie in groene ordner 0251
[handgeschreven briefkaart van LW aan] Mevrouw O.L.M. van den Muyzenberg-Kiessler, Nieuw Helvoet. Holland Warschau 20 Jan/2febr. 1906. Lieve Olga! Giserenavond was ik verblijd je brief te ontvangen. Arme Lydia! Ik hoop dat zij geen pijn meer heeft en alles goed is afgeloopen. je hebt zeker de brief met bewijs van inenting ontvangen? evenzoo de brief van je moeder? Van Jane's brief schreef je te hebben ontvangen, van de andere brieven was het niet duidelijk. Het is vandaag een poolsche feestdag, maar ik heb lekker rustig zitten werken en zal zien na thee nog een briefje aan den heer Paardekooper te schrijven. Wilt je mij elke maand tevoren uit het boekje opgeven welke verjaardagen zijn? want ik weet ze niet alle uit mijn hoofd. Ik hoop nu maar eens spoedig te vernemen dat jezelf goed to rust komt; zorgt daar nu in de eerste plaats voor. Later kan je inrichten zo jezelf wil maar laat nu iemand komen voor reparatie van je wascher en stoppen dan kan jij veel beter met de kinderen bezig zijn hen te leeren spelen dat vroolijkt je ook op. Ik hoop je over enkele dagen weer een brief te schrijven. Cimbal is naar Odessa en bij Ostrouchof is een kind geboren. Vele zoentjes en groeten voor je allen en groeten aan familie. Je liefhebbende man Leen. [handgeschreven brief met gedrukt briefhoofd] L.W. van den MUYZENBERG, Varsovie, 70 Av. de Jeruzalem 22 Januari/4 februari 1906 Lieve Olga! Zooeven heb ik aan vader en moeder geschreven en wil voor jou nog een paar lettertjes er bijvoegen. Om te beginnen moet ik je in herinnering brengen dat je in al je drukte vergat in je laatste brief aan mij te schrijven of ik de rekening van den melkman ten bedrage van R12.08 appels, erwten, augurken enz. 1.45, tezamen R13.53 kan betalen? Schrijf mij onmiddellijk een briefkaart want de man is reeds twee keer geweest zonder dat ik hem het geld kon geven. Schrijf mij dus dadelijk een briefkaart, niet vergeten, hoor vrouwtje! Dat ik je brief eergisteren ontvangen heb, schreef ik je reeds per briefkaart. Ik hoop nu maar dat langzamerhand alles een beetje regelmatig bij je zal loopen en dat je zelf eerst eens goed zult tot rust komen. Heeft Domhof nog 5% van de rekening afgetrokken? die moet hij evenals vroeger afgeven. Het is vandaag lekker vriezend weer, zoodat ik vanmorgen langs de Weichsel heb gewandeld tot Lazienki, daar uitgerust en toen weer langs Ujazdowkie allee naar huis. Vanmiddag heb ik nog wat uit Annie Besant's levensbeschrijving gelezen, een engelsch boek, waarin de schrijfster haar levensloop mededeelt hoe zij werd van Geloovige of panteist - Ongeloovige of atheist en daarna weer tot het geloof in een God terugkeerde maar als Theosofiste. Het boek is van V.d. Steenhoven en Scherrer gaf het mij destijds mede om het na lezing aan zijn meisje te sturen. Het is een beetje moeilijk maar als je er belang in stelt zal ik het bij van der Ham voor je bestellen. Nu ik hoop dat het je goed gaat. Dag Kees, dag Erwin, dag Diderik, dag Lydia, dag Leendert, goed oppassen hoor jongens! Ik dank jullie voor je brieven en zal spoedig aan je ook een brief schrijven. Vele zoentjes voor je allen. Je liefhebbende man Leen. [handgeschreven brief met voorgedrukt briefhoofd] L.W. van den Muyzenberg, Varsovie (Pologne-Russie) Warszawa, Aleja Jerozolimska No. 70, Zondag 11 februari 29 januari 1906. Lieve Olga! Heden morgen na theedrinken ben ik om 11 ure begonnen te schrijven, en heb 7 briefkaarten klaar: aan Hundius, Berlin, Gera, Tante Agnes, ouders Stupki, Miena v. Vliet, v. Kampen over de tijdschriften van verleden jaar die ontbreken en aan een dienstbode. Wij hebben gegeten en begin ik je een en ander te schrijven. Eerst zal ik de zaken afhandelen en dan schrijf ik je volgens je verlangen over mijzelf. Maar het is nu drie ure en mooi weer met een beetje vorst, daarom vind je het zeker goed dat ik eerst de briefkaarten naar de post breng, eene wandeling ga maken om dan vanavond de brief voorttezetten. Ik zend je hierbij de brieven van je vader en van de duitsche verwanten en eene advertentie. Als er tijd voor over is zend ik je ook nog een briefje voor den heer Adm. daar het tijd wordt dat wij die aangelegenheid tot een eind maken. Eergisteren schreef ik je een briefkaart, je lieve brief ontvangen te hebben. Ik zou nu in de eerste plaats wenschen dat je een paar degelijke dienstboden had, want eerst dán zal je gelegenheid hebben wat tot rust te komen en ook eens wat ontspanning te krijgen. Ik schreef je daarom geen nieuwe meid te nemen als deze niet voorzien is van heele goede getuigen en kan je eene flinke meid krijgen dan maar beter wat meer
4
1251
LW-OLM 1900-1911 uitgetikt 1251, in rode ordner1000
1251
originele correspondentie in groene ordner 0251
betaald. De tegenwoordige vind ik ook niet noodig méér te betalen, als zij niet ordentelijk zelf voor haar werk kan zorgen. Daarom heb ik inliggende advertentie, die Peereboom mij gisteren avond aanwees, maar dadelijk uitgeknipt en vandaag aan dat meisje geschreven dat zij aan jou schrijft of zelf naar je toegaat. Dat als zij degelijk haar werk, dat jij haar zult opdragen, zelfstandig kan verrichte, f 100 tot f 120 salaris kan krijgen. Wacht dus haar antwoord of komst af en als ze je aanstaat, neem ze dan. Ik kan best begrijpen vrouwtje dat het je onder de bestaande omstandigheden niet erg bevalt. Maar als je ergens vreemd komt dan is het overal in het begin moeilijk. Hetzelfde hebben wij in het begin in Warschau ook doorgemaakt en daarom hoop ik dat je nu maar eerst behoorlijke hulp in je huis krijgt. Ik geloof niet dat je de holl. dienstboden kunt beoordeelen naar het spannetje dat je thans hebt, er zijn zeker ook veel betere anders zoude ik zelf moeten bekennen dat mijn vaderland in dat opzicht mij tegenvalt. Wat de kachels aangaat ben ik altijd van meening geweest dat het stookstysteem hier gemakkelijker is, maar in het voorbijgaan moet je zelf ook eens op de kachels letten en wanneer noodig roep je de meid even. En nu ga ik mij voor de wandeling gereed maken. Ziezoo vrouwtje daar ben ik weer. Ik kwam van de wandeling terug, terwijl Peereboom nog even naar Bristol ging. Mijn rug deed pijn, wat ik nog altijd heb wanneer ik lang zit of lang loop, daarom ging ik een beetje op de canapé liggen en sliep een oogenblik in. Kort daarop kwam P. terug en ontving ik een brief van den heer v.d. Steenhoven, die mij veel te denken geeft. Ik zal je hierover vanavond of morgen schrijven. We hebben thee gedronken en het is ondertusschen reeds bijna 9 ure geworden. Ik moet dus een beetje voortmaken om met mijn brief gereed te komen voor den post. Doch den brief van den heer S. is van te groot belang, daarom dus eerst hierover. Dit nu is alles in vertrouwen, dus je moet niemand voorloopig iets laten blijken. De vorige week schreef de heer S. mij in vertrouwen en vroeg mij of ik Directeur-koopman op de mijn wilde worden; ik zou dan gelijk komen te staan met Scherrer die directeur voor het technische zoude zijn. Wij zouden het huis van den heer P. bewonen. Mijn salaris zou zijn R 5000- per jaar en eene gratificatie, die echter niet zoo groot zou zijn als van den heer P. hoeveel schrijft hij echter niet. Johan zou in mijn plaats komen en zoude ik met hem zoodanig kunnen afmaken dat ik een deel van zijn inkomsten zoude krijgen. Ik reken dat ik dus zoude hebben salaris R 5000- premie ongeveer 2000.- en van Johan gedurende 5 jaren ongeveer 1000- per jaar. Alles tezamen dus ongeveer 7 of 8000 roebels. Nu is mijn salaris R 2500- Wlotsl. 900.- en gratificatien bij goede jaren geloof ik ongeveer 3 of 4000. Ik reken dus dat wij finantieel er bij vooruit zouden gaan. Maar nu heeft de heer P verleden jaar aangeboden aan het Bestuur dat hij in Holland zoude wonen en als adviseur (raadgever) bij de Maatschappij werkzaam zoude blijven. Nu schrijft de heer S. hierover niet geheel duidelijk, maar ik geloof dat ze den wensch van den heer P niet geheel willen vervullen, en het zou kunnen zijn dat hij zijn post van directeur niet geheel uit eigen beweging zoude neerleggen. Ik heb daarom den heer S. geantwoord: dat ik zijn aanbod in dank aanneem, indien eerstens de heer P. geheel vrijwillig zijn betrekking verlaat en tweedens wanneer mijn vrouw ook toestemt. Nu kreeg ik van avond weer een brief daarover, waarin de heer S. zijn verzoek herhaalt spoedig mijn vast besluit mede te deelen. Maar alles is voor mij ook nog onvast, want ik wil niet naar Stupki als de heer P niet uit eigen wil vertrekt, dan wil ik ook weten hoe jij erover denkt en voorts moet ik ook zekerheid hebben dat Johan werkelijk in mijn plaats komt en dat mijne inkomsten ook werkelijk hooger zijn dan thans. Het is natuurlijk in Warschau voor mij goed, door de extra premie van de Holl: Mij en door Wlotslavsk, maar daarvoor staat dat ik een salaris heb van 2500.- terwijl deze vaste inkomst in Stoepki R 5000- zou zijn. Bij slechte jaren wordt dat niet minder, maar mijn Warschauer premies wel. Kijk jij eens in je boek hoeveel premies ik verleden jaar alles tezamen ontving. [geen afsluiting] [handgeschreven briefkaart van LW aan] Mevrouw O.L.M. van den Muyzenberg Kiessler Nieuw Helvoet, Holland. [poststempel Nieuw Hellevoet 19 FEB 06] [ Russisch] Warsawa 4/17 februari 1906 [handgeschreven briefkaart van LW aan] Mevrouw O.L.M. van den Muyzenberg Kiessler Holland, Nieuw Helvoet. [poststempel Nieuw Hellevoet 11 FEB 06] Warschau 9 februari 1906 Lieve Olga! Gisteravond heb ik je brief ontvangen. [verdere tekst in het Russisch behalve woord 'Belasting']
5
1251
LW-OLM 1900-1911 uitgetikt 1251, in rode ordner1000
1251
originele correspondentie in groene ordner 0251
[handgeschreven brief met voorgedrukt briefhoofd] L.W. van den Muyzenberg, Varsovie (Pologne-Russie) Warszawa, Aleja Jerozolimska No. 70,
Zondag 11 februari 29 januari 1906.
[handgeschreven Carte postale van LW aan] Mevrouw O.L.M. van den Muyzenberg Kiessler, Nieuw Helvoet, Holland. [poststempel Nieuw Hellevoet 27 FEB 06] Warschau 12/25 Februari 1906 Lieve Olga, Je telegram ontvangen; ik heb je dadelijk terug getelegrafeerd. Je twee brieven heb ik de vorige week ook ontvangen evenals van Moeder een brief. Ik maak het gelukkig wel; alleen heb ik veel te doen, ook door afwezigheid van Mr C. en om het achter gebleven werk na mijn reis bij te werken. Ik hoop nu deze week met de Wlotsl. afrekening klaar te komen en je einde dezer week een brief te schrijven. Ik hoop het je allen goed gaat, ook bij ouders en familie. Johan verwacht ik deze week thuis. Gisteren ontving ik zijn brief; het gaat hem goed. C. is nog niet terug. Vandaag hier sneeuw de laatste dagen vorst, doch nu dooiweer. Vele zoentjes voor je en de kinderen en vele groeten aan ouders en familie. Je liefh. man Leen. [handgeschreven Carte postale van LW aan] Mevrouw O.L.M. van den Muyzenberg-Kiessler, Nieuw Helvoet, Holland [poststempel Nieuw Hellevoet 28 FEB 06] Warschau 13/26 Februari 1906 Beste Olga, Wees zo goed spoedig een postwissel van 5- (vijf) gulden te sturen voor mijne jaarlijksche bijdrage aan het Algemeen Nederlandsch Verbond "Neerlandia" aan het adres van den Weledelen Heer P.J. de Kanter Penningmeester v.h. Algemeen Nederlandsch Verbond te Dordrecht Gisteren zond ik je een briefkaart; hier alles goed. Vele zoentjes en groeten voor je allen. Je liefhebbende man Leen. [handgeschreven brief met voorgedrukt briefhoofd] L.W. van den MUYZENBERG Varsovie, 70 Av. de Jeruzalem Dinsdagmorgen 14/27 Februari 1906 Lieve Olga, Je laatste drie brieven heb ik achtereenvolgens ontvangen. Ik vond het lief dat Kees en Erwin de gekleurde plaatjes zonden en dank je ook voor de eerste bloempjes. Ik begrijp je brieven heel goed en anders lees ik ze nog maar eens een keer meer. De inhoud vind ik over 't algemeen ook aangenaam en ga daarin mede. De vorige week echter had ik geen lust aan je te schrijven; alles is goed, maar het is verdrietig voor mij dat je mij meestal tracht te wantrouwen. Indien ik niet goed handel of gehandeld heb zoo heb ik voor mijzelf dikwijls genoeg daaronder te lijden en daarom vind ik het niet edel van je gehandeld om in zaken waarover je noch goed noch kwaad bekend is, dadelijk het leelijkste van je man te denken. Ik acht mij verplicht niet alleen voor mijzelf, maar ook voor de personen die daarin betrokken zijn, je nogmaals uitdrukkelijk te verklaren, dat mijne verhouding tot de fam. v. V. nooit anders als volkomen onschuldig geweest is en dat de genegenheid die tusschen hen en mij bestaat dagteekent uit de tijd toen ik op een leeftijd van 16 tot 19 jaren zondags avond van tijd tot tijd hen bezocht en er plezier in vond met de kinderen te spelen, die voor mij naar het schijnt, eene voortdurende genegenheid bleven bewaren. Ik hoop én voor jezelf én voor mij dat je in dat opzicht je meening over mij zult veranderen en niet altijd dadelijk zult toegeven aan de eerste slechte gedachte die in je hoofd opkomt. Wanneer ik van de zomer thuis kom gaan wij een daagje naar Rotterdam en zal ik je met de familie in kennis brengen. Nu moet ik je weer eerst schrijven over ons naar Stoupky gaan of nietgaan. Gisteren kreeg ik weer een brief van den heer v.d.S. Ik heb van nacht weinig geslapen want wanneer ik zulk gewichtige brieven krijg kan ik nooit spoedig in slapen en lig ik lang daarover te denken. De heer v.d.S. zal 7 Maart vergadering hebben en wenscht dan mijn besluit te weten. Ik heb hem de laatste keer geschreven welke mijne bezwaren zijn en er op gewezen dat de oudste kinderen achtereenvolgens moeten gaan leeren, dat wij dus een onderwijzer of onderwijzeres uit Holland dienen mee te nemen. Daarom wenschte ik graag te weten hoe groot mijne premie zoude bedragen om te beoordeelen hoe wij kunnen uitkomen. Hij schrijft mij daarop o.a. dat besloten is eene verandering in de Directie te Stoupky te brengen. Het plan bestaat twee directeurs te benoemen: één voor het technische en één voor het commercieele beheer. Beide
6
1251
LW-OLM 1900-1911 uitgetikt 1251, in rode ordner1000
1251
originele correspondentie in groene ordner 0251
krijgen gelijk salaris R 5000.- met woning, vuur en licht en vergoeding van eventueele receptie kosten (dat is voor officieele ontvangst). De gratificaties zouden zijn: voor den langst in dienst zijnden (dus voor mij indien ik ga) een vaste premie van R 500.- tot 10% winst verder komt hierbij eene verhooging voor elk percent meer zoodat bij 17% of hooger 2% van de winst gegeven wordt hetgeen uitmaakt R 1700.-. Gemiddeld zoude ik dus op R 1000.- kunnen rekenen. Dus alles tezamen R 6000.-. Dan bestaat er een kleine kans dat als de overeenkomsten goed zullen werken en voordeelig worden ingericht ik nog extra zal krijgen. Hierop mag ik echter geen rekening maken. De premie vind ik wel wat klein en wil ik vragen de laagste premie van R 500- te brengen op R 1000.-. Dan denk ik te verzoeken vrije verhuizing en overtocht van de familie van Warschau tot Stoupki en voor extra kosten van verpakking, breken, nieuwe inrichting etc. of dat mij hiervoor als ronde som eenmaal R 500.- gegeven wordt. Dit afgeloopen jaar 1905 zal ons ongeveer geven: vast salaris R 2500.Wlotslavsk do " 900.premie Kriga ongeveer " 2000.extra do Holl. Maatschij " 1000.premie Wlotslavsk " 800.kolen enz " 200.________ R 7400.Dit afgeloopen jaar was echter toch zeer gunstig vanwege de hooge prijzen. Gesteld dus dit jaar R 7000.- dan zouden in Stoupky op dezelfde winst een totale inkomst vallen van ongeveer R 6700.-. Nu is het de vraag of de andere directeurs goedkeuren dat Johan hier mijn plaats inneemt en onder welke voorwaarden. Indien hij de betrekking krijgt b.v. op een salaris, alles tezamen van R 3000.- dan II 14/27 Februari 1906 zoude Johan zich verplichten mij jaarlijksch gedurende 5 jaren R 1000.- aftestaan. Indien ik daarop kan rekenen zoude ik alles tezamen tot R 7700.- kunnen komen. Het voornaamste voordeel is dus, dat ik een dubbel vast salaris krijg, hetgeen natuurlijk veel waard is in tijden dat de zaken eens slecht zouden gaan, waarop ook kans bestaat. De verantwoording die ik te dragen krijg is zeker niet gering en ik zal zeer ernstig moeten werken om mijn opdracht tot een bevredigend resultaat te brengen. Maar ik hoop dat als ik nu maar wat gezonder word ik ook meer zal kunnen werken. Bovendien ben ik reeds zoolang in de zaken en weet toch tamelijk hoe ze beheerd dienen te worden. Ook heb ik voldoende werkkrachten tot mijne beschikking en ik hoop dat wij in Stoupky een gezellige kring zullen vormen wanneer het werk is afgeloopen. Zoodat de gedachten van de zaken afgeleid zijn. Nu komt het er op aan hoe jij denkt de huishouding in te richten. Zooals in je eerste brief van 3 meiden 1 juffrouw kondrati en eene waschvrouw, die R 2000.- zouden kosten is wel wat erg. In je tweede brief lijkt mij je plan beter. We zullen later nog wel bespreken, of er over schrijven wat het beste voor jou en de kinderen zal zijn> Eene onderwijzeres of een onderwijzer en dan moeten wij daar zien, wat voor hulp je verder noodig zult hebben. Ik geloof dat het nuttig is ook voor onze kinderen dat wij niet te groot daar beginnen. Mogelijk hebben wij dan later bij leven en welzijn de gelegenheid met onze kinderen naar Holland te gaan om ze daar verder te laten leeren. dit zijn echter weer plannen die heel ver liggen en beter daarvoor maar niet teveel het hoofd vermoeien. Of wij kondrati zullen hebben voor hulp weet ik niet, die en andere dingen van ondergeschikt belang zouden later in Holland bij het maken van een nieuw kontrakt besproken worden. Voor Scherrer zal dunk mij geen nieuw huis gebouwd worden; hij zal waarschijnlijk in hetzelfde blijven wonen, dat later, wanneer noodig altijd nog verbouwd kan worden. Ik geloof niet dat P. weggaat wegens de onlusten. Hij heeft mij wel eens gesproken over enkele jaren naar Holland te willen terugkeren. Het is nu heel gauw gekomen en ik weet niet hoe dat zit. Ik hoop in allen gevalle dat P. niet tegen zijn wensch S. verlaat anders denk ik de betrekking niet aan te namen. Indien echter alles in goede verstandhouding gaat dan ben ik er wel voor, zelfs wanneer wij in S. niet meer zouden hebben dan in W. Wanneer v. Beun. naar Krim zou gaan dient Jager naar S. te komen. Hoewel ik enkele dingen in hem ook afkeur, ben ik toch niet bevreesd dat hij mij kan schaden. Ik doe mijn zaken
7
1251
LW-OLM 1900-1911 uitgetikt 1251, in rode ordner1000
1251
originele correspondentie in groene ordner 0251
naar beste vermogen en hij blijft ondergeschikt. Wanneer hij zich moeite wil geven zal ik ook trachten dat hij vooruitkomt en in Stoupky zal hij ook wel een beetje, naar ik hoop, ten goede veranderen. Een zaak is er in S. die voor ons niet aangenaam is; je weet waarop ik doel. Ik heb al lang de wensch gehad dat te regelen en je waart mij daarbij edel behulpzaam. Tot nu bleef dit zonder resultaat en daarom denk ik dat nuttig zal zijn om onmiddelijk in S. komende die persoon maandelijksch over zekere voorwaarden te beloonen. Ik hoop dat je met alles eens bent. In allen gevalle wacht ik je antwoord af tot 3 Maart; later kan ik den heer v.d.S. niet op antwoord laten wachten. En mocht je ten gunste van S. besluiten dan zullen wij hopen dat wij daar eene tevredene en gelukkige toekomst tegemoet gaan. Ik geloof niet dat wij vóór den nazomer daarheen zouden gaan. Indien tijd zullen wij hopen dat het in Rusland wat rustiger zal wezen, alhoewel nog steeds overal groote onrust heerscht. Je ontvangt deze denk ik op den 1ste Maart 's morgens, wanneer je niet eens bent schrijf dan onmiddellijk of stuur een kort telegram: Niederländischer Konsul Muyzenberg - Warschau - einverstanden of nicht einverstanden anders wordt het voor mijn antwoord te laat. Ontvangt nu voor jezelf en onze lieve kleuters vele zoentjes en vele groeten voor ouders en familie. Je liefhebbende man Leen. [in linker marge] Met niemand voorloopig hierover spreken of schrijven! [handgeschreven Carte postale van LW aan] Mevrouw O.L.M. van den Muyzenberg, Nieuw Helvoet, Holland [poststempel Nieuw-Hellevoet 5 Mrt 06] Warschau 3 Maart 1906 Lieve Olga, Maartje en de kinderen bedankt voor briefkaart. Je telegram ontvangen. Ik heb aan Mr. S. geschreven en dus afwachten wat verder komt. Het weer is hier grillig en guur. Johan is nog in Krim; het laden gaat niet voor wind. Volgende week hoop ik aan je ouders te schrijven want ik hoor niets van hen. Ik heb het nog steeds druk met werk, zoodat ik dikwijls dagen achtereen niet uitga. Over een paar weken hoop ik wat vrijer te zijn. De Jager heeft influenza en is thuis. Ik hoop jelui alle gezond en vrolijk. Spoedig verwacht ik je brief. Thuis en aan familie vele hartelijke groeten. Eveneens voor jou met vele zoentjes voor je en de kinderen. Je liefhebbende man Leen. [handgeschreven Carte postale van LW aan]Mevrouw O.L.M. van den Muijzenberg Kiessler, Nieuw Helvoet, Holland [poststempel Nieuw Hellevoet 8 Mrt 06] Warschau 5 Maart 1906 Lieve Olga! Gisteren avond werd ik verblijd door den ontvangst van je uitvoerigen brief. Ik ben verheugd dat jelui allen gezond zijt. Ziet dat je een passend bed koopt; indien je geen op H. vind, vraagt dan aan Nely dat zij een eenvoudig bed uit Amst. laat sturen. Zij weet hoe wij ze hier hebben en laat dan gelijk ook matrassen er bij sturen. Zorg ook dat de waterleiding wordt aangesloten maar ziet vooral toe dat je eerst flink water laat wegloopen; het eerste dat lang in de buizen gestaan heeft. Doe voorts alles naar eigen goeddenken. Vele zoentjes en groeten voor je allen je liefh. man Leen. [handgeschreven Carte postale van LW aan] Mevrouw O.L.M. van den Muijzenberg Kiessler, Nieuw Helvoet, Holland [poststempel Nieuw Hellevoet 9 Mrt 06] Warschau 22 Februari/7 Maart 1906 Lieve Olga! Per briefkaart heb ik je reeds de ontvangst van je uitvoerigen brief bevestigd. Ik hoop je binnen enkele dagen uitvoeriger daarop te antwoorden. Heden morgen ontmoette ik in de rijksbank Dr. Lewis hij informeerde naar je en de kinderen; je moet de hartelijke groeten hebben. Ik heb je eergisteren avond nog een russische krant gestuurd. Het weer is hier ook ongestadig. Vandaag is het echte voorjaarslucht, maar nogal wind. Op de Zwarte Zee schijnt ook ruw weer want het laden gaat heel langzaam. Overigens hier alles wel. Vele zoentjes voor je en de kinderen en vele hartelijken groeten ook aan familie en kennissen. Je liefh. man Leen.
8
1251
LW-OLM 1900-1911 uitgetikt 1251, in rode ordner1000
1251
originele correspondentie in groene ordner 0251
[handgeschreven brief met voorgedrukt briefhoofd] L.W. van den MUYZENBERG, Varsovie, 70 Av. de Jéruzalem 24 Februari/9 Maart 1906 Lieve Olga! Het is nu vrijdagavond over acht; wij hebben thee gedronken en tevoren een bad genomen. Nu wil ik zien mijn lieve vrouwtje nog een enkel woordje te sturen, opdat zij deze misschien zondagmorgen nog zal ontvangen. Zondag avond werd ik verblijd door je lieve brief. Het speet mij te bemerken dat je mijn brief niet hebt begrepen of verkeerd hebt willen begrijpen: ik kan er wel tegen dat je mij tegen spreekt en verlang in geen geval dat je mij altijd toestemt en jazegt, maar ik kan niet toelaten dat je mij en andere personen zonder grond beleedigd. Ik wil mij hiermede niet als de onschuld voordoen, maar kan onmogelijk dulden dat je op zoo grove wijze personen beleedigt. Ik weet dat ik mijne gebreken en zwakheden heb en daartegen heb ik ook veel strijd gevoerd, maar je mag niet te streng in je oordeel zijn je zelf zult ook wel gebreken hebben en zoo je zelf niet volmaakt ben moet je ook gebreken in anderen kunnen verschoonen en ze in geen geval gaan opzoeken waar ze niet zijn, want dan wordt je onrechtvaardig en dat is ook een groote fout. Ik zend je den brief van den heer v.d.S. hierbij terug; je antwoord was goed omdat het was zooals je er over denkt. En nu zullen we maar rustig afwachten wat de uitkomst zal zijn. Ik maak mij nu niet onrustig meer; dat heeft uitgewerkt en nu is het van mijn hart. Blijven wij hier goed, naar S. ook goed. Ik hoop dat het ons in beiden gevallen niet slecht zal gaan. Maar liever ga ik toch naar S. al is er niet veel voordeel aan verbonden. Ik hoop dan dat wij alle gezamenlijk een degelijk en aangenaam leven zullen hebben en ons het leven niet door kleine bezwaren zullen verbitteren. Ik hoop dat wij dan degelijk en eenvoudig zullen leven en in dien geest ook onze lieve kinderen zullen opvoeden. Ik hoop dat je je huishouden zoodanig kunt inrichten dat je ook tijd zal vinden met muziek en andere goede veredelende dingen bezig te zijn. Ik laat dat dan geheel aan jezelf over. Dan hoop ik ook dat wij in Stoupky niet in nauwe kring blijven om alleen voor onszelf te zorgen en te sparen. Wanneer wij zullen zien dat wij voor onze toekomstige ouden dag wat kunnen opsparen, laten wij ons dan ook dankbaar betoonen jegens diegenen die daartoe mede gewerkt hebben en laten wij dan ook trachten in het belang van de werklieden, hunne vrouwen en kinderen werkzaam te zijn. Door onze kinderen op dezen weg voor te gaan, zullen wij hen ook leeren nog een ander doel in het leven te hebben dan eigen belang en winstbejach. Ik hoop dat dit later werkelijkheid zal worden, want hoe graag geeft men toe aan datgene wat gemakkelijk en aangenaam is voor het oogenblik, maar hoeveel meer voldoening geeft het wanneer men door innerlijken strijd iets goeds gedaan heeft. Wij moeten ons huwelijk nu van een betere zijde leeren beschouwen; kindertjes hebben wij nu wel genoeg, laten wij ons nu alle moeite geven om hand in hand hun tot betere menschen op te leiden; wij zullen onszelf dan later in hen krachtig voelen. Ik verlang dikwijls naar jullie en zou graag eens bij je zijn, maar wij zullen hopen dat dit alles te zijner tijd zal geschieden. Ik begin mij wel wat beter te gevoelen en mijn rug gaat wat minder pijn doen, zoodat ik hoop dat bij kalme, gezonde leefwijze mijne gezondheid weer krachtig zal worden. Ik hoop, lieve Olga, dat dit bij jou ook zoo zal worden en dat wij de kracht zullen hebben ons te beheerschen en in liefde en vreugde met en voor onze kinderen en anderen zullen leven. --- Ik dank lieve Cornelis voor zijn brief. Ik hoop nu dat de nieuwe meid beter haar best zal doen en laat liever een extra werkvrouw komen als dat je altijd in wanorde blijft zitten. Laat Maartje niet de gang dwijlen. Ik begrijp dit voor je niet plezierig is. Ik vind het geen schande dat zij het doet, maar je dient ze toch als gast te rekenen en bovendien zullen de meiden ze uitlachen. Laat ze met de kinderen spelen en leert haar hoe met hen om te gaan; jij hebt daar een goed handje naar. Ook kan Maartje wel ander werk vinden als juist vloer dwijlen. Ik was blijde dat je een paar avondjes uitgeweest ben. Je hebt groot gelijk dat voor de vrouwen ook zooiets moest zijn om ze wat anders te laten hooren. Adriana is vroeger op eene meisjes vereeniging geweest. Je moet zelf maar geven zooals je voor goed houdt; ik denk f 2.50 à f 5.-. -De badkuip in Rotterdam was tamelijk groot; dit is wel een klein bezwaar met het warm maken; maar het gaat tegen de zomer en dan behoeft het niet zoo erg warm te zijn. Nu kan je in de zomer die kachel van boven wel beneden zetten maar wat zal nu gedurende de winter doen. Nu je moet maar zien alles zelf te regelen maar als je besluit te nemen, neem ze dan gauw, dan kan je zooveel langer profiteeren. Een kleinere kuip zou anders wel beter zijn, maar deze kuip was nog al sterk. Bij verkoopen krijg je er toch ook weer meer voor terug ofschoon beter is daarop maar niet te rekenen. Ik heb de rekening van de reis enz. opgemaakt en houd elken dag alles bij. Ik zal je later over alles rekening afgeven. Ik heb een deel van mijne gratificatie vooruitgenomen en het geld in de Rijksbank terug betaald zoo dat de R 5000- in de Wlotlarsker zaak nu geheel van ons is. Voorloopig kan ik dit nog in de zaak laten tegen 7½%. Later krijg ik nog de rest gratificatie en ik weet niet wat er mee te doen, of nog russische papieren te koopen of voor de Wasscherij te bepalen. Ik heb nu beschrijvingen en prijscouranten, maar zooals ik hier van een
9
1251
LW-OLM 1900-1911 uitgetikt 1251, in rode ordner1000
1251
originele correspondentie in groene ordner 0251
Hollandsch ingenieur hoorde die in dat vak is, komt het voornaamste daarop neer dat je goed, zacht, onschadelijk en goedkoop en veel water hebt. Als je dat niet hebt, zegt hij, is beter niet te beginnen. Spreekt daar eens over met Sipko alleen. Hij kan dan eerst eens onderzoek in stellen en desnoods voor mijne kosten verschillende proeven scheikundig laten onderzoeken. Nu lieve Olga, ik moet mij gaan haasten anders krijg je mijn brief niet op zondag. De heer Paardekooper schreef mij: "mochten jij en de kinderen gelegenheid hebben dan zal mijn vrouw zeker aangenaam vinden hen eens te zien." Zij woont Dunklerstraat No. 9 's Gravenhage en Mej. Kaathoven is daar ook. Mr. Paar. hoopt in Juni zijn familie terug te halen en daarna zou Scherrer gaan trouwen. Het schijnt dus dat de heer Paardekooper niets nog van de plannen in Dordt weet. Ik vind dat vreemd. Maar spreek er maar niet over ingeval je soms met Mevr. P. tezamen komt. Je weet voorloopig nog nergens van. Ik ben op kantoor met de afrekening klaar en hoop nu volgende week eens druk verschillende brieven te gaan schrijven. Morgenavond zoude ik met de ingenieur Schm [?] van de electr. tram en Peereboom een avondje door brengen als toen. Hij is een paar keer bij mij geweest en is een net en aangenaam persoon. Ziet nu ook dat je een gemakkelijk bedje krijgt. Ik schreef je reeds per kaart. Nu lief vrouwtje, ik wensch je een aangename zondag toe. Ontvangt vele zoentjes voor jezelf en de lieve kinderschaar. Gisteren was het hier prachtig voorjaar weer. Ik dacht de geheelen dag hoe de kinderen heerlijk zullen spelen. En nu vele groeten ook aan ouders en familie en je allen tezamen het allerbeste toegewenscht. Je liefhebbende man Leen. Warschau 27 Februari/12 Maart 1906 Lieve Olga! Vrijdagavond zond ik je mijn vorigen brief, die je naar ik hoop zondag ochtend in welstand ontvangen hebt. Lief vrouwke, ons lot voor de eerste toekomst is beslist en we zullen weer naar Stoupky trekken. Moge God onzen weg daarheen zegenen, opdat wij in onzen huiselijken kring en in onzen werkring en omgeving geluk, liefde en tevredenheid mogen ondervinden. Ik gevoel mij gelukkig dat wij alle weer tezamen zullen komen en laten wij naar ons beste vermogen samen werken om in liefde en eendracht te trachten voor onszelf, voor onze lieve kinderen en voor onze omgeving, het goede na te jagen. Zeker, ik heb mijne zwakheden en welke mensch is zonder gebreken, daarom moeten wij in alles tezamen houden en trachten ons oog meer te richten op de hoogere deugden en dat wij niet al te zeer in de dagelijksche beslommeringen blijven wroeten. Gisteren avond dan ontving ik een brief van den heer Biezeveld. Hij schreef mij o.a. dat hij mij en de Maatschappij gelukwenschte met mijne benoeming tot mede directeur in Stoupky en dat ik weldra daar heen zoude vertrekken. Hij schreef ook dat Mevrouw Paardekooper met zijne vrouw (hij schreef Mevr. B. en Mevr. P ik weet niet of hij misschien ook nog bedoelde Mevr. Boet, de moeder van Mr Paardekooper) jou een bezoek wilden brengen en dat hijzelf indien mogelijk ook mede zou gaan. Je kunt dus genoeg bezoek wachten. Het beste dunk mij, als ze jou tevoren den dag opgeven en aangegeven met welken boot zij komen, je kunt ze dan voorstellen bij de laatste brug uittestappen en jij haalt ze dan met een rijtuig af. Indien ze 's morgens komen, dan noodig je de gasten uit om 12 ure koffie te drinken met Frühstück en dan zullen zij waarschijnlijk 's middags weer vertrekken. Je zoudt dan nog een rijtuig kunnen bestellen, door Nieuw Helvoet en Nieuwenhoorn rijden en terug naar Hellevoetsluis, daar bij onzen ouders kennis maken en dan naar den boot. Of je kunt het omgekeerd doen dat zij eerst bij ouders kennis maken en dan natuurlijk tot Hellevoet reizen om daarna bij je thuis te komen en van daar naar den boot. Alle voor middageten uitnodigen zal misschien moeilijk voor je zijn. Zooeven ontving ik een briefkaart van den heer v.d. Steenhoven, waarin hij schrijft, dat alle voorstellen door het Bestuur zijn aangenomen. Ik maak daaruit op dat 1e mijn salaris zal zijn R 5000- met vaste premie van R 1000.- en verdere premie boven 10% dividend. Voor onkosten van onze reis van Warschau tot Stoupky voor verpakking der meubels, vracht etc. allestezamen eenmaal R 500-. Ik geloof dat wij hiermede zeer tevreden mogen zijn. Voorts veronderstel ik tevens dat de heer P. bij het Bestuur in Holland zal werkzaam zijn, dus de familie P. zal daarmede ook in hun schik zijn, hetgeen mij groot genoegen voor hen zal doen. Je kunt dus voorloopig in vertrouwen thuis over spreken. Maar aan je ouders zoude ik nog niet schrijven; ik vind dit wel erg jammer, want welk eene groote vreugde zal dat voor de goede menschen zijn, maar voor de zaken is het beter dat ik eerst nog wat wacht tot ik verdere berichten heb en bovendien zoude ik ook eerst nog zekerheid willen hebben dat Johan in mijn plaats komt. Nu lief vrouwtje, ik zal deze hierbij sluiten dan kan ze nog met den trein van 4 ure mede. We zullen dan later nog wel het noodige beschrijven, hoe te handelen. Ook wil ik je dan een mooie waschtafel laten maken en
10
1251
LW-OLM 1900-1911 uitgetikt 1251, in rode ordner1000
1251
originele correspondentie in groene ordner 0251
moeten wij over de verdere meubels beraadslagen hoe te doen. Nu we zullen daartoe nog tijd hebben, want ik geloof toch dat het voor ons allen beter zoudt zijn dat je de zomer nog daar bleef. Ik kon dan hier alles in orde brengen en gedeeltelijk in Stoupky en zou dan zien nog verlof te nemen om bij je wat uitterusten om dan in Augustus ongeveer gezamenlijk naar Stoupky te gaan. Dan zullen wij hopen dat het in Rusland ook wat beter zal zijn. Vele zoentjes voor jezelf en de lieve kindertjes en vele hartelijken groeten voor ouders en familie, je liefh. man Leen. [handgeschreven ongedateerde Russische kaart van L.W. aan] Mevrouw O.L.M van den MuyzenbergKiessler, Nieuw Helvoet, Hollandia [poststempel Nieuw Hellevoet 17 Mrt 06] [Tekst geheel Russisch] [handgeschreven Carte Postale van L.W. aan] Mevrouw O.L.M. van den Muyzenberg-Kiessler Nieuw Hellevoet [poststempel 20 MRT 06] Warschau 5/18 Maart 1906 Lieve Olga! Gisteren heb ik je moeder's brief aan je doorgezonden, en 's avonds ontving ik jou brief. Ik was daarmee erg verheugd. Mijn plan was heden - zondagochtend - aan je een uitvoerigen brief te schrijven, maar het zonnetje schijnt zoo heerlijk dat ik liever na thee een flinke wandeling maak. Vanmiddag heeft P. Van Elk met zijne vrouw uitgenoodigd te dineeren. Dus ik vrees dat ook van middag of avond het briefschrijven achterwege blijft. Ik heb je meen ik destijds geschreven dat wij een avond bij v. Elk waren. Vandaag gaan wij naar Brühl. Ik denk dan de volgende maand het gezelschap uittenoodigen in Europe. Wat de ledikanten aangaat is beter twee te koopen; neem echter voor jezelf een zachte matras van paardehaar of kapok, maar ik heb liever een harde. Je moet ook er op rekenen dat in de zomer of voorjaar waarschijnlijk je vader komt. Je moeder schijnt niet mee te komen. Het is de vraag wat beter is vooral wanneer wij daar heen gaan. Toch heb ik geschreven beide te gaan. Vele zoentjes voor jezelf en de kinderen en beste groeten ook voor ouders en familie. Je liefh. Leen. [in linker marge handgeschreven tekst Russisch] [handgeschreven brief] Warschau 6/19 Maart 1906 Lieve Olga! Hierbij ingesloten stuur ik je den brief van Perekrestof met 2 photografien. Zooals je uit zijn brief ziet is hij weer terug in Pawlograd en hoopt weer naar W. terugtekomen. Ik heb je met een briefkaart gisteren gemeld dat ik je lieve brief ontvangen heb en later per brief zoude antwoorden. Gisteren zijn wij dan met Peereboom op zijn uitnodiging en de familie van Elk bij Brühl wezen dineeren. Wij kwamen daar om 2 ure en gingen om half zeven eerst er vandaan. Dus lang genoeg, en duur genoeg was het ook. Ik had het wel aardig gevonden als het wat eenvoudiger geweest was maar, enfin, dat gaat mij eigenlijk niet aan en moet elk voor zich weten. Ik zal ook wel genoodzaakt zijn, een volgende keer uittenoodigen en dat wil ik eenmaal ordentelijk doen, maar dan verder zal ik mij van die feestelijkheden onthouden, want zooals het gebeurd bevalt het mij niet. Indien het eenvoudig was met een glaasje wijn, dan zoude ik het van tijd tot tijd wel aardig vinden maar dan beginnen ze met champagner enz. zoodat het zonde is van het geld want bepaald genot heb je er dan toch niet meer van daar het teveel wordt. Vanavond is Peereboom met van Elk naar het circus, ik bleef maar liever thuis en ga wat vroeger slapen. Zeg, vrouwtje, je sluit toch zeker je brieven goed weg dat ze niet door vreemde personen gelezen kunnen worden, want anders kan ik niet alles zoo openhartig schrijven als ik gewoonlijk doe. Mevrouw van Elk verzocht de groeten aan je te doen en informeerde hoe het met je en de kinderen gaat. Laat de jongens briefkaarten sturen met mooie hollandsche prenten aan Perekrestof, Johanna van Elk, en een paar van Lydia voor Wladislava. Vladislava zal nu weer blijven. Haar vader was vroeger 40 jaren op een landgoed van een poolsche edelman dicht bij Warschau en toen hij stierf kon haar moeder daar niet blijven. Maar nu heeft die eigenaar ze voorgesteld weer terugtekeren. Zoodat hare moeder, zuster en broers weer daarheen zijn. Zij wilden dat Wladislawa ook mee zou gaan en eerst was ze besloten. Maar zij schijnt toen thuis ongenoegen gehad te hebben omdat haar oudste broer haar dikwijls geslagen heeft toen zij thuis was. Zoodat zij nu weer blijft, terwijl hare familie vertrokken is. Ik heb haar dat boek gegeven om te lezen dat die poolsche juffrouw vroeger voor mijn lessen gekocht heeft en daarin zit zij 's avonds te lezen. Het eten kookt zij tamelijk goed ik ben er tenminste best mee tevreden en P. schijnt ook nog al tevreden.
11
1251
LW-OLM 1900-1911 uitgetikt 1251, in rode ordner1000
1251
originele correspondentie in groene ordner 0251
Zij ruimt de kamers op en zorgt voor alles zelf. Het is een flink en goed meisje en ik zou niet graag willen dat zij wegging zoolang ik alleen zonder je woon. Het is wel niet alles zoo netjes afgestofd als bij jou maar ik mag niet klagen. De waschvrouw komt 1 keer in de 2 - 3 weken. Waarom stuur jij niet lang al je wasch naar Vlaardingen en laat hem daar ook strijken dan heb je toch al weer zoveel minder werk voor de meiden en als je dan elke week Cor laat komen om te repareeren dan ben je toch weer van dat werk vrij. Al is het dan ook niet zoo goed als je zelf doet, je kunt je dan beter wat uitrusten en met de kinderen wat onderhouden, en zie dan dat Maartje er bij is dan leert zij van jou hoe met de kinderen om te gaan, want daarvoor heb jij wel goeden slag. En het is voor Maartje ook goed, dan komt er misschien wat meer levenslust in. Je vind dan misschien 's avonds ook wat meer tijd om wat met Maartje hardop uit een mooi boek te lezen, dan hoort zij ook eens wat anders. Ik heb voor Kees nog een mooie briefkaart. "Januari" gestuurd. Ik heb de 12 maanden gekocht en zal de volgende aan Erwin sturen enz. De 12 kosten 1 Roebel. De premie van Wlotsl. bedraagt R 760 - dan heb ik van de R 5000 - de percenten ongeveer 250 Rs. dus ruim 1000 R die zal ik zien morgen naar Rotterdam te sturen over Petersburg voor jou, voor assurrantie en voor Mevr. Hein. Dat laatste heeft nog tijd en kan Mees ook direkt aan Mevr. sturen zonder eerst aan jou te zenden niet waar? Nu vrouwtje deze keer niet zoo groote brief. Het is elf ure en ik ga slapen. Welterusten! Kus onze lieve kindertjes van mij en vele zoentjes voor jezelf. Ik zou met Kees zijn leeren maar doorgaan als nu en laat hij dan maar tot den zomer voortzetten met lessen dan komt hij tenminste goed met de anderen gelijk, maar ziet dat hij dan in zijn vrije tijd zooveel mogelijk in den buitenlucht speelt en [in linker marge pagina 1] springt en danst en zingt dat hij goed vrolijk en gezond er bij blijft dan zal het hem wel geen schade doen. En heb voorts geduld in het opvoeden. Je liefhebbende man Leen. [bovenmarge pagina 1]Zooeven is P. uit Circus teruggekeerd en gaan we slapen. [handgeschreven Russische briefkaart van LW aan] Mevrouw O.L.M. van den Muijzenberg-Kiessler Holland Nieuw Helvoet [Poststempel Nieuw-Hellevoet 22 MRT 06] Warschau 7/20 Maart 1906 Lieve Olga, Gisterenavond schreef ik je een brief die ik vanmorgen met den brief en photo van Perekrestof wegstuurde. Je moet mij nog verontschuldigen bij Arie en Cornelis dat ik hun voor verjaardag niet feliciteerde. Laten Kees en Erwin bij gelegenheid een groet aan den hr. P. sturen en bedanken voor de kaarten die zij van hem ontvingen. Je hebt ook de groeten van hem. [Russische tekst met bedragen vanuit Petersburg aan Mees en Zonen [?] 289.50; 112.50] Het moet verschrikkelijk zijn in Zeeland met de overstrooming. Heb jelui daar niets last van, ik ben wel een beetje ongerust en schrijf dus eens gauw daarover. Vele zoentjes voor jou en de kinderen en de groeten aan fam. Mijne felicitatie voor Oom Rob. Je Leen [handgeschreven Russische briefkaart van LW aan] Mevrouw O.L.M. van den Muijzenberg - Kiessler Holland Nieuw Helvoet [Poststempel Nieuw-Hellevoet 26 MRT 06] [kaart is vochtig geweest] Warschau 11/24 Maart 1906 Lieve Olga! Ik zond je de vorige keer een gesloten briefkaart en een brief met den brief van Perekrestof en 2 photo's daarbij. Heb je dat alles in orde ontvangen? Ik verzocht je mij per briefkaart omgaande te berichten of jelui van het hooge water geen last hebt; ik ben n.l. bezorgd omrede in Holland volgens de krant veel overstroomingen zijn. Ik heb elken dag al een briefkaart van je gewacht, maar vanavond ook niets ontvangen. Wees daarom zoo goed mij met een paar woordjes te melden of het jelui goed gaat. - Vanmorgen 7 ure kwamen heer, mevrouw Ljamin met dochtertje hier aan. Zij waren geweest in Parijs, Nice, MonteCarlo, Genua, Rome, Venetië en Weenen. Ik stelde hen voor zich bij mij te verfrisschen en thee te drinken, hetgeen zij gaarne deden. Daarna gingen wij voor Mevrouw een mantel koopen, toen in Europe 2e ontbijt, weer terug naar huis, rondgereden in Lazienki en naar Station. Het was de eerste prachtige warme dag en zij waren zeer voldaan, verzoeken vooral jou en de kinderen te groeten en hadden spijt je niet gezien te hebben. Johan is nu eerst klaar met laden van de eerste boot, ze hadden groot oponthoud door het stormweer. Nu is hij naar Theodosia bij Jalta om de 2e boot te laden. Ik ben gelukkig gezond, hoop zulks ook van je allen. Thans regent het weer. Vele zoentjes voor je en de kinderen en hartelijke groeten aan ouders en fam. Je liefhebbende Leen.
12
1251
LW-OLM 1900-1911 uitgetikt 1251, in rode ordner1000
1251
originele correspondentie in groene ordner 0251
[handgeschreven Russische briefkaart van LW aan] Mevrouw O.L.M. van den Muyzenberg Holland Nieuw Helvoet [Poststempel Nieuw-Hellevoet 29 MRT 06] Warschau 14/27 Maart 1906 Lieve Olga! Je brief in gezondheid ontvangen, doch eerst gisterenochtend, de brieven gaan dus lang genoeg. Van mijn schrijven over de briefkaarten moet je maar niet aan storen, het is eigenlijk ook niet noodig. Zie maar dat je een mooi hoedje koopt. Mij dunkt echter beter eene lichtere hoed, daar een zwarte voor den zomer al te zwart is. Misschien koop je licht groen, dat staat dunk me ook bij zwart wanneer de versiering eene stemmige is en ze komt goed bij je visite japon. Nu ik denk je zal zelf wel zien wat je tenslotte het beste past. Jammer dat je L. verder niet kunt voeden maar je moet in de eerste plaats voor je eigen gezondheid zorgen en zie daarom dat je spoedig een geschikt bed heb of in A. koopt. Koop tegelijk een nette zomer of voorjaarsmantel want die heb je toch noodig. Dat je een piano huurt vind ik best maar zie voor ze gebracht wordt of ze goed is. Zeg Nely dat ik haar de postzegels wel zou sturen, maar voor andere niet dat ze van 15 tot 85 ko per stuk kosten. Ik hoop je deze week een brief te schrijven. Vele zoentjes voor je en de kinderen en vele hartelijke groeten voor ouders en familie ook aan Nely enz. Zie vooral dat Kees genoeg rust heeft en behandel hem vriendelijk en met geduld, anders is het voor hem niet goed. Ik zou graag bij jelui zijn. Je Leen. [handgeschreven brief met gedrukt briefhoofd] L.W. van den MUYZENBERG Varsovie70 Av. de Jéruzalem Warschau 23 Maart/4 April 1906 Donderdagavond Lieve Olga, Je twee vorige brieven heb ik in welstand ontvangen en was met de ontvangst zeer verheugd. Ik vind het uitstekend dat je nu een piano hebt en ik kan begrijpen dat dit voor jou een groot genot is. Ook voor de kinderen is het heel goed en eveneens is het gezellig om ook familie wat van je kunst zoo nu en dan te laten hooren. Alles gaat in zooverre nogal goed, nietwaar. Maar erg jammer dat het kindermeisje niet wat beter wordt voor haar werk. Ja, ik zou wel zeggen: plaats eene advertentie in de N.R.C. courant en bied meer salaris, maar dan dien je ook weer aftewachten wat je krijgt. In allen gevalle zoude ik denken dat het goed is de oudste zuster er op te wijzen dat haar zusje toch ordentelijk haar werk moet doen, dat je ze toch zoo niet kunt houden en je liever haar wat meer geeft mits je in de plaats van haar zusje een flinker kindermeisje hebt. De werkvrouw moet je liever maar wat extra betalen, dat je tenminste iemand hebt wanneer je ze noodig hebt. En hoe is het nu met je hoed en mantel afgeloopen. Ik zou beter gevonden hebben dat Nely met je mee was gegaan, maar nu moet je maar zien wat te doen. Je kunt misschien ook in Rotterdam goed koopen. Zie maar dat je wat netjes en degelijks koopt en dat het naar je zin is. Of koop je een heel costum. Je moet maar doen zooals je voor goed houdt. Gisteren is het pakje van je moeder hier aangekomen en vandaag een brief. Ik vind jammer dat beide oudjes niet op reis kunnen, temeer daar voor het geld moeder thuis zal blijven. Je kunt er ook niet al te veel in spreken; zij moeten tenslotte zelf weten hoe te doen. Ik vind het prettig dat in alle gevalle Vader komt, maar jammer dat hij zich niet zoo flink gevoelt. Wij zullen hopen dat zijn reis hem weer op zal knappen. Dan zullen wij hopen dat als wij tezamen met de kinderen in S. zullen zijn, ook zij opgeruimder zullen wezen. Ik schreef aan moeder dat jij met de kinderen mogelijk dit jaar of het volgend jaar een poosje in Stoupky komt doorbrengen. Zoo hebben zij nieuwen moed. Maar de waarheid kan ik niet zeggen en jij moet er voorloopig nog niet over schrijven. Want ik weet zelf nog niet hoe besloten zal worden en het kan wel zijn dat wij eerst tegen den winter daarheen gaan. Er moet nog veel over gesproken en geschreven worden, daar dit alles zich nog niet zoo eenvoudig laat regelen. Daarom beter nog maar niet te veel er over gesproken. Koltschigin's hebben mij uitgenoodigd met Passchen daarheen te komen. Ik zou wel willen gaan, maar zit een beetje met Peereboom, hoe met eten enz Maar ik denk toch wel dat ik zal gaan. Mogelijk ook dat ik nog naar Stoupky ga met Passchen. Ik heb aan Mr. v.d. Steenhoven geschreven en wacht nu zijn antwoord. Ik zal zien of het pakje niet te zwaar is dan kan ik voor de jongens nog een paar paascheieren indoen. Ik had de tand bewaard die Kees als eerste tand in Stoupky verloren heeft en die had ik nog bij mij toen Mevr. v. Elk mij een ringetje liet zien met een tandje van Hanny daarin. Toen heb ik haar verzocht het tandje van Kees in goud te laten zetten en met een kettinkje te laten maken als brelok aan je horloge. Ik stuur het bij het pakje en hoop het naar je zin zal zijn.
13
1251
LW-OLM 1900-1911 uitgetikt 1251, in rode ordner1000
1251
originele correspondentie in groene ordner 0251
Nu vrouwtje ik zal de brief eindigen dan kan hij nog met den brief van je ouders van avond weg. Wees veelmaals hartelijk gekust ook vele zoentjes voor de lieve kinderen. Jelui staan alle hier voor mij op de schrijftafel. Maak je over No. 6 niet angstig. Het zal wel niets zijn, en als het toch is dan maar weer flink houden en hopen dat met het half dozijn de rekening af is en dat wij dan tezamen ze goed mogen opvoeden. Vele groeten je liefh. man Leen. [in linker marge] Met een briefkaart heb ik je ouders de ontvangst van het pak bevestigd. [handgeschreven brief met gedrukt briefhoofd] L.W. van den MUYZENBERG Varsovie 70 Av. de Jéruzalem Zaterdag 25 Maart/7 April 1906 Lieve Olga, Je brief heb ik ontvangen. Gisteren zond ik je een brief die in de zelfde enveloppe gedaan is met den brief van je vader en moeder. Ik wil nu eerst op je eigen brief antwoorden. Ja, lief vrouwtje, uit je brief zie ik ook duidelijk dat je erg zenuwachtig ben. Het is best mogelijk dat je weer jezelve moet voorbereiden op een nieuwe aankomeling. Maar je moet den moed niet verliezen en laten we te zamen overleggen wat te doen; wanneer we alles rustig bepraten is het niet half zoo erg als wanneer we beginnen met onrustig te worden. Je zult zeggen ik heb goed praten. Ja, het is natuurlijk voor jou moeilijker, maar we hebben gelukkig de middelen om wat te doen en daarom in de eerste plaats kalm overleggen. Over het geld wil ik je eerst geruststellen. Door de nieuwe regeling in de Rijksbank, heeft dezelve niet dadelijk het geld naar Holland gezonden, maar schreven mij eerst dat de kosten van verzenden extra berekend wordt, wat vroeger niet was. Ik heb dadelijk geantwoord het geld naar Holland te sturen. Bovendien moet bij Mees nog ongeveer f 150.- geweest zijn en ik heb vroeger aan hen geschreven op jou verzoek dadelijk geld te zenden. Je had dus voorloopig dat geld kunnen vragen te sturen en had dus niet noodig zonder geld te zitten, wat ik ook erg onplezierig voor je vind. Thans moet Mees het andere geld ook hebben, dat is over f 1000.- Als nu f 500.- voorloopig voor jou en Gijsbert niet voldoende is dan kan je toch aan Mees schrijven om je meer te zenden. Ik zal van mijn kant vandag nogmaals aan hen schrijven dat zij dadelijk geld aan je sturen zooveel als je noodig heb. - Ziedaar nu, daar krijg ik juist uit Petersburg van de Rijksbank een brief met de cheque van f 1262,20 voor Rs 1000.- Die zenden ze nu weer aan mij in plaats van direct aan Mees zooals ik verzocht heb en wat een groot tijd verlies. Maar houd je maar rustig, lieve Olga, alles komt in orde en je zal geen gebrek lijden. Ik krijg nog over de F 900.- premie van de Holl. Mij. Het zal ruim 1000 Gld zijn. Daarom zal ik van daag schrijven aan den heer v.d. Steenhoven met verzoek dadelijk f 300.- te sturen aan jou en de rest aan Mees. Dan krijg je de f 500.- van Mees en heb je voorloopig genoeg niet waar vrouwtje. Hierover dus geen hoofdbreken en ook niet of veel geld weggaat. Wij moeten nu maar voortzetten tot ik naar je toe kan komen en dan zullen wij gemeenschappelijk overleggen hoe we verder zullen doen. Wanneer je werkelijk in October een prinsesje verwacht, dan zullen wij trachten dat je niet te lang in H. blijft en indien mogelijk in de zomer ongeveer Aug.s. in Stoupky komt. Ik weet zelf nog niet hoe alles zal loopen. De heer Paardekooper schreef mij dat zijn vrouw in Juni naar Stoupky zoude komen om afscheid te nemen , de kinderen zouden in Holland blijven. Nu weet ik niet tot wanneer de hr. P. in S. zal blijven. Er zijn ook nog vele andere vragen te behandelen, ik heb daarom den heer v.d. St. voorgesteld om met Passchen naar Stoupki te gaan om over een en ander te raadplegen. Gisteren ontving ik van Mr. v.d. St. antwoord dat hij goedkeurt dat ik naar Stoupky ga spreken. Hoewel Scherrer en ik gelijk zullen zijn, wil de hr v.d. St. toch dat een de titel heeft van directeur en de ander die van onderdirecteur omdat de statuten van de Maatschappij zulks voorschrijft. Dat is ook een kwestie die ik met Scherrer moet bespreken; een van ons beiden zal moeten toegeven. Ook met van Beuningen valt een en ander te spreken daar hij het voorstel naar de Krim te gaan niet wenscht aan te nemen en liever naar Warschau schijnt te willen. Dan komt de jonge v.d. St. en tenslotte de Jager. Indien v.B. naar W. zoude komen zal Johan wel in Wlotslavsk moeten blijven. Nu dat laat zich later alles ophelderen en voorloopig nog maar niet over spreken. Ik denk daarom Dinsdag naar S. te vertrekken, en daar Vrijdag, zaterdag, zondag en misschien maandag te blijven om dan weer naar W. terug te keeren. Indien eenigszins mogelijk zal ik 1 dag naar Jane gaan. Ik hoop dan in Stoupky met de heeren P. en S. te bespreken hoe alles te regelen en na mijn terugkeer zal ik aan den heer v.d. St. schrijven en aan jou hoe wij onze plannen kunnen inrichten. Ik zou liefst eerst nog met verlof naar H. gaan alvorens naar S. te vertrekken. Indien dat kan zoude ik aangenaam vinden Juni, Juli naar H. en dan alle tezamen terug naar Warschau en dan hier inpakken en naar Stoupky of als de heer P. langer in Stoupky zal blijven, wat ook gebeuren kan omrede hij tot Januari verbonden blijft in Stoupky dan weet ik
14
1251
LW-OLM 1900-1911 uitgetikt 1251, in rode ordner1000
1251
originele correspondentie in groene ordner 0251
nog niet hoe te doen en daarover hebben wij dan nog tijd genoeg te spreken. Het is misschien ook beter dat je eerst nog hier terug komt omdat je moeder met Sasja [?] wil komen. Nu zullen wij hopen dat de toestanden in Rusland ook rustiger zullen worden; misschien dat na de Rijksdoema in April - Mei wat betere toestanden komen. Over den tuin moet je nu maar niet bezorgd maken, dat geld zullen wij waarschijnlijk terug krijgen of de ouders zullen de groenten kunnen nemen. Dat zal tenslotte ook niet zoon groot bedrag zijn. Zooals ik je schreef moeten wij nu deze tijd maar niet teveel over het geld denken en eerst voor je gezondheid [tweede vel schrijfpapier] 25 Maart/7 April 1906 zorgen want, lieve vrouwtje We hebben je alle hard noodig, de kinderen zoowel als Vader en daarom moeten wij zien dat moederka flink gezond en vrolijk wordt. Nu heb ik gedacht dat je zoolang je in Holland ben en misschien ook om mee naar Rusland te gaan een juffrouw neemt om je behulpzaam te zijn in de huishouding. Voorloopig zoude ik raden iemand te nemen alleen voor de tijd dat je in Holland ben dan kunnen wij later nog bespreken wat wij zullen doen. Is juffrouw Touw niet geschikt daarvoor, om met de kinderen bezig te zijn en de meiden na te gaan. Je dient echter een beetje flinke persoon te nemen die goed met de meiden kan omgaan. Ik geloof dat dit de beste weg zoude zijn, dan kom jij een beetje tot rust en op kracht. Bovendien zal het ook aangenaam zijn voor jou en je vader dat je wat meer vrij bent als hij bij je te gast komt en ook voor moeder zal het plezieriger zijn als je wat meer met hen kan tezamen wezen, vooral nu de lente komt. Ziet dus dat je dit zaakje eens flink ter hand neemt, misschien heeft Sipko wel iemand. Ik geloof dat hij nog twee zusters heeft die al niet jong meer zijn. Maak daar vlug werk van, dan ben je weer zooveel te gauwer vrolijk en opgeruimd en anders is het voor ons allen een ongeluk als je eens ziek zoudt worden, hetgeen God moge behoeden. Doe dus vooral dat wat ik je raad en schrijf mij wat je denkt, misschien heb ik dan de brief nog voor mijn vertrek naar Stoupky; neen dat zal te laat zijn, dan kan je beter een kort briefje naar je ouders adresseeren. Met Kees moet je nu zelf maar naar je eigen oordeel handelen, maar als je hem slaan moet, doe dat niet wanneer je boos ben en tracht naar mogelijk hem te overtuigen, want veel slaan is in geen geval goed vooral niet voor hem. Ik vind het best dat je een piano genomen hebt, als je nu de juffrouw hebt kan je heerlijk met de kinderen muziek maken en dan hoop ik in de zomer ook het genoegen te hebben heerlijk buiten zittende je mooie muziek te hooren. Hoe is het weer nu? Wij hadden hier voortdurend erg guur weer, maar nu sedert enkele dagen heerlijk lente weer. Ik sta 's morgens om 7 ure op, maak eene wandeling naar de Weichsel, ontbijt en 9 ure kantoor. Half één middag eten van 2 tot 3 wandelen, dan kantoor tot 6 -½7. Dan theedrinken, wandelen en krant en naar bed 10½ ure. Ik wou heel graag Olga dat jij ook een rustiger leven nam. We hebben nu wat overgespaard en ik heb gelukkig eene goede betrekking in het vooruitzicht dat ziet nu vooral dat je die juffrouw neemt. Ik heb ook gedacht aan Linchen van tante Agnes maar zij zal met zoo veel kinderen niet willen, en dan spreekt Linchen slecht hollandsch en misschien niet goed duitsch meer en misschien heeft zij ook geen lust eventueel naar Rusland te gaan. Als je een flinke degelijke juffrouw kondet krijgen dan zoude zij onderwijzeres zijnde Kees misschien in Stoupky ook hollandsch kunnen leeren en dat dan de onderwijzer in Stoupkyer school Kees in het russisch verder leert. Maar dat plan is toch niet zoo heel goed en waarschijnlijk beter een meester mee te nemen voor de jongens. Nu, zie nu voorloopig eerst maar spoedig een degelijke en flinke juffrouw voor je te krijgen dan zullen wij over de rest spreken. Zal je dat nu bepaald doen lieve vrouwke?! Wanneer is nu de bruiloft bij Nely Robanus? Want dan moet ik ook voor een gelukwensch zorgen. Heb je nu hoed en mantel gekocht of een costum. Er worden thans nog al aardig costums gedragen. Ziet maar dat je wat goeds koopt. Dat je soms erg boos op mij bent, daarover maak ik mij nu zoo heel veel zorg want ik weet dat dit voorbijgaand is en als de bui voorbij is ben je weer mijn lieve vrouwke. Ja ik zou je ook een beter man gewenscht hebben, maar wat zullen wij met 5 kinderen gaan fantaseeren of wij ongetrouwd waren. Het is voornamelijk je zwakheid, lieve vrouwtje, en neem daarom spoedig een hulp en doe zooals de dokter zegt: rust nemen, goed eten, veel buitenlucht en vrolijk leven. Dan zal het voor je man ook beter zijn. Ik gevoel wel dat ik wat krachtiger wordt maar mijn rug doet mij nog dikwijls pijn wanneer ik langer tijd achter elkaar zit. Maar ik hoop dat als ik in Holland kom mij geheel hersteld zal voelen en dan nog een beetje in de zee baden, dan hoop ik flink krachtig naar Stoupky te kunnen
15
1251
LW-OLM 1900-1911 uitgetikt 1251, in rode ordner1000
1251
originele correspondentie in groene ordner 0251
gaan. Nu lief vrouwtje ik ga uit; het is zaterdagavond 9 ure en zal een glaasje bier gaan drinken. Ik hoop dat je het kistje in orde [in bovenmarge pp 1 en 4] zult ontvangen. Voor jou de chocolade Wedel en de breloque (Kees' tand in goud) voor je ketting en voor de kinderen elk een ei. Voor Lydia met rose lintje. [linker marge p. 4] Vele zoentjes voor jezelf en onze lieve kinderen. Je je liefhebbende man Leen. [handgeschreven Russische briefkaart van LW aan] Mevrouw O.L.M. v.d. Muyzenberg Holland Nieuw Helvoet [Poststempel Hellevoet 13 APR 06] Warschau 29 Maart /11 April 1906 Lieve Olga, Je heb mij 2 brieven en postpakket zeker nu wel voor de Paschen ontvangen. Ik hoop dat een en ander naar je genoegen zal zijn en je je wat beter gevoelt. Wat heerlijk weer is het hier. Ik hoop dat ook bij jou zoo is. Dat stemt een mensch vrolijk. Ik heb mijn handkoffer gepakt en hoop van middag op reis te gaan. Misschien moet ik 1 dag in Berdetschef blijven voor zaken. Voor zaken ben ik ook nu opgehouden. Mogelijk ook dat ik van Stoupky nog naar Odessa moet maar zeker kan ik dat niet zeggen. Dat zal in S. besproken worden. Ik hoop dat je nu maatregelen genomen hebt om je gezondheid te herstellen, en hoop spoedig weer goede berichten te krijgen. Deze week waren wij bij v. Elk een avond. Ik heb aan zijn vrouw de tand betaald. Als ik tijd heb zal ik je uit Stoupky nog een brief schrijven maar veel gelegenheid zal ik daar wel niet hebben. Vele zoentjes voor jou en de kinderen en vele groeten voor ouders en fam. je liefh. man Leen. [handgeschreven Russische briefkaart van LW aan] Mevrouw O.LM. van den Muyzenberg-Kiessler, Nieuw Helvoet, Holland [Poststempel Nieuw Hellevoet 16 APR 06] Kazatin Donderdagochtend 30 Maart/12 April 1906 Lieve Olga! Goeden morgen! Ik heb in den trein goed geslapen maar verkeer nog in eene onplezierige stemming tengevolge van eene gebeurtenis met Wladislawa die voor mijn vertrek aanleiding tot groot ongenoegen gaf. Ik miste n.l. enkele dingen van jou en mij en na onderzoek bleek het dat zij die zich had toegeëigend. Ik heb haar moeder laten komen, die nu bij haar blijft zoolang tot ik terugkeer en daarna zal ik zien wat te doen. Het is een heerlijke blijde morgen en de Steppe doet mij goed. Vele zoentjes voor je allen je liefhebbende Leen. [handgeschreven Russische briefkaart van LW aan] Mevrouw O.L.M. van den Muyzenberg-Kiessler te Nieuw Helvoet Holland [Poststempel Nieuw-Hellevoet 20 April 06] Stoupky 2/15 [Maart doorgestreept] April 1906 Lieve Olga! Eergisterenavond heb ik je geschreven uit Losowaja en ben dienzelfden avond gezond en wel hier aangekomen. Ik was zeer verheugd gisteren reeds je brief te ontvangen. Er was echter nog veel te bespreken zoodat ik tot schrijven niet meer kon komen. Vandaag de eerste paasch dag heb ik alle personen bezocht en vanavond zullen we Hollanders bij ouders zijn. Ik vrees daarom dat ik niet ertoekom vandaag aan je te schrijven en dat zal uitstellen tot morgen. Dan zal ik je een en ander op onze toekomst betrekking hebbende meedeelen. Weest intusschen met de kinderen en familie hartelijk gegroet en vele zoentjes voor jou en kinderen. Je liefhebbende man Leen. [handgeschreven Russische briefkaart 'Carte postale' van LW aan] Mevrouw O.L.M. van den MuyzenbergKiessler Nieuw Helvoet Holland [Poststempels Rotterdam 20 April 06 9-10v uur en Nieuw Hellevoet 20 APR 06 12-4n] [Stempel RUSSIE Station Stoupky] Stoupky 3/17 April 1906 Lieve Olga! Gisterenavond waren wij Hollanders gezellig bij ouders. Hedenmorgen was Mr. Lewis hier en nu was ik aan briefschrijven voor je. Daar Mr. Lewis voorstelde naar hen te komen ga ik nu met den trein naar Bachmoet en keer te voet terug en eindig je brief van avond. Ik stuur je daarom deze woordjes voorloopig. Hier is prachtig weer. Jelui zijn zeker wel naar de Paascheduinen met de kinderen. Vele zoentjes en groeten je liefhebbende man Leen. [handgeschreven Russische briefkaart (potlood haast onleesbaar) van LW aan] Mevrouw O.L.M van den Muyzenberg-Kiessler Nieuw Helvoet Holland [Poststempel Nieuw-Hellevoet 20 APR 06] Lozowaja 13 April 1906 Lieve Olga. Gisteren heb ik den dag in Kief doorgebracht met wandelen. In het voorjaar is Kief prachtig met al haar groen. Het is nog wel wat vroeg de boomen nauwelijks ontluiken. 's Avonds ben ik met de
16
1251
LW-OLM 1900-1911 uitgetikt 1251, in rode ordner1000
1251
originele correspondentie in groene ordner 0251
slaapwagen vertrokken en was om 5 ure reeds wakker. Ik had aangenaam reisgezelschap. Alles natuurlijk over Doema en politiek. Over [?] reis ik met de slaapwagen tot Kramatorskaja en hoop heden avond 9 ure in S. te zijn. Zoeven heb ik middageten gebruikt. De zon schijnt lekker maar winderig. Vele zoentjes voor jou en de kinderen je liefhebbenden Leen. [in marge onleesbaar] [handgeschreven brief van LW] Stoupky 3/17 April 1906 Lieve Olga, Gisteren heb ik je een briefkaart geschreven en wil je nu een en ander uitvoeriger meedeelen. Eerst zal je wel willen weten wat met Wladislawa gebeurd is waarover ik je schreef. Ik miste een paar keer geld uit mijn Kas op kantoor en daar het de laatste keer met zekerheid tusschen 's avonds en 's morgens geschied was verdacht ik Wladislava er van, want zij was 's avonds alleen thuis gebleven toen Peereboom en ik naar van Elk waren gegaan. Het was mij vreeselijk onplezierig maar ik verlangde dat zij haar boeltje, alles zoude laten zien. Beneden in haar kistje vond ik niets; ik ging toen naar boven en vond daar een nieuwe mand met allemaal nieuw goed in en ook ondergoed van jou en een paar snuisterijen van mij; ook vond ik in een zakje R 28.-. Eerst zeide zij dat jij haar dat goed gegeven had maar na lang praten en nadat ik haar gedreigd had met de politie heeft zij gedeeltelijk bekend dat zij o.a. de sleutel van de boekenkast had genomen en daarmede het laadje van mijn schrijftafel op kantoor had opengemaakt en zoo er geld uitnam. 's Avonds kwam haar zuster die mij smeekte niet de politie te roepen. Ik had vroeger Wladislawa geraden haar moeder bij zich te nemen omdat die wenschte dat zij bij haar kwam naar het dorp en temeer omrede haar moeder wel wilde met haar tezamen bij ons te blijven. Maar Wladislawa wilde niet dat haar moeder bij haar bleef. Daar ik nu naar Stoupky moest kon ik geen andere meid nemen en bovendien moet ik na mijn terugkeer die aangelegenheid eerst nog regelen en daarom verlangde ik dat die zuster onmiddelijk haar moeder ging halen die mij beloofde niet weg te zullen gaan tot ik terugkwam. De mand met het goed heb ik in mijn kamer afgesloten en na mijn thuiskomst zal ik zien wat te doen. Ik vond het erg treurig, zoon jong meisje en de moeder was zoo bedroefd en smeekte mij alles te vergeven. Ik was die dagen heelemaal van streek. Een deel van het geld zal wel verloren zijn zelfs als ik het goed laat verkoopen, dan kom ik denk ik nog een R 30 tekort. Nu we moeten daarover maar geen groote zorg meer maken, ik vind het meer jammer voor haarzelf en als eenigszins mogelijk wil ik alles schikken mits zij toonen zal zich beter te zullen gedragen. Dan kan zij met haar moeder zoolang blijven tot je terugben. Want neem ik een ander dan weet ik ook niet wat ik krijg en haar moeder schijnt mij een eerlijk vrouwtje. Als ik terugkeer en Wladislawa wil mij verder alles openhartig bekennen en toont beter te willen dan zal ik het zoo maar laten. En nu zal ik je een en ander schrijven over het resultaat van mijn reis hierheen. Mr Lewis is hier geweest en ik heb beloofd daar heen te komen en moet daarom spoedig met den trein naar Bachmoet en hoop deze van avond te eindigen. De trein is er nog niet en daarom voortgezet: Wij hebben met den heer Paardekooper en Scherrer de zaken ongeveer besproken. Steenhoven is met zijne vrouw naar Swatie gori. De heer P. blijft hier volgens zijn kontrakt tot 1 Januari 1907 maar zal waarschijnlijk begin December naar Holland vertrekken. Mevrouw P. komt hier in Juni alleen om een en ander te pakken en afscheid te nemen en vertrekt dan in September. Waarschijnlijk zullen wij de woning van den heer P. bewonen. Hij zal de ovens alle laten ombouwen daar zij oud zijn. Behangen en bijverven kan dan niet vóór de volgende zomer, omdat het te laat wordt en te vochtig blijft. Scherrer gaat in begin Juni naar Holland te trouwen. Ik kom dan ook om beide kontrakt te maken met de Maatschappij. Ik blijf dan bij je en samen gaan we allen in Juli naar Warschau. Daar blijven wij tot half october zenden ons goed naar Stoupky en komen wij tegen 1 November hier. De meubels zullen dan nog niet zijn, daarom ga jij met 3 kinderen bij je moeder en je vader ik en 2 jongens slapen in ons kleine huisje bij de smederij tot de woning ingericht is. De heer Paardekooper gaat dan zoolang in de logeerkamers en vertrekt in begin December. Ik geloof dat deze regeling je goedkeuring zal wegdragen en mocht je soms nog iets anders willen dan kunnen wij daarover nog raadplegen. Gisteren heb ik de ouders alles meegedeeld; zij waren natuurlijk erg verblijd. Johan zal waarschijnlijk in Wlotslarsk blijven, daar van B. graag naar Warschau gaat en indien het Bestuur zulks toestemt zal ik ook toestemmen daar het rechtvaardiger is tegenover van B. Nu zouden Scherrer en ik beiden directeur zijn, maar de hr v.d. Steenhoven schreef dat om aan de Statuten der Maatschappij te voldoen, moet de titel van directeur en onderdirecteur behouden blijven en nu moeten wij uitmaken wie de naam van directeur en wie van onderdirecteur zoude dragen. En nu wil Scherrer niet
17
1251
LW-OLM 1900-1911 uitgetikt 1251, in rode ordner1000
1251
originele correspondentie in groene ordner 0251
toegeven en ik ook niet omdat hem ook beloofd was. Dus je begrijpt dat dit een beetje lastig is. In werkelijkheid zouden wij beide gelijkstaan. Natuurlijk zoude hij die de naam van directeur draagt de gasten moeten ontvangen. Dit heeft natuurlijk zoo veel vóór als tegen én dit zoude ik wel kunnen overgeven maar ik zal waarschijnlijk dikwijls op reis gaan en dan is het tegenover vreemde personen altijd beter als je op je naamkaartje directeur hebt staan als onderdirecteur. Ik zal daarom trachten dat het Bestuur zoodanig inricht dat er één directeur koopman en een directeur technicus is; mocht het zijn dat dit niet kan dan wil ik toch zien dat ik de titel van directeur krijg, want het is wel kostbaarder en moeilijker maar voor de zaak geloof ik dat het beter is. Mocht het zijn dat het Bestuur tengunste van Scherrer besluit dan zal ik ook met den titel van onderdirecteur moeten tevreden zijn, alhoewel ik het niet prettig zoude vinden en alvorens toetestemmen wil ik daarover ook nog over nadenken en met de heeren spreken. Het is voor den heer Paardekooper natuurlijk moeilijk hierover te spreken en te raden. Maar ik geloof wel dat hij het voor de zaak ook beter beschouwt dat de titel van directeur aan mij komt. Zooeven heb ik je telegram ontvangen het was een beetje onduidelijk. Je kan nu zusters en zwagers en familie wel ongeveer vertellen. Nu zal het er ook van afhangen hoe wij met onze inkoopen zullen doen. Krijg ik de directeurs titel dan dienen wij wat meer te koopen, indien niet dan kunnen wij ook wat minder koopen. Nu heeft de familie P. natuurlijk verschillende dingen te koop. Klavier nemen zij waarschijnlijk mee naar Holland en nog enkele dingen, maar andere meubels, servies, tapijt, bedden, bloemenstandaards, spiegel enzoovoorts zullen zij verkoopen ongeveer 60% van de prijs die zij betaald hebben. Ik heb met je ouders gesproken dat zij ons groene garnituur met kleed krijgen. Dan kunnen wij in Warschau een kleine kanapée met een paar fauteuils koopen met zijde of anders goede stof overtrokken. De spiegel van Terwen wil den heer P. verkoopen voor 10 Roebels, maar dan kunnen wij, indien noodig beter een nette in W. koopen. Wij kunnen voor de jongens 3 kinderbedden met matrassen en kussens overnemen, misschien servies en glaswerk en vorken en lepel (frayst [?]) en het mooie kleed in de zaal. Zij hebben betaald ongeveer R 110.- en zullen verkoopen ongeveer voor R 60.-. Scherrer koopt ook een en ander. Ik zal voor jou in W. een waschtafel koopen en misschien een schrijftafeltje, dit laatste zullen wij zien als je ook in W. ben. Voor ons vertrek zullen wij onze meubels in W. ook nog wat laten repareeren en opknappen of zullen wij dat in Stoupky laten doen behalve de witte bedden. Zooals ik je gezegd hebben moeten wij een beetje rekening houden met onze positie of directeur of onder do. We hebben echter nog tijd daarover te spreken. Je vader zal mogelijk toch in Mei op reis gaan misschien vroeger, maar het is moeilijk voor hem te besluiten. Ik zal zien dat hij toch gaat, daar het misschien beter voor hem is. Bijna alle menschen (je moeder, vader, P. S. vB.) vinden beter een oudere juffrouw, die niet meer aan trouwen denkt, dan een jongen onderwijzer naar Stoupky voor het onderwijs van de jongens mee te nemen. Daarover zullen wij ook nog schrijven en ik wil jou meening daarover ook nog vernemen en dan zullen wij nog er over spreken hoe te doen. Ik hoop in alle geval dat je tijdelijk een juffrouw ziet te krijgen die je voorloopig kan helpen in de huishouding en nu het warmer wordt zoude ik je raden de twee kamers beneden te wonen in plaats van boven. Ik ben blij dat je een mooi hoedje gekocht hebt. Maar je had een betere mantel moeten koopen en betere schoenen. Want wat kan die mantel van f 16.- zijn. Enfin als ik kom zullen wij nog een mooi manteltje bij koopen. Nu zal ik voorloopig hierbij laten. Als er wat bijzonders is zal ik er morgen nog wat bijschrijven. Ik ga nog even bij je ouders welterusten zeggen. Zorg asjeblieft voor je gezondheid vrouwtjelief en wees niet boos op je mannike. Vele zoentjes voor jou en de kinderen en groeten voor ouders en familie je liefhebbende Leen. [in linker marge p. 1] De heer v.d. Steenhoven schreef aan Mr. P. dat voor jou verblijf in Holland er 300 vergoeden [in marge bovenaan p. 5] Mr P. is heel vriendelijk en groet je alsook anderen [16 april 1906 kaart van ? uit Rusland aan Mev. O.v.d.M, Villa Hein van Rockanje, Nieuw Helvoet] [handgeschreven Russische briefkaart (potlood en bijna onleesbaar en half in het Russisch) van LW aan] Mevrouw O.L.M. van den Muijzenberg-Kiessler Nieuw Helvoet Holland [Poststempel Nieuw Hellevoet 23 APR 06] Jekaterinoslav 6/19 April 1906 Lieve Olga! Ik dank je nog voor de mooie bloempjes in je brief naar Stoupky die ik zooeven in de trein nogmaals heb gelezen. Lieve Kees en Erwin ik dank jullie ook voor de bloemen. Zullen jullie wel lieve gehoorzame jongens zijn voor moeder? Indien je alle zoet bent komt vader gauw terug en dan gaan wij naar de duinen en rijden met paarden. En dan later gaan wij weer allen terug naar Warschau en grandpapa en
18
1251
LW-OLM 1900-1911 uitgetikt 1251, in rode ordner1000
1251
originele correspondentie in groene ordner 0251
grandmama. Ik moest hier 2½ uur wachten en ben in den stad gegaan over ½ uur vertrek ik naar Odessa waar ik zaterdag morgen hoop te zijn. De heer v d S. schreef aan Mr P. dat wij R 300 vergoeding krijgen [Russische text] [handgeschreven Russische briefkaart (potlood en bijna onleesbaar) van LW aan] Mevrouw O.L.M. van den Muyzenberg-Kiessler Nieuw Helvoet. Holland [Poststempel Nieuw Hellevoet 20[?] April 06] Kramatorskaja 6/19 April 1906 Lieve Olga. Mijn brief heb je hoop ik in goede welstand ontvangen. Ik zal dus zien in Juni en Juli bij je te zijn en tegen dien tijd zullen wij de huur opzeggen, daarover zal ik je nog schrijven. Vandaag is Diderik jarig. Ik wensch hem veel geluk toe en kus hem van Vader. Hedenmorgen 7 uur ben ik van Stoupky vertrokken. Ik reis nu naar Odessa waar ik 1 of 2 dagen denk te blijven. Dan hoop ik naar W. terugtekeeren. Ik had graag naar Jane gegaan maar door mijn reis naar Odessa kan er niet van komen. Ik hoop dat je nu hulp bij hebt genomen al is het maar voorloopig en dat je nu voor je eigen gezondheid zult zorg dragen. Het zal mij aangenaam zijn in W. een brief te vinden vooral indien met betere berichten. Ik heb aangename dagen in S. doorgebracht met vader gewandeld op den Berg. Je hebt vele groeten van alle bewoners en fam. Lewis. Vele zoentjes voor jezelf en onze lieve kinderen. Je liefhebbende man Leen in Losowaja [handgeschreven brief met Russisch briefhoofd waarop Warsawa is doorgekruist en Odecca geschreven] Odecca 9/22 April 1906 Lieve Olga, Stoupky heb ik donderdagochtend verlaten en ben hier in Odessa hedenochtend in gezondheid aangekomen. Ik heb je uit Stoepky een brief en een paar briefkaarten geschreven eveneens een paar briefkaarten onderweg. Ik hoop dat je alles in welstand zult ontvangen hebben en dat ook onze lieve kindertjes gezond zijn. Het doet mij leed als ik er aan denk, dat jij niet wel ben. Ik zit nu alleen op mijn kamer in het hotel Europe, niet ver van het hotel du Nord waar wij woonden toen wij trouwden. Ja lieve vrouwtje je zegt wel dat je mij beter niet getrouwd had, maar zou je met een ander gelukkiger geweest zijn. Ja, je hebt wel een slechten man, niet waar, maar toch houd hij van je en andere mannen hebben ook hunne gebreken. Ik zou graag willen dat je wat gezonder waart en daarom is het noodzakelijk dat je iemand tot hulp neemt dan kan je wat meer uitrusten. Je moet aan die zwartgallige gedachten niet toegeven en denken dat iedereen in de wereld zijne zorgen en moeilijkheden heeft. Wij hebben daarbij toch ook nog veel geluk boven anderen, en er zijn toch ook voor jou nog vele dagen van zonneschijn. Ik heb in Stoupky aangename dagen doorgebracht. Bij je ouders zitten praten, met je vader verschillende male wezen wandelen; ook bij den heer Paardekooper zijn wij gezellig tezamen geweest. Een avond waren wij ook bij v.d. Steenhoven. Is[k] was ook bij Lewis die je hartelijk groeten. Met je vader zijn wij op den berg geweest. Het was heerlijk weer en dan is Stoupky nog al aangenaam maar anders is het er wel erg eentonig. Wij moeten zien dat wij ons leven huiselijk en gezellig voor elkander en onze kinderen daar inrichten. Dan zal het ook voor je ouders een groot genot zijn. Ik heb hen nu gezegd dat wij in S. komen wonen. Ook heeft de heer P. bij v.d. Steenhoven verteld; mevrouw was er erg verbaasd over, en een beetje boos dat haar man niets aan haar gezegd had. Van Beuningen gaat graag naar Warschau en ik wil daarin meegaan. Johan zal weliswaar daar door verliezen maar hij is nog jong en zal later misschien nog gelegenheid hebben vooruittekomen. Ik zou dus dan ook dat geld niet krijgen, wat Johan mij zoude betalen, maar daar wil ik liever niet op zien, als de zaken nu maar in orde komen zoo dat ieder tevreden is. Nu ben ik hier omrede wij misschien hier ook een zaak zullen pachten. Als dat gelukt zal er kans zijn dat de jonge v.d. Steenhoven hierheen gaat. Dat zou dus groote verandering kunnen geven. Zij schijnen er veel lust in te hebben, maar de zaak is nog erg onzeker, daar ik eerstens nog niet weet of er hier wat tot stand komt en tweedens moeten de andere directeuren ook hunne goedkeuring geven. Zooals ik je schreef hoop ik in Juni, Juli, of Juli, Augustus bij je te zijn. Scherrer zou dan ook gaan, als je vader terug is. Wij zouden dan in Holland een nieuw kontrakt maken. In alle gevalle reken ik dat wij de woning van P. zullen hebben. De ovens zullen alle hernieuwd worden. Het behangsel de volgende zomer. Mevr. P. komt in Juni en vertrekt in September. Mr P. vertrekt half December. Wij komen in Stoupky 1e Nov. Dit alles moet nog door het Bestuur goedgekeurd worden. De hr. P. verkoopt ook meubels etc. 3 kinderbedden met matrassen (ik meen à R 15 pr stuk) heb ik gekocht, voorts 1 pianostol R 7-, mimitafel R 9Servies R 33-, 2 bloemenstandaards R 15, 1 spiegel R 6-, 1 muziekstandaard R 4- 1 bidet R 5- 1 speeltafeltje R 7- 6 Weener stoelen R 9- Het volgende heb ik gezegd misschien te koopen, dat hangt af wat jij denkt. Het eerstopgenoemde dacht ik dat wij toch kunnen gebruiken en heb je daarom niet eerst gevraagd. Dus kunnen
19
1251
LW-OLM 1900-1911 uitgetikt 1251, in rode ordner1000
1251
originele correspondentie in groene ordner 0251
wij nog koopen: een groot tapijt in de zaal 4½ bij 6 Arsch bronsgebloemd R 54- 1 hanglamp R 8- 1 kabinet tafel R 15- 1 groote eettafel R 20- 5 pr bruine hennepgordijnen met karniezen R 25-, messen vorken lepels glaswerk; en, de meubels in de zaal 1 canapé met 2 fauteuils in rood, 2 groene stoeltjes en twee bruin zijde stoeltjes tezamen voor R 130- zonder tafeltje. Deze meubels zouden opnieuw moeten worden overtrokken. Wij dienen eerst in W. te zien wat ons zoon stel nieuw kost. Er is ook nog een groote spiegel van Terwen voor R 10-. Maar die vind ik niet mooi en desgewenscht koopen wij beter een nieuw. Ook is het kleed niet zoo frisch en voor R 54- kunnen wij in W. een nieuw koopen, al is het dan ook wat kleiner. Dan denk ik voor jou in W. nieuw te koopen een marmer waschtafel met toilettafeltje en schrijftafeltje. Ik wou dat van Mevr. P. koopen maar S. neemt het. De bedden kunnen wij op nieuw laten verven ook zoo de ijzeren waschtafels. Ik zou de bedden en waschtafel kunnen laten verven in de tijd dat ik naar Holland ga. De hr v.d. St. schreef aan P. dat wij R 300.- vergoeding krijgen voor het verblijf van jelui in Holland. Dat valt nog mee daar het meer is dan de reiskosten en ik en jij toch volgens kontrakt nog recht hebben op den vergoeding van 1 reis naar Holland en terug. Bovendien krijgen wij waarschijnlijk R 500.- voor verhuizen en reis naar Stoupky. Nu lief vrouwtje zie jij nu dat je gezond wordt en neem bepaald een juffrouw voor je hulp opdat je rust kunt nemen, en uit kunt gaan met onze lieve kinderen als het mooi lente weer is en thuis wat muziek kunt maken. Ik heb dikwijls groot verlangen naar je, maar de tijd schiet al hard op. Mei is ook gauw voorbij en dan hoop ik spoedig te komen. Door mijn reis naar Odessa kon ik niet naar Jane gaan. Nu wij hopen hen met kerstfeest bij ons te zien. Vele zoentjes voor jou en onze kindertjes [in marges p.1] en vele groeten aan ouders en familie je je liefhebbende man Leen. Ik ga nog even de brief naar de post brengen en dan naar bed. Welterusten vrouwtje vele zoentjes je liefhebbende Leen. [handgeschreven brief met Russisch briefhoofd waarop Warsawa is doorgestreept en Odecca geschreven] Odecca 9/22 April 1906 Lieve Olga, Het is zondagavond 10 ure. Gisteren avond heb ik je een uitvoerigen brief gezonden. Alvorens naar bed te gaan wil ik nog een paar regels aan je schrijven. Vanmorgen werd ik wakker om 5 ure, stond spoedig daarna op en na om 8 ure te hebben ontbeten, ging ik naar telegraafkantoor. Onderweg dacht ik voortdurend aan de tijd dat wij voor ons huwelijk hier waren. Welke straten wij geloopen zijn en zoo kwam ik ook bij de Kerk waar wij getrouwd werden. Het regende de geheele morgen en toen ik van telegraaf terugkeerde schuilde ik bij de kerk. Het was nog tevroeg er in te gaan en dan moest ik naar J.A. Ik ging daarom naar de conditery waar ik gezeten heb toen ik de eerste keer naar Pastor Kornmann moest. Ik dronk, als toen, een glas cacao en ging toen de kerk in. Het was voor mij eene merkwaardige gewaarwording na zooveel jaren weer op de plaats te zijn waar ons huwelijksleven begon. Ik heb daar dien afgeloopen tijd eens overdacht en kwam tot de slotsom dat wij beiden in ons huwelijk geluk hebben gehad, maar dat wij teveel hangen aan het materieele, vooral ik, en dat wij verder moeten trachten te leven meer voor het welzijn van onzen ziel en voor de geestelijke en lichamelijke ontwikkeling van onze kinderen en voor het welzijn van diegene die ons omringen. Ik vooral moet meer leren mij meer te beheerschen en meer weerstand te bieden aan kwaden neigingen want wanneer mijne kinderen grooter worden, vooral onze zonen, moeten zij van hun vader eene goede gedachte hebben en in hem een voorbeeld kunnen zien om na te leven. Och ik ben zoo vergeetachtig; kon ik ten allen tijde zoo denken en handelen als ik doe wanneer ik rustig en alleen ben. Maar een mensch is nu eenmaal niet volmaakt en daarom wil ik verder trachten het goede na te volgen en het kwade te mijden. Pastor Kornmann preekte; dezelfde die ons getrouwd heeft. Hij sprak over een tekst uit het evangelie van Johannes. Van den goeden herder die zijne schapen niet verlaat in gevaar, die zijne schapen kent en die van zijne schapen gekend wordt. Hij wijdde daarover uit en bracht de vergelijking over op Christus die zijn leven geofferd had voor het welzijn van de menschen en toonde aan dat de Keizer, voor zijn volk, de pastor voor zijne gemeente en de Vader voor zijne familie te waken heeft opdat de booze geest met alle kracht worde afgeweerd en het goede vrije toegang vinde. Pastoor Kornman is belangwekkender aan te hooren dan onze Warschauer dominées maar de kerk was al even leeg als in W. en dan vind ik ook dat onze hollandsche dominees de stof grondiger behandelen. Na het middageten heb ik tot vanavond 7 ure over zaken zitten praten met een Jood natuurlijk. We hebben daarbij ook over Mozes en de profeten gesproken waarin hij zeer goed thuis is. Zijn zoon is een net jongmensch die thans hier is maar anders in Duitschland in Darmstadt studeert. Daarna heb ik gegeten en krant gelezen, heb nog langs de zeekant gewandeld en heb een paar lekkere sinaasappelen gekocht waarvan
20
1251
LW-OLM 1900-1911 uitgetikt 1251, in rode ordner1000
1251
originele correspondentie in groene ordner 0251
ik er één mij heerlijk heb laten smaken en nu ga ik naar bed. Slaap lekker vrouwtje en houd je goed en zorg voor je gezondheid en neemt iemand tot je hulp die flink is dat je niet afhankelijk ben van de meid. Ik ben al verlangend thuis te komen en je brieven te ontvangen, want daar zal wel een of twee op mij wachten. En hoe heb je de bruiloft gevierd? Goeden morgen lieve Olga goeden morgen Kees, Erwin, Dirk, Lydia en Leendert! Hebben jullie lekker geslapen. Ik ben vóór zes opgestaan de zon schijnt heerlijk van uit de zee op de stad, wat is de natuur toch somtijds verrukkelijk schoon. Zooeven heb ik ontbeten en nu is het 7 ure en ga ik op uit voor de zoutzaken. Ik hoop een beetje succes te hebben opdat ik morgen kan vertrekken, want ik verlang weer thuis te zijn, temeer daar mijn werk daar ook ligt te wachten. En nu zal ik het hierbij laten; voor mijn vertrek hoop ik je nog een briefkaart te sturen. Wees veelmaals innig gekust, zoomede onze lievelingen, deugnieten, en groet hartelijk van mij vader moeder zusters zwagers en Verdere familie. Je je liefhebbende man Leen [handgeschreven Russische briefkaart van LW aan] Mevrouw O.L.M. van den Muijzenberg-Kiessler Nieuw Helvoet Holland [Poststempels Odessa 16.4.06 en Nieuw Hellevoet 2 MEI 06] Odessa 16/29 April 1906 Lieve Olga, Gisteren was ik aan een brief voor thuis begonnen toen ik door ontvangst van 3 telegrammen verhinderd werd voorttezetten. Ik wacht nu Maandag avond de komst van S. Rabinowitsch uit Charkof en zal dan misschien nog een paar dagen moeten blijven. Ik verlang weer thuis te zijn en hoop daar goede berichten van je te vinden. Ik hoop dat je gezondheid wat beter zal zijn en dat je nu beter hulp hebt. [Russisch] [handgeschreven Russische briefkaart van LW aan] Mevrouw O.L.M. van den Muyzenberg-Kiessler Nieuw Helvoet Holland [Poststempels Odessa 19 4 06 en Nieuw Hellevoet 5 MEI 06] Odecca 18 April/1 Mei 1906 [Russisch] [handgeschreven Russische briefkaart van LW aan] Mevrouw O.L.M. van den Muyzenberg-Kiessler Nieuw Helvoet Holland [Poststempel Odecca 20 4 06 en Nieuw Hellevoet 6 MEI 06] Odessa 20 April/3 Mei 1906 Lieve Olga! Daar ik hier nog moet blijven tot volgende week wilde ik eerst naar W. telegrafeeren je brieven hierheen te zenden. Maar ik heb angst dat ze dan verloren raken en daar ik verlangend ben te weten hoe het met jou en de kinderen gaat zal ik een kort telegram aan je sturen. Ik hoop het je allen goed gaat en dat ik thuis goede berichten zal mogen aantreffen wanneer ik terug kom. Ik vertrek van hier mogelijk dinsdag maar zeker weet ik niet. Ik wacht de terugkeer van Rabinowitsch nog af die naar Constantinopol is en ook mijn zaken zullen mij niet toelaten vroeger weg te gaan. Dag vrouwtje houd je maar goed. Vele zoentjes voor jou en de kinderen en groeten thuis. Je liefh. Leen. [handgeschreven Russische briefkaart van LW aan] Mevrouw O.L.M. van den Muyzenberg Kiessler Nieuw Helvoet Holland [Poststempels Odecca 23 4 06 en Nieuw Hellevoet 9 MEI 06] [doorgezonden naar] p/a Hoogerweg 26 Watergraafsmeer Odessa 22 April/5 Mei 1906 Lieve Olga! Heden morgen ben ik bij pastoor Kornmann in de kerk geweest. Hij is een flink redenaar. Gisteren was ik nogmaals bij Consul Muntz die mij Nieuwe Rotterdammers meegaf. Overigens verveel ik mij tamelijk omrede ik met de zaken niet opschiet en toch niet kan vertrekken. Morgenochtend verwacht ik de hr. Rabinowitsch uit Constantinopol terug en zullen wij zien of wij de zaken hier tot een goed einde kunnen brengen. Ik denk Dinsdag of woensdag te vertrekken en als je dadelijk na mijn telegram nog een brief geschreven hebt kan ik voor mijn vertrek dien nog ontvangen. Ik verlang zeer over je allen wat te hooren. Zooeven heb ik gegeten en nog wel met een Hollander te zamen die hier voor bloembollen uit Haarlem is en nu bij mij zit. Vele zoentjes en groeten aan allen. Je liefh. man Leen. [handgeschreven Russische briefkaart van LW aan] Mevrouw O.L.M. van den Muyzenberg-Kiessler Nieuw Helvoet Holland [doorgezonden naar] Hoogeweg 26 p/a Men. Maandag Watergraafsmeer [Poststempels Odecca 24 4 06, Nieuw Hellevoet 10 MEI 06 en Amsterdam 11 MEI 06]
21
1251
LW-OLM 1900-1911 uitgetikt 1251, in rode ordner1000
1251
originele correspondentie in groene ordner 0251
Odessa, Maandag Mei 1906 Lieve Olga! Ik heb zooeven je lieve brief ontvangen waarmede ik zeer verblijd ben. Je moet volkomen naar je eigen wensch handelen en doen wat je denk dat goed en nuttig is. Ik hoop spoedig gelegenheid te vinden je een brief te schrijven. Vandaag is Rab. terug gekeerd uit Constantinopol en zijn wij druk met zaken bezig, daarom zal vandaag en morgen wel niet van briefschrijven komen. Ik zal hier nog een paar dagen blijven. Overigens is hier alles rustig en over een paar dagen zal de Doema geopend worden. Nu lief vrouwtje leef alle welvarend. Vele zoentjes en vele groeten ook voor je allen voor vader, moeder en familie. Je liefhebbende man, Leen [met potlood bijgeschreven] dag moeder Erwin [en] Ge groet [Russisch LW?] [handgeschreven Russische briefkaart van LW aan] Mevrouw O.L.M. van den Muyzenberg- Kiessler Nieuw Helvoet Holland [Poststempels Odecca 28 4 06 en Nieuw Hellevoet 14 MEI 1906] Odessa 28 April/11 Mei 1906 Lieve Olga! Gisteren was opening der Doema daarom kon de Notaris geen kontrakt afsluiten en moet ik van daag nog blijven. Ik hoop morgen ochtend naar W. te vertrekken. Ik zend ik [je] tegelijkertijd een krant. Ik ben gelukkig gezond. Vanavond hoop ik je nog een brief te schrijven. Vele hartelijke groeten voor je allen en zoentjes je je liefhebbende man Leen. [handgeschreven brief van LW] Odessa 28 April/11 Mei 1906 Lieve Olga! Het is nu bij tien ure. Ik heb Rabinowitsch naar Station begeleid en hoop morgenochtend 12 ure weer naar Warschau te vertrekken. Heden morgen zond ik je nog een briefkaart en krant over de Doema. Ik kan je niet zeggen hoe blij ik ben dat ik weer weg kan gaan. Ik heb verschrikkelijk lang gezeten en mij niet weinig zenuwachtig gemaakt over de zaken. In deze dagen kwam ik veel aan de Nicolajef boulevard waar je het gezicht op de zee hebt en als ik dan die schepen zag vertrekken, dan dacht ik, ach kon ik nu zoo meevaren, dat ik vrij was en die zoutzaken niet meer behoefde te doen. Ja dat gezanik met die Joden maakt mij somtijd verbazend opgewonden. En toch moet ik er rustig bij blijven, want het is mijn verdienste en door mijzelf optewinden wordt het niet beter. Maar tenslotte heb ik van daag toch een ordentelijk kontrakt afgesloten voor het pachten van een nieuwe zoutzaak hier op de manier als in Wlotslavsk. Het kontrakt is nu veel voordeeliger als toen die lui in Warschau waren en dáár wilden afsluiten. Het is te hopen dat het verdere nu ook een beetje mag meeloopen. Van mijn heele verblijf hier heb ik eigenlijk gisteren een paar uurtjes aangenaam door gebracht. Ik ben naar den haven gegaan, nam daar een roeier, op het hoofd waar wij mosselen zagen vangen, en roeide naar een ander hoofd waar zeilbooten lagen. Ik ben toen met een flinken zeilboot met den schipper en een jongen zee ingezeild ver ver weg zoodat Odessa bijna niet meer te zien was. Er had nog wat meer wind moeten zijn; de boot danste zoo lekker op de golven en ik voelde mij zoo aangenaam en kalm gestemd en dacht aan mijn jongens jaren, ik had toen wel minder geld maar meer gezondheid en levenslust. Maar elk mensch overkomen zulke tijden van zwaarmoedigheid en jij, mijn lieve vrouwtje, hebt dikwijls dezelfde kwaal, daarom laten wij samen ons gelukkig gevoelen in elkanders bezit en in het bezit van onze lieve kinderen en van onze ouders en familie. Wij moeten trachten ons daarin gelukkig te voelen en wederkeerig gebreken over het hoofd zien en het leven trachten aangenaam te maken. Ik hoop nu in Juni en Juli wat in de vrije natuur mijn gezondheid wat te sterken want ik lijd dikwijls ook erg aan zenuwen en wil in Holland toch met een dokter spreken. Ik vind het niet goed van je dat je met de meid (Rika) zooals je schrijft onze intieme verhouding gaat bepraten. Je moest toch begrijpen dat zoon meid zulke dingen overal bepraat. Je kunt toch aan een meid die een korten tijd bij je dient en waar je niet over tevreden bent eene vertrouwelijke verhouding bepraten als die tusschen man en vrouw bestaat. Wat je belijdenis aangaat, heb ik niet op tegen. Als je denkt dat het goed voor je is, dan moet je het doen, misschien zal het je meer rust geven. Maar je onrust komt voornamelijk uit zenuwachtigheid en dit is een gevolg van zwakte en daarom hoop ik dat je voor goede hulp zult zien te zorgen, dat je wat meer rust in de buitenlucht kunt genieten, opdat als ik kom je gezond zal zijn en ik ook rustig met je tezamen kan wezen en wij alle sterker weer terug mogen keeren naar Warschau en dan willen we hopen dat we in Stoupky meer op kracht komen door het landleven. Ik was blij te hooren dat Kees, Erwin, Dyderik, Lydia en Leendert gezond zijn. Kus ze allen van mij en wees ook jij in gedachte gekust.
22
1251
LW-OLM 1900-1911 uitgetikt 1251, in rode ordner1000
1251
originele correspondentie in groene ordner 0251
Vele hartelijke groeten ook voor vader moeder zusters en zwagers ooms en tantes. Toen ik gisteren avond uit zee terugkeerde lagen 2 groote stoombooten met soldaten uit Wladiwostok. Welterusten vrouw! Je je liefhebbende man Leen. [in marge] Schrijf mij of het huurkontrakt met Mevr. Hein bij jou is. Ik dien haar te schrijven dat wij waarschijnlijk niet langer dan augustus zullen blijven. [handgeschreven brief van LW] Warschau 1/14 Mei 1906 Lieve Olga! Gisteren middag ben ik hier welbehouden aangekomen. Hier heb ik alles in orde aangetroffen. Ik was erg blij weer thuis te zijn. Ik schreef je een brief uit Odessa die ik gisteren echter hier op de trein bracht, daar ik met de Couriertrein reisde en de brief daarom vlugger in je bezit zou zijn. Ik vond hier vele brieven o.a.; van jou 4 van moeder 1 Mevr. P. 1 Mr P. 1 je ouders 1 enz. Deze laatste zend ik je hierbij. Ik dank je voor de vele brieven. Gisteren avond ontving ik je briefkaart uit Amsterdam. Ik hoop dat je een aangenaam uitstapje gehad hebt. Je kunt nu aan allen vertellen dat wij naar Stoupky gaan daar het zoo goed als vast is besloten. Zooals ik je schreef zal in Holland beslist worden door het Bestuur wie de titel van directeur zal dragen. De heer v.d. Steenhoven schijnt er voor te zijn dat die aan mij gegeven wordt; ik had hem er mijne meening ook over geschreven en er op gewezen dat ik veel op reis met vreemde personen in aanraking kom en ik het in belang van de zaak acht wanneer ik in zulke gevallen als directeur en niet als onderdirecteur kan spreken. Ik ben blij dat Kees nu wat meer lust krijgt om bij zijn werk of spelen te blijven. Ik betwijfel niet of jij bent volkomen in staat onze kinderen eene degelijke opvoeding te geven en als we het geluk hebben eene flinke persoon voor het onderwijs te krijgen dan is de hoofdleiding best aan je toevertrouwd. Maar niet ongerust maken. We moeten de toekomst kalm met vertrouwen en goeden moed tegemoet zien en niet vergeten dat duizenden met veel grooter moeilijkheden te kampen hebben. Alles wat in ons vermogen is zullen wij doen om jou de zorgen te verlichten. Daarvoor moet jezelf ook mee werken en je gezondheid in acht nemen en in de eerste plaats de dingen kalmer opnemen. Ik hoop in je volgende brief te hooren wat je met de dominé besproken hebt. Je moet daarin naar je eigen oordeel handelen. Maar met hem niet dadelijk met al te groot vertrouwen spreken en eerst eens zien wat hij voor een persoon is. In alle gevalle kan je godsdienst onderwijs al dadelijk beginnen te nemen en over 1 of 1½ maand hoop ik bij je te zijn dan kunnen wij verder er over spreken. Wat meubels aangaat had ik gedacht dat we de groote canape nieuw laten overtrekken en met een paar stoelen er bij in mijn kabinet plaatsen, terwijl onze roode zaal meubelen met een ander klein garnituur voor de zaal geschikt is. Je moeder meent echter beter de groote canape voor de kinderkamer te houden. De meubels van P. zijn natuurlijk gebruikt de roode kunnen nog een tijd zoo mee maar andere zijden moeten nieuw overtrek hebben. Wat wij verder overnemen moeten wij ook een beetje vooruit bespreken want anders dienen wij uit W. mee te nemen. We hebben natuurlijk nog tijd daarover te spreken. Wladislava is nog met haar moeder hier. Ik wilde niet graag veranderen, maar nu haar moeder weer begint te vragen de kleeren allemaal af te geven, moet ik daaruit opmaken dat Wladislava geen berouw heeft en daarom blijft zij niet te vertrouwen. Ik heb daarom besloten Piotr alles te laten verkoopen, en dan zal ik zien of ik een ordentelijke meid kan huren. Dan laat ik Wladislawa weggaan. Als je de huurbrief der woning hebt stuur mij die dan tegelijk op dan zal ik aan Mevr. Hein schrijven dat wij waarschijnlijk in Augustus vertrekken. Ik heb niet wegens N0. 6 vergeten maar daar het niet zeker was kon ik met Mr P. er nog niet overspreken. Zoodra je zekerheid hebt zal ik natuurlijk maatregelen nemen dat jij er niet onder te lijden hebt. Je dient dan of vroeger naar Stoupky te gaan en tijdelijk inrichten of in Holland of in Warschau blijven. Nu dat zullen zij alles rustig overwegen. Vele zoentjes en hartelijke groeten voor je allen. Je liefhebbende man Leen. [handgeschreven brief op briefpapier met briefhoofd L.W. van den MUYZENBERG Varsovie, 70 Av. de Jéruzalem] 2/15 Mei 1906 Lieve Olga! Je twee briefkaarten uit A. en 1 uit Z. heb ik ontvangen. Ik schreef je gisteren na aankomst uit Odessa. Zooals ik je melde vond ik hier o.a. een brief van Mevr. Paardekooper waarin zij mij gelukwenscht. Je moet mij bij haar verontschuldigen dat ik nog niet bedankte; ik hoop dat spoedig te doen.
23
1251
LW-OLM 1900-1911 uitgetikt 1251, in rode ordner1000
1251
originele correspondentie in groene ordner 0251
Ik kon met Mr. P. moeilijk nog over je toestand spreken wegens de onzekerheid, voor jou gaat het beter zulks met Mevrouw te doen. Daarom moet je met elkaar ook nog maar eens bespreken en de meening vragen van Mevr. P. hoe het best te handelen. Misschien reis jij in Augustus of Septr. naar Stoupky, maar ik kan dan nog niet of blijven jullie in Holland tot September. Ik pak dan hier alles in, zend de boel naar Stoupky en kom jelui dan alle even uit Holland halen om dan gezamelijk naar Stoupky te gaan, waar wij ons tijdelijk inrichten tot de ovens in orde zijn. Of misschien de ovens later verbouwen daar zij nog een paar jaar mee kunnen. Ik wil graag doen zoo als voor jou goed is, maar ik moet ook rekening houden met den wensch van hr Paardekooper die tot 1 December in Stoupky wenscht te blijven en dat ik tegen 1 November r.s.[Russisch systeem] daarheen kom. Je moet maar eens er over denken en mij schrijven. Misschien krijg je deze brief nog voor familie Biezeveld en Mev. P. bij je zijn. Groet dan allen hartelijk van mij en doe je best ze goed te ontvangen maar maak je niet al te druk Ouders schijnen de zaak niet te kunnen overdoen, daarom heb ik geraden, dat zij alles uitverkoopen en het huis verhuren. Ik zou dan van onzen kant jaarlijksch R 250 à 300 - geven en Johan ongeveer f 150 - . Daarmee kunnen zij met inkomst van huis [met potlood bijgeschreven] pensioen vader, enz. waarschijnlijk ordentelijk leven en anders kunnen wij met Johan nog wat helpen. Dan zal ik waarschijnlijk geld op het huis geven opdat met crediteuren kan worden afgerekend. Ik vertrouw dat je met alles eens bent. Dank zij de zorg die zij voor mij gehad hebben ben ik in staat gekomen zoo vooruit te komen in de wereld en daarom ben ik verplicht hen thans te helpen. Ik hoop dat zij spoedig beginnen uit te verkoopen dan kunnen wij de rest regelen als ik thuis kom. [met potlood bijgeschreven] in Juni. Nu vrouwtje houd je goed vele groeten aan allen en zoentjes voor jou en de kinderen. Je liefhebbende man Leen. Het verblijd mij dat je een goed uitstapje genoten hebt; heb je Mevr. v B. gesproken? [handgeschreven brief op briefpapier met briefhoofd L.W. van den MUYZENBERG Varsovie 70 Av. de Jéruzalem] 6/19 Mei 1906 Lieve Olga ! Gisterenavond werd ik verblijd door den ontvangst van je brief, en den opgeruimden toon en de frissche moed waarmede je onze toekomst tegemoet ziet, leggen er bewijs van af dat je reisje je goed gedaan heeft. Ik hoop dat je deze opgeruimde stemming lang zult bewaren en dezelve in de toekomst in onzen huiselijken kring overheerschend zal worden. Want dat eeuwige gezeur zoowel van jou kant als van de mijne heeft tenslotte op onze kinderen ook geen voordeeligen invloed. Ik hoop dat nu de zorgen in je huishouden ook wat lichter voor je zullen zijn, en je gezondheid beter zal worden. Ik ben blij voor jou in de eerste plaats dat je vrees voor N6 ongegrond bleek. Nu moeten wij zien dat een tijd van wapenstilstand intreed, opdat ons familieleven wat kalmer zal geschieden en je gelegenheid zult hebben de opvoeding van onze lievelingen met je liefde en verstand als eene goede moeder te leiden. Wij moeten trachten voor het onderwijs een degelijke persoon van verstand, goede ontwikkeling en eenvoudige maar degelijke opvoeding mee te krijgen. Want dat is voor onze jongens van groote waarde. Mij dunk het beste als wij een onderwijzer of onderwijzeres konden krijgen die de Rijkskweekschool van Haarlem of van Apeldoorn geeindigd heeft en daarbij taalkennis bezit, zoodat Kees tot zijn 12de jaar thuis zou kunnen onderwezen worden. Misschien is beter niet te jong persoon te hebben, daar een oudere al meer ervaring bezit. Natuurlijk zal een ouder persoon ook meer verlangen, maar beter hierbij niet al te spaarzaam te zijn. De betreffende persoon dient protestant te zijn en het liefst zoo, dat dezelve ook instaat is de kinderen goed godsdienstonderwijs te geven, want wij zullen dat toch niet goed kunnen en het is zeer wenschelijk dat zij als Christenen ook hun godsdienst kennen. In Stoupky hebben wij geen gelegenheid zooals in Holland dat je de kinderen naar den dominé laat gaan, daarom zijn wij verplicht op een andere wijze daarvoor te zorgen. Het zal goed zijn tevoren hier en daar te informeren. Ik geloof dat wij aan een flinke onderwijzeres f 25.- à f 30.- zullen moeten betalen met vrije inwoning en kost; een onderwijzer komt altijd duurder en die zal zich met de heele kleine kinderen niet willen bemoeien. Je kan zien wat de dominé voor een persoon is en met hem misschien er over spreken. Wellicht weet hij iemand. Maar voor je besluit zullen wij zeker tezamen er over raadplegen, wanneer ik bij je ben. Met Wladislawa is het een onplezierige geschiedenis en ik weet niet hoe het beste te handelen. Tot heden is haar moeder bij haar gebleven, maar nu ik terug ben, begon haar moeder te zeggen dat zij zoo niet langer kan blijven. Nu wil zij wel blijven als ik voor hen beiden R 7 - per maand betaal. Ik heb Piotr gezegd een oude
24
1251
LW-OLM 1900-1911 uitgetikt 1251, in rode ordner1000
1251
originele correspondentie in groene ordner 0251
vrouw te zoeken die netjes de boel hier in orde kan houden. Maar je weet ook weer niet wat die zal doen. Het goed dat Wlad. van dat geld gekocht heeft heb ik Piotr gegeven om te verkoopen, maar hij zal nauwelijks R 20 - er voor krijgen. Ik kan ook niet nagaan of er nog goed weg is. Wladisl. zegt dat zij niet meer genomen heeft, maar zij liegt erg zoodat je er geen staat op kan maken wat zij verteld. Het is nog al veel werk om een lijst te sturen en dan moet ik ook alles gaan vergelijken wat ook geen groot plezier is. Als ik naar Holland ga moet hier iemand zijn want ik kan Peereboom moelijk weer weg laten gaan. Hij betaald mij R 50 - per maand. Dat is ook voldoende, temeer daar de tijd voor hem zoo moeilijk is. Nu moet je mij ook je meening schrijven wat je denkt dat beter is: dat je alle met mij in Augustus terugkeert en hier blijft tot einde October om dan gezamelijk naar Stoupky te verhuizen. Of dat ik in Juli of August alleen naar Warschau terugkeer, hier met behulp van een paar pakknechten van de verhuizing de boel inpak en afstuur en dat ik je allen dan in Oktober kom afhalen om naar Stoupky in eens door te reizen. Je moet zelf maar eens er over nadenken wat het beste zal zijn. Indien wij hier inpakken als de kinderen hier zijn zouden wij met de heele familie de laatste dagen in een hotel moeten. Overigens is het voor mij aangenamer wanneer jullie alle hier zijt. Piotr heeft Frantsiska, die het laatst bij je keukenmeid was, gevraagd of zij hier terug wil. Zij is nu bij een russische Polkownik en heeft gezegd dat zij wel wil terugkomen wanneer jij hier bent. Scherrer vertrekt uit Stoupky begin Juni russ. Waarschijnlijk reizen wij samen. Ik kom dan voor 1 of voor 2 maanden, dat hangt er van af hoe jij besluit, of je namelijk in Aug. mee terug gaat of in October. Ik denk na je antwoord hierop aan den gezant om verlof te vragen en tegelijk mijn ontslag als Consul in te dienen dat met 1 October zoude ingaan. Vanavond komt Johan hierheen en blijft morgen bij ons. [nieuwe pagina] Vervolg Help onthouden dat wij voor Scherrer hetzij in Holland of hier een passend huwelijkscadeau koopen. Johan is gisterenavond hier gekomen en zijn wij vanmiddag in de botanische tuin geweest, hebben daar een uur gezeten. Toen is hij met Peereboom naar Bristol gegaan en ik naar huis om mijn brief aan je afteschrijven. Vanmorgen hebben wij één van de twee halve fleschjes champagne op je gezondheid gedronken. Ze smaakte goed. Het zal denk ik wel ongeveer 15/ 28 Juni worden voor ik van hier weg kan daar het met verschillend werk zoo beter uitkomt. Bovendien zal Scherrer dan ook reizen en kunnen wij samen gaan. Je zult mij nu zeker uitvoerig op mijn brief antwoorden, opdat ik weet hoe hier alles voor te bereiden. Vandaag zegt Wladislawa's moeder dat ze van de Stróz hier ongemeld niet langer mag inwonen. Alleen durf ik Wladislawa niet te houden en zal ik Piotr nogmaals iemand laten zoeken. Het zal wellicht toch beter zijn als je mij een lijst kunt sturen, alhoewel ik geloof dat als er nog ontbreekt, wij het toch niet meer terug krijgen. Ze heeft je linnenkast opengemaakt en goed van je er uitgenomen, maar dat heb ik alles terug. Natuurlijk kan ik zoo niet zien of er nog ontbreekt. Ach, ik verlang somtijds zoo sterk bij je te zijn en stel mij reeds voor hoe heerlijk wij 's avonds en 's morgens in den tuin zullen zitten en wandelen en met onze kindertjes spelen. Vanmiddag zag ik Lydia in de botanische tuin loopen. Ik zei, dag Lydia! Ik heb Koltschigin geschreven maar nog geen antwoord. Ik zou graag willen weten of zij al in Rembestow [?] zijn dan ging ik ze bezoeken. Is Mr. Mevr. B. en Mev. P. geweest en hoe heb je de dag doorgebracht? Ik ben reeds 3 keer wezen zwemmen in de Weichsel en ik hoop nu iederen dag te gaan. Dat zal goed voor mij zijn. Ik gevoel mij wel wat beter maar het ware is het niet. Nu we zullen hopen dat alles goed zal worden. Ik sta elken morgen voor zes ure op. Ik lees somtijds wat in den bijbel. Er is veel goeds in, maar ook veel dat onduidelijk is en onbegrijpelijk. Je moet niet denken dat ik er iets tegen heb dat je bij de dominé godsdienstonderwijs neemt en later lid van de kerk wilt worden. Integendeel; ik vind de gronden die je aangeeft volkomen juist. Ook maak ik geen verschil tusschen de kerk in Hellevoet of Nieuw Helvoet. Maar wel vind ik het van groot belang dat de dominé zelf overtuigd is van datgene wat hij leert. Dat is wat jou persoonlijk aangaat. Wat betreft het doopen van de kinderen, zoude ik er voor zijn ze door domine Telger te laten doopen zoolang hij er nog is, daar de oude man het niet aardig zal vinden indien wij ze te Nieuw Helvoet lieten doopen. Mocht het echter zijn dat hij het niet meer zou kunnen doen, dan zou ik er ook in kunnen toestemmen te Nieuw Helvoet te laten doopen. Voor mij is de kerk niet het voornaamste van de godsdienst, maar wel een eenvoudige, met overtuiging uitgesproken verkondiging van de christelijke leer. We dienen voor domine Telger nog een cadeau te koopen. Wat denk je zullen wij dat in Holland doen of zal ik hier koopen en wat?
25
1251
LW-OLM 1900-1911 uitgetikt 1251, in rode ordner1000
1251
originele correspondentie in groene ordner 0251
Moeder schreef dat Nely in Juni met vacantie naar H. komt. Het zou wel aardig zijn als zij einde Juni of begin Juli kon. Dan ben ik ook thuis. We zullen tot Augustus van den tuin toch nog goed kunnen profiteeren. Zal je mij schrijven hoe je denkt te doen: of 15 Augustus met mij teruggaan of tot October blijven. Want ik moet dienovereenkomstig aan Mevr. Hein schrijven. In het eerste geval zou de huur ophouden 15 Juli of 15 October. Maar ik denk dat Mevr. Hein volgens afspraak in den termijn zal tegemoet komen; echter dienen wij haar tevoren de vaste tijd aan te geven wanneer wij de woning verlaten. Nu vrouwtje, leef gelukkig. Je hebt de groeten van Peereboom en Johan. Vele hartelijke groeten ook voor ouders, zusters, zwagers en verdere familie. De beste groeten ook voor Maartje en vele zoentjes voor jou en de kinderen. Je je liefhebbende man Leen. Tot heden gaat het in de Doema goed. Het is nu te hopen dat de Czaar amnestie verleend aan politieke misdadigers, want dat is de eerste wensch van het russische volk en dan land voor de Boeren. [handgeschreven Russische briefkaart van LW aan] Mevrouw O.L.M. van den Muijzenberg-Kiessler, Nieuw Helvoet, Holland Warschau 10/23 Mei 1906 Lieve Olga! Een paar dagen geleden dat is, zondagavond heb ik je een brief gezonden. Ook al door meening van Peereboom en Johan heb ik Wladisl. en haar moeder gezegd dat zij met den 1sten Juni kunnen vertrekken. Ik heb ook een ander persoon tegen 1 Juni gehuurd. Tenslotte ben ik niet erg voor de verandering, want nu de moeder hier is gaat alles goed en je weet niet wat met de nieuwe zal zijn. Ik heb gisteren avond een lijst opgeschreven om de nieuwe meid over te doen. Of er zal ontbreken zullen wij later zien. Wl. zegt dat niets weg is. Je moet maar geen moeite doen alles over te schrijven want het helpt tenslotte toch niet meer. Gisteren was hier Perekrestof; hij is verschrikkelijk dik geworden, en zal mogelijk uit Plotsk weer naar hier verplaatst worden. Overigens gaat het goed. Ik hoop ook zoo bij jou. Wees hartelijk gegroet met de geheele familie en Maartje en vele zoentjes voor jou en Kinderen. Je je liefhebbende man Leen. [handgeschreven Russische briefkaart van LW aan] Mevrouw O.L.M. van den Muyzenberg-Kiessler Nieuw Helvoet Holland Warschau 10/23 Mei 1906 Lieve Olga! De jonge (Christiaan) van den Steenhoven is met zijn vrouw in Holland. Zij zullen wel niet heel lang blijven, want hij dient waarschijnlijk spoedig in Odessa voor de nieuwe zaak te zijn. Mogelijk hebben zij toch lust en gelegenheid je te bezoeken. Ik zal hem toch schrijven en het voorstellen. Vrouwtje ik wil zien wat boeken af te geven om in te binden. Geef mij het adres op waar jij je muziek liet inbinden. Dan zal ik ook eens werk maken van de ledikanten en waschtafel te laten verven. De groote ledikanten van Mr. Paardekooper moeten wij niet koopen; we hebben ze niet noodig en daarbij zijn de netten slechter dan bij ons. Ik had gedacht nog een brief van je in de bus te vinden maar helaas geen. Welterusten vrouwtje hartelijk gegroet je liefh. man Leen. [handgeschreven brief op papier met briefhoofd L.W. van den Muyzenberg Varsovie 70 Av. de Jéruzalem] 12/25 Mei 1906 Lieve Olga! gisteren had ik een brief van je verwacht maar er is niets gekomen. Op verzoek van van Elk zijn wij (Peereboom en ik) gisteren 4 ure bij hen wezen koffie drinken; wij bleven tot 9½ ure. Heden morgen stond ik als gewoonlijk op om half zes en ging naar den Botanischen tuin. Ach wat was het daar heerlijk; alles mooi in bloei en mannen en vrouwen bezig met maaien en hooien. De natuur is toch verrukkelijk. Ik hoop dat bij jou ook mooi weer is, dan moet het in den tuin en omstreken zoo aangenaam zijn. Ik herinner mij van vroeger als 's morgens alles zoo rustig is in de natuur de vogels zingen en dan de heerlijke frissche koelte uit zee. Ik verlang toch zoo weer bij jullie te zijn en alles mee te genieten, als wij nu maar een beetje mooi weer treffen. Ook in Stoupky hoop ik dat alles goed zal gaan. We zullen daar een beetje tuinen, hoenders houden en van tijd tot tijd picknick maken. Ik denk ook een jachtgeweer in Holland te koopen.
26
1251
LW-OLM 1900-1911 uitgetikt 1251, in rode ordner1000
1251
originele correspondentie in groene ordner 0251
Heb je met ouders niet gesproken over het liquideeren van de zaak. Moeder schijnt niet erg wel te zijn. Ik zou daarom graag zien dat zij rust kreeg en uit de zaak ging. Ik hoop daarom dat jij ze een beetje toe zal spreken om ze er toe over te halen. Ik dacht al eenige malen aan Adriana dat zij toch ook wel eens een beetje afleiding en rust mocht hebben. Misschien vind je mogelijk als ik thuis ben of voor dien tijd dat Adriana een weekje bij je komt uitrusten. Zij alleen natuurlijk dan kunnen de oudsten wel een week voor het huishouden zorgen. Je zal wel zeggen, jij hebt mooi praten, jij hoeft er niet voor te werken. Maar je behoeft geen drukte te maken en kamer heb je vrij en bed kan zij desnoods zelf meebrengen. Vandaag zal ik eens gaan zien naar meubels die gebruikt zijn en te koop worden aangeboden in de Warschawski dnewnik. Nu voorloopig genoeg. Ik houd den brief nog tot vanavond. Misschien komt intusschen nog bericht van je. Gegroet je allen. Je liefhebbende man Leen. [handgeschreven brief op papier met briefhoofd L.W. van den MUYZENBERG Varsovie 70 Av. de Jéruzalem] 12/25 Mei 1906 Lieve Olga! zooeven na het middageten ben ik met Peereboom op een advertentie naar meubels wezen kijken. Er is te koop een salon ameublement bestaande uit 1 kleine canapé, 2 fauteuils, 4 stoelen, 1 toemba, 1 tafel. Alles is lichtgeel hout met goud versiering en staalblauw satijn overtrek; in de ruggen met kleine schilderijtjes (empire styl). Alles in lichtgeel hout, netjes maar niet zooals jij van houdt geheel in stof zonder hout. Er zijn nog bij 2 stoeltjes in goud. Dit alles wordt verkocht tegen R 475.-. Voorts een groot gebloemd tapijt mooier dan van Paardekooper = R 100 -. Dan een paravent (scherm) bruinhout met zwarte stof en daarop goud gestikte figuren = R 50.-. Dan 1 tafelkleed voor eetkamer R 15.-, 1 tapijt voor eetkamer R 15.1 tapijt voor jou slaapkamer R 15.___________ tezamen R 620. Deze prijzen zijn veel te hoog. Alles ziet er goed uit, het is uit Moscou maar zij laten meer dan de helft af dat heb ik van de vrouw gehoord, dat andere menschen voor de helft eetkamer gekocht hebben. Nu denk ik als je bevalt en niet tegen heb dat alles in hout en niet zachte meubels zijn, dan zal ik voor alles bieden R 250 - en misschien tot R 300 - gaan. Maar hooger niet. Ik wacht op je antwoord, schrijf mij daarom dadelijk een briefkaart of ik zal koopen of niet. Of Paardekooper's meubelen koopen? Hartelijk gegroet en gezoend je Leen. [handgeschreven Russische briefkaart van LW aan] Mevrouw O.L.M. van den Muyzenberg - Kiessler Nieuw Helvoet Holland Warschau 16/29 Mei 1906 Lieve Olga! Ik heb je brief ontvangen, waarmede ik zeer verblijd was. Spoedig hoop ik uitvoerig te antwoorden. We dienen dus te rekenen dat wij ongeveer half of einde augustus uit de woning te Nieuw Helvoet gaan. In dien geest denk ik spoedig aan Mevr. Hein te schrijven. Maak jezelf asjeblieft geen onnoodige zorgen als in je brief; alles komt terecht; dit hebben wij tot nu steeds mogen ondervinden. Ik vind uitstekend dat je zooveel mogelijk nu inkoopt voor jezelf en de kinderen dan zijn wij beide meer vrij wanneer ik kom. Koop voor de jongens sterke linnen zomer pakken en zooveel noodig is ook voor den winter, eenvoudig en degelijk. Koop voor jezelf ochtend japonnen en wat meer noodig is. Bij Mees is geld genoeg van de Maatschappij gestuurd. Ik schrok toen ik in de lade de zilveren lepeltjes en olie en azijnstel niet vond en arme Wlad. heeft onnodig een uitbrander gekregen, later zag ik ze in de kast. Ik zend je gelijk twee kranten met de redevoeringen in de Doema als antwoord op de declaratie van den Ministerraad. Het gaat nu scherp toe en toch is het voor Ruslands toekomst zoo beter. We willen hopen dat alles naar mogelijkheid zal gedaan worden om verdere onlusten te voorkomen. Vele zoentjes en groeten. Je je liefhebbende man Leen.
27
1251
LW-OLM 1900-1911 uitgetikt 1251, in rode ordner1000
1251
originele correspondentie in groene ordner 0251
[handgeschreven Russische briefkaart van LW aan] Mevrouw O.L.M. van den Muyzenberg- Kiessler Nieuw Helvoet Holland Warschau 18/31 Mei 1906 Lieve Olga! Je brieven van 16 Mei met huurkontrakt, van 25 Mei, 28 Mei en vandaag van 29 Mei ontvangen. Zie je ik schreef om bericht omrede tusschen 16 en 25 Mei niets kwam. Thans heb je ruim het tekort ingehaald en schaam ik mij bijna. Vandaag kom ik niet meer tot schrijven. Gisteren ontmoetten wij Mr. Schmidt de ingenieur van de electr. tram en vanavond gaan wij met P. naar Nowosei anders ga ik niet uit. Ik schrijf daarom voorloopig deze kaart en zal zien morgen een uitvoerige brief te schrijven. Over Wlad. moet je niet ongerust maken; ze heeft zoo'n uitbrander gehad dat ze voor een tijd genoeg heeft en thans goed haar best doet. Het speet mij dat ik haar de tweede keer zonder grond berisping toediende. Ik vind erg jammer voor haar dat zij dien streek uitgehaald heeft, want zoo is zij vlug en flink en netjes en vooral voor de kinderen was zij goed. Ik had graag gewilt dat zij met hare moeder gebleven was, maar ik heb al een andere aangenomen. Zie jij iemand voor het naaiwerk te krijgen. Hartelijk gegroet je liefhebbende man Leen. [handgeschreven brief op papier met briefhoofd L.W. van den MUYZENBERG Varsovie 70 Av. de Jéruzalem] 21 Mei/3 Juni 1906 Lieve Olga! Je vijf vorige brieven heb ik alle eerst nog eens rustig doorgelezen. Het is nu zondagmiddag. Peereboom is naar Bristol café en ik wil een poos met je praten. Je brieven zijn het evenbeeld van jezelf: heel veel goeds en aangenaams en daartusschen aanvallen van bitterheid en ontevredenheid. Ja lieve vrouwtje zoo is het leven, zoo moeten wij het leven, nemen en zien zoo tezamen gelukkig en tevreden te zijn en ik hoop dat wij tezamen lange, lange jaren zullen leven in goede harmonie voor het welzijn van onze kinderen en voor onze beiderzijdsche familie en omgeving. Je moet niet denken dat ik niet evengoed voor jou kant wil zorgen. Ik ben spaarzaam en ik geloof dat dat goed is. Wij zijn nu zoover dat wij bijna [getal in Russische woorden?] bezitten. Kom ik plotseling te sterven, wat God wil verhoeden, dan heb je met het geld van de assurrantie zooveel dat je niet behoeft te verhongeren maar heel eenvoudig voor je eigen en voor onze lieve kinderen kunt zorgen. Ik verlang geen groot kapitaal. Veel geld bederft een mensch en vooral acht ik het voor de jeugd beter wanneer zij eenvoudig opgroeien; zij zijn dan minder verwend en zullen in de wereld gemakkelijker en tevredener kunnen leven. Wij krijgen in Stoupky salaris 5000 en vaste premie 1000 dat is tezamen 6000 Rs. Dit is heel mooi en daarom moeten wij ons beide afgewennen altijd de geldelijke zorgen te maken. Wij kunnen eenvoudig en netjes leven en voor jou moet ook gezorgd zijn dat je gezondheid niet lijdt. Neemt zooveel hulp als je noodig hebt, dat je er gezond bij blijft en je vrolijk en tevreden gevoelt en als ik soms uit ouder gewoonte aanmerking maakt, dan moet je dat niet kwaad opvatten, want ik wil dat het je goed gaat, omdat ik van je houd en omdat wij je als vrouw en als moeder brood noodig hebben. Ik weet dat je het geld niet verkwist en daarom moet je doen zoo dat het goed is voor jou en de kinderen en voor anderen. Van ons geld krijgen wij thans ongeveer R 500 - per jaar rente. Dus moeten wij tegenover onze ouders niet op een R 100 - zien, daar zouden wij later spijt van hebben. Dit meen ik zoowel voor mijn familie als voor jou familie. Johan heeft meer willen geven dan f 150 maar ik heb gezegd dat het voorloopig genoeg is. Krijgt hij later meer dan kan hij wat meer doen. Wij moeten nu zien dat de oudjes vooral moeder uit de zaak komt en een aangename woning krijgt. Als zij liever op Hellevoet wonen en boven de winkel moeilijk gaat met het oog op de groote familie dan heb ik gedacht dat zij misschien in het huis bij Oom Jas op de dijk kunnen wonen; beneden, daar hebben zij ook geen last van hoog water, of indien zij dat liever doen dan buiten gaan wonen. Ik begrijp dat het voor je onplezierig is dat je verplicht ben bezoeken af te leggen en tegelijk naar de duinen te gaan. Je kunt of het een of het ander doen. Maar toch vind ik het aangenamer dat zij boos zijn dat je niet komt, als wanneer zij boos waren omdat je komt. Het is een bewijs dat ze je graag bij hun zien en van je houden en een beetje jaloerschheid dat je bij den een komt en bij den ander niet. Zij meenen het goed met je anders zouden zij je niet geholpen hebben, daarom moet je zien met hen in goede harmonie te leven. De tijd is zoo kort dat je bij hen ben en later zou het je spijten als je hen met onplezierige gedachten zoudt verlaten. Zie liever dat je een keertje extra hen bezoekt en de duinen laat wachten tot ik bij je ben. Maar zorgt vooral dat je gezondheid niet lijdt en zie dat de dochter van de Klerk bij [nieuwe pagina] II 21 Mei/3 Juni 1906 je komt naaien. Betaal liever wat extra dat de menschen graag bij je komen werken. Ik vind best dat je met de dominee en zijn vrouw omgaat, dat zal goed voor je zijn. Dat onze zusters tegen de nichtjes Rob. niet aardig zijn zal ik niet goedkeuren, maar ik is zeer de vraag wie de schuld is. Ik weet wel dat de nichtjes
28
1251
LW-OLM 1900-1911 uitgetikt 1251, in rode ordner1000
1251
originele correspondentie in groene ordner 0251
Robanus over 't algemeen dom trotsch waren. Nely was altijd de eenvoudigste hartelijkste. Het beste is je daarin niet te mengen en te trachten met allen goed te zijn. Het zal goed zijn als je hetzij door bemiddeling van den dominee of anderszins tracht een passende onderwijzeres voor onze kinderen te vinden. Ik vind ook niet noodzakelijk dat zij van de Christelijke school is. Zij dient eene flinke onderwijzeres te zijn niet te jong zoodat zij al meer ondervinding heeft maar ook niet te oud, dat zij voldoende levenslust heeft om met de jongens bij mooi weer de steppe in te gaan en te botaniseeren of naar de tuin van Majenij [?] te gaan om boomen, planten, vlinders, vogels enz te leeren. Een onderwijzeres die niet aan het stadsleven met schouwburg enz hangt, want die zal zich in de steppe niet op haar gemak voelen. Je dient ook een beetje naar waarheid te beschrijven hoe alles daar is, zoowel het goede als het slechte. Dan dient zij ook taalkennis te bezitten. Het salaris hangt af van bekwaamheid enz. Ik denk ongeveer R 25 - per maand nu kan je ook geven R 30 of 35 - dat hangt er van af of zij diploma heeft voor taalonderwijs en voor hoelang zij wil gaan. Mij dunkt voor 3-4 jaar. Wij moeten wat vroeger hierover besluiten want zij moet haar betrekking vooruit opzeggen en klaar maken voor de reis. Ik zou wel graag willen dat zij ook in staat is de kinderen godsdienst onderwijs te geven want jij zal in die korte tijd moeilijk voldoende op de hoogte kunnen zijn. In alle gevalle heb jij als moeder het hoofd toezicht op je kinderen en zal je het best begrijpen welke persoon goed voor hen zal zijn. Het beste dat zij salaris zelf aan geven en is het al te hoog dan kan er nog over gesproken worden. Je dient echter met een paar personen te spreken en mogelijk is het beter eene advertentie in de onderwijzers krant te zetten. Een jong onderwijzer van Hellevoet geboortig en thans naar ik meen in den Haag (Arie Vogelaar) heeft destijds gesoliciteerd naar de betrekking die de Jager gekregen heeft. Johan zegt dat het een knappe jongen was. Mogelijk dat hij geschikt is. Je kunt met de dominee raadplegen maar voor je besluit schrijf je mij zeker nog wel, die de persoon is enz. Voor de kleine kinderen zal je een kindermeid moeten hebben die tevens de kamers opruimt en een flinke keukenmeid. Je schrijft dat het in Stoupky zoo moeilijk is een flinke meid te krijgen. Stadsmeiden zullen van hier daar niet heen willen en in Holland heb je ook niet naar tevredenheid. Nu dat zal alles wel terecht komen. Misschien vraag je of Sipko zijn oudste dochtertje mee wil geven om met de kleine kinderen om te gaan en de kamers te helpen opruimen, als je denk dat zij geschikt daarvoor is maar zij zal te jong zijn en Sipko heeft misschien andere plannen. Nu dat is een kwestie van niet zoo'n groot gewicht dat zal wel in orde komen. Het voornaamste is eene degelijke onderwijzeres of onderwijzer te hebben die kalm, aangenaam, maar toch met noodige strengheid de kinderen zal onderwijzen. Kees is moeilijk om te onderwijzen daarom moeten wij trachten een persoon te krijgen die geduld en aangename manier heeft om het onderwijs een beetje smakelijk te maken en dat het geen droge kost is, anders zal het met Kees moeilijk gaan. Kunnen wij werkelijk zoo'n ideaal persoon vinden dan moeten wij maar niet op R 5.- meer of minder zien. Je kan ook vragen wat de dominee denkt een jongen man die de 5 jarige hoogere brugerschool geeindigd heeft, of hij die voor het onderwijs geschikt acht. Als je neef Balfoort ziet zou je misschien met hem er ook over kunnen spreken en zijn meening vragen. Die is onderwijzer. Hierover genoeg nu wat anders. De meubels. Ik vind dat je gelijk had dat de meubels niet passen voor Stoupky, zij zijn heel netjes maar te fijn, onpraktisch voor Stoupky. Ik geloof ook beter misschien de meubels van P. overtenemen. [nieuwe pagina] III Wij kunnen later de meubels opnieuw laten overtrekken wanneer opnieuw behangen wordt, dan kunnen wij de kleuren bij elkander passend nemen. Zoo zullen de meubels wel niet goedkooper komen maar het zal praktischer zijn en beter omdat jij van zachte meubels houd en ik houd tegenwoordig ook meer van de zachte meubels dan in hout. Zij zijn gezelliger. Dan vind ik ook goed er nog 4 fauteuils bij te koopen zoodat elke dame in een gemakkelijke stoel kan zitten en ook de oudere heeren. Misschien heeft die stoffeerder waar wij de roode kabinet meubels gekocht hebben, nog dat 2e garnituurtje, weet je nog te herinneren: 1 kleine canape met 2 fauteuils. Misschien nemen wij er dat bij inplaats van 4 fauteuils. als het niet te vol wordt in de zaal. Waar denk je de piano te zetten, indien niet in de zaal? En wat dan in de zaal? Geen muziek? Of wil je de vleugel in de zaal? Heeft Mevr. P. niet gezegd of zij hem mee naar Holland neemt of voor hoeveel de vleugel te koop is. Indien je graag wilt hebben en niet al te duur is dan mag je nemen. Als je in den Haag kom spreek dan met Mevr. P. er over en besluit dat maar, anders neemt later misschien Scherrer hem. Zijn toekomstige vrouw speelt niet maar ik geloof dat hij plan heeft een pianolo te koopen zooals Cimbal heeft. Ik heb hem echter geraden een goede gramofon te koopen. Misschien nemen wij onze nieuwe meubels voor verandering in blauw. Hoe beval je dat. Ik zal echter wachten tot jij hier ben dan zullen wij samen uitzoeken. Maar het kleed in de zaal van P. past er dan niet bij
29
1251
LW-OLM 1900-1911 uitgetikt 1251, in rode ordner1000
1251
originele correspondentie in groene ordner 0251
daar dat geel of havanna is. Wij zouden desnoods een ander kleed kunnen koopen. Met de waschtafel, schrijftafel en toilettafel weet ik niet hoe te doen. Ze bij den meubelmaker bestellen die mijn boekenkast gemaakt heeft of klaar koopen wanneer je hier bent. Ik zal dezer dage eens naar hem toegaan en zien of hij goede teekeningen heeft. Het duurt echter zoolang voor het klaar is. Waar denk je het schrijftafeltje te plaatsen. Dat moet ik weten voor het hout. Wanneer in de zaal dan notenhout, wanneer in de eetkamer of slaapkamer dan eikenhout. Zooeven hebben wij thee gedronken; we hebben lekkere Siadlomleko gegeten, wil je ook niet een bordje? Ik vind best dat je naar Rotterdam of den Haag gaat inkoopen doen. Voor de jongens sterke pakjes en eenvoudig maar goed goed. Voor jezelf nette kleeren met goede smaak. Wat je alleen niet wilt koopen zullen wij later samen koopen, maar als ik in Holland kom moet je zorgen dat je een en ander heb om visite te maken, daar wij enkele bezoeken moeten afleggen. Ik denk in Holland nog 1 pak te koopen en een paar broeken. Dan weet ik niet of ik genoeg overhemden enz heb. Dat weet jij beter. Sokken zal ik moeten koopen. Ik heb hier een partij kapotten. Aan Mevrouw P. schreef ik ook een brief te bedanken voor hare gelukwensch. Vraag haar wanneer zij met Mevr. van Beuningen in Warschau zal aankomen, dat ik hun van den trein kan afhalen en behulpzaam zijn. Wladislava is met haar moeder weggegaan. Ik heb haar ernstig toegesproken en zij heeft mij gezegd dat zij waarlijk niets meer heeft en dat jij alles zal vinden wanneer je terug komt. Zij heeft nu een goede plaats R 6waar haar zuster dient tegen R 8- bij bankier joden. Haar moeder is daar nu ook. Ik had een nieuwe meid. Maar de eerste dag zeide zij dat haar vorige mevrouw haar ook nu R 5- wilde geven en dat zij 's middags wegging. Het beviel haar zeker niet dat ik alles opschreef. Na het eten heeft zij haar boeltje gepakt. Piotr was weggereisd. Ik heb die meid toen om Wladislava's moeder gestuurd, maar die had niet veel lust. Zij zeide alleen niet in staat te zijn voor alles te zorgen vooral inkoopen kan zij niet daar zij uit het dorp is en niet bekend. Met Wlad. wil zij wel tezamen zijn. Ik had daar niet veel lust in. Later kwam Wladi. maar zij zeide nu niet te kunnen daar zij al in een betrekking was. De moeder zou in allen gevalle blijven tot Piotr terug is om een meid te zoeken. De moeder is een ordentelijk oud vrouwtje en ik wou graag dat zij bleef. Nu is van morgen de oudere zuster geweest. Ik heb met haar gesproken en zij bedankte dat ik die aangelegenheid met Wladi zoo behandeld heb. Zij raadde tenslotte hare moeder te blijven. Als haar Mevr. op reis is, dan zou zij 's morgens even komen om [einde brief afwezig] [handgeschreven brief op papier met briefhoofd L.W. van den MUYZENBERG Varsovie 70 Av. de Jéruzalem] 24 Mei/5 Juni 1906 Lieve Olga! Hierbij een brief van je moedertje. Zij vreest hetzelfde als ik, dat je niet bij Mevr. v Beuningen geweest ben in A. Je schreef er tenminste niets over. Het zou mij ook erg spijten als je niet geweest was. Als je in den Haag bent, kan je in een hotel gaan of indien bij Piet Schweig ruimte is dan zal zijn vrouw en hij erg in hun schik zijn als je bij hem gaat logeren. Zijn vrouw zal bekend zijn in den Haag en je goed kunnen helpen. Maar je zal de jongens dan moeilijk mee kunnen nemen. Die kunnen desnoods later met ons mee naar Rotterdam gaan Dan gaan wij allen tezamen nog een daagje naar de Diergaarde. Je moet nu maar doen zooals je het beste denkt. Als je Mevr. P bezoekt en Mevr. Boet, die ook belang in je stelt, dan zal je niet veel tijd meer over hebben. Ik weet niet of ik je kan raden met tante Luns te gaan koopen. Ze is wel eens vreemd, maar als je er niet tegen ben, dan vind ik het best. - Sophie haar dochter zou graag met je kennis maken. Wanneer ik in Holland ben kunnen wij gezamenlijk ergens ontmoeten of komen zij een dag naar Hellevoet. Je kunt zoo terloops wel eens hooren of zij briefwisselen Ik heb Sophie heelemaal niet geantwoord, dat spijt mij aan den eenen kant een beetje. Gisteren was ik bij Koltsigins. Je hebt vele hartelijke groeten van Flora, Misja, DJo, Wazili en Koedelinski. Ik had zoo graag gewilt dat je met de kinderen er ook bij was geweest. Flora heeft 2 hazen in de kamer, een heel jonge die erg tam is en zoo op haar schoot ligt. Wasili Sutton logeert al [e]en paar maanden. Hij ziet slecht uit zoo als iemand die veel drinkt. Of het zoo is weet ik niet. DJo zoekt altijd nog naar een betrekking. Koltschigins waren als altijd erg hartelijk. Misschien ga ik volgende Zondag weer. Ik wil zien voor hem ook wat te doen en wil voorstellen als Van Loo speelt billetten voor hun 2 te nemen. Nu vrouwtje vergeef mij als
30
1251
LW-OLM 1900-1911 uitgetikt 1251, in rode ordner1000
1251
originele correspondentie in groene ordner 0251
je te weinig concerten heb bijgewoond. Wij zullen zien nog goed te profiteren als je hier bent. Ik wil nog even de brief afsturen. Doe in alles zoo als je zelf voor het beste vind, dan vind ik het ook goed! Vele zoentjes voor jou en de kinderen en vele hartelijken groeten. Je liefhebbende man Leen. [handgeschreven brief op papier met briefhoofd L.W. van den MUYZENBERG Varsovie 70 Av. de Jéruzalem] 12/25 Juni 1906 Lieve Olga! Je brief van den 18den heb ik in gezondheid ontvangen. Ik was blij te hooren dat je weer gezond was. Wees maar voorzichtig met je gezondheid. Ik verlang om bij jullie te zijn, maar het zal nog wel een paar weken duren, want Cimbal is nog niet uit Odessa terug. Van den Steenhoven met zijn vrouw zijn nu te Odessa. Hij zal daar enkele maanden zijn voor de nieuwe zaken. Of hij daar zal blijven is nog onbekend. Scherrer reist morgen uit Stoupky. Ik zal nu wel niet met hem kunnen samen reizen. Ik heb ook nog veel te doen alvorens ik weg kan. Ik zal wel geen inkoopen hier doen en dus geen cadeaus meebrengen, want ik weet niet wat te koopen, Het zal zoo ook wel goed zijn. Het politoeren, schoonmaken en stemmen kost bij de firma Gebethner en Wolf van je pianino R 43-. Voor ik vertrek zal ik hem afgeven en Plater vragen bij het terugbrengen te zien of alles in orde is. Je kan het wel goedkooper gedaan krijgen maar dan vrees ik dat het niet zoo goed zal zijn. Bij Gebeth[n]er is een gebruikte vleugelpiano die 10 jaar gebruikt is en gekost heeft R1100 - van Blüthner is nu te koop voor 750-. Ik zou hem graag koopen voor je maar ik weet niet of ik dat kan verantwoorden, want we moeten nog nieuwe meubels, kleed enz enz. koopen en je weet ook niet voor hoelang wij in Stoupky zullen zitten met die onrustige tijd. In allen gevalle alleen koop ik hem niet. We zullen er nog over spreken en zien hoe de toestanden in Rusland zullen zijn als wij hier terug komen. Ik hoop bij je mijn gezondheid te sterken. Ik zie er ook beter uit en ben ook sterker maar ben dikwijls in misnoegde stemming. Ik moet veel beweging buiten hebben en zal trachten te baden in de zee. Het zal goed zijn voor mij de kamer boven afzonderlijk te nemen. Gewoon een matras op de grond leggen dat ik met open raam kan slapen. We kunnen tevoren in Rotterdam bij een dokter gaan. Maar overnachten wil ik in Rotterdam niet. Het liefst ga ik dadelijk naar N. Helvoet en hoop de kinderen te zien en de ouders. Ik heb geleerd paard te rijden in de manege en heb een rit naar Villanof gemaakt. Ik wilde het leeren om in Stoupky wat beweging te hebben. Ik heb vandaag niet veel lust te schrijven. Een ander keer wat meer. Wees hartelijk gekust van mij ook zoo onze lieve kindertjes en vele hartelijke groeten aan Vader, Moeder, en verdere familie en Maartje en Cor Je liefhebbende man Leen. De briefkaarten van de jongens heeft P. ontvangen. Je hebt zoo'n dwaas adres op de kaart van de Jager geschreven dat ik ze niet heb afgegeven. Je zoudt maar uitgelachen worden. Als je geen fransch kent schrijf dan beter in 't russisch. [handgeschreven brief op papier met briefhoofd L.W. van den MUYZENBERG Varsovie 70 Av. de Jéruzalem] 14/27 Juni 1906 Lieve Olga! Eergisteren schreef ik je een kort briefje. Ik was niet in te beste stemming, eigenlijk is het beter dan niet te schrijven. Ik wilde je schrijven over den onderwijzer of onderwijzeres. We dienen vooruit advertentie te plaatsen want die persoon moet toch een tijd vooruit weten en ontslag nemen uit de tegenwoordige betrekking. Het beste zal zijn 2 advertenties in de Nieuwe Rotterdamsche Courant en 2 in de onderwijzers krant. Het Schoolblad. Je kunt ze bij v.d. Ham bestellen. Zoolang de kinderen nog zoo klein zijn is misschien een onderwijzeres beter. Scherrer raad voor een onderwijzeres. Zooeven ontvang ik je briefkaart. Ik begrijp niet dat je niets van mij hoort; na de 5 briefkaarten heb ik toch een brief geschreven en eergisteren ook. Misja, Flora, Joe en Wasili Sutton hebben bij mij gegeten. Zij groeten je allen ook verdere kennissen. Ik zend hierbij 2 advertenties voor elke krant 1. Als je ook beter vind een onderwijzeres dan kan je de woorden onderwijzer of doorschrappen en achter een nog e dus eene onderwijzeres. Na ontvangst van de antwoorden zullen wij dan tezamen beoordeelen. Het zal nu moeilijk zijn voor Rusland iemand te krijgen. Misschien weet Scherrer zijn meisje iemand. En jij kan ook nog eens informeeren. Dan
31
1251
LW-OLM 1900-1911 uitgetikt 1251, in rode ordner1000
1251
originele correspondentie in groene ordner 0251
kunnen wij spoedig besluiten zoodra ik bij je ben. Over het salaris heb ik je al geschreven. Tot 500 gld. Maar beter dat zij zelf zeggen. Dan kunnen wij zien wat we doen. We moeten ook rekenen op de reiskosten, bagage etc. Maar als wij een flink persoon krijgen dan mogen we niet al te spaarzaam daarbij zijn omrede het voor de kinderen van groot gewicht is. -- Gisteren schreef ik aan ouders. Ik vergat moeder te vragen of zij nog een flesch haarwater voor mij wil gereedmaken. De flesch die ik hierheen meegebracht heb is bijna leeg. Ik heb prachtige lokken als een jongeling van 18 jaren. Alleen jammer dat hier en daar en overal de maan nog wat doorschijnt. Zooeven krijg ik een telegram van Scherrer dat hij 3, 23 ure aan Stat. Nadwislanski aankomt. Cimbal zal niet voor den 22 - 24 hier terug zijn, zoo schreef hij gisteren dus wordt het waarschijnlijk 30 Juni/14 Juli ongeveer voor ik in Holland kan komen. Scherrer zal waarschijnlijk hier eten en om half vijf verder reizen. Zijn meisje reist hem tegemoet naar Duisburg. Hij schreef in zijn brief dat hij hoopte dat onze vrouwen tezamen ook goede vriendinnen zullen worden. Ik hoop ook dat jullie beide het met elkander goed zult kunnen vinden opdat wij twee goede vriendschappelijke families zullen vormen in Stoupky ---. [einde brief afwezig] [handgeschreven brief op papier met briefhoofd L.W. van den MUYZENBERG Varsovie 70 Av. de Jéruzalem 16/29 Juni 1906 Lieve Olga! Het is vandaag poolsche feestdag Petrus en Paulus. Gisteren middag is Scherrer hier gekomen en vandaag is hij afgereist. Als Cimbal spoedig terug is hoop ik ook gauw te komen. Scherrer bracht de boodschap van Paardekooper dat als wij de vleugel nog willen koopen dan willen zij hem voor 400 Roebels geven. Je moet nu zelf maar beslissen. Alleen moet ik er geloof ik toch op wijzen dat als je pianino voor R 43 - wordt opgeknapt dan is hij zoo goed als nieuw en de klank is heel mooi. Bovendien kunnen wij in Holland voor de pianino nog een mooi gobelin of scherm koopen. Dan plaatsen wij de pianino in de zaal niet ver van de eetkamer en staat hij bij de hand en is eene mooie versiering. In deze onrustige tijden is het misschien beter niet onnoodig geld uittegeven. Bovendien hebben wij nog veel te koopen Nieuwe gordijnen, nieuw groot tapijt, nieuwe mooie meubels een paar mooie platen enz enz. Maar dat wil ik je toch zeggen dat als je er erg op staat de vleugel te koopen, dat ik er niet tegen zal zijn. Schrijf mij nog daarom spoedig dat ik weet wat te doen. Als wij de vleugel koopen dan wordt de pianino niet opgeknapt en koopen wij de vleugel niet dan moet ik de pianino bij Gebethner afgeven voordat ik van hier vertrek. Scherrer zal waarschijnlijk de vleugel niet koopen ook geen phonolo. Misschien koopt hij een phonograaf. Dit zoude ik in zijn plaats veel liever doen daar heb je ook zangstukken op. -- We hebben met Scherrer afgesproken dat wij beide zullen vragen aan het Bestuur om ons elk directeur te maken. -- Hij directeur - technicus en ik directeur koopman. Dit zal beter zijn als het gaat. Kan het niet dan stelt Scherrer voor er om te raden wie directeur zal zijn en wie onderdirecteur. Wanneer verder niets in de weg komt heb ik gezegd dat ik dat goed vind. -Dan zullen wij zien wanneer ik in Holland kom dat wij eene plaats bepalen of Dordt of Haag waar hij met zijn meisje en ik met mijn vrouwtje tezamen komen om een daagje samen door te brengen en kennis te maken. [in marge] Het zou goed zijn als dien avond in de Diergaarde concert was dan konden wij samen daarheen. Misschien kan je te weten komen welke avonden concerten zijn. Ze zijn geloof ik 2 avonden per week. Ik sprak met hem over onderwijzeres. Hij zal aan zijn zuster vragen of zij misschien lust heeft zijn oudste zuster. De jongste gaat nu ook trouwen. Of anders zal hij zijn meisje vragen of zij iemand weet. Hij denkt dat met kost moeten wij betalen ongeveer 200 gld zonder kost ongeveer 450 gld. Ik zou dat uitstekend vinden. Zijn zuster kent wel geen talen maar tot zijn 9de of 10de jaar hoeft Kees nog geen talen te leeren en dat is een zaak van later. In alle gevalle moet je de advertenties maar laten plaatsen, we kunnen dan later zien wat wij doen. [in marges] Of wij nog in Rotterdam overnachten weet ik nog niet zeker. Rekent er half op. Ik hoop voor mijn vertrek nog te schrijven daarover. De bedden zijn terug gebracht en zijn als nieuw. De waschtafel is nog niet klaar. Vele zoentjes voor je allen je je liefhebbende man Leen
32
1251
LW-OLM 1900-1911 uitgetikt 1251, in rode ordner1000
1251
originele correspondentie in groene ordner 0251
[handgeschreven brief op papier met briefhoofd L.W. van den MUYZENBERG Varsovie 70 Av. de Jeruzalem] 18 Juni/1 Juli 1906 Lieve Olga! Je heb nu geloof ik van mij 2 brieven ontvangen sedert ik je laatste ontving en dit is de derde. Ik ontving het laatst je briefkaart waarmede ik verblijd was. Boos was ik heelemaal niet, maar een mensch is wel eens in minder goede stemming. Dit gebeurdt ons beide nogal eens. Wij willen tezamen trachten een opgeruimden, blijden geest te hebben. Als wij weer bij elkander zijn moeten wij zien dat wij in geluk en blijdschap met elkander leven voor het heil van onzen eigen ziel, voor het welzijn van onze lieve schatten en tennutte voor onze omgeving. Er zijn zoo oogenblikken dat het leven zoo helder en klaar is als het water dat uit den bron of fontein ontspringt, zoo frisch als wij het in den Kaukazus uit de rotsen zagen vloeien. Dan is het hemel in de ziel, dan gevoelt men zich gelukkig en tevreden. Laten wij lief vrouwtje geen plaats geven in ons gemoed voor te vele zorgen, maar meer ons oefenen in het begrijpen en najagen van alles wat goed, schoon en edel is. Alleen dat kan aan de onrustige ziel en hersenen verkwikking en kracht en kalmte schenken. Het geluk niet zoeken in het eten en drinken enz dat weer hongeren doet maar in die spijze die eeuwiglijk voedt, dat is de goede geestelijke spijze. In zulke heldere zonnige oogenblikken gevoel ik hoezeer ik begonnen ben het materieele na te jagen sedert ik begon te sparen. Ook jou heb ik daarin dikwijls meegetrokken en daardoor wellicht andere goede neigingen in je teruggedrongen. Maar ik hoop dat wij nog een groote toekomst voor ons hebben liggen en dat God ons tezamen met onze kinderen nog lang zal sparen en wij mogen leeren leven naar zijne wetten in het licht dat steeds ons de goede weg zal wijzen. Ik had verwacht vandaag nog een brief van je te ontvangen maar het is half vijf en de krant is al gebracht dat vanavond, Zondag zal wel geen post meer komen. Peereboom is zooeven van zijn wandeling teruggekeerd. Ik ben van morgen voor het eten uitgeweest om te zwemmen. Ik ga nu weer iederen dag en gevoel dat het mij goed doet. Ik sta iederen ochtend vòòr 6 ure op en 's avonds om 10 ure slapen. Ik eet nu minder vleesch maar veel groenten en vruchten en van tijd tot tijd pozomki met siadlo mleko, heerlijk. Vanavond krijgen wij weer. In Stoupky moeten wij zien ook een echt landleven te leiden. Vroeg opstaan, vroeg naar bed, kippen, eenden enz houden. Veel melk spijzen en vooral 's zomers niet te veel rundvleesch. De moeder van Wladislava is een best oud vrouwtje. 's Morgens om 5 ure staat zij op en om half zes ruimt zij de kamers op. Dan gaat Wladisl. om voor 7 ure melk halen en drink ik thee om 7 ure. Daarna gaat Wlad. naar de markt inkoopen doen en verder doen zij het werk tezamen, en wasschen voor Peereboom en voor mij en Wl. heeft ook onze kousen gestopt en nog al behoorlijk. P. heeft haar daarvoor een leesboek met Skazki [Russisch?] Sprookjes gegeven dat zijn juffrouw gekocht heeft en daaruit leest zij haar moeder voor. Zij is nu weer veel beter geworden en doet haar best. Het is te hopen dat het verder goed zal gaan met haar. Als we dan thuis komen heb je goede hulp. Van de keuken houdt Wl. niet maar wil graag met kinderen zijn. Scherrer vertelde mij dat het in Stoupky tegenwoordig erg moeilijk is met de meiden en daarbij erg duur. Als Wl. haar best blijft doen zou je haar met haar moeder mee naar St. kunnen nemen als zij uit W. weg willen. Misschien met flink salaris. Nu dat zullen wij nog zien. Zooals ik je al schreef is Scherrer al voorbij gereist. Ik moet nog steeds op C. wachten. Ik wou nu maar dat hij gauw terug kwam. Misschien kon ik dan over een week van hier. Ik verlang nu hard bij jullie te zijn. Wat zullen wij heerlijk samen wandelen in den tuin en met de kinderen spelen, familie bezoeken, uitgaan naar Rotterdam, Dordt, Haag. Als Vader naar Rotterdam komt om mij te verwelkomen zal hij het niet prettig vinden wanneer ik met jou in Rotterdam blijf overnachten en alleen moet terugkeeren. Daarom zal het beter zijn niet te overnachten. Ik zou het liefst maar dadelijk met de eerste trein doorreizen naar Hellev. om dan later na een paar dagen met jou naar R. te gaan. Het is echter ook als je zegt, gevaarlijk en misschien beter eerst naar de dokter te gaan in R. Wellicht kom je met vader en gaan wij even naar den dokter en dan spoedig gezamenlijk naar H.? Ik raad echter niets te doen wanneer het schadelijk is want tegenwoordig beginnen vele artsen sterk tegen al de kunstmiddelen te kampen omrede zij tegen alle wetten der natuur indruisschen en vele schadelijke gevolgen na zich slepen. Ik weet daarom zelf nog niet wat te doen. In allen gevalle wil ik de meening van den dokter weten. Schrijf mij nu maar hoe je denkt te doen. Met de post is een kennisgeving gekomen dat de 2e dochter van Mr. v.d. Steenhoven met de luthersche domine Grottendieck gaat trouwen. Ik zal vandaag aan haar en de ouders een gelukwensch sturen. Stuur jij ook twee briefjes met gelukwensch. Ik zal je de kaart sturen, gelijk met dezen brief. Bij Domhof moet ik dadelijk een broek voor mijn gekleede pak bestellen, want de andere heb ik al veel gedragen en ik zal wel
33
1251
LW-OLM 1900-1911 uitgetikt 1251, in rode ordner1000
1251
originele correspondentie in groene ordner 0251
spoedig naar Dordt moeten als ik in Holland ben. Dan ga jij ook mee een bezoek afleggen bij Mevr. v.d. St. Ik zal maar een briefkaart schrijven aan Domhof dat hij een nette broek voor mij klaar maakt, de maat heeft hij. Er is geen brief van je gekomen dus zal ik maar eindigen. Leef gelukkig lief vrouwke met de kindertjes. Wees allen hartelijk gekust en vele groeten ook aan ouders, familie enz. Je je liefhebbende man Leen.
34
1251
LW-OLM 1900-1911 uitgetikt 1251, in rode ordner1000
1251
originele correspondentie in groene ordner 0251
1907 [Handgeschreven briefkaart geadresseerd in het Russisch met postdatum 7.4.07]
gecorrigeerd HJ-G
Kramatorskaja 7 April 07 Lieve Olga, Zend mij over 5 dagen een telegram naar T. hoe het met je gaat; indien goed is "[Russisch]" voldoende. Zooeven is de trein aangekomen, ruim 1 uur te laat. De hr. W. is meegekomen. Spoedig gaan wij verder. Wees hartelijk allen gegroet en doet je best om je te herstellen. Je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven briefkaart geadresseerd in het Russisch met postdatum 7.4.07] Rostof. 7 April 1907 avonds 12 ure Lieve Olga! Hier gezond en wel aangekomen. Dadelijk reizen wij verder. Hedenochtend zond ik je ook een kaart. Het gaat je verder goed en wees voorzichtig. Hartelijk gegroet. Je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven briefkaart geadresseerd in het Russisch met postdatum 11.4.07] Mu ????? 11 [Russisch / April?] 1907 Lieve Olga! Ik heb onderweg elken dat 1 of 2 kaarten gezonden. Gisterenmiddag zijn wij hier gelukkig aangekomen en was ik blijde spoedig je telegram te ontvangen dat alles goed is. Na aankomst heb ik mij dadelijk verkleed ben daarna in een oostersch zwavel bad gegaan. Toen wij daarop het middageten gebruikt hebben begonnen wij tot 's avonds de zaken te behandelen. Heden ochtend 7½ ure is de voortzetting begonnen met de verschijning van onzen agent en over 15 minuten krijgen wij een heele vergadering zelfs met een paar Armeenische dames er bij. Wees met kinderen schoonouders fam S. S. enz en Mr Jungman hartelijk gegroet. Je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven briefkaart geadresseerd in het Russisch met postdatum 9.5.07] Charkof 9/22 Mei 1907 Lieve Olga! Hedenochtend om 5 ure zijn wij hier in gezondheid aangekomen. Het was een kouden nacht en in de wagon had ik gedurende een deel van den nacht ongedierte zoodat ik niet bijzonder geslapen heb. Hedenochtend zijn wij met onze zaken begonnen en het is te voorzien dat ik niet vóór zaterdag thuis zal zijn. Het weer is heerlijk en daar alle zaken wegens den feestdag gesloten zijn ziet Charkof en de bevolking nog al feestelijk uit. Vele zoentjes voor je en de kinderen en groeten aan allen. Leen. [Handgeschreven brief] [Russisch Eupatoria?] 30 September 1907 Lieve Olga! Hoe gaat het met jou en onzen lieven Reinhold, ik hoop dat je beide rustig vroolijk en gezond zijt en ook Kees, Erwin, Dirk, Lydia en Leendert alle welvarend zijn. Ik ben hier zonder ongelukken aangekomen en door de zaken langer opgehouden als ik gehoopt had, en zal toch niet met het gewenschte resultaat vertrekken. Maar ik mag zeggen dat de menschen alle voorkomend zijn waarmede ik te doen heb. Vooral is een oude Karaiem mij toegenegen, een type van den goeden ouden tijd onder zooveel anderen wier voornaamste doel veel geld is. Ik hoop morgen - Maandagavond naar Odessa te varen; daar een of twee dagen verblijven en dan Zaterdag thuis te zijn. Het is hier alle dagen prachtig weer, zoodat ik een paar malen met een zeilboot een uurtje zee in gevaren ben. En nu lieve vrouwtje neem ik weer afscheid met de beste bede voor je allen in mijn hart. Groet de ouders en verdere kennissen en Mr. Jungman Je liefhebbende man Leen [Handgeschreven briefkaart geadresseerd in het Russisch met postdatum 16.10.07] Tichoretskaja 16/29 Octr. 1907 Lieve Olga! Gisteren-avond is de trein in Rostof te laat aangekomen zoodat weinig tijd over was tot vertrek van den Wladikawkazer Spoor. Thans drink ik even mijn thee en spoedig gaan wij verder. De hr. Goerewitsch heb ik in Rostof ontmoet. Overigens alles wel. Vele hartelijke groeten voor je allen. Je liefhebbende man Leen. 1
1251
LW-OLM 1900-1911 uitgetikt 1251, in rode ordner1000
1251
originele correspondentie in groene ordner 0251
[Handgeschreven briefkaart geadresseerd in het Russisch met postdatum17.10.07] Derbent Woensdag 17 Oct. 07 Lieve Olga! Hedenochtend hier gezond aangekomen. Ik zit hier met het oog op de golven van de Kaspische Zee. Rondom in de Aziaten. Het is hier heerlijk zacht weer en de boeren bebouwen het land en hun tuinen. De groenten staan frisch om gesneden te worden. Uit de verte zijn de sneeuwtoppen van den Kaukasus zichtbaar, somtijds mooi beschenen door de zon. Ik hoop dat het jou en de kinderen allen goed gaat. Dat Reinhold weer wat beter zal zijn en dat moedertje als een goede kip de kiekens trouw bewaakt. Wees vrolijk en gezond en vele groeten voor jou de kinderen en alle kennissen. Vele zoentjes. Je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven briefkaart geadresseerd in het Russisch met postdatum 19.10.07] [Russisch Kara..zbe?] 18 October 1907 Lieve Olga! Wij zijn nog een paar uurtjes van Tiflis verwijderd. Daar denk ik tot den avond te blijven om dan weer verder naar Eriwan te vertrekken. Het weer is hier nog lekker warm. 's nachts tamelijk koud tusschen de bergen. In Tiflis gelukkig aangekomen. Bij het station Baladziari werd gisteren avond geschoten en zijn in die richting soldaten gezonden. Overigens is hier alles rustig. Vele hartelijke groeten voor je allen. Je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven brief]
Tiflis 19 October/1 November 1907 Groeten aan de kinderen en alle kennissen
Lieve Olga! Van verschillende stations heb ik drie achtereenvolgende dagen briefkaarten gestuurd en vandaag een briefje voor je. Nu gedraag ik mij toch wat beter nietwaar? Ik hoop mijn leven te beteren. Ja dat mag wel en niet alleen met briefschrijven, want hoe slecht van humeur ben ik dikwijls en hoe onaangenaam daardoor voor mijn vrouwtje en onze lieve kinderen. Gisteren ben ik dan gelukkig zonder ongelukken hier aangekomen. De trein was 1½ uur te laat. De lange reis is toch al weinig opbeurend want veel schoons zie je niet; het is niet de Groezinerweg. Van Rostof reisde ik (met) met een jongen Fin tot Tiflis. Indien wij met onze zaken beide ongeveer gelijktijdig gereed zijn gaan wij mogelijk tezamen langs de Groeziner weg. Thans moet de trakt weer geopend zijn en is de weg veilig. Maar waarschijnlijk zal ik langer te doen hebben en zal ik dan weer alleen langs dezelfde weg terug reizen. Het weer is hier zacht, zoodat de Georginen nog bloeien. Onderweg kocht ik nog een klein boekje van Tolstoi getiteld Christianskoe Utsjenie [Russisch]. Ik heb een beetje daarin gelezen en geloof dat het een goed boekje is. Later hoop ik het tezamen met je te lezen. Het is goed om de christelijke leer beter te verstaan. Gisteren regende het hier 's avonds zoodat ik rustig thuis bleef. Er was nog een heer bij mij van het Mijnbestuur (Gornoe Inravll?[Russisch]) die zal mij behulpzaam zijn bij een nieuwe zaak. Of er wat van zal komen moeten wij afwachten. Indien ik van hem nog wat belangrijks hoor zal ik vanavond aan Scherrer schrijven, zeg hem dat maar. Ook zie ik andere zaken voorloopig in handen te krijgen, nu ik toch hier ben wil ik trachten niet voor niks te zitten en dan kunnen wij die zaak uitzoeken die ons het nuttigst voorkomt. Ik heb vandaag ook aan Sipko en Suus geschreven, en daar jij er zelf ook over begon heb ik hen geschreven dat als voor Suus' genezing geld extra noodig is, dat zij dan op de bijgelegde brief aan Mees 100 gulden kunnen krijgen. Mocht het zijn dat God onze Suus nog gezond maakt en dat wij daartoe een klein offer hadden bijgedragen. Nu lief vrouwtje ik bid dat God jou en onze lieve kindertjes zal bewaken en je alle gezond houden. [In linker marge] Leef blijde en tevreden en wees lief zachtzinnig en onderwijzend met onze kinderen Je liefhebbende Leen. [Handgeschreven briefkaart geadresseerd in het Russisch met postdatum 23.10.07] Ogdir (Kaukazus) 22 October 1907 Lieve Olga! Hedenochtend ben ik hier in welstand aangekomen. Van de Turksche en Perzische grens ben ik alleen door een bergketen gescheiden, waarvan het middelpunt de berg Ararat is. Hedenochtend was de lucht erg bewolkt zoodat deze hoogste top niet te zien was. Alle bergen zijn hier met sneeuw bedekt. Wij zitten rondom in de Armeniers en Tartaren en morgenochtend gaan we de bergen in en verder te paard om dichter bij de plaatsen te kunnen komen waar mineralen zijn. Zoodra ik wat meer weet zal ik aan Scherrer schrijven,
2
1251
LW-OLM 1900-1911 uitgetikt 1251, in rode ordner1000
1251
originele correspondentie in groene ordner 0251
dit kan over 3 dagen zijn als ik van dat tochtje terug ben. Leef alle welvarend Vele zoentjes en vele groeten voor jou en de kinderen en voorts allen de beste groeten Je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven brief op voorgedrukt papier van HOLLANDSCHE MAATSCHAPPIJ [Russisch briefhoofd] TOT ZOUTEXPLOITATIE IN RUSLAND GEVESTIGD TE DORDRECHT SCHACHT PETER DE GROTE Igdir 28 October/10 November 1907 Lieve Olga! Eenige dagen heb ik je niets geschreven. De rede hiervan was dat de post hier slechts 2 maal per week verzonden wordt en ik bovendien drie dagen in de bergen afgesloten zat. Daarom heb ik bij mijn komst in Koelpa dadelijk een kort telegram gestuurd "blagopolutsjno [Russisch]" tot je geruststelling. Dinsdagochtend zijn wij met ons drieën van hier met een rijtuig met 4 paarden vertrokken over Karakala naar Kamischloe. Ver in de bergen ligt dit Tatarendorp waar wij tegen avond aankwamen bij Allah Shiraf Bek Airoemlinski. Hier zouden wij overnachten en de volgende ochtend te paard gaan naar diens broer Abbas Koeli Bek in Kjagin, daar in de buurt zouden wij in de bergen naar kolen zoeken die daar moest zijn. Helaas begon het te sneeuwen en het sneeuwde door 3 etmalen achtereen. De Armenier Amajak die ons begeleidde ging nog te paard met Allah Shiraf Bek onderzoeken maar keerden de derde dag zoo goed als onverrichter zake na vele vermoeienissen terug. Wij zijn toen te paard onmiddellijk naar Koelpa gereden, angst hebbende geheel in de sneeuw te blijven zitten. De phaeton kwam achteraan getrokken door 4 paarden en 5 paar ossen. De sneeuw lag meer dan 1 Arschin hoog. Niemand heugt dat ooit zoo vroeg sneeuw is gevallen in die streek. Gewoonlijk komt die 2 maanden later, zoo zegt men algemeen en nu is hier groot verlies aan druiven en katoen geleden. In Koelpa hebben wij de groote zoutberg gezien. Vandaar vertrokken wij naar Karakala nadat wij onderweg uitgravingen van stukken zout gedaan hadden, wat door de sneeuw niet gemakkelijk was; ook weer te paard door de riviertjes de bergen op. Wij kwamen daar vrijdag avond en wilden daar de komst afwachten van Iskandar Bek. Deze kwam heden ochtend en toen zijn wij weer naar Igdir terug gereden. Het was voortdurend koud, maar heden heerlijk zonnig weer zoodat rondom de witte bergen schitteren; wij reden voortdurend met het gezicht op de berg, Ararat die ook door den Ark Noachs bekend is, en nu ben ik van dien berg ongeveer 6 werst verwijdert. Niemand heeft dien berg nog kunnen beklimmen, wegens de gevaarlijke top en menigeen moet er gebleven zijn. Nu hebben al de Bekken beloofd hierheen te komen om kontrakt aftesluiten. Of zij komen is nog onzeker daar het Oosterlingen zijn die slechts heel langzaam tot zooiets overgaan. Komen zij morgen niet dan vertrekken wij toch. Mogelijk breng ik nog andere projekten mee, daar ik met vele personen gesproken heb die wat aantebieden hadden. Laat deze brief aan Scherrer lezen; ik heb opzettelijk ook enkele dingen over zaken geschreven. Ik hoop weer spoedig naar huis te kunnen terugkeeren, maar wil eerst nog een zaak voor koper onderzoeken. Wees hartelijk gegroet ook de kinderen familie en alle kennissen. Vele zoentjes je liefhebbende Leen. [Handgeschreven briefkaart in het Russisch geadresseerd met postdatum 9.11.07] Kutno 8/21 Nov. 1907 Lieve Olga Hedenochtend gezond in Brest aangekomen, ontmoette ik M.A. Koltschigin die zijn landgoed was wezen verkoopen. Flora zegt hij maakt het goed zal je spoedig schrijven. May is in Rusland in betrekking R100. per maand. Dzjo heeft ook een betrekking. In Brest ging ik in de couriertrein over zoodat ik 1.17 uur te W. was. P. en v.B. waren aan het station en mijn pas was al klaar. Toen heb ik bij P. gegeten en tot de trein gebleven. Zijn vrouw groet je ze spreekt al aardig hollandsch, hun Leo is een lief ventje. Zeg Steenhoven dat ik lepel en vork gekocht heb. Cimbal ontmoette ik op station. Kortgeleden is zijn kindje gestorven, dat van Leendert! leeftijd is. Ze hebben nog een kleintje als onze Reinhold.Hij ziet er niet best uit en zegt dat hij niet erg wel is. Ik ben nu te Wlotslawek en spoedig in Alexandrovo. Dan hoop ik morgenochtend in Berlijn en 's avonds in Rotterdam te zijn. Met vele hartelijke groeten voor jou en de kinderen en verdere kennissen ook de groeten van Pereboom en vrouw en v.B. Je liefhebbende Leen.
3
1251
LW-OLM 1900-1911 uitgetikt 1251, in rode ordner1000
1251
originele correspondentie in groene ordner 0251
[Handgeschreven briefkaart eerst geadresseerd aan Herrn Otto Hundius, Neuenburgerstrasse 38, Berlin S.W. en vervolgens in het Russisch geadresseerd met postdatum 22.11.07] Berlijn 9/22 Nov. 1907 Lieve Olga! Gisterenavond zond ik je nog een kaart uit Alex. Heden ochtend ben ik hier gelukkig en behouden aangekomen. Het was te vroeg om naar Hundius te gaan zoodat ik slechts op het station bleef. Spoedig vertrek ik. Ik zal nog per kaart een goeden morgen zenden aan Hundius. Vele zoentjes en hartelijken groeten en de beste wenschen en beden voor je allen en Reinhold. Je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven Nederlandse briefkaart geadresseerd in het Russisch met postzegel en postlocatie en datum Rotterdam 23 Nov. 1907] Rotterdam 23 Nov. 07 Lieve Olga! Mijn kaart uit Berlijn zal je wel ontvangen hebben. Ik vertrok 's ochtends 8.53 en kwam hier Stat. Maas 7.48 uur. Vader was aan 't station. Ik heb bij Coomans overnacht en 's avonds nog bij Johan gezeten. Heden ochtend kwam Vader in 't hotel. Ik 9 ure naar Dordt. Hier zeide de hr. V.d. St. dat een telegram uit Parijs verzocht Donderdag daar te zijn. Dus nu gaan we Woensdag. Zondag blijf ik in H. Maandag moet ik naar Haag, Dinsdag naar Dordt vergadering en Woensdag Parijs. Met Suus gaat het niet goed. Overigens alles gelukkig wel. Vele zoentjes voor jou en de kinderen en vele groeten aan ouders en kennissen. Je liefhebbende man Leen. Ik ben pas uit Dordt en wacht aan D.P. [Delftse Poort] voor trein naar Vlaardingen.
4
1251
LW-OLM 1900-1911 uitgetikt 1251, in rode ordner1000
1251
originele correspondentie in groene ordner 0251
[Handgeschreven brief] Hellevoetsluis 12/25 November 1907 Lieve Olga, Uit Rotterdam heb ik je een briefkaart geschreven over mijn goede aankomst. Ik was toen in Dordt geweest waar de hr. V.d. Steenhoven zeide dat wij op grond van telegram uit Parijs, daar Donderdag pas de vergadering kunnen hebben. Daarom bleef ik gisteren (Zondag) thuis. Vandaag ben ik in den Haag geweest, heb daar de hr. Paardekooper en Biezeveld bezocht. De hr. en mevrouw P. zijn beide gezond en de kinderen zien er alle flink gegroeid uit. Zij hebben een mooi huis met vele gemakken. Hoewel met verdiepingen kan ik niet anders zeggen als dat overigens de inrichting erg gerievelijk is gebouwd en ze hebben de kamers ook netjes ingericht. De jongens zien er goed uit, vooral Wim is een flinke jongens geworden. Bij de fam. Biezeveld gaat het ook goed. Alle menschen vragen met belangstelling naar je. o.a. ook hedenochtend de hr. Lugten die verzocht je te groeten. Moeder is bij Suus en ik ga haar met Vader halen. Met Suus gaat het maar achteruit. Je zou ze niet herkennen zoo is zij vreeselijk veranderd. Zij is thans zoo geduldig en goed. Zij sprak ook van jou, dat ze veel van je gehouden heeft en dat ze dankbaar is voor hetgeen wij geholpen hebben want zij gevoeld dat dit ook jou wensch geweest is en daarom bid zij dat het door God aan onze kinderen gezegend moge worden. Zooeven is pas je brief van 4 November hier gekomen 14/27 November = Gisteren ben ik weer in Dordt geweest, vannacht in H. geslapen en thans zit ik bij Coomans te eten. 12 ure om 2 uur ga ik met den hr. V.D. Steenhoven naar Parijs - ook de hr. en Mevr. Biezeveld. Met Mevr. V.d. Steenhoven gaat het wat beter. Hedenochtend ontving ik juist nog je brief ook voor ouders. Je heb je best gedaan lieve vrouwtje ik ben blij dat het met Reinhold niet erger geworden is en hoop dat het langzaam aan beter mag worden. Maar je moet je niet te veel ontrusten; doen wat je kan en verder op God vertrouwen. Suus heeft nu nog al rustige nachten gehad maar kan niet zooveel gebruiken omdat dikwijls dan het eten terug komt. De dokter zegt dat Suus wel niet lang meer zal leven. Nochtans willen wij op God hopen dat hij haar moge nabij zijn. Zij is zoo heel anders als vroeger, zoo kalm en spreekt ook zoo bedaard over haar dood. Nu lieve vrouwtje, ik hoop je deze met de kinderen in gezondheid ontvangt en de ouders ook gezond zijn. Aan je alle vele zoentjes en hartelijke groeten ook aan ouders Sjoera en verdere kennissen. Zoodra ik uit Parijs terugkom zal ik waarschijnlijk na één of uiterst 2 dagen weer naar Stoupky terug keeren en één dag denk ik in Warschau te blijven voor de zaak. Je je liefhebbende man Leen Ook de groeten van allen thuis en vele kennissen. [Handgeschreven Nederlandse briefkaart (5 cent) geadresseerd in het Russisch en met postlocatie en datum Hellevoetsluis 26 Nov. 07] Hellevoetsluis 17/26 Nov. 1907 Lieve Olga! Gisteren was ik aan een brief begonnen maar werd onderbroken. Daarom thans deze. Heden was ik in Dordt en morgen ochtend naar Parijs. Ik hoop dat het Reinhold en je allen goed gaat. Vele hartelijke groeten. Je liefh. Leen. [Handgeschreven Franse briefkaart (10 C.) met poststempel Paris r. de Dunkerque 12.20 30 11 07] Russie - Madame Olga van den Muyzenberg Stat. Stoupky chemin de fer de Sud rest Russisch] Paris 16/29 November 1907 Lieve Olga! Ik ben 2 dagen hier geweest; thans de derde dag vertrek ik met Mr. V.d.St. naar Holland. Ik hoop Zondag nog in Hellevoet door te brengen en Maandag weer terug te keeren. Waarschijnlijk zal ik mij 1 dag te Warschau ophouden maar in Berlijn niet. Heb ik tijd dan ga ik nog even naar Hundius. Ik hoop spoedig weer bij je te zijn en je allen in gezondheid weer te zien. Voorloopig vele groeten ook van fam. Biezeveld en Mr V.d.St. en vele zoentjes voor jou en de kinderen en groeten voor kennissen van je liefhebbende man Leen.
5
1251
LW-OLM 1900-1911 uitgetikt 1251, in rode ordner1000
1251
originele correspondentie in groene ordner 0251
1908 gecorrigeerd HJ-G [Handgeschreven voorgedrukte briefkaart met briefhoofd van de Zoutmijn, geadresseerd in het Russisch met poststempel 5/19.1.08] Koepjansk 4 Januari 1908 's nachte 12 ure Lieve Olga! Tot hier ben ik gezond en welvarend aangekomen. Jelui heb je werk aan den kerstboom waarschijnlijk grootendeels klaar. Maakt het je maar niet te druk opdat je niet al te vermoeid wordt. De treinen zijn alle een paar uur te laat. Spoedig vertrek ik verder naar Balaschof. Voor jou en kinderen Vader Moeder en verdere kennissen de beste groeten. Je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven [idem] briefkaart geadresseerd in het Russisch met poststempel 6. 1 08] Balaschef 5/18 Januari 1908 avonds 9 ure Lieve Olga! Tot hier gaat de reis voorspoedig. Wij zijn hier op tijd aangekomen. Hier moet ik reeds de vierde maal overstappen en waarschijnlijk in dezen nacht nog 2 keer. Hoofdzaak is echter dat ik op geen station blijf zitten en op tijd in Saratof kom. Ik ben welvarend en hoop eveneens van je allen. Overal massa sneeuw; onafzienbare sneeuwvelden, hier en daar een klein dorp of station. Voor allen mijne hartelijken groeten. Je liefhebbende Leen. [Handgeschreven [idem] briefkaart geadresseerd in het Russisch met poststempel 7.1.08] Saratof zondagavond 6/19 Januari 1908 Lieve Olga! Hedenochtend 12 ure ben ik hier welbehouden aangekomen. Waarschijnlijk blijf ik hier één dag en vertrek dan morgen avond met onzen agent Z. Kahan naar Astrakan waar wij dan Woensdag kunnen aankomen. Het weer is goed en mijn verkoudheid is gelukkig geheel geweken. Ik hoop vanavond nog aan Neeltje en Antje te schrijven. Jullie zullen vanavond hoop ik veel genoegen bij den kerstboom hebben. Wees met de kinderen hartelijk gegroet. Je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven [idem] briefkaart geadresseerd in het Russisch] Saratof 14 Januari 1908 Lieve Olga! Zooeven ben ik hier uit Astrakan teruggekeerd met nog enkele personen. Wij zullen hier waarschijnlijk nog een viertal dagen moeten vergaderen. Misschien dat het mij dan gelukt naar huis te kunnen terugkeeren. Ik heb je geloof ik 4 dagen niet geschreven, maak het echter goed en hoop dit met jou de kinderen en ouders ook zoo is. Wees met je allen hartelijk gegroet van je je liefhebbende man Leen. Ook mijne groeten aan overigen kennissen. [Handgeschreven brief] Stoupky 11 Mei 1908 Lieve Olga! Het is vandaag prachtig weer. Ik hoop dat je in welstand in Joezewo ben aangekomen en wat zal je reisje van het station en je intocht in Gregoriefka bij zulk mooi weer goede indrukken bij je gewekt hebben. Toen ik thuis kwam ontving ik de post en daar was een brief bij van Johan die ik mij haast aan je optesturen. Ik schrijf hem nu een paar woordjes naar mogelijkheid met Pinksteren hier te zijn met zijn meisje daar het anders voor ons wat laat wordt. Hier is alles wel, Sjoera is naar de eerste repetitie bij Potapski. Heb jij je rol nog meegenomen, nee zeker. Nu ik wensch je aangename dagen en rustige nachten. Hier alles wel. Veel zoentjes voor je en groeten voor Jane W. enz. Je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven briefkaart geadresseerd in het Russisch met poststempel 6.11.08] Charkof Donderdag 6 November 1908 Lieve Olga! Ik hoop dat je en de kindertjes gezond zijt. Ik zal hier nog wel enkele dagen moeten blijven en het kon wel zijn dat ik zondag nog niet thuis kan komen. Geef de kinderen van Vader een appeltje en nootjes. Wees hartelijk gegroet, het beste toegewenscht en kus. Je je Liefhebbende man Leen
1
1251
LW-OLM 1900-1911 uitgetikt 1251, in rode ordner1000
1251
originele correspondentie in groene ordner 0251
[Handgeschreven briefkaart geadresseerd in het Russisch met poststempel 7.11.08] Charkof 7 November 1908 Lieve Olga! Gisterenavond is Johan van hier naar G[enitjesk] vertrokken, waarmee hij erg blij was. Ik hoop dat jij en onze lieve kindertjes gezond en vrolijk zijt en jij niet te vermoeid zal zijn. Ik zou ook graag weer naar huis komen maar voorzie dat nog niet zoo spoedig een eind komt aan deze verhandelingen. Ik heb weer enkele goede boekjes gekocht die we samen kunnen lezen. Vele hartelijke groeten en kussen voor jou en de kinderen en de beste groeten voor allen Je liefh. Leen. [Handgeschreven (potlood) briefkaart geadresseerd in het Russisch met poststempel Charkof 3.12.08] Nikitofka 2/15 Dec 1908 Lieve Olga. Tot hier voorspoedig gereisd. Indien Scherrer komt om geld kan je hem geven wat in mijn schrijftafel middelste la ligt ongeveer 500 en dan liggen papieren in de brandkast in den lederen portefeuille ik meen 2000 die kan je ook geven indien Scherrer noodig acht. Vraagt het maar als zijn vrouw komt of het noodig zal zijn. Misschien zal ik nog naar Taganrog door moeten. Ik hoop dat jij het goed maakt dat je niet voor de 9 dag zal opstaan en dan heel voorzichtig zal zijn en het geluk mag hebben je Kindje [Johan] goed te voeden. Ik heb een bijzonder goed gevoel en stemming. Wellicht is het een gunstige voorbode voor morgen. Naar de beschrijving is het land juist zoo als ik altijd gewenscht heb - eigenlijk nog veel beter. We zullen afwachten wat het in werkelijkheid is en hoe alles afloopt. [in linker marge] Vele hartelijke groeten en zoentjes voor je allen. Je liefh. Leen. [Handgeschreven brief] Charkof 16 December 1908 Lieve Olga! Het deed mij leed dat je bij mijn vertrek bedroefd was. Hiervoor zullen verschillende oorzaken geweest zijn, dat je kindertjes alle ziek waren, jijzelf nog niet heelemaal gezond, en bovendien je man met zijn plannen en wenschen naar verandering. Liefde is de hoofdzaak die ons moet samenhouden en die ons de weg moet wijzen die wij gaan moeten. Ik wil jou ongeluk niet en ik weet dat jij ook het mijne niet wenscht. Daarom moeten wij trachten in harmonie te leven in den Wil van God, dat is, dat wij tezamen moeten onderzoeken en leeren wat die Wil van God is en hoe wij daarheen met ons leven kunnen komen. Wat wij moeten doen om zalig te worden. Dat moeten wij samen onderzoeken zonder op elkander boos of ontevreden te worden maar in harmonie en in blijde stemming elkander ondersteunende waar de weg wat moeilijk wordt. Evenzoo moeten wij trachten dat ook onze kinderen in die liefde zullen leven en deelen en dat wij overal om ons heen meewerken de onderlinge liefde te vermeerderen, de lijdenden te helpen, de armen te kleeden en te voeden. Te leven in de Waarheid, dat is, datgene te doen wat wij gevoelen dat goed is en datgene natelaten wat wij inzien dat niet goed is, niet alleen voor ons zelf maar ook voor andere menschen. Doe goed en ziet niet om wat achter is. Alleen goed doen en goed denken brengt ons en de menschheid voorwaarts. Laten wij dan trachten dat zoo veel mogelijk natejagen. Laten wij trachten onze gedachten te beheerschen. Indien slechte gedachten in ons opkomen, dan moeten wij die overwinnen en ons niet daardoor laten meeslepen. Laten wij steeds aan elkander goed denken en veel denken en ook voor onze kinderen en andere menschen, want goed denken heeft grooten invloed op ons zelf en op degenen overwien wij goed denken. Overwin het kwade door het goede. Dit moeten wij zien te bereiken en wanneer wij dat doen en niet in de eersten plaats voor ons zelf, voor ons eigen belang denken, dan moet ons leven goed en nuttig zijn en leven wij in den Wil des Vaders dan leven wij in God en God in ons en is ons leven zaligheid. Wees gegroet ook onze kindertjes. Ik bid dat zij allen gezond mogen worden en in liefde en vreugde voor God mogen leven. Je je liefhebbende man Leen. Ik zal wel niet vóór Zaterdag van hier weg kunnen.
2
1251
LW-OLM 1900-1911 uitgetikt 1251, in rode ordner1000
1251
originele correspondentie in groene ordner 0251
[Handgeschreven briefkaart, beduimeld, geadresseerd in het Russisch met poststempel 18.12.08] Charkof 18 December 1908 Donderdag Goeden Morge Beste Vrouw! Johan zit hier bij mij te ontbijten en groet je met de kinderen. We hebben hier 21 graden vorst. Overigens mooi weer. Eergisteren zond ik je een brief. Ik hoop dat Johannes Cornelis weer beter wordt en ook de andere kinderen door hun jubelen bewijzen van beterschap afleggen, en dat ons moedertje zich dapper, flink, kalm en opgeruimd van geest zal gevoelen, dan gaat alles veel beter en is het hemel in de ziel. We spreken nu al 2 dagen maar de boel schiet maar slecht op, het zal wel Zondagochtend of middag worden alvorens ik kan terug zijn. Maar ik gevoel mij goed gestemd en dat is de hoofdzaak wat ik ook jou en de kinderen van harte toewensch. Ik hoop dat het met [linker marge] Grandpapa beter gaat. Je liefh. Leen. [Handgeschreven briefkaart geadresseerd en geheel geschreven in het Russisch (30 December 1908) met poststempel 2.1.09. Ekaterinosl[av]] [Kamerist genoemd]
3
1251
LW-OLM 1900-1911 uitgetikt 1251, in rode ordner1000
1251
originele correspondentie in groene ordner 0251
1909 gecorrigeerd met HJ-G [Handgeschreven briefkaart geadresseerd in het Russisch met poststempel Charkof 13.1.09] Charkof dinsdag 13/26 Januari 1909 Lieve Olga, Uit mijn telegram zal je gisteren gezien hebben, dat ik gelukkig zonder veel lijden hier ben aangekomen. Van Kramatorska uit hadden wij ruim plaats en heb ik ongeveer 4-5 uur met een paar onderbrekingen behoorlijk geslapen. Eerst op station thee gedronken en gewasschen. Na 8 uur reden wij naar het Ziekenhuis. Prof. Trinkler en assistent Dr. Smitten besloten mij 's avonds te behandelen. Om 7 uur gingen wij naar Dr. Tregoebof en werd mijn arm door de Röntgenstralen opgenomen. De breuk was schuin en gelukkig zonder splinters zoodat de arm alleen nog wat nauwkeuriger gezet moest worden. Daarna werd een Riedel verband gelegd en keerde ik terug naar het ziekenhuis. Dr. Wolkomirski heeft mij goed geholpen en ik ben gelukkig en dankbaar dat ik veel troost vind in goede overdenkingen en alles zoo voorspoedig gaat. Granma nog hartelijk gelukgewenscht en allen mijne beste groeten en de kinderen. Je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven briefkaart geadresseerd in het Russisch met poststempel Charkof 14.1.09] Charkof Woensdag 14/27 Jan. 09 Lieve Olga, Hoe gaat het met jou en de kindertjes. Zie maar alle vrolijk en gezond te zijn. Mij gaat het gelukkig goed. Ik zit tot mijn lenden in een harnas en zoo valt het slapen niet zoo gemakkelijk als anders en bij verandering van ligging is de arm een beetje pijnlijk. Maar ik ben in mijn leven zoo weinig pijn gewoon geweest en maak het daarom waarschijnlijk erger dan het is. Ik mag niet klagen en van geluk spreken dat alles zoo goed gaat. Hier naast mij is de zoon van Trachterof uit Bachmoet, een student die 14 dagen geleden hetzelfde ongeluk ook aan de linker arm had. Die had in den beginne heel wat meer te lijden want professor Trinkler zeide mij: ik dacht niet dat ik hem van het station levend hier zou brengen. De menschen zijn alle hier goed en voorkomend en de doktoren schijnen druk werk te hebben. Nu zal ik vervolgen op een tweede kaart. Leen. [Handgeschreven briefkaart geadresseerd in het Russisch met poststempel Charkof 14.1.09] Vervolg Charkof 14/27 Januari 1909 Lieve Olga wil je zoo goed zijn mij te sturen hetzij als postpakketje of [Russisch] beter waarschijnlijk als postpakket dan kan er behalve boeken ook wat anders bij. 1. Mijn kleine bijbeltje met Nieuwe testament enz. 2. Navolging van Christus (op schrijftafel) 3. Wat wil de Natuurprediker (klein blaadje) 4. Indien Mevr. Scherrer zoo goed wil zijn af te staan 1 boekje Esperanto, indien zij 2 gelijke exemplaren ontving, anders niet noodig. 5. Een klein bruin boekje van Scherrer over de teosofie, op mijn schrijftafel. 6. Indien je spoedig vind in mijn schrijftafel in de laadjes aan de linker kant - neen - ik geloof in de portefeuille in de brandkast = de Statuten der Holl. Maatschappij = een dun grijs boekje. Vind je het niet dadelijk dan niet noodig. Indien brieven of blaadjes gekomen zijn na lezing bijvoegen - en nog zoon nachthemd als laatst in Holland gekocht indien je heb anders niet noodig. Alle hartelijk gegroet en zoentjes voor jou en de kinderen. Leen. [Handgeschreven briefkaart geadresseerd in het Russisch met poststempel Charkof 16.1.09] Charkof vrijdag 16/29 Januari 1909 Lieve Olga! Gisteren was de hr. Lamin zoo goed mij tebezoeken en ontving ik het pak boeken en brieven. Ik dank je hartelijk voor de toezending en voor je brief. Ik heb nu voorloopig genoeg te lezen en moet je verder maar niet sturen. Als er brieven komen hoop ik die, nadat je ze gelezen heb, van je te ontvangen. Ik maak het gelukkig goed alleen valt het slapen niet gemakkelijk, maar ik hoop dat dit met elken dag beter zal worden. Nu heb ik gelegenheid aan die en gene een briefje te schrijven en hoop ik vandaag een begin daarmee te maken. Wees gelukkig met je kindertjes, waartoe alle rede is, want hoeveel lijden is in de wereld, 1
1251
LW-OLM 1900-1911 uitgetikt 1251, in rode ordner1000
1251
originele correspondentie in groene ordner 0251
als je dit kleine ziekenhuis nagaat. Ook Scherrer en v.d. Steenhoven nog bedankt voor de boeken. Vele hartelijke groeten voor allen en voor jullie een zoentje erbij. Leen. [Handgeschreven brief] Charkof Zondag 18/31 Januari 1909 [1] Lieve Olga, Zooeven heb ik een poosje in den gang voor een venster gestaan om mij door het heerlijke zonlicht te laten koesteren. Datzelfde zonlicht waarover ik ook verleden week zondag zoo verheugd was toen wij op den Koergan waren gekomen en door de nevelige dampkring doordrong. Zoo wisselt alles zich af. Verleden week om deze tijd juist gebeurde het ongeluk met mijn arm en thans zit ik er weer kalm bij te schrijven. Zoo gaat het lichamelijk lijden en genot steeds voorbij totdat de dood een einde er aan maakt. Maar de ziel zet zijn levensloop tot het oneindige voort. Daarom leerde Jezus het lichaam niet te achten en wanneer noodzakelijk [2] de levensloop zulks eischt, zijn lichaam voor zijn naasten opteofferen, maar het Ware leven, de ziel, de geest, die moet men leeren te ontwikkelen tot steeds hoogere levensopvatting. Hoe meer wij zullen liefhebben onze naasten, onze vijanden, de dieren, planten en alles wat in het Heelal is, in één woord hoe meer wij God leeren liefhebben, hoe minder wij zullen verlangen naar de stoffelijke genoegens voor ons lichaam, hoe minder wij ons zullen overgeven aan zinnelijke genoegens. En omgekeerd hoe vaster wij houden aan de wereldsche zaken als mooie woning, meubels, kleeren, uitgebreide keuze van spijzen en andere genoegens hoe moeilijker het voor ons zal zijn te begrijpen hoe het zieleleven met God een mensch [3] gelukkig kan en moet maken. Christus heeft door zijn zelfopoffering het bewijs daarvan afgelegd. Doordat hij zijn leven prijs gaf voor zijn zieleleven, zijn leer, zijn geest, blijft dien geest na 2000 jaren onder de menschheid werken als een zuurdeesem en worden door dien leer steeds nog nieuwe verbeteringen voor het leven ingevoerd en op die wijze het Koninkrijk Gods op aarde bevordert, dat is het Zielsgeluk van alle schepselen verhoogd. Ieder die daaraan meewerkt leeft in den Wil van God en zal bevrediging voor zijn ziel vinden. Lieve vrouwtje, God heeft ons deze Waarheid geopenbaard; zoo laten wij niet onze ooren en ons hart daarvoor sluiten, maar omgekeerd wijd openzetten, opdat de [4] stem van God in onze ziel duidelijk verneembaar is en wij steeds naar dien stem in ons binnenste zullen trachten te handelen. Wij hebben van God 6 kindertjes toevertrouwd die wij verplicht zijn in den Wil des Vaders op te leiden zoodat zij Godskinderen zullen zijn. Dat is wij moeten trachten zelf nuttig werkzame menschen te zijn en hun daartoe opteleiden. Daarom moeten wij bidden tot God dat hij ons zijn Wil moge openbaren opdat wij weten zullen hoe te leven om voor ons zelven naar vermogen minder - en voor onzen naasten naar onze krachten meer te doen. De eerste dagen had ik een ruime kamer maar Dr. Smitten de 1ste assistent zeide mij dat alles vol was en vroeg mij of ik met een ander persoon tezamen wilde zijn, dat zou ook goedkooper uitkomen. Ik heb gezegd dat hij maar met mij moet doen zooals het gemakkelijk uitkomt. vervolg 18/31 Januari 1909 [5] Later kreeg ik toch een afzonderlijke kleine kamer, omrede die andere persoon liever alleen wilde blijven. En zoo heb ik nu een klein aangenaam kamertje met gewitte muren, 1 bed, 1 kast, 1 tafeltje, 2 stoelen en waschtafeltje. Alles wit geverfd. Ik voel mij daarbij zeer tevreden en gelukkig dat ik die hulp mag genieten. Hoe treurig moet menig mensch wel gestemd zijn die veel zwaarder ziek is en geen behoorlijke hulp kan krijgen. Daarom moeten wij er naar trachten hulp te verleenen waar wij kunnen, omdat wij zelve in geval van behoefte ook graag geholpen zouden worden. Olga, laat Pawel in de Kaznatsjejstwo in Bachmoet vragen of uit Warschau van de Kaznatsjejstwo geen geld gestuurd is van mijn spaarbankboekje [6] Indien dat geld gestuurd is laat het dan in de Petersburger Bank te Bachmoet op mijn rekening brengen. Indien het geld nog niet is gekomen, schrijf mij dan. In dat geval zal ik naar Warschau schrijven. Ingeval een brief komt van Woronoj, de boer bij wien ik overnacht heb met Jane en Wasili, dan zou ik graag willen dat je mij die aangeteekend hierheen stuurt. Ik zal nu geleidelijk die en gene eens een brief schrijven en daarmee bij velen een oude schuld aflossen. Wanneer later nog iets gestuurd moet worden wees dan zoo goed er bij te doen - Vicar of Wakefield - [7]
2
1251
LW-OLM 1900-1911 uitgetikt 1251, in rode ordner1000
1251
originele correspondentie in groene ordner 0251
-The Caxtons - en dan staat er nog in de boekenkast een fransche roman ik meen in groenen omslag, waar ik vroeger in begonnen ben te lezen zoodat er waarschijnlijk een papiertje in ligt. Als je het boek spoedig vind stuur het dan mee, maar je behoeft er niet lang naar te zoeken. -Eerlijke antwoorden op kindervragen - en -Tuinboek kan je dan ook nog bijsturen. De tijd gaat nogal gauw voorbij- Ik schreef je reeds dat de heer Lamin 2 keer en de heer Luther ook 1 keer bij mij waren. De menschen schijnen toch belang in ons te stellen en het is aangenaam dit in zulke oogenblikken te mogen ondervinden. Het verheugde mij dat alle gezond zijn. Doe je best maar dat dat zoo voortgaat. Wees met de kinderen het beste toegewenscht en een hartelijke groet en kus voor je alleen je je liefhebbende man Leen. Aan schoonouders en alle kennissen mijn beste groeten. [8] Lieve Cornelis, Als je de slee graag klaar wil hebben, vraag dan aan mijnheer Scherrer of Timofey Iwanowitsch de plankjes er op mag schroeven 4 houtpennen in de dwarshouten slaan om de 2 zijkanten goed vasttezetten en dat granpapa twee ronde of vierkante niet te lage ijzers er onder kan leggen. Dan in het voorste plankje een gat met de cintelboor, waar het touw doorgaat, en met dunne plankjes de ruimte betimmeren waar je voeten in kunnen gezet worden. En dan mogen jullie er voorzichtig mee sleden, dat je je beenen niet breekt. Dag lieve Cornelis, dag lieve Erwin vaders arm wordt al wat beter. Dag beste Dikkie-dij, Dag dunne Leen Dag Lydia, ben je weer heelemaal beter, dag Johannes. Dag allemaal lieve kindertjes, spelen jullie zoet met elkander zonder boos te worden. Voor allen een zoentje van Vader. [Handgeschreven briefkaart geadresseerd in het Russisch met poststempel Charkof 20.1.09] [handschrift OLM] Pauwel vragen Charkof Maandag 19 Januari 1909 Lieve Olga! Gisteren heb ik een brief aan je gestuurd. Heden nacht goed geslapen, maar elke nacht moet ik toch 3 of 4 keer opstaan en een beetje lopen, omdat het liggen in één houding vermoeiend is. Overigens voel ik mij goed. In de portefeuille die in mijn zak was is een brief van moeder daarin staat het adres van C. van Leeuwen in Indië. Geef mij dat op. Vraag aan Father het adres van Mr Schweigguth. Misschien vind je onder jou brieven de brief met plan van dat land in de Duinen. Ik kon dat bij mij niet vinden en is zeker weggeraakt met verhuizen. Mocht soms zijn dat je het vind, stuur dan bij gelegenheid. Ik hoop jullie allen het goed maakt. Voor allen mijn beste groeten en voor jou en de kinderen een zoentje erbij. Je je liefhebbende man Leen. Zooeven brief Steenhoven ontvangen. [Handgeschreven brief] Charkof Vrijdag 23 Januari 1909 [1] Lieve Olga! Zooeven heb ik je brief ontvangen en ik wil je liever dadelijk terug schrijven. Het liefste zou ik willen op het oogenblik bij je te zijn. Het moet zijn door de drukte met de ziekte, daarbij natuurlijk de moederlijke zorg om Johannes behoorlijk te kunnen voeden en je pijn in je zijde. Dat alles doet je voelen dat je krachten tekort schieten en daardoor word je onrustig en ontevreden. Je spijt mij erg dat ik je zoon brief geschreven heb, waardoor [2] je op de gedachte gekomen ben dat ik niet tevreden ben over je. Ik heb niet in het minst zooiets willen schrijven en kan mij ook niet voorstellen dat werkelijk iets dergelijks in mijn brief is gezegd. Wanneer er sprake is van schuldig zijn, dan gevoel ik het schuldbewustzijn bij mijzelf over zoovele dingen in ons huwelijk die ik anders hadden moeten doen. En ook nog gevoel ik de groote gebreken die ik heb. Zeker zou het beter van mij zijn meer zelf te doen en handelen datgene wat goed is, als daarover veel te spreken of te schrijven. Ik hoop dat ik meer en meer zal leeren het goede te doen, en niet veel daarover te spreken. Wanneer je denkt dat [3] voor je te moeilijk is Johannes zelf te voeren dan zal het beter zijn een fleschje erbij te nemen. Lieve vrouwtje wij moeten leven in den Wil van God. Wij moeten met ons verstand raadplegen hoe wij het beste kunnen handelen. Elk in zijn eigen werkkring. Jij als moeder in je huisgezin. Je heb gelegenheid iemand voor je hulp te nemen, wanneer het je tezwaar is, doet dat dan of als je wil kan ik hier zien naar iemand die je helpt in je bezigheden.
3
1251
LW-OLM 1900-1911 uitgetikt 1251, in rode ordner1000
1251
originele correspondentie in groene ordner 0251
Het zou mij ook tot vreugde zijn wanneer jij tevreden en vrolijk waart. en het is niet goed van je altijd weer met een nieuwe vrouw aan te komen. Ik heb je meer gezegd dat ik het én voor de kinderen én voor mij ongelukkig zou vinden indien [4] jij zoudt sterven. Vertrouw beter op God en voeg je naar zijn Wil en wees geduldig en tevreden zooals hij ons leven schikt. Wanneer ik hier rond mij zie wat er onder de menschen geleden wordt, en dat de menschen dan zoo menigmaal niet de middelen hebben om behoorlijke genezing te kunnen krijgen, dan stemt dat een mensch tot nadenken en gevoelt hij verlangen om ook andere menschen te helpen met die middelen welke in onze krachten zijn. Stel je voor dat ik jou telkens ging zeggen, dat het goed zal zijn wanneer ik sterf, dat je dan met een beteren man kan trouwen. Ik geloof niet dat het je aangenaam zou zijn [5] dikwijls zulke uitdrukkingen van mij te hooren. Wij zijn getrouwd en hebben lieve kinderen en meer middelen dan wij voor onze dagelijksche behoefte noodig hebben. Ik moet gelooven dat zulks in de Wil van God is maar eveneens ligt het in den Wil van God dat wij ons leven naar ons beste weten, naar ons beste verstand en naar de stem van ons geweten leven. Alles wat wij kunnen doen tot verbetering van ons zelf, tot vermeerdering onzer liefde tot God en onzen naasten, kan ons een stap verder brengen tot het Koninkrijk Gods en tot ons eigen [6] volmaking. Laten wij niet vergeten dat zoovele een moeilijker weg afteleggen hebben en laten wij daarom trachten tezamen in liefde deze weg met zijn vele moeilijkheden afteleggen. Niet zien of hooren wat andere menschen van ons zeggen maar alleen het oog op God. Alleen tezamen trachten te doen wat de stem van ons geweten ons voorschrijft. Dan zijn wij op den goeden weg en zullen wij tezamen met ons gezin en met andere menschen gelukkig kunnen zijn. Je bent een goede vrouw voor je man en een goede moeder voor de kinderen en ik hoop dat dit nog zeer lang zoo mag blijven. Indien [7] ik schrijf om te leven ook voor anderen, dan wil ik daarmee niet zeggen dat jij niet goed leeft, integendeel, je leven is goed en nuttig. Maar voor mij is dat anders, indien ik zooiets schrijf dan is dat omrede mijn werk mij die voldoening niet geeft, en daarom is het meer een verlangen dat ik tenopzichte van mijzelf uitspreek dat ik graag zou willen zoodanig werkzaam te zijn dat ik het gevoel heb nuttig werk voor mijn naasten te verrichten. Maar nu hierover genoeg, het is zooals Tolstoj mij schrijft, dat zooiets niet alleen van jezelf afhangt, maar men moet trachten waar men kan zijn leven beter te maken. Ik hoop spoedig beter berichten omtrent de kinderen en jezelf te mogen vernemen. Je moet je maar niet [8] vermoeien met briefschrijven. Zorg voor jezelf en de kinderen zoodat je gezond en levenslustig erbij blijft. Ik had gedacht om voor een paar weken naar huis te kunnen gaan om dan later nog voor de masage terug te komen, maar dokter Smitten zegt dat over 3 - 4 dagen begonnen kan worden met massage het kan dan zijn indien alles goed gaat, dat ik over 2 - 3 weken thuis kan zijn. Mijn buurman Trachterof zal meer tijd moeten blijven. Gisteren was ik weer bij Dr. Tregoebof om te zien met Röntgen stralen. De arm staat er goed bij, dus hoop ik dat verder voorspoedig zal gaan. En nu wensch ik je het beste voor jou en de kinderen. Een kalm en opgeruimd gemoed en kracht om je bezigheden te doen. Neem asjeblief hulp. Later als je kindje van de borst is of in het voorjaar kunnen wij tezamen hier in Charkof voor jou [linker marge] naar een Dokter gaan. In liefde en met groeten voor jou en de kinderen en groeten aan anderen Je liefhebbende man Leen. [boven marge] Je moet voorlopig maar niets meer sturen daar ik nog genoeg te lezen heb. [Handgeschreven brief] Charkof Zaterdag 24 Januari 1909 Lieve Olga! Zooeven heb ik weer je brief ontvangen. Ik vind het heel lief van je dat je nog tijd vind aan mij te schrijven, maar ik geloof dat het beter is indien je rust neemt en het briefschrijven in 't algemeen laat rusten tot je wat beter voelt en de kinderen weer gezond zijn. Als je mij dan maar een briefkaart schrijft hoe het met je allen gaat dan ben ik ook daarmee tevreden. Ik was verheugd dat je brief van heden een beteren en opgewekter toon aansloeg, want de brief van gisteren heeft mij de geheelen [2]
4
1251
LW-OLM 1900-1911 uitgetikt 1251, in rode ordner1000
1251
originele correspondentie in groene ordner 0251
dag geen rust gegeven en moest ik steeds er aan denken dat je jezelve ongelukkig gevoelde. Ik heb je gisteren dadelijk teruggeschreven en ook nu wil ik je nog eens zeggen, dat ik alleen het beste voor je wensch en hoop dat wij tezamen het geluk mogen hebben in liefde onze kinderen tot goede menschen groottebrengen. En wanneer ik spreek van naastenliefde dan wil dat niet zeggen dat ik jou ziek en gebrekkig wil maken of dat jij boven je krachten moet werken. Je heb zelf je verstand en weet zelf heel goed hoe dat bedoeld is en met kerstfeest heb je daarvan ook bewijs gegeven. De oorzaak van alles is echter dat de kinderen ziek geworden [3] zijn en jij jezelf teveel heb ingespannen en zoo voor Johannes niet met de noodige kalmte kon zorgen en onrustig geworden ben. Ik hoop dat het nu wat beter zal gaan en gelukkig zie ik uit je brief van daag dat je in betere stemming ben. Nadat ik gisteren zoo over je heb nagedacht kwam ik tot hetzelfde besluit als wij vroeger tezamen gesproken hebben, dat je eigenlijk een flinke hulp moest hebben in je onmiddelijke nabijheid, iemand die meer ontwikkeld is en werk uit je handen kan nemen wat je de meiden toch niet kan toevertrouwen. Voor tijdelijk zou Sjoera je kunnen helpen maar ik geloof niet dat ze flink genoeg is om een goede [4] hulp voor jou en de kinderen tezijn omrede zij niet gewoon is te werken en ook weinig lust daartoe heeft of te zwak is. Ofschoon jij en je moeder ook zwak zijn en toch flink werken. Nu gisteren avond wou ik naar bed gaan, maar kreeg opeens het idee om liever aan Neeltje een brief te gaan zitten schrijven. In mijn gedachte kwam die vriendin van haar zuster Meisten die graag weer naar Rusland wou en geen middelen had. Ik schreef daarom aan N. wat zij dacht of zij lust zou hebben Olga te helpen en of zij geschikt zou zijn, maar dat zij met haar niet moet spreken omrede met Olga niet over dat plan van gedachten gewisseld heb. Wanneer je er tegen ben moet je mij maar zeggen, ik dacht echter voor jou het beste indien het uitvoerbaar zou zijn. Ik voel mij gelukkig wel, binnen een paar dagen begint de massage zoodat ik niet nog naar huis kan komen. Je moet [zij marge p.1] Mij echter maar niets meer sturen ook geen boeken enz. Met vele hartelijke groeten en zoentjes voor jou en de kinderen en groeten aan allen. [boven marge p.1] Ik hoop de kinderen spoedig ook beter zullen zijn. Schrijf maar briefkaarten, dat is minder werk. [boven marge] Grandpapa ook bedankt voor zijn briefje ik heb hem ook geschreven. [Handgeschreven briefkaart geadresseerd in het Russisch met poststempel Charkof 24.1.09] Charkof 24 Jan 1909 Lieve Olga. Vandaag heb ik je een brief geschreven. Zooeven (avond 9 uur) sprak ik nogmaals met den dokter en hij denkt dat ik de volgende week vermoedelijk donderdag wel naar huis kan. Thuis moet ik nog 3 weken mijn arm massage maken. Ik ben hiermee erg verheugd en hoop je allen weer gezond te mogen ontmoeten. Allen gegroet. Je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven briefkaart geadresseerd in het Russisch met poststempel Charkof 29.1.09] Charkof 29 Januari 1909 Lieve Olga! Ik had gedacht heden avond naar huis te kunnen reizen omdat Dr. Smitten dit goedkeurde. De Professor was een paar dagen ziek en toen hij gisteren weer kwam en ik er van sprak zeide hij beter te wachten tot 21 dagen voorbij zijn omrede eerst dan de beenderen samengroeien. Daarna wil hij nog eens met Röntgen stralen zien. Het zal dus nu dinsdag of woensdag worden voor ik naar huis kan. Ik gevoel mij overigens goed en hoop maar dat ook met jou en de kinderen goed mag gaan. Schrijf mij nog een briefkaart hoe het met jou gaat en of de kinderen al wat beter zijn. Vele hartelijke groeten en zoentjes voor je allen van je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven brief op folio formaat papier] Charkof 31 Januari/13 februari 1909 Lieve Olga! Zooeven heb ik je brief ontvangen en dank je dat je mij toch nog schrijft niettegenstaande zonder dat genoeg werk voor je te doen valt. Ik speet mij erg dat Jane ziek is en ik hoop van harte dat het niet zoo ernstig is als de eerste schrik doet veronderstellen. Ik vind het goed wat je gedaan heb en hoop dat het moge helpen Jane weer spoedig gezond te maken. Het verheugde mij zeer dat het met jou en de kinderen 5
1251
LW-OLM 1900-1911 uitgetikt 1251, in rode ordner1000
1251
originele correspondentie in groene ordner 0251
beter gaat, en wanneer ik nu de volgende week mag thuis komen dan hoop ik dat je allemaal gezond en vrolijk zal zijn. Ik kreeg hier ook nog brieven van thuis, van Neeltje en Johan, die wij samen nog wel eens zullen overlezen. Ik verlang somtijds erg om je weer eens te hooren spelen of zingen. Indien eenigszins mogelijk zal ik trachten om Maandagavond hier weg te komen zoodat ik dinsdag ochtend thuis kan zijn. Je moet echter maar niet daarop rekenen want misschien houdt de professor mij weer terug. Dokter Smitten had toen ook niets tegen mijn vertrek maar Prof. Trinkler meende dat beter was 21 dagen te wachten van af den dag dat de arm in verband is gezet, omrede dan pas de beenderen tesamen groeien. Wat het eten betreft mag ik niet klagen. Wel heb ik thuis meer afwisseling en groenten, maar de menschen geven zich tot moeite voor de vegetarier eenigszins te zorgen. In het begin gaven zij mij veel meelspijs, maar nu krijg ik ook meer groenten, zelfs nu en dan een stukje bloemkool en wat spruitjes. In een woord ik ben tevreden en zal nog meer tevreden zijn wanneer ik thuis zal eten. Ik heb nog bezoek gehad van Mijnheer en Mevrouw Ermanson, van Terwen, de heeren Lamin, Rabinowitsch, Treuenfelz en Luther. Wil jij aan Mijnheer Scherrer een briefje sturen en vragen dat hij 2 zakjes elk van een poed met zout extra stuurt naar Mladinatsjef[?] met de boodschap die 2 poed zout meetegeven naar Tsjasof ..[?] voor Ermanson. Voor de 2 zakjes heb ik 20 kop ontvangen. Bij Dokter Tregoebof maakte ik nog kennis met een juffrouw met haar dochtertje. Zij hadden in Slaviansk kennis gemaakt met de familie Lewis en nu bracht zij mij wat theegebak dat zij zelf had klaargemaakt en een briefje voor Emma Lewis. Wat is er toch een ongeluk in de wereld wanneer je hier alles zoo ziet en dan is het hier maar een heel klein gedeelte van alles wat bestaat, en hoe gelukkig wanneer je goede hulp in zulke gevallen kunt krijgen. Over de andere zaken waarover je schreef zullen wij hoop ik tezamen rustig spreken en beraadslagen. Het beste is met kalm overleg over 't algemeen te handelen. Wees nu hartelijk van mij gegroet en ook de kinderen, dag lieve Kornelis, Erwin, Dirk, Lydia, Leendert en Johannes, allemaal lieve zoete kindertjes zijn, nietwaar! Allen een zoentje van vader. De groeten ook aan ouders en verdere bekenden. Je je liefhebbende man Leen Broesilofski is hier ook geopereerd en is goed afgeloopen. [Handgeschreven briefkaart (potlood) geadresseerd in het Russisch met poststempel 7.4.09] Losowaja 7 April 1909 Lieve Olga. In mijn bruin pak heb ik mijn notitieboekje laten zitten. Op den binnenkant van den omslag vind je 2 adressen te Odessa van Miss Lewis en van Mr Kerner. Bovendien nog een brief van Swastjennik Kyn…[?] in Sewastopol. Wil je mij deze adressen per briefkaart zenden naar Odessa (Londonskaja) ([Russisch]) Waarschijnlijk ontvang ik de kaart dan nog wel te Odessa. Alles wel; allen gegroet. Je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven briefkaart geadresseerd in het Russisch met poststempel 25.V.1909 Simferopol 23 Mei 1909 Zaterdag Lieve Olga! Gisteren heb ik Johan gesproken, ik was met hem den geheele dag in Siwash, in Genitsjesk was ik niet. Met Marg.[areta] gaat het goed zij is druk bezig met het kindergoed. Ik stelde Johan nog voor dat M. op terugreis met mij naar Stoupky ter afwisseling gaat maar zij wou zonder hem niet. Hij zou haar nog eens voorstellen. Zij wilden graag dat jij met een paar kinderen kwam maar ik zei dat jij de rest niet graag alleen laat. Het is heerlijk weer. Dadelijk ga ik naar Sewastopol. Ik had een goed reisgezel. Indien je nog grauwe erwten en Holl. bruine boonen heb bewaar dan een beetje. Ik wil die aan hem toesturen. Hij verkoopt ook gedroogde groenten. Vele groeten voor je allen Leen. [Handgeschreven briefkaart geadresseerd in het Russisch met poststempel Odessa 26.5.09] Odessa dinsdag 26 Mei 1909 Lieve Olga! Ik schreef je uit Simferopol. gisterenmiddag half vijf ben ik hier in welstand aangekomen. De boot was ruim 4 uur later dan gewoonlijk. Het weer was echter heerlijk, terwijl de boot oud en klein met veel reizigers. Gisteren was ik tot elf uur buiten bij de zee waar de hr. Sigal met wien ik zaken te bespreken heb, zijn bezittingen heeft. Het zou daar werkelijk heerlijk geweest zijn indien niet de geheele tijd de geldkwestie 6
1251
LW-OLM 1900-1911 uitgetikt 1251, in rode ordner1000
1251
originele correspondentie in groene ordner 0251
het punt der gesprekken uitmaakte. Heden ochtend mooi weer, dadelijk moet ik weer naar den hr S. Wees met de kinderen ouders en allen vrienden het beste toegewenscht en hartelijk gegroet van je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven dubbele briefkaart in het Russisch geadresseerd met poststempel Odessa 29.5.09] Odessa Vrijdag 29 Mei 1909 Lieve Olga! Mijn twee briefkaarten heb je zeker ontvangen. Ik hoop dat je alle gezond en vrolijk zijt. Gelukkig ben ik ook gezond, wel valt mij die onderhandeling hier over de zaken nog al zwaar op het hart maar ik zoek dan troost en kracht in God. Het is een moeilijk geval om god te bidden om zielssterkte terwijl je een zaak behandelt die geheel op het geld gebaseerd is. Maar dat is tusschen ons en ik hoop dat er toch nog eens verandering zal komen. Of dat wij gelukkig tesamen zullen leven in eenvoud zonder de zaken of dat de zaken van andere aard zullen worden. Ik hoop lieve vrouwtje dat je met je kuikentjes maar veel buiten zal zijn en Johan ook door lucht en licht en je lieve goede moederlijke zorg goed zal opknappen. Gisteren was ik bij den Consul, de reis per boot van Odessa tot Marseille of Genua duurt 13 dagen, zodoende zou de geheele reis van Stoupky tot Rotterdam ongeveer 20 dagen duren, wel wàt lang. Nu, lieve Olga, wees kracht naar lichaam en ziel toegewenscht en veelmaals gegroet ook ouders Mr E[vers] en Abr[am] en kennissen. Je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven dubbelen briefkaart in het Russisch geadresseerd met poststempel Odessa 2.6.09] Odessa 1/14 Juni 1909 Lieve Olga! Thans ben ik hier een week en gisteren is de hr S. Rabinowitsch gekomen maar wij schieten met de zaken langzaam op. Overigens ben ik gelukkig gezond en hoop dat ook van jou en de kinderen. Gisteren ben ik in de Kerk geweest, er kwamen weinig menschen en dat is erg jammer daar pastor Kornman heel goed preekte; ik had groote spijt dat jij niet bij mij was. Indien ik elke zondag zulke preeken kon hooren zou ik graag naar de kerk gaan en ook de muziek met zang doen je gemoed weldadig aan. Ik schreef nog een brief aan ouders en aan Neeltje en een prentkaart aan Math. Kocks. Johanna zal geloof ik 30 Juni haar verjaardag vieren. Ik wil trachten een paar lettertjes aan haar te schrijven. Vermoedelijk blijf ik hier nog een paar dagen en hoop dan weer het geluk te hebben jullie allen spoedig in gezondheid te zien. Of ik nog in Genitsjesk een dag zal blijven weet ik niet en zal zien hoe dat uitkomt met de reis en of er nog zaken te bespreken zijn. Het heeft hier nu een paar dagen flink geregend, het was anders nog al warm. Vandaag is het eerste hotel London waar ik woon in pacht overgenomen door een artel van Kellners die R35000- per jaar pacht betalen en met hun 40 man elk R 3000 aandeel storten en R 60000 voor den inboedel betalen. Wees lieve vrouw met onze kindertjes onder Gods bescherming en gegroet, ook mijn groeten aan alle kennissen je je liefhebbende Leen [Linker marge] Ik hoop zaterdag of zondag in Stoupky terug te zijn. [Handgeschreven briefkaart geadresseerd in het Russisch met poststempel Odessa 4.6.09] Odessa 3/16 Juni 1909 Lieve Olga, Hoewel hier de zaken tot nu nog niet teneinde zijn afgedaan, denk ik morgen met den hr. S. Rabinowitsch te vertrekken. Wellicht blijf ik nog een dag in Genitsjesk om met Johan enkele zaken te bespreken. Daar echter met de treinen slecht uitkomt, denk ik door te sporen en kom zaterdag nacht of 's avonds over Konstantinofka. Gaat dat niet en blijf ik 1 dag in Genitsjesk dan kan ik eerst Zondagnacht thuis zijn. Aan je allen op de mijn mijne beste groeten, je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven dubbele briefkaart geadresseerd in het Russisch met poststempel Odessa 7.6.09] Odessa Zondag 7/20 Juni 1909 Lieve Olga! Volgens mijn laatste briefkaart had ik gedacht vandaag bij je te zijn en nu zal het waarschijnlijk weer Zaterdag worden alvorens ik thuis kan zijn. The spijt mij wel, ik zou graag weer bij jou en de kinderen zijn en hoop maar dat je alle gezond zijt. Zooeven las ik in de krant dat bij Bachmoet groote regens gevallen zijn. Vanochtend was ik weer in onze kerk. De dominee sprak over Calvijn, de hervormer, met het oog op den 7
1251
LW-OLM 1900-1911 uitgetikt 1251, in rode ordner1000
1251
originele correspondentie in groene ordner 0251
400 jarigen gedenkdag. Wat is het jammer dat de kerk door zoo weinig menschen bezocht wordt. Zulk een mooi gebouw, een heerlijk orgelmuziek, een goede preek en weinig menschen. Een slecht teeken dat de menschen zoo weinig belang stellen in geestelijke leer en zoo verschrikkelijk veel geneigd zijn tot alle mogelijke stoffelijke zaken, die veel schade doen. Het is bespottelijk te zien de hoeden die vele dames hier dragen; als in een dame eenig schoonheidsgevoel en zelfstandigheid is, sta je verbaasd dat zij zich zoo overgeven aan den dwang der mode. Over 10 dagen is Johanna jarig, met Hellevoetsche kermis, ik zal haar van hier feliciteeren. Er heeft hier op zee een hevige storm gewoed. Thans is de zee weer kalm en is gisteren de hr. Rabinowitsch naar zijne familie in Eupatoria teruggekeerd. Ik moet nog een kontrakt maken en zal dan zeer blij zijn als ik weer weg kan. Ik hoop je met de kinderen dan in welstand weer te zien evenals ouders. Wees alle hartelijk gegroet ook Abr. Mr Evers en verdere kennissen. Je je liefhebbende man Leen Zooeven telegrafeert Lamin dat hij Zaterdag wegreist; als ik kan kom ik vrijdag [achterkant] Daar de hr. Lamin zooeven telegrafeert dat hij zaterdag naar Kissingen op reis gaat, wil ik trachten vrijdag thuis te zijn, omrede ook de hr. S. Rab[inowitsch] nog in Stoupki wilde vergaderen voor L[amin]'s vertrek. Zeg dat maar aan Mr Scherrer of Paardekooper. [Handgeschreven briefkaart geadresseerd in het Russisch met poststempel Odessa 1.7.09] Odessa Woensdagochtend 1/14 Juli 1909 Lieve Olga! Zooeven, 8 ure, ben ik hier in welstand aangekomen. Ik had een direkte boot van Sewastopol naar Odessa. Gisteren had ik gelegenheid heerlijk in de zee bij Sewastopol te zwemmen. Op zee was de reis weldadig; er woei een zachte bries bij lekkere zonneschijn. Bij zulk weer zou de reis door de Middellandsche zee verrukkelijk zijn, alhoewel in de steden de warmte weinig dragelijk zou wezen. Allen hartelijk gegroet en het beste toegewenscht. Je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven dubbele briefkaart geadresseerd in het Russisch met poststempel Odessa 3.7.09] Odessa 3/16 Juli 1909 Lieve Olga! Mijn vorige briefkaart heb je zeker ontvangen. Waarschijnlijk zal hier het aftesluiten kontrakt zondag tot stand komen. Dan denk ik te vertrekken naar Warschau vanwaar ik voor de zoutzaken voor enkele dagen naar Duitschland moet. Ik heb den heer Steenhoven in Dordt hierover geschreven misschien wil hij mij nog spreken, in dat geval zou ik naar Dordt doorreizen en waarschijnlijk een paar dagen in Holland blijven. Zeker is echter mijn reis naar Holland niet. Indien je soms iets heb schrijf dan voor allen geval naar Hellevoet adres ouders. Ik ben gelukkig gezond heb een paar malen in zee gezwommen. Ik hoop dat met jou en de kinderen ook goed gaat; zie dat je gimnastiek maakt, baadt en lawn tennis speel voor je gezondheid. Wees met alle hartelijk gegroet Je je liefhebbende man Leen. [achterkant] Indien Dokter Wolkomirski berichten brengt over Sl.[aviansk] en je vroeger wenscht te vertrekken, ga dan met moeder en Jane en de 3 jongsten neem dan een meisje mee tot hulp en vraag dat Abram en Mr Evers zoolang voor de oudsten 3 zorgen tot ik terug ben Anders wacht je met je reis tot ik terug kom. Leen. [Handgeschreven brief] Hellevoetsluis 30 Juli 1909 Lieve Olga! Op ouders of liever één dag vòòr hun verjaardag ontvingen wij je 2 brieven. Heden ochtend kreeg ik je 2e brief - Ik wil je in haast even schrijven hoe wij het maken. In Dordt heb ik de zaken afgedaan en wou vanavond uit Rotterdam terug keeren maar mijn pas heb ik nog niet klaar en zal waarschijnlijk daardoor morgen avond vertrekken. Ik moet weer in Stassfurt terug en hoop op die [2] reis tante Agnes te spreken. Oom de Boer gaat het niet goed en met Truus ook niet; we willen het beste van beiden hopen. Geve God dat zij spoedig mogen herstellen. Ik hoop einde volgende week weer thuis te zijn waarnaar ik ook weer hard verlang. Abram's ouders heb ik ook gesproken. Ik hoop je alles uitvoerig te kunnen vertellen. Ik was blij dat het je allen nog al goed gaat met jou en de kinderen. [3] 8
1251
LW-OLM 1900-1911 uitgetikt 1251, in rode ordner1000
1251
originele correspondentie in groene ordner 0251
Over je reis naar Slaviansk zullen we thuis raadplegen met elkaar. Misschien is het beste dat je eerst met je moeder, en Jane en de 2 jongste in Slaviansk wat uitrust, als je wilt en dat wij dan wat later met Erwin naar Charkof gaan en jij ook. Denk er maar eens over hoe het beste te doen. Ik heb je verschillende keeren kaarten van de reis gestuurd en nu laat je de menschen maar plagen. Je man houdt toch veel van je, of hij heel veel brieven stuurt of wat [4] minder. Kees van Jo komt in Augustus uit Indië. Nely is ook hier geweest. Ook oom en tante Schweig. Nu Lieve vrouwtje houd je maar goed en leef gelukkig en maak geen onnoodige zorgen. Van vele menschen die naar je gevraagd hebben heb je de hartelijke groeten als ook van ouders familie en mij je je liefhebbende man Leen Vele zoentjes voor jou en de kinderen en hartelijke groeten voor Mr Evers Abram en verder kennissen. Aan de ouders mijn beste groeten. [Handgeschreven Postkarte - Russland geadresseerd in het Russisch met poststempel Gera (Reuss) poststempel 3.8.09] Gera August 1909 Lieve Olga! Uit H. zal je mijn brief ontvangen hebben. Vandaag was ik in Stassfurt waar ik gisteren aankwam. O.Reinh. heb ik hier in tamelijk gezonde toestand begroet en blijf tot morgen. In Hildesheim was ik zondag en vond tante Agnes gezond. Morgen hoop ik nog Paul en Gr.[etchen] in Friedrichroda te bezoeken en daarna vertrek ik weer naar huis. Ik ben erg verlangend weer thuis te zijn, maar nu ik hier zoo dicht in de buurt was, vond ik het toch hard om niet nog een paar daagjes daaraan te besteden eens te gaan zien hoe het met oom en de fam. gaat. Het is in Duitschland en Holland toch mooi, maar veel regen is voortdurend gevallen. Maandag of dinsdag hoop ik weer in St.[oupky] te zijn. Ik ben gezond en hoop van jou, de kinderen, ouders en verdere kennissen ook zoo. Allen mijn beste groeten, ook van O.R. en Mevr. W. voor jou en de kinderen in gedachte een kus. Je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven dubbele briefkaart geadresseerd in het Russisch met poststempel MOCKBA 2.9.09] Moscou 2 September 1909 Lieve Olga! Gisterenavond ben ik hier in gezondheid aangekomen. De trein was zoo vol dat ik van Constantinofka tot Charkof 2de klas moest reizen en van Charkof met moeite 1e klas kreeg. Op het Station waren L. Terwen met Marie en zijn vrouw. Zij verzochten mij met jou hen te bezoeken wanneer wij voor Erwin samen in Charkof zullen zijn. Heden ochtend was ik voor 6 uur op en was 12 ure gaan slapen nadat ik in de opera Knjaz’ [Prins] Igor’, Borodin, was geweest. Ik kan niet zeggen dat het mij een groot genot bezorgd heeft, soms had ik groote lust tot slapen. Over 't geheel genomen hebben enkele passages er van mij bevallen waarin zang en tooneel indruk maakten. De decors waren goed en de muziek ook, uitgesloten sommige lawaaierige gedeelten, die misschien heel mooi klinken in de ooren van muziekkenners, maar mij onbegrijpelijk en zelfs onaangenaam zijn geweest. Ik hoop dat Johan verder vooruitgaat, dat Moedertje opgewekt is, nu vader op reis is en niet lastig is, en goed voor Johan zorg draagt en de kinderen alle ook wel zijn. Ik ben [achterkant] in het hotel Slavianski bazar. De stad Moscou is mij niet meegevallen. De eerste keer dat ik ongeveer 17 jaren geleden hier was heeft zij een beteren indruk op mij gemaakt. Natuurlijk bekeek ik toen de dingen met jongere oogen en fantasie. Wees met de kinderen, ouders en alle kennissen hartelijk gegroet je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven briefkaart [potlood] geadresseerd in het Russisch en poststempel 11.11.09] Jasinowataja 16/23 nov 1909 Lieve Olga! Hier gelukkig aangekomen - Met moeite nog juist voor ons beiden billetten gekregen en dadelijk gaan wij met de trein verder naar Kalisch Wij hebben nog een beetje geslapen tot Jasinowataja - Jane is niet hier - Vele zoentjes en groeten voor je allen van Kees en Vader.
9
1251
LW-OLM 1900-1911 uitgetikt 1251, in rode ordner1000
1251
originele correspondentie in groene ordner 0251
[Handgeschreven brief] Zondagavond 15/28 November 1909 [1] Lieve Olga! Met onzen lieven Kees heb ik je verschillende briefkaarten gestuurd uit Jasinowataja, Fastof, Warschau, Skalmerzjitz, Berlijn, Hellevoetsluis. Ik hoop dat jij en de kinderen al de mooie kaarten in orde ontvangen heb. Het is gisteren en vandaag nog al erg druk geweest maar voordat ik ga slapen wil ik toch nog even wat aan mijn lieve vrouwtje schrijven. Ja beste Olga, ik had werkelijk groote behoefte aan je te schrijven, want nu ik Kees spoedig ook zal moeten verlaten gevoel ik nog meer hoe hard het voor jou is dat hij ver van ons af zal zijn. Maar wij weten dat wij naar ons beste verstand in het belang voor ons kind handelen en dat wij voor hem het beste doen wat wij kunnen. [2] en nu ik met Kees gisteren ochtend in Laren in de school geweest ben en alle klassen gezien heb en met het onderwijzers personeel gesproken heb, nu geloof ik ook ongetwijfeld dat wij voor onze Kees het beste gedaan hebben. Ik heb alleen groote spijt dat jij er ook niet bij kon zijn en kon zien hoe opgeruimd de kindertjes in alle klassen met hun werk bezig waren en welke aardige en ook goede degelijke dingen door de leerlingen met onderwijzers en onderwijzeressen gedaan zijn. De kinderen zien alle gezond uit. Ze hadden later een vrij oogenblikje en kwamen voetbal spelen. Daar werd voor Kees de verleiding te groot; hij gauw zijn jas en overschoenen uitgetrokken en met de jongens mee gevoetbald. De tuin is ook flink en een deel vooral wordt door de leerlingen met personeel bewerkt; zij teelen daar groenten die de kinderen verkoopen en dat geld gaat in de algemeene spaarpot en voor het geld [3] dat daarvan gekomen is hebben zij allen tezamen een studiereis naar Friesland gemaakt. Nu denk ik over een week Kees daarheen te brengen en wil dan een heelen dag daar blijven om met Mijnheer en Mevrouw Bruyn kalm alles te bespreken. Voorloopig heeft Mevrouw al een en ander gevraagd hoe Kees gewoon is te eten. Ik geloof wel dat het goede menschen zijn evenals het overige personeel. De juffrouw Telders is vroeger al eens bezig geweest russisch te leeren maar ze had niemand die kon zeggen hoe het uitgesproken moet worden. Ze heeft Kees al voorgesteld om samen te leeren. Mr. Bruyn wou graag dat ik de volgende week oom met professor van Rees zou kennis maken, die man schijnt heel veel voor de school gedaan te hebben en nog te doen. Indien dat zoo uitkomt zou ik de kennis making ook zeer opprijs stellen. Van Kalish tot Berlijn hebben wij derde gereisd en dat ging wel goed ofschoon we weinig geslapen hebben. Van Berlijn tot Holland [4] 2e omdat geen 3e in de sneltrein was. Met Kees was ik 's ochtends eerst in Berlijn een muts gaan koopen omdat zijn muts weg woei toen hij van één wagon in de ander moest overloopen. Toen zijn wij met Kees gaan wandelen, Friedrich strasse, Unter den Linden, standbeelden gezien, de groote museums met beeldhouwwerk gezien, in het Vegetarisch restaurant gegeten en toen naar Otto. Dat was een groote verrassing maar de jonge dames moesten bij een vriendin. Wij zijn toen tot 's avonds gebleven en heeft Otto ons aan den trein gebracht. Hier in huis is de toestand wel verre van gelukkig door het steeds naderende einde van Vader. Je kan nog wel met hem behoorlijk spreken maar het kost hem moeite en hij is erg mager en zwak. Hij stelt echter nog wel belang in alles en heeft ook naar jou en de kinderen [verdere tekst afwezig] [Handgeschreven briefkaart Rusland geadresseerd in het Russisch met poststempel Arnhem - Rotterdam 30 NOV 09] Lieve Olga, Gisteren heb ik je nog een brief geschreven met een briefje van onze Kees er bij. Er was toen geen gelegenheid hem te eindigen en daarom zond ik hem zoo maar weg om je niet zonder bericht te laten. Nog hartelijk bedankt voor je goede brief. Kees was erg in zijn schik met zijn brief. Ik wou dat hij vandaag opnieuw aan je schreef maar betwijfel of hij het gedaan heeft want nu mag hij oom Arie helpen Sintnicolaas te bakken. Ik ging van ochtend 5½ ure naar den Haag en zit nu bij Suus Balfoort ook bij fam v.d. Steenhoven. Om 9 ure vanavond hoop ik weer thuis te zijn. Wees intussen hartelijk gegroet met je allen je je liefhebbende man Leen.
10
1251
LW-OLM 1900-1911 uitgetikt 1251, in rode ordner1000
1251
originele correspondentie in groene ordner 0251
[Handgeschreven brief] Hellevoetsluis 3 December 1909 [1] Lieve Olga! Ik was zeer verheugd dat ik weer een brief van je ontving, dat geeft mij het bewijs dat je je nogal goed gevoelt en het afscheid van Kees moedig weet te dragen. Het is zoo als je schrijft dat voor Kees deze weg de beste zal wezen. Het is vooruit natuurlijk moeilijk te voorspellen hoe het met hem hier zal gaan maar wij hebben het besloten omdat wij hopen daarmee in het belang van Kees te handelen. Ook mij gaat het erg aan het hart, maar wat een groot geluk dat hij in zulk eene goede omgeving komt. We willen hopen dat wij het volgend jaar het geluk mogen hebben dat wij samen daar kunnen gaan kijken en mocht het zijn dat ik niet kan dat jij dan toch naar Kees kan gaan. [2] Ik ben drie keer in den Haag geweest maar had geen tijd bezoeken afteleggen. Ook was ik een paar keeren in Rotterdam. Ik ging echter slechts 2 maal met de eerste boot en anders later en 's avonds vroeger terug omrede ik anders heel weinig bij de ouders zou zijn. Je moet Kees zoo duidelijk mogelijk russisch schrijven en korte briefjes, anders begrijpt hij het niet en verliest geduld te lezen. Evenzoo met hollandsch ofschoon dat natuurlijk beter gaat en hij desnoods de hulp van Mr Bruyn later kan vragen als hem wat onduidelijk is. Maandag is hier St Niklaas en Kees wou graag dan hier zijn daarom gaan wij dinsdag naar Hilversum. Ik moet echter eerst nog voor de zaak in Utrecht zijn. Ik wil dan Woensdag nog [3] in Hilversum een en ander uitvoerig bepraten en denk donderdag weer terug te keeren naar Rusland. Ik zal nog maar aan Johan telegrafeeren hierheen te komen omdat vader steeds minder wordt. Ik heb hem gisteren een brief daarover geschreven. Ik heb voor mij bij Domhof een groote pelsjas zonder bont laten maken die goed groot en warm zal zijn. Het heeft van nacht erg gestormd en bij de Konterscherp is een kotter gestrand. Kees is meegeweest naar het hoofd en heeft de groote golven gezien. Het is erg regenachtig weer en donkere dagen voor Kerstmis maar gisteren hadden wij met Kees in Rotterdam nogal mooi weer en het was lekker frisch loopen. Kees eet en drinkt goed [4] krijgt ook appeltjes en melk. Hij is opgeruimd en spreekt van tijd tot tijd over moeder broertjes Lydia en anderen uit Stoupky. Ik geloof wel dat hij hier zal wennen, als het nu met het leeren maar een beetje goed mag gaan, want daar heb ik een zwaar hoofd in. Hij is vreeselijk onrustig. Nu moet hij zijn brief schrijven maar hoeveel keer moet ik hem zeggen door te schrijven. De jongen moet in een heele rustige omgeving komen en onder goed toezicht anders vrees ik dat het niet goed zal gaan. Ik hoop daarom dat Mr en Mevr. Bruyn het zullen verstaan hoe hem te leiden en het is goed dat daar verder geen kinderen zijn, dan komen zijn hersentjes een beetje tot rust. Het is daar een mooie omgeving en hij kan veel buiten zijn, dat zal alles goed op hem werken, zullen we hopen. [geen verdere tekst] [Handgeschreven briefkaart geadresseerd in het Russisch met poststempel Charkof 19.12.09 Slaviansk 10.12.09 Lieve Olga! Mr Lamin zegt dat wij zondag moeten overblijven en tot Kerstfeest niet meer in Charkof komen. Daarom spraken wij met Margareta dat zij zaterdagochtend terug komt en jij zaterdag avond vertrekt naar Charkof Sumskaja 21 Maakt dan met Mevr. Scherrer een lijstje klaar wat in Charkof te koopen voor Kerstboom. En koop in Bachmoet kleine kaarsjes Verkade die kunnen 's nachts bij de kinderen branden als zij moeten opstaan. Ik reken dus erop dat je komt en je kan tot Margareta's komst je vertrek voorbereiden. Intusschen met je allen hartelijk gegroet van mij Marg.[areta] en Mr Lamin Je je liefhebbende man Leen
11
1251
LW-OLM 1900-1911 uitgetikt 1251, in rode ordner1000
1251
originele correspondentie in groene ordner 0251
1910 [Handgeschreven briefkaart [potlood] geadresseerd in het Russisch met poststempel Fastov’ Kiev 17.1.10 Fastof Zaterdagavond 9 ure Lieve Olga! Dadelijk vertrekken wij naar Warschau. Tot hier alles wel. Ik hoop bij jou ook alles welvarend is. Wilt aan Scherrer zeggen, dat van Jasinowataja een direkte wagon loopt tot Wolotsjisk. Daar komt hij 's ochtends 9 ure, van daar gaat een direkte Belgische wagon tot Weenen zonder overstappen. In Weenen komt die wagon de volgende ochtend 6 ure. Ik heb in Jasinowataja behoorlijke plaats gekregen, alhoewel veel reizigers zijn en de 2e klas vol was. Nu wees alle gezond en vrolijk en alle hartelijk gegroet met een Kus voor jou en de kinderen je je liefhebbende man Leen Hier veel sneeuw. [Handgeschreven brief] Hellevoetsluis 20 Januari/2 februari 1910 [1] Lieve Olga! Gisteren middag ben ik hier in gezondheid aangekomen. Ik heb de reis met den heer Lamin gezellig gemaakt tot Hannover vanwaar hij naar Parijs reed. Uit Berlijn zond ik nog 3 briefkaarten. Ik kwam Maandagavond in Apeldoorn en bracht daar de avond door bij den heer Koch, waar ik ook heb gegeten. Een van hun jongens was jarig en die had een taart met veel brandende kaarsjes, [2] dat herinnerde mij er aan dat jij als jongmeisje van je moeder ook op diezelfde wijze voor je verjaardag een taart kreeg. Ik heb je portret laten bewonderen met je kroost. Ook hier bij moeder zijn alle erg blij met de photo's en danken je veelmaals. Bij de fam. Koch ging ik weg om 11 ure en ging in het hotel slapen. De volgende ochtend stond ik op half zeven en vertrok half acht naar Hilversum. Ik kwam nog juist optijd om Kees op te houden niet met de tram van 9 ure te vertrekken. Hij vertrok één uur later en ik ook. Niemand was aan het station omdat mijn telegram [3] te laat was aangekomen. Wat was die lieve Kees gelukkig met zijn troika, hij was er verrukt mee. O, wat heeft die grandpapa zijn best gedaan, riep hij uit toen ik al die mooie instrumenten voor den dag haalde. Je kon zien dat hij ook erg ingenomen was met het geschenk van Mr en Mevr. Steenhoven. We hebben samen een uur ruim doorgebracht en Kees is een lieve jongen, spreekt nog flink russisch heeft een frissche kleur en ziet overigens uit als in Stoepki. Hij kwam met smerige schoenen maar verklaarde hij dat hij ze anders goed schoon maakt, maar nu was hij zondag bij oom Piet [4] zelf naar Amersfoort gereisd en was het dien ochtend wat laat geworden. Het bevalt hem in school heel goed, zegt Kees, en ook bij fam. Bruyn. Het zal goed zijn als zij in Laren zullen wonen dan zal hij zich niet zoo behoeven te haasten. Morgen zal Ans trouwen. Ik ga vanmiddag naar den Haag en zal daar wel tot zondag blijven. Ik wensch je het allerbeste toe, lieve vrouwtje en hoop dat je het met de kinderen alle goed maakt. Wees ook hartelijk gegroet en gekust met al onze kindertjes en granpa, grama Jane en kennissen. Je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven brief] Hellevoetsluis 6 februari 1910 [1] Lieve Olga, Ik heb je alweer enkele dagen niet geschreven. Mijn vorige brief schreef ik je voordat ik naar den Haag ging. Drie dagen ben ik daar geweest en heb dien tijd in het vegetarisch hotel "Pomona" gelogeerd. De zaken zijn nu gelukkig weer afgeloopen en ben ik bij moeder thuis. Op Ans' trouwdag moest ik in den Haag zijn. Nu ben ik gisteren zaterdag avond hier gekomen en vertrek van middag (zondag) met Neely naar Amsterdam. Ik zal daar de heer Lamin de bezienswaardig [2] heden van Amsterdam toonen. Ik heb Mr. Bruyn gevraagd Kees ook naar Amsterdam gebracht kan worden, dan kan hij dien dag met ons doorbrengen. Dan breng ik hem dinsdagochtend terug en vertrek vermoedelijk dinsdag avond naar Berlijn. Vandaar denk ik maar door te reizen en blijf dan 1 dag in Warschau en zal trachten zondag thuis te zijn of anders maandag. Ik verlang weer bij je te zijn, en ik hoop dat wij meer en meer in liefde en vrede tezamen
1
1251
LW-OLM 1900-1911 uitgetikt 1251, in rode ordner1000
1251
originele correspondentie in groene ordner 0251
zullen leeren leven, want ons leven gaat snel voorbij en de tijd die wij te leven hebben zullen wij hopen dat wij voor [3] ons, onze kinderen en onze naasten gelukkig zullen mogen beleven. Ik hoop dat Jane het in Maart of April zoo kan schikken dat jij nu eens een maand in Aloepka bij Jalta kunt uitrusten. Dan moeten wij verder zien hoe alles zal gaan. Het adres van Zuster H. Meissner Eupatoria is bij Dr. Kaegeler. Wij zullen dan later nog wel eens bespreken hoe te doen. Ans is nu te Schiedam. Ik heb van ons nog een witte ruiker gegeven en dan krijgt zij ƒ 15- om een paar mooie platen te koopen. Met Johanna, die hier was, gaat het gelukkig goed. Moeder en de overige zijn [4] ook alle gezond. Adriana heeft weer een zoontje Johan, zij is nu weer op en gezond. Ik heb ze nog niet gezien. Nu lieve vrouwtje, ik hoop dat je deze in welstand zal mogen ontvangen en je spoedig weer zal mogen omhelzen. Oom de Boer ziet er nog al goed uit en zit nu hier. Hij heeft hier met tante overnacht. Wees dan hartelijk gegroet met de kinderen en ouders en Jane van moeder, Neeltje, Maartje, Oom Rien, tante Jans enz enz Je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven brief] Charkof donderdag 25 Februari 1910 [1] Lieve Olga! Gisteren ochtend ben ik hier in gezondheid aangekomen. Heden ochtend kwamen Mevrouw Lamin en Wjera [Michajlovna] Mijnheer en Mevrouw wilden dat jij ook zou komen, maar dat gaat nu niet, daar thans niemand zou zijn om op de kinderen te passen. Bovendien hopen we dat je spoedig naar de Krim met vacantie kunt gaan uitrusten. Ik heb reeds een goed [2] boek over de Krim gekocht met kaarten en beschrijvingen van Jalta, Aloepka en Simeïs, de buurt waar jij voornamelijk zult zijn. Mr. Lamin meent dat voor jou met de kinderen Simeïs het best zal zijn; dat kan je later zelf onderzoeken. Het boek is zeer uitvoerig en kost R1,50. Voor de stoelen heb ik de klejonka[?] gekocht, ook pannen en 2 gummi rollen voor de wringer. Nu heb ik een mooie grote handkoffer voor dames japon gezien, zoo [3] groot als die doos uit Bachmoet, misschien is de koffer nog iets grooter en toch kan hij in Rusland nog in de wagon als handbagage. Deze kan op slot en is zoon rieten koffer, je kent ze wel en kost R16.50. Deze dacht ik te koopen, maar weet niet of jij die doos naar Bachmoet heb terug gestuurd. Schrijf mij daarom dadelijk dat de doos terug is gezonden dan kan ik deze handkoffer koopen. Ook is nog een groot oud model handkoffer ook soliede maar zwaarder en niet zoo [4] breed maar de zelfde lengte en hooger die geven ze thans voor R10 -- Maar ik geloof als wij nu toch koopen beter die van R 16.50 te nemen. Antwoord dus zoo spoedig mogelijk. Ik blijf hier waarschijnlijk tot einde volgende week. Het adres is [Krijmsko Toretskaoe Obtsjestvu ? Sumskaja 24 Russisch] Charkof dlja [bij, t.a.v.] L.K. van den Meijsenberg [?] Vele hartelijke groeten en zoentjes voor jou en de kinderen en groeten aan familie en kennissen. liefhebbende man Leen.
Je je
[Handgeschreven brief] Charkof 4 Maart 1910 [1] Lieve Olga! Graag was ik van avond zelf op reis gegaan maar werd genoodzaakt door omstandigheden nog een dag te blijven. Wil ook aan den hr Paardekooper zeggen dat ik nog een dag later kom. De hr. Lamin is zoo goed een doosje voor mij mee te [2] nemen om je in Stoepki aftegeven. Ik maak het overigens gelukkig goed. De volgende week woensdag zal ik weer in Charkof moeten zijn. Dan zal ik vermoedelijk tusschen 20 en 30 Maart in Kiëf moeten wezen. Jij moet daarom maar rekenen ongeveer 1 April naar de Krim te vertrekken. Schrijf dan in dien geest ook aan Jane. [3] Het garen en de zij kon ik in die kleur niet krijgen, misschien de volgende week komt het met andere goederen.
2
1251
LW-OLM 1900-1911 uitgetikt 1251, in rode ordner1000
1251
originele correspondentie in groene ordner 0251
De overige inkoopen heb ik geloof ik alle behoorlijk volbracht. Je brief en dien van den hr Paardekooper heb ik in orde ontvangen. Vele hartelijke groeten [4] voor jou de kinderen ouders en kennissen en vele zoentjes voor jou en de kinderen. Je je liefhebbende man Leen Ook gegroet van Johan. Hij vraagt te schrijven wanneer je voorbij spoort. Met Marg. gaat het wat vooruit en met de kleine Cornelis ook beter. Saluut. [Handgeschreven brief]
Charkof 10 Maart 1910 [1] donderdagmiddag
Lieve Olga, Hedenochtend ben ik in welstand hier aangekomen. Mevr. Lamin is ook weer met haar man meegekomen omdat het voor haar alleen in Charlamofka te eenzaam is. Zij wou weer dat jij ook mee kwam. Maar zoolang onze kindertjes klein zijn en alleen achterblijven gaat dat niet. De heer Starnafski was ook in den trein, met zijn vrouw gaat het iets beter alhoewel het doodsgevaar nog niet heelemaal geweken is. Het was mij gisteren in den trein slecht te moede. Ik gevoelde mij neerslachtig gestemd en wel omdat ik mij weer zoo boos gemaakt [2] had en wel wegens zulk een kleinigheid. Het spijt mij zeer dat ik je deze onaangenaamheid heb gedaan. Weliswaar vind ik ook nu niet goed dat de kinderen reeds zoo vroeg met kleeren van verschillende soorten verwend worden en bovendien gaat het met onze ideëen niet om geld uittegeven voor een boek met zoovel dwaze afbeeldingen, maar dat had ik alles rustig met je kunnen bespreken zonder dat het voor jou en mij onaangename gevolgen veroorzaakt had. Maar je heb toch goed afscheid van mij genomen zoodat het mij toch een voldoening was dat je geen boos hart mij toedraagt. Ik wil trachten dat ik mij meer oefen mijzelf te beheer [3] schen en onze leefwijze naar mogelijkheid verder te verbeteren. Elk oogenblik dat wij doorleven anders dan met liefde voor elkander en voor andere is onnuttig doorleefd en brengt ons weer nieuw leed, terwijl alle oogenblikken doorleefd in liefde voor elkaar steeds weer bronnen voor nieuw levensgeluk worden. Je moet maar rekenen dat je naar de Krim op het laatst van de maand vertrekt, want ik moet nog naar Kiëf op het laatst van de maand. Komt het echter met Jane en bij jou beter uit van ongeveer de 20ste te vertrekken dan zullen wij trachten het zoo te regelen dat je kunt vertrekken. Tracht zooveel mogelijk rust te ne[4] men en voor je gezondheid te zorgen want als ik nu denk aan het sterfgeval van Mevr. v. Beuningen dan gevoel ik wat een geluk ik nog heb dat jij voor onze kinderen en voor mij nog kunt leven en werken. Mr. Lamin meent dat in Aloepka voor jou beter zal zijn toch in een geschikt pension te gaan. In allen geval kan je dat op de plaats in een paar dagen zelf zien wat beter is. Nu, lieve Olga, tracht welgemoed te zijn, denk niet meer aan het booze en heb goede gedachten. Ik zend je hierbij nog een stukje van Tolstoj uit de Roeskoje Slowo. Vele hartelijke groeten en zoentjes ook aan de kinderen in liefde je man Leen. Ook groeten aan allen en ouders. [Handgeschreven brief] Charkof 17 Maart 1910 Lieve Olga! Gisterenochtend ben ik hier in welstand aangekomen. Er is hier ook sneeuw gevallen en het is frisch weer. Heden ochtend schijnt de zon heerlijk en daarbij is het nog al frisch. Ik heb van ochtend geen ontbijt genomen en ben gaan wandelen. Na een wandeling van 1½ uur ben ik thuis gekomen en heb wat vruchten gegeten. Ik wil eens proberen een beetje op vruchten dieet te leven d.w.z. 's morgens en 's avonds. Als het resultaat goed is [2] kan jij nu en dan in de Krim dat eveneens proberen. Ik denk wel dat wij vrijdagmiddag in Stoepki komen, maar zeker is dat nog niet omdat onze advokaten niet in Charkof zijn, met wie wij moeten spreken. Uit Odessa kregen wij een telegram dat onze samenkomst in Kiëf zal zijn en niet in Charkof. Dit spijt mij wel, maar er is niets aan te doen. Ik hoop nu maar dat Jane zal komen en dat jij nu dat maandje vacantie in de Krim eens heerlijk kunt doorbrengen, opdat je eens door en door uitrust en [3] van Gods schoone natuur met volle teugen zult kunnen genieten. Wat je nu ook voor je gezondheid kunt
3
1251
LW-OLM 1900-1911 uitgetikt 1251, in rode ordner1000
1251
originele correspondentie in groene ordner 0251
doen, hetzij nu en dan wat rust te nemen of goed vruchten eten, dat moet je ook nu doen. Dat is goed voor jezelf en voor je kindje. Tracht ook regelmatig te spuiten. Als jij dan eens uit de Krim gezonder terug mag keeren dan kom je weer in een mooie tijd in Stoepki. Ik hoop ook deze zomer een maand rust te hebben en in de zee te baden. Dat zal voor mij geloof ik ook nuttig zijn want ik voel mij somtijds niet goed. [4] Wees, lieve Olga, hartelijk van mij gegroet en gekust. Vele hartelijke groeten ook voor ouders, Mr Evers en verdere kennissen. Vele zoentjes ook voor Erwin, Dirk, Lydia, Leendert en Johan. Je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven briefkaart geadresseerd in het Russisch met poststempel Jekaterinoslav 2.3.10] Losowaja 25.III.1910 Lieve Olga! Ik hoop dat je zonder regen naar huis ben gekomen. Op mijn weg viel op het laatst nog een enkele druppel en kwam ik droog in Constantinofka. De hr. Lamin is niet gekomen zoodat ik alleen reis. Ik gooide een briefkaart voor Mr Paardekooper in de bus van Barwenkowo; vraag bij gelegenheid of die ontvangen is, anders moet ik die berichten herhalen. Schrijf n. Charkof indien je naar de Krim vertrekt anders kan je mee naar Moscou ofschoon dunk me de Krim voor je gezondheid beter zal zijn. Allen mijne groeten en zoentjes voor jou en de kinderen. Je je liefh. man Leen. [Handgeschreven briefkaart geadresseerd in het Russisch met poststempel Charkof 3.6.10] Charkof 2 Juni 1910 Lieve Olga! Hedenochtend welvarend aangekomen. Vermoedelijk zal ik hier tot vrijdag of zaterdag nacht moeten blijven. Johan komt waarschijnlijk morgen omdat de Joden met hem wegens hun feestdagen vandaag niet hier konden zijn. Hier ook warm. Wensch je met de kinderen en allen het beste toe. Je je liefheb. man Leen. [Handgeschreven briefkaart geadresseerd in het Russisch [naar Aloepka] met poststempel 15.VII.10] Sewastopol 17 Juli 1910 Lieve Olga! Zooeven hier goed aangekomen 6,20 ure en dadelijk 7.00 ure vertrek ik verder met den trein dan kan ik morgen nacht in Stoupki aankomen. Ik wensch jullie allen nog heerlijke vacantie toe. Wees alle voorzichtig vermoei je alle niet en neem nu en dan een rijtuig om hier en daar te gaan zien n.l. Iwanisowo Rostje - Mischor-Nikitski Sad en Simeïs. Vele hartelijke groeten voor je allen en zoentjes van je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven briefkaart geadresseerd in het Russisch [naar Aloepka] met poststempel 18.7.10 en Krim 21.7.10] Losowaja, Jekaterinosl. 18 Juli 1910 Lieve Olga! Uit Sewastopol schreef ik je nog even een kaart. Nu heb ik hier 3 ure gewacht en vertrek spoedig verder en hoop heden nacht 3 ure thuis te zijn. Als je kan schrijf dan enkele briefkaarten hoe het je allen gaat en of Kees gezond is. Zie maar dat de kinderen niet te vermoeid worden en niet op bloote voeten loopen. Onderweg was vandaag en nacht veel regen gevallen. Veel hartelijke groeten voor je allen. In den trein ontmoette ik Perekrestof die veel belang stelde in jou Kees Erw. D. en Neelie. Veel zoentjes van je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven briefkaart geadresseerd in het Russisch [naar Aloepka] 20.7.10 en 22.7.10] Stoupky 19 Juli/1 augs 1910 Lieve Olga! Gisteren schreef ik je uit Losowaja. Hedenochtend half vier ben ik hier in welstand aangekomen. Ik heb hier alle in gezondheid aangetroffen. De ouders zijn welvarend. Kondrat is nu met een week verlof, was van nacht aan den trein. Hij is erg bang van de cholera. Hier zijn enkele gevallen geweest in de buurt en 2 op de mijn; Iwan Kamaska gestorven. Mr. Mevr. P[aardekooper?]. zijn terug uit Moscou. Laat Kees een kaart aan fam Bruyn schrijven. En de jongens te zamen een kaart aan Mr Evers. Profiteeren jullie nog maar goed van de zee en maak maar enkele rijtoertjes maar passen jullie vooral op dat alle voorzichtig zijn en geen ongelukken gebeuren. Allen hartelijk gegroet en voor jou en de kinderen zoentjes van je je liefhebbende man Leen.
4
1251
LW-OLM 1900-1911 uitgetikt 1251, in rode ordner1000
1251
originele correspondentie in groene ordner 0251
[Handgescheven briefkaart geadresseerd in het Russisch [naar Aloepka] 21.7.10 en 23.7.20] 19 Juli 1910 Lieve Olga! Vandaag was ik voor zaken in Charlamofka; de fam. L. heeft 25 j. huwelijk gevierd. Ik ging te voet heen en terug en heb onderweg gezwommen in zoutwaterbasseins van Charlamofka. Mijn vork heb ik hier gevonden. Vanavond heb ik met Grandmama en grandpapa in het tentje heerlijk thee gedronken. Beide zijn gezond en opgeruimd. Alle groeten je en vooral ook Mevr. Paardekooper die bedankt voor de piano en erg er mee in haar schik is. Jofim Bandarenko is ook aan de cholera gestorven. De menschen zijn erg bang en van de kolen mijnen loopen de werklieden in grooten getale weg. De ouders zijn echter kalm en ik ook en we zullen hopen dat alles verder goed mag gaan Genieten jelui nog maar goed maar neemt alle goed rust ook de kinderen, dat je niet vermoeid. Allen hartelijk gegroet en zoentjes van vader. [in marges] Mr. Evers zond een prentk. uit Petersb. en moeder een kaart voor Erwin uit Schiedam. [Handgeschreven Russische kaart met poststempel Bachmoet 22.7.10] en Aloepka 24.7.1910 [ontvangstbewijs van postwissel R.100] 22 Juli 1910 L.O. Tot heden schreef ik je elken dag een kaart, uitgezonderd gisteren toen ik 's avonds bij fam. P. was. Vandaag is Mevr. Scherrer jarig. Gisteren heb ik mij gewogen 4p.26 [?] dat is dus 14 [?] minder als toen wij naar de Krim vertrokken. Nu moet ik trachten dat het niet meer wordt en bij het regime dat ik nu voer kan dat wel gaan. Ik hoop dat het met je allen goed mag gaan en je nog veel zult genieten maar zorg vooral dat jullie niet te vermoeid worden. Hier gaat alles wel. Alleen vandaag vertelde father dat Mother diarhee heeft. De feldscher is er heen geweest, ze loopt nog maar ik ga haar zeggen dat zij beter rust neemt en gaat liggen. Ze heeft medicijnen. Wees hartelijk gegroet en schrijf eens een kaart hoe het gaat, ik hoor niets van je. Je je liefh. man Leen. [Handgeschreven briefkaart [naar Aloepka] met poststempels 24.7.10 en ?.7.10] Stoupky 23 Juli 1910 Lieve Olga! Gisteren zond ik aan je een postwissel van R100- en schreef je daarbij een en ander. Met Mother gaat het weer beter ze is weer opgestaan maar is toch nog zwakjes. Ik heb haar daarom geraden maar veel te rusten. In Ilinofka wordt de cholera wat minder maar nu begint het weer in Berchofka. Kondrat moet morgen terug komen van zijn week verlof. Ik zit nu bij ouders buiten te schrijven. Ik schreef je al dat mijn vork hier is. De keukenoven zal maandag gerepareerd worden en de vloer geverfd. Mr Scherrer was gisteren jarig. Heeft Kees al eens naar fam Bruijn geschreven? Ik schrijf nu tegelijk aan Bruijn en Mierop. Den eerste dat de 3 jongens komen; den tweede dat we geen onderwijzer meer noodig hebben. Aan Mierop zal ik tevens het geld sturen als ik zijn brief kan vinden. Hier heb ik van Mr v.d.St.[eenhoven] uit Holland geen antwoord ontvangen. Bij jou zeker ook niets. Nu dat zal alles wel recht komen. Ik hoop dat jij en alle het goed maakt. Schrijf maar eens. Tot heden ontving ik niets van je. Misschien morgenochtend iets. Vele hartelijke groeten voor je allen en gekust van je je liefh. man Leen. [Handgeschreven briefkaart [naar Aloepka] met poststempels Kramatorskaja 25.7.10 en 28.7.10] Stoupky 24 Juli/6 Augs 1910 Lieve Olga! Eindelijk kreeg ik vanmiddag je 2 brieven tegelijk en was erg gelukkig dat jij en de kinderen en overige gezond zijt. Met Mama gaat het vandaag weer slechter zoodat de dokter het ernstig inziet. Gisteren liep zij nog en vond het beter ging, maar heden ochtend veel diarhee en braken, echter geen krampen. Ik hoop het nog goed mag afloopen. Je moet het rustig dragen wetende dat het de weg is indien Mother zou moeten sterven. Je moet maar niet hierheen komen want er is nogal cholera in de buurt en de dokter vond het beter dat je nog voorloopig in Aloupka bleef. Ik hoop je nog een brief te schrijven. Voorloopig vele zoentjes en groeten voor jou, kinderen en overigen. Je je liefhebbende man Leen. [In marge] Je Moeder stuurt haar groet. [Handgeschreven brief] Stoupky 24 Juli/6 Augustus 1910 [1] Lieve Olga! Zooeven heb ik je een briefkaart gestuurd en nu wil ik je nog een brief schrijven. Misschien kom ik met den brief niet klaar tot van nacht, dan heb je tenminste de briefkaart.
5
1251
LW-OLM 1900-1911 uitgetikt 1251, in rode ordner1000
1251
originele correspondentie in groene ordner 0251
Ik dank je in de eerste plaats voor je 2 brieven, waarmee ik erg gelukkig was, want ik had nog niets van je ontvangen en was al besloten morgen te telegrafeeren indien de post niet zou brengen, en nu vanmiddag in alle drukte bracht Iwan 2 brieven uit Bachmoet. Eerst over jouzelf. Nou je zult wel begrijpen dat ik mij erg gelukkig en dankbaar gevoel dat je zelf schrijft dat je nu veel beter ben, vooral omdat ik mij al ongerust maakte dat je misschien niet goed was. Je bent de moeder, en dus de voornaamste en dus het voornaamste dat je gezond ben, dan kan je ook alles beter besturen en zorgen dat het voor alle goed zal zijn. Gelukkig ook dat de kinderen nu gezond en vrolijk zijn. Ik zou heel graag bij jullie zijn maar dat gaat nu niet. Pas op dat niemand te moe wordt en dat elk iedere dag rustig in zee baadt als het weer goed is. [2] Zooals ik je schreef was het met Mother de eerste dag niet goed toen ik je schreef. Zij zeide schrijf Olga maar niet, maar ik vond beter wel te doen; gisteren de 2e dag was het veel beter en nu van ochtend 5 ure op eenmaal weer slecht geworden; veel braken en diarhee, maar geen cholera nog. Zij is erg verzwakt en de dokter zei van ochtend dat zij misschien de avond niet zou halen, en de Feldscher riep ik om 5 ure en hij zei om 6 ure zal het wel afgeloopen zijn en mother was werkelijk erg min. Nu zit ik bij haar te schrijven en het is over tien en ik vind dat zij beter is dan van middag. Je vader slaapt, en de waschvrouw ook en Motja zit bij je moeder en ik met de deur open bij het prieel. Ik geef voortdurend medicijnen, Tokayer wijn, koffie, ijs en bouillon. Ik ben gelukkig dat zij iets beter wordt. Misschien blijft zij nog leven. Vrouwtje je moet je niet onrustig maken en kalm opnemen zoo God het beschikt. Aan Jane heb ik getelegrafeerd te komen, zoo dat zij morgen middag hier kan zijn. Ik zal haar dan vragen indien Sjoera soms naar huis moet, dan zal ik telegraferen. Zooeven is de dokter nogmaals geweest 11 ure. De Feldscher was in Ilinofka is thuis gekomen en moest naar bed en nu heeft de dokter hem bezocht en zegt dat hij de cholera heeft. Het is nog al erg in Bachmoet en distrikt [3] en de dokter vind beter dat jij en de kinderen nog niet hierheen komt maar beter daar blijft omdat de maand Augustus ook gevaarlijk is. Met Mother geeft de dokter nog niet veel hoop, alhoewel zij beter is dan vanmiddag. Het zou mij erg spijten als de kinderen niet nog eerst naar hier konden komen, maar het is beter voorzichtig te zijn. Wat nu verder te doen? Ik zou zeggen dat het beste is misschien met Julia Alexejewna te spreken om voor nog een maand te huren maar zoo dat je niet gebonden ben en dat zij je eerst waarschuwt als er soms een ander komt opdat jij dan kunt besluiten, je kunt dus zeggen dat je misschien nog zou kunnen blijven. Kondrat is van avond van zijn verlof terug gekeerd. Petr de school storus is weggegaan, bang van de cholera en nu wil ik Kondrat voorstellen dat baantje te nemen ofschoon het misschien beter is hem te houden tot na je bevalling of tot voorjaar, want je krijg nu met de cholera niet gemakkelijk nieuwe lui hierheen. Wat Ans aangaat, dat moet je zelf weten of je ze wil houden of niet. Misschien als hier alles geregeld gaat en de groote jongens er niet zijn, en ook met Evers en Abram dat zij dan beter zal zijn. Ik geloof wel dat zij nu verder gezond zal blijven en anders kan je ze in het voorjaar mee nemen naar Holland. Daartegenover is het gemakkelijk bij je bevalling dat je desnoods Ansje en Motje kan nemen.Wilt je in het voorjaar [4] dan naar Holland naar de jongens gaan kijken dan kan Ans deze winter aanleeren voor de kleine kinderen Lydia, Leen, Johan te zorgen. Dus in dat opzicht zou het goed zijn indien Ans bleef. Maar denk er zelf nog maar eens over na, of spreek met Neelie en Ans gemoedelijk zonder dat jullie daarbij onrustig worden. Met dat kooktoestel heb ik al gedacht of die meid het misschien opzettelijk laat stoomen als Ans weg is gegaan. Het spijt mij erg dat Neelie zich niet wel gevoelt. Misschien kan zij 's ochtends en 's middags aan de zee de heele tijd gaan liggen rusten en alleen thuis komen om te eten en drinken. Zoo dat zij rust en baadt aan de zee zonder de kinderen. Zij heeft zich in het ziekenhuis blijkbaar erg overspannen. Naar Genitsjesk zou ik haar afraden nu reeds te gaan, want daar zal zij waarschijnlijk niet kunnen baden, heeft geen schaduw, veel stof, geen natuurschoon. In het uiterst geval zou je haar kunnen voorstellen over Jalta met de boot naar Eupatoria te gaan en daar bij haar vriendin in het ziekenhuis een paar weken uitrusten op onze kosten of in Jalta? Wat denk jij? Ik zou haar niet naar Holland met de kinderen terug laten gaan als zij eerst zelf niet wat opknapt. Schrijf jij er mij nog eens over en spreek eens met haar zelf. Ik zal een kort briefje voor Neelie er bij voegen en dan moet je maar eens [linker marge] kalm met elkaar beraadslagen. Ik heb ook wel gemerkt dat zij erg zenuwachtig was, maar misschien dat dit spoedig beter wordt als zij eens meer rust heeft en in zee bad en veel in de lucht is. [boven marge onderste boven] Nu nacht half 3 met mother hetzelfde. Ik ga de brief wegbrengen [linker marge p1] Ik heb aan N.[elie] langer geschreven dan ik plan had. Leven jullie alle tezamen in liefde en blijdschap over het vele goede dat je mag genieten. Neem alle zooveel mogelijk rust en 6
1251
LW-OLM 1900-1911 uitgetikt 1251, in rode ordner1000
1251
originele correspondentie in groene ordner 0251
[rechter marge] laat ook den kinderen niet te onrustig zijn dat is ook beter voor hen [boven marge p1 onderste boven] Je behoef niet zooveel te schrijven als je maar dikwijls een briefkaart schrijft hoe het gaat. [boven marge p2 en p3] De groeten aan alle kennissen. Ik gebruik 10k[opeken?] melk 4 eieren en een paar appels en 3 k brood per dag dat is alles en ik ben gezond [linker marge p2] Dag lieve vrouw. Vele zoentjes en groeten voor jou en de kinderen en Sjoera en Ans. Je je liefhebbende man Leen [Handgeschreven brief op klein formaat papier] [potlood] Ik heb geen postzegel van 7k.[opeken] Stoupky 26 Juli/8Augustus 1910 [1] Lieve Olga! Je heb zeker mijn briefkaart en brief van Zaterdagnacht ontvangen. Ik schreef je toen dat ik bij Mother waakte en dat de dokter om 11 ure 's avonds nogmaals is geweest en de toestand ernstig inzag. Mother was toch reeds erg zwak zoodat het spreken al moeilijk ging. Ik gaf haar afwisselend de verschillende medicijnen, dan Tokayer wijn, dan weer een beetje koffie dan stukjes ijs, dan een half glas bouillon en daar tenslotte het braken had opgehouden, [2] dacht ik dat het beter werd, maar de disinterie hield niet geheel op en het lichaam was toch al erg verzwakt. Haar handen en beenen waren 's avonds al koud, zoodat voortdurend zakjes met warm zout werden opgelegd. Motja was de geheele dag gebleven en later kwam de waschvrouw helpen zoo dat Motja er bij bleef tot 1 ure en toen ging slapen en daarna de wasch vrouw weer hielp. Zoo ben ik er bij gebleven toen om 4 ure 's ochtends Jane aankwam. Ik had haar per telefoon door Peski gevraagd te komen. Toen is Jane bij haar [3] gebleven heeft mother verder met alles geholpen en Jane dacht niet dat het zoo erg was daar mother zelf nog zeide wat zij noodig had. Op het laatst kreeg mother meer pijn in het lijf. Ik ben toen weg gegaan en om acht ure werd ik geroepen te komen, en toen was onze goede mother gestorven. Zoo lieve vrouwtje is je goede moedertje heen gegaan. Je zult het wel erg treurig vinden en ik had ook nog zoo graag gewenscht dat zij nog had mogen blijven leven, maar het is voor ieder de weg, en we mogen gelukkig zijn dat zij nog zoo lang met ons samen heeft geleefd. [4] Je zult wel bedroefd zijn, lieve vrouwtje, dat is te begrijpen, maar je moet je niet door je droefheid laten beheerschen. Ik heb je niet willen telegrafeeren om je voor schrik te vrijwaren. Ik dacht je zal eerst mijn brief krijgen en om daar zeker van te zijn heb ik je gisteren niet geschreven maar nog 1 dag voorbij laten gaan. Jane kwam zondagochtend 4 ure om 8 ure stierf mother. Ik ben toen met Jane en Frolof naar Bachmoet gegaan om alles en een krans te koopen. Daar het erg warm weer was hadden wij voor beter gedacht mother dezelfde dag te begraven. Zoo was eerst de dokter komen zien dat zij dood was en [5] hij heeft toen een [overlijdensakte? Russisch ] geschreven. 's Avonds 7 ure brachten wij mother naar het graf, begeleid door father, Jane, My, Mr en Mevr. Paardekooper, Mr Scherrer, Mr Marx, Koziref en andere, zij werd gedragen door 2 dusjatniki, stoker en timmerlieden. We hebben met father en Jane een goed plaatsje vooraan uitgezocht. Ik heb je ook daarom geen telegram gestuurd dat je niet zou komen, want ten eerste vond de dokter dat beter en ten tweede zou je toch te laat hier zijn geweest. Vandaag is bij father het huis door de dokter gedesinfekteerd. Father en Jane bleven gisteren nacht [6] en nu bij ons slapen en wonen tot de lucht in huis goed is. Kondrat is zaterdagavond gekomen. Van ochtend (maandag) is in de keuken begonnen met de oven. Ik hoop dat Neelie bij je blijft dat zal beter voor haar zijn. Zij moet een beetje langs de zee langzaam wandelen en uitrusten en langzaam op Sara wandelen tegen de berg, maar dikwijls uitrusten dat zij niet vermoeid wordt. Probeer dat de jongens niet zoo onrustig lawaaierig zijn want dat is voor hunzelf en voor alle beter. Papa en Jane zenden voor alle [7] de beste groeten en wenschen. Sjoera kan blijven zegt Jane. De Feldcher heeft hevige cholera gehad, nu is hij wat beter, maar hij moet nog erg voorzichtig zijn omdat dikwijls gebeurd, dat zij zich beter voelen en denken dat het voorbij is en dan komt het nog erger. Daarom heeft de dokter gezegd rust te houden tot zaterdag. Overigens zijn op de mijn
7
1251
LW-OLM 1900-1911 uitgetikt 1251, in rode ordner1000
1251
originele correspondentie in groene ordner 0251
geen gevallen op het oogenblik. Maar in Berchofka en Ilinofka wel. Wij hebben een barak gebouwd op het land Tsernof. De dokter vind beter dat jelui de maand Augustus nog daar blijft [8] Ik weet niet wat te doen. In allen geval zullen we nog afwachten en zien of het minder of erger wordt. Mevr Lewis is niet wel en ligt te bed. Bij ons in huis zijn de vloeren met Sublimat gewasschen. Ik hoop lieven vrouwtje dat jij kalmte en troost zult vinden in de leer van Jezus wiens evangelie ons geleerd heeft in alle omstandigheden ons leven te stellen in den Wil des Vaders. Uw wil geschiede Verlos ons van het booze Bij U is de kracht en de heerlijkheid. Met hartelijke groeten en een kus voor jou de kinderen, Neelie, Sjoera, Ans Je je liefhebbende man Leen [boven marge p5 en p8 onderste boven] Uit Holland komt een jongmensch dat bij Mr Steenhoven op kantoor der Maatschappij dient. [Handgeschreven briefkaart geadresseerd in het Russisch [naar Aloepka] 28.7.10] Stoupky 27 Juli/9 Augs 1910 Lieve Olga! Je zult gisteren wel mijn brief ontvangen hebben met het treurig bericht. Ik hoop lieve vrouwtje dat je moed zult houden. De 2 brieven heb ik ontvangen en zooeven de derde. Het spijt mij dat Neelie zoo gauw is vertrokken. Lees jij mijn brief aan haar en stuur die dan naar Genitsjesk aan Nelie. Ik maak mij een beetje ongerust over haar en hoop dat zij tenminste in Genitsjesk die rust zal hebben die haar goed zal doen. Wat ik je schreef van haar gaan naar Eupatoria moet je maar niet aan haar schrijven. We zullen eerst nog maar afwachten hoe dat zal gaan. Lieve vrouwtje ik hoop het jou, de kinderen, Sjoera en Ans goed zal gaan, en de cholera beter wordt opdat jelui hierheen kunt komen. Vele groeten en z. Je je liefh. man Leen. [Handgeschreven brief] Stoupky 28 Juli 1910 [1] Lieve Olga! Vandaag was de dokter hier en heb ik nog eens met hem gesproken wat hij van de cholera denkt. Nu in de laatste paar dagen is het of de cholera minder wordt, en als dat verder zal verminderen, en wij met de kinderen en groote menschen voorzichtig zullen zijn, dan meent de dokter dat je alle hierheen zoudt kunnen komen. We hebben gehuurd tot en met de 3de Augustus. Je kunt dus vertrekken 's ochtends van 4 Augustus, maar beter is te vertrekken 's ochtends van 3 Augustus als het weer goed is, is het niet goed dan 4 Augustus. Ik raad je aan uit huis weg te rijden niet later dan half zeven uiterst 7 ure, anders kom je in Sewastopol kort voor den trein en moet je zoo haasten, met bagage enz terwijl je 7 ure wegrijdende behoorlijk op tijd komt. Neem tevoren de nommers van de rijtuigen en maak met hen af Uit Sewastopol vertrekt de trein avonds 7 ure die komt in Losowaja de andere middag 3.50 ure en vertrekt uit Losowaja avonds 7.08 ure, komt in Kramatorskaja [2] dezelfde avond 10.58 ure, vertrekt van daar 12.50 en is in Stoepki 2.41 nacht. Indien je uit Sewastopol van het station een telegram stuurt: [Stoupky Meisenberg Russisch ], dan hoop ik te zorgen de andere avond in Kramatorskaja te zijn om je te helpen. Geef in de bagage af de groote koffer en jou kleine koffer, die je in de wagon toch niet heb gebruikt en de vracht zal toch vrij zijn. Je neemt 4 heele billetten en (3 of 4[doorgestreept]) kinderbilletten. Lydia heeft nog niet noodig want tot het begin van het 6e jaar zijn ze vrij. Toen ik reisde was voldoende plaats in de wagons. Je moet vragen – [nekurjasjtsjij, niet roken]. Ik denk wel dat je met 2 rijtuigen uitkomt, anders zie je met andere het derde samen te nemen, maar het is goed dat je ongeveer vooruit weet welke personen het zijn, opdat je geen moeilijkheden heb. Wij hebben gereden met die dame: 2 groote en 3 kinderen en dat ging goed. Pas op dat de jongens onder het rijden niet van de rijtuigen afspringen, want ze kunnen licht onder het wiel vallen. [3] Toen ik reed is het meisje ook gevallen gelukkig liep het goed af. Ik was wat gaan loopen en het oudste jongetje ook en zij wou ook afspringen en viel. Laten Sjoera en Ans vooral dan goed op de kinderen passen, ook bij den trein. - Hendrik Balfoort kan bij ons niet komen omdat reeds een ander jongmensch door het Bestuur is aangewezen. 8
1251
LW-OLM 1900-1911 uitgetikt 1251, in rode ordner1000
1251
originele correspondentie in groene ordner 0251
Breng voor het zoontje van den dokter nog iets mee b.v. zoon parelmoer portemonaie en voor de andere kinderen van de mijn ook enkele kleinigheden. Ook voor de kinderen van Potapski. Potapski heeft voor Kees op mijn verzoek destijds zoutfiguurtjes laten maken. Hij is met zijn familie weg met 1 maand verlof. Ik heb mijn avondeten gehad, ben bij grandpapa geweest, heb een uur gewandeld, ben weer bij father geweest waar Jane mij een stukje pudding gaf en nu zet ik mijn brief voort om hem dan met Jane naar de post te brengen. Indien jij de 3de van Aloepka vertrekt dan kunnen jullie de 5de [4] 's ochtends half vier hier zijn. Jane denkt dan nog zoolang te wachten tot je komt, laat Sjoera dan ook mee hierheen komen. Je vader wou dan een en ander bespreken als jij hier ben. Hier gaat overigens gelukkig alles wel. De feldscher wordt buiten verwachting beter. We zullen hopen dat verder geen nieuwe gevallen zich meer voor zullen doen. Mocht het soms zijn dat het weer erger wordt dan stuur ik je intijds nog een telegram. Vraag op het postkantoor dat ze de brieven of telegrammen die soms voor ons nog mochten komen naar Stoupky adresseeren. Nu vrouwtje, houd je kalm, rustig en in goede stemming en ik hoop dat je de reis goed zult maken. Wat je kan en wat op slot gaat geef dat in bagage af dan heb je in de wagon zooveel minder natezien. Wees hartelijk met de kinderen van mij gekust en vele groeten voor je allen Je je liefhebbende man Leen. [linker marge] De groeten van Jane en father [Handgeschreven brief] Charkof 9 September 1910 [1] Lieve Olga! Je heb zooeven per telefoon niet duidelijk gehoord wat ik zeide. Daarom schrijf ik je dezen brief. Vóór alles, blijf rustig en kalm, wat er ook mag gebeuren. Handel zoo als je geloof dat goed is, en maak je niet onrustig of je handeling voor anderen plezierig of onaangenaam is. Het kan zijn dat je vader spoedig ophoud met zijn werk te verrichten. Het inkomen wat hij dan van zijn geld heeft gerekend [2] tegen 4% na aftrek van onkosten zal bedragen ongeveer R 800.Hieronder is niet gerekend de inkomst van zijn 2 huisjes. R 800 - per jaar is niet veel maar wanneer hij voorzichtig met zijn geld omgaat kan hij heel eenvoudig er van leven. In aanmerking genomen het karakter van vader en de mogelijkheid dat de papieren in waarde verminderen kunnen, geloof ik dat het niet goed is dat vader zijn huizen al verdeeld. Zoolang de huizen zijn op zijn naam dan kan hij de inkomsten aan Jane geven [3] als hij het geld niet noodig heeft. Maar het kan ook zijn dat hij met het geld niet uitkomt want 800 is niet zoo heel groote som, en dan is het goed dat hij de inkomst van de huizen zelf kan genieten. Of hij verkoopt de huizen en heeft meer kapitaal waarvan hij de percenten kan krijgen. Het is al mooi genoeg dat Jane het geld van de molen verder houdt. En het is niet noodig dat Jane's kinderen in de Universiteit gaan op kosten van vader als [doorgestreept: zoolang] hij het geld zelf noodig heeft. Wil hij toch behalve het geld van de molen ook het huis aan Jane overdoen, dan [4] kan jij daarin alléén instemmen indien op jou naam minstens R 4000- gezet wordt. Wil vader dat niet dan is het in zijn belang dat jij niets onderteekend en alles onverdeeld blijft. En verder moet je verzoeken dat ze je met rust laten met al die mooie gesprekken en trek je van niets aan. Ik schrijf ook ongeveer zoo aan Vader. Wil je tenslotte toch liever doen wat je vader van je verlangt dan moet je dat zelf maar weten; ik heb daar niets tegen. Ik zie dan vooruit dat vader niet alleen nu zijn huizen en geld op de molen afgeeft maar voor zijn dood ook een groot deel van zijn kapitaal zal weg zijn. Je moet dan ook niet verwachten dat je wat erven zal, en het beste is [onder marge p1] daar ook maar niet op te rekenen. [boven marge p1 en p4 onderste boven] En nu lieve vrouwtje wees rustig, maak je niet bezorgd en handel naar je beste weten maar niet naar de druk die ze op je uitoefenen. [boven marge p2 en p3 onderste boven] Wees hartelijk gegroet en gekust en het beste toegewenscht voor jou en de kinderen. Je je liefhebbende man Leen. [potlood - linker marge p1] Aan Vader zal ik uit Genitsjesk schrijven daar ik geen tijd meer heb. Dadelijk vertrekken we naar de Krim. Ik heb vanochtend nog een nieuwe [rechter marge] huisjapon gekocht flanel als je blauwe maar nu koffiebruin
9
1251
LW-OLM 1900-1911 uitgetikt 1251, in rode ordner1000
1251
originele correspondentie in groene ordner 0251
[linker marge p4] Beter dat Vader eerst één jaar probeert of hij van R 800 kan leven. Gegroet je liefhebbende Leen. [Dubbele briefkaart geadresseerd in het Russisch met poststempel Charkof 29.11.10] Zondagavond Charkof 28.XI.1910 Lieve Olga! Ik schreef je een paar dagen geleden dat ik dinsdag of woensdag thuis hoop te zijn. Vermoedelijk vertrek ik dinsdagavond van hier. Ik verlang weer bij jou en de kinderen te zijn en hoop dat het goed gaat met jou, Theo, en de overigen. Johan is met Margerita ook hierheen gekomen. Morgen wordt Cimbal verwacht. Wees hartelijk gekust met de kinderen en vele groeten ook voor Ans, je Vader en kennissen. Je je liefhebbende Leen.
10
1251
LW-OLM 1900-1911 uitgetikt 1251, in rode ordner1000
1251
originele correspondentie in groene ordner 0251
1911 [Handgeschreven briefkaart (potlood) geadresseerd in het Russisch met poststempel Ekaterinosl. 3.5[sic].11] Losowaja 3 April 1911 Lieve Olga! Zooeven welvarend hier aangekomen; we staan 10 minuten. In Constantinofka heb ik 2 uur gewacht; de trein was te laat. Alles dus goed gegaan. Alle hartelijk gegroet met de beste wenschen je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven brief] Charkof Woensdagavond 20 April 1911 [1] Lieve Olga! Gisteren ochtend ben ik hier in gezondheid aangekomen. Het is nu aangenamer aankomst in Charkof dan vroeger om 5 ure. Nu ongeveer half zeven. Het was heerlijk weer, zelfs was het gisteren en vandaag reeds erg warm. Ik heb enkele inkoopen gedaan en een deel van onze zaken zijn [2] afgedaan. Nu wacht ik nog bericht van een advokaat in Moscou die misschien hierheen komt. Die kan mij wellicht nog ophouden. In allen geval hoop ik Zaterdag avond te vertrekken zoodat ik zondag ochtend weer thuis hoop te zijn. Zeg dat alsjeblieft aan Steenhoven, daar hij mij vroeger wacht. Zooeven ben ik met den hr Lamin, Rabinowitsch en diens vrouw naar het nieuwe stadspark buiten Charkof geweest. Het is daar lekker frisch. We hebben daar zure [3] melk gegeten, en ik ben te voet terug komen wandelen. Ik hoop dat het jullie allen goed gaat. Jij en de kinderen veel buiten zijt en jij ook behoorlijk rust neemt, opdat ik je allen in gezondheid mag weerzien. Morgen hoop ik het zaad te koopen. Hier is al volop radijs, sla, augurken. Het is hier tien ure. Ik ga de brief nog weg brengen en dan slapen Welterusten/Allen, ook f.i.l.[father in law] hartelijk gegroet een zoen voor jou en de kinderen een zoen. Je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven briefkaart (potlood) geadresseerd in het Russisch met poststempel Charkov 3.5.11] Losowaja 3 Mei 1911 Lieve Olga! Ik zie daar in de [Russisch juzjn. Kraj] die ik zooeven kocht dat de lottery geweest is van de [Russisch dvorjansk …? biljetti]. Je vader heeft er een en ik meen dat wij het geassureerd hebben toen wij in Bachm. waren, maar zeker herinner ik mij niet. In allen geval heb ik je vader er op gewezen te doen. Overtuig je daarvan en vraag van Kantoor de kranten en zie beide NNo [nummers] na dat is het No en de serie of er een prijs op is gevallen of dat het misschien in tirage is gekomen. De ? loting staan in de juzjn Kraj van 3 Maja en van 4 of 5 Maja- Wees met de kinders hartelijk gegroet en gekust ook Ans en Father en overigen gegroet je je liefhebbende man. Leen. [linker marge] In Charkof welvarend aangekomen. [Handgeschreven briefkaart (potlood) geadresseerd in het Russisch met poststempel Mosk.. 4.5.11] woensdag 4 Mei 1911 Lieve Olga! Op het oogenblik zijn wij dicht bij Moskou. Vannacht was het erg koud. Ik heb weinig geslapen. De zon schijnt het is 8½ uur en op het station Serpoechof dat we zooeven verlieten was het slechts 4 graden. Of het weer ook in het Zuiden kouder is? Of is er zoo groot verschil in het Noorden. Vier graden en was nog aan de zonkant. Nu sporen wij al rond Matoeska Moskwa met haar 40 maal 40 kerken en gouden koepels (Zolotaja golowa). Ik zal deze op station in de bus gooien. Vele groeten en zoentjes voor jou en de kinders en groeten voor Ans schoonvader en kennissen Je je liefhebbende man Leen Welvarend aangekomen Leen. [Handgeschreven briefkaart, geadresseerd in het Russisch met poststempel Moskwa 7.V.1911 Moskou, 7 Mei 1911 Lieve Olga! 1
1251
LW-OLM 1900-1911 uitgetikt 1251, in rode ordner1000
1251
originele correspondentie in groene ordner 0251
Hedenavond hoop ik te vertrekken naar Sjatki. Gisteren hebben wij met O.I. en Sofie Pawlowna een heerlijk tochtje gemaakt naar het Petrovsko Rzumovskij park waar het landbouw instituut is. Daar zijn groote vijvers waar wij nog geroeid hebben. Het was heerlijk weer en prachtige natuur. Het was gisteren [Russisch pra ?]. Ik hoop dat het je allen goed gaat. Vele zoentjes voor jou en de kinderen en hartelijke groeten voor je allen. Je je liefhebbende man Leen. Ook de groeten van O.I. en S.P. [Handgeschreven brief] Sjatki 9/22 Mei 1911 [1] Lieve Olga! Morgen is het 12½ jaar geleden dat wij elkaar beloofd hebben naar mogelijkheid goed met elkaar te willen leven. Er is veel in dien tijd gebeurd, zoowel goed als kwaad. Maar toch geloof ik meer goed dan kwaad. Indien we op die jaren terug zien, dan mogen wij in de eerste plaats dankbaar daarvoor zijn dat God zich aan ons geopenbaard heeft, want hij heeft ons doen erkennen dat ons leven alleen dán nuttig en gelukkig kan zijn, wanneer wij streven naar het goede. Wanneer wij trachten eerlijk onze fouten en gebreken [2] te erkennen en te verbeteren en leeren geduldig en verdraagzaam te zijn tegenover de fouten van anderen; dan zijn wij op den goeden weg. Wij hebben het geluk lieve kindertjes te bezitten en zijn met overdaad van goederen voorzien tegenover zoovele andere menschen. Laten wij nu trachten in de verdere 12½ jaren ons geestelijk en zieleleven vooral te verbeteren. Laten wij leeren oprechte liefde bij ons zelf aan te kweeken tot alle menschen, en alle slechte gedachten uit ons hoofd te verwijderen. Door het vegetarisme zijn wij ook tot meerder heerschappij gekomen over onze lusten en zwakheden. Ik hoop dat wij elkander zullen ondersteunen verder op dien weg der volmaking doortegaan. Dan zal Gods zegen voor ons en onze [3] kinderen en omgeving niet achterwege blijven. En als wij dan over 12½ jaar het geluk mogen hebben met onze kinderen dezen brief nog eens samen te lezen dan hoop ik dat wij met nog grooter dankbaarheid op dien vervloden tijd zullen mogen terugzien en zullen mogen gevoelen dat ons leven in dien tijd niet zonder nut is geweest [onder vastgeplakt gedroogd bloemetje] voor onszelf, voor onze kinderen en voor andere menschen. Hierop zend ik je drie innige kussen en een takje tsjeremyxa [vergeet me nietje?] dat ik zooeven hier in den tuin geplukt heb. Mr Bobianski is niet hier; ik heb hem getelegrafeerd en wacht antwoord wat te doen. Ik heb hier een kamer die mij erg bevalt, alleen niet dat aan alle wanden platen van oorlogen hangen. Vele zoentjes ook voor de kinderen en wees met Ans, je vader en bekenden hartelijk gegroet. Je Je liefhebbende man Leen [Handgeschreven briefkaart geadresseerd in het Russisch met poststempel 12.5.11] Sjatki 11 Mai 1911 Lieve Olga! Vandaag, woensdag kwamen twee telegrammen van Mr en Mevr. B. uit Rostof en Moscou. Ik word verzocht tot zondag te wachten. Daar onze gesprekken een paar dagen zullen duren telegrafeerde ik aan Scherrer en jou dat ik nog een week hier blijf en verzocht je beide mij het nieuws te schrijven. Ik ben nieuwsgierig te weten hoe het je allen gaat en hoe de berichten van de jongens zijn. Ik hoop dat je dezelfde dag van het telegram, dat is vandaag of morgen zult geschreven hebben, dan weet ik wat voor mijn vertrek naar den Oeral. Je moet mij geen vreemde brieven toesturen, schrijf alleen maar wat er is. Niet later dan 15 of 16 Maj kan je nog schrijven aan mij naar Krasnoufimsk do vostrebov…[?] Dag lieve vrouw en kindertjes. Allen een zoen en de groeten ook voor grandpapa Ans en bekenden je je liefhebbende Leen. [Handgeschreven briefkaart geadresseerd in het Russisch met poststempel 17.5.11] Station Timirasewa 16 Mei 1911. Lieve Olga! Hedenmiddag ben ik van Bobianski vertrokken. Je heb de groeten van zijn vrouw en 5 kinderen. Hier moet ik overstappen en telegrafeerde Scherrer niet meer naar Krasnooefimsk te schrijven. Ik hoop morgen in Kazan te zijn, vaar verder op de riv. Kama naar Perm, dan per spoor n. Koengoer dan 80 W met paarden n. Krasnooefimsk waar ik ongeveer 22 Mei hoop te zijn, dan 15 W rijden n.[aar] landgoed. Daar 2
1251
LW-OLM 1900-1911 uitgetikt 1251, in rode ordner1000
1251
originele correspondentie in groene ordner 0251
blijf ik misschien 5-7 dagen. Verder de riv. Oefa af tot stad Oefa en kan ik ongeveer begin Juni in Moscou zijn. Schrijf daarheen niet later dan 24 Mei Hotel Metropole. Bob. wil nog geen option geven, hij komt later n. Moscou als ik daar terug kom. Laat Scherrer deze kaart lezen. Dank voor zijn brief en van jou. Gelukkig alles wel. De reis valt niet mee zal langer duren dan ik dacht. Vandaag hier goed warm, vannacht nog vorst. De boeren loopen niettegenstaande de flinke warmte nog in hooge walenki. Een zoen voor jou en de kinderen en Ans father Jane, Scherrers, Steenhovens en verderen hartelijk gegroet, ook Nad. Gust. als ze nog bij je is. Eet zij ook vegetarisch???!!! Je je liefhebbende Leen. [Handgeschreven briefkaart geadresseerd in het Russisch met poststempel 24.5.11] Krasno-oefimsk 24 Mei 1911 Lieve Olga! Ik ben hier na 11[?] werst rijden in boerenwagen 's nachts 2 ure half geradbraakt behouden aangekomen. Dat was een goede massage die voor stoelgang goed is maar waarvan mijn ledematen de tweede dag nog gevoelig zijn. Ik heb hier goed uitgerust en voel mij weer normaal zoodat ik nu 1½ ure weer 20 werst verder voortzet naar Sarana het eigenlijke landgoed. Ik was erg blij met je brief. Jammer dat je je slap voelt. Eet meer eieren en sla, ga veel in de buitenlucht, vermoei je niet te veel, rust en slaap goed uit, en maak een beetje kamer gymnastiek en baad in water 26 graden geleidelijk verminderend tot 22 graden. Uit Sarana hoop ik je een brief te schrijven. Ik ben gelukkig gezond. Het rijtuig (boerenwagen met hooi staat te wachten. Allen gegroet en het beste toegewenscht, voor jou en de kinderen een zoen - je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven briefkaart geadresseerd in het Russisch met poststempel Rjazjsk 4.6.11] Rjask 3 Juni 1911 Lieve Olga! Ik seinde aan je uit Oefa. Hier ben ik te laat voor de sneltrein en heb verder mijn brief aan bestuur afgeschreven die ik in Oefa begonnen was. Ik hoop morgenochtend 7.30 in Moscou te zijn (zondag) en spoedig naar Stoupky te komen. De 20 Juni zou ik graag naar Holland gaan om de jongens te gaan halen. Ik vrees echter dat er oponthoud zal zijn. Veel zoentjes voor je allen gezond Leen. [Handgeschreven briefkaart (potlood) geadresseerd in het Russisch met poststempel 16.6.11] Kazatin Woensd 15 Juni 1911 Lieve Olga. In den trein voor Kaz. De treinen overvol. In Fastof was geen platzkarte I kl. Ik nam II maar daar waren veel meer platzkarten afgegeven dan plaatsen waren. Ik trof juist nog een plaats I kl in de internationale slaapwagen. Nu kan ik tenminste rustig tot Warschau uitslapen. Ik was erg bang dat ik in Fastof moest achter blijven. Het was erg warm en veel stof - geen aangenaam reizen, maar nu avond 10 ure heb ik mij lekker gewasschen en dadelijk komen wij in Kazatin. In Smela kwam mijnheer Jan de Wit in dezelfde wagon waar ik was. Weest alle het beste toegewenscht en hartelijk gegroet je je liefhebbende man Leen [Handgeschreven briefkaart geadresseerd in het Russisch … Genitsjeskaja Kontora [Russisch] en poststempel 25 Juni 1911] 25 Juni 1911 Beste Olga, Hierdoor deel ik je mede, dat ik maandagmorgen 11.15 op Stoepki aankom; ik moet voor zaken op Charlamovka [Franse mijn] zijn. Ik moet echter 's avonds 6.42 weer op reis terug, daar ik nu onmogelijk lang afwezig kan zijn. Hier is nu veel te doen, vooral na mijne afwezigheid van 2 maanden. Het overige bespreken we verder personelijk. Wilt je zoo goed zijn den heer Scherrer even te laten zeggen dat ik kom. Hoop dat alles goed bij je gaat. Wij zenden je veel hartelijke groeten ook voor alle huisgenoten. Je je liefhebb. broer Johan [met potlood kruis, pijl in rechter marge en streep onder Johan gezet]
3
1251
LW-OLM 1900-1911 uitgetikt 1251, in rode ordner1000
1251
originele correspondentie in groene ordner 0251
[Handgeschreven NL briefkaart RUSSLAND, met poststempel HELLEVOESLUIS 2.7.11] Hellevoetsluis 18 Juni/1 Juli 1911 Lieve Olga! Ik heb bij de jongens geslapen. Ze zijn gezond. Kees flink gegroeit maar mager, Erwin is vrolijk maar nog een beetje bleek en ook gegroeit en Dirk ziet er ook goed uit en is ook gegroeit. Ze zijn alle lollige jongens, soms een beetje kibbelen maar ze gaan toch goed met elkaar om. Het regende hier erg, zoodat we niet gewandeld hebben maar ze hebben mij van de trein gehaald en weggebracht. Toen was ik in A.dam vanmiddag en heb een pak besteld bij de Toekomst. Nu zaterdagavond zit ik bij Moeder met Adr. Crist. Maartje Gijsbert oom tante Boer. Alles is wel. In A.dam sprak ik ook Neeli. Het is juist nog Kermis en alle hadden verwacht dat ik de jongens mee zou brengen. Ik hoop ze een week vòòr vertrek naar Rusland te halen. Van allen hartelijk gegroet en het beste toegewenscht en veel zoentjes voor jou en de kinderen van je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven brief] Hellevoetsluis Maandagochtend 20 Juni/3 Juli 1911] [1] Lieve Olga! b/25/8 6. Goeden morgen! vrouwtje. Mijn briefkaarten uit Jasinowataja, Fastof, Warschau, Kalisch, Halle en Blarikum heb je, naar ik hoop in gezondheid ontvangen. Ik wil je dan nu wat uitvoeriger berichten. In Hilversum kwam ik reeds 's middags half vijf, nadat ik vanaf Kalisch over Halle 3de klas gereisd had en bijna niet geslapen had; ik was daarvoor tenminste beloond. Eerstens was ik vroeg in Hilv.[ersum] en tweedens goedkoop. In Hilv. waren de jongens en Mr Bruyn aan den trein. Eerst zeiden zij, herkenden zij mij niet maar aan mijn koffer en jas wisten ze toch dat ik het was. Erwin vond dat ik mijn baard weg moest doen en zoon mooi baardje als vroeger moest hebben [2] Ik had hen getelegrafeerd uit Duitschland. Nu moesten wij naar den tram naar Blarikum en alle drie wilden zijn mij een hand geven en naast mij loopen, nu dat ging dan toch – kak nibud [Russisch]. Het zijn toch lieve hartelijke jongens en ik zou zoo graag willen dat jij er ook bij was geweest, maar we zullen hopen dat we spoedig alle gelukkig met elkaar tezamen zullen zijn. Zooeven was hier oom Leen uit Dordt gekomen en toen oom Rien zoodat de brief weer bleef liggen. Ook kreeg ik een telegram van den hr. v.d. Steenhoven morgenochtend tijdig in den Haag te komen. Dus de boschzaak begint al! Ik heb dan bij Bruijn overnacht en de jongens gingen niet naar school maar het regende zoo dat wij niet konden wandelen. Ik was erg vermoeid maar ben nu toch weer goed uitgeslapen. Zaterdag middag ging ik naar A.dam sprak daar Neelie aan de trein en ging met haar bij de kleermaker een zomer pak bestellen en toen over Vlaardingen naar Hellevoet waar ik 's avonds 9 ure aankwam. Gisteren was het [3] weer lekker zoodat ik met Gijsbert naar de Duinen ging. Het was daar heerlijk; wij spraken nog bij vrouw van Buuren, waar ook de familie Langendoen uit Rockanje was. Er zijn daar weer nieuwe huisjes er bij. Een lief net huisje dat kost f 1100.- als je daarbij een stuk grond koopt dan heb je alles voor 2000 gulden en dat kan verhuurd worden. Ik weet nog niet of ik het wel zal doen maar schrijf je er maar eens over als je denkt dat het wat nuttigs is moet je maar schrijven, in Blarikum is het ook wel aardig maar hier toch beter en mooi aan zee. Tante Agnes was niet aan de trein, nu dat is niet kwalijk te nemen daar het wat al te vroeg was, en misschien is ze niet meer in Halle. He, toen ik van ochtend opstond dacht ik, kon nu Olga eens alleen met de jongste hier zoo bij moeder zijn. Het is zoo heerlijk rustig en de groene boomen en de haven en duinen. [4] We zullen maar afwachten en zien hoe alles loopt. De mensch wikt en God beschikt. We moeten zien de jongens met slapen zoo te verdeelen dat ze rustig kunnen uitslapen, dat hebben ze noodig want zijn toch erg druk en onrustig. Natuurlijk is het jong goedje en bedrijvig. Hier had de familie gedacht dat ik ze al meegebracht zou hebben maar toen moeder hoorde dat ik waarschijnlijk pas de 26ste Juli vertrek en de jongens nog één week hier komen viel het natuurlijk erg mee. Het was juist de laatste Kermis dag toen ik hier kwam. Moeder en Maartje zeggen ook telkens; als Olga nu ook eens zoo rustig bij ons kon zijn. De beneden woning is nu sedert vertrek van Johan verhuisd en reeds bewoond. Als je soms wil dat ik met Sipko [5] of Annie er over spreek of zij wil komen om Lydia en Leendert te leeren en je verder in huis met naaien of zoo behulpzaam te zijn, dan moet je mij nog maar schrijven. Nu heb ik ook nog zoo gedacht: 4
1251
LW-OLM 1900-1911 uitgetikt 1251, in rode ordner1000
1251
originele correspondentie in groene ordner 0251
Een reis met al de kinderen naar hier blijft altijd moeilijk en ook valt het niet zoo gemakkelijk ons hier goed met ons allen in te richten. Daarom heb ik ook deze gedachte gehad: Dat wij b.v. het volgend jaar niet met ons allen naar Holland gaan, maar dat b.v. eerst jij gaat met Theo en een poosje uit Duitschland uitrust en dan in Laren en dan in Hellevoet en dat je dan de jongens mee[6] brengt naar Stoupky. En dan zou ik de jongens terug kunnen brengen. Wil je Ans dan niet meer houden dan gaat ze met jou of met mij terug. En dan zou ik nu Annie mee kunnen brengen, dan kan ze de kinderen onderwijzen en jou helpen en ze raakt al een jaar gewoon en je kan dan zien of ze zelfstandig met de kinderen vertrouwd is. Moeder gelooft wel dat Annie flinke hulp zou geven, en wat haar ontwikkeling aangaat zo heeft zij op de fransche school tot de besten behoort. Nu moet je zelf maar eens kalm over nadenken of dat een goede oplossing zou zijn dan konden Lydia en Leendert nog een [7] paar jaartjes thuis blijven leeren, en jij kon ook eens rust hebben. Ans kon dan blijven tot het volgend jaar en gelijk met jou of mij terug keeren. Ik zou zoo graag wenschen dat jij ook eens flink tot rust kon komen en dat je eens goed gezond kon worden. Nu moet je mij maar voor mijn vertrek schrijven hoe je hierover denkt dan zou Annie misschien nu dadelijk meekunnen komen. Ik denk wel dat Sipko zou instemmen en Annie zelf zou wel eens graag een paar jaartjes naar Buitenland gaan. Nu de fiets staat klaar, ik wil even naar tante Robanus gaan fietsen want van middag [8] 5 uur heb ik beloofd de kinderen de mineralen te toonen en de photo's en om 7 uur aan de grooten. Zooeven heerlijke groenten gegeten postelein, sla, roomsche boonen, we hebben nog gezegd, kon Olga maar wat krijgen. Nu ben je klaar ga je mee fietsen, vrouwtje? We zullen maar hopen op het volgend jaar. Nu de hartelijke groeten van moeder, Maartje en de heele familie. Veel zoentjes van mij voor jou en de kinderen. Ook vele groeten voor f.i.l., Scherrers Steenhoven enz. Je je hartelijk liefhebbende man Leen. Morgenochtend half zes vertrek ik naar den Haag. Johan was juist één dag voor mijn komst uit Warschau vertrokken. Hij had met de douane last en heeft goed terug gestuurd. [Handgeschreven brief] Hellevoetsluis 4 Juli 1911 [1] Lieve Olga! Gisteren heb ik je uitvoerig in een brief over mijn reis en verblijf geschreven en hoop dat je dezelve in welstand heb ontvangen. Nu vanochtend sprak moeder: ik zou toch graag willen dat Olga nu dit jaar ook nog eens hierheen kwam, want je weet niet of je elkander anders nog zult zien. Je zoudt de jongens terug kunnen brengen en een maandje hier kunnen [2] uitrusten en ook dan in Laren of Blarikum nog een poosje toekijken hoe de jongens daar leeren en leven. Dan is het afscheid voor de jongens ook niet zoo zwaar. Met Ans alleen geef ik toe, dat je moeilijk weg kan, maar moeder vindt wel dat je op Annie veel meer zult kunnen vertrouwen. Zoo denk er nog maar eens over en schrijf dan niet te laat opdat ik met Sipko behoorlijk vooruit kan spreken en zoo noodig pas enz. [3] voor Annie kan gereed gemaakt worden. Mij dunkt deze oplossing is niet slecht. Je gaat dan alleen met Theo op reis (Rusland I Duitschl.. en Holl. II klas.) en het volgend jaar zou dan Ans mee terug kunnen, dan is Annie ondertusschen gewend. Moe zegt dat Annie thans misschien wel 2 jaar zou gaan maar het volgend jaar niet want over 2 jaar komt haar beminde in Holland. Zooeven komen Maartje en Moeder weer, en zeggen ja, nu zou het jammer [4] zijn indien Lydia niet eens meekwam. Nu schrijf maar eens hoe je over een en ander denkt, maar schrijft beslist ja of neen, want er is geen tijd tot mijn vertrek om nogmaals daarover heen en weer te schrijven. Op de terugweg zou je ook in Duitschland nog de familie rustig kunnen bezoeken en naar ik hoop dan frisch en gezond in Stoupky terug keeren. Ik vertrek dadelijk naar den Haag. Allen hartelijk gegroet, aan jou en de kindertjes vele zoentjes - Vele groeten ook van Moeder Ma familie Je je liefhebbende man Leen [linker marge p1] Eigenlijk zal het beste zijn dat je een kort telegram [linker marge p4] omtrent Annie stuurt, eenvoudig als volgt: [linker marge p3] telegram: Muyzenberg - Hellevoetsluis Ja of neen - dan weet ik het al, want ik heb met Bruin gesproken als het eens
5
1251
LW-OLM 1900-1911 uitgetikt 1251, in rode ordner1000
1251
originele correspondentie in groene ordner 0251
[linker marge p2] noodig moest zijn dan zou hij graag naar Stoupky komen maar ik heb gezegd dat ik nog niets zeker kan zeggen. Gegroet. [Handgeschreven brief] Blarikum --- (Laren) 8 Juli 1911 [1] Lieve Olga! Woensdag en donderdag ben ik in den Haag geweest en kwam vrijdagochtend in Amsterdam. In den Haag was ik een heelen dag bij de familie v.d. Steenhoven. Mijnheer en Mevrouw waren heel vriendelijk. Ik at bij hen om 12 ure en om 6 ure en ondertusschen spraken wij over de zaken. Ik was 1 ure op Scheveningen het was daar heerlijk, ook bezocht ik een uurtje de familie Biezeveld en de dag te voren was ik [2] bij de familie Paardekooper en bij Balfoort. Ook zag ik daar tante Suus. Alle menschen groeten je en vragen of je ook komt. Clara Balfoort is een aardig zacht meisje en ik zou haar als gezelschap voor Lydia nog wel zooveel beter achten dan Annie. Maar ik weet niet of zij wel voor 2 jaar mee zou gaan, vooral omdat zij graag verpleegster wil worden en zij met behulp van Neelie al reeds op de solicitanten lijst geplaatst is. Ik heb langs een omweg een beetje gevischt hoe zij er over denkt om naar het Buitenland te gaan. Het is [3] niet onmogelijk dat zij het zou aannemen. Nu weet ik niet hoe de ouders er over zullen denken. Als je nu met mijn vorig voorstel instemt dan wil ik eerst met Balfoort er over spreken en indien Clara niet mee gaat dan zal ik Annie voorstellen. Maar spreek er voorloopig niet over met Ans of anderen om praatjes te vermijden. Gisteren ben ik hier bij de jongens gekomen. Ook sprak ik Neelie nog; zij vond Clara ook beter dan Annie maar stemt met moeder toe dat Annie erg handig is. Ik heb in A.dam nog gezwommen. Hier maken de [4] jongens het goed. Ik was ook bij Mr Daalder. Hij zegt dat Kees mee kan in de 6e klas, maar spreek er nog maar niet over. De jongens zijn alle vrolijk. Misschien neem ik ze de volgende week mee naar Hellevoet, want de onderwijzers zeggen, dat dit nu wel gaat, omdat nu de laatste tijd het voornaamste reeds geleerd is, en Erwin ook in de volgende klas kan overgaan. Morgen hopen wij of te wandelen of misschien een rijtoertje te maken. Het weer is nu heerlijk warm. Wees hartelijk gegroet en ook vele groeten van Mr en Mevr. Bruyn en de jongens ook groeten aan grandpapa Ans Scherrers Steenhoven enz. Kom jij ook maar eens later hier heen. Vele zoentjes voor jou en de kindertjes je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven briefkaart] Russland Afzender Van den Muijzenberg Hellevoetsluis geadresseerd in het Russisch met poststempel AMSTERDAM 14.7.11 Amsterdam 1/14 Juli 1911 Lieve Olga. Eergisteren en gisteren was ik in den Haag. Nu hier en vanochtend vertrek ik nog naar Utrecht. Daarna ga ik de jongens halen, ik zal bij hen overnachten en ga dan morgen ochtend met hen naar Soest, vandaar naar Rotterdam Schiedam Hellevoet. Het weer is goed zelfs mooi. Ik heb al enkele malen gezwommen en gevoel mij nog al wel ofschoon veel op reis en vele zaken. De boschzaak wordt veel besproken, misschien komt er nog wat van. Allen hartelijk gegroet en zoentjes voor jezelf en de kinderen je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven briefkaart] Russland geadresseerd in het Russisch met poststempel BLARICUM 14 JUL 11 Blarikum 14 Juli 1911 Lieve Olga. Hartelijk dank voor je goeden brieven zooeven ben ik hier aangekomen en ontving ik uit H.sluis je laatste brief. Ik zal zien wat te doen en hoop dat alles gelukkig zal meelopen. Ik geloof dat alles wel goed zal zijn zoo als je van plan ben, of als je wil kan 1 meisje op de canapee in de eetkamer en de andere in de schoolkamer en ik met de jongens in de groote slaapkamer en jij met Lydia en Ans in jou slaapkamer. Zie maar hoe het beste uitvalt. Hartelijke groeten aan je allen en zoentjes voor jou en de kinderen. Ik ben heel veel op reis maar gevoel mij nog al gezond. Je je liefhebbende man Leen. [Linker marge] Een huisje zal ik wel niet koopen, geen tijd. [Waar is origineel? Niet gecorrigeerd.] [Handgeschreven briefkaart] Russland geadresseerd in het Russisch met poststempel HELLEVOETSLUIS 20.7.11. 6
1251
LW-OLM 1900-1911 uitgetikt 1251, in rode ordner1000
1251
originele correspondentie in groene ordner 0251
Vanmiddag gaan we met moeder tante M en de jongens naar de ronde wei rijden en nu dadelijk met de jongens zwemmen. Hellevoetsluis 7/20 Juli 1911 Lieve Olga! Je heb druk geschreven. Gisteren ontving ik weer een brief van je. Nu is de correspondentie weer zoo wat afgeloopen, daar ik met de jongens waarschijnlijk maandag of dinsdag dus 24 of 25 Juli vertrek. Het zal er dan van afhangen of, en hoelang, wij ons zullen ophouden in Hildesheim en Warschau, of wij Zaterdag of Zondag in Stoupky kunnen zijn. Wij zullen dan alles wel verder bespreken. We zijn alle welvarend. Het weer is gunstig. Zorg voor je gezondheid. Hartelijk gekust met de kinderen van mij en de jongens en vele groeten ook voor Ans van Moeder, Maartje en familie je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven brief] Charkof 4/17 October 1911 [1] Lieve Olga, Gelukkig kon ik je hedenochtend uit Charkof telegrafeeren dat ik mijn handkoffer ontvangen heb. Het telegram zal Peereboom je wel afgegeven hebben. Ik telegrafeerde je nog over het verlorengaan van de handkoffer met andere menschen maar niet te spreken want het blijft voor mij tot een onaangenaam geval en hoe minder er over gesproken wordt hoe beter het is. Je kunt begrijpen dat ik erg gelukkig was toen ik de koffer weer terug zag; hij was niet open geweest hoewel hij niet op [2] slot was. Zij hebben toch geprobeerd hem te openen maar kenden het slot niet. Ik ging eerst naar den Stationchef; die zeide dat er wel een linnen koffer was maar geen lederen, toevallig kwam daar juist een gendarm voorbij, dien ik nog vroeg en hij zeide de koffer te hebben. Hij had de stationchef niets gezegd en ik had ook geen antwoord ontvangen op mijn telegram. Ik kon nog met dezelfde trein verder reizen en gaf den gendarm nog drie roebels fooi. Ik zal toch voor de orde aan den stationchef er over schrijven. [3] Je begrijpt dat ik dankbaar ben en deze omstandigheid heeft mij veel te denken gegeven. Ik hoop nu spoedig, al is het slechts een kort bericht van je te ontvangen, hoe je de reis gemaakt hebt, en hoe je in de nieuwe woning ben aangekomen en hoe het met de kinderen gaat. Veel hoef je niet te schrijven. Zie eerst maar hoe je kunt uitrusten. Schrijf ook of je een meid heb. Ik hoop dat je de reis verder goed gemaakt hebt. Heeft in Skalmierzyce de stationchef je nog geholpen? Ik ben hier vanochtend 8 ure aangekomen. Johan is ook hier. Hij heeft van moeder [4] al sedert drie weken geen bericht en wij hebben ook reeds lang niets gehoord. Ik hoop vandaag of morgen ook aan moeder te schrijven en hoop dat zij gezond zal zijn. Nu zend ik verder voor jou en onze kindertjes mijn beste zegenwenschen en hoop dat het je allen goed moge gaan. Leef gelukkig in liefde en vrede, inwendig en uitwendig. Je je liefhebbende man Leen [ander handschrift] De groeten van Johan ----- 29.4.2010 met HJ-G [Handgeschreven brief] Charkof 7/20 October 1911 [1] Lieve Olga! Het is zaterdagavond en ik zit nog in Charkof. Spoedig vertrek ik naar Stoupky, waar ik tot dinsdag hoop te blijven om dan woensdag ochtend weer hier te zijn. Het is niet onmogelijk dat ik spoedig d.w.z. over ongeveer 2 weken van hier voor de zaken naar Holland reis. Je moet er echter nog maar niet op rekenen en ik schrijf je alleen hierover opdat je nog aan mij schrijven kunt wat ik nog uit huis voor jou of de kinderen mee kan brengen. Gisteren is je telegram pas in Stoupky aangekomen, dat is vrijdag middag. Ik had de vorige dag al per telefoon aan Scherrer gevraagd of er nog geen telegram van je was, maar neen. Ik veronderstel daarom dat je het telegram een dag later heb weg gestuurd en niet op woensdag [2] avond of donderdagochtend. Ik hoop dat je toch woensdagavond goed en wel zijt overgekomen. Spoedig verwacht ik nu mijn pas terug te krijgen van je met een enkel woordje er over hoe je de reis gemaakt heb en hoe de kinderen het allen maken en jij ook . Johan is ook hier geweest de geheele week bijna. 7
1251
LW-OLM 1900-1911 uitgetikt 1251, in rode ordner1000
1251
originele correspondentie in groene ordner 0251
Nu ga ik spoedig naar station en daarom welterusten en het beste toegewenscht voor jou en de kinderen. Ook aan fam. Bruijn en andere mijn beste groeten. Hebben jullie de grond voor het huis uitgezocht? Vaarwel! Je je liefhebbende man Leen [Handgeschreven brief] Charkof 13/26 October 1911 Donderdag. Lieve Olga! Dinsdagavond ben ik weer uit Stoupky hier heen vertrokken. Je telegram was door mij ontvangen, eveneens een briefkaart van Bruyn over de goede aankomst en voor mijn vertrek kwam nog een nob[Russisch] voor een aangeteekende brief. Ik heb dien niet meer kunnen ontvangen en vermoed dat die van jou zal zijn, waarin je mijn pas terug stuurt. De koffer, kist en mand heb ik afgezonden naar Amsterdam. Ik heb je adres in Laren er bij opgegeven. Ik heb alles naar Amsterdam gezonden omrede het voor [2] jou gemakkelijker zal zijn bij de visitatie aanwezig te zijn. indien deze noodig mocht blijken. Het komt nu goed dat ik naar Holland kom; mogelijk dan ik dan nog behulpzaam zijn met de visitatie der 3 groote kisten. Ik heb nu bericht ontvangen dat ik woensdag en misschien dinsdag 7 - 8 November in den Haag moet zijn. Bovendien zal de vergadering daar nog zijn 10 en 11 November. Indien mogelijk hoop ik uit Stoupky te vertrekken woensdag 19 Oct/1 Nov zoo dat ik zaterdag 22 Oct/4Nov. in Laren kan aankomen. Ik weet niet hoe de nieuwe [3] dienstregeling zal zijn, mar zal trachten ook over Halle met dezelfde trein te komen. Dat zal heerlijk zijn als ik het geluk mag hebben je allen in welstand zaterdag middag in Laren te omhelzen. Ik wil dan trachten elken avond uit den Haag terug te keeren, indien het niet te laat wordt. Ik zou ook moeder moeten bezoeken en om nu de tijd niet te verdeelen zou het wellicht zoo kunnen geregeld worden dat moeder met Maartje die tijd komen logeren. Hoe denk jij daarover. Is in de woning daarvoor gelegenheid of desnoods alleen voor moeder? als jij met dat idee vol[4] komen meegaat, schrijft dat dan aan moeder. Ik hoop dat zij weer hersteld zal zijn. Gaat dat plan niet door dan zal ik naar Hellevoet gaan. Ik moet toch waarschijnlijk nog in Rotterdam zijn voor een nieuwe zaak in Siberië die ik de vorige week heb in handen genomen. De boschzaak is afgeloopen, die komt niet tot stand. Ik hoop dat wij elkaar tezamen in welstand mogen weerzien en dat Dirk weer gezond mag zijn. Je vader was weer terug en is welvarend. Ook familie Bruyn enz. allen hartelijk gegroet. Je je liefhebbende man Leen.
[Handgeschreven briefkaart aan O.L.M. van den Muyzenberg Laren N.H. met poststempels Hellevoetsluis 12.11.11 en Laren (N.H.) 13.XI.11. Hellevoetsluis 11 Nov. 1911 Lieve Olga. Indien alles goed gaat komt Moeder en Maartje mee. Wij kunnen dan Maandag 12.30 ure in Hilversum zijn. De hr. Rueter kan dan ook naar Hilversum komen en wij gaan dan naar den notaris. Indien de hr Rueter verzoekt geld mee te geven doe dat dan. Zoodra het kontrakt klaar is komen wij dan tezamen naar jou dat zal ongeveer zijn of kwart voor 4 of kwart over 4. Allen hartelijk gegroet en veel zoentjes Je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven briefkaart vanuit N.V. Vegetarisch Hotel-Restaurant POMONA Den Haag - Nieuwstraat 24 Telefoon Int. 2434] geadresseerd aan Mevrouw O.L.M. van den Muyzenberg Laren N.H.met poststempels 's- Gravenhage 15 XI 11 en LAREN (N.H.) 15 XI 11] 's- Gravenhage ± 14/11 1911 Lieve Olga Gisteren avond goed en wel uit Brussel terug gekeerd. Ik hoop heden avond thuis te zijn. Alles wel Leen. [Handgeschreven briefkaart (potlood) geadresseerd aan Mevrouw O.L.M. van den Muyzenberg Laren. met poststempels AMERSFOORT 22.XI.11 en LAREN (N.H.) 23.XI.11] Lieve Olga 8
1251
LW-OLM 1900-1911 uitgetikt 1251, in rode ordner1000
1251
originele correspondentie in groene ordner 0251
Ik heb je de pas uit A.dam terug gestuurd. Ik ben goed en wel onderweg maar heb de fout begaan geen slaapwagen vooruit te nemen. Nu is de slaapwagen vol en moet ik de nacht zitten. De hr P. reist mee maar die is beter af, die heeft n.l. slaapwagen. De pas heb ik. Veel zoentjes voor je allen je je liefhebbende man Leen [Handgeschreven Postkarte geadresseerd aan O.L.M. van den Muyzenberg Laren N.H. Holland met poststempel BERLIN NW 23.11.11.] Berlin 23 November 1911 Lieve Olga! Hedenochtend hier welvarend aangekomen. Wij hebben met den hr Peereboom den dag hier doorgebracht; het weer was goed. Dadelijk 7.15 vertrekken wij naar Warschau en hebben nu beiden slaapwagens. Wees verder met de kinderen het allerbeste toegewenscht met vele zoentjes voor je allen Je je liefhebbende mand Leen. Ook aan kennissen hartelijke groeten. [Handgeschreven Russische briefkaart (potlood) met Russ. stempels en LAREN(N.H.) 27 XI 11] geadresseerd aan [Russ.] Holland Laren N.H. Mevrouw O.L.M/ van den Muyzenberg-Kiessler Warschau 24 November 1911 Lieve Olga! Vanochtend half acht ben ik hier aangekomen. De hr Peereboom was aan den trein. Ik ging in hotel Europe en herdacht dat ik daar nog eens logeerde 23 jaren geleden. Ik sliep nog was en daar het heerlijk weer was wandelde ik naar Peereboom Daar heb ik het middagmaal gebruikt en ging toen naar kantoor en verder Cimbal. Je hebt vele groeten van Mevr. P en C. Beide maken het goed. In Berlin waren wij in het IJspaleis - dat was heel mooi - Een groote mooie zaal, vol verlicht; beneden ijsbaan, waar prachtig werd schaatsgereden o.a. werd op schaatsen in Schoone Costumes Sneeuwwitje opgevoerd. Ik heb gelukkig nog al wel ofschoon eenzaam gevoel. Ik hoop het jou en de kinderen goed mag gaan. Vele zoentjes voor jou en de kinderen en hartelijke groeten aan kennissen. Je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven Russische briefkaart geadresseerd aan [Russ.] Holland O.L.M. van den MuyzenbergKiessler Laren N.H. met stempels 24.11.11 en LAREN 2.XII.11 Stoupky 14/27 Nov. 1911 Lieve Olga.Gisteren (zondag) ben ik hier in welstand aangekomen. Onderweg schreef ik nog een paar kaarten. Ik hoop spoedig ook wat van jullie verder te hooren. Erg eenzaam hier maar drukte in 't werk. Een paar dagen vóór mijn komst werd ongelukkigerwijs Prichodko op station in donker door den trein gepakt en tusschen de rails gestooten, daarna door den locomotief één voet afgereden. Hij ligt in het ziekenhuis en zal verder waarschijnlijk gezond worden zijn voet is afgezet. Overigens hier alles wel ook met Vader. Hij heeft wel lust in den zomer naar Holland te komen. Thuis was alles in orde Kondrati vroeg belangstellend naar allen. Ik was bij fam. S. en later bij je vader in St. Je Vader en S. waren aan de trein. Je allen het beste Vele groeten. Vraag bij goed weer een man je te helpen fietsen. Je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven brief] Stoupky 17/30 November 1911 [1] Lieve Olga! Gisteren zond ik aan je R 100.= f 126.75 Van den heer J.M. van der Roest IJselstein kan je nog verwachten E 139.= f 175.Dan zond ik gisteren aan den Heer Theo Rueter R 1000.= f1268.90 en zal hem schrijven na aftrek van 1/4 betaling der bouwkosten de rest aan jou te betalen; ik denk ongeveer f 169.Schrijf mij hier over hoeveel je dus in totaal ontvangen heb. Nu heb jij voorloopig genoeg nietwaar en zorg dat je altijd ongeveer f 100.- in voorraad houd. Indien je minder zult hebben dan f 150.- dan moet je mij altijd maar dadelijk een brief schrijven. En nu moet je verder maar eens nagaan hoeveel je per maand ongeveer zult noodig hebben voor je huishouding.
9
1251
LW-OLM 1900-1911 uitgetikt 1251, in rode ordner1000
1251
originele correspondentie in groene ordner 0251
Het beste is maar geen rekeningen te laten oploopen maar regelmatig te betalen. Ik heb nu het salaris over [2] November r.s. van kantoor genomen omdat ik voor December H.S. f 208.34 moest sturen aan Mevr. van Anrooy en f 80.- aan Bruijn voor nog te betalen rekeningen. Nu hoop ik dat wij met December tenminste uitkomen en dan zien dat het volgend jaar wat kan gespaard worden van het geld dat ik genomen heb van de percenten. Maar hierover zullen wij geen zorgen maken. Wij zullen nu beide trachten eenvoudig te leven en dan maar rustig ons leven voortleven. tracht nu bij goed weer naar buiten te gaan en vroeg te slapen en veel te slapen en goed te eten. Lucht, licht, rust, gezonde voeding en last not least goede gedachten zijn alle noodig voor een goed leven. Ik hoop dat je zonder moeilijkheden behoorlijk zal leeren [3] fietsen. Schrijf maar eens hoe het gaat. Is er geen vorst en gaat de bouw van "Ons hutje op de hei" goed vooruit? Nu moeten jullie als je allemaal bij elkaar ben maar eens stemmen welken naam aan ons huisje te geven. Nasja Chata of Chata Olga of Lydia, of Heideroos, of Rozenhof of Olgahoeve enz (Olginachata). Wij hebben hier al vorst en koude wind zoodat je eigenlijk met tegenzin gaat wandelen, vooral 's avonds heb ik weinig lust nog de deur uit tegaan, maar voor mijn gezondheid is het beter en daarom tracht ik mijzelf er toe te dwingen. Ik eet goed en slaap voldoende maar ik droom veel en dikwijls niet goed, daarom zal ik 's avonds wat minder [4] eten, en niet meer laat lezen en mij lucht toedekken. Misschien helpt dat wel. Je vader schijnt wel lust te hebben in het volgend jaar naar Holland te komen. Ik ga zoowat om den anderen avond naar je vader. Ik heb hem de groenten gegeven. Gisteren avond toen ik kwam was Jane aangekomen. Zij ziet er goed uit, is dik geworden maar zit zooals gewoonlijk te klagen. Kondrat vroeg belangstellend naar allen en doet zijn best. Ik heb nog veel te schrijven, geef jij inliggende brieven aan Bruijn en rueter. Veel zoentjes voor jou en onze kindertjes. Schrijf naar IJmuiden aan die man om zeewater en geef te gelijk aan Bruijn. Je je liefhebbende man Leen. [boven marge p1 onderste boven] Olga, Ik schrijf aan Mr R. over linoleum in de 3 kamers, [boven marge p4 onderste boven] maar dat zou bepaald met was moeten worden geboend; water is heel slecht [linker marge p1] Ik vergat nog je te zeggen dat Mevrouw Protopopof[?] bij mij is komen vragen om R25voor leergeld. Voorloopig heb ik het geld gegeven van [linker marge p2] Petrof. Er is groote hongersnood en wij denken met het personeel geld te verzamelen door elke maand 2% van ons salaris te geven [linker marge p3] Zij kwam mij persoonlijk vragen toen ik bij vader was. Wat denk jij? Ik stuur je nog een [Russisch] met stukje van [linker marge p 4] kantoor om te zien of ik met de feestdagen kan inhouden, maar ik voorzie dat zij zal komen vragen dat niet te doen. Het zal er wel op uitloopen dat wij dat als een verlies op ons moeten nemen. [onder marge p1] De brief voor Bruyn schrijf later direkt. [Handgeschreven briefkaart aan [Russisch] Mevrouw O.L.M. van den Muyzenberg-Kiessler Laren (N.H.) Holland. Nolscheweg "Rustoord" met poststempels 21.11.11 en LAREN (N.H.) 8. XII 11 Gheniskchesk 20/3 December 1911 Zondagavond Beste Olga, Terwijl ik je hiermede eenen hartelijken groet zend, ook uit naam van Mrg.[Margareta], wilt je zeker wel zoo goed zijn mijnen naamgenoot met zijnen verjaardag van mij te feliciteeren. Ik zou aan hem zelf wel eene kaar zenden, maar daar begrijpt hij nog zoo weinig van, dus ditmaal nog door je vriendelijke bemiddeling. Ik hoop, dat het jou met de kinderen wel gaat en mocht je soms eens lust hebben laat ons dan wat van je hooren. Kunt je het nogal in Holland wennen, moge je alles maar meeloopen en je je in de nieuwen toestand gelukkig gevoelen. Groet ook de jongens en Lydia hartelijk van ons. Het beste toegewenscht door je je liefh. broer Johan. [Handgeschreven brief]
Stoupky 26 November/9 December 1911 [1] 10
1251
LW-OLM 1900-1911 uitgetikt 1251, in rode ordner1000
1251
originele correspondentie in groene ordner 0251
Lieve Olga! Hedenmiddag (zaterdag) kwam ik weer uit Charkof thuis, maar natuurlijk niet Lydia, Leendert en Johan die mij tegemoet kwamen, noch was mijn vrouwtje om mij thuis te begroeten. Maar tot troost was je vader tegemoet gekomen en lag een brief van je op mij te wachten. en welk een langen brief, en van welk een gezelligen en prettigen inhoud. Natuurlijk is je moeilijkheid inzake de dienstmeisjes niet zoo prettig, maar hier moet gehandeld worden in allr belang. Je bent nu 13 jaren getrouwd en weet nu wel zoo wat, hoeveel werk een meisje voor je kan verrichten, zoo dat de tijd nuttig besteed is en niet de normale krachten te boven gaat. Maar wat dan noodig is moet ook gedaan worden. Hetzelfde geldt in de eerste plaats ook voor jou. [2] Jij moet zelf het beste weten of het werk te zwaar voor je is en dan heb ik je voortdurend gezegd dat het tenslotte beter is een tweede persoon tot hulp te nemen, dan wanneer de moeder ziek of lijdende zou worden. De hoofdzaak is nu maar dat je dan ook werkelijk geholpen ben en dat het zoowel voor jou als voor de kinderen dan goed is, zoo dat je gezondheid er bij vooruitgaat en de twee meisjes niet met onnoodige dingen hun tijd doorbrengen. Het is ook een voorname zaak dat Theo en Johan en jij ook regelmatig voldoende in de buitenlucht komt. Zie nu maar dat je een flinke werkkracht krijgt die niet zoo gauw zeuren als er eens flink gewerkt moet worden. Tracht ook vooral zelf goed te slapen en ga 's avonds in bed niet liggen lezen. Ik voel bij mij zelf dat dit slecht is, zoowel voor de oogen als ook voor de droomen. Het werkt [3] verontrustend op de hersenen en geeft een slechter nachtrust. Ook moet je zien dat Theo veel slaapt, want dat is voor zijn gezondheid, zijn groei en zenuwen heel gewichtig. Dan moet je alle maar veel in de buitenlucht zijn en voldoende gezond voedsel hebben en alle vrolijk zijn. Tracht opgewekt te zijn en goede gedachten te hebben en de slechte gedachten te verjagen want die bederven onnoodig het leven. Ik was blij dat je brief in zoon prettigen toon geschreven was, al schreef je ook over je zorgen, maar dat is goed, als het maar niet ontevredenheid is. Laten wij van beiden zijden trachten ons best te doen om rustiger en kalmer te worden, en rustig te overdenken inplaats van boos te worden en wanneer wij dan bij elkaar zijn, dat wij dan met elkanders zwakheden of gebreken geduld hebben en onderling leeren verdragen. Ik voel nu wat [4] het is geheel alleen te zijn en toch is het onder onze omstandigheden zoo beter. Wij zullen hopen dat het voor de kinderen met leeren goed zal zijn dan zullen wij ons later daarvoor dank toedragen. Ik heb moeiljke zaken en maak mij dikwijls onrustig daarover, niet wetende hoe de plannen zullen uitloopen. Dat is niet goed en beter rustig te blijven en te doen wat gedaan kan worden; dat tracht ik ook te dwingen maar het gaat niet altijd, je vergeet zoo gauw je goede voornemen, maar de aanhouder wint. De vorige keer ontmoette ik in Charkof Marie Terwen, ook was haar broer bij mij voor de paspoorten. Zij verzocht aan jou haar beste groeten over te brengen. (29 Novr. dinsdag). Je heb ook de groeten van Jane, die is gisteren vertrokken. Ik heb je brief aan vader en Jane voorgelezen. [linker marge p1] Ik zal later nog plaatjes sturen. [5] Hoe zit dat met de belasting waar je over schrijft. Is dat zeker de gemeentebelasting en hoeveel zal je moeten betalen? Heb je opgegeven hoeveel je verleefd of inkomen heb van je man. Ik denk dat mijn naam niet noodig is maar alleen jou naam en de 4 jongste kinderen want ik blijf nog in Stoupky woonachtig. Dan zal je tot Januari wel vrij zijn van belasting, als komende uit het Buitenland. Ik begreep ook niet dan Mr Kamstra geld moet hebben; ik meen dat hij mij zeide toen ik hem betaalde dat de eerste volgende termijn 15 februari was. Ik kan de brief van Kamstra met het huurkontrakt niet vinden, dus veronderstel dat jij het zult hebben.In allen geval zal Mr. K. wel het beste weten wat wij schuldig zijn. Nu zal je voorloopig wel geld genoeg hebben, want je zal ondertusschen ook van mij en den hr van der Roest wel geld ontvangen hebben [6] Met den bouw moet je maar een beetje opletten dat niet gebouwd wordt wanneer het vriest. Hoor je nog niets dat het koopkontrakt over de grond is afgesloten? Het is te hopen dat het metselwerk goed zal zijn en niet door vorst zal lijden. De hr. Terwen vondt het ook een aardig huisje en niet duur, hij rekent dat alleen het huisje in Rusland maar dan met dikker muren etc. op R7000- zou komen. Zoo dun kunnen de metselaars in Rusland niet bouwen, tenminste zoo dat het moet blijven staan.
11
1251
LW-OLM 1900-1911 uitgetikt 1251, in rode ordner1000
1251
originele correspondentie in groene ordner 0251
Ik kreeg van moeder twee brieven, de eerste had zij gestuurd vóór ik naar Holland was vertrokken maar die was na mijn vertrek gekomen. In beide brieven schrijft zij dat ik veel van je moet houden en goed voor je moet zorgen en dikwijls aan je moet schrijven en ook veel aan de kinderen moet schrijven. Je eigen moedertje zou niet meer voor je kunnen pleiten. Zij doet het zeker dubbel [7] omdat je je goede moedertje niet meer heb. Nu, ik hoop haar zeker daarin te gehoorzamen en goed voor je allen te zorgen. Dan zullen jullie ook wel eens goed aan je boozen man en vader denken. Ik had eigenlijk al in Charkof moeten zijn maar ben door werk opgehouden en zal nu hoop ik morgen daarmee klaar komen. Ik het somtijds een beetje moeite je brief te ontcijferen, vooral je post-scriptums, als je zoo dooreen schrijft daarom schrijf ik nu ook maar eens raak door elkaar. Maartje schreef ook nog in de brief; zij en moeder schijnen met de reis naar Laren goed tevreden te zijn en geen ongunstige gevolgen te hebben ondervonden. Moe schreef nog wat met het schip te doen. Ik geloof het best het schip bij gelegenheid naar Hellevoet mee te nemen of mee te geven, maar de kist dicht laten zoodat de jongens het er niet uithalen, anders breken zij het een of ander. Oom de Boer [8] zou het nu tot de zomer kunnen in orde maken als hij zoo goed zou zijn en dan konden de jongens misschien in de groote vacantie laten varen. Zooeven ben ik bij je vader geweest. Hij heeft vandaag een brief van Mevrouw Paardekooper ontvangen. Zij schijnt weer veel beter te zijn. Om niet te vergeten. Schrijf mij in je volgende brief of ik aan Sjoera dat werk tafeltje van je moeder zal sturen. Ik meen dat je gezegd heb het te geven, maar herinner mij niet goed. Vind je goed als ik de werkbank verkoop. Scherrer zou em voor de Mac[Russisch] koopen. Weet je nog hoeveel die gekost heeft. Vind je goed als ik het sleedje dat ik gemaakt heb aan de kinderen van Potapski geef? Pot. had aan Kondrati gevraagd. Zal ik de kinderwagen bij gelegenheid hier verkoopen? Nu ik ga slapen. Welterusten! Lieve Olga! woensdag. Ik moet naar Chark. daarom slot! Wees het beste toegewenscht en van harte gekust en gegroet ook Kees, Erwin, Dirk, Lydia, Leendert, Johan, Theodor. Je moet voorzichtig zijn dat je Lydia niet voor haar te zware plicht oplegt met aankleeden van Johan. Het is goed dat zijn en Leen lleren helpen maar het moet spelenderwijs gaan, maar niet dat zij zenuwachtig wordt en gaat huilen dat is een slecht teeken. [linker marge p8] Je zult dezen wel zondag ontvangen? [Handgeschreven briefkaart] aan [Russisch] Holland Laren N.H. O.L.M. van den Muyzenberg-Kiessler met poststempels 27.11.11 en LAREN (N.H.) 15 XII.11] [met rode inkt bijgeschreven] adres J. van Beuningen P.C. Hooftstraat 117 boven, Amsterdam Stoupky 27 Nov./10 Dec 1911 Zondag. Lieve Olga! Hartelijken dan voor je uitvoerigen brief dien ik gisteren bij mijn terugkeer uit Charkof ontving. Gelukgewenscht met de verjaardagen wan Corneelis en Erwin; moge zij opgroeien tot goede mannen. Ik begreep niet dat je schreef reeds belasting te hebben betaald. Daartoe moet eerst een papier ingevuld worden en dat kan je beter eerst aan mij sturen. Aan den hr. Kamstra heb je de huur pas te betalen 15 febr. zooals hij mij zeide; die f20,03 zijn dan zeker voor iets anders. Indien zijn kontrakt bij mij is zal ik dat nazien. Morgen vertrek ik weer naar Ch. Je allen vele hartelijken groeten en zoentjes. Ik hoop spoedig een brief te schrijven. Je je liefhebbende man Leen [met rode inkt iets bijgeschreven in het Russisch] [Handgeschreven dubbele briefkaart] [Russisch] Holland O.L.M. van den Muyzenberg-Kiessler Laren N.H. met poststempels Charkof 4.12.11 en LAREN (N.H.) 21 XII 11 Charkof Station 3 Dec. 1911 Zaterdagavond Lieve Olga. Ik reis weer naar Stoupky en dan moet ik Maandag of Dinsdagochtend weer hier zijn. Ik ben gelukkig wel, ofschoon ik een moeilijke tijd doormaak met onze zaken.Maar misschien loopt alles verder goed af en dan kan ik later wellicht wat rust hebben. Ik hoop dat het jou en de kinderen goed gaat. Ik was erg blij met je laatste lange brief. Ik heb je al geschreven voor ik uit Stoupky vertrok. Ik hoop spoedig weer wat van je te hooren al is het dan ook niet zoon lang bericht.
12
1251
LW-OLM 1900-1911 uitgetikt 1251, in rode ordner1000
1251
originele correspondentie in groene ordner 0251
Hier deze dagen flinke vorst 15° R. Hoe is het weer in Laren? Wees met de kinderen hartelijk gegroet en gekust en het beste toegewenscht. Weest allen vrolijk en gezond je je liefhebbende man Leen. [linker marge] Met gelijke post zend ik je drie series prentkaarten ingepakt in den russ. kranten. Schrijf mij of je ze ontvangen heb. [Handgeschreven dubbele briefkaart] geadresseerd aan [Russisch] Holland O.L.M. van den MuijzenbergKiessler Laren N.H. met poststempel LAREN (N.H.) 23.XII.11 Kramatorskaja 5 December 1911 Lieve Olga! Ik be zondagmiddag thuis gekomen en ben nu maandagavond weer op weg naar Charkof. Ik ben dus juist thuis geweest om je brief te ontvangen. Ik heb zondag en vandaag veel gewerkt en nu kan ik in Charkof weer verder het gewichtige kontrakt afwerken waarover ik onderhandel. Als dat alles goed afloopt, dan kan het zijn dat ik in 1912 wat meer rust zal hebben. Ik was erg blij je brief te ontvangen, maar werd bedroefd door de beschuldigingen die je mij schreef. Zeker ik kon beter voor je geweest zijn, maar ik ben toch ook niet daar aan schuld dat je van nature zwak ben. Het beste is dat je ophoud met je brief te schrijven als het laat wordt en je te moe ben. Je brief was goed, maar op het laatst werd je boos en het had beter geweest dat je geschreven had tot half tien en was gaan slapen dan had je de volgende dag kunnen eindigen. Is dat ook en moraal lezen? Ik heb je van begin geraden een dagmeisje voor Theo tot hulp te nemen. Ik zou je dat nu nog raden tot je een degelijke groote meid vind door kennissen of veg. bode. Of misschien schrijf je aan Ans Landheer of zij je tijdelijk wil komen helpen voor Theo en Johan. Zij heeft nog geen betrekking en jij kan dan meer uitrusten en uitslapen en dat laat je Marie nog voortzetten totdat je jezelf flinker gevoelt en een degelijke tweede hulp vind. Nu moet je zelf weten hoe te doen. Ik hoop dat het wat beter met je gaat en ook de kinderen alle wel zijn. Vandaag vernam ik dat de heer Paardekooper bloedspuwing gehad heeft. Arme menschen! in de laatste tijd veel tegen [in marges] spoed. Nu ik hoop dat je spoedig hulp krijgt. Anders raad ik stellig Ans te vragen. En danmoet je Henny er op wijzen dat zij in je afwezigheid niet voor Theo gezorgd heeft, dat zulks niet goed van haar is. Je je liefhebbende man Leen.
[Handgeschreven dubbele briefkaart geadresseerd Russisch en] Holland O.L.M. van den MuyzenbergKiessler Laren. N.H. poststempel LAREN N.H. 23.XI.11 Charkof 6/19 December 1911 Live Olga, Je lieve Leen wenscht je goeden morgen en hoop dat je op het oogenblik geen pijn heb in je zijde of rug. En als dat jammer genoeg toch zoo is, dan vraag je Leen om een poosje rustig te gaan liggen en nog eens kalm te overleggen wat het beste voor jou, je kinderen en je man is om te doen: 1 of te wachten tot je een tweede volwassen hulp krijgt 2. of voorloopig dadelijk een dagmeisje voor Theo en Johan te nemen 3 of dadelijk te schrijven of Ans je een poos bij de kinderen kan helpen. Ik geloof dat, indien plan 1. niet dadelijk uitvoerbaar is, dat je dan plan 2. of 3. moet volgen. Zie, nee heb ik je alweer een moraal gelezen. Ja die man van jou kan alleen mooie woorden gebruiken, een slechte man! Houd maar moed, misschien dat hij beter zal worden; hij heeft berouw over zijn zonden en gebreken en dat is misschien al een stap op den goeden weg. Ik dacht dat een goeden naam voor ons huisje is "Klimroos"; wij zullen dan veel klimrozen planten en dan stemt dat overeen. Daarbij is de naam eenvoudig en geeft geen verwarring. Gisterenavond schreef ik je nog uit Kramatorskaja. Schrijf mij of die kaart vroeger dan deze aankwam. Vandaag hier groote feestdag. Bij jullie alreeds Kerstfeest. Ik hoop dat je met de kinderen die dagen in gelukkige overdenking van datgene wat Jezus aan de menschheid bracht n.l. liefde met blijdschap zult vieren. Je allen het beste! Je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven kaartje met cellotape aan elkaar geplakt] Russ. Holland Laren N.H. O.L.M. van den Muyzenberg met poststempel 8.12.11 Charkof 9/22 December 1911 Lieve Olga! Bij ontvangst zal het zeker de 2de Kerstdag zijn. Ik hoop dat je ondertusschen een dagmeisje voorloopig genomen heb en de wasch nog buitenshuis heb, dan heb ik tenminste hoop dat je de kerstdagen met de kinderen blijde kunt [tekst weggeknipt]
13
1251
LW-OLM 1900-1911 uitgetikt 1251, in rode ordner1000
1251
originele correspondentie in groene ordner 0251
weer naar huis, maar het is ook[?] Kerst feest. Vermoedelijk nog druk. Dan met Kerstfeest heb ik de gelegenheid veel met je te spreken. In de [Russisch] van 8 Dec staat een goed stukje van prof. Wladimirof. De vorige week zond ik je een pak kranten met prentkaarten er in en nu gelijk ook een partijtje. Voorloopig heb je nu zeker genoeg. Alles maar oorlogen, revolutie en hongersnood. Beter maar niet al te veel kranten te lezen tegenwoordig; een mooi opgewekt boek, daar heeft een mensch dikwijls meer nut van. Johan was eergisteren en gisteren ook hier. Hij zal vermoedelijk in februari naar Warschau gaan. Jammer dat ik er niet heen ga, dan kon ik dikwijls gemakkelijk voor enkele dagen overkomen. Veel hartelijke groeten voor jou, de kinderen en kennissen Je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven brief] Stoupky 11/24 December 1911 [1] Lieve Olga, Gisteren ontving ik weer je brief. Dat je zoo regelmatig schrijft is voor mij aangenaam omdat ik daaruit opmaak dat je ook voor je man goede gevoelens heb. Of zou je brieven schrijven met het doel aan je man je kwade gevoelens lucht te geven? Ik ontvang nauwelijks een brief van je waarin niet een partij beschuldigingen of beleedigingen voor mij in staan. Is het doel daarvan om aan je zorg lucht te geven, dan heb ik daar niet tegen en wil ik trachten naar mogelijkheid met raad en daad bij te staan. Maar schrijf je telkens zóó alléén om mij het leven zwaarder te maken dan het menigmaal toch reeds voor mij is, en alleen met het doel om mij te be[2] leedigen, dan is dat leelijk van je. Ik begrijp dat het niet gemakkelijk voor je is, omdat je gezondheid zwak is, maar ik heb je verschillende dingen aangeboden om je gelegenheid te geven je gezondheid te verbeteren en wil dat ook nu nog graag doen. Het is beter één tijd, wanneer noodig, uitgaven te maken om je gezondheid te verbeteren dan voortdurend die onplezierigheden te hooren. Indien ik kon zou ik graag een tijd voor mijn gezondheid zorgen, maar dat laat mijn werkkring mij niet toe. Met jou is dat heel wat anders. Als jij wil dan kan alles geschikt worden, zoodat jij eens ààn of twee maanden heelemaal rust krijgt en flink opknapt. Dat je niemand wil dankbaar zijn vind ik een geheel verkeerde opvatting van je. Ten eerste verlangt niemand je dank. Ten tweede acht ik het in een mensch een heel natuurlijk gevoel indien hij dankbaar gestemd is eerstens [3] tot God indien hem de weg geopend wordt om zijn gezondheid te herstellen en tweedens tot de menschen die daartoe hun hulp verleenen. Niet alleen is het voor jezelf een groot geluk, indienje eens een paar maanden goed kunt uitrusten en opsterken, maar bovendien zal dat een zegen zijn voor je familie. Je zult dan kalmer je huisgezin kunnen bestieren, en ook vanzelf meer berustigend op de kinderen werken. Voor mij is het erg onplezierig als ik denk dat je nu zonder meid zit. Zie nog dat Henny tenminste nog blijft en dat je dadelijk een dagmeisje er bij krijgt en de wasch buitenshuis laat. Dan kan je bete4r laten zien hoe je verbetering kunt maken. Dat zal beter gaan wanneer je met alles beter de weg weet en zelf sterker ben. Ik zou dus trachten voorloopig Henny te houden, desnoods wat meer salaris geven. Indien je lust heb eens flink voor je ge[4] zondheid te zorgen, laten wij dan eens overleggen hoe dat te doen is. Schrijf eens wat je er van denkt. Dan kunnen wij verder zien welken weg in te slaan. De hoofdzaak voor jou is, dat je eens twee maanden goed uitslaapt, veel in de buitenlucht ben, je hersens ook eens goed rust geeft en dus niet veel leest en daarbij de passende baden gebruikt en gymnastiek en masage maakt. Nu kan je met een beetje goede wil en samenwerking dat alles hebben en dan zal je jezelf nog vrolijker en lichter gevoelen dan de "Zeppelin". Heusch, lieve Olga, doe dat, dat is goed voor jezelf, je kinderen en je man. En als dan tegen Mei "Nasja Chata" klaar is dan trek je daarin met nieuwe levenskracht en frissche levensmoed. En nu hierover genoeg en krijgen wij een ander kapitel. Ja, eerst moet ik je nog vragen of het je bedoeling is dat ik je brieven aan Vader heelemaal vertaald voorlees. Ik heb dat tot nu ge [linker marge] daan omdat hij mij ook altijd zijn brieven die hij ontvangt heeft laten lezen. Heb je mij dus iets afzonderlijk te zeggen schrijft dat dan apart. [linker marge p1] Dag Cornelis, Erwin, Dirk, Lydia, Leendert, Johan, Theodor! Lydia ik dank je voor je briefje! 11/24 December 1911 [5] Ziezoo, een oogenblikje pauze gehad en nu weer verder.
14
1251
LW-OLM 1900-1911 uitgetikt 1251, in rode ordner1000
1251
originele correspondentie in groene ordner 0251
Het is nu zondagavond. Kondrat heb ik na het middageten naar huis laten gaan. Ik heb de oven aangehouden en een paar aardappelen gebakken en een schoteltje met paddestoelen en smietana voor den avond daarin gezet. Ik heb dat met brood gegeten, de boel opgeruimd en toen gaan zitten schrijven. Eerst schreef ik een kort briefje aan Peereboom. Die heeft mij R 500- afbetaald en R 25- voor intrest. De eerste heb ik dadelijk bij de zemstwo op 6% afgegeven. Gisteren zond ik f 208.34 aan Mevrouw van Anrooy en f150.- aan jou. Ik was bang dat je het geld van Mr Rueter en van den Roest nog niet ontvangen had, maar juist toen ik het geld 's ochtends had we ggestuurd ontving ik 's middags je brief waarin je schreef f 377.- te hebben ontvangen. Nu heb je voorloopig genoeg en schrijf bij gelegenheid wanneer ik je ongeveer weer zal sturen. Of zal ik nu regelmatic elke maand maar f 150. sturen, dan kan je mij schrijven wanneer het te weinig blijkt. Aan Mr van der Roest heb je zeker een briefje geschreven te bedanken. [6] Wat de waschmachine aangaat zoo loont het niet de oude te zenden en daarom koop je beter de nieuwe ketting-machine die zal veel gemakkelijker zijn. Maar welke denk je te nemen? mij dunk die van 120 Liter voor f 30- van teakhout en een wringer voor f 11- tezamen f 41.-. Ik zou echter de wasch nog buitenshuis laten, al komt het ook wat duur uit maar je heb daardoor minder zorgen dat is vooral voor jou hard noodig. Bovendien moet je dan eerst een paar flinke meiden hebben.Ik geloof beter te wachten tot je in het nieuwe huis ben, en op orde ben. Nu de kachels. Hiermede heb je nog tijd en die kunnen wij beter samen uitzoeken. Ze zijn niet noodig vóór de herfst. Het fornuis kunnen wij dan vroeger koopen. Je kan ondertusschen alvast bij dezen en genen eens hooren welke fornuizen goed zijn en niet te duur. Het liefst met een bak voor heet water, als er tenminste goed voor gezorgd wordt anders brandt het fornuis dadelijk door. Ik heb hier een cataloges van fornuizen maar die zijn erg duur: de goedkoopste is f 100.-. Anders nemen wij een eenvoudig soliede fornuis en afzonderlijke waterkoker [7] voor het bad. Deze laatste zal toch noodig zijn.Het beste zal zijn hierover bij gelegenheid met Mr en Mevr. Rueter te spreken. Misschien als wij alle stookinrichtingen tegelijk bij ààn firma (Stokvis) koopen dat het dan goedkooper is. Vraag moeder welke vulkachel en fornuis. Als het noodig is gedurende het binnenwerk van het huis te stoken dan kan misschien beter een gewoon kacheltje gekocht worden dat later boven kan dienst doen of in de jongenskamer. Of misschien geeft de aannemer zoo'n ding van zichzelf. Over de kist voor houtblokjes moet je zelf maar bij gelegenheid spreken met Mr R. Het werk dient natuurlijk geleidelijk het één na het ánder gebeuren; ze kunnen de kist niet maken alvorens de muren niet in orde zijn. Maar spreek er eens over. Ik was blij van je te hooren dat het dak bijna klaar was. Nu las ik in de Russ. krant dat op de Noordzee groote storm en regen was. Ik hoop dat die aan ons huisje geen schade doet. Schrijf hierover eens. Nu over de bagage. Jullie zijn allemaal even onrustig; je vader, jij en Lydia. Dat lieve kind is ook al heelemaal onder den indruk, dat de bahaazi er niet is, [8] als vrachtgoed duurt het in Rusland erg lang wanneer het geen volle wagon is, omdat het goed overal blijft wachten tot er meer goederen tezamen zijn naar dezelfde richting. Ik liet hier bij den Stationchef vragen en die zeide dat de 2 koffers en kist hier 1 week gestaan hebben, hetzelfde kan geweest zijn in Kramatorskaja, Losowaja enc. Ik zal een brief schrijven voor je aan van Gend & Loos. Die zullen er dan wel voor zorgen dat je het boeltje in huis krijgt. De brief zal ik hierbij insluiten en leg jij dan de vrachtbrief erbij en stuurt dan aangeteekend naar A.dam. Of zal het beter zijn te sturen aan Piet Schweig die heeft zijn kennissen aan de spoor. Dat zal misschien beter zijn. Ik zal daarover nog nadenken en schrijf dan morgen. Het is nu tien uur en tijd om te gaan slapen; ook mijn rug doet pijn. Maar ik begin nog niet boos te worden. Ik wou dat ik weer eens bij jullie was. Ik wou dat ik mij nooit meer boos op jullie maakte. Ik hoop dat ik altijd goed voor jullie zal zijn. Wat is die Lydia een lief kind. Ik was 11/24 December 1911 [9] verbaasd dat zij al zelf dat briefje geschreven heeft. Dat is toch vlug. Er zijn natuurlijk veel fouten in maar ik begrijp toch goed wat zij schrijft. Ik hoop haar een briefje te schrijven. Ook aan de jongens. Ik was voortdurend op reis en had moeilijke zaken zoodat ik geen brieven kon schrijven. Ik heb je echter 3 gesloten postbladen en 2 keer kranten gestuurd. De 16/24 November heb ik je ook nog f 126.75 gestuurd die heb je toch zeker ontvangen. Ik geloof niet dat je mij daarover schreef. Als je geld ontvangt moet je mij altijd een 15
1251
LW-OLM 1900-1911 uitgetikt 1251, in rode ordner1000
1251
originele correspondentie in groene ordner 0251
bericht sturen dan weet ik dat je niet zonder geld ben en dat alles in orde is. Op het oogenblik regent het hier sterk. Ik vond het heerlijk te lezen dat je zoo goed Johan heb leeren begrijpen dat hij verkeerd gedaan had door op straat te liggen en dat hij later zoo lier en gehoorzaam was. Ja zoo moet de opvoeding zijn met liefde, geduld en verstand. Ik dank je van harte daarvoor Moedertje! Jammer maar dat je niet wat sterker ben, maar dat is niet zoo gauw maar veranderd. Die niet sterk is moet slim wezen. Als je nu maar eens goed rust had dan zou alles heel goed kunnen worden! [10] Ik zal zien of ik je brief kan vinden over dat geld wisselen in Halle. Dan zal ik er nog eens over gaan schrijven. Nu zal ik maar gaan slapen en hoop dan morgen de rest te schrijven. Nu hebben jullie al Kerstfeest en bij ontvangste van dezen Nieuwjaar! Welterusten lief vrouwke! Rus alle wel in Gods hoede! Je vader vond nog de naam Nadesjda voor het huisje. Wanneer ik in Stoepki ben ga ik meestal iedere dag een poosje bij je vader. Misschien is het mogelijk de vacantie zoo in te richten dat ik met Passchen 2 weken kom en later met de groote vacantie voor langer. Maar hierover later. Maandag 12/25 December 1911. Ik zal nu dit blad afschrijven en wegsturen dan kan ik later de rest schrijven. Ik heb den brief over het geldwisselen in Halle gevonden en zal er weer over gaan schrijven. Dan over de bagage dunk mij het best zoo: ik schrijf een brief aan Piet Schw[eig]. die stuur ik naar jou, jij verzend dien met den vrachtbrief aangeteekend en noteert in je boekje datum No. gewicht [11] richting etc. Alles wat ik op de vracht brief geschreven heb. Dan zal Piet wel zoo goed zijn er werk van te maken. Vanmiddag was ik bij je vader en wààr een brief van jou, ook nog een grooten voor mij. Hoort eens dat wordt te veel! Nu is de inhoud ook weer flinker en moet ik mijn inleiding terug nemen. Want als je niet een beetje van je man hield dan zou je toch ook niet zoo dikwijls en zooveel schrijven. Ik schreef aan je over het werktafeltje voor Sjoera, niet omdat ik er iets tegen heb, maar omdat ik het half vergeten had. Nu zal ik het goed inpakken en als bagage verzenden dan hebben zij het nog voor Kersfeest. Indien je geen lust heb om naar Hellevoet te gaan dan moet je het niet doen. Je moet handelen naar je overtuiging en dan is het goed. Ik vind het goed dat je de kosten wilt sparen maar als je rust wilt hebben [12] en de jongens met de vacantie wilt laten gaan dan vind ik dat ook goed. Omgekeerd vind ik ook best als je liever alle tezamen wilt zijn en de jongens goed zullen helpen. Dat je eens naar Haarlem gaat is heel goed, maar doe dat dan rustig dat je niet te moe wordt en wacht tot Ans dan bij je is om thuis op te passen. Nu wensch ik je gelukkig Nieuwjaar vrouwtje. Ik hoop dat wij het jaar 1912 alle in welstand, liefde en verdraagzaamheid met onze kindertjes, familie en andere menschen mogen leven en dat wij alle in gezondheid naar lichaam en geest mogen vooruitgaan. Nu vind ik het erg prettig dikwijls en veel over je allen te hooren, maar ik heb liever dat je gaat slapen als je jezelf niet wel gevoelt, dan dat je zoo nog aan mij gaat zitten schrijven. Met een innigen kus voor jou en de kinderen, in liefde je man Leen. [Handgeschreven brief] Stoupky 17/30 December 1911 [1] Lieve Olga! Hierbij een brief voor Piet Schweig. Zijn adres is Amersfoort. Wil je de brief met schets voor de bank bij Mr Rueter laten brengen? Zend dus zooals ik je in mijn vorigen brief schreef deze brief aan P. Schweig tezamen met den vrachtbrief aangeteekend. Lees mijn brief nog maar eens over. Ik heb het werktafeltje voor Sjoera in laten pakken in een kist, nadat Kondraat het eerst goed schoon had gemaakt en de timmerman de pooten goed gerepareerd had, en toen gisteren verzonden. Van moeder ontving ik een trommel met boterletter en St. Nicolaas. Gedeeltelijk beschadigd aangekomen en R2,80 invoerrechten betaald. De helft heb ik in een kleiner doosje aan Johan gestuurd. Ik wil je een pakje met paddestoelen (gedroogde) uit Noord Rusland per post sturen, maar het is niet groot en voor hetzelfde geld kan er nog wat bij. Wat zal ik je nog sturen. Ik dacht boebliki, maar die slaan kapot, en [2] chalwa dat bederft de tanden maar. Misschien nog een paar boekjes of weet je wat anders. Schrijf dat. Ik heb je nog wat in een andere brief gevraagd waarop je niet geantwoord heb. Ik herinner mij nu niet wat. 16
1251
LW-OLM 1900-1911 uitgetikt 1251, in rode ordner1000
1251
originele correspondentie in groene ordner 0251
Ik had een paar dagen influenza maar ben nu gelukkig weer beter. Er is hier veel sneeuw gevallen, als er nu maar geen regen of dooi weer komt, want er is bijna geen vorst, dan kan met Kerstfeest mooie weg zijn. Ik zal deze week voor Kerstfeest nog een keer naar Ch. moeten en dan hoop ik met Kerstfees eens goed uitterusten. Nicolas Sawitsch wil het roode wagentje koopen. Zal ik verkoopen en voor hoeveel? Ik den 10 of 12 R? Dan wil de meid van Scherrer je guitaar koopen. Zal ik die verkoopen en voor hoeveel? Je vader is gezond en leeft bijna ook als vegetarier en hij schijnt toch ook meer en meer met onze richting eens te zijn. Ik en je vader zijn blij dat Ans je komt helpen. Ik hoop dat zij je goed zal helpen en het voor beide kanten aangenaam zal zijn. Maar laat zij asjeblieft niet zooveel zoete zpijzen en gebakjes maken maar beter degelijk eenvoudig eten smakelijk leeren klaarmaken. Want van al die zoetigheid zijn de tanden van de kinderen zoo vroeg bedorven. Geeft ze appels en noten dat is gezond. Nu veel hartelijke groeten en zoentjes [linker marge] en beste wenschen voor je allen je je liefhebbende man Leen. [boven marge onderste boven] ook aan Ans de groeten en gelukkig Nieuw Jaar.
17
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
1912 [Handgeschreven briefkaart geadresseerd: [Russisch] Holland Laren N.H., O.L.M. van den MuyzenbergKiessler met poststempels 19.12.11 en LAREN (N.H.) 7.1.12] Stoupky 19 December 1911/1 Januari 1912 Lieve Olga. Ik heb je gelyk met deze kaart een dikken brief gestuurd, maar vergat nog wat te vragen. Wil je mij dadelijk schrijven of het billet dat je vader aan je gaf is Dbop[Russ.] of Bhympe[Russ.] 186…. (kakoro) wga. [Russ.]. Schrijf mij dadelijk een beetje uitvoerig wat op het billet staat want indien het 1ste is moet dat in Januari geassureerd worden. Het billet is toch bij jou? [Russ.] Hartelijk gegroet van je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven dubbele briefkaart doorgeknipt en met cellotape aan elkaar geplakt geadresseerd: [Russisch] O.L.M. van den Muyzenberg Laren N.H. Holland met poststempel Charkof 23.12.11] Charkof 23 Dec. 1911/ 5 jan 1912 Lieve Olga ! Ik ben weer een paar dagen hier geweest. Nu vertrek ik weer om de Kerstdagen in Stoupky te zijn. Dan moet ik [tekst onvolledig] ze handelen over de Hongerlijdende. Ik schreef je reeds dat wy van ons salaris elke maand elk (Cherrer en wy) R10- ook grootendeels het personeel geeft 1 of 2% van salaris. Maar de Russische Regeering veroorlooft niet dat partikulieren geld verzamelen en helpen en zelf zorgen zy ook niet voor de lijdenden. Juist voor ik uit Stoupky vertrok ontving je Vader het bericht van Gretchen dat Onkel Reinhold overleden is. Je weet hij was al lang lijdende. Ik had juist voor zijn verjaardag nog een brief geschreven. Ik hoop dat het je allen goed mag gaan en dat thuis een bericht zal zijn. Hartelyk gegroet je je liefhebbende Leen. [Overlijdensbericht Onkel Reinhold in groene ordner LW aan OLM 1900-1912] [Handgeschreven brief] Stoupky 26 December 1911/8 Januari 1912 [1] Lieve Olga, Voor de feestdagen waren alle velden bedekt met een prachtig wit sneeuwkleed en het liet de hoop opkomen dat met kerstfeest de sneeuwweg heerlijk glad zou zijn om de feest vreugde door de pret van het sleden te verhoogen. Maar het is goed als een mensch leert zich te gewennen aan teleurstellingen. Plotseling is sedert een week veranderd: nu eens sneeuwstorm, dan weer snel dooi weer zoo dat alles in water veranderd is en daarop weer plotseling een koude noorden storm met 12 graden vorst. Zoo is nu op het oogenblik het weer. En nu zal je wel al denken dat je man zulke [2] plannen gemaakt had om met de feestdagen eens goed te gaan sleden. Maar daar vergis je jezelf in. Niet daarin ligt voor mij de teleurstelling, want ik breng mij tijd ook goed door zonder sleden en bij onguur weer. Mijne teleurstelling lag daarin dat ik uit Charkof terug komende 2 [Russisch] vond en de pakjes daarop niet kon krijgen vóór de 2e feestdag. Paul gestuurd in de veronderstelling dat het iets van jou kon zijn, maar toen hij terug kwam was er niets van mijn vrouw. Niet dat ik een pakje van je verwachte, neen, dat heb ik niet noodig, daar ik al het noodige heb. Maar al een paar weken heb ik niets van je gehoord en daar dacht ik misschien heeftmijn vrouw een kleinigheid van de kerstboom gestuurd. En zoo heb ik nu [3] geen pakje noch een brief, en alleen de teleurstelling en --- nog een beetje geduld in de verwachting dat misschien nog van daag of morgen een brief van je komt of van de kinderen. Je vader is bij mij geweest om te zeggen dat hij een brief aan je geschreven had en dat ik nog gelegenheid had een contrabande bij te smokkelen. Nu heb ik met de feestdag maar eens gezondigd en mij koffie klaar gemaakt. Ik heb half twaalf gegeten daar Kondraat voor zich naar Bachmoet moest. En nu drink ik ondertusschen mijn koffie met een stukje boterletter, St. Niklaas van moeder en een stukje chocolade van Margrieta. Ondertusschen heb ik de gaten in mijn sokken zitten stoppen, welk werkje ik regelmatig vol houd, zoo dat ik nog steeds met heele kousen loop. Nu waardeer ik temeer je goede zorgen dat jij altijd mijn ondergoed netjes heel heb gehouden. Zoo is het goed dat de man ook het [4] vrouwen werk eens doet, en omgekeerd is het ook nuttig, om elkander meer te leeren begrijpen en waardeeren. 1
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
Kondraat zorgt behoorlijk. Een uitgebreid menu hebben wij niet, en dat is ook niet noodig. Gewoonlijk borschtsch of paddestoelen soep met grutjes, dan gebakken aardappelen of gekookte met uien en een beetje gedroogde hollandsche groenten. En ik ben er tevreden mee en ik zou zeggen gelukkig, maar neen dat is niet heelemaal zoo; ik mis veel, en heb dikwijls groot verlangen naar vrouw en kinderen. En toch is het misschien beter zoo. Graag zou ik by jullie zijn en met jullie leven, maaar alleen als dat mogelijk is in liefde, in vrede en in samenwerking elkander helpende en zonder boosheid. Ik hoop dat wij dat nog eens bereiken. Ik hoop dat Ans je goed helpt en dat je nog hulp zoekt voor zoover noodig om voor je gezondheid te zorgen. Ik hoop dat Ans niet meer zooveel zoete spijzen zal maken maar eenvoudig gezond en goed toebereid voedsel, want die zoetigheid is het bederf voor tanden en maag. Met vele zoentjes en hartelijke groeten voor jou en de kinderen en de beste [linker marge p1] groeten ook voor Ans familie en kennissen je je liefhebbende man Leen. [boven marge p1] Zooeven heb ik je brief ontvangen en ben blijde iets te hooren. [Handgeschreven dubbele briefkaart doorgeknipt en met cellotape aan elkaar geplakt geadresseerd: [Russisch] O.L.M. van den Muyzenberg-Kiessler Laren N.H. Holland met poststempel LAREN (N.H.) 17.1.12] Charkof 30 December 1911/12 jan 1912 Lieve Olga! Ik voegde een brief bij dien van ja vader en schreef je dat ik je brief ontvange had. Schrijf een volgende keer of de goederen onbeschadigd zijn aangekomen, en of je telkens de kranten ontvangen heb, ook de gouden kalender [tekst weggeknipt] goed in je [?] je geld voorraad. Heb je nu al geen geld meer? Ik stuurde aan je in de laatste tijd November en December f 126.75 en f 150.- van Mr van der Roest f 177.- en van Mr Rueter f 200.- dur ruim f650.-. Schrijf mij dus als je dadelijk geld noodig heb, want zonder geld mag je niet zijn, ofschoon ik dacht dat je ongeveer tot februari/Maart zou uitkomen. Dus schrijf mij in je eerste brief. Ik hoop dat je nu hulp zult hebben, maar laat Ans niet zooveel zoetigheden klaar maken dat bederft alleen de tanden van de kinderen en volwassenen. Ik hoop van avond weer naar Stoupky te vertrekken en oudejaarsavond daar door te brengen. Waarschijnlijk een paar uurtjes bij Scherrer. Met de kerstdagen was ik by je vader en een avond bij Scherrer en Steenhoven. Je heb van allen de groeten en beste wenschen. Het zal goed zijn voor Erwin, indien hy elken dag bij je aanloopt om rapport te brengen omtrent zijn bezoek bij E.A. want dat zal de hoofdzaak zijn. Intusschen allen het beste, ook Ans hartelijk gegroet je je liefhebbende man Leen. [marges] Vraag oom de Boer of de loodsen niet uit zee een vat zeewater kunnen meebrengen en van Hellevoet of Hoek van Holland naar Laren sturen.
[Envelop met voorgedrukte tekst] Ons leven heeft alleen beteekenis, wanneer het dienstbaar wordt gemaakt aan het heil van anderen. [Geadresseerd: [Russisch] Holland O.L.M. van den Muijzenberg-Kiessler Laren N.H. met poststempel 21/7.1912 [Handgeschreven brief] Stoupky 4/17 Januari 1912 [1] [Naderhand bijgeschreven] beantwoord 6 Jan. Je briefkaart ontvangen. Het pakje is al gelakt geweest en dus krijg je alleen griebie. We kunnen misschien onze brieven nommeren, dan zien wij of ze soms verloren gaan No. 1. Morgen stuur ik je dadelijk f 127-. Lieve Olga! Nu ik de datum schrijf zie ik dat het de verjaardag is van tante Jans. Ik hoop dat zij met oom nog vele gelukkige jaren in gezondheid mogen leven. Nu zou ik ook nog aan zuster Neeltje en Antje moeten schrijven, maar omrede dit eerst aan jou moet gebeuren zal voor de anderen wel uitstel en misschien ook afstel komen. Je vaderkreeg eergisteren een brief van je en giesteren volgde er een voor mij. Ik vond het prettig dat de inhoud weer wat beter was en hoop dat verder nog meer verbetering zal komne De hoofdzaak is dat je behoorlijk slaapt, rust wanneer je moe ben, eenvoudig maar degelijk eet en niet boven je kracht werkt, dan kan ieder mensch daarbij gezond zijn, vooral; als hij daarbij nog zeewater krijgt om zich aftewasschen en te 2
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
drinken. Ik vind het aangenaam dat je behalve hulp ook gezelligheid van Ans heb door 's avonds lezen en natuurlijk ook babbelen. Maar doe het ook maar eens omgekeerd en zie voor gewoonte te houden dat je beide niet later dan 10 ure naar bed gaat. Dan zijn alle behoorlijk uitgerust en om 7 ure op de been en gaan de kinderen ordentelijk gekleed en gevoed en niet met zoo'n haast, maar kalm en blij naar school [2] Ik kan je nog aanbevelen vooral te letten op de regelmatige ontlasting van de kinderen; zoo dat geen dag voorbygaat. Dat is een eerste vereischte voor de gezondheid en opgewektheid en vooral voor Erwin. Wij hebben het met den bouw van het huis toch maar mooi getroffen en zoo loopt alles nog al mee. Ik was nog bang dat ze met de bagage van de douane moeilykheden zouden maken, maar ook gelukkig afgeloopen. Is alles goed overgekomen? Wat de laagte van het huis aangaat, zoo ben ik daarmee tevreden en hoop dat jij dat ook zal zijn. Ik geloof dat het een aardige, gezellige Cottage kan worden en hoop dat je er gezellig en gelukkid, eenvoudig en tevreden in zult mogen wonen, en dat er ook een plaatsje voor mij in beschoren zal zijn. Je had het huis hooger kunnen hebben en dan had het met een klein dak geworden, maar je heb dat niet gewild. Dus nu moet je die kwestie maar verder met jezelf oplossen tot je eigen tevredenheid. Nu moeten wij er eens ernstig over denken hoe met de meubels te doen. Zal ik meubels van hier sturen en welke? In dat geval dient een lystje te worden opgemaakt en daarover geschreven worden naar de douane om te verzoeken dezelve tolvrij aan je afteleveren. Wy zien nu dat die goederen [3] ongeveer 2 maanden onderweg zijn, en dus, wil je tegen 1 Mei in de nieuwe woning dan dienen de meubels in Hilversum of A-dam te zijn ongeveer 15 April dus van Stoupky weg 15 februari of russ. stijl 2 februari. Den daarover kalm na: of het noodige in Holland koopen of van hier sturen en wat? Bovendien zal moeder uit Hellevoet kunnen sturen wat daar nog is en door moeder niet gebruikt wordt. Het beste is maar eens te vragen wat je vandaar verwachten kunt dat in een behoorlijken staat verkeert. Vraag den hr. Rueter in den gang, een flinken breden degelijken kapstok te laten maken zooals hier in den gang die goed bevestigd is en waaraan de kleeren gemakkelijk kunnen hangen: een voor de groote menschen en één wat lager by de badkamer voor de kinderen maar niet al te laag. Ik begin al vast nu jou op een allervriendelijkste manier te verzoeken zelf nergens een spijker te slaan, ook niet te veroorloven dat andere dat doen. Indien je iets wenscht dat gemaakt wordt dan is het beter vooruit thans met den nr Rueter of later met mij te spreken, dan kan dat netjes en degelyk door den timmerman gedaan worden en wordt het his niet bedorven. Hierdoor kan je je man veel ergernis besparen. Als ik nu den spijker hier nog in den deur van de zaal zie, dan begrijp ik steeds niet hoe je tot zoo iets komt. [4] Leer de kinderen vooral de dingen niet te bederven en spaarzaam te behandelen, want dat is een van de eerste kenteekenen van een werkelijk welopgevoed mensch, indien hij eerbied heeft voor het werk en de moeite van anderen, en om gelukkig te worden, want iemand die niets acht en aan niets waarde hecht kan ook geen geluk daarin hebben. Het is merkwaardig zoo netjes en spaarzaam en voorzichtig als jij als meisje met je doosjes en lintjes enz. was en dat je met andere dingen en tenopzichte van de kinderen zoo heel anders dikwijls was. Of heeft de aanwezigheid van je man zoo nadeelig op je gewerkt, dan hoop ik dat het nu anders is. Ik hoop morgen ochtend een postpakket met ruim [?] russ. gedroogde paddestoelen te sturen. Ik moet je opmerkzaam maken dat zij op een drooge koele plaats moeten ophangen. Het beste dus boven op een kamertje dat niet gebruikt wordt. Maar eten jullie er niet te veel van want veel paddestoelen is toch geloof ik niet zoo heel gezond en laat ze vooral lang koken dat ze behoorlijk verteerbaar zijn. Nu kan je soep eten met paddestoelen en boekweit grutjes, die kan je ook in Holland koopen [5] 4/17 Januari 1912 Ik kan je meedeelen dat de R200000.- niet op je premie lot dat hier ligt gevallen is, ook geeen kleiner bedrag. Maar wel moet ik de assurrantie betalen, die nu al bedraagt R 9.40 en dat 2 keer per jaar. Dan heb jy nog een IIde leening, en ik van mijzelf ook nog een IIde [leening]. Dat is per jaar ruim R 40- aan assurrantie. Wat denk jij zal het niet beter zijn dat wij ze allemaal verkoopen en het geld op intrest zetten of andere papieren er voor koopen? Dan verder wilde ik je vragen hoeveel obligatien je heb van de Hollandsche Maatschappij één of twee stukken van f 1000.- en welke coupons daaraan is n.l. de laatste. Waarschynlyk 3
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
van 1 Januari. Die kunnen er dan af en zijn vervalbaar d.i. je kan er geld voor krijgen. Wil je nu dat het geld, dat je vader je gegeven heeft afzonderlijk gehouden wordt en de percenten ook? dat is het beste daarover eens te denken hoe dat te doen. Ik denk nu de premie die ik in Januari ontvang R 1500- tegen 6% te leggen in een kas bij de boeren van Bachmoet of in de kas van de zemstwo ook tegen 6%. Mij dunkt dat is nog al zeker en de boeren worden er door geholpen en voor ons is het een ruim percent. Van de Maatschappij heb ik not te ontvangen voorloopig dividend over 1911 = 5% van R 4000 aandeelen = R 200- = F 256[6] Ik zal den hr Steenhoven verzoeken daarvan het leergeld voor de jongens over februari aan Mevr. Anrooy te sturen en de rest aan jou. Ik verwacht spoedig van je te hooren hoe je met je geld staat opdat ik weet wanneer weer aan je te sturen. Die coupons van de obligatien, die vervallen zijn kan je in een aangeteekende brief opsturen aan den heer L.J. van den Steenhoven en hem beleefd verzoeken zoo goed te willen zijn ze in te wisselen en het geld aan je adres te sturen. Of aan mij sturen. Het adres van het kantoor der Hollandsche Maatschappij tot Zoutexploitatie in Rusland is Stadhoudersplein 114. (bykantoor) Haag. Als je lust en tijd heb is het natuurlijk uitstekend wanneer je schrijf aan mevrouw Paardekooper en je belangstelling toont in de gezondheid van haar en haar man. Gelukkig ontvingen wij berichten dat het met den hr Paardekooper weer beter gaat en hij zijn werk doet. Lees jij mijn brieven maar één keer? Ik lees ze van jou wel 3 - 4 maal over, want ik denk daarbij dat een mensch zooveel moeite en tijd heeft om een brief te schrijven en dat het daarom voor den ontvanger wel waard is om den inhoud goed in zich op te nemen. Dan hoor ik ook graag over jou, de kinderen en anderen, hoe alles gaat en wat er gebeurd. Hoe gaat het met het leeren van de kinderen? Hebben zij nog al plezier [in linker marge] Ik heb in vroegere brieven enkele dingen gevraagd, waarop nog geen antwoord ontvangen. Ik begrijp wegen drukte in begin. [7] daarin en hoe is Kees? Leert hij nu duitsch zoo als het plan was? als het moeilijk gaat dan is het beter dat hij nog maar wat wacht, dan kan hij wat later daar mee beginnen. Ook met de muziek, zal het goed zijn als ze alle thuis zijn en jij met hen wat kan spelen en zingen, en hebben zij dan lust om zelf te leeren, dan zien of het geld er af kan dat zij goede muziekles krijgen, maar hierover nog maar niet spreken en afwachten tot ik bij je kom dan kunnen wij alles bespreken. Schrijf jij in een boekje op wat zoo al te bespreken is wanneer ik overkom. Als dat gaat zou ik graag met Passchen 2 weken in Holland zijn, en dan later in den zomer mijn 2 maanden verlof. Je vader is wel en hij kan heet renteniers leven best verdragen. Nu is het nogal koud en kouden noord oosten wind, dan komt hij er niet veel uit. Maar anders wel. Wij waren tezamen Nieuwjaarsavond met de slee naar fam. Lewis. Het weer viel niet mee, maar alles goed afgeloopen. De kerstboom van de school was ook op 1 Januari. Het was een aardige avond tot 8 ure. Nu 6 Januari theatre. Je heb de groeten van fa,. Scherrer Mynheer en mevr. Steenhoven die je ook een gelukkig jaar toewenschen. [8] alles gaat nog al goed. Ook de groeten van Kondraat ook voor de kinderen. Wij kunnen het best met elkaar vinden. Hy ruimt alles behoorlijk op, dwijlt de vloeren, wascht de keukendoeken en heeft het eten nog niet een keer laten aanbranden, noch ongaar gegeten. Ook zijn de aardappelen in de olie elken dag goed gebakken zoo dat ze niet gebrand zijn en behoorlijk gaar. Zie je zoo doen wij mannen!! Het is voor mij als ik thuis be rustig en dat is goed voor mij. Ik eet elken dag brostsch of paddestoelensoep, met gebakken aardappelen een beetje boontjes uit Holland of erwten of ryst of uien gestoofd, een beetje zure melk, zoete melk, zoodat ik niet veel verteer. Maar dikwijls verlang ik erg naar jullie allen, en dan is het zwaar op het hart. Ik begrijp dat jij ook wel eens melancholiek zal zijn, dat is te begrijpen. Maar als wij alle samen waren was er helaas ook dikwijls veel niet goed. Wij moeten nu beide leeren kalmer en beter te worden zoowel voor de kinderen als voor ons zelf. Ik had gedacht nog aan ans te schrijven maar het is 10 ure en mijn rug doet pijn en mijn vingers worden stijf. Daarom een ander maal. Welterusten! Ik wensch je met de kinderen en Ans het allerbeste en aan allen hartelijke groeten je je liefhebbende man Leen. [linker marge] Hebben de kinderen alle een Kerstmisprentkaart van mij ontvangen?
4
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
[Handgeschreven briefkaart geadresseerd: Russisch - Holland O.L.M. van den Muyzenberg - Kiessler Laren N.H. met poststempel LAREN (N.H.) 29.1.12] Stoupky 11/24 Januari 1912 Lieve Olga! Zooeven heb ik je telegram ontvangen. Ik had het papier juist ingevuld; d.w.z. ik heb alleen er op geschreven de f 2000- die wij voorloopig op het nieuwe huisje betaald hebben. Ik zal je het papier morgen toesturen, dan zal je het wel zien. Ik hoop van avond een brief aan je te schrijven. Onmiddelijk na ontvangst van je brief heb ik R 100 = f 127.- aan je afgezonden. Dus die moet je nu ongeveer hebben. Ook krijg je nog ruim f 45- van den hr. v.d. Steenh. Verder in den brief. Hier alles wel.Wees alle hartelijk gegroet en het beste toegewenscht. Je je liefhebbende man Leen. [Envelop met voorgedrukte tekst] Alleen de Waarheid zal ons vrij maken. [Geadresseer]: Russisch Holland Laren N.H. O.L.M. van den Muijzenberg - Kiessler Afz. Van den Muyzenberg: [Russisch] Rusland met poststempel LAREN (N.H.) 24.1.1912 Stoupky 11[2]/24 Januari 1912 [1] Lieve Olga! Zooeven heb ik een epistel geschreven aan den hr. Kamstra en hoop dat het wat zal helpen. Indien niemand komt om in orde te maken: de pomp, de keukenfornuis en het plafond, dan zal wel het beste zijn, dat je de hr. Rueter vraagt of hij niet een paar geschikte menschen kan sturen die de pomp en de fornuis in orde kunnen maken, en als het veel geld bedraagt vraag dan een rekening, dan kunnen wij later zien of wij er nog wat van terug kunnen krijgen van Kamstra. Heb je nu aan Kamstra alles tot Mei betaald? Ik meen van wel. Zoo dat is één zaak afgedaan, nu verder: Ik zend je afzonderlijk als zaakpapieren (papiers d'affaire) of [Russisch]) 1) 3 exemplaren der vertaling over den Moscouer Settlement, die je wel zoo goed wilt zijn aan Mr Bruyn te genen. Je kan ze als je wil doorlezen en de jongens vertellen, wat je gezien heb. 2) Ik zend je terug het belasting papier van de Vermogens belasting. Daar het van Mei 1911 is zullen wij niet moeten betalen temeer waar wij, zelfs als het huisje klaar is in Holland minder vermogen hebben dan f 100000- en dus vrij zijn [2] Zoolang ik in Rusland woon behoef jij alleen belasting te betalen van dat geld wat je in Holland verleeft. Heb jij dat belasting billet bewaard van f 22- dat de hr Kamstra je gaf? Dat moet je bewaren. als je bij gelegenheid in Hilversum ben en je kan daar soms een boekje met de wet op de belastingen koopen, als het niet duur is b.v. 50 ct. koop het dan en stuur het mij. Ofschoon ik geloof dat met onze troep kinderen en bij een uitgaaf per jaar van ongeveer f 2000 tot f 2500- dan zullen wij wel niet zooveel belasting te betalen krijgen. Zoo - belasting afgedaan. Nu over het geld. - Vandaag kreeg ik je telegram. Ik schrok eerst een beetje maar toen ik de inhoud las vond ik dat het zonde van je geld was, daarvoor een telegram te sturen. Na ontvangst van je brief heb ik je dadelijk de andere dag f 127- gestuurd. Dat geld zal je nu wel ongeveer moeten hebben. Wat nu aangaat je uitgaven: datgene wat je mee had toen je hier weg ging en wat ik je gestuurd heb, dan maakt dat ongeveer al bij de f 1000[3] uit. De uitgaven die noodig zijn voor degelijk voedsel woning stoken noodzakelijke kleeren daar zeg ik niets van, maar het zal toch goed zijn indien je een beetje nagaat of deze of gene uitgaaf bepaald noodzakelijk is of dat dezelve vermeden kan worden. Zoo heeft b.v. Kees mij in November ook gevraagd om een pellerine, maar ik zag dat hij zijn winterjas nog heel goed kon dragen en zei nee Kees, je jas is nog goed. En Kees was toen tevreden en de zaak was afgedaan. Maar nu gaat hij weer bij moeder, en moeder geeft toe en koopt niet alleen voor Kees een nieuwe pellerine maar ook een nieuw pak, en evenzoo voor de andere kinderen. Dan blijven de oude kleeren ongedragen de kasten vullen zich weer met half gedragen kleeren, dan is er weer geen ruimte, moet weer een kast er bij, dan is het huis te klein en tenslotte komt van ons voornemen om: eenvoudig te gaan leven, niets als woorden en spot van de menschen. En het ergste hierbij is dat wij bederven de karakters van onze kinderen; we denken dat wij goed [4] zijn voor de kinderen door alles te doen en toetegeven wat ze willen en tenslotte zal het resultaat zijn dat wij ongelukkige bedorven kinderen hebben die gewend zijnn alles te krijgen wat ze willen en zich later 5
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
ongelukkig, ontevreden en boos zullen voelen, als ze van de ouders weg zijn onder andere menschen en daar niet krijgen wat zij willen. Dat is geen verstandige opvoeding. Daarop heeft Jungmann van den beginne reeds opgezwezen en als dat niet verandert dan ziet de toekomst der kinderen én voor henzelf én voor de ouders er treurig uit. De ouders moeten een voorbeeld geven van eenvoud, spaarzaamheid, overleg, liefde en daaraan de kinderen gewennen, dát is een opvoeding waarbij zij later gelukkige, degelijke, brave menschen kunnen worden, die nuttig voor anderen, en voor zichzelf zijn. Laat elk eerst het zijne, kleeren, schoenen enz. goed afdragen alvorens weer andere zaken te koopen.Je keurt de ijdelheid van Ans sterk af, en daar ben ik het mee eens, maar wees dan voorzichtig met je eigen handelingen. [5] Ik heb in je brieven gemerkt dat je erg ingenomen was met je eigen zelfstandigheid. Het is goed indien een mensch zelfstandig is, maar in een geval als met jou dat je man je altijd voldoende geld gaf, zou het nog zelfstandiger geweest zijn als je geschreven had over je plan om zooveel goed te koopen en rekening hield ook met de wenschen van je man. Ik reken dat ik ook een tamelijke zelfstandigheid bezit en toch heb ik bij alle uitgaven van beteekenis je daarin gekend en zelfs niet tegen je wensch in gehandeld als het betrof enkele roebels meer ondersteuning te geven boven 8 + 10 robels Kers en Paas Geld in de maand aan zulke verongelukte schepselen als Matrona en haar kind. Je vroegere bescheidenheid als meisje was mij veel aantrekkelijker dan nu je zoogenaamde zelfstandigheid die daarop uitloopt dat hier en daar het geld uitgegeven wordt dat nuttiger besteed kon worden en dat misschien later nog hard noodig kan zijn voor ons zelf. [6] Gemakkelijk geld uitgeven dat kan iedereen. Maar dáár bewijst een mensch zijn zelfstandigheid, wanneer hij innerlijk kalm overlegt hoe in deze of gene omstandigheid zoo te handelen dat het in overeenstemming is met zijn levensrichting, en wanneer hij daarbij niet zoo gauw er van wordt afgebracht door meeningen of verzoeken van zijn kinderen of andere omgeving. Ik zal nu maar net schrijven zoo als jij wel doet: je zal het wel niet aangenaam vinden dat ik je dit schrijf maar ik vind toch beter dat ik je mijn meening nu en dan ook zeg, wanneer ik geloof dat dat goed is voor ons allen. Het eten. Ik begrijp ook niet dat je zoo klaagt dat daar zoo weining te eten is. Je behoeft toch niet alleen kool en spruitjes te eten. Waarom kunnen je niet eten 1 keer per week erwtensoep, de andere week één keer boonensoep, dan van grutjes verschillende manieren klaargemaakt, evenzoo van rijst, roggebloem, mais, karnemel[k]sche pap, jan in de zak, aardappelen met eien in olie [7] gebakken of gestoofd. Je maakt ook dikwijls moeilijkheden waar ze niet zijn. Je heb daar toch veel grooter verscheidenheid in spijzen dan ik en ik ben toch elken dag behoorlijk verzadigd. Nu is het brood weer taai. Ik heb het toch ook bij je gegeten en toen vonden alle het goed. Heeft Ans dat nieuwtje nu weer gebracht. Leer tevreden en werkelijk zelfstandig te zijn in de goede dingen. Dat geeft je innerlijk geluk en tevredenheid en dat is voor het kinderen hun toekomst de grootste schat die je ze op den levensweg kan meegeven. Tevredenheid met weinig en een blij gemoed. -----Ans. Dat Ans met Mei weg wil spijt mij. Ik had gedacht dat het voor je beiden daar tezamen goed zou zijn. Ik geloof ook niet dat Ans in haar werkelijk belang handelt. Als zij die wufte kant opgaat en zich in Laren niet tevreden kan voelen dan beklaag ik haar toekomst, want het zal misschien later nog wel eens minder goed voor haar loopen indien zijn [8] meent dat het daar niet uittehouden is. Het is dan maar beter beslist met haar te spreken: wil zij niet langer dan Mei blijven, dan zal het beste zijn dat je onmiddellijk er werk van maakt zoo dat je tegen Mei of beter met 1 April een degelijke hulp krijgt. Aan Griet Hilhorst had ik maar niet geschreven want zoover ik gehoord heb moet zij in Indië zijn. Maar schrijf aan Mynheer van Mierop om in de Vegetarische bode [doorgestreept] 9en misschien nog in een ander blad dathij weet aantebevelen b.v. ook Eenheid )- een paar keer achter eenvolgens: Ik zal de advertentie afzonderlyk schrijven. [doorgestreept] (Mevrouw O.L.M. van den Muyzenberg (wordt gevraagd in een vegetarisch gezin te Laren N.H.) wenscht tegen 1 April of 1 Mei een vegetarisch levende (eenvoud.) degelijke hulp in de huishouding Salaris f 15- per maand.) -----------
6
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
Ik meen dat je ans nu f15 geeft, dus is er geen rede een ander minder te geven, dan krijg je misschien een goede hulp, die kan koken, de kinderen wat helpt, opruimt en 's avond met je wat naait of leest zooals nu met Ans. [9] Ik ga nu eerst maar slapen, het is halfelf, maijn rug doet pijn. Nu dan tot morgen welterusten. Morgen hoop ik voorttezetten zoo dat de brief naar mogelijkheid nog 's avond weg kan. Donderdag 12/25 Januari 1912 [ met potlood bijgeschreven] geld sturen. Lieve Olga! Vanavond na eten heb ik eerst gewandeld in de nieuwe maneschijn en nu weer de brief voortzetten. Ik hoop nu aangenamer te schrijven dan gisteren, anders zou je werkelijk rede hebben om boos op mij te worden. Ik hoop dat je het nog niet geworden ben, of wel? waarschijnlijk wel! of niet? Het is toch beter elkaars meening te zeggen indien niet in boosheid en eerlijk gemeend. Ik hoop nu over twee dagen weer f 127- aan je te sturen, en dan moet je wachten tot ik het salaris weer ontvangen heb. Ja wat de advertentie aangaat: wat beter, een hulp in de huishouding en dan daarbij iemand voor de wasch enz. of een dagmeisje, of 2 meiden of een hulp (juffrouw) en een meid daarnaar dient de advertentie te worden ingericht. [10] Ik denk zoo voorloopig het beste: d.w.z. zoolang de 3 jongens nog niet thuis zijn; tegen die tijd kunnen wij weer spreken hoe het best te doen. Voor Mei dus: Gevraagd in een vegetarisch gezin in 't gooi eene flinke veg. dienstbode of degelijke veg. hulp in de huishouding. Salaris f 15.p.m. brieven adr. Chreestarchia - Soest. Wil je liever niet gelijke of tenminste meer gelijke omgang dan dien je een dienstbode te vragen want een hulp wordt waarschijnlijk bedoeld iemand die in de familiekring wenscht meeteleven. Dat kan je ook met een dienstbode doen indien het een beschaafde persoon is. Dat dien je natuurlijk een beetje te zien en te informeeren waar en hoe de vorige betrekking was. Anders misschien beter dat Ans and een betrekking zoekt wanneer jij weet dat je een goede persoon heb, en dan kan Ans zoolang blijven tot zij een betrekking heeft. Zorg vooral dat je weer niet zonder hulp blijft want dat is niet goed voor jou en de kinderen. In de Veg. bode van Januari biedt zich een hulp aan in Bussum dat is in [11] de buurt, schrijft die juffrouw eens of zij je wil bezoeken indien zij nog geen plaats heeft. Je moet de advertenties in de Veg. bode eens nalezen, daar vind je beste honing franco in huis 8 [?] voor f 6.- dat is 75ct per ½ K0., dan versche plantenboter 3 [?] f 1.50 enz olie, groenten. Ik zal gauw naar je toe moeten komen om je wat meer of de hoogte te brengen. Verlof Wat denk je als ik vraag om met Paaschen twee weken in Holland te zijn en dan één maand in Augustus holl. styl - óf niet met Paschen en dan Juni en Juli - 6 - 7 weken? Schrijf wat je liever heb. Dan kunnen wij hier onder elkaar elks verlof regelen en aan Bestuur aanvragen. Ik geloof beter het eerste voorstel.; Je vader kan dan de ééne keer mee en de tweede terug. Of hij kan vroeger terug met Scherrer. Ik verlang dikwijls je allen weer te zien en te spreken, bovendien is ook een en ander voor hetnieuwe huis te besprekekn en te regelen. Ik zou dan kunnen zien of ik b.v. in begin Juni een 14 dagen naar de Krim kon om daar voor mijn gezondheid in zee te baden hetzij in Sewastopol of Jalta. -----Verjaardag. Ik heb nog al veel brieven ontvangen en gelukwenschen: 2 dikke van mijn vrouw, die dol van blijdschap was, en nu heb ik je stemming zeker erg bedorven. Als het mij slecht [12] gaat, dan denk ik dikwijls aan een spreuk van Tolstoi: wanneer je erg blij ben, denk dan dat er later ook weer droefheid komt, en wanneer je bedroefd ben, denk dan daaraan dat later weer vreugde komt. Dat helpt een mensch dikwijls heel goed. Nu ik kreeg verder van Moeder, tante Jans, t. Suus, Christien, Johan Jonker, Sipko, Gysbert, Ans en Hendrik, Maartje, Adr. Johan en Margr. en C. en Jane en onze jongens. Scherrer noodigde mij uit 's avonds bij hen. 's Ochtends las ik van Tolstoi, Kpyrr Imercie [Russ.] en later wandelen baden. Ik dronk 's middags koffie met St. Nicolaas. Kpyrr Imercie [Russ.] lees ik dit jaar elken dag. Er staat toch zooveel wijsheid in en is zoo goed 's ochtends te lezen en te overdenken. 7
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
Het is toch een goede gewoonte uit den bijbel te lezen en te bidden, mits het natuurlijk met overtuiging en niet uit gewoonte gebeurd. Als je wil zal ik voor jou ook een Kpyrr Imercie laten komen.? Helmut Harringa moet een heel mooi boek zijn, daarom heb ik het voor je besteld. Voor je Vader heb ik het in duitsch besteld. Nu ik geloof dat ik voorloopig genoeg geschreven heb, anders gooi je de brief maar neer als ik nog meer schrijf. Je moet Lydia's vriendinnetje aanwennen dat zij binnen komt anders toen ik er was bleef zij uit bescheidenheid buiten wachten, ook vriendjes van de jongens en het is beter dat de kinderen leeren vriendelijk te zijn. De groeten aan Ans en bedankt voor haar gelukwensch. Nu leef gelukkig en wees met onze kindertjes het beste toegewenscht en veelmaals gekust van je je liefhebbende man Leen [linker marge] Indien een geschikte gelegenheid is om het schip goed ingepakt naar Oom de Boer te sturen doe dat dan, dan zal hij het weer goed opknappen voor de zomer te laten varen. [met potlood] Morgen vervolg [Handgeschreven brief] N3 Stoupky 13/26 Januari 1912 [1] Goeden morgen, lieve Olga, lieve vrouw! Ik ben zooeven opgestaan heb mij gewasschen, gekleed en lees uit de Leeskring van Tolstoi: Vandaag handelt over het Geloof = de mensch moet gelooven in God, dat is in de gestadige volmaking, in het geloof dat alles beter wordt, en elk mensch helpt daarin mee, zonder zich bezorgd te maken, maar kalm en bescheiden aan God overlatende het hooger bestuur der dingen dat wij niet altyd kunnen begrijpen. En daarom zoolang wij op de aarde zijn moeten alle menschen streven naar het Goede en verder aan God overlatende het hooger bestuur der dingen dat wij niet altyd kunnen begrijpen. En daarom zoolang wij op de aarde zijn moeten alle menschen streven naar het Goede en verder aan God overlaten en innerlijk zeggen: Vader (des Gesstes) Uw wil geschiede. Uw koninkrijk kdome, vergeef ons onze schulden, gelyk wij vergeven aan die ons kwaad deden, geef ons dagelijks brood, doe ons leven in het Heden, (d.w.z. niet altyd zorgen voor de toekomst) leidt ons niet in verzoeking, maar verlos ons van het kwade. [2] Het is nu avond. Ik ben bij vader geweest en heb jou brieven en die van de jongens voorgelezen. Bij het voorlezen zag ik dat die pakjes nu f 12.- en f 11.50 gekost hebben maar dat je ze voor f 5.90 en 5.60 gekocht heb. Dat is zeker niet duur en neem ik een deel van mijn bemerking terug, Maar de pellerines waren toch niet noodig. Wat de naam van het huisje aangaat is wel het beste "Nasja Chata" te noemen, want bij de naam "Klimroos" moet je ook zorgen dat er werkelijk veel Klimrozen zijn en misschien gaan ze dood en dan zouden de menschen er maar om lachen. De kwitantie van Kamstra over de belasting heb ik gevonden in den brief. Nu moet je maar niet zulke lange brieven schrijven als je jezelf niet wel voelt. Rust dan beter wat uit. Of schrijf één dag een beetje en de andere dag weer wat. Je moet in je breiven ook eens een woordje voor je vader schrijven of tenminste de groeten aan hem doen. Mr Scherrer zou graag Juni Juli H.S. naar Holland gaan maar daar[3] over moet je maar met niemand spreken. Hij heeft aangeboden dat je vader met hem zou reizen. Maart vond je vader te vroeg maar Junie met scherrer komen en met mij in augustus terug dat vond hij best. Dan kan de tijd tusschen Duitschland en Holland verdeeld worden, ook in verband met je positie. Je denk dus dat het toch waar is? Nu dan hoop ik dat je het kalm opneemt en je kindje in opgewektheid mag dragen dat is voor je beiden het beste. Wat het fietsen aangaat, zoo geloof ik dat je nog wel een paar maanden zoudt kunnen fietsen als je voorzichtig ben met op en afstappen. Maar anders beter bij gelegenheid de dokter vragen of het verstandigste is te laten als je jezelf de opoffering wilt getroosten. Jams eet ik niet, heel zelden als ik een beetje rijst eet: Honig ook weinig. Wel zure meld. Ik hoop met passchen een beetje honig en jam mee te brengen. Nu wacht ik nog op je bericht. Of ik de meubels n.l. welke zal sturen, dan kan ik ze in orde laten brengen en voor de inpakking gaan zorgen. Wil je inliggende lijst aan den hr Bruyn afgeven. Als je wil kan je voor ons er ook met f 20.- op teekenen. Het geld kan ik dan [4]
8
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
na de Vacantie betalen wanneer wij voor de jongens minder zullen betalen. Maar vind je beter niets te geven dan is het mij ook goed daar wij voor onze kinderen behoorlyk bydragen. Betaal je nu per jaar voor Lydia f 65 en voor Leendert f 35- zoo is geloof ik afgemaakt. Nu welterusten! Helmut Harringa kan je bewaren tot ik kom. 14/27 Januari 1912 Goeden morgen lieve vrouw. Ik heb wat gymnastiek gemaakt want dat is voor myn gezondheid hard noodig. Vraag den hr Rueter het linoleum vooral zonder figuren 1 kleur (bruin) en of hy mijn brief enkele weken geleden ontvangen heeft om nog over het land Kontrakt met Mevr. Prins? Wat wil je liever Grint pad rond het huis of zand. Grint is schooner, zand komt veel in huis maar is prettiger. Beter misschien Grint d.w.z. kiezelsteentjes. Misschien naar het zuiden een plaats openhouden voor orangerie later of gewoon voor glasbakken voor eigen groenten voor de jongens als ze wat grooter worden? Beter niet alles met boomen, maar een beetje verschillende boomen en wat vruchtboompjes en -struiken en de rest houden om later voor eigen gebruik te kweeken? Wat denk je? Een zandhoek voor de kinderen laten om te spelen. Vanochtend bracht de post mij een brief van Bruyn. Ik zal je daarover morgen schrijven. Hij stelt voor een huisje te bouwen met grond enz. alles te zamen volgens beraming van Rueter f 3500- en zoo dat hij het huurt vast voor 3 jaren voor f 225- of 250- per jaar. Ik moet hierover eerst nadenken en hoop dan van avond te schrijven. Hij wou n.l. ook met 1 Mei er in. Hij schreef dat Erwin er best uitzag; dat is weer een heerlijke voldoening voor je en een bewijs dat in dit opzicht je zelfstandiheid nuttig was. Nu, wees het beste toegewenscht met je allen en hartelyk gegroet en gekust. Ook ans gegroet. Je je liefhebbende man Leen. [linker marge p1] Ik weet niet of ik indertijd dat gedaan heb, maar mevr en Mr Steenhoven en fam. Scherrer en anderen verzochten aan je gelukwenschen voor 1912 en groeten over te brengen. Je allen het beste! Vandaag R 100- gestuurd. [Envelop met voorgedrukte tekst] "Houdt uw hart rein!" De vrucht van een rein hart is een rein leven. [Geadresseerd: Russisch Holland O.L.M. van den Muijzenberg-Kiessler Laren N.H. met poststempel LAREN (N.H.) 1.II.12 Afz. Van den Muijzenberg Stoupky près Bakhmouth [Russisch] [Handgeschreven brief] N0.4 Stoupky 15/27 Januari 1912 Zondagochtend [1] Lieve Olga! Gisterenavond heb ik de Veg. bode over Januari doorgelezen en vond daarin een menigte van goede leeswaardige stukken. Lees jij alles ook eens rustig door of laat Ansje voorlezen, daar staat veel wetens waardigsch in; o.a. vind je ook over het gebruik van suiker. Suiker gebruik is niet gezond, wel wanneer het in vruchten van nature zit. Deze zelfde meening was ik ook toegedaan dat de Natuur zooveel suiker legt in vruchten etc. als de mensch noodig heeft en daarom is het oneindig gezonder pisangs, vijgen, appels, peren, rozijnen, krenten, dadels, noten, pruimen, abrikozen enz. enz. (wat een rijkdom) te eten dan zoete met veel suiker toebereide gebakken puddingen enz. Ik heb met open venstertje geslapen omdat gisteren avond zacht weer was. In de laatste tijd hadden wij veel sneeuw en vorst, terwijl eergisteren en gisteren veel regen en wind. Ik stond op, het was frisch in de kamer, ik maakte gymnastiek en voelde mij daarna heerlijk opgewekt en nadat ik nog in den Leeskring las en bad, voelde ik het Koninkrijk Gods binnen in mij. Zulke oogenblikken zijn heerlijk en doen je de diepe waarheid gevoelen van de leer van Jezus, van de grondwaarheden van alle godsdiensten, van de goddelijke wet van liefde. Ik ontving je twee brieven gelijk op mijn verjaardag. Ik zond je daarna 2 brieven N2 en 3. Ik zong heden ochtend van ganscherharte en dacht hoe heerlijk het zal kunnen zijn in de nieuwe woning op een prachtige ochtend, moeder aan de piano en spelen- en zingende met vader alle kindertjes een lied ter eere van den Schepper. [2] Nu meer over zaken. Ik was gisteren avond bij je vader. Hij zegt je moet hem maar niet schrijven als het je veel moeite kost; hij hoort dan wel uit je brieven aan mij hoehet gaat. Maar ik zeg: schrijf hem nu en dan in plaats van aan mij. Mevr. Lewis ontving je brief. Nu lieve vrouwtje, weer finantiën: Eerstens heb ik geschreven naar Holland voor mij 2 nieuwe aandeelen Geselschaft für Bergbaulichen Arbeiten te koopen tegen 120 koers elk Mark 100- dus voor Mrk 2400.-; dat zijn nieuwe aandeelen, terwijl de oude door mij gekocht zijn tegen koers 146- voor 100-. Daarvan f177 divident (10%) die de hr v.d. Roest aan je gestuurd heeft. Ik weet echter niet of ik ze nog krijg want mijn brief was voor de inschrijving wat laat.
9
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
Tweedens heb ik R 500.- van de spaarbank in kantoor genomen + de R 1500 premie over 1911 = R 2000heb ik gebracht in: [Russisch] bij de Nicolajefski kerk. Dat geld moet 1 jaar blijven staan, daarvoor geeft het 6% intrest. Ik heb daarbij in het boek vermeld dat het geld na mijn dood moet uit betaald worden aan mijn vrouw O.L.M.v.d.M.K. Dan kan je dat krijgen zonder moeilijkheden. Nu hebben wij nog in de Petersburgbank in contanten tegen 4% ongeveer R 1800 en in de Azofband -4 - 4½ [ongeveer] R 2200 R 4000. Deze R 4000 hebben wij ongeveer noodig voor de rest van het huis en die 2 nieuwe aandeelen. Hierbij moet ik dan nog voegen ruim R 600 - die in de Warschau spaarbank wijn en welke ik verzocht heb mij naar Bachmoet te sturen. Dus dan hebben wij geen geld meer vrij. [3] Nu was ik allang van plan de effecten van de stad Lodz en Warschau te verkoopen omdat ik hier de coupons van de eerste niet kan inwisselen maar dat wil ik liever doen wanneer ik door Warschau naar Holland reis, dan kost het niets. En nu het voorstel van Bruijn dat je in de ingesloten brief van hem kunt lezen. Wat denk je daarvan? Ik zal hierbij 2 briefjes insluiten. Het 1ste waarin onze toestemming, en N2 waarin wij afzeggen. Nu moet jij maar zien welk briefje je aan hem wilt sturen (in een gesloten enveloppe). Ik voor mij zie er geen bezwaar in om daar nog zoon huisje te zetten. Het zal altijd zijn geld opbrengen en (evengoed en misschien beter zijn waarde behouden dan de russische effecten waarin wij nu het grootste deel van ons vermogen hebben liggen. Indien wij voorloopig voor Bruyn huur rekenen f 237.50 dan geeft dat geld ruim 63/4% hiervan moet je afrekenen ½% voor aflossing (d.w.z. dat het huis na 50 jaren afgeschreven is, ofschoon er dan toch nog waarde over zal zijn vooral het grondstukje) dan moet je rekenen 1 1/4 voor onderhoud en grondbelasting, dan blijft er 5% over en dat is meer dan hier de banken geven. Indien jij er dus geen ernstig bezwaar tegen hebt dan moeten wij het maar doen, dat is voor Bruyn goed en ook voor de school als hij dichter bij woont en een aangename woning heeft. [4] Maar nu zal je zegge: je heb geen geld klaar. Hierop kan ik je antwoorden dat ik voor de grond en eerste kosten kan betalen van datgene wat wij hebben voor het Násja Cháta, dat behoeft nog niet alles betaald te worden, en tegen dien tijd kom ik misschien in Maart naar Holland en kan dan in Warschau die papieren wisselen. Bovendien wil Scherrer indien ik tekort kom mij tegen 4% leenen. Dus van die kant is het bezwaar opgelost. Het zou wel prettig zijn indien het juisje naast ons grondstuk aan één stuk kwam. Overigens moet Bruyn en Rueter zelf maar zien wat het beste zal zijn. Denk er aan dat ik een volgende keer in Holland een Notarieele volmacht op jou naam laat klaar maken of vraag maar eens aan Mr Rueter en Bruijn of zij ook weten of je verschillende stukken zooals die grond aankoop, ontvangen van geld op mijn naam uit banken of postkantoren of huur of iets dergelijksch kan geschieden op een gewone volmacht zonder notaris; dat kan die mynheer op de post je ook zeggen. Dat doe je als het heel mooi weer is en je veel tijd heb en niet moe ben. Nu zal ik aan Bruyn schrijven en dan wil ik zien vandaag aan Moeder te schrijven. Ook zou ik graag een brief aan Jo & Cees, aan Neeltje, Ansje enz schrijven. Vergeet niet bij gelegenheid het schip naar H. mee te geven. Of zou oom & tante B. later het schip in Laren kunnen optuigen. ---- x Nu wees met de kinderen en Ans het beste toegewenscht, veelmaals hartelijk gegroet en gekust. Gisteren zond ik je f 127-. Je je liefhebbende man Leen [linker marge] x Hierover kunnen wij met Passchen spreken indien ik kom. [Handgeschreven briefje] Stoupky 20 Januari - 2 februari 1912 Lieve Olga! Ik ontving van den hr Lamin inliggende mededeeling van het huwelijk van Zoje, hun oudste dochter. Je heb dus een uitnoodiging om naar Petersburg te gaan in de Jekaterinakerk en bij hem aan huis de bruiloft mee te vieren. Misschien doe je het beter af door onderstaand telegram in het fransch te sturen. Indien je het telegram vrijdag 27[?] Januari / 9 ferbuari ongeveer om 2 uur verzond dan zal het waarschynlijk om 6 - 7 uur in Petersburg besteld worden. Scheur dus dat telegram af en stuur het weg. Van avond vertrek ik naar Charkof ik had gehoopt dat vandaag nog een brief van de zou komen, maar je ben zeker boos op je man. Nu ik hoop dat het binnen 2 weken gezakt is dan kan ik een brief verwachten als ik uit Charkof terug kom. De laatste brief ontving ik twee twgelijk op mijn verjaardag. Ik hoor nog niets van je hoe met de meubelen te doen, wat n.l. te sturen: piano - do stoeltje - waschtafel, spiegel, nachttafel, toilettafel, schrijftafel- en dito stoeltje, 2 fauteuils, bedden welke, hoeveel? muziek boeken, klok schilderyen welke? en 10
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
wat nog noodig is, dat anders toch in Holland moet gekocht worden en voordeeliger is te zenden. Misschien de groote kleerenkast die kan uit elkaar en op zolder. Vandaag zond ik geld aan Mr Rueter voor het huis en nog 3000 M land bij ons huis. Ik hoop het je allen goed gaat; vele hartelyke groetn ook aan Ans, kinderen en kennissen en vele zoentjes van je je leifhebbende man Leen. ---------------------------------------------------------------Lamine Vassiyostrow 13 ligne 38 Pétersbourg meilleures félicitations aux jeunes époux et parents Olga Muyzenberg [Handgeschreven briefkaart geadresseerd: Russisch O.L.M. van den Muijzenberg Kiessler Laren N.H. Holland met poststempels Charkof 23.1.12 en LAAREN (N.H.) 9 II 12] Charkof 23 Jan 1912 / 4 febr. Lieve Olga, Gisteren zond ik nog oude kranten en morgen gaat nog een pakje. Ik vertrek weer naar Stoupky waar ik een bericht over je en de kinderen verwacht. Ik ben gezond en hoop dat ook van je allen. Je allen hartelyk gegroet Je je liefhebbende Leen. [Handgeschreven brief] Stoupky 28 Januari/10 februari 1912 Lieve Olga, Wees zoo goed, na eerst zelf te lezen, de inliggende brieven te geven aan Rueter en Bruyn. Die twee aandeelen kan je bewaren tot mijn komst. Ik heb je brieven ontvangen. Ik had gehoopt dat je zelf meer zoudt vasthouden aan onzen nieuwe richting en ons voornemen om ons leven naar mogelijkheid te vereenvoudigen. Maar je ben ook al niet heel veel beter in dat opzicht dan je man. Ik weet zelf niet wat beter is, behalve de piano ook andere meubels van hier te sturen of alléén de piano en dan de werkelijk noodige zaken heel eenvoudig in Holland koopen. Ik zal hier nog een en ander wegen en zien wat de kosten bedragen. Maar gelukkiger zou ik het achten voor ons allen en voornamelijk voor onze kinderen, indien wij de daad bij het woord voegden en niet alleen over de goede ideëen overal spraken maar dan ook trachtten die werkelijk in vervulling te brengen. Ik geloof beter als wij zonder schrijftafels uitkomen en liefst zou ik onze waschtafel, spiegel, toilettafel ook hier verkoopen en dáár wat eenvoudigsch koopen. Alleen is het gemakkelijker alles wat noodig is van hier te sturen om niet dáár weer overal te moeten loopen en zoeken. Ik zal dus zien hoe nog te doen, en hoeveel het vervoer zal kosten. Ik hoop dat het jou en Ans en de kinderen goed mag gaan en ben gelukkig als de kinderen en je beiden gezond zult zijn. Dezerdage is dat dochtertje van den Stationsmachinist Beliza[?] gestorven. Zij is enkele dagen ziek geweest, maar vroeger had de dokter al geraden voorzichtiger te zijn en blijkbaar op een studenten avond te veel gedanst en kou gevat. - ook weer de ydelheid. [linker marge] Wees met Ans en de kinderen het beste toegewenscht. Je je liefhebbende man Leen. [boven marge p1] Ik verkocht in de azofbank 2 billetten voor R 2370- en zond daarvoor naar A-dam f3010.35 waarvan f1500 voor 2 nieuwe aandeelen en rest voor huisjes. [Handgeschreven brief] 1/14 Februari 1912 [1] Lieve Olga! Je vader bracht mij zijn open brief om er nog een van my bij te voegen. Ik heb je brief ontvangen, ook die van Lydia. Ik hoop beide later nog te beantwoorden. Daarom voorloopig deze. Wat aanbetreft het huis Bruijn, geloof ik dat het goed was om het grondstuk naast het onze te nemen, omrede daardoor het onze ook beter wordt. Overigens is het mij hetzelfde indien zij elders bouwen. De beweegredenen waarop je B. niet als buur wenscht [2] kan ik niet goedkeuren. Ik geloof dat het in het belang is van onze kinderen en tevens in ons eigen belang indien wij trachten met de onderwijzers en onderwijzeressen aan wien wij onze kinderen toevertrouwen in goede harmonie en vriendschap te leven.
11
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
Ieder mensch heeft zijn goede en minder goede eigenschappen, en het verlaagd ons niet als wij vriendelijk en voorkomend zijn met B. Zelfs als wij enkele dingen in hem minder aangenaam vinden. Wij moeten ons zelf daarbij [3] ernstig afvragen, of wij eerlijk oordeelen, en niet vergeten dat B. ook het welzijn van onze kinderen op het oog heeft. Het is voor de kinderen voor de vorming van hun karakter van groot belang voor hun toekomst als zij zien dat de ouders goed met hun leermeester omgaan. Wij hebben in dat opzicht met Jungmann verkeerd gehandeld en hadden hem meer oprecht en vriendelijk kunnen behandelen. Maar dat is alles weer voorbij. Echter laten wij trachten de kinderen tot voorbeeld te zijn [4] om met alle menschen een vriendelijken, oprechten, beschaafden omgang te oefenen en in de eerste plaats ook tusschen ons. Dan zullen ook onze kinderen leeren niet zoo gauw uit hun evenwicht te raken, zich meer te leeren beheerschen en beter met elkaar om te gaan en meer van elkaar te houden. Dekens, als ze thans goedkoop en goed zijn, kan je koopen, als je tijd heb en dat beter vind. En nu verder het beste. Alle hartelijk gegroet. Je je liefhebbende man Leen [Handgeschreven dubbele briefkaart geadresseerd: Russisch Holland Laren (N.H.) O.L.M. van den Muijzenberg-Kiessler met poststempels 6.2.12 en LAREN(N.H.) 24 II 12] Stoupky 6/19 februari 1912 Lieve Olga! Ik ontving heden je brief N6 en een week tevoren N5 met het briefje van Lydia. Ik schreef je een briefje bij den brief van je vader en was voornemens spoedig daarop meer te schrijven. Ik was echter voortdurend in een stemming die mij de lust ontnam te schrijven. Ik hoop deze avond aan een brief voor je en voor de kinderen te beginnen. Je kunt dus in een paar dagen weer een brief verwachten. Het verheugt mij zeer dat het jou en de kinderen tamelijk wel gaat en raad je in het belang van jezelf en de kinderen om voldoende te rusten en te slapen opdat je kalm en vredig met de kinderen kunt omgaan zonder boosheid. 31 Januari zond ik je 127 Gld. en hoop de volgende week nogmaals te sturen. Met father gaat het wel, ook met mij. Ik had verwacht een advertentie van je in de Veg.; bode van februari te lezen, maar niets. Waarom doe je dat niet? Of heb je mijn brief niet ontvangen? Neem liever bijtijds maatregel als dat je later zonder hulp zit. Wees met Ans en de kinderen hartelijk gegroet. Je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven brief] No.6 Stoupky 7/29 februari 1912 [1] Lieve Olga, Ik heb achtereenvolgens 4 brieven van je ontvangen, de laatste is N7. Ik heb sedert eenige tijd niet zooveel geschreven, ik meen dat nu N6 is, ik heb vergeten maar nu in mijn boekje opgeschreven. Gisteren schreef ik je een postblad en daarvoor schreef ik een brief bij dien van father. Ik ben blij dat het je en de kinderen goed gaat. Ik hoop Lydia en de jongens ook gauw te schrijven. Ik ben blij dat het huis je begint te bevallen, en ik hoop dat wij het er op den duur zullen kunnen uithouden en de middelen niet zullen ontbreken. Zou je met de waschmachine niet wachten tot je in het nieuwe huis ben? Dan kunnen wij met Passchen nog bespreken, anders geloof ik dat de beste is die ik je vroeger geschreven heb. Wat de meubels aangaat zoo geloof ik dat het beste is alleen de piano te sturen met de muzieknoten en de schilderijtjes. Ik zou de 2 groote gravures (etsen) graag mee sturen maar ben bang dat ze onderweg breken als ze zoolang (6 weken) in de wagon zullen staan en met voorladen. Daarom dacht ik één voor één zelf mee te brengen als bagage maar misschin dat zij mij dan weer invoerrechten laten betalen. De andere meubels zou ik liefst niet sturen, en alleen in Holland koopen wat noodig is en dan eenvoudig opdat wij toch eenigszins eenvoudigheid in de daad zullen betrachten en niet alleen in woorden. Ik begin hier de meubels enz. te verkoopen en wou graag dat het voorby was. Aan de eene kant spyt het mij erg maar beter is het alles maar te verkoopen dan is het uit de gedachte en kunnen wij proberen minder voor de uiterlijke dingen te leven en meer voor innerlijk geluk. [2] Ik zou je de piano wel gauw willen sturen maar het weer is nog zoo guur en koud dat ik vrees dat het slecht zal zijn voor de piano. Ook moet ik nog toestemming vragen in Holland.
12
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
Schrijv mij daarom dadelijk terug of je het goed vind dat ik alleen zend de piano met noten en schilderijtjes, dan schrijf ik dadelijk daarover naar Holland aan de douane. Schrijf mij dat dadelijk en vergeet niet - een briefkaart is voldoende. Met Passchen kunnen wij dan bespreken wat verder in het huis te koopen noodig zal zijn. Ik had graag iets gehoord hoe de banken en slaapgelegenheid in de jongens kamer is gemaakt of dat goed, degelijk en ordentelyk gemaakts ik. Ook Rueter schreer niets hierover. Wil je mij hierover ook schrijven. Dan moet je vooral linoleum nemen van één kleur zonder figuren. Het best zal wel zijn bruin. Ik hoop dat het niet al te duur zal uitkomen, en toch moet het soliede zijn anders zal het met de kinderen gauw stuk zijn. Vooral zorgen dat alle stukjes bewaard blijven die worden afgesnede, want die kunnen gelegd worden onder bedden en pooten van tafels, stoelen enz. waar het linoleum het meest lydt. Ik had aan Mr Rueter 20 Januari f 1270.20 gestuurd en 28 Januari nog d1512.98 voor het 2e huisje. Ik zal nu morgen bij leven en welzyn nog ongeveer f 2500- sturen. Mocht het zijn dat jij geld dadelijk noodig heb vraag dan Mr Rueter f 100- van de f 1512.98. Ik hoop je morgen geld te sturen en dan kan je hem de f 100terug sturen of hij kan ze afschrijven van het geld dat ik morgen hoop te [3] sturen aan hem. Ik zou graag willen dat je altijd dadelijk schreef wanneer je geld ontvangen heb. Het is teneerste om te weten hoe lang het geld onderweg is en tweedens dat ik weet dat je het ontvangen heb. Zoo moet je ook van den hr Steenhoven nog f 75- ontvangen hebben, stemt dat? Dan zond ik je 20 Januari f 127-. Als je bang ben dat het huisje van Bruyn te dicht bij ons huis komt, vraag dan aan de hr Rueter nog een strook land van 4 of 5 Mr breed er by te koopen dat kost f 200- en dat komt het wat verder van ons aftestaan. Dat kan nog gekocht worden als het kontrakt bij den notaris over het land nog niet is afgesloten. Ik hoop dezer dage aan Mr Steenhoven te schrijven om verlof met Passchen 2 weken in Holland door te brengen. Schrijf eens wanneer de vacantie van de jongens begint en wanneer die eindigt dan kan ik daarmee rekening houden. Wat nu aangaat, dat de familie Bruyn naast ons komt wonen, zoo moet je rekenen dat als zij niet naast ons komen, dan zou het land, grenzende aan het onze toch wel spoedig bebouwd worden en wie zegt dat dan onze buren beter zullen zijn. Indien de fam. Bruijn eens over onze familie aangelegenheden spreekt dan is dat begrypelyk omdat zij drie kinderen van ons onder zich hebben. Geloof maar, als zij merken dat wij niet graag willen dat zij zich mengen in onze familiezaken, dan zullen zijn spoedig [4] daarover zwijgen. Als zij daarover spreken dan doen zij dat in het belang van de kinderen. Wij hebben tot nu niet getoond dat wij zulke voorbeeldige opvoeders waren, want onze kinderen waren ongehoorzaam en slordig en wij werden wel boos maar hadden niet de liefde, en het geduld om de kinderen behoorlijk op te voeden. Daarom geloof ik dat het verkeerd is boos te worden indien de fam. Bruyn het een of ander over de kinderen met ons wil bespreken.Ik zal niet zeggen dat zij de opvoeding der kinderen zoo heel voorbeeldig doen, maar toch gaan ze goed met hen om en de jongens zijn gehoorzamer voor hen dan voor ons en zijn opgewekt en lezen hun boekjes, en verrichten kleine werkjes. Ik zie dat het voor jou niet zoo heel licht zal zijn zonder boosheid goede orde onder de oudere jongens te krijgen. Daartoe is noodig veel geduld en wijsheid. Ik hoop dat het je gelukken zal op vriendelyken toon gehoorzaamheid in de jongens te krijgen en dat zij hun kleine plichten behoorlyk zullen leeren vervullen. Gemakkelijk is dat niet en daarom zou ik graag willen dat je met de familie Bruyn in goede harmonie zult leven. 7/20 februari 1912 [5] Ik ga nu naar bed en zou graag willen dat hy ook vroeger ging slapen, want als je slechts 5 - 6 uren slaapt, dan is dat onvoldoende en ik heb liever dat je een paar uur meer rust hebt als dat je teveel van je rust voor brieven schrijven gebruikt. Indien je vroeger naar bed gaat en je bent daaraan eenmaal gewoon, dan zal je ook gauw inslapen, maar je moet niet gaan liggen lezen, dat is heel slecht en moet je ook Lydia niet veroorloven. Ik vind het aangenaam je brieven te ontvangen, maar nog beter als je meer slaapt, beter uitrust, dan zal je kalmer gestemd zijn en dat is beter voor jezelf en de kinderen. Niets is slechter bij het opvoeden van kinderen wanneer de opvoeder ongeduldig en boos is. Ik zelf hab daar onder te lijden, maar toch is het zoo. Ook moet je niet al te zeer op het gevoel van de kinderen werken, want dan krijg je overgevoelige en ongelukkige kinderen, maar leer ze geduldig en met blijdschap en volharding moeilijkheden overwinnen en nuttig werkzaam te zijn voor zich en hun naasten, maar ook vrolijk te spelen in de buitenlucht. Misschien slaap jij zoo slecht omdat [6] 13
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
je die brandende kachel naast je bed heb. Ik slaap nu met open raampje en slaap nu veel beter, dan wanneer de lucht in de kamer warm is. De frissche lucht doet de longen beter werken en de ademhaling wordt dieper en krachtiger en de slaap daardoor sterker. Welterusten. Woensdagochtend 8/21 februari 1912 Goeden morgen Vrouw. Ik zal dadelyk naar kantoor gaan en hoop dan vanmiddag of vanavond verder te schrijven. Ik ben bly dat je zooveel meer levenslust heb gekregen en kan je de raad geven van Tolstoi: "Als je erg verheugd en gelukkig gevoelt denk dan dat er weer oogenblikken van neerslachtigheid en tegenspoed kunnen komen, en wanneer je neerslachtig ben en ongelukkig gevoelt, den dan dat er weer een tijd komt dat je verheugd en gelukkig zult zijn". Dat werkt als een regulateur, en daarmee vervalt een mensch niet zoo gauw van het ééne uiterste in het andere uiterste en wordt zijn leven en stemming meer gelykmateg. Het is nu weer avond en alreeds by half tien. Eerst las ik de krant over het proces van Alexandro Swirski kerk land - en [7] toen kwam je vader. Hij vraagt mij morgen bij hem Blini te eten. Ik zeg hem dat ik al vast, maar heb nu toch beloofd te komen. Ik heb meer blinis gegeten dan ik verwacht had. Drie keer bij father, 1 keer by Scherrer, 1 keer bij Kozvief. Dan heb ik met de mazlamnitsa 3 keeren geschaatst. De laatste keer met Scherrer en zijn vrouw van Mazni naar Bachmoet naar Lewis. Daar was een heer van Constantinofka gekomen, die was overvallen onderweg, en zijn geld enz. afgenomen onder bedreiging met revolver. Mevr Lewis vertelde dat Bella gaut uit Engeland terugkomt en sprak er van om jou te bezoeken. Ik heb de reis route voor haar uitgewerkt. Zij kan 's ochtends in Hoek van Holland komen en met directe trein om 7.30 ure in Amsterdam zijn. Dan schreef ik dat zij van het zelfde )centraal) station in een half uur in Hilversum komt en van daar met de Gooische tramway in 15 minuten in Laren is. Dat zij ongeveer om 9 ure in Laren kan zijn, en dat jy of Ans aan de tram zal komen indien zij te voren schrijft wanneer zij vertrekt. Van Londen gaat de trein tot Harwich 8.30 ure avond en dan is de boot aan de Hoek v. Holl. de volgende ochtend 6 ure. Vandaag ben ik begonnen met uitverkoop; ik heb aan N.S. Fedorko voor R 27- meubels en keukengereedschap verkocht. Potapski is ook geweest, maar die wil al te goedkoop: voor de oude canapee 5 R. Ik wil R 10 en voor Evers kast 10- ik wil 12. [8] Hij vroeg nog om de piano te koopen, maar ik heb gezegd dat je die naar Holland wenscht te hebben. Misschien kan ik vóór mijn vertrek hier nog wat meubels verkoopen en dan is het gemakkelijk met dat geld in Holland het noodige nieuw te koopen. Wacht met koopen tot ik kom dan kunnen wij bespreken wat en hoe te koopen. Kondraat zeide Lydia moest maar hier bij mij komen wonen en dan konden de jongens in Holland leeren. Je zult van Mr Rueter nog 2 aandeelen Bergbaulichen Arbeiten krijgen. Dan heb ik in de Bachmoeter boeren Kpe[Russisch] tegen 7% voor 2 jaren afgegeven R 1000-. Daarvoor heb ik nu geen geld meer in de Azof bank en slechts R 990- in de Petersburger bank. Ook heb ik het geld uit de Warschau spaarbank genomen en heb met Januari van Peereboom R 500 terug ontvangen. Nu van daag heb ik 2000 R 4% Rente ingewisseld en naar Amsterdam laten remiteeren aan Rueter. Ik zal de cheque maar hierby sturen, geef jij dien dan aan Rueter. Voor jou zijn daarbij f 127.- die R. aan je zal afdragen. Bovendien zond ik van daag aan je een postwissel f 126.80. Nu moet je eens schrijven welk geld je gauwer ontvangt dat van Rueter of van de post. Je hebt de groeten van je vader en alle kennissen. Heb jij nog aan de familie Steenhoven op de kaart voor het huwelijk een gelukwensch geschreven? Ik kreeg van een andere zoon een verlovings aankondiging en heb hem gefeliciteerd en gevraagd zijn ouders geluk te wenschen met het huwelijk omdat ik van [linker marge] hen geen bericht ontving. Maar nu zonden zij het aan jou. Had mij maar dadelijk geschreven daarover. [linker marge p.5] Nu welterusten. Je allen het beste en hartelyk gegroet je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven brief] Donderdag 9/22 Februari 1912 [1] Ik heb de remise voor het huisje maar afzonderlijk aan Mr Rueter gestuurd anders moet jy weer naar de post en Ruter loopen. Van de f 2450.40 heb ik R. verzocht aan jou f 127- te willen afgeven.
14
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
Ik ben vanmiddag met schrijven weer opgehouden door meubelbezichtigers. Veel koopen ze voorloopig niet. Sklarenko heeft o.a. 2 witte bedden met 2 matrassen gekocht voor R 38.- kleine toilet spiegel bij Ans R 2.50, 6 stoelen van Paardekooper R 7-. Mijn oude schaatsen a/Ad Temp R 1- 1 spiegel van P. R 5-, 1 vleesch machin 2.- kleine kop. magr[?] 75 k. enz. Het is een vervelend werkje want je weet niet hoeveel te vragen en al te goedkoop wil je ook niet afgeven. Het moeilijkste zal wel zijn de salon meubels. Ik wil voor canapee, 4 fauteuils, 4 stoelen, tafel, tapyt R 300 / 350- vragen. Het moeilykste vind ik de keuken gereedschappen en glas en aarde werk. Nu ik heb de tyd om uit te verkoopen. [Handgeschreven brief] Stoupky 12/25 februari 1912 Zondagavond [1] Ik heb dit briefje vergeten in de brief bij te leggen en zend het je daarom nu met briefjes voor de jongens. Ik was van avond nog even uitgegaan met de nieuwe maan maar het is koude wind en veel sneeuw zoodat ik gauw ben teruggekeerd. Ik heb vanmiddag voor de zooveelste maal bij Vader blinis gegeten. Daarna kwamen Mr en Mrs Lewis bij vader. Wanneer Bella je vooruit schrijft hoelaat zij in Amsterdam komt en jij heb lust en tijd als het mooi weer is, dan ga je haar misschien in Adam van Central Station afhalen en een beetje door Adam trammen en ryksmuseum zien en dan 's middags naar huis, waar Ansje met eten wacht. Ik heb van daag nog wat verkocht zoo langzaam aan gaat het weg. Alleen de nuure meubels blijven. Maar daarvoor verwacht ik dat uit Bachmoet later sullen komen. Ik geloof voor Holland het beste alleen piano, 2 stoeltijes voor piano muzieknote, en schilderijen. Wat verder noodig zal zijn kunnen wij met Passchen bespreken als ik het geluk heb te komen en jullie allen in welstand aan te treffen. Ik hoop het je allen goed gaat. Je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven brief] Stoupky 13/26 febr. 1912 [1] Lieve Olga, Weer geen tijd gehad voor het eindigen der brief. Er waren weer veel kijklustigen en enkele kooplustigen. Ik hebweer aan een [?] uit Bachmoet verkocht kinderwagen 10- rood bed 16 paard 1 stoepka[?] 2- gebroken bloemen [?] 1-. ?oziref lamp slaapkamer R 13- Bruine gang spiegel 9- tafeltje 4- lampje 2 zaal[?] lampje 3- gewone schilderytjes 7 x 50 k Koninge[?] 1R. Glaswerk geeft ik 5 kop goedkooper inkoop prijs = Rest van eerste servies aan den smid 7.- Aan Watslaf rood bed 14-. Nu ik moet eindigen. Je vader is welvarend. Ik moet vanavond naar Petersburg. [2] Ik verlang om met Passchen naar jullie te komen en hoop dat wij de tyd gelukkig met ons allen zullen doorbrengen. Ik geloof dat eigenlijk de kleine waschmachine beter voor ons zal zijn. Want dan kan je ook een kleiner wasch er mee waschen en je behoeft niet op eenmaal zoon groote hoeveelheid kokend water tegelijk gereed te hebben . Want wij zullen niet zoon groot fornuis hebben als hier. Wacht misschien met alles tot ik kom dan kunnen wij samen de beraming [Russisch] opmaken wat noodig is. Zie dan dat je prijscouranten tegen dien tyd krijg van alles wat noodig is. Veel zal wel niet noodig zijn. Je je liefhebbende man Leen. [linker marge]Een linnen kastje zou Mr R. nog kunnen maken in je slaap [boven marge onderste boven] kamer waar het dak schuin afloopt van boven tot de vloer smal. [linker marge p 1] Morgen krijg je nog kranten gestuurd met de gerichts verhandeling met [Russisch en inktvlekken] [Handgeschreven briefkaart geadresseerd: Russisch Holland O.L.M. van den Muyzenberg - Kiessler Laren N.H. met poststempels 17.2.12 en LAREN(N.H.) 4.III.12] St. Petersburg 17 febr/ 1 Mrt 1912 Lieve Olga Uit Stoupky zond ik vóór myn vertrek een brief aan je. Ik ben hier de derde dag en ben gezond. Ik zal wellicht morgen nog hier zijn en dan vertrek ik 's avond of zondag. Zooeven heb ik enkele kranten voor je klaar gemaakte die gaan gelyktijdig hier mee. Misschien schrijf ik je vandaag of morgen uitvoerig. Je allen het beste je je liefhebbende man Leen.
15
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
[Handgeschreven dubbele briefkaart geadresseerd: Russisch Holland Laren N.H. O.L.M. van den Muyzenberg - Kiessler met poststempels 19.2.12 en LAREN (N.H.) 6.III.12] St. Petersburg Zondag 19 febr. 1912 Lieve Olga! Ik had gedacht van daag te zullen vertrekken, maar a.s. dinsdag moet ik nog een vergadering bijwonen. Ik zal weer bly zyn als ik weer naar Stoupky kan vertrekken. De tyd begint zoo al hard op te schieten en ik hoop uit Holland spoedig toestemming te ontvangen om de Passchen met jou en de kinderen door te brengen. Ik was van ochtend in de Hollandsche Kerk. De dominee drukte de ouders op het hart om hun kinderen niet alleen een goede lichamelijke en geestelijke maar vooral ook godsdienstige opvoeding te geven. Ik ben het er mee eens dat het een groot deel van een mensch zijn levensgeluk is als hij opgroeit in het bewustzijn van eenheid met God. Ik heb je mijn brief nog niet geschreven. Misschien kom ik er van avond nog toe. Ik hoop dat het je, Ans en de kinderen goed mag gaan en ook bij moeder en verdere familie. Neem het schip bij je in huis en geef het bepaald mee naar H. zoodra iemand het mee kan nemen. Of anders wachten tot mijn komst. Je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven brief] N 7. Stoupky 24 Februari / 8 Maart 1912 [1] Lieve Olga! Ik ben gisteren thuis gekomen en ontving je twee brieven en een briefkaart. Je moet toch wel heel veel van je man houden, dat je bij de drukte van je huishouding nog tyd vind om zulke lange en zoovele brieven aan hem te schrijven. Het is nu maar te hopen dat hij al die opoffering ook zal weten te waardeeren, en jou daarvoor ook zooveel meer zal liefhebben. Dat is toch weer een echt bewijs van de opofferende, geduldige, allesvergevende, en zelfverloochende liefde van de vrouw, die alleen leeft om haren man en hare kinderen gelukkig te maken, en aan de wereld gelukkige menschen te schenken. Zij leeft alleen om het zielsgeluk van haren kring te ontwikkelen en te verdeerderen, wel wetende dat alle liefde en vriendelijkheid aan anderen betoont, weer in haar eigen hart het geluk vermeerdert en terugkeert. Omdat te berei[2] ken zien wij haar geleidelijk afstand doen van alle overbodige stoffelijken behoeften. Zij vind hare volle bevrediging in de stilte van Gods natuur, waarvan zij zich als schepsel een deel gevoelt, gelijk de leeuwerik die juichend hemelwaarts opstijgt om zijnen Schepper een heerlijk lied te zingen. hare woning is Gods schepping die haar alles rondom biedt om haar aestetisch gevoel te bevredigen en zij heeft slechts een huisje noodig van zesduizend gulden om haar tegen guur weer en wind te beschutten. Desgelijks bestaan voor haar de kleeren slechts om zich tegen koude te dekken, en overigens is zij met alles zeer tevreden en gelukkig in de vriendelijke zorgen voor haar kindertjes. Zij zingt [3] hen een liedje en leert hen hoe te leven opdat haar kleintjes tot een zelfstandig en gelukkig leven opgroeien. Alleen haar mannetje vliegt veel uit en blijft dan lang weg en ziet dan weer andere vogelvrouwtjes die aardig zingen en kijken, zoodat zijn vrouwtje in haar nestje bij haar kleintjes bijna aanvallen van onrust en boosheid zou krijgen, maar toch zoover komt het niet. Zij blijft het goede vrouwtje met haar kleintjes die zich bewust is als deel van God in Zijn natuur vrolijk en gelukkig te moeten leven, en naar Gods wil te handelen, verder overlatende aan haar mannetje te handelen zoo als de stem van zijn geweten in hem leert. En als dan het man vogeltje weer tot zijn nest terugkeert en alles daar blijde en gelukkig en tevreden [4] vindt dan zullen zij alle tesamen een gelukkig lied aanheffen dat, Christus is opgestaan! dat wil zeggen: dat het geestelijk leven in den mensch is ontwaakt, dat hij alleen gelukkig kan worden door een goed geestelijk, innerlijk leven, en dat alle zucht naar bevrediging van stoffelijke dingen een mensch altijd onvoldaan, ontevreden en ongelukkig maken. Het geestelijk leven is eeuwig; het stoffelijk leven vergaat. Het eerste maakt een mensch steeds gelukkiger; het tweede maakt een mensch meer eisschend en ongelukkig. Wees met Ans en de kinderen in liefde gegroet, en voor jezelf in 't byzonder rust en kalmte toe gewenscht. Je je lifhebbende man Leen. Welterusten 9 ure avond P.S. Vandaag zond ik je de belasting papieren die je kan onderteeken en opsturen.
16
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
[Handgeschreven brief] N 7. Stoupky 25 Februari / 9 Maart 1912 [1] Lieve Olga! Vandaag wil ik je nog enkele dingen van je briefbeantwoorden en meedeelen. Wat Ans aanbetreft zoo zal het goed zijn eenigszins te weten hoe te doen wanneer de jongens met Juli in huis komen en met het ook op je bevalling. Hierover moeten wij bepaald met Passchen spreken; schrijf alles maar op een lijst. Indien mogelijk hoop ik in de tijd van je bevalling bij je te zijn. Je moet echter vooruit een beetje zien een degelijke persoon tot hulp te krijgen, want Ans is dan alleen niet vol[2] doende om ook orde en rust onder de jongens te houden. Tevens dient een beetje op Kees gelet rmod [Russ.] De hoofdzaak is dat je een beetje tijdig en bedaard overdenkt hoe in te richten tijdens en na je bevalling. Je heb bij ondervinding dat als je plotseling iemand noodig heb dan krijg je niet zoo gauw, terwijl intijds daarover gedacht, je al eerder een beter keus kunt doen. Hierover spreken wij dus later [3] Meer bouwen zullen wij voorloopig wel niet, en eerst maar eens afwachten hoe alles verder zal gaan. Wat ik met Passchen mee kan brengen zal ik doen, maar meer dan in Duitschland veroorloofd is, neem ik niet, anders krijg ik ongenoegen voor met de vele reizigers tegen Passchen. Voor de Piano wordt de kist gemaakt. De noten gaan gelijk mee. Ik denk nog de 2 paardehaar matrassen over de piano te leegen. De schilderijen zal ik ook gelijk sturen. Ik denk alles te sturen zoo dat het dadelijk in de nieuwe woning kan. Zoo dat het ongeveer ½ April n.s. in Holland is dat is gerekend 6 weken onderweg, dus ongeveer nu spoedig verzonden. Misschien stuur ik ook de klok gelijk. Je woning zal behoorlijk worden. En over een kastje voor je linnengoed moet je niet moeilijk maken dat kan in je slaapkamer gemaakt worden zooals ik schreef of wij kunnen iets daarvoor koopen. De oude rommel zooals je de meubelen bij moeder gelieft te noemen [4] kunnen wij later of dadelijk boven gebruiken en voor de kinderkamer, terwijl voor de woonkamer iets nieuws doch eenvoudig. Jij zou eerst naar Hellevoet kunnen gaan kijken wat er nog is en wat je wil hebben. Datgene wat moeder bepaald gebruikt zooals kleed en schilderijen zou ik haar laten houden. Gordijnene zullen wij ook kunnen missen. Of wij gaan met Passchen een dag en nacht samen naar Hellevoet. Schrijf niet zulke lange brieven als je moe ben. Ga dan beter slapen. Ga vroeg slapen; rust goed uit, zoodat je jezelf frisch en gezond voelt. Heb je van de firma Jarman & Zoonen uit Amsterdam ontvangen 2 aandeelen mynbouwkundige werken en bovendie f 1512,23? Deze laatste f 1512,23 zijn voor den hr Rueter. Ook heb ik aan den hr Rueter gestuurd f 2323,40 en verzocht de aan hem gestuurde f 127- voor jou aan je aftegeven. Heb je die ontvangen? Ik hoor nog niets van de bouw. Nu is er een aangeteekende brief voor mij in Bachmoet. Misschien is dat iets van Rueter. Stoupky 25 febr. / 9 Mrt 1912 [5] vervolg Spreek maar eens met Mr. R. Indien hij het moeilijk vind om de banken met ophaal ruggen te maken en jij ben er bang van. Dan misschien de slaapbanken alleen maken zonder opklapruggen - dan krijgen wij slechts 4 slaapbanken. Lydiaa, Theo en Geertruida of ? kan dan misschien bij jou slapen. Dan moet nog plaats zijn voor Johan en later voor mij. Wij kunnen dan voorloopig een bedje voor Johan in de jongens kamer zetten of zoo canapee. Vind echter Mr Rueter geen bezwaar de ophaal ruggen ordentelijk te maken, dan is dunk mij beter wat extra slaapplaats te hebben. [6] Nu moet de brief weg. Je vader was een beetje onwel en vroeg Jane te komen.Zij was gauw hier en Wasja ook in Bachmoet voor een zemstwo vergadering, maar later bleek dat geen vergadring was en daar Vader weer gezond is, is Wasja weer weg gegaan. Jane is nog gebleven, die ziet er gezond uit. Je heb de groeten van je vader en Jane. Wees met Ans en de kinderen het beste toegewenscht van je je liefhebbende man Leen. Zal ik misschien op de adressen M e v r o u w schrijven of ben je daarboven verheven? [Handgeschreven briefkaart geadresseerd: Russisch Holland Laren N.H. O.L.M. van den Muijzenberg Kiessler met poststempels 1.3.12 en LAREN (N.H.) 19. III.12]
17
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
Stoupky 1/14 Maart 1912 Lieve Olga! Ik wou eerst een brief schrijven, dat wordt zooeven verhinderd. Daarom voorloopig meegedeeld dat ik heden geld aan je afzond, voorts dat ik met Passchen verlof zal hebben voor een paar weken in Holland te zijn. Indien mogelijk hoop ik Palmzondag thuis te zijn n.l. zaterdagavond aan te komen. Johan reist met zijn familie vermoedelijk einde dezer week naar Warschau. Jane is nog hier. Alles gaat nog al goed. Wat denk je voor best: óf het goed in Hellevoet te verkoopen of dat je gaat zien wat naar Laren te nemen, óf dat wij samen gaan voor een paar daagjes. Allen het beste je Leen. [Handgeschreven briefkaart geadresseerd als vorige briefkaart met poststempels Charkof 3.3.12 en LAREN 20.III.12] Charkof 3/16 Maart 1912 Lieve Olga! Johan is ook hier en heeft zyn vrouw met kind naar Poltawa [?] laten gaan. Reist van avond naar Warschau en zal daar inrichten zoodra zyn meubels komen. Ik moet volgende week nog hier terug zijn, dan hoop ik naar Laren te komen. Ik zal in begin April (5) weer hier moeten zijn. Daarom zal ik trachten 17/30 Maart in Laren te komen v Donker [?] gaat [?] ook de vacantie van de kinderen. Je allen het beste je je liefhebbende Leen. [Handgeschreven briefkaart geadresseerd als vorige briefkaart met poststempels 8.3.12 en LAREN 27.III.12] Stoupky 8/21 Maart 1912 Live Olga! Heden ontving ik pas je brief van den 11M. Ondertusschen zal je mijn brief ontvangen hebben die ik je schreef na terugkeer uit Petersburg. Ik [inktvlekken] ge vrachtbrief der afgezonden goederen, ook de toestemming voor tolvrije invoer. Ik breng beide mee. Indien ik nu verder niets schrijf dan hoop ik begin volgende week naar Charkof te vertrekken om van daar naar Laren te reizen, waar ik 17/30 Maart Zaterdagavond je allen in gezondheid hoop te omhelzen. Je moet echter niet al te zeker er op rekenen daar een hindering niet onmogelijk is. Wat te doen en te bespreken valt schrijf je maar op een lijst, dan kunnen we volgens programma alles afdoen. Hier alles wel. Je allen het beste en hartelijk gegroet. Je Leen. [Handgeschreven briefkaart geadresseerd als vorige briefkaart met postzegel afgeknipt en poststempel LAREN 29.III.12] Stoupky 10/23 Maart 1912 Lieve Olga! Het is zondagmiddag. Ik heb je goede brief ontvangen. Ik ben druk bezig met de Balans en hoop nu door te werken tot ik klaar ben, dan kan ik morgen naar Charkof en van daar woensdagavong naar Laren vertrekken. Ik hoop dat je allen dan ook welvarend zult zijn. Hier is alles wel. Je allen hartelijk gegroet en het beste toegewenscht van je je liefhebbende man Leen. [hoek weggeknipt] Lewis[?] zegt dat Bella [?]lijk na Passchen zal [?] . A.dam. Zy [Bella] [?] schrijven. [Handgeschreven briefkaart (potlood) geadresseerd aan: Russisch Holland Blaricum O.L.M. van den Muyzenberg - Kiessler met poststempels 23.3.12 en Blaricum 10 [?] 12] [Tekst geheel in Russisch en gedateerd] Cpeda 23 [Russ. Maart of Mei ?] 1912 en gesigneerd Leen. [Handgeschreven Nederlandse briefkaart (potlood) geadresseerd: Mevrouw O.L.M. van den Muyzenberg Kiessler Laren N.H. Rustoord met poststempels ARNHEM - OLDENZAAL 17 APR 12 en LAREN 17.IV.12] Woensdag 17 April 1912 Lieve Olga. Nog een innigen groet uit Holland. Laten wij hopen dat alles, vooral met jou en de kinderen goed moge gaan. Spoedig zijn wij aan de grens. Vraag aan Mevrouw Daalder om antwoorden op de avertenties te schrijven of meld in den brief dat je buitenlandsche ben, anders maakt dat verkeerde indruk. Wees met de kinderen en Ans hartelyk gegroet en het beste toegewenscht. Je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven brief (potlood) geadresseerd: Russ. Holland Laren N.H. Rustoord O.L.M. van den Muyzenberg met poststempels Brest 6.4.12 en LAREN 21.IV.12]
18
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
Brest 5/18 April 1912 Lieve Olga Wees nog met je allen hartelijk gelukgewenscht met den verjaardag van onzen Dirk. We willen hopen dat hij tot een flinken man zal opgroeien en je de zorgen voor de kinderen vergoed zullen worden door wederkeerige liefde. Je allen het beste Je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven briefkaart geadresseerd: Russ. Holland Laren N.H. "Rustoord" O.L.M. van den Muyzenberg - Kiessler met poststempels 7.4.12 en HILVERSUM 23.4.12] Losowaja 7/20 April 1912 Lieve Olga! Gelukkig ben ik alweer zoover zonder ongelukken gekomen. De treinen waren erg vol zoodat ik van Warschau tot Fastof I kl. moest reizen. Vele reizigers moesten achter blijven. In de Rostover wagen kreeg ik geen plaats en moest daardoor overstappen Fastof. Znamenka, Piatrehatka, Jekaterinoslav Smelnikof. Ik zit nu slaperig 4 ure ochtend te wachten op de trein naar Kramatorskaja. Ik hoop dat je nu eerst wat flink uitrust; neem voorloopig wat meer de hulp van je werkster totdat je een goede dienstbode heb, en laat Ans je dan zoolang met de kinders en [?] helpen tot zij een geschikte plaatsing gevonden heeft. Wees het beste toegewenscht en met Ans en de kinderen hartelijk gegroet. [Handgeschreven briefkaart geadresseerd: Russ. Holland Laren N.H. Rustoord O.L.M. van den Muyzenberg - Kiessler met poststempels 7.4.12 en LAREN 25.4.12] Stoupky 7/20 april 1912 Lieve Olga! Nu ben ik weer in welstand hier aangekomen. Vader eveneens vorige nacht. Spoedig hoop ik je een brief te schrijven; eveneens van je te vernemen hoe het je allen gaat. Wees met de kinders gekust ook Ans hartelijk gegroet Je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven brief] Stoupky 9/22 April 1912 [1] Lieve Olga, Neem nu eerst rustig plaats, heel kalm. Zit je nu vredig en blijde? of niet, of ben je ontevreden? Ik hoop dat je welgemoed ben en dat je een blij en vriendelijk gezicht toont en van nature heb. Nu in gedachte een zoen van je je liefhebbende man. Nu eerst de geldzaken. De kwitantie van de betaalde kachtels heb jij, geloof ik. Bewaar die dan met de andere rekeningen die je zal te betalen krijgen in verband met de nieuwe inrichting in ons huisje. Schrijf dan afzonderlijk in je boek, de gewone uitgaven voor de huishouding enz. en de uitgaven voor de nieuwe inrichting.[nadruk streep in kantlijn] Zoo - dat zal je onthouden. Nu zond ik van daag R 500- of = f 636.70 cheque N 20608 van de Petersburg bank in Bachmoet op Lippmann Rosenthal & Co. te Amsterdam. Aan deze laatste firma heb ik de cheque gestuurd met verzoek daarvan te zenden f 208.34 aan Mevrouw van Anrooy en de rest f 428. - (ongeveer) aan Mevrouw Olga, Lilly, Mary. Nu heb je geld genoeg en ga je zeker dadelijk naar Amsterdam om nog zoo'n mooie groote, nieuwe hoed van f 50 erbij te koopen. Verder moet je nu er op rekenen dat je binnenkort veel te betalen krijgt. Maar [2] betaal alleen tegen gekwiteerde rekening. Dat is beter voor later en ingeval van misverstand. Je heb dus van mij in Holland ontvangen f 3--- en nu f 428.- dat zal nu voor een poosje voldoende zijn, maar wanneer je van dat geld niet meer over heb dan f 150.- schrijf mij dan dadelijk. Ik vind het best als je spaarzaam bent maar zonder geld mag je niet zitten. Zie dus dat je je betalingen geleidelijk en regelmatig afdoet, dat het niet teveel oploopt. Bovendien bij grootere bedragen wordt gewoonlijk voor contant afgetrokken. Aan Mevr. Anrooy moeten wij nu nog een keer f 208.34 sturen ná deze keer, dan zijn wij daarmee klaar en kunnen de jongens tot de groote vacantie bnij B. blijven. Die onkosten zullen dan wel een beetje kleiner worden. Hoe is je hoedje uitgevallen? Ik hoop dat het naar je zin zal zijn. 19
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
Vandaag liet ik in de Azof bank het geld voor jou uitgeloote premiebillet halen, maar kan dat morgen krijgen. Het nieuwe papier daarvoor inplaats kan ik je geven als ik weer bij je kom, als je tenminste zooveel vertrouwen [3] heb in je man, anders zal hij het je per post sturen, want het is jou eigen geld. Je vader heeft evenzooveel vertrouwen in je man als zijn jongste dochter. Onlangs sprak hij zijn wensch uit een deel van zijn geld op jou naam (en ook voor Jane op haar naam) te zetten, zoo dat hij de percenten zou krijgen. Hij liet daarbij blijken dat het bepaald op jou naam zou staan opdat later niet ik maar de kinderen dat geld zouden krijgen. Ik heb hem toen gezegd dat volgens de Nederlandsche wet de man het bestuur heeft over de gemeenschappelijke bezittingen, zoowel van man als vrouw. Dat is allang geleden. Toen beviel hem dat niet. Nu vandaag op kantoor sprak hij Scherrer zijn groote ontevredenheid uit over zoo'n wet. Zrme schoonvader, arme vrouw, arme kinderen, dat zij zoon hollandsche wet en zoon hollandschen schoonzoon en zoon hollandsche man en zoon hollandschen vader moesten treffen, die daarbij nog zoo weinig vertrouwen verdient. Nu dat komt alles terecht, nog misschien een tiental jaren en dan heb ik het geld heelemaal niet meer noodig. Gelukkig heb ik voor mij persoonlijk ook niet veel [4] behoeften. De reis viel niet mee, maar toch kost dezelve heen en terug nie meer dan R 115-. Daarby komt de reis naar Hellevoet f 40- en verdere uitgaven, inkoopen, reizen n. Amsterdam enz. pas f 30.-, chreestarchia f 25. Nu is alles weer voorbij. Jammer, erg jammer dat de tijd zoo kort was en dat wij in dien korten tijd niet meer rustig, kalm en vredig met ons allen van elkanders nabijheid konden genieten.Toch ben ik heel blij weer eens bij je geweest te zijn. Ik hoop dat nu tot Juli verder alles weer goed moge gaan. Ik had een moeilijke en dure terugreis in Rusland (tot Fastof 1ste kl.) en veel overstappen, alle treinen waren vol. Je ben dan blij als je weer thuis zit. Ik hoop dat de heer Rueter nu zorgdraagt dat alles de 26ste klaar zal zijn, anders brengt hij je in moeilijkheid. Je moet nu voorloopig maar geen lange brieven schrijven. Rust nu liever wat meer uit want je zal met de verhuizing toch nog genoeg te doen hebben. Maar je zal mij een groot genoegen doen indien je een paar briefkaarten schrijft. Nu ga ik naar bed. Het is weer 10 ure. Welterusten. [linker marge] Het is hier koud en guur weer; alles nog dor. De lente komt laat. 10/23 April 1912 vervolg [5] Vanochtend eerst om 6 ure4 opgestaan maar ben toen weer gaan liggen en heb daarna nog geslapen. Ik voelde dat ik meer slaap noodig had maar kon in de laatste tijd niet goed slapen. Het knapt je dadelijk veel meer op wanneer je goed uitslaapt. Daarom zal ik nu voor gewoonte aannemen niet later dan 10 ure naar bed en dan niet gaan liggen lezen, want alle afwijkingen daarvan zijn heel nadeelig. Het zou vooral voor jou en ook voor Ans heel goed zijn als je deze leefregel streng in acht hield. Ik hoop dan ook dat je meer rust zult nemen en goed zult slapen, en veel buiten zult zijn. Nu heb ik je nog wat te zeggen dat ernstig en van groot beland is voor allen, en wel: Het is bekend dat een nieuw huis vochtig en daarom ongezond is om te bewonen. Daarom dient iets [6] gedaan om ziekten te voorkomen. In de eerste plaats overal door het heele huis zooveel mogelijk alles openzetten indien de zon schijnt en weinig wind is, ander zet je alleen open aan de tegenovergestelden kant van waar de wind komt. Om het drogen te bevorderen en opdat het niet te koud zal zijn, moet je in de 2 kamers maar regelmatig - maar zacht stoken - en ook in den nacht voorloopig maar laten branden. Laat zoo'n yzer schrempje maken in jou kamer opdat de warmte van de kachtel ook voldoende naar de jongens kamer gaat. Ik hoop nu maar bericht van je te krijgen dat alles nog al op tijd in orde zal zijn in onze tempel, en dat uit Hellevoet het goed ook gekomen is. Uit Rusland zal het nog wel een week voorbij loopen. Nu dat is beter dan komt niet alles tegelijk. Laat de schilderijen met [7] behulp van eeen timmerman ophangen en vraag den hr Rueter daarbij toezicht te willen houden opdat de muren niet noodeloos beschadigd worden. In de huiskamer komen dus 1 groote ets (zee) boven de piano en 1 (Delft) bij het buffet. verder in de hoek bij de kachel en deur de kleinere, ook een paar bij je in de slaapkamer behalve jou oudjes en in de jongens kamer. Ook moet dan wat overlijven voor de logeerkamer en dienstbode kamer. Misschien laat je de kleinere ingepakt staan tot ik weer kom of schrijf je eerst hoe je ze denkt te verdeelen. Ik moet telkens weer denken aan dat kleine meisje dat wij afgewezen hebben om van haar die coupons van 2½ cent te koopen voor de zondags- of naai school. We hadden toch wel voor 50 of 100 cent kunnen nemen. 20
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
Zie nog maar dat je haar op laat scharrelen, zij zal er erg blij mee zijn en voor ons is het ook een prettiger gevoel iets gedaan te hebben. [8] Vandaag heb ik voor je vader R 4- gestuurd voor de 2e [Russ.]. Je vader is wel; hij keerde de nacht terug vóór mijn thuiskomst. Ik zie dat ik toch de Vrije Mensch April van je meegenomen heb. Ik stuur hem nu gelijktijdig terug, er staat een stuk in over Tolstoi en een over de nieuwere opvoeding. Bella Lewis schynt over zee (Stockholm en Finland naar Moscou te zijn gereisd. Binnenkort hoop ik Mevr. Kalisch te antwoorden dat zij niet teveel op dit jaar moet rekenen daar ik liever heb dat eerst alles is afgedaan met deze 2 huisjes. Scherrer is nu druk aan het Vegetarier worden. Hij eet nu vegetarisch. Nu heb ik je voorloopig weer genoeg meegedeeld ik moet naar kantoor. Hoe is het met de meid of hulp. Heb je die uit Amsterdam genomen. Maak er nu flink werk van en laat Ans dan zoo lang blijven tot zij een betrekking heeft. Dan kan zij voor de kinderen zorg dragen en jij meer rusten en met den verhuisbooel bemoeien. Wat denk je zou Lise geschikt zijn voor Johan? Zij zoeken iemand voor Cornelis. Greetje is nog in de Haag, maar Lise is toch beter voor hen. Nu veel zoentjes ook voor [linker marge p5] de kinderen en vele groeten aan Ans en kennissen van je je liefhebbende man Leen. [linker marge p8] achter den tuin wordt nu de nieuwe spoor gebouwd. [Handgeschreven brief] Stoupky 15/28 April 1912 [1] Lieve Olga! Eerst was ik ongerust toen ik de heele week niets van je vernam, niettegenstaande ik je in mijn briefkaarten verzocht had een briefkaart te schrijven hoe het je ging. Maar nu gisteren, toen ik met vader uit Bachmoete terugkwam vond ik je brief. Ja dat is zeker een heele groote verandering en ik bewonder aan de eene kant je flinkheid om in de omstandigheden van verhuizing en bevalling het besluit te nemen de jongens bij je te nemen. Aan de andere kant had ik het voorzichtiger gevonden indien zij die 3 maanden nog bijde vam. Terwey en Gorter waren geweest. Als het nu maar goed afloopt dan ben ik er blij mee. Daarom [2] moet je nu dubbel kalm en voorzichtig zijn om je groote Maatschappij vastberaden en verstandig en toch met liefde te besturen, zoo dat gehoorzaamheid, orde en liefde zal heerschen. Dat is geen gemakkelijke taak en ik hoop dat God je kracht en wijsheid moge schenken dien taak ten nutte van de kinderen en van je zelf en je man te volbrengen. Veel geduld, wijsheid en liefde zal je moeten oefenen. Daarom kalmte, kalmte en nog eens kalmte in je regelingen. Het verheugde mij zeer te bemerken dat je nu de 2 Mei Plautje krijgt en ook een tweede hulp. Laat Ans nu zoo lang blijven tot zij een geschikte betrekking heeft en dan kom jij zoo doende ook spoedig op orde in de nieuwe [3] omstandigheden. Nu moet je zien dat je in de eerste plaats al het werk voor ieder - ook voor de oudste jongens die hun schoenen moeten poetsen, kleeren schoonmaken enz. enz. - regelt. Zelf moet je minder werken, maar voornamelijk nagaan dat al het werk goed en op tijd door elk gedaan wordt. Dan krijg je orde en ieder leert zijn plicht doen. Zie je dat het deze of gene te moeilijk is dan help je aar tijdelijk een handje mee. Vooral moet je nu op de opvoeding der kinderen lette, d.w.z. dat zij behoorlijk netjes aan tafel zitten, degelijke voeding krijgen en goed kauwen, voorts goed rustig slapen en goed uitslapen. Elkaar niet wakker maken 's avonds of 's ochtends met spreken of aankleeden. Tenslotte de kinderen [4] leiden bij hun spel en onderwijzen in het goed. Het is goed dat ze de russische journalen zien en lezen, maar je moet daar niet te dikwijls mee bezig zijn, want anders kan hun dat schaden op school met het hollandsch, waar zij toch tot heden nog moeite mee hebben. Daarom zou het goed zijn dat je een mooi hollandsch boekje neem en de jongens op de beurt hardop laat voorlezen zoo dat de andere er bij zitten luisteren. Je schrijft over een viool voor Dirk. Ik schreef vandaag ook aan fam. Bruijn en vroeg daarin tevens hun meening of zij denken dat Erwin & Dirk behoorlijk vioolspel zullen kunnen leeren; of Mevrouw de jongens les zou kunnen geven en hoeveel de kosten bedragen. [linker marge p1] Ben je woensdag avond nog op dien avond geweest waarvoor 3 kaarten gekocht waren? [linker marge p2] Er staat nog een goed stuk over opvoeding in de Vrye Mensch van April 21
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
[linker marge p3] Wat zou je gedaan hebben indien fam. Bruijn je eerst gevraagd hadden de 3 jongens nu terug te nemen? Zou je het ook zoo vrijwillig gedaan hebben als je [linker marge p4] thans prof. v. R en Mevr. A. uit de moeilykheid geholpen heb.Of wat zou je gezegd hebben als je man je dat voorstel gedaan had? Ik vind dat je tegenover [bovenmarge p4 en p1] die arme v. R en A. heel goed gehandeld heb, want die zaten daarmee in grote moeilykheid. Een stevige zoen van je Leen. 15/28 April 1912 [5] Mijn meening is: of zij moeten iets ordentelijksch kunnen leeren en dan moet het ook behoorlijk worden aangepakt en doorgezet óf als zij geen voldoende aanleg of lust er toe hebben dan is het geld weggooien voor niets en dus beter niets te doen. Laten wij dus afwachten wat B's daarop antwoorden. Heb jij later gelegenheid met Kees wat te spelen op de piano of heeft Kees voldoende lust regelmatig op de piano te leeren spelen dan zou hij ook daarin les kunnen nemen. Maar wordt het maar een beetje tingelen zonder lust dan komt er toch niets ordentelijks uit en is het niet goed om daaraan geld te verknoeien. Ik hoop dat je hierin met mij eens ben en geen kosten maakt alvorens niet blykt dat een behoorlijk resultaat kan verwacht worden. Wij zullen later nog genoeg kosten krijgen voor de kinderen om ze dat te laten leeren waardoor ze behoorlijk zelfstandig kunnen worden. [6] Zie dus wat in dezen te doen en handel niet overhaast. Indien besloten wordt een viool te koopen dan is één viool voor hun beide voorloopig voldoende. Ik zond je in de afgeloopen week een uitvoerig schrijven en ook geld. alles zal je ondertusschen ontvangen hebben. Mevrouw van Anrooy heeft nu de 9de betaling van de f 2000- ontvangen er bleef nog een betaling over van f 208.34. Nu wordt de rekening echter anders. Mevr. v.a. zal je vermoedelijk het geld wel terug geven. Je zal dus nu moeten betalen voor 2/10 van het school geld van 3 jongens. Indien elk gerekend wordt b.v. op f 50dat is voor 3 per jaar f 150- of 2/10 = 30- Ik heb betaald f 208.34, zoodoende zal je ongeveer f 170- terug ontvangen en [7] dan behoef je voor de 3 oudsten tot September geen schoolgeld meer te betalen. Nu moet je maar afwachten wat Mevr. A. je zal afgeven en maar geen moeilijkheid maken als daar een klein verschil zal zijn. Ik moet eens nazoeken in een brief van Bruyn van verleden jaar hoeveel hij schreef dat het school geld voor de jongens zou bedragen als ze niet meer in de kost zijn. Ik meen dat het ongeveer f 50- voor de grote kinderen en f 35- voor de fröbels was. Ja, nu nog wat. Mevrouw Bruyn gaf nog een rekeningetje over uitgaven voor de jongens vóór ik naar Holland kwam; ik heb vergeten dat aan hen te betalen. Er is nu misschien nog een en ander er bij gekomen. Het bedroeg toen ruim f 10-. Reken jij dus nu over alles met hen af, dan is daar ook [8] schoonschip, en uit het hoofd. Nu wat zal ik je nog schrijven? Ik hoop van harte dat Ans een goede Mevrouw zal treffen die geduld en tijd zal hebben haar nog een en ander te leeren. Zij is een goed meisje, alleen nog wat onverstandig eigenwijs, maar als zij onder degelijke leiding komt en een beetje wil leeren dan kan zij nog een flinke niecht worden. Zeg haar dat ik haar dat van harte toehoop, en dat zij behalve romans de boekjes van Levenskracht, Bode en Vrije mensch blijft of gaat lezen, dat zal haar later nooit spijten. Nu beste vrouw, ik hoop dat het niet te zwaar voor je zal worden en dat alles met allen goed mag gaan. Dadelijk (zondagmiddag) ga ik met Vader en Mr Scherrer tevoet naar Lewis. bella is over zee gegaan naar Copenhagen en Finland en is nu in Moscou. Wees het beste met je allen toegewenscht. Zijn de banken klaar en linoleum en bad. Vandaag Nowoselie [Russ.]. Ik hoop dat je vele gelukkige jaren [linker marge] in Nasja Chata zal mogen doorleven met kinderen en je je liefhebbende man Leen [linker marge p5] Waar liefde woont gebiedt de Heer zijn zegen. Moge dezen Allerhoogste zegen op Nasja Chata rusten. Amen. [linker marge p6] Marie Michailowna & Pt. en Steenh en Marie Nicol zonden ook beste groeten. Ook vader. [linker marge p7] Kondraat vraagt ook namens zijn heele familie de groeten te doen aan jou en Ans en al de kinderen. [9]
22
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
Gisteren schreef ik je hoe den pomp te behandelen. Je moet heel langzaam laten pompen en de slinger heelemaal laten opheffen tot zoover kan en dan weer langzaam naar laag drukken en zoo kalm maar regelmatig dan geeft hij flink water, maar met korten slagen bederf je de pomp en geeft hij weinig water. Zie nu maar dat je geleidelijk alles op orde krijg. Ik geloof de schilderyen het best is ze zoo op te hangen dat de haken of knoppen niet in de muur, maar waar dat kan in de balken, in het hout geslagen worden. Spreek daarover met Rueter en vraag of hij iemand kan noemen die dat behoorlijk zal doen. Gegroet je allen. [linker marge met potlood] Morgen vertrek ik met Mr Lewis [Lamin?] naar Petersb. [10] [tekeningen van kastje en slaapkamers] Jou etagere - schrijftafel zou ongeveer zoo worden: het schryfblad of tot bodem of halve hoogte uittrekbaar steunlatten x = plaats voor schrijfbehoren[?] 0 plaats voor noten De kleur kan zijn zooals van de kamer. - licht Slaapkamer Olga
3 x deur gang
jongens kamer 1 bank 1 optrekbank chifonière raam 1 bank 1 optrekbank een bank raam 1 bank 1 optrekbank huiskamer
[Handgeschreven dubbele briefkaart geadresseerd: Russ. Holland O.L.M. van den Muyzenberg - Kiessler Blaricum Noolsche weg 2 met poststemptel Charkof 19.4.12] Charkof 18 April/1 Mei 1912 Lieve Olga! Ik ben een paar dagen naar Charkof geweest en vertrek spoedig naar Stoepki. Ik heb gelijk met dezen brief russische kranten gestuurd. Er staat veel in over de Goudmijnen "Lena" in Siberië. Daar hadden de mijn werkers gestaakt en heeft een officier de soldaten op de werklieden laten schieten zonder dat ze iets kwaad deden. Het gevolg was dat 120 menschen gedood werden. Erg treurig. Ik was erg verheugd toen ik je eerste brief ontving. Ik hoop nu in Stoupky weer een briefkaart van je te vinden. Ik begrijp dat je nu erg druk heb. Tracht toch vooral goed uitterusten anders zal je gezondheid daarby lijden. Schrijf daarom liever maar een briefkaart dan dat je 's avonds daarvoor laat opblijft om een brief te schrijven. Ik hoop dat de slaapplaatsen voor de jongens gereed zullen zijn en ook de kastjes. Laten zij zelf voor hun eigen zooveel mogelijk leeren zorgen en op orde houden.Ik hoop dat het je allen goed mag gaan. Schrijf daarom maar weer eens spoedig een kaart. Hoe is h et bad en de waschmachine en stookt het fornuis goed? Laat de kachtels nog maar regelmatig zacht branden en goed luchten. Wees met Ans en de kinderen het allerbeste toegewenscht. Je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven briefkaart (potlood) geadresseerd: Russ. Holland Blaricum O.L.M. van den Muyzenberg Kiessler met poststempels Charkof 25.4.12 en BLARICUM 14 MEI 12] Charkof 24 April / 7 Mei 1912 Lieve Olga - Ik ben vandaag begonnen met een brief maar was verhinderd te eindigen. Ik hoop hem morgen in Stoepki te eindigen en dan ook nieuwe kranten te sturen. Schrijf je ook fam. Rob over 50 jar. jub. Allen gegroet en gekust Je Leen. [Handgeschreven brief] Charkof 24 April / 7 Mei 1912 [1] Lieve Olga! Zondagmiddag vóór mijn vertrek naar Charkof ontving ik je brief. Ik verwachte een bericht op vrijdag, toen op zaterdag en tot mijn blijdschap kreeg ik zondag een uitvoerige brief. Ik dacht: als ik nu maar een briefkaart krijg en alles goet gaat, dan is het ook goed, maar neen, toch weer een langen brief. 23
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
Ik vind dat natuurlijk heel prettig maar hoop dat je zorgt voldoende rust te nemen en dat je jezelf niet overwerkt, want hoe goed het is te werken zoo slecht is het boven je krachten iets te doen. Denk daarom! Dan is het beter dat je hulp neemt. Nu ben ik uit je brief nog niet wijs geworden: Heb je nu een dienstmeisje of heb je er twee of geen een. Ik meen begrepen te hebben dat Gerritje en haar nichtje bij je is. Wel jammer dat Plantje nie kon komen. Ik denk n.l. dat in sommige opzichten beter is iemand te hebben die meer in betrekking geweest is, maar als zij zwak is, dan is dat ook weinig geschikt voor je. Nu moet je maar trachten het werk zoo te verdeelen dat jij je wat meer met de [2] kinderen kunt bemoeien en je niet overwerkt. Laat de groote wasch nog maar een tijd buiten's huis doen tot je een beetje op je gemak ben gekomen. Ik hoop van harte dat je niet te lang in je rommel zal zitten, maar spoedig geheel opgeruimd zal zijn. Ik vind het erg prettig dat je stemming zoo opgewekt is; dat is een groot geluk en voor mkij een groote geruststelling. Dat is de zegen die een mensch ontvangt als hij vlijtig is en zij[n] plicht vervult. Het is te hopen dat later de kinderen zullen waardeeren wat je thans voor hen zorgt, en dat zullen zij zeker doen indien wij ze flink opvoeden, zoo dat zij het werk en de diensten van anderen leeren achten. Je maakt mij wel nieuwsgierig hoeveel de Graaf gerekend heeft voor het vervoer der goederen van Hellevoet. Ik vermoed dat de vracht per boot en spoor ongeveer f 25.- zal geweest zijn en dat de Graaf f 10.gerekend zal hebben. Nu reken ik het hoogste en vermoed dat het vervoer goedkooper zal geweest zijn. Wat de kachelafdeeling aangaat, had je die werklieden zelf de kachels moeten laten aanmaken als proef, dan hadden zij je kunnen toonen hoe te stoken dat [3] ze niet rooken. Die bus moet er toch later in en dat moet ook goed zijn alleen ben je er niet mee bekend. Wanneer je dat scherm in jou kamer laat maken dan kan die man tevens proberen de bus in de huiskamer aan de kachel te doen en te stoken, of anders kan je een briefkaart schrijven aan dien mijnheer in Amsterdam dat iemand bij gelegenheid komt te toonen hoe de kachels moeten gestookt worden dat ze niet rooken en dat ze ook voldoende warmte in de kamer geven. Ze moeten voldoende warmte geven en mogen niet rood gloeien anders bederven de kachels vlug. Ook met de waschmachine ligt het misschien aan de manier van stoken dat het water niet gauw heet wordt. Die mijnheer zeide rondom in de pot antraciet en kolen leggen en in het midden cokes dan krijg je een goed vuur. Over 't algemeen zeide hij dat cokes vlug de kachels wegvreet, daarom moet de in de kachels en fornuis naar mogelijkheid antraciet en kolen gestookt worden en in de waschmachine leg je op de kolen in het midden wat cokes. Het spijt mij dat de banken niet in [4] mijn tegenwoordigheid konden gemaakt worden. Ik hoop nu maar dat ze goed in orde zullen komen. Het beste zal zijn de bovenbanken niet te gebruiken indie ze niet bepaald noodig zijn. Dan kan ik in Juli, als ik bij leven en welzijn bij je kom, eerst zelf nog eens nazien en onder mijn toezicht de jongens aanleeren hoe de banken te behandelen. Voorloopig zijn de bovenbanken niet bepaald noodig daar desnoods een of twee jongens ook op den bank in de huiskamer zouden kunnen slapen. Ik moet nu spoedig aan Mevrouw Calish een definitief antwoord geven, maar zoolang met onze 2 huisjes niet alles in orde is en met den notaris ook en als Rueter niet behoorlijk tijd heeft om zich met den bouw te bemoeien, dan wil ik liever nog maar wat uitstellen hetzij tot den herfst of tot het volgend voorjaar. In dien geest denk ik te beantwoorden. Heb je nu de tafel in de huiskamer ook klaar of niet? en is die goed gemaakt? Heb je de muur van je slaapkamer nu geel laten kleuren. Mij dunk dat zal beter zijn dan als groen. Zelfs zou het nog vrolyker zijn om hier of daar nog een vuurroode kleur aan te brengen. De muur bij de bruine banken in de jongenskamer zal mooi zijn in zacht blauw te kleuren. vervolg 24 April / 7 Mei 1912 [5] Binnen een of 2 dagen hoop ik te schrijven aan oom en tante Robanus die hun 50 jarige huwelijksfeest vieren. Tracht jij ook te schrijven. Neelie zou vermoedelijk daarheen gaan. Wat denk je er van om Neelie te vragen uit onzen naam bloemen voor hen te koopen? Als je daarmee eens ben schrijf dan aan Neelie, dat zij een boeket koopt naar haar eigen keus. Ik ben in mijn schik dat je hoed naar je zin is, zelfs al kost hij geen f 50.- Gelukkig wanneer een mensch gelukkig kan zijn al heeft hij niet alles erg duur. Zoo ook met het bad. Ik ben blij dat wij alles met elkander in harmonie hebben gedaan. Natuurlijk is het nu niet zoo erg als het bad eens een stootje krijgt, en als je alles erg mooi heb dan doet het leed als die dingen beschadigen of breken. Ja, zorg maar dat zoo min mogelijk spijkers ingeslagen worden. Ans kan zich wel een beetje behelpen er zijn in de keuken nu genoeg kasten. De 24
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
groote kast en de kasten onder de rechtbank, dat is toch genoeg ruimte om dat beetje keukengereedschap te bergen. Wat bepaald noodig is dat moet je maar laten doen. Mij dunkt dat beter is niet zooveel spijkers in de muur te slaan, maar dan kan beter een rekje gemaakt worden met haakjes, dan kunnen [6] daaraan vele voorwerpen hangen en er zijn dan slechts 2 spykers in de muur te slaan. Stoupky 25 April / 8 Mei 1912 Lieve Olga! Gisterenavond verzocht mij Terwen te komen. Ik bleef daar eten en zoo kwam er niet van de brief afteschrijven. Daarom schreef ik nog even op station een briefkaart. Jekaterina Nicolajewna en Maria Korneliewna zenden hun groeten aan je en informeerden hoe het met je gaat en of je het in Holland wennen kunt en niet naar Rusland terug verlangt. Vandaag is een brief ontvangen van Mevrouw van Anrooy. Zij maakt verontschuldigingen en drukt haar spijt uit dat B's de jongens niet tot September hebben kunnen houden, en dat jij daardoor moeilijkheden krijgt, en dat fam. Gorter en Terwey nog bereid zijn de 3 jongens zoolang te nemen. Ik zal haar terug schrijven dat ik in jou belang liever gezien had dat de jongens later thuis gekomen waren nadat je in de nieuwe woning geheel op orde zoudt zijn. Maar nu jezelf er tot stond dat de jongens dadelijk by je zouden zijn zullen wij hopen dat deze regeling je geen schade [7] zal doen en alles goed mag afloopen. Ik hoop dat je nu zorgt goede hulp te hebben en de groote wasch buitens huis te houden net zoolang tot je werkelijk ziet dat ze thuis kan gewasschen worden zonder dat jy en de kinderen er onder lijden. Anders beter de wasch buitens huis laten, dan kunnen wij in Juli eerst nog wel daarover spreken. Nu wilde ik je nog vragen een beetje het oog er op te houden dat Kees niet te veel fietst, want anders kan dat op den duur een slechten invloed op zijn gezondheid hebben o.a. op zijn hart en zenuwen, en ook dat hij niet te hard rijdt. Het is anders wel leuk dat hij het fietsen zoo aardig geleerd heeft, wie had dat vroeger van ons Keesje kunnen denken. Nu over Erwin. Gelukkig dat die wormen tevoorschijn zyn gekomen. Misschien heeft hij ze al lagen tyd. Het had beter geweest dat hij de eerste dagen niet naar school was gegaan, dan had hij zijn behoeften thuis op het potje kunnen [8] doen en was beter te zien welke wormen het zijn: gewone of lintworm. Nu zal hij misschien op school in closet gedaan hebben waar het niet te zien is. Nu je zal wel met de dokter en Bruijn raadplegen hoe hier te handelen. Het is niet gevaarlijk, maar die wormen nemen natuurlijk een deel van zijn voedsel weg en daarom zal hij ook vroeger zoo bleek geweest zijn. Ik geloofniet dat het Lintworm zal zijn, want die menschen die ze hebben eten gewoonlijk heel veel en dat doet Erwin niet. Het zal goed zijn van tijd tot tijd ook de Ik hoop dat je met de kinderen dezen brief in gezondheid zult ontvangen. Je vader maakt het ontlasting van de andere kinderen te controleeren. En nu voor vandaag genoeg.ook goed. Somtijds een beetje pessimistisch en hoewel hij nog naar Bachmoet wandelt wordt hij toch gauwer moe. Nu lieve vrouw leef met onze kindertjes gelukkig en blij en wees allen Gode opgedragen. Ook Ans de groeten. Je je liefhebbende man Leen. [linker marge] Een paar dagen hadden wij mooi weer, en nu weer erg koud.Het is een erg laat en droog voorjaar. [Handgeschreven briefkaart geadresseerd: Russisch Holland Blaricum, Noolsche weg 2 O.L.M. van den Muijzenberg - Kiessler met poststempels 27.4.12 en BLARICUM 15 MEI 12] Stoupky 27 April / 10 Mei 1912 Lieve Olga. Ik heb den brief met documenten van den notaris ontvangen. Ik zal het antwoord daarop maar aan C. Bruyn sturen daar hij er ook bij betrokken is, en dat ontheft jou wan de moeilijkheid om die kwestie te behandelen. Je heb zonder dat genoeg te doen. Ik hoop dat nu een en ander spoedig in orde zal zijn want de onkosten worden hoe langer zoo meer. Met het huisje voor C. zullen we maar wachten totdat met deze 2 alles is afgedaan en verrekend. Gisteren schreef ik aan fam. Rob. Twee dagen daarvoor zond ik een brief aan jou.
25
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
Ongeveer 10/23 Mei zal ik naar Petersburg reizen en hoop voor dien tijd een brief van je te ontvangen. In de hoop dat alles bij je goed mag gaan en een beetje op orde komt verblijf ik met groeten voor jou en de kinderen, je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven brief] Stoupky Hemelvaartsdag 3 / 13 Mei 1912 [1] Lieve Olga! Nu begin ik eens met een compliment over je schrijven dat aanmerkelijk regelmatiger en beter wordt. Somtijds zijn je zinnen niet zoo heel duidelijk, maar dat heeft het voordeel dat ik je brieven twee, driemaal overlees. Dat zou ik anders ook wel doen want als er zooveel en zoo dure tijd aan een brief besteed wordt dan is het slecht om niet veel tijd er voor te nemen dezelve behoorlijk te lezen en te herlezen om je in te leven in den toestand van den schrijver. Wij hebben hier nog steeds koud weer; de 26ste April r.s. heeft het nog hevig gesneeuwd en daarna sedert lang een beetje geregend. Vandaag is het aan donderen en bliksemen en regenen zonder ophouden. Nu zal alles wel goed gaan groeien, en ook wat warmer weer komen. Tot nu groeide alles erg langzaam en was het bij Holland en Deutschland erg achter. Ik eet al wat sla en radijs uit eigen kweekerij, en evenzoo zuring in de [linker marge] Ik gebruik nu een inktlap van moeder en een van Lydia! [2] groene borstsch die ik iederen dag eet met havergrutjes goed er doorgekookt en zonnebloemolie. Van de laatste staat al een klein vaatje ter zending aan je gereed. Vanavond moet ik weer naar Charkof maar wil nu toch liever eerst je brief beantwoorden. De belastingpapieren zal ik invullen en je spoedig toezenden. Stuur jij ze dan door naar Blaricum en Bussum, na ze eerst zelf te hebben onderteekend. Het geld kan ik je pas over 3 - 4 dagen sturen omdat ik nu weg moet. Zoolang zal je nog wel uitkomen. Bovendien krijg je van Mevr. Anrooy terug. Nu ga ik je brief beantwoorden, die van 21 April / 5 Mei. Je bent onverbeterlijk, en toch moet ik weer er op aandringen: 1° Rust, rust, rust, rust, rust, rust en slaap, slaap, slaap, slaap behoorlijk uit Olga Erwinowna, dat is een aller- allereerste vereischte voor je zelf, voor het kind dat je onder het hart draagt, voor je overige kinderen, voor je vader, voor je man enz. enz. [3] 2° Werken is nuttig, edel en gezond, maar overwérken, d.w.z. bóven je krachten werken is onverstandig als het anders kan. 3° Zorg dat je twee flinke meiden krijgt en kijk er niet op als zij bepaald beide zondag middag vrij willen. Zie in dat geval dat je een vrouw 's zondags huurt voor de middag uren als jezelf vrij wilt zijn. Evenzoo als de meiden angst hebben dat de wasch teveel werk geeft, doe dan de wasch nog uit huis of neem een waschvrouw - want je mag niet zoo zonder voldoende hulp zitten dat is slecht voor jezelf en voor allen. Zie dus bepaald dat daaraan een einde komt. Het is van groot belang dat je tot rust komt en je ook een beetje met de kinderen kunt spreken, spelen, lezen, zingen en muziek maken enz. Hoe gelukkig is het nu met Erwin geloopen, zoo had de arme jongen nog [4] lang daaronderkunen lijden. En wat een verlichting voor het hart dat Lydia niets ernstigsch is overkomen. Ja! een mensch moet rustig in Gods wil leeren leven want ieder oogenblik kan ons een groot onheil geschieden. Daarom moeten wij leeren God te danken voor elk oogenblik dat wij gelukkig leven en alles hebben wat noodig is en niet ontevreden zijn en meer verlangen, maar leeren met weinig heel gelukkig en blij te zijn. Dat is de ware opvoeding zoowel voor ons ouderen als voor de kinderen en jongeren. Ik verheugde mij er in te lezen dat je onder al je drukte toch oog blijft houden voor de Schoonheid van Gods groote natuur, hoe alles zoo mooi groeit en kleurt en bloeit. Het is treurig als een mensch heelemaal opgaat in huiselijken of anderen zorgen en dat groote geluk verliest om God in de Schoone Natuur te zoeken en in alles te vinden en vooral binnen in ons zelf. Bij al je moeilijkheden waarover je schrijft loopt toch een heldere licht[5] straal door je brieven dat je innerlijk opgewekt en moedig je plichten als moeder en vrouw vervult, ja dan zal je ook altijd een bron van zegen in je blijven gevoelen als je goed doet naar je vermogen. Maar doe niet boven je kracht, dan komt het later verkeerd uit. Prettig dat onze Kees zoo'n flinke hulp voor je is. Daar voor zal moeder als zij meer hulp zal krijgen met haar oudsten zoon piano muziek beoefenen. Als 26
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
je dat goed vindt, laten dan Erwin en Dirk samen tot proef 3 maanden vioollessen bij Mevr. Bruyn krijgen en koop voor beiden 1 viool. Dan kunnen wij eerst afwachten of de kosten goed besteed zijn. Gaat het goed dan kan voortgezet worden. Nu over de kachels en waschinrichting. Misschien dat de Antraciet [6] veel cintels of steenen heeft, want als ze goed is dan verbrandt ze tot fijne asch en behoef je maar heel, heel zachtje de schuif onder in beweging te brengen. Bovendien moet je niet zoo hard stoken want dan zullen de kachels spoedig weg zijn. Als de kachel in de woonkamer te weinig hitte geeft voor de winter dan dienen wij in den herfst een grooter te koopen, maar mij dunkt, die mijnheer zal toch wel weten wat noodig was. Wat ook de waschinrichting enz. aangaat zoo helpt het niet veel of je mij de rekening stuurt en ik daar overschrijf want misschien ligt niet alles aan hem. Daarom geloof ik dat beter is als je mijnheer beleefd vraagt of hij op een dag - of zondag - zelf niet eens kan komen of desnoods iemand sturen en dat hij dan zelf kijkt tenopzichte van de bus enz. enz. Het had beter geweest indien zij zelf alles eerst bij je geprobeerd hadden onder je toezicht, maar daar denkt een mensch op zoon druk oogenblik niet altijd aan. [7] Is de hr Kamstra nu gereed met alles? Heb je de ledikanten? waschtafels enz enz. Zijn de banken nu heelemaal klaar en de Waldhaar zittingen en ruggen door Kamstra er op gemaakt, en de vloeren met linoleum? Kan je niet zoolang sommige dingen bergen in de banken van huis- en jongenskamer. Dan kunnen toch boven sommige dingen in de kasten. Je ziet wel dat het beste is zoo min mogelijk rommel te koopen. Het veroorzaakt alles last en dubbel kosten. In de keuken heb je toch ook voldoende kasten. Ik hoop nu maar voor je dat al het timmer en verver werk in huis zal zijn afgeloopen. Hoe sliepen de jongens toen de banken nog niet klaar waren en in welke kamers? Vraag je Kamstra wel om stukken van de linoleum voor onder pooten en voor latere raparatiën. Vraag Rueter nog maar eens een teekening te maken voor het etagere schrijfbureau voor je noten en boeken zooals ik met hem besprak en dat hij het dan spoedig laat maken. [8] Je had gemakkelijker een kleine trap kunnen koopen. Zoo'n groote is erg onhandig. Nu zal je hem op zolder het best bewaren. Misschien kunnen wij later nog een afdak achter in den tuin laten maken, daar kan dan de trap hangen en andere kisten gezet worden en de kinderen kunnen er bij regenweer onder spelen. Maar daar moeten wij nog wat over denken. Het is prettig dat de russische zaken zijn aangekomen. Is er niet veel beschadigd? en hoeveel kost de vracht tot Hilversum en verder naar huis? Ook van het goed uit Hellevoet? Mocht het zijn dat het te druk voor je is en je kan niet spoedig een paar flinke meiden vinden dan zou ik raden de 3 oudste jongens tot na je bevalling bij familie Gorter of Terwey te plaatsen, want anders zou het niet goed voor je zijn. Zie ook dat je intijds een kraam verpleegster bespreek dat je later niet zonder zit. [9] Ik geloof dat je brief ongeveer beantwoord is. Gisteren was ik met Father in Bachmoet met een nieuwen Koetsier Wasili met een baard, die 10 jaren in het Taurische gouvernement by Diek (Van Dijk) colonisten gediend heeft. We hebben voor je vader de coupons afgeknipt en gewisseld en bij de Zemstwo daarvan R 400- tegen 6% afgegeven. Maar toen hij in de Ka[Russ.} al 4 keer had geteekend wou hy niet meer mee gaan in de Zemstwo. Ik heb toen alles op zijn naam gezet en toen moest hij teekenen maar hij zeide neen zet dan het geld maar op je eigen naam, dat wou ik ook niet om later geen onaangename praat te hooren. Tenslotte heb ik hem papier pen en inkt in het rijtuig op straat gebracht en heeft hij geteekend. Verder was hij in zijn schik dat die groote operatie weer voor een jaar is afgeloopen, en was hij de heele avond in goede stemming zoo dat wij 's avonds nog zongen van Holland, dierbaar land der Vaadren. Hy zou wel naar Holland willen maar soms voelt hij zich niet goed [linker marge met potlood] Mevr Anrooy en Bruijn schreven mij ook nog over de jongens. Nu alles in orde? [10] en is bang dat hem onderweg iets passeert. Misschien komt hij toch nog met Scherrer, anders zullen wij zien of met mij te komen. We hebben al besproken dat hij dan beter met Scherrer ook 1ste klas in Rusland reist dat maakt niet zoon groot verschil. Hij wil rust hebben daar hij niet meer zooveel drukte met spreken enz. verdragen kan. Indien hij met Scherrer komt dan wil hij liefst in eens door reizen naar Holland. Je zou dan boven het logeerkamertje een beetje gezellig en gerievelijk kunnen inrichten met een eenvoudigen, sterken gemakkelijken stoel boven, zoo'n 27
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
luien met linnen als bij Scherrer op balkon en dan zien of je een fonteintje kan koopen dat je hoog ophangt en daaronder een groote wasch kom, dan kan hij zich naar zijn gewoonte wasschen. Zorg ook voor Spuwnappen (kwispeldoors) beneden en boven en dat ze dan telkens [11] goed schoongehouden worden dan is het niet zoo viesch en ongezond. Dan heb ik gezegd zou misschien Bruijn van prof. van Rees wat goed duitsche of engelsche boeken kunnen ter lezen geven, of aan Ort of Mierop vragen of zij uit hun bibliotheek ter leen kunnen sturen. Nu alles maar kalmpjes aan dan breekt het lyntje niet. Bruijn heeft geschreven dat zijn huisje ruim f 4000 zal kosten. Daarom vraagt hij of f 250 huur per jaar goed zal zijn. Ik heb bevestigd. Eindelijk heb ik vandaag ook een briefje aan Mevr. Calisch geschreven dat het mij spijt op het oogenblik nog niet voor haar te kunnen bouwen daar het met de andere niet erg meeloopt en dat wij in Juli / Augs. als ik [12] kom eerst alle gegevens nog eens kunnen bespreken. Dus voorloopig onbepaald uitgesteld. De papieren voor en van notaris Kat heb ik aan Bruijn gestuurd met verzoek volgens mijn aanwijzing alles verder aftemaken. Wanneer gaat Ans in betrekking en waar? Er staan in de veg. bode een paar advertenties, misschien is daar een geschikte persoon voor je bij. In de bode van Mei die kreeg ik vandaag. Nu ik moet eindigen. Wees het allerbeste voor je, de kinderen en Ans toegewenscht, en leef gelukkig onder Gods bescherming. Ik ben blij dat je nu en dan kennissen ziet dat is ook goed voor je en moet je maar rustig de tijd er voor afnemen. Alles komt terecht zegt tante Ma. Met veel zoentjes voor jou en de kinderen je je liefhebbende man Leen. [linker marge] Father heeft je briefontvangen. Gisteren las ik hem je groote brief voor; hij zendt je allen zijn beste groeten. [Handgeschreven brief op voorgedrukt Russisch briefpapier] 4/17 Mei 1912 Lieve Olga! Hierbij zend ik je 1) Bilet voor personeele belasting; onderteeken dat waar het krijsje staat, en 2) Billet voor bedrijfs- en inkomsten belasting; onderteeken dat drie keer waar de krijsjes staan. Stuur dan dadelijk beide papieren per post weg aan den Weledelen Heer Ontvanger der Directe belastingen te Bussum. Je moet hiermede niet wachten daar de tijd al voorbij is van het eene papier, maar het komt nog wel op tijd. Lees maar door wat ik geschreven heb. Ik heb dat bij my in mijn boekje genoteerd om later te weten. Ik zond gisteren aan je een brief van 12 bladzijden, en hoop dat je die ook in welstand ontvangt. Dan zal ik vermoedelijk vertrekken naar Petersburg, op dinsdag 8/21 Mei en kom daar donderdag 10/23 Mei. In Petersburg blijf ik vermoedelijk tot 20 Mei/2 Juni. Ik zal daar zijn in Hotel Paris [Russisch] Indien je een paar briefkaarten of een brief kunt sturen dan hoor ik weer wat hoe het je allen gaat. Het laatst moet je dus uit Holland schrijven 16/29 Mei. Muxa[Russisch] zit hier bij mij en zegt dat beter is, dat je je brieven adresseert naar zijn huis, indien ik soms in een ander hotel zal zijn of dat je brieven later dan 20ste komen. Stuur dus je correspondentie als volgt: [Russisch] Russie Ik ben heden ochtend hier aangekomen en hoop van nacht weer te vertrekken. Het is nu lekker weer. Ik hoop dat het met jou, Ans en den kinderen goed mag gaan, en dat alles bij je spoedig op orde komt en je voldoende hulp zult hebben. Zorgt daar vooral voor want anders ben ik hier voortdurend onrustig over je hoe alles gaat en als je weinig tijd heb schrijf dan liever een paar briefkaarten. Allen hartelijk gegroet en zoentjes Je je liefhebbende Leen. [linker marge] hoe is Lydia? [Handgeschreven brief] Lieve Olga! Ik ben weer uit Charkof terug, van waar ik drie prentkaarten zond.
Stoupky 6/19 Mei 1912
28
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
Wil je inliggende brief voor den hr Marechal, Notweg 162 I te Blaricum en ook de brief aan den hr. Schuurman, beide in een enveloppe doen en door Kees laten bezorgen bij den hr Schuurman, Coloniehuis. Kees kan dan later de brief voor den hr Schuurman bij den hr Marechal brengen. Je kan de brieven lezen maar moet er niet over spreken met vreemden. Ik hoop morgen R 400.- aan je te sturen. Ik ben uit Charkof verkouden en koortsig terus gekeerd, heb 's middags geslapen en 's avonds flinke spuiten genoten, dat wel goed schoon gemaakt heeft maar toch de koorts en hoofdpijn nog niet wegmaakte. Ik hou nu dieet en ga vanmiddag nog wat slapen. Ik moet nog werk klaar maken voor maandag en dinsdag ochtend hoop ik met den hr Lamin naar Petersburg te vertrekken. De belasting papieren zond ik je uit Charkof met een brief terug. Schrijf dus maar naar Petersburg tot 16/29 Mei uit Holland adres C. [Russisch] Het weer is nu mooi, nog al regen maar ook warmte zoo dat alles mooi groen gaat worden en de kersenboomen bloeien. De zwaluwen zijn op balcon. Nu veel groeten van Father en kennissen en veel zoentjes van my voor jou en de kinderen. Je je liefh. Leen. Groeten aan Ans en kennissen. [linker marge] Van daag stuur ik je nog 2 kranten. [met potlood] Zooeven je brief van 1 Mei ontvangen. Morgen schrijf ik je weer. A Dieu. [Handgeschreven brief] Stoupky 7/20 Mei 1912 [1] Lieve Olga! Gisteren ontving ik je brief en zond er ook een aan je weg. Gelukkig dat alles zoo goed gaat en je zoo flink ben. Maar nu moet je ook flink zijn om te zorgen dat je jezelf goed reguleert. Je ziet nu dat lichamelijk werk gezond is en een zegen voor den mensch. Werk daarom nu en dan, wanneer het druk loopt een beetje met je meisjes mee, en laten zij ook jou een beetje helpen met stop- verstel en naaiwerk. Zoo help je elkaar en kan je elkaar het leven aangenaam maken door hun ook wat voortespelen te zingen of dat zij wat lezen op de beurt 's avonds. Dan heb je kans dat het leven voor je gemakkelijk zal gaan. Want telkens veranderen is heel slecht, dan drijg je later moeilijk meer iemand. Als zij dat graag willen en er is plaats op het kleine kamertje laten zij dan samen slapen. In het ergste geval betaal je wat belasting. Maar het is meer waard dat je met je bevalling een paar goede meisjes heb, ook vanneer je vader komt en ook voor Theo's toezicht en om mee te spelen en wandelen. Zie dus dat het nu goed gaat. Rust nu goed uit. Zorg vooral dat de kinderen rustig en lang uitslapen van 7 - 8 uur 's avonds tot 's ochtends 7 ure, anders zal dat onrustige slapen op den duur een heel schadelijken invloed hebben op hun zenuwgestel en groei en laat Theo zoolang mogelijk 's middags blijven slapen. --- doe dat!!!!!!!!!! [2] Inliggend vind je de brief aan Pieron en rekeningen. Zendt de brief door aan de firma zooals op de rekening en mocht het zijn Mr Pieron komt dan ontvang je hem vriendelijk en biedt hem iets aan,dan zal hij meer doen, na aftrek van de korting enz. betaal je hem het geld dan is dat ook afgedaan. Een kleine reparatie zou die machinist in Blaricum kunnen doen dan kunnen zijn lui thuis blijven en je trekt de kosten dan van de rekening af. Vandaag zond ik R 400 = f 508.70 naar A.dam je zult dus spoedig van daar geld toegestuurd krijgen. Heb je van Mevr. Anrooy het overige geld al terug gekregen? en hoeveel? Je moet van Kees niet zoo gauw afkeurend spreken dat hij voor tuinman niet in de wieg is gelegd. Vroeger heeft niemand kunnen denken dat in mij een toekomstig mijn directeur schuilde. Leer hem rustig werken en met lust en kalmte iets doen en het schoone in de natuur leeren hoe alles mooi groeit en bloeit. Misschien dat hij later meer rust en lust er in zal krijgen. Hij is jong en begint pas, maar het moet niet dadelijk afkeurend zijn. Lees alles door en geef aan Bruijn wat noodig is. Ik heb nu zoo geschreven dat je onder hulp van advokaat Anrooy kunt onderteekenen. Schrijf mij zoodra je het geld ontvangt, ook wanneer je weer geld noodig zal hebben. Zorg nu dat de banken alle gemaakt worden. Bij het eene raam naar de wegkant komt [linker marge] dus 1 bank met 1 optrek bank en verder onder het raam naar Bruyns kant komt een bank zonder optrek die aansluit aan beide muren waar nog twee optrek banken komen ik teeken het inliggend en informeert [boven marge onderste boven] of dat nu zoo gemaakt wordt. 29
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
Nu vele hartelijken groeten ook aan kennissen ook aan de kinderen je je liefh. man Leen. [boven marge p1 met potlood] In de herfst bij leven en welzijn moeten wij bepaald ook een paar kersenpruimen, appel - pere- noten boomen laten planten en dan vruchten struiken [linker marge p1 met potlood\ Stuur de cheque dadelijk aan de Heeren Lippman, Rosenthal & Co te Amsterdam. [Handgeschreven brief op voorgedrukt papier met foto] Hôtel de Paris S.-Petersbourg [1] A. WAETENS. Rue Gogol 23 Fondé en 1804 Telephons: 5-44 492-28/29/30 St. Petersburg Vrijdag 11/24 Mei 1912 Lieve Olga! Gisteren ochtend ben ik hier behouden aangekomen. Woensdagochtend was ik in Moscou en ben daar den dag gebleven om nog met Olga Iwanowna over onze zaken te spreken. Zij zegt dat zij veel van jou houdt en dat doet mij plezier te hooren.Een nichtje Kaatje, dochtertje van haar broer, die nog school gaat is bij haar gelogeerd voor haar gezondheid zij heeft een zwak beendergestel, en lust geen vleesch. Nu gaat zij in Moscou in een inrichting gymnastiek maken en dan wil O.I. spoedig met [2] haar naar den Kaukazus, Kislowedsk, Essentoeki bij Piatigorsk. En zoo hebben de omstandigheden onze vroeger geplante reis door de Middellandsche zee opgeheven tot groote geruststelling van Olga Erwinowna 1ste oorzaak, bevalling van O.E. 2e " ziekte van Ka[Russisch] 3e " oorlog tusschen Italie en Turkije Zoo zien wij weer: "de mensch wikt en God beschikt". En heb jij jezelf onnoodig daarvoor verontrust. Daarvoor hebben wij met O.I. en Kaatje een andere reis gemaakt. Wij zijn naar de BoPod[Russisch] geweest van waar je een prachtig uitzicht heb op Moscou. Misscien kom je laternog eens in Moscou, dan moet je bij goed weer ook daarheen. Het is een prachtig Panorama. Napoleon heeft daar gestaan op Moscou te zien. In Moscou was het geen heldere lucht maar toch zacht weer; er was echter nog weinig groen. Hier in Petersburg is het mooi weer maar ook nog heel weinig groen. Een week geleden is pas het laatste ys uit de Newa weggegaan. Ik voer gisterenavond nog met een bootje door de Fontanka, een zijrivier der Newa die door de stand loopt. Ook ging dat booje naar de overkant van de Newa. Indien ik met de Pinksterdagen hier vrij ben dan hoop ik naar de Hollandsche [3] kerk te gaan en naar Peterhof. Het zou wel mooi zijn als jij nu ook hier was, maar misschien is dat nog later voor je weggelegd. Of zal je wellicht met je zoons nog dien reis maken. Ik was gisteren bij fam. Lamin. Nad. Const en Mich. Nicolojewitsch's moeder informeerden naar je gezondheid en hoe je in Holland went. Ik heb gezegd dat het gelukkig alles nog al goed gaat en geloof ook dat het zoo is. Je zal natuurlijk wel ook aan Rusland denken maar ik geloof toch ook dat je, niettegenstaande de moeilijkheden der eerste inrichting enz., toch nog al wel gevoelt. Tenminste vind ik in de brieven de uitdrukking van meerdere levensvreugde, en dat is een goed teeken. Zoje Michailowna is kort na haar trouwen in Charlamofka aan een begin van longontsteking ziek geworden, zoo dat zij later naar de Krim moest. Gelukkig schijnt zij nu weer geheel hersteld te zijn. Ik hoop dat je nog tijd zal vinden mij een brief hierheen te schrijven, anders moet ik wat lang wachten tot ik weer in Stoupky kom. Heerlijk zal het zijn wanneer ik mij over 2 maanden ook weer klaar kan maken voor de reis naar Blaricum. Ik zal de brief nog tot van avond laten wachten, misschien komt er nog wat nieuws bij. [4] Voor vandaag heb ik mijn zaken afgedaan en wil nu mijn brief aan je eindigen. Inliggend een mooie kunstkaart voor Erwin. Kees heeft niet lang geleden een ontvangen nietwaar? tenminste ik heb hem gestuurd. Spoedig hoop ik ook aan Dirk Lydia en Leendert te sturen. Schrijf dan of zij behoorlijk aankomen. Vóór mijn vertrek zond ik een vaatje zonnebloemolie aan je af. De vrachtbrief stuur ik je na mijn terugkeer uit Petersburg. Ik hoop dat het werk nu bij je op orde komt. Heb je nu twee meisjes?? zijn ze vegetariërs? helpen ze je goed? Zie dan dat je het met elkander kan vinden en leer de kinderen vriendelijk met hen omgaan. Laten de 30
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
kinderen naar mogelijkheid leeren zich zelf te helpen. ;Lydia moet je niet teveel plichtjes opleggen, alles langzaam aan gewennen, zoo dat zij het met plezier blijven doen, en zoo dat Lydia niet er bij gaat huilen, want het is een lief meisje en wil graar helpen, maar oppassen dat zij niet zenuwachtig wordt door d/te[?] strenge woorden. "Waar liefde woont gebiedt de Heer zijn zege". Toch moeten de kinderen leeren hun werk en plichten behoorlijk te vervullen, zoo dat zij zelfstandig leeren staan en niet altyd rekenen op hulp van moeder, vader of dienstbode. Ik hoop dat het je allen wel moge gaan en ben blij als je aangenaam verkeer met kennissen zult hebben. beter zal zijn als Rueter een behoorlijke teekening maakt voor je muzieknoten kastje met schryftafel inrichting - Je je liefhebbende man en vader Leen. Wanneer de kinderen lust en tyd hebben, laat hen dan ook wat schrijven [Handgeschreven dubbele briefkaart geadresseerd: Russisch - Holland O.L.M. van den Muyzenberg Kiessler Noolsche weg N2 Blaricum met poststempels 17.5.12 en BLARICUM St Petersburg 17/30 Mei 1902 Lieve Olga! Ik had gehoopt dezer dagen hier een brief van je te ontvangen, maar tot nu geen. Ik zond je een dikken brief uit Stoupky vóór mijn vertrek naar hier. Ook van hier stuurde ik je de tweede dag een brief. Nu ontving ik van daag een briefkaart van moeder en hoorde van haar dat je geschreven had dat het goed gaat bij je. Koop ook zulke gesloten postbladen voor buitenland zooals deze, dan kan je mij sturen als je weinig lust of tijd heb tot schrijven. Ik zal waarschijnlijk dinsdagochtend vertrekken en heb reeds een week vooruit billet moeten nemen voor sneltrein, vóór dien tijd zijn alle billetten reeds uitverkocht. Het zou jammer zijn als je brief verloren is, maar misschien ontvang ik hem nog voor mijn vertrek, anders hoop ik in Stoupky een te vinden. Ik ben gezond en hoop desgelijks van jou en de kinderen. Allen het beste en gegroet je je liefhebbende Leen. [Handgeschreven briefkaart geadresseerd: Russisch Holland Blaricum O.L.M. van den Muyzenberg-Kiessler met poststempel 22.5.12 en BLARICUM 7.JUN.12] S. Petersburg 22 Mei 4 Junie 1912 Lieve Olga! Na ontvangst van je brief schreef ik je dadelijk een terug. Deze is alleen om je voor mijn vertrek van station je even een groet te sturen. Ik ben gezond en hoop dergelijks van jou en de kinderen. Wees allen het beste toegewenscht van je je liefhebbende man Leen. Gelyktydig zend ik je kranten. [Handgeschreven (potlood) dubbele briefkaart geadresseerd: Russisch Holland Blaricu, Noolsche weg N2 O.L.N. van den Muyzenberg-Kiessler met poststempel MOCKBA 23.5.12] Tusschen C[Russisch] en Mockba 22 Mei/4 Juni 1912 Lieve Vrouw en Kinderen! Ik zit in de wagen (½ I ½ II klas) die over Moskou, Charkof, Rostof, Bakoe naar Batoem gaat. Op de kaart nazien! In Constantinofka hoop ik morgenmiddag 3,19 uittestappen. Dat gaat vlug. Jammer dat zoon treinniet voor mijn tot Duitschland is. In de II kl reist vader, moder en vijf jongetjes - de oudste zal iets grooter zijn dan Kees. Dat lijkt alsof fam. M. op reis is. De hr Lamin gaat vandaag ook opreis met Wera Mich. naar Bad Kissingen (Duitschland) om zijne gezondheid wat op te sterken. Hy heeft het wel noodig. Eerst onaangenaamheden in zaken en nu is dezer dagen zijn eenige broer in Petersburg overleden. Nicolaj. Nicol. was 41 jaar en professor te Petersb. En nu zijn diens vrouw en 2 zoons zonder middelen achter gebleven. Het is wel ongelukkig. Nog zoo jong en dan professor - wel benijdenswaard voor velen. en zie nu is alles op eens weg - Ja - het goede leven is alleen: elk oogenblik in Gods Wil te leven - in ootmoed eenvoud en dankbaarheid, want alle aardsche guluk is spoedig als rook verdwenen. Nad. Const. reist morgen met Hippolite Mich. (die een groote baard heeft) naar Charlamofka, waar ook Zoje uit de Krim hersteld met haar man heen komt. Mich. Mich. gaat op praktische [?] die excursie uit voor een maand. De Vegetar. bode van Mei [verder in het Russisch] [linker marge] Dag Kees Erwin Dirk Lydia Leendert Johan Theodor 31
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
[Handgeschreven brief] Charkof 25 Mei/7 Juni 1912 [1] Lieve Olga! Hierbij ingesloten zend ik je de vrachtbrief over 1 vaatje zonnebloemenolie. Ik zou zeggen dat het vorige vat iets fijner van smaak was, maar ook deze olie is van beste kwaliteit. Als je nu een geschikte keukenprinses heb dan kan zij van tijd tot tijd voor de jongens [Russisch] of oliebollen klaarmaken enz. wat met olie lekker is. Ik vind ook aardappelen met olie gebakken evenzoo lekker als met boter. Ik h[k?]oop nu heelemaal geen boter meer, ook op mijn brood eet ik boter [olie?]. Alleen heb ik gemerkt dat ik teveel olie [2] in het eten gebruikte en zoo kreeg ik er geleidelijk meer en meer last van. Ik heb daarom Kondrat gezegd in de soep en gebakken aardappelen minder te gebruiken en neem zelf op brood ook minder, zoo dat ik mij nu wat beter gevoel. Zoo moet een mensch onderzoeken en het goede behouden. Ik ben bang als de olie door de warmte niet zal bederven, daarom is het beste laat het vaatje in de kelder leggen en door een timmerman een krijshout maken waar het vaatje op kan leggen en een flesch onder de kraan kan gehouden worden. Misschien zou je in het vaatje tegen bederf ook een beetje zout kunnen vermengen. [3] Ik heb op de vrachtbrief gezet tot Hilversum verder per bode de Graaf naar Blaricum. Gelijktydig zend ik je nog enkele russ. ;kranten en 1-Eenheid waar een paar stukjes in aangestreept zijn die voor ons beiden goed passen en terharte genomen mogen worden. Ik weet niet of je vader al geschreven heeft, maar hij schijnt nu vast besloten met den hr Scherrer niet naar Holland te reizen. hij is bang dat de reis hem te zeer zal opwinden en verontrusten en vind beter om hier te blijven daar dat rustiger voor hem is. Vroeger heb ik hem nog toegesproken, maar nu vind ik beter niet te doen, want [4] mocht het soms verkeerd loopen dan zou dat erg onaangenaam zijn. Het spijt mij voor jou, maar misschien bedenkt hij zich nog tegen de tijd dat ik reis. Aan de andere kant is het niet zoo goed als hij komt juist wanneer je bevallen moet. Nu zou hij wel zoolang in Duitschland kunnen logeren tot je met Gods hulp weer goed terbeen zal zijn. Het beste is vooruit maar geen plannen te maken en de tijd afte wachten. Ik hoop vanavond weer naar Stoupky te gaan en ben heden ochtend hier gekomen. [linker marge p1] Vandaag sprak ik 2 heeren uit Zwitserland. De eene en jurist ging op 14 jaar uit Rusland en trouwde met een russin. Zijn kinderen spreken ook nu russisch en hij [linker marge p4] vond dat wij heel goed gedaan hadden ook de kinderen in Holland op te voeden met het oog op de moeilijke toestanden in Rusland voor de schooljeugd. [linker marge p3] We zullen hopen dat wij beiden en vooral jij goede vruch[linker marge p2] ten zullen mogen zien van de opvoeding. Dat is dat onze kinderen blijde eenvoudige gelukkige menschen zullen worden voor zich en anderen. [onderaan p4] Heb je ook een kaartje ontvangen van de verloving van Marx met Mej. C. van der Roest? Ik heb aan haar een kaartje teruggestuurd. [5] Het is hier en in Stoupky al aardig warm. Zoolang ik in P. was schijnt in St. veel regen geweest te zijn, zoodat mijn groenten in de tuin en aardappelen alles heel goed staat. Ik zal vermoedelijk tot mijn reis naar Holland genoeg eigen groenten hebben en heel weinig behoeven te koopen. Elken dag groentesoep, aardappelen, en wat de kok verder geeft. Doordat ik in P. die paar weken veel geloopen heb en daar de lucht meer gelijk is aan de hollandsche voel ik dat mijn ademhaling wat beter is geworden en ook mijn gelaatskleur wat frisscher, tenminste de menschen zeggen dat ik een frisscher kleur heb en schrijven dat toe aan het vegetarisme. [6] Ik las met genoegen je opgewekte brief aan je vader. Ik heb hem hier bij mij. Ja het is een groot geluk datje zoo flink ben want ik moet bekennen dat het niet gemakkelijk is met zooveel kinderen het huisgezin goed te besturen en vooral wanneer je zooveel moeilykheid heb om een geschikte hulp te krijgen. Het spijt mij dikwijls erg dat wij zoo menig maal niet harmonieerden en elkander niet konden of wilden verstaan. En dat wij beiden zoo ongeduldig en onverdraagzaam waren. Ik beken hier gaarne mijn fout voor zoover de schuld aan mij lag, en ik hoop van harte in staat te wezen mijn geduld en verstand te oefenen op dat in de toekomst [7]
32
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
onaangename verhoudingen of gesprekken vermeden worden. Beide is slecht in de eerste plaats voor onszelf en evenzoo nadeelig voor de goede ontwikkeling van onze kinderen, want die nemen de kwade eigenschappen gewoonlijk gauwer over dan de goeden. Tracht zooveel in je vermogen in liefde de kinderen te leiden zoodat de jongens tegenelkander ook verdraagzaam, behulpzaam en vriendelijk voorkomend leeren zijn. Ik kreeg nog een brief van de kachel leverancier. Ik stuur je de brief later. Hy zal zelf later komen en het noodige in orde brengen. Van de f 16. kon hij echter niet aflaten. Ik had ook korting [8] gevraagd. Daar zweeg hij over dus vermoedelijk is hy daar niet tegen. Reken dus gelijk maar met hem af als hij komt. Hy schreef dat de kachel voldoende warmte moet geven en dat vooral de bussen er in moeten, dan krijg je meer warmte en rook zal niet zijn,. Misschien had je de sluiting niet goed open. Nu dat komt tegen de winter bij leven en welzijn in orde. Schrijf mij op mijn vorige brief over het werk wat nog gedaan moet worden en of ik aan fam. Valk (veg. Pomona Haag) zal vragen of zij een hulp voor f 15 weten. Ik zal dan ook aan R. schrijven. Nu het allerbeste voor jou en de kinderen toegewenscht van je je liefhebbende Leen. [linker marge p5] Als je eens tijd heb ga dan een een bezoek aan dominee's vrouw brengen. [Handgeschreven briefkaart geadresseerd: Russisch Holland Blaricum O.L.M. van den MuyzenbergKiessler met poststempels JEKATEP[Russ.] 3.6.12 en BLARICUM 2[?] 12] Jekaterinoslaf 3/16 Juni 1912 Lieve Olga! Een hartelijken Zondagochtend groet voor je allen. Ik verwachte iederen dag een brief van je na je lange van 36 blz. en was blij uit je kaart te zien dat alle gezond zijn. Ik hoop bij mijn thuis komst weer een bericht te ontvangen Sch. is nu in Holland. Je Vader komt wellicht met mij. Een zoen voor je allen je Leen. [Handgeschreven brief] Stoupky 7/20 Juni 1912 [1] Lieve Olga! Je briefkaart heb ik ongeveer 4 dagen geleden ontvangen en daar ik hem bij gebrek aan verdere berichten herhaalde keeren las kwam ik gisteren pas op het idee dat je geld noodig had. Ik weet nog nu niet of dat zoo is want je heb het zoo onduidelijk geschreven. Ik moet zeggen dat je over 't algemeen veel beter met je hollandsch schrijven geworden ben, maar somtijds schrijf je niet duidelijk wat je bedoeld. Dat light niet aan je hollandsch, maar daaraan dat je overhaastig misschien schrijft. Dat is de rede waarom ik tot nu geen geld zond. Om echter de zaak weer goed te maken telegrafeerde ik vandaag aan den hr Scherrer om honderd gulden aan je te sturen. Ik hoop dus dat je uit den nood ben. Dan verzocht ik de Holl. Maatschappij de rest dividend of 7% van R 4000- = R 280 - of ongeveer f 355- aan je te willen sturen. Nu heb ik je vroeger gevraagd mij vooruit te schrijven wanneer je geld noodig heb d.w.z. zoodra je niet meer dan f 200- over heb schrijf mij dan want ik ben dikwijls op reis en zoo kan je soms lang zonder geld zitten wat niet goed is. [2] Ook zou ik graag willen dat je mij telkens schreef van wien en hoeveel je geld ontvangt al is het maar een briefkaart in russisch. Inliggend zend ik je de brief van den heer Pieron, die je bij gelegenheid zal bezoeken, dan kan je gelijk de rekening betalen. Ook zend ik je copiën van mijn brieven aan den hr Rueter en aan den hr en Mevrouw Valk. Misschien dat beide je weer wat helpen. Je moet nu met het oog op je aanstaande bevalling maar een juffrouw aan namen als Mevrouw Valk soms iemand stuurt ook al is ze misschien wat duur, beter dan zonder hulp te zitten in zoon tijd. En als je iemand krijgt die eenigszins goed hulp voor je is, zie dan dat je met elkander vind en verdraagzaam ben want anders zal je voortdurend moeilijkheden houden. Ik hoop dat het zal gelukken dat je goede hulp krijgt ook voor de Kraam. Nu zal wel een brief onderweg zijn voor mij. Veel stuur je niet, maar ik heb liever dat je rust dan oververmoeid lange brieven gaat zitten schrijven. Je vader is wel. Het weer is hier goed. Kondraat is thuis wegens zieke beenen, ik heb een vrouw uit de molen tot K. beter is. 33
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
Schrijf hoe het je allen gaat en hoe het met je geld staat. Wees met de kinderen hartelijk gegroet en gezoend je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven brief] Stoupky 9/22 Juni 1912 Zaterdag [1] Lieve Olga! Ik heb Gisteren in welstand je brief ontvangen. Sedert je lange brief naar Petersburg had ik slechts één briefkaart van je. Ik heb je eergisteren nog een dikke brief gestuurd met copie van mijn brief aan Valk en Rueter en een brief van Pieron. Het is goed dat je met mynheer Pieron en Kamstra heb afgerekend. Beter geen schulden laten oploopen. Maar schrijf mij vooruit wanneer je geld noodig heb, want dat is niet goed dat je iedere maand dan bij den een dan bij den ander geld gaat leenen. Zoodra je genoeg geld heb geef dan aan mynheer Scherrer de f 100- terug. Hoeveel heb je van Mevrouw Anrooy terug ontvangen? Is zij bij je geweest? Hoeveel en tot hoe lang heeft zij schoolgeld gerekend? Je moet nu geld ontvangen ongeveer f 350 van de Holl. Mij voor dividend – f 25- van Valk ook dividend en f 400 van de Nederlandsche Crediet Vereeniging in Utrecht. De laatste zal je pas over 10 dagen ontvangen. Ik hoop dat je voorloopig hieraan genoeg heb. Het je nu in mijnheer Pieron's tegenwoordigheid de kachel laten branden en is de bus geprobeerd? Die moet er bepaald in, daardoor krijg je meer warmte in de kamer en voordeeliger stoken. [2] Als je niet erg over je meisje tevreden ben dan zou ik toch maar afwachten of Mevr. Valk je iemand aanbeveelt. Misschien zal die dan beter zijn en vraag je dat ze eerst bij je komt spreken en betaal je haar de reiskosten en zie je dat ze flink gezond is en goed bekend is met het werk, eten en kinderen dan zou ik je alweer raden haar te nemen zelfs als zij misschien wat duur zou zijn. Je moet rekenen dat je na de bevalling ook weer rustig voor je jongste moet zorgen en dan moet je kalm werken en niet overwerken, anders ben je dadelijk natuurlijk je melk kwijt en dat is een heel onnatuurlijke toestand. De baker vind ik noodzakelijk 2 maanden te houden in alle opzichten, anders loopt het verkeerd, en spreek dat spoedig met haar af voor dat zij weer een ander patient heeft. Ik begrijp dat het met de jongens somtyds moeilyk is, maar tracht je altyd kalm te houden, dan gaat het op den duur beter. Kees moest liever laten naar Huizen te gaan baden. Zeg hem liever dat als hij E & D. goed oppassen en God ons moedertje na de bevalling weer goed gezond maakt, dat zij dan met vader een week naar Hellevoet mogen gaan om heerlijk te zwemmen en te roeien en te wandelen naar Duinen. Weel allen het beste toegewenscht en hartelijk [linker marge] gegroet. Van je je liefhebbende man Leen [boven marge onderste boven] Ook zoentjes voor de kinderen [linker marge p1] Ik ben erg blij dat je steeds zoo'n gezonde opgewekte geest blijft houden, die is uit God en hoe meer dat een mensch dit bezit hoe dichter bij God. [boven marge onderste boven] Moeder heeft met Maartje uitnoodiging by oom en tante Schweig in Rhenen te komen. Ik heb ze geraden te gaan, dat is goed voor M. Misschien kunnen zij op de terug reis een paar dagen bij je zijn als je goede hulp heb. [Handgeschreven brief] Stoupky 17/30 Juni 1912 [1] Lieve Olga! Ik heb je postblad in gezondheid ontvangen. Inliggend zend ik je een brief van den heer Valk. Ik denk niet dat zij een persoon zullen aanbevelen die niet tamelijk goed al het werk mee zal helpen doen. Daarom is mijn meening zoo: vraag de juffrouw op jou kosten te komen. (het beste zou zijn voor een week of maand om te proberen.) Spreek dan met haar over het werk en de kinderen en als je denk dat zij voor je een goede hulp kan zijn, met eten koken, wasschen, opruimen voor de kinderen helpen zorgen, met verstellen van goed, dan zou ik in jou plaats haar aannemen en trachten met elkaar goed op te schieten, zoo dat het voor beiden en voor de kinderen goed kan zijn. Behoud dan ook je flinke werkvrouw en je meisje zooals je denkt. In allen geval moet je met de bevalling rekenen en zien te zorgen dat je gezondheid goed is. Ook is het van belang dat je met de kinderen nu en dan wat kan bezig zijn. Nu ik hoop dat je met je bekende zelfstandigheid alles kalm zal overleggen en dan doen zooals je het best denkt. [2] De groote etsen moeten een behoorlijk ruim wand vlak hebben, anders verliezen zy het gezicht. Daarom kan de Zee naast buffet en Delft naast de glasdeur bij de kachel of als dat niet gaat boven de piano. Verder kan je 34
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
naar eigen smaak rangschikken. Mij dunk dat de kleine afbeeldingen boven de piano weinig zichtbaar zullen zijn. Indien de slaapbanken nu spoedig niet gemaakt worden, zou je voor de jongens die op de vloer slapen bij Kamstra een of meer van die goedkoope veldbedden kunnen nemen die gemakkelijk in elkander weggeruimd kunnen worden. Beter is natuurlijk dadelijk de slaapbanken, kasten en lambrizeering klaar te krijgen vóór de bevalling. Je vader is gezond, wy gaan 's avonds nog al eens wandelen. Hij schijnt echter ook met mij niet op reis te willen daar hij angst heeft zich te veel op te winden en te zenuwachtig te worden. We zullen verder afwachten. Kondraat is trots op onzen groententuin. We hebben radijs, sla, rabarber, peterselie, oekrop, zuring, wortel, erwten, boonen, aardappelen, tomaten, ramenas, veel wilde appels, kersen, pruimen, rozen. Ik weet geen jaar dat alles [3] voor Olga 17/30 Juni 1912 zoo prachtig gegroeit heeft. We hebben voortdurend veel regen gehad en dat is wel een hoofd rede. Ik heb van daag van de markt voor het eerst aardbeien gekocht 16 kop per pond. Mijn rekening van de markt bedraagt 54kop. Ik eet iederen dag groentensoep uit eigen tuin en ben weer begonnen met koude baden en wandelingen en gymnastiek. Soms gevoel ik mij wat beter, dan weer erg slap en dus energieloos, maar de geest maakt levendig en dan tracht ik daartegen te worstelen. Het doet mij erg leed dat de opvoeding van Kees zoo moeilijk gaat. Daarin dient met wijsheid gehandeld niet met boosheid, maar met zachte, overtuigende ernst en liefde. Daarom is het van groot belang als je goed hulp kan krijgen opdat je meer tijd heb kalm met de kinderen nu en dan te zijn en dan opzettelijk Kees gewennen met zijn broertjes en zus behoorlijk vriendelijk te spelen en omtegaan. Dat is alles gemakkelijk gezegd, maar niet zoo licht gedaan. Dat weet ik, maar met boosheid tegen boosheid zal ook op den duur verkeerd werken. [4] Ik heb, zooals je ziet, aan Kees een brief geschreven en hoop dat die niet zonder invloed op hem zal zijn. Ik weet ook niet op welke wijze hem zoo te schrijven dat het de gunstigste uitwerking heeft. He is goed dat Erwin en Lydia heil gimnastiek maken. Het zou voor alle goed zijn, ook Kees en Dirk maar het wordt wat duur. Vandaag is het een warme dag, anders hadden wij weinig warm weer. Wil je aan mijnheer Scherrer de f 100- weer terug geven als je geld genoeg heb. Zie dan dat je intijds vooruit schrijft wanneer je niet meer dan f 200.- overheb. Reken dan met je groote inkoopen of rekeningenbetaling een beetje uit zoo dat je niet weer zonder geld komt te zitten. Nu zijn zeker de grootste inkoopen voorbij en de meeste groote rekeningen zijn zeker betaals? Nu ik wensch je al het goede voor jou en onze kindertjes. Dag Erwin, Dirk, Lydia, Leen, Johan, Theo! Je je liefhebbende man Leen. [linker marge] Mevr. Lewis vroeg mij of je haar brief ontvangen heb, ongeveer 3 weken geleden. Je heb de groeten van alle kennissen. [linker marge p2] Schrijf mij of Kees mijn brief begrypt! Laat hij een paar keer lezen en bewaren [linker marge p1] dan kan hij telkens de brief later by gelegenheid weer lezen. [Handgeschreven brief] Stoupky 21 Juni/4 Juli 1912 [1] Lieve Olga! Je aangeteekende brief ontving ik 's avonds op mijn wandeling bij de semafor van Bachmoet en ging daar op het muurtje zitten om vluchtig door telezen. De andere dag daarop ontving ik je tweede brief. In de eerste was je weer boos, dat je man aan je denkt hoe hij uit de verte nog iets voor je doen kan. In de tweede brief schreef je weer in zachte toon en was je tevreden dat ik aan Mr en Mevr. Valk geschreven heb. Of het goed is of niet, dat kunnen we later zien als die persoon zal komen, maar ik heb het gedaan alleen omdat ik graag het beste voor je wil doen. Vind je dat niet goed, welnu, dan doe je zooals je denkt. Maar maak je niet boos, dat is niet goed [2] voor je. Ik heb de brieven aan Father voorgelezen. 's Avonds gaan we nog al eens samen wandelen. Een enkele middag b.v. als ik een brief van je het voortelezen ga ik bij Father koffiedrinken. Thuis drink ik geen thee of koffie. Ik eet elken dag lekkere groentensoep, alles uit eigen tuin: kroten, zuring, sla, rabarber, erwten met gekochten aardappelen, grutjesIzonnebloemolei en zure room. 35
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
Kondraat was ruim een week ziek en was Doenjasja Belitskaja uit de molen. Zij is een jonge weduwe met 2 kinderen, haar man stierf aan de cholera. Zij is heel zindelijk en heeft alles goed opgeruimd, mijn waschgoed gewasschen en in orde gebracht en goed gekookt. Zoo is een goede vrouwehand wel aangenamer, maar het is voor mij met Kondraat toch beter. Wanneer een vrouw mij steeds zou bedienen, zou ik wellicht niet altijd zedelijke kracht genoeg bezitten om mij tegen [3] de verzoeking des vleesches te beheerschen. Tot nu heb ik de verleiding overwonnen en hoop die verder te weerstaan opdat mijn zielsleven steeds rustiger en blijder moge worden.Ik hoop evenals jij dat wij van beide kanten zullen leeren geduld te oefenen met elkanders tekortkomingen en dat wij beide meer in elkander mogen leeren waardeeren de goede eigenschappen, die wij ook beide bezitten. Als wij dat zullen oefenen en beide over elkanders fouten zullen leeren of te zwijgen of in kalme vriendelijke oprechtheid en liefde te spreken, en elk ook oprecht zijn verkeerdheden zal leeren erkennen, dan zullen wij ook leeren tegenover vreemden over elkanders fouten niet te klagen maar de zwijgen. Dan zullen wij in liefde elkander daarover spreken in oprechtheid. Dan zal het beter voor ons beiden en voor onze kinderen worden. Wij moeten leeren dat geen boos woord over onze lippen komt en zelfs [4] elke booze gedachte uit ons binnenste door ons onmiddellijk word weggejaagd. Dan zal het zonnig en rustig en kalm binnen in ons worden en dat zal goed zijn voor ons allen, onze kinderen en naasten. Je zegt ik moet niet zooveel over je schrijven maar of er cintels gereden[?] worden enz. Ik geloof eerst is de hoofdzaak jij, de kinderen en ik en dan de verdere dingen. Wanneer je klaagt over je meisje en je gezondheid dan moet ik trachten er wat voor te doen. Laten wij ons voorbereiden de aanstaande vacantie eens heel goed met elkander & met onze kinderen door te brengen; dat is in liefde, eenvoud en tevredenheid en kalme gezellifheid. God geve dat! Inliggend linnen,, in licht crème en wit, heb ik vandaag besteld tegen 25 en 30 k per arschin, 1½ A. breed. Hoeveel heb je noodig voor een japon en een jongens kiel en broek? Ik heb 1 stuk grof als inliggend staaltje, half with en de helft crème en 1 stuk fijner alles wit. Ik zal een deel afsnijden en meebrengen daar elk stuk 80 Ar. lang is en teveel op eenmaal meetebrengen. Inliggende brief kan je zenden aan de Nederlandsche Crediet-Vereeniging, dan krijg je weer geld f 400.[linker marge] De groeten van Mrs Lewis en ook van Nelly die naar Constantinopel reist. [linker marge p3] Wees verder het beste toegewenscht en tracht alle in liefde en innerlijke [linker marge p2] kalmte te leven. Plaatselijk nieuws krijg je een volgende keer voor elk 2 zoentjes van je je liefhebbende man Leen. [linker marge p1] Heb je de eerste f 400- ontvangen? en hoeveel van de aandeelen der Holl. My? [Handgeschreven briefkaart geadresseerd: Russisch Holland Blaricum O.L.M. van den Muyzenberg Kiessler met poststempels Charkof 28.6.12 en BLARICUM] Charkof 27 Juni 1912 Lieve Olga! Zooeven heb ik je een paar kranten gestuurd. Je brief heb ik kort geleden ontvangen, drie kort achter elkander en een briefkaart. Ik ben gelukkig dat alles nog al naar wensch gaat. Schrijf mij of de aannemer zijn woord gehouden heeft en de banken en meubels gemaakt heeft, anders zal ik heb schrijven. Ik ben een beetje onwel, vermoedelijk een koudje gevat maar gelukkig niet erg. Ik reis van avond naar Stoupky. Je vader was ook wel. Wees verder met de kinderen het beste toegewenscht en hartelijk gegroet. Je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven brief] Stoupky 30 [Russ.] 1912 Lieve Olga! Wees voorloopig met de kinderen hartelijk gegroet en het beste toegewenscht. Morgen is het zondag en dan hoop ik weer uitvoerig aan je te schrijven en op de verschillende punten van je vorige brieven antwoorden voor zoover ik nog niet daarover schreef. Nu heb ik geen tyd veel zoentjes voor jou en onze kindertjes van je je liefhebbende man Leen.
36
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
[Handgeschreven brief] Zondagavond 1/14 Juli 1912 Stoupky [1] Lieve Olga! De geheele dag wilde ik an je schrijven maar nu is het avond half tien en telaat geworden om rustig de brief afteschrijven. Daarbij heb ik de vorige nacht weinig geslapen en wil liever beproeven morgenochtend vroeg deze voorttezetten. Daarom Welterusten en zoentjes voor jezelf en de kinderen. Goedenochtend lieve vrouw en kinderen. Ik ontwaakte uit een gerusten slaap om 6 ure stond op met nieuwe gedachten over Nieuw leven en ging weer liggen om daarover te fantaseeren - natuurlijk weer over nieuwe ondernemingen. Maar ik zal daarover niet schrijven anders wordt mijn vrouw wellicht ontstemd. De uitvoering kan toch niet geschieden. Vandaag bestaat er een kans voor ons om een winlot uit de premieloterij te halen. Als dat gebeurde, dan kon met dat geld mijn fantasie ook beproefd worden. Misschien zou het resultaat voor vele nut brengen. Een ander plan is nog [2] dat al minder fantasie is. Een hulpstationschef in Bachmoet, kennis van Potapski, was verleden jaar met zijn vrouw in Noord Rusland, heeft daar ronggezocht naar een stukje goed en goedkoop land. Hij wil nu of heeft reeds gekocht 50 desj. boschland aan een riviertje in Kostroma gouvernemtn. Mooi bosch met veel bessen, gras enz. Hij zegt er is nog meer land te koop tegen r 50- p. desj. met bosch er op. Ik heb groote lust 100 desj. te koopen. Dat is niet zoo groote som en mettertijd kan het nuttig en voordeelig zijn. Ik heb gevraagd wanneer hij in Augustus weer gaat nader te informeeren en of het graan daar altyd ryp wordt, of er ook appels groeien. Hij will zijn betrekking vaarwel zeggen en daar gaan wonen. Ik sprak zijn vrouw en die was ook heelemaal met het idee ingenomen om daar te gaan wonen zonder vast salaris als spoorbeambte. Zij hebben vier of 5 kinderen zijn nog jong. Er is niet zoo heel ver een stand met gymnasia. Die streek ligt ongeveer op dezelfde hoogte als Petersburg. Ik zal hem mijn adres in Holland geven. Wanneer ik met verlof ben kan hij mij van daar direct naar Holland schrijven en kunnen wij samen bespreken hoe te doen. [3] Je wil meer hooren over mij en Stoupky daarom zal ik hierover eerst schrijven en dan zien wat ik nog op je laatst ontvangen brieven moet antwoorden. Over 't algemeen is mijn gezondheidstoestand middelmatig. Somtyds voel ik mij wat sterker dan weer zwak. Ik tracht iedere dag een paar flinke wandelingen te maken zoo tot de Bachmoeter Semafor en terug. Eten doe ik heel matig en leef voor het grootste deel van de produkten uit den tuin, die in dit jaar bijzonder gunstig geslaagd zijn. Maar lekkere spinazie of postelein ontbreken. gisteren at ik de eerste nog al rijpe kersen uit den tuin. De zwaluwen op balkon leven liefelijk met hun jongen die ook reeds zijn uitgevolgen. De oude appelboomen zitten vol appels maar tevens vol wurmen. Bij ons huis is een der jonge appelboompjes uit Charkof waaraan een 8 stuks hangen en een pruime boompje met een 15 stuks vruchten. De pruime boomen hangen vol vruchten, kersen zijn betrekkelijk weinig. er is voortdurend veel regen geweest zoodat alles nog prachtig groen staat en een heel groote oogst verwacht kan worden. [4] [linker marge p1] Misschien vind je een vertrouwde persoon die op je kinderen past en maak je een uitstapje naar Bussem pension Lindenoord Lindelaan 8 Scherrers [boven marge onderste boven] maar schrijf dan vooruit een kaart anders zijn ze er niet. [linker marge p4] Als de reis echter al voor je toestand gevaarlijk wordt dan beter niet naar Bussem gaan Het is nu al dinsdagavond en nog is je brief niet weg. Ik heb gisteren de rest aan Rueter gestuurd voor de huizen tezamen f 2741.15. Nu moet nog betaald worden wat in ons huis extra gemaakt is zooals regenbak, reservoir groote pomp., banken, tafel, etagere-schryftafel. Dat zal alles ook nog ongeveer f 1400 kosten denk ik. Ja Mevrouw, Rueter schreef op zijn afrekening dat hij aan jou gegeven heeft f 327- en ik meen dat jy my schreef aan hem te hebben terug betaald. Nu behoef je niet meer terug te betalen daar ik het al op jou rekening geschreven heb. Ik heb tegelijk Rueter verzocht nu toch vooral te zorgen dat alles wat nog gedaan moest worden klaar komt opdat dit niet bij je bevalling onrust veroorzaakt. Je vader weet nog niet of hij mee gaat. Hij gevoelt zich goed, gaat nog veel wandelen en is gisteren naar Slaviansk geweest bij Balatsch en Mevr. Lewis. Hij is bang dat hij de drukte van de kinderen bij ons niet zal kunnen verdragen en [5] dat hij daardoor zich zal opwinden of boos maken. Ik heb hem gezegd dat als het niet goed zou gaan, hij dan in de buurt een afzonderlijke kamer met pension zou kunnen hebben. Voor jou zou ik graag willen dat hij mee kwam. Ik geloof ook wel dat hij het zal doen. Je moet de kinderen maar vast oefenen en zeggen dat als zij zoete lieve kindertjes zijn en gehoorzaam dat dan misschien Grandpapa meekomt, anders niet. Wij zullen van hier wel niets meebrengen daar er niets is. Ja Father vraagt nog dat je schrijft wat je nu nog wil hebben 37
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
uit zijn huishouding of andere snuisterijen boeken etc. van hem dan zou hij het liever nu geven als dat het later verloren gaat. Mijn rug doet pijn. Ik ga naar bed! tot Morgen! Wel terusten lieve vrouw en kinderen. Morgen is het alweer woensdag [6] Woensdagochtend halfzeven, goeden morgen lieve vrouw en kinderen. Ik heb gelukkig wel gerust en gevoel mij goed. Ik schreef je de vorige week dat ik niet wel was. Ik had wat koorts. Zeker een koude in mijn hoofd.De dokter heeft mijn ooren uitgespoten, maar ik voel dat het niet in orde is. Nu druppel ik 3x daags en dat moet ik een paar weken volhouden zegt W. Zijn vrouw is voor het jongste kind naar Slaviansk daar het zwak is. Nu in antwoord op je brieven: Ja ik vind heterg prettig en gelukkig dat je jezelf in Holland dadelijk zoo goed thuis gevoelt. Dat is voor jezelf voor de kinderen en voor mij een groot geluk. Treurig zou het voor allen wezen indien dat omgekeerd ware. Dat is voor een groot deel dat je het Hollandsch dadelijk voor ons huwelyk ben gaan leeren en je ouders ook buitenlanders waren. Marie Nicolajevna zou zich ongelukkig gevoelen. Maar het scheelt dan ook heel veel hoe een mensch van binnen is. Of het Koninkrijk Gods daarbinnen in ons is. Want Marie Nic. is ook hier niet tevreden [7] en moppert op alles en allen. En ik denk als zij naar Petersburg zou terug gaan hetzelfde zou zijn. Het is de hoofdzaak dat een mensch leert gelukkig en tevreden zijn, niet alleen wanneer hij alles in overvloed heeft zooals jij en M.N. maar ook wanneer hij leeft op de aller eenvoudigste wijze en onder alle omstandigheden het verstaat blijde, opgewekt en tevreden te zijn en zijn Schepper te looven. Moeder schreef ook nog in haar vorigen brief dat zij het erg gelukkig vond dat zij met je groote kroost nog tijd en lust vond haar zulke opgewekte brieven te schrijven en Jo had haar eveneens geschreven dat zij een lange goede brief van je ontvangen had. Moge het alles ten goede zijn voor ons allen. Schrijf mij nog nauwkeurig het bedrag dat je van de Holl. Mij voor dividend kreeg ongeveer f 330 moet het geweest zijn. - Je moet nu maar weer eens een brief aan Father sturen. Schrijf hem ook nog maar dat je hem mee verwacht. Ik hoop dat de gymnastiek voor Erwin en Lydia zal hulpen. Ik ben blij dat Kees beter [8] wordt. Dat zal alles langzamerhand wel goed worden zullen wij hopen. Ik ben het met je eens dat de jongens met de vacantie niet op reis blijven wij zullen hopen alle tezamen gelukkig en gezellig de tijd met God door te brengen. Als de kinderen maar leeren een beetje gehoorzaam te zijn en rustig en behoorlijk aan tafel te zitten. Dat is voor hunzelf beter en geeft hun meer innerlijke kalmte en voor de ouders of gasten veel aangenamer. Ik hoop dus te komen: laat zien scheere komt terug 29 of 30 Juli r.s. namen wij aan dat ik uiterst 31 Juli of 1 August op reis kan, dan hoop ik dus 4 of 5 Augustus r.s. of 17 Augs of 18 Sugs bij je te zijn. Komt Scherrer op tyd dan kan ik misschien een paar dagen vroeger weg dus half Augs Holl. stijl. Bij jou zal de bevallen zijn 22 Augs dan kunnen wij een weekje rustig samen in de naaste buurt wandelen. We zullen hopen dat alles dan goed afloopt, dan kunnen wij na de bevalling nog een aangename tijd doorleven. Hoe ik dan met de Hellevoetsche reis doe zullen wij thuis bespreken en zien hoe het beste uitkomt. Zie vooral dat je regelmatig goed je voldoende slaap heb. Dat is noodig. Ik vind het beste dat de baker 2 maanden blijft en hoop dat je dan eens goed tot rust komt en goed je kinje zal kunnen voeden. [9] Mocht het zijn dat je een tweede meisje er bij heb genomen en de slaapplaats niet uitkom indien Father meekomt, dan kan opzolder tydelyk een bed gezet worden en een scherm er voor gezet of gordijn er voor gehangen. Dat kunnen wij dan zien wanneer ik kom. Ik zou alleen onkosten maken als het bepaald noodzakelyk is, daar het slechts voor een korten tyd is. Wanneer father en baker weg gaan krijg je ruimte genoeg. Ik slaap met de jongens op een bank. Na de bevalling kan je met één meisje niet uitkomen, anders heb je niet genoeg rust en voeding. Daarom als je een goed meisje kan krijgen moet je haar dunk mij nemen en dan kan je zonder werkvrouw. Maar als je geen flink tweede meisje er bij kan vinden dan moet je de baker nog maar wat langer houden b.v. 2½ maand en werkster wat meer keeren nemen zoodra de baker weg is, anders ben ik bang dat de gezondheid van jou en het kind er onder zal lijden. Natuurlijk zou het verschrikkelijk zijn in allen opzichte [10] wanneer je zou sterven. Daarom zullen wij hopen en bidden dat God ons moedertje goed bewaakt en de engeltjes rond haar kraambed op haar en haar kindje zullen passen. Ik zou graag vroeger komen maar ik kan hier moeilijk weggaan voordat Scherrer terug is. De bevalling zal zijn 22 Augustus n.s. dus k[d]an kom ik ongeveer een week vroeger. 38
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
Schrijf mij nu zoodra je niet meer dan f 200- over heb. Dan zal ik weer dadelijk sturen. heb je nu zoo tamelijk alle schulden betaald> Wanneer ik thuis kom zullen we samen de rekening opmaken en afscheiden hoeveel uitgegeven is voor huishouding. Wij moeten dan ongeveer vaststellen hoeveel per maand gemiddeld noodig is. Dan kan ik regelmatig elke maand zooveel sturen en dan regel je zelf je groote inkoopen naar je inkomsten dat heet op zijn hollandsch: "de tering naar de nering zetten". Voor het locaal voor lezingen van prof. v. Rees kan je als je wil ook wat meer geven dan f 2.50 Als je lust heb stuur dan dit jaar ook aan Mierop f10- voor Reinleven propagand en f 10- voor Vrye Mensch.[11] Over de assurrantie der meubels zullen wij thuis opmaken hoeveel en wat te assurreeren. Nodk[Russ.] kan ik niet mee opreis nemen. Daar zal de baker wel tydelijk voor zorgne. Dan heb ik de vorige keer voor je bevalling al een massa Marle en watten gebracht. Moet je nu weer hebben? Je ben toch nog niet in dien tijd bevallen. Heb je de olie nog niet ontvangen? Laat de Graaf dan met de vrachtbrief op station Hilversum informeeren. Mij dunk dat het vaatje nu toch in Holland allang moet zijn. Anders aan de douane in Oldenzaal schrijven. De verbouwing in kantoor is byna klaar. Het billard staat nu waar vroeger magazijn was. Daarnaast een kamertje met tegels om te wachten verder een groote ziekenontvangkamer en dan apotheek. De oude billard kamer is weer een woning geworden en de smederij 2 keukens voor elk één. Nu beste Tolstoyaansche ik hoop spoedig te mogen komen om mij te overtuigen van je eenvoudszin en je opgewektheid. Hoe meer dat beide is hoe beter het voor allen in de toekomst uitziet. [12] Je schrijft over Mr en Mrvr. Evens maar ik weet niet wie dat zijn. Ik vind het prettig dat Mevr.; Broekman de kennismaking onderhoudt en je verder ook meer kennissen heb, dan voelt een mensch zich niet alleen in een vreemd land. We hadden veel rozen Motje en andere zijn komen plukken. In de Rozelaar was iedere dag een menigte versche rozen, die werden natuurlijk elken dag stil weg genomen, maar dat is niets, daar zijn ze voor. Zoo moest een mensch overal rozen en vruchten planten. Dat is een werkje voor onze jeugd. Een mooie toekomst. Leer hun daarom maar eenvoud en natuur als het beste waardeeren dan hebben zij kans gelukkige menschen te worden. Nu genoeg. Schrijf nog eens of de aannemer nu de boel in orde maakt en vraag dan ook Kamstra de rustbanken aftewerken met matrassen. Anders zal ik den aannemer schrijven. Ik vond het leuk dat je met de kinders wafels ben wezen eten dat is zeker voor hen een prettige herinnering. Ik hoop met de kinderen veel te zullen gaan wandelen als het weer goed is en Alles door Gods zegen goed mag gaan. Nu vrouwtje veel zoentjes ook voor de kinderen en aan kennissen myn groeten. je je liefhebbende man Leen. [linker marge] 28 Juli is moeder jarig. [Handgeschreven briefkaart geadresseerd: Russisch - Holland Blaricum O.L.M. van den Muijzenberg Kiessler met poststempel Charkof 13.7.12 BLARICUM 29.JUL.12] Charkof 12/25 Juli 1912 Lieve Olga! Ik heb eergisteren je brief ontvangen. Ik ben gelukkig weer beter en hoop dat jij en de kinderen ook welvarend zijt. Vanavond reis ik weer naar Stoupky. Ik zend je gelijktijdig kranten.Je moet waarschijnlijk mijn brief ontvangen hebben nadat je je vorige brief aan mij afzond, want ik heb je uitvoerig geschreven dat ik pas hier weg kan wanneer Sch. terug is. Ik kan dientengevolge ongeveer 4/17 Augs. bij je zijn als alles goed gaat. Mocht het zijn dat mijn reis bepaald vroeger gewenscht is, schrijf dan. Bij mijn komst in Stoupky hoop ik spoedig een brief aan je te schrijven. Father zal wel niet mee reizen naar Holland, tenminste de laatste tijd is hij er weer tegen. Schrijf maar weer eens een briefkaart hoe alles gaat. Je allen gegroet en gekust je je liefhebbende Leen. [Handgeschreven brief] Stoupky 15/28 Juli 1912 [1] Lieve Olga! Inliggend zend ik je een briefje van Father dat hij mij een week geleden gaf. Ik had toen juist een brief aan je weggestuurd. Hij zou graag willen weten wat jij nog voor aandenken zou willen hebben, dan wou hij dat met mij meegeven.
39
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
Ik heb van daag weer met hem gesproken om mee opreis te gaan, daar dan zijn pas moet opgezonden worden. Hij zou wel graag gaan, maar is bang dat hij zich te veel zal opwinden en vermoeien en ziek zal worden en heeft na enkele keeren heen en weer wankelen toch telkens gezegd maar beter hier te blijven, en naar Sjeglowa te gaan zoolang ik weg ben. Ik wil nu verder niet aandringen, want als het soms niet goed liep dan zou je er spijt van hebben. overigens is hij nog flink gezond zoodat hij met de moed van grandmama zeker op reis zou gaan, maar hij is erg bang voor zijn gezondheid en daarom zal ik alleen de reis maken, als alles verder meeloopt. Ik heb je uit Charkof kranten en briekkaart gestuurd, en de ontvangst van [2] je brief bevestigd. Ik hoop nu spoedig bij je tezijn, de tijd begint opteschieten nog ongeveer twee weken. Dan hoop ik dat wij eens rustig en bedaard met elkander over alles zullen spreken en ook rustig en opgewekt met de kinderen zullen spreken, spelen, zingen & wandelen. Ik hoop dat wij van beide kanten binnen in ons zelf kalmte zullen aankweeken en dat wij de liefde Gods in onze harten zullen voelen. Dan zullen wij trachten iederen dag Gods zegen bidden dat liefde in ons huisje moge wonen. Wanneer wij beide zullen trachten telkens te leeren vragen: "hoe wil God dat ik handel", en wij zullen niet onzen eigen wil volgen, dan kan het voor ons beiden en vooral voor onze kinderen zegenrijk zijn dat wij tezamen komen. Zullen wij echter beide ongeduldig en boos met elkander en met de kinderen zijn dan handelen wij niet zoo als God van ons wil en dan zal ons samenzijn noch voor ons zelf noch voor de kinderen gelukkig zijn. [3] Vandaag staat in Tolstoy's "Kpy[Russ.]" --- [Russ.] (Lukas XX!!, 42) --- [Russ.] (Marcus XIV, 36) --- [Russ.] (Matheus XXVI, 39) Als wij zóó leeren bidden en met God leven, dan zullen wij meestal op den goeden weg zijn. Over de opvoeding van de kinderen moeten wij ook tezamen in liefde spreken en overleggen. Wij moeten niet beginnen elkander te verwijten want dan wordt het voor de kinderen niet beter, maar laten wij God bidden om wijsheid, liefde, geduld en eendracht om de kinderen tot Gods kinderen optevoeden. Als het met de kinderen niet goed gaat, dan moeten wij beraadslagen hoe dat verbeterd kan worden, door oorzaak en gevolg op te sporen. Maar wij moeten ons daarover niet zoo oogenblikkelijk bezorgd maken. Z[J?]e schrijft dat je zoo veel zorg heb voor ons achten en dat nu de 9de er bij komt. Maar je zorgt nu al 13 jaren en zelden dat je eens kalm ben, hetzelfde is met mij. Wij hadden die 13 jaren evengoed het werk kunnen doen zonder dat gevoel van zorg maar in opgewektheid en dan had het beter voor ons en onze omge[4] ving geweest. Jezus zeide tot Martha: gy maakt U vele zorgen en beslommeringen maar één ding is noodig, dat is het heil van onzen ziel. Maria had het goede deel gekozen.Ik wil natuurlijk hiermee niet zeggen dat met alles maar moet laten loopen dat zou zeker slecht zijn, maar wij moeten leeren opgewekt ons werk te doen en zorgen opgewekt te dragen Zoo wil God het van ons, dan stralen wij liefde en blijdschap rond ons uit. Dan voelen wy het Koninkrijk Gods binnen in ons en dat is het hoogste geluk. Zelfs als wij arm zijn aan goederen want dan zijn wij rijk in de ziel, in God. "No retrospection, no entrospection - but action. "Wer reut was er gethan, fehlt zweimal Weil er's gethan und dann weil's ihn gereut. Dus goeden moed vrouwtje, geduld, liefde, vertrouwen op God hoe moeilijk de weg somtijds mag wezen. Schrijf nu nog een klein briefje dadelijk terug dan ontvang ik dat vóór mijn vertrek van hier. Verder hoop ik dat God's zegen over je allen moge rusten en je alle gezond en opgewekt je werk kunt doen en het leven genieten. Nu zal Mej. Schalekamp wel by je zijn en het werk helpen verlichten. Wees met je allen en kennissen hartelijk gegroet en het beste toegewenscht van je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven dubbele briefkaart geadresseerd: Russisch - Holland Blaricum O.L.M. van den Muyzenberg met poststempel BLARICUM 10 AUG 12] Stoupky 23 Juli/5 Augs 1912 Lieve Olga!
40
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
Je briefkaart ontvangen ook Father's brief. Gelukkig alles wel bij je. Ik hoop spoedig te komen kijken. Zaterdag avond 28 Juli/10 Augs hoop ik te vertrekken en dinsdagavond of woensdagochtend bij je te zijn. Grandpapa is gezond maar durft de reis niet aan. Jane is van daag gekomen . De vorige week was wolodja een paar dagen. Ik ben verkouden maar het gaat beteren. Je allen het beste toegewenscht en tot spoedige omhelzing allen hartelyk gegroet. Reken nog maar niet te zeker op mijn komst daar allicht nog verhindering kan komen. Intusschen je allen het beste toegewenscht je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven briefkaart geadresseerd: O.L.M. van den Muyzenberg Noolsche weg Blaricum met poststempel HELLEVOETSLUIS 22.8.12] Hellevoetsluis 22 Augs 1912 Lieve Olga! Ik kan je de gelukkige aankomst melden. Van middag kochten wij voor Johan een trui en broekje en een paar schoenen voor vader, bij Meddens. Een pakje voor Johan koste duur (f 13-) en daarbij waren ze te nauw in den rug en moest nog een kraag opgezet worden. Dan heb ik een mooie handkoffer gekocht en de oude laten maken. Johan had genoeg te zien en te vragen en Lydia was ook heel lief. Oom de Boer was aan de boot. Grootmoeder en verdere familie verheugd met de aankomst. Alle vragen met belangstelling naar je en het kind. Ik hoop dat je niet te veel op zal zijn en de kinderen niet te veel in je kamer laat en je veel zal slapen en vruchten eten. Veel zoentjes ook voor onze jongens en ook de groeten voor Mev. Sch. Ook de groeten van de familie je je liefhebbende man Leen. Afzender V.d. Muyzenberg Hellevoetsluis [Handgeschreven briefkaart geadresseerd: O.L.M. van den Muijzenberg-Kiessler Noolsche weg. Blaricum met poststempel Hellevoetsluis 23.8.12] Hellevoetsluis 23 Augs 1912 Lieve Olga! Hoe is je eerste op zijn bekomen, Goed? Ik hoop dat je het niet te lang maakt. Gisteren avond wou Johan weer terug naar moeder. Hij had nu grootmoeder gezien en wou nu weer thuis gaan slapen. Maar hij is toch zoet gaan slapen. Hij heeft vannacht veel gehoest, op den dag veel minder. Hij drinkt nu honing water met citroen. Met Lydia gaat het beter. Het regent onophoudelijk zoodat er van wandelen nog niets komt. Ik hoop dat de kinderen wat rustig zullen zijn en jij jezelf goed moge gevoelen. Ik heb aan Dr Ootmar geschreven. Bij goed weer hoop ik dinsdag of maandag een dag heen en terug naar Rotterdam te gaan, om de kinderen de diergaarde te laten zien. Wees met je allen het beste toegewenscht, een zoen van je je liefh. man. [In linkermarge achter en voorkant] De operatie van Mevr. P. is goed afgeloopen; de toestand is bevredigend. Van allen de hartelijke groeten. Afzender V.d. Muyzenberg, H. [Handgeschreven briefkaart geadresseerd: O.L.M. van den Muyzenberg Blaricum met poststempel Hellevoetsluis 26.8.12] Hellevoetsluis 25 Augs 1912 Lieve Olga! We zitten hier vanavond rustig te schemeren. De kinderen slapen. Hier gelukkig alles wel. Morgen hopen we met tante Ma en Lydia en Johan naar de diergaarde en ik zal mijn zaken doen. Weest hartelijk gegroet van ons allen, ook de kinderen. Je je liefhebbende man Leen. [Gesigneerd] Moeder, Ma, Adriana, Tante de Boer, M de Boer, S Jonker, A? Landheer, GdeKlerk, Sipko, Gijsbert hopende dat je dezelve in welstand mag ontvangen en het met jezelf Gerard en de overige kinderen goed mag gaan. Nogmaals je Leen. Afzender V.d. Muijzenberg Hellevoetsluis.
41
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
[Handgeschreven brief] Hellevoetsluis 27 Augs 1912 Lieve Olga! Heden ochtend ontving ik je 2 brieven en de aangeteekende brief. Ik wil je maar dadelijk antwoord sturen over die juffrouw. Ik geloof wel dat het beter zal zijn iemand van 36-40 jaar te hebben dan van 50. Daarbij is het niet zeker dat G.'s moeder zou instemmen te komen omdat het misschien voor haar te druk zou zijn met zooveel kinderen. Daarom is mijn meening zoo: Is die juffr. Spoel een flinke persoon zoo dat je kunt verwachten dat ze meer zelfstandig je taak zal kunnen verlichten, dan zou ik je raden haar voor te stellen met f200 genoegen te nemen. Ik ben het ook volkomen met je eens dat zij met alle werk mee kan helpen. Wanneer je dan tezamen met haar goed kan omgaan, dan kan je samen helpen en ook zorgen dat de kinderen wat rustiger worden en netjes leeren werken en spelen. Ik hoop dat het goed mag uitkomen vóór mijn vertrek naar Rusland, want het huisgezin is te groot voor jou alleen. Dat zou op den duur voor je gezondheid niet goed zijn en de kinderen moeten een gezonde en opgewekte moeder hebben en vader zou ook graag zien dat moeder niet behoeft te klagen en plezier in haar leven met haar kindertjes heeft. Dan zal het voor allen goed zijn. Zie dus wat je doet. Wil nu juffr. Spoel voor f200- niet, dan moet je nog maar niet heelemaal afschrijven, maar kunnen wij dan eerst nog zien hoe het met Grietje's moeder zou loopen. Ik wensch je het beste toe en hoop dat je goed voor je gezondheid zal zorgen en rust zult nemen. Dr. Ootmar zal trachten mij (Mevrouw) donderdagochtend tegen 13 ure te wachten. Ik denk dat wij dan ongeveer 3 of 4 ure in Blaricum kunnen thuis komen. Met het hoesten gaat het nog niet beter. Lydia hoest heel weinig en Johan ook niet dikwijls, maar hij hoest sterker. Hij drinkt honing water met citroen. Spoedig hopen we weer bij je te zijn en allen in welstand te ontmoeten. Weest ook van Moeder, tante Ma en verdere familie hartelijk gegroet van je je liefhebbende man Leen [ook gesigneerd door] Cornelis, Johan van den Muyzenberg, Lydia Hanaa van de Muuzenbereg. [Handgeschreven Russische briefkaart geadresseerd Russ. Holland O.L.M. van den Muyzenberg Blaricum] Kramatorskaja 21 Sept 1912 Lieve Olga! Je brief heb ik in welstand ontvangen. Het spijt mij erg dat je zoo ongerust waart. Gelukkig alweer dat alles goed was. Je heb zeker mijn andere briefkaarten en brief uit Charkof ontvangen. Je vader wilde eerst met mij naar Charkof voor zijn oogen. Hij wil n.l. vragen welke briel voor hem het best is. Maar nu heeft hij een kleine verkoudheid zoodat hij hoest en beter vond thuis te blijven. De N.Cr.Ver. zal je de broe[?] sturen. Ik hoop het je allen goed mag gaan. Veel zoentjes voor je allen. Aan kennissen groeten. Je je liefhebbende Leen. [Handgeschreven briefkaart (potlood) geadresseerd aan O.L.M. van den Muyzenberg Blaricum] Alexandrowo 25 Septr 1912 Lieve Olga! Het is 2 ure in de nacht. Ik wacht tot mijn bagage wordt nagezien - een geschikt oogenblik om even een woordje aan je te schrijven. Voorloopig wensch ik je hiermede van ganscher harte geluk met je verjaardag. Ik hoop dat je dien dag prettig zult mogen herdenken en dat wij dien dag nog zeer zeer vele malen tezamen zullen mogen vieren in gezondheid en geluk ook met onze kindertjes - dat geve God. Gisteren was ik bij Otto & Lisbeth. Alle laten je hartelijk groeten. Wees met de kinderen in gedachten gekust van je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven Russ. briefkaart geadresseerd aan Russ. Holland O.L.M. van den Muyzenberg Blaricum] Brest 25 Septr 1912 Lieve Olga Nogmaals met je verjaardag geluk gewenscht. Ik hoop dat de dag met de kinderen in blijdschap prettig gevierd zal worden. Wees veelmaals met de kinderen gekust en gegroet. je Leen. 42
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
[Handgeschreven brief met briefhoofd ALEXANDER ALTSCHILLER IEW. Telegrams: Altschiller, Reischsbank - Giro Conto No. 938. (tekst ook in Russ.)] Kiew 13/26 September 1912 Lieve Olga! De eerste gelegenheid die ik heb je een brief te schrijven wil ik hier niet onbenut voorbij laten gaan. Ik heb je reeds met 2 briefkaarten uit Warschau en Brest met je verjaardag gelukgewenscht. Nu ik hier rustig zit wil ik dat graag nog eens ten derde male doen. Ik heb onderweg veel aan je allen gedacht en dat je zoo bedroefd was deed mij ook leed. Zeker zal het wel eens verlangen naar Rusland bij je opwekken wanneer ik haarheen ga en jij achter moet blijven. Maar toch geloof ik dat het voor jou en de kinderen beter is zooals nu dan wanneer in Rusland. Laten wij allen, d.w.z. ik, jij en de kinderen ons best doen om beter te worden: ik wat rustiger, verdraagzamer en met meerder zelfbeheersching; jij met meer te slapen - en kalm en verstandig het huisgezin eendrachtig te regelen en de opvoeding te leiden; en de kinderen door opgewekt, beleefd en voorkomend zich te leeren gedragen, kalm en ernstig en volhardend goed hun leer en werktaak te verrichten en gehoorzaam te zijn voor ouderen. Dan kan het voor ons allen goed en gelukkig worden, want het geluk ligt niet in veelheid maar in het bewustzijn met liefde nuttig en eenvoudig te leven. Nu vier ik met jullie je verjaardag in de hoop dat wij alle samen onophoudelijk zullen trachten die verbeteringen te bereiken, dan zullen wij ook met elkander gelukkig worden. In Berlijn was ik bij Hundius'. Daar werden al plannen gesmeed om de volgende zomer naar een kleine Hollandsche badplaats te komen n.v. Zandvoort, en dan zoo dat jij aaleen een 14 dagen alleen ook daar in pension met hen zoudt gaan. Nu het is nog ver - maar als alles goed mag gaan dan zou ik het ook wel graag voor je willen. In allen geval zouden zij ook eens naar Nasja Chata komen kijken. Ik ben gelukkig wel en hoop hetzelfde van je allen. Wees met de kinderen hartelijk in gedachte gekust en met kennissen gegroet. Je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven brief] Charkof 14/27 September 1912 Lieve Olga! Ik voel mij nu erg eenzaam en verlaten. Toen ik bij je was heb ik niet zooveel genot van ons samenzijn gehad als ik mij gedacht had. Het is niet volmaakt op de wereld maar toch moeten man en vrouw samenwerken om het geluk te verhoogen en het leed samen te dragen. Veel door de onrustigheid der kinderen ook veel door de onrustigheid in de zaken en ook veel door het triestige, voortdurend regenachtige weer is mijn verblijf in Holland niet zoo geweest als ik gewenscht heb. Nu kom ik hier en ook weer hier deze en daar weer een andere moeilijkheid. Maar aan alles ben ik zelf schuld, tenminste in zoover dat ik niet rustig en kalm leef in Gods wil. Ik hoop mij meer te oefenen stil mijn plicht te doen, het eenvoudige en goede natestreven en verder alles aan Gods wil over telaten. Ik hoop mijzelf meer te verbeteren en mijn wilskracht voor het goede te vermeerderen. Ik hoop dat gods zegen op jou en onze kindertjes moge rusten en je alle te samen in liefde, nuttige werkzaamheid, eenvoud en blijdschap moogt leeren leven. Een mensch moest nu zoo op eens kunnen aanwezig zijn waar hij wil. Ik zou nu zoo heel graag bij je allen zijn, maar dan niet zoo gejaagd en onrustig, maar kalm en in liefde zooals op den avond van mijn vertrek. Zeg de kinderen dat ik heel graag zou willen dat zij alle lief en kalm en gehoorzaam voor moedertje worden en rustig, geduldig zullen leeren, dan zullen ze alles leeren goed te doen en als zij zoo onrustig en ongeduldig en luidruchtig zijn dan zullen zij hunne gedachten niet bij elkaar hebben en ook niet goed kunnen werken. Daarom moeten alle veel en rustig slapen en in de kamer voldoende versche lucht inademen, dan wordt de slaap vaster en gezonder. Zooeven was hier bij mij Ostrovechof. Hij was vroeger in Warschau op kantoor en ontving een klein salaris, later kreeg hij in Wlotslafsk en Odessa veel meer. Toen wij die zaken opruimden verloor hij zijn betrekking en kreeg hij nog ruim duizend vergoeding. Thans loopt hij allang zonder betrekking. Zijn vrouw hoopt in December diploma voor tandarts te krijgen. Zij hebben nu heelemaal geen middelen meer. Hij hoopt er nu op een betrekking in Rusland of Siberië te krijgen op R 50- en dat zijn vrouw dan ook nog R 50 er bij kan verdienen, zoo dat zij kunnen leven en de kinderen (3) laten leeren. Zoo gaat het meestal eerst armoede en als het beter gaat dan wordt veel verleefd. Zelfbeheersching - dat is een hoofdzaak bij de opvoeding zoowel voor jong als voor oud. Lieve vrouwtje, lieve Olga, ik zou je graag op het oogenblik op je verjaardag een reine kus geven uit den ziel van mijn hart en mij met vrouw en kinderen in den geest één voelen. Maar nu in gedachte je alle innig 43
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
omhelsd en je alle het beste toegewenscht, dat is een rein liefhebbend hart, goede gezondheid, geloof in God en in het leven, eenvoud, dankbaarheid, zelfbeheerschin tegen alle kwaad. Dag vrouw, dag kindertjes. Gods zegen en bescherming zij met je allen, en met Je je liefhebbende man en vader. Ik zal waarschijnlijk weer 1 of 2 october in Holland moeten zijn, gauw genoeg, jammer dat ik niet heb kunnen blijven. [Handgeschreven briefkaart geadresseerd: [Russ] Holland O.L.M. van den Muijzenberg Blaricum] Stoupky 18 Sept/1 Oct 1912 Lieve Olga! Hoe gaat het met je? Ik seinde op je telegram terug dat ik welvarend ben. Met je vader gaat het ook goed. Spoedig hoop ik wat van je en de kinderen te hooren. Ik zal waarschijnlijk niet de 2e maar de 7de of 8ste in Holland komen d.w.z. russ. stijl dus ongeveer 20 Octr. Mevrouw Lamin gaat mee naar den Haag om Holland te zien. Intusschen je allen het beste en veelmaals in gedachten gekust van je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven brief] Charkof 23 Septr/5 Octr 1912 Lieve Olga, alle drukte met zaken van groote beteekenis voor de Maatschappij. Ik hoop dat alles goed mag afloopen dan zal er weer veel gescharrel van de baan zijn, waarover ik mij de laatste jaren ook moeilijk heb gemaakt. Een dezer zaken is de aankoop van O.I.'s erfrechten. Ik had haar uit holland ook over de geboorte [2] van Gerard willen schrijven daar zij altijd veel belang stelt in je, maar het is in de loop gebleven. Het beste zal zijn dat jij eens een briefje aan haar schrijft nu je weer hersteld ben. Je kan haar dan tevens een en ander over jezelf en de kinderen vertellen. Als je kan stel dan dien brief niet lang uit, daar ik mijn verzuim graag goed wil maken. Ik moet vermoedelijk over een paar maanden weer in Moscou zijn, wanneer de zaak [3] doorgaat, en dan zou ik het onplezierig vinden wanneer zij kon denken dat wij minder belang in haar stellen nu de zaak misschien zal afgedaan zijn. Het zal toch aangenaam en goed zijn met haar de kennis te onderhouden, daar zij zoo alleen is en graag vriendschap houdt. Haar adres is Mockba, [Russ.] Ook heb ik met de nieuwe spoorweg mijn zorg. Maar [4] alles zal wel recht komen. Overigens gaat het mij nog al goed, als ik maar goed en genoeg slaap. Het kan zijn dat ik deze week al op reis moet en dan direct door naar Brussel of anders de volgende week en dan kan ik waarschijnlijk eerst naar Holland komen. Hierover verwacht ik eerst nog een telegram uit Holland. Ik hoop dat het met jou en de kinderen goed mag gaan. Mocht het zijn dat het te moeilijk voor je wordt neemt dan beter Betje met de wasch, maar doe nu zelf geen zwaar werk. Het beste met je allen toegewenscht en veel zoentjes voor jou en de kinderen en groeten aan kennissen van je je liefhebbende man Leen. [Linker marge p 1] Lees oplettend het September nummer van de Vrije Mensch, dat is heel goed, leerzaam en goed voor opvoeding. [Handgeschreven brief] Station Slaviansk 29 September/12 October 1912 Lieve Olga! Wij moeten hier op station een uur wachten en na pen en inkt te hebben opgeduikeld vonden wij het best maar dadelijk een brief aan je te schrijven. Ik zal nu thuiskomende een of twee dagen uitrusten en dan vermoedelijk weer opreis gaan naar Moscou. Van daar hoop ik dan naar Warschau te reizen, waar ik [2] tot den nacht denk te blijven, dan in 24 ure in Holland te zijn. Indien alles gaat zooals ik hoop dan kan ik vrijdag nacht 12 ure in den Haag aankomen, of zaterdag ochtend. Indien dan de zaken afgedaan zijn, hoop ik tegen den avond bij je te komen. Ik zou dan zondag met jou en de kinderen samen kunnen zijn! Wat groote vreugde! Dan moet ik maandagochtend vroeg naar Brussel en hoe het dan verder zal gaan [3] 44
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
weet ik heelemaal niet. Waarschijnlijk zal ik van Brussel weer dadelijk naar Stoupky terug moeten zonder in Holland te komen. Overigens gaat het met mij gelukkig goed en hoop ik dat het ook met jou en de kinderen zoo zal mogen zijn. Ik was gelukkig uit je brief aan vader goede berichten van je te ontvangen. Misschien zal nu een brief in Stoupky voor mij van je liggen. Gelukkig dat het met Gerard zoo goed gaat. [4] Het is een groot geluk wanneer alle goed gezond mogen opgroeien en ook degelijk geestelijk zullen ontwikkelen en zich goed leeren gedragen tegen moedertje, onder elkander, met andere menschen en met hun vriendjes en vriendinnetjes. Ik hoop dat, als ik dien zondag bij je zal zijn, dat wij dan alle tezamen eens heel gelukkig, prettig en gezellig bij elkander mogen zijn, kalm en opgewekt de tijd goed genietend. Wees met de kinderen veelmaals gezoend en hartelijk gegroet. Ook aan kennissen de groeten. Je Leen. [zwierige onderstreping] [Handgeschreven briefkaart geadresseerd: Russ. Holland O.L.M. van den Muyzenberg Blaricum met poststempel Warsawa en Blaricum] Warschau 23 Octr 1912 Lieve Olga! Lieve Kinderen! Ik ben hier heden avond met den Nord-express aangekomen en vertrek nu van nacht 12.50 ure over Brest en Kief. Ik ben gelukkig welvarend. Je hebt alle de groeten van oom Johan en tante Margrieta die ook naar jullie vroeg. Je heb zeker mijn briefkaart uit Berlijn ontvangen. Gisteren avond was ik bij tante Agnes; zij was tot mijn grooten spijt niet erg wel en leed aan influenza. Hier is het al aardig koud en veel sneeuw gevallen, maar erg nat. Nu wensch ik je allen het beste en veel zoentjes. Ook mijn groten aan Juffr. Spoel. Je je liefhebbende Vader. [Handgeschreven Duitse briefkaart geadresseerd: O.L.M. van den Muyzenberg Blaricum Holland] 5 Novr 1912 Dinsdagochtend 6 Lieve Olga! Gisteren was ik bij tante Agnes, maar ik kwam juist 1 min. te laat zoodat ik de heele nacht geboemeld heb en nu van de boemeltrein in de luxe trein ga om de schade eenigszins in te halen. Overigens gaat het goed. Vele hartelijke groeten en kussen ook van tante Agnes. Je je liefhebbende Leen. [Handgeschreven Russ. briefkaart geadresseerd: Russ. Holland O.L.M. van den Muyzenberg-Kiessler Blaricum] Stoupky 26 October/8 Novr. 1912 Lieve Olga! Gelukkig kan ik je alweer mijn goede aankomst berichten. Vader is wel, maar daar ik wat lang weg bleef heeft hij Jane gevraagd te komen. Ik heb ze nog niet gesproke, daar ik van middag eerst wat uitgeslapen heb. Na 2 dagen moet ik weer naar Charkof. Ik hoop dat het met jou en de kinderen goed mag gaan. Wees alle hartelijk gegroet en gekust; ook groeten aan kennissen. Je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven brief] Charkof 28 October/10 November 1912 Lieve Olga! Vrijdagochtend ben ik in Stoupky aangekomen. Ik heb je toen per briefkaart meegedeeld dat je vader wel is en Jane bij hem loogeerd. Nu moest ik zaterdag weer op reis naar Charkof zoo dat ik nu mijn zondag weer heb doorgebracht met de zoutzaken. Dat zou zoo erg niet zijn, indien ik niet gesteld werd voor omstandigheden die mij het leven erg moeilijk maken. Aan de eene kant wil je trachten te handelen in het belang van de zaak waar je voor ben, terwijl je aan de andere kant dan weer in botsing en moei[2] lijkheden komt met anderen. Maar je moet in het schuitje zitten om te weten hoe het somtijds te moede is. Daarom geloof ik dat het beter is de vrouw maar niet in de zaken te moeien, d.w.z. zaken van de Maatschappij. Je heb je eigen zorgen en die zijn ook genoeg voor je., ofschoon ze oneindig mooier en vruchtdragender kunnen zijn dan de mijne. Want zeker zal het een groote voldoening zijn als je het geluk mag hebben onze lieve kinderen tot eenvoudige, nuttig werkzame, goede menschen te zien opgroeien. Aan de Ned. Cred. Ver. verzocht ik f50.- aan je te sturen. Daar is niet veel meer, maar dan heb je voorloopig wat. Ondertusschen heb ik Ad. Tem. en Bruynse gezegd vandaag per post nog f254 aan je te zenden. [3]
45
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
Ik hoop dat je het geld op tijd in orde zult ontvangen en geen moeilijkheden zult hebben. Je zult mij een genoegen doen indien je mij dadelijk na ontvangst wilt schrijven. Vader heeft je brief ook ontvangen en was tevreden dat de inhoud goed, dat is niet al te uitvoerig maar toch degelijk en veelzeggend was. Het is hier al verbazend koud tot 12° Reaumur vorst, zoodat ik goed deed mijn groote popofsche jas aantetrekken. Er is overal reeds veel sneeuw gevallen, waar door de landbouw veel te lijden heeft.Er zijn n.l. veel aardappelen nog niet uitgegraven, eveneens groote hoeveelheden suiker bieten en bovendien was op vele plaatsen het graan nog niet van het land. Daarbij komt dat door den oorlog in [4] Turkeije de bootvrachten zoo hoog zijn dat er geen voordeel is het graan naar Europa uittevoeren, waarvan het gevolg is dat de lui hier hun graan niet kwijtkunnen of tegen heele lage prijzen. Hierdoor zijn ook alweer groote bankroeten ontstaan. Zoo ziet men alweer dat niets beter is dan wanneer de menschen in vrede tezamen leven en elkander helpen inplaats van oorlog voeren. Van Henschel, met wien ik samenreisde hoorde ik dat Quelms en ook Pollack van de brouwerij gestorven zijn. De laatste door bloedvergiftiging, ontstaan bij het snijden van zijn eksteroogen. Hij moet daarbij nog veel geleden hebben. Bij Stertser moet ook niet alles goud zijn wat blinkt. [5] Wat ziet het in de wereld dikwijls toch raar uit, en wat schijnen de menschen menigmaal toch heel anders dan zij in werkelijkheid blijken te zijn. Van ons zullen de menschen ook wel meer denken dan wij zijn maar toch hebben wij getracht in een beetje bijtijds in tehouden. Laten wij ook maar verder ons bij het eenvoudige zien te houden want daarin ligt de toekomst voor een heel groot deel het geluk onzer kinderen en voor ons bewaard. Tante Agnes liet mij nog de meubels zien die zij na haar dood voor jou bestemd heeft. [6] Ze zien er nog wel netjes uit, maar het zal lastig zijn ze bij ons te plaatsen bovendien zullen er nog wel aanmerkelijke kosten opkomen aan invoerrechten en vracht. Nu ik heb er natuurlijk niets van gezegd, temeer daar zij er blijkbaar erg op staat dat die meubels niet bij vreemden maar bij ons zouden zijn. We zullen hopen zij dezelve nog lang gebruiken kan. Wij kunnen er dan bij gelegenheid nog over spreken. Tante had influenza en door de meubels kwam ik ééne minut telaat voor mijn trein; toen ben ik weer bij haar gegaan en heb verder de nacht op stations en in trein doorgebracht. Zal je niet vergeten telkens tij[7] dig de coupons van het premiebillet dat ik aan je gegeven heb aan de Ned. Cred. Ver. zenden met vriendelijk verzoek dat billet te verzekeren en natezien of het soms uitgeloot is. Indien je dat niet doet kan het zijn dat daarop een R 200 verlies zou ontstaan. Ik heb hier in de nieuw geopende Veg. Stolowaja gegeten. Ik las daar in de Ber. O[Russ] van April een uitvoerig stuk over de humanitaire school dat ik indertijd in Kief aan Perper had opgegeven. En nu ga ik naar bed. Ik hoop dat je welgemoed en dapper je taak kunt vervullen. Het spijt mij erg dat ik soms niet lief voor je ben geweest maar ik ben ook geen heilige en mijn zwakheid in dat opzicht bezorgt mij ook dikwijls verdriet. Als ik me [8] met het vegetarisme ook daarover nog een baas mocht worden. Ik denk er dikwijls aan alle eten en drinken wat van dieren komt te gaan afschaffen, misschien helpt dat. Nu lieve vrouwtje, nogmaals goeden nacht. Hoe hoop ik toch dat onze lieve kinderen tot goede menschen zullen opgroeien. Leert hen lief en vriendelijk, hulpvaardig, zelfstandig en netjes te zijn in alles en tegen allen - en tevreden met weinig. Dan zullen zij je later daarvoor dankbaar zijn. Tot mijn spijt zal van het werk voor den hr Broeckman niets komen. Ik hoop hem morgen een paar woordjes te schrijven. Maandagochtend. Goeden morgen lieve vrouw en lieve kinderen. Ik ben weer kalmer opgestaan en voel alweer dat het beste leven is met God. Je best doen om goed, verstandig, eenvoudig opgewekt, nuttig werkzaam, in liefde met God en dus ook met alle menschen te leven en verder het leven door zorgen niet onnoodig slecht te maken. Laten wij allen, dat is, ik, jij, [linker marge p5] en onze kinderen gestadig trachten zoodanig te leven, en tegen onze fouten te kampen in opgewektheid. Wees alle innig in gedachte omhelsd [linker marge p8] van je je liefhebbende man en vader. [Handgeschreven brief]
Stoupky 3/16 November 1912 46
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
Lieve Olga, Je vader bracht mij een brief om aan je optesturen en daarom wil ik je ook nog een enkel woordje er bij schrijven. Ik heb je een brief uit Charkof geschreven. Het spijt mij niet aan Johan's en Leen's verjaardag te hebben gedacht. Hoe staat het met je 2e hulp? Heb je door Schalekamp not iemand gekregen? Zie anders of je in de buurt niet een meisje kunt krijgen zooals bij Mevr. Broeckman, alleen voor [2] dag en dan kan je voor de was Betje houden. Zorg maar dat je gezond en vrolijk blijft dat is voor jezelf, je man en de kinderen het voornaamste. Kleed je maar warm aan zoodat je geen last van rhumatiek heb. Laat Kees vooral met zijn been nog veel rusten anders houdt hij zijn leven lang een pijnlijk been. Het wordt nu tijd dat de boomen geplant worden, anders komt de vorst. Ik zou zeggen probeer eens een poosje minder melk te nemen omdat die melk van de boerin erg dun is. Neem b.v. alleen zooveel flesschen meld [3] als je noodig heb voor je zelf en voor de kinderen elk een kroes 's ochtends en 's avonds. Kook dan de pap of havermout zonder melk, en koop dan in plaats van die dunne weinig voedzame melk beter wat noten, vruchten, rozijnen. Mij dunk dat dit gezonder zal zijn. Je kan de kinderen voorstellen en een poosje proberen of het goed is. Koop dan nog 2 gewone notenkrakers erbij anders bederven zij hun tanden of de deuren of de vloeren. Hoe gaat het met Theo groeit hij nog al? Is moedertje nog al rustig? [4] Moedertje moet maar vroeg met de kindertjes naar bed gaan. Veel slaap geeft voor de zenuwen rust en maakt de hersenen kalm denken. Ik hoop de kinderen nu met de winter nachten meer en rustiger slapen, want van de zomer vond ik dat zij te weinig en te onrustig sliepen. Een gevolg daarvan is dat zij weinig van elkaar kunnen verdragen, prikkelbaar zijn en gauw boos worden. Nu ik hoop het je allen goed moge gaan. Laten de jongens juffr. Spoel een handje mee helpen dat is voor allen goed. Met veel zoentjes voor je allen. Je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven brief] Stoupky 18 November/1 December 1912 Lieve Olga Zooeven heb ik je briefkaart ontvangen en een week tevoren je brief. Je schreef mij van de Ned. Cred. Ver. te hebben gevraagd en ontvangen f250- terwijl ik geschreven had f50.- aan je te sturen omdat daar geen geld meer was. Ik had daarom gelijktijdig per post R 200.- gelijk ongeveer f255.-- aan je gestuurd, bovendien zond Johan Thielen nog geld aan je, maar over deze 2 bedragen schreef je niets. Ik hoop dat je dit nog zal schrijven. Dan zou ik graag wenschen dat je mij schreef zoodra ongeveer ruim f 100.- overblijven, - of dat je nauwkeurig opgeeft hoeveel je iedere maand noodig heb. Ik kan dan regelmatig sturen en ben je zelf schuld als je zonder geld zit. Je dient vooruit met een en ander een beetje rekening te houden. Overigens hoop ik dat je nu een poosje zult uithouden met het ontvangen geld, want als je zooveel moet verleven dan zal dat voor de kinderen een slecht voorbeeld zijn. Geef eenvoudig gezond voedsel, eenvoudige kleeren en voor verdere dingen alleen het noodige uit. Verstook niet onnoodig veel om de buitenlucht te verwarmen, maar houd de deuren wat dicht zoodat matig warm in huis is. Je zult wel ontevreden op mij zijn dat ik zoo schrijf maar ik acht het toch noodig voor de kinderen en voor jezelf om meer de waarde van het geld te leeren waardeeren, want wat moet er van je allen terecht komen indien ik kom te sterven of niet zou kunnen werken. Daar denk ik dikwijls aan en daarom beter vroeger te leeren matig te leven. [2] De kinderen kunnen matig hun portie eten dat zij gezong zijn, maar het is niet goed toetelaten zooals Johan aan tafel zit met zijn mond vol eten zonder dat hij meer lust heeft en neem je dan zijn bord vol dan begint hij toch nog te schreeuwen. Ook Theo knoeit met eten. Voorts moeten de kinderen gewennen behoorlijk hun plichten ernstig op te nemen en te vervullen. Leeren zij zulks niet vroeg dan worden het later menschen zonder karakter en wil en zullen zij een ongelukkig leven krijgen. Er moet voor hen zooveel gewerkt worden dat zij moeten leeren verstaan dat, nu zij wat grooter worden, zij ook wat de handen uit de mouw moeten slaan en in huis wat meehelpen. Bovendien moeten zij in de eerste plaats leeren netjes te spelen, geen rommel te maken en in alle geval zelf hun rommel op te ruimen zonder te wachten tot hun zulks gezegd
47
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
wordt. Het zal mij spijten indien je hier boos over wordt, want het is nuttig voor de kinderen en zelf zal je er later plezier en gemak van hebben omdat er minder in huis te doen zal zijn en dus later ook minder vreemde hulp zal noodig wezen. Tenslotte vind ik dat dit telkens opstaan in de nacht voor de kinderen een onrustige slaap geeft. Ik geloof naar wat ik gezien heb dat Johan, Erwin, Dirk te weinig slaap hebben en dat ook Theo indien hij 's middags niet slaapt en daarom zijn zij voor een groot deel verward, gauw huilerig en boos [3] Nu zullen wij deze bladzijde weer wat opgewekter schrijven ofschoon ik bij de vorige ook niet boos was. Alleen denk ik veel aan jullie en zie hier op een afstand beter waar het aan hapert. Neem jezelf zooveel mogelijk in acht en ga vroeg naar bed en slaap veel en rustig. Het is nu een donkere tijd voor Kerstfees, dan moet een mensch zijn winterslaap genieten. Als Erwin niet gauw beter wordt dan zal hij weer moeten rusten 's middags; het is bij hem geloof ik zenuwen, ook bij Kees die onrust is zenuwachtigheid, daarom ze maar wat zien te kalmeeren. Tegen de kinkhoest heb ik een goed middel gekregen. Je vader gaf een duitsch landwirtschaftlichtes Blatt van de Herold; ik zend het morgen met andere tijdschriften per aangeteekend drukwerk. Het middel is eenvoudig: zoodra het kind wil beginnen te hoesten dan geef je dadelijk een theelepel zwarte aalbessensap of siroop. Misschien kan je een fleschje in de apotheek koopen. Zend dan dadelijk, dan zijn alle misschien spoedig beter en kan je andere ook helpen of raadgeven. Het moet heel goed helpen. Vraag ook aan Mej. Zijdveld een 5 tal struiken zwarte aalbessen ook te planten, dat is heel nuttig voor de keel en borst. Hoe staat het met onzen tuin. Zal het noodig zijn Mej. Z. te schrijven of werkt men regelmatig er aan. De boomen dienen nu te worden geplant anders wordt het te laat. De gaten moesten al lang gegraven worden. Van Mr Rueter hoor ik ook niets; die beloofde mij ook [4] schetsen te sturen voor het huis voor Boelgakof. Heeft hij de aannemer nu die reparaties laten in orde brengen? Ja, ik moet bekennen dat veel dingen mij in Holland tegen vallen, maar veel dingen zijn toch ook wel prettig en goed. Nu is de brief nog niet veel vrolijker geworden, maar ik ben zelf ook dikwijls alles behalve vrolijk. Nu vandaag en gisteren las ik nog in Kpyr [Russ.], dat als je treurig ben en denk aan verleden en toekomst dat beter denken aan het "heden" en in dat oogenblik trachten zoo goed mogelijk te handelen en zooveeel mogelijk lieftehebben. Ik hoop dat ook nog meer te leeren want ik denk veel te veel over wat geweest is en nog komt. Maar als ik onaangenaamheden heb, voornamelijk in mijn werkkring, dan kan ik toch niet doen zooals die papagaai schreeuwde (zooals ze hem geleerd hadden) toen hij door een kat vermoord werd: ["Russ..]. Nu wou ik wat vrolijks schrijven en is deze annecdote tenslotte ook niet vrolijk geworden. Nu een volgende keer misschien beter. Ik wensch je nog hartelijk geluk met de verjaardagen van Kees en Erwin. Ik hoop dat zij degelijke jongens zullen worden en hun moeder nog veel plezier van hen mag krijgen. Als je dat goed vind koop dan voor elk een mooi boek, hetzij bij VanderVliet of bij Chreestarchia Soest (Ortt & Mierop) beter de boeken ingebonden te koopen dan zijn ze er spaarzamer en netter op. Indien ze die nog niet hebben dan een keuze b.v.; uit dezen: Mevr. C. v. der Hucht (schrijfster) = 1 Uit menschen en diren wereld 2) Licht en Schaduw 3) Uit het rijke leven - 4) Oude en nieuwe kennissen 0 verder van Nellie van Kol = Ons groote Sagenboek 6 delen elk deel f1.60 (Hiervan zou je b.v. nu 2 delen kunnen koopen en later weer eens). Maar vraag beter eerst aan Mijnheer Bruijn wat hij [linker marge p1] aanraadt te koopen. Ik had eerst gedacht voor jou boeken van [linker marge p2] Ortt te bestellen, maar je heb toch weinig tijd tot lezen en daarom zullen wij met boekenkoopen nog maar wachten tot later. Dan kunnen we eerst nog een kastje laten [linker marge p3] maken. Dus maar geduld en voorloopig met gelezene bij de kinderen tennutte aanwenden. Met Kerstfeest denk ik niet naar Holland te komen. [linker marge p4] Het kost veel geld; ik was niet lang geleden, en ik wil eerst leeren mij meer te beheerschen opdat jij wat gelegenheid zult hebben sterker te worden. Ik wensch je het allerbeste [boven marge p4 onderste boven] ook van Vader. Het gaat over 't algemeen goed. Je Leen. [onder marge p3] Johan's adres is: Pieskna 43/26 Warszawa
48
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
[Handgeschreven Russ. briefkaart geadresseerd: Russ. Holland O.L.M. van den Muyzenberg Blaricum] Stupki 24 Nov/7 Dec 1912 L.O. Vandaag Johan's verjaardag en je brief aan F.i.l [Father-in-law] aangekomen. Ik zond gelukwenschen voor Kees en Erwin. Johan vergat ik. Jij en de kinderen hadden zoo'n drukte over dat tooverlantaarntje en nu zag ik dezer dage dat het hier in de gangkast staat. Je behoeft dus niet te koopen en breng ik het mee. Indien voor 1913 een russisch kinder tijdschrift noodig is dan is [?] het beste en wil ik dat wel koopen als je wenscht. Maar beter is dat ze meer hollandsch lezen, daar ze met hollandsch achter zijn. Ze zullen bovendien het russ. tijdschrift van [linker marge] dit jaar lang niet alles gelezen hebben. En beter [rechter marge] weinig hebben dat gelezen wordt, dan veel zonder te lezen. Weinig maar degelijk. Je Leen. [Handgeschreven brief] Stoupky 3/16 December 1912 Lieve Olga, Het is nu 5/18 Dec. Op je raad heb ik weer gimnastiek gemaakt en mij van de voetzoolen tot kijn hoofd met koud regenwater afgewasschen, daarna in bed een poosje gerust, voorts aangekleed en wezen wandelen, daarbij rustig en diep ademhalende en goede gedachten koesterende. Dat alles werkt heerlijk niet alleen voor mij, maar is [?] ook voor jou te doen. Ik weet niet of ik het lang zal volhouden daar mij de wilskracht ontbreekt, maar met Gods hulp hoop ik het een tijd doortezetten. Ik lees goede boeken waaronder thant "The Vicar of Wakefield" dat moet je ook lezen. Ik begin mijn brieven weer te nummeren en tracht jij dat ook te doen, daar ik niet weet of soms verloren gaan. Ik schreef je [2] wel niet dikwijls maar zond toch in de vorige maand een paar brieven. Ik zal voorzetten de bladzijden te nummeren, b.v. nu blz 4; de volgende brief begin ik blz 5. enz. Over het geld schreef ik je en vroeg mij te melden zoodra je niet meer dan f150.- over heb. Heb je dien brief ontvangen? Vind je dat nu zoo bezwarend dat je niet schrijft, of heb je op 't oogenblik meer over; in het eerste geval zou dat kleingeestig, terwijl in het tweede geval vooruitgang ten algemeene nutte zijn. Ik zend vandaag geld aan de Ned. Cred. Ver. met verzoek f200.- aan je te sturen of 2/15 Jan. of wanneer je er om schrijft. Is het zoo goed of hoe wil je het ingericht hebben. Het best zou zijn als je uit kon komen met f200.- per maand en dat je die regelmatig kreeg toegestuurd door de V.C.V. Nu maak je er niet moeilijk over maar [3] doe je best en zie wat kan gedaan worden zonder dat je gezondheid er onder lijdt. Ik heb je tusschen russ. krante een nieuwen blokkalender aangeteekend gestuurd. In de Vrije Mensch van Dec. staat van Ortt een stuk over kerstfeest: lees dat! Zie dat je met de oudere kinderen voor Kerstfeest ook in de Kerk gaat als daar voor de zondagschoolkinderen Kerstfeest geviert wordt zooals in Hellevoet, dat geeft mooie indruk. Ik heb bij Chreestarchia voor je enkele boeken besteld van Ortt enz en een Bibby's annual. Wanneer ik bij je ben zullen wij bespreken een goede plaats voor de boeken in te richten en dan moeten wij zien voor de kinderen en voor ons zelf uitsluiten "first class" boeken aan te schaffen; ik kan dan ook beginnen van hier je boeken te brengen. Ik heb hier 80 Ar. grof linnen, geschikt [4] voor kinderpakjes, damesjapon, lakens en tent. De breedte is 1½ Ar. en kost 35 k p. Ar. Kan je het gebruiken dan zal ik trachten bij 20 Ar tegelijk mee te brengen. Zal je niet vergeten optijd telkens je premie billet assureeren bij de Ned. Cr. Ver. anders verliezen wij er ruim 200 Rs bij. Met Vader gaat het goed; hij is steeds aan het "uitvinden" een goed tijdverdrijf voor hem. Tenslotte wensch ik je gelukkige Kerstfeestdagen en tevens een gelukkig Nieuwjaar. Moge voor 1913 veel Heil en Zegen over on huis komen en wij een warm en dankbaar hart hebben ook voor het lijden van anderen. Met innigen kus voor jou en de kinderen. Je je liefhebbende Leen. Van allen hier gegroet. [onder marge p1] - Erg jammer dat Eva R. gestorven is. Hoe gaat het met Bruyn?
49
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
[Handgeschreven brief] Stoupky 8/21 December 1912 [5] Lieve Olga! Je brief van 12 Dec. heb ik ontvange. Je zult deze brief vermoedelijk op den tweeden kerstdag ontvange. Ik hoop dat je met de kerstdagen de kinderen in de zondag school of in de kerk zult brengen, vooral indien 's avonds daar een kindervertelling zal zijn, opdat zij de ware beteekenis van het feest leeren beseffen en het niet uitsluitend een feest voor de cadeautjes wordt. Ik had gedacht dat je met de 2 x f250- = ruim f500.- plus het geld van Bruyn's huur en van Johan Thielen op zijn minst tot 15 Januari zoudt uitkomen en daarom wilde ik aan de Ned. Cred. Ver. schrijven tegen 15 Jan. f200- aan je te sturen. Ik had je verzocht aan mij te schrijven zoodra je niet meer dan f150- over had. Daarom was ik erg terneergedrukt toen ik in je brief moest lezen dat je slechts f1.27 5 over had en dat je nu weer heelemaal zonder geld zit. Ik vind het erg lichtvaardig van je teneerste dat je zoo veel geld uitgeeft en tentweede dat je mij niet schrijft zoodra je f100.- over hebt, hetgeen ik je reeds zoo dikwijls verzocht heb te doen. Je bent geen kind meer en moest toch begrijpen dat het voor de toekomst van jezelf en van de kinderen gevaarlijk is te gewennen [6] zooveel geld te verleven. Wat moet van jou en de kinderen terechtkomen als je zoo slecht met het geld weet omtegaan wanneer ik kom te sterven of ziek word en niet meer kan nienen. Het is toch veel verstandiger dat je nu leer van f 3000 te leven als dat je nu je gewent f 6000 te verleven en later van f 1000 moet leven of nog minder. Ik weet dat je niet veel lichamelijk werk kan verrichten en daarom vind ik goed dat je hulp heb, maar zie dan ook op andere manier onnoodige uitgaven te vermijden, eenvoudig in eten en kleeren te zijn en nategaan of door personeel of kinderen geen misbruik geschiedt. Je moeder heeft je een goed voorbeeld gegeven spaarzaam te zijn en alles in het huis goed nategaan, en zelf was je als meisje ook eenvoudig en voorzichtig in je uitgaven en nu je meer geld in de laatste jaren in handen heb gekregen is er ook steeds maar gemakkelijker geld uitgegeven. Je handelt met het geld dikwijls eerder zooals de kinderen het van je willen als dat je man het wenscht. In Holland heeft een minister f 4000 per jaar inkomen, een professor ook niet meer en soms minder, een directeur van een postkantoor als Amsterdam Haag etc. f 3000 een parlementslid f 2500- en bij ons, omdat wij veel praten om eenvoudig te leven [7] gaat dubbel zooveel zonder woninghuur. Indien dat zoo moet doorgaan, dan worden wij natuurlijk ook voor de belastingen enz. veel hooger berekend en zal het daarop uitloopen dat alles wat ik hier verdien in Holland verleefd word. Ik moet er hierbij er op wijzen dat één nieuwe zoutmijn in werking is, dat er nog een paar klaar komen en dat daardoor mijn inkomsten in de komende jaren veel minder zullen worden. Ook wat mijn gezondheid aangaat is die dikwijls zoo dat ik mij voor mijn werk ongeschikt voel en je mag daarom op die groote inkomsten niet zoo rekenen. Waar blijven onze plannen om eenvoudig te leven? Ik vermoed Olga dat je deze brief onaangenaam zal zijn, maar als jeniet boos wordt en inplaats daarvan eens kalm nadenkt dan ben je wel verstandig genoeg om ook tot de slotsom te komen dat dit zoo niet kan doorgaan en dat daarin naar mogelijkheid verbetering moet komen. Misschien beschuldig je mij van gierig te zijn. Ik doe echter niet mijn best om wat geld over te sparen voor mij alleen. Natuurlijk erken ik dat het mij aange[8] naam zal zijn wanneer ik een kapitaaltje tezamen heb gespaard dat ik meer onafhankelijk kan zijn en niet heelemaal gebonden ben te werken zooals andere dat van mij verlange ;maar dat ik ook een beetje vrijheid heb in die richting werkzaam te zijn die ik wensch. Maar toch als ik tracht te sparen dan doe ik zulks toch in de eerste plaats voor jou en de kinderen. Ik zie nu, hier alleen levend, dat ik voor mijzelf met heel weinig kan leven en daarom behoef ik voor mij persoonlijk geen kapitaal te sparen om te kunnen leven naar mijn opvatting. Ik doe dat voor jou en de kinderen omdat ik dikwijls, wanneer ik mij zwak en ontstemd gevoel, er aan denk wat van jullie moet terecht komen wanneer ik niet meer zooveel geld bij je in huis kan sturen. Lieve Olga! wordt niet boos op je man, hij meent het goed met je en houd veel van jou en de kinderen, maar heusch, probeer het tenminste vvoor de kinderen hun welzijn, dat de uitgaven van het huisgezin minder worden en tracht alle uitgaven te vermijden die niet bepaald noodzakelijk zijn. Zie toch dat zoovele menschen veel ;minder verleven en toch gezond en gelukkig zijn. Tracht zelf vrolijk te zijn, houde de kinderen [9] voor om vrolijk te zijn ook al hebben zij eenvoudige spijze en kleeding. 50
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
Beide kan toch gezond en warm zijn al zijn het niet de duurste. Ik heb je vrij gelaten met je uitgaven, maar ik geloof toch dat beter is indien je mij maandelijks kan uitschrijven welke uitgaven je gedaan heb, wellicht kunnen wij dan samen beraadslagen waarin misschien wat uitgespaard kan worden. Wij moeten nu zien op de kleintjes d.w.z. de kleine en groote uitgaven te passen, want anders zal het bij ons zoo gaan: de jongens worden ouder en we zullen geen geld hebben om ze, hetzij op een middelbare of hoogeschool te laten studeeren, of om ze een beetje te ondersteunen met extra lesgeven en kostgeld als ze of het een of ander vak gaan en dan zullen wij met veel geld niet de helft bereiken van wat andere menschen voor hun kinderen doen met weinig geld. Wanneer de kinderen een drie jaar verder zijn dan beginnen de grootere kosten en als wij daarop ons niet degelijk voorbereiden door alles zoo eenvoudig mogelijk te doen en ook de kinderen in dien geest te leeren [10] dan zal het leven later zoowel voor ons als voor de kinderen heel zwaar worden. Zij zullen denken dat andere menschen ook maar alles voor hen moeten doen en dat het geld zoo gemakkelijk te krijgen valt, en loopt hun dat tegen en zij hebben niet geleerd met tegenspoed te kampen en ijverig en netjes te werken en zich te gedragen dan zal hun leven niet gelukkig worden of ze zullen eerst een harde school door moeten maken. Je schrijft b.v. Kees wil aan Erwin de slee niet geven en daarom kocht je ook een slee voor Erwin. Op die wijze gebeuren er 2 dingen verkeerd: ten eerste dat noch Kees noch Erwin hebben leeren inzien tegen elkander verdraagzaam te zijn en elkander te leren helpen en ten tweede dat weer onnodig geld is uitgegeven, waar reeds sleden genoeg zijn en onnodig plaats innemen. Hetzelfde geldt voor het Dierenboek, dat kon Erwin als zijn geschenk ook wel eens aan een ander geven mits natuurlijk opgelet wordt dat het netjes behandeld wordt. Aan de eene kant kweek je op die wijze hulpvaardigheid en liefde terwijl omgekeerd egoisme en haat er uit ontstaat, die dan verder aangroeit [11] naar gelang ze ouder worden. Ik begrijp wel dat het niet zoo gemakkelijk is, maar als je altijd toegeeft zooals de kinderen willen dan bederf je de kinderen en zelf word je een slaaf van hen, want zoodra krijgen zij niet hun wensch uitgevoerd of zij worden boos of beginnen te schreeuwen. Ook moeten zij leeren behulpzaam te zijn tegen dienende personen in huis en buiten opdat zij begrijpen dat dat werk gedaan wordt voor hen zoolang zij nog klein en onbeholpen zijn, maar dat zij zelf hun werk moeten verrichten zoodra zij in leeftijd zoover zijn dat zij in staat zijn zelfstandig te worden. Zij moeten leeren verstaan dat die hulp in huis niet uit luxe is maar omdat de kinderen veel en klein zijn en moeder niet zoo sterk is. Zij zullen dat leeren begrijpen en dan ook flinker meehelpen uit hunzelf en niet wegloopen indien hen gevraagd wordt te helpen. Ik heb je brief juist ontvangen vóór de brief aan de Ned. Cr. Ver. weg was. Daarom heb ik verzocht dadelijk [12] na ontvangst van de cheque die ik zond aan jou te sturen f 400-. Ik hoop nu dat je hiervan de dokters zult betalen en dan voor een maand zult uitkomen. Ik verzoek je nogmaals schrijf mij zoodra je niet meer dan f100- over heb, opdat je niet zonder geld blijft. Of kan je opgeven hoeveel je maandelijks noodig heb zoodat je dan ook uitkomt? In dat geval kan ik zorgen dat je begin van iedere maand de noodige som ontvangt. Met Erwin als met de andere kinderen zou ik niets byzonders doen en over 't algemeen niet voor iedere kleinigheid dadelijk de dokter laten roepen en het heele huis op stelten zetten. Geef ze alle eenvoudig gezond voedsel. Laat de groenten goed wasschen en koken, geef geen kaas, laat ze niet te veel in het vuil zand scharrelen, hun handen altijd goed afwasschen als zij eten, zet spuiten 2x per dag en geef ze nog wat flikjes dan zullen de wormen wel verdwijnen. Geen zoetigheden, bakwerk, geen melkspijzen, maar wel schoone groenten, wortels, kool, zuurkool met aardappelen uien, vruchten bruin brood. Een compres om het lijf, een lepel slaolie. Beter is natuurlijk zonder die flikjes [13] van den dokter, want door die flikjes sterven de wurmen wel maar gaan niet altijd de ingewanden uit. Daarom beter 2 keer per dag klisteer, een lepel olie, als bij Ricinus olie goed kan innemen dan ook die goed. Bruin brood en verder gewone grove gezonde spijzen zooals reeds gezegd, maar goed, rustig kauwen en verder rustig en met versche lucht en veel slapen. Dagelijks het lijf, de buik, afwasschen met koud water en daarna afdrogen en warm met de kleeren bedekken is goed, gezond eenvoudig eten, koel baden, niet lang en beweging in de buitenlucht. Zoo staat de raad in een boek van Dokter med. H. Klencke-Mannhart - duitsch dat veel verspreid is. Dr Wolkomirski zal ik morgen bij leven en welzijn spreken, maar die zal ook wel die flikjes voorschrijven. Overigens moet je met de kinderen lachen en vrolijk zijn en zingen dan vanzelf zal je allemaal gezond [14]
51
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
worden, want een mensch wordt al half ziek door ziekelijke en zeurige gedachten. Dus houdt tot leuze in je huis voor je zelf en den kinderen: Met God, in ware eenvoud, blijdschap, vreugde, zingen, liefde en natuur! Dan zal alles wel goed worden. Vandaag heb ik je weer kranten gestuurd; er liggen ook een paar tijdschriften in, maar zij bevallen mij toch niet geen van beiden (Russ. en ) daarom zal ik niet aboneeren. De gestuurde kunnen uitgeknipt worden zooals je wil. Schrijf mij of ik voor de kinderen Markr[?] zal bestellen of dat zij in 1913 geen russ. Tijdschrift noodig hebben. Nu ik zal denk ik toch maar bestellen, daar Markr [?] het beste moet zijn volgens [Russ.?] Nu mijn hand wordt stijf van het schrijven, mijn rug doet pijn en het wordt tijd naar bed te gaan. Dus Welterusten. Morgen misschien nog de rest. Het deed mij genoegen dat jullie met St Nicolaas veel pret gehad hebt en hoop dat Kerstfees ook veel gevoel van dankbaarheid en geluk in de kleine en groote hartjes zal leggen. Komt de dominee met zijn vrouw niet meer bij je of ga jij niet meer daarheen? En hoe staat het nu met de zondagschool en denk je geen kennis te gaan maken met de mevrouw van de vroegere dominee? Het scheen mij een vriendelijke dame, tenminste zij groete nogal [?] destijds uit de kerk gaande. Ik zou dat open hutje aan den grens van de kinderspeelplaats maar niet al te klein maken met zooveel kinderen en er komen altijd nog een paar bij. Het zal misschien toch beter zijn met houten vloertje. Vraag maar eens Mej. Zydveld maten optegeven en kosten en heeft zij Mr Steenhoven al geschreven om het yzeren prieel en hek te laten maken? De paaltjes met draad zal misschien beter zijn dat Mej. Zydveld laat verplaatsen langs de graszoden grens bij Bruyn, zoodat de heele tuin van ons binnen die draad afscheiding ligt en wij dus niet voor onze groenten en vruchten door het hekje naar Bruijns kant hoeven om te loopen. Vraag dat Mej. Z. van de nieuwe paaltjes de schors laat afnemen, anders rotten ze gauw. Ik ben blij dat de boomen geplant zijn en hoop dat jij de kinderen en mis16 schien ook ik nog de rype vruchten ervan zal mogen plukken. Ik laat Kondraat iederen dag klaar maken van de kersen en prumen in honig uit onzen tuin met een paar appels er door en veel water een dunne compot koken, dat eet ik 's ochtend, 's middags en 's avonds, in plaats van melk of thee of zoete spijs. Dat is uitstekend voor de gezondheid en kan jij ook laten maken van gewone, gedroogde vruchten en goedkoop soort appels. Nu welterusten!!! Slaap wel en wees niet boos op je man maar tracht zijn wensch op te volgen - Dan zal het goed worden voor allen! De groeten ook bij Bruijn, Daalder, Broeckman en verdere kennissen. Van Rueter hoor ik niets over het huis van Boelgakof. Is hij vergeten of wil hij niet, dan is het beter te zeggen. Goedenochtend lieve vrouw. Ik wou je nog opmerkzaam maken op Kees. Ik bemerkte in Holland dat hij Lydia al te zeer liefkoosde. Je moet voorloopig niets zeggen maar hem en haar stil nagaan en dan is het beter Lydia bij je te laten slapen en de jongens 's avonds slapende nagaan of zij behoorlijk liggen en niet met hand aan dingetje komen. Vroeg hiervoor opgepast kan een zegen voor den ouderdom zijn. Wolkomirski zegt: 2 eetlepel [Russ.] (latein Sem. Cinae) en 2 eetlepel honing vermengen; hiervan geeft je telkens (3 keer per dag) een theelepel te happen. Voorts een paar stukjes knoflook koken, het water daarvan met koud water bymengen en dan met dat koele water een klistier zetten. Zoo zal het beter zijn dan met die tabletten. Als achterwerk erg jeukt dan insmeren met een beetje kwikzilversmeersel (balsem). Nu je allen het beste, leef alle gelukkig en blijde Je Leen. [Handgeschreven Russ. briefkaart geadresseerd Russ. Holland O.L.M. van den Muyzenberg-Kiessler Blaricum] Charkof 14/27 December 1912 Lieve Olga! Ik hoop dat je mijn brief in welstand zult ontvangen hebben. Wanneer ik de volgende week thuis kom zal ik mij zeer verheugen daar je brief aantetreffen. Ik ben hier byna een week; ook de hr. Paardekoper. Het zijn ernstige zaken die ook voor ons persoonlijk van groote beteekenis in de toekomst zijn. Overigens ben ik nog al gezond en hoop dat jij met de kinderen opgewekt en gelukkig het Kerstfeest en Nieuwjaar zult vieren. Nogmaals allen een gelukkig Nieuwjaar! Veel Heil en Zegen en een kus voor je allen. Je je liefhebbende man Leen.
52
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
1913 [Handgeschreven briefkaart geadresseerd: Russ. Holland O.L.M. van den Muyzenberg Blaricum] Charkof 19 dec/1 Jan 1912 /13 Lieve Olga. Heden nacht vertrek ik naar Stoupky. Spoedig hoop ik je weer te schrijven en thuis ook een brief van je te ontvangen. Je allen gekust je Leen. [Handgeschreven dubbele Russ. briefkaart geadresseerd: Russ. Holland O.L.M. van den Muyzenebrg Blaricum] Charkof 27 December/9 Januari 1913 Lieve Olga! Gisterenavond vertrok ik van de mijn en wacht nu op station om naar Moscou verder te reizen. Ik ontving Lydia's kaart, ook kwamen gisteren verschillende kaarten voor anderen van jelui. Je schreef mij niet of je met de kranten onlangs ook een nieuwe blokkalender ontving die ik aangeteekend verzond? Met vader maakte ik eergisteren een groote wandelin. Het was een heerlijke dag na lang ongunstig weer. Gisteren was het ook weer mistig, evenzoo nu. Ik hoop 31 Dec./13 Jan. weer op de mijn te zijn. Dan zal ik in Januari vermoedelijk weer naar Moscou gaan ongeveer half Januari r.s. Ik zal nu afstappen in hotel Slavianski Bazar. Wees met de kinderen het beste toegewenscht en gekust van je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven brief op papier met Russ. briefhoofd Hotel du Bazar Slave rue Nicolskaia MOSCOU Teleg. Adr. Slavotel, Téléphone: 2-41, 142-80, 62-36] Moscou 31 December 1912/13 Januari 1913 Lieve Olga! Ik ben hier sedert enkele dagen met den hr. Boelgakof. Zooeven ben ik met mijn brieven voor Bestuur Klaargekomen en zal die morgen gelijk met dezen naar den trein brengen opdat ze zoo snel mogelijk in Holland komen. Het is nu 11 ure avond; gauw treedt het Nieuwe Jaar 1913 ook in Rusland binnen. Moge het voor land en volk veel Heil en Zegen aanbrengen, desgelijks voor ons gezin en familie. Olga Iwanowna was zoo vriendelijk mij iedere dag met een goed vegetarisch middagmaal te onthalen. Ik heb haar gastvrijheid beantwoord door een mooi bloemenstuk voor Nieuwjaar te sturen. Zij wenscht jou, mij en onze kinderen een gelukkig jaar toe. Mogelijk dat zij met Mej Sturm een reis maakt naar haar tante in Italië en vandaar Parijs en Holland bezoekt. Zij heeft beloofd dan ook naar jou te komen. Ik hoop dat je minder goede gedachten geheel uit je hoofd [2] zet en alleen goede kweekt omdat voor de slechte geen grond is en jezelf inplaats van vreugde, smart veroorzaakt. Beneden in het Restaurant is de geheele zaal vol van menschen die tegen R 3.- per persoon, buiten de wijn, een feestmaal bijwonen om het Nieuwe Jaar te ontmoeten. De hr. B. is ook naar een Cabaret waar kunstenaars een en ander opvoeren en het Nieuwjaar begroeten; en jou beste brave man zit nou thuis om aan zijn vrouw en kinderen te schrijven en dan dadelijk zoet naar bed te gaan. Wat zeg je toch wel van zulk een voorbeeldige man en huisvader??????? Ik ben een paar avonden in theatre geweest, maar kon niet in Xydo[Russ] noch in de Opera, waar Ma[Russ] 2x zong plaats krijgen! Nu ga ik slapen, het is bijna 12 ure. Dag beste vrouwtje, Dag Cornelis, dag Erwin, dag Dirk, dag Lydia, dag Leendert, dag Johan, dag Theodor, dag Gerard, zullen jullie alle goed oppassen, veel pret maken, goed kauwen, netjes aan tafel zitten, achter elkander minstens 15 minuten viool spelen en goed spelen! en alle gehoorzaam zijn aan moeder en aan de stem van je geweten, dat is van God. In liefde, met zoentjes voor je allen, je man en vader. Zooeven 12 ure; een glas koud water op je aller - en mijn Welvaren!!! De klokken van het Kreml luiden. [linker marge p 1] Goeden ochtend, gelukkig russisch Nieuwjaar! [Handgeschreven brief] Stoupky 16/9 Januari 1913 17 Lieve Olga! Ik ontving je brieven van 8/21 Dec. met rapporten, van 24 Dec 1912/6 Jan 13 en je aangeteekende van 4/17 Januari en een paar brief- en prentkaarten. Ik vermoed dus dat niets verloren is en je hartje gerust zal zijn. Schrijf echter je adressen zoo netjes en duidelijk mogelijk en schrijf op je briefkaarten niet d[t]e veel dingen die een ander niet aangaan, o.a. je meening over de dominee zijn preek of iets van dien aard. eerst nu de zaken afdoen. 1
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
1) De belasting. Inliggend het papier terug en vul zelf in volgens de cijfers die voor elk vak staan, maar lees of het goed is: I Noolsche weg N 2. II (of je schrijft aanmerking dat het eigen huis is ter waarde van f 6000-) of je geeft de huurwaarde op f 300 of f 350mij dunk minder dan f350 zal niet gaan, zie dus zelf hoe je doet. Beter dat de amtenaar later niet zelf op 350 verandert want minder gaat niet. III vier (als je vier opgeeft dan moet je de overige gaten der buizen of pijpen in de muur dicht plakken IV als je maar één dienstbode houdt dan behoef je geen enkele intevullen omrede door de 8 kinderen één dienstbode vrij is. Denk je 2 meisjes te houden dan schrijf je één op. V daar schrijf je: geen VIIa - een rijwiel (dat kost f 2.0 per jaar) De huur zou ik maar niet lager aangeven dan f 350- of je geeft alleen op eigen huis van f 6000- maar dan zullen zij misschien meer zetten. 18 2) Over de omschrijving van een tuinhut die voor de kinderen gebouwd moet worden: In de brief - het bestek - staan verschillende maten en de prijs f 115- maar er staat niet in hoe de lengte, breedte en hoogte zal zijn vraag dus een ander bestek waar die maten wel in staan. Het beste zal zijn die hut te plaatsen aan de grens van de speelplaats en zoo dat de zon er in schijnt en bij het kindertuintje, maar niet al te dicht anders vertrappen de kinderen de tuintjes. 3) Ik ontving een brief van Bruijn: zij zouden een nieuwe school willen bouwen die voor meeruitgebreid lager onderwijs zou zijn - zooals de school waar ik geleerd heb, waar je tot 15 - 16 jaar kan leeren. Dat zou voor onze kinderen ook goed zijn en misschien kon Kees dan ook verder daarop blijven doorleeren. Mij werd gevraagd of ik het eerst noodige bedrag van f 5000 zou kunnen leenen en onder welke voorwaarden; de rest R 15.000- zouden zij dan door hypotheek zien te krijgen. die school zou dan komen tusschen Rueter en de Torenlaan op het land van prof. van Rees. Ik heb geschreven dat ik f 1000 tegen 5% kan leenen ongeveer in 10 jaren aftebetalen. Zij krijgen voor zulk een school meer rijkssubsidie en er wordt ook fransch en duitsch geleerd. Jij moet uit jezelf maar nier er over spreken. 19 4) Heeft de noteria van Hellevoet niet het papier over de hypotheek van Johan Thielen aan je gestuurd sedert mijn vertrek? 5) Je schreef niet of je destijds dat premiebillet door de Ned. Cred. Ver. heb laten verzekeren. Stuur daarvan de afgeloopen coupon en de volgende ik meen van Maart en verzoek de heeren zoo goed te zijn te willen onderzoeken of het billet niet in tirrage is en of zij de volgende keer willen verzekeren. Je kan dan tevens er bij sturen 2 coupons van de obligatie der Holl. Mij. Voor elke coupon krijg je f 25-. 6) Ik verzocht de V.Cr.V. f 250 aan je te sturen, die zal je wel op 1 februari H.S. ontvangen. Ik hoop dat je er mee uitkomt tot 1 Maart. 7) Je moet juffr. Spoel vriendelijk en flink zeggen dat je haar heb aangenomen en een behoorlijk salaris betaalt in de hoop dat zij een goede hulp voor je zal wezen en dat je verwacht zij niet meer dan 2 of 3 keer per week 's avonds uitgaat en jou helpt en met de kinderen wat vriendelijker omgaat. Tevens moeten de kinderen ook tegen haar netjes en vriendelijk zijn en de boel niet onnodig vuil maken. Wil Betje niet heelemaal bij je in dienst komen? Die heeft een vriendelijk en opgewekt karakter. Maar de kinderen moeten ook goede orde en gehoorzaamheid leeren anders blijft niemand bij je. 20 8) Met de rapporten was ik in mijn schik. Het is toch goed te zien dat zij het afgeloopenjaar in vele opzichten zijn vooruitgegaan. Het is te hopen dat jij voor het huis goede hulp zult krijgen of tenminste nièt zonder zal zijn, want het is duidelijk dat het van groot belang is wanneer je de kinderen meer tot hun werk kunt opwekken door zelf met hen bezig te zijn. Wat Kees aangaat zo is het prettig dat hij beter leert maar over zijn gaan naar de zeevaart moeten wij eerst nog eens goed overwegen. Ik had liever dat hij tuinbouw leerde, maar daar hij daartoe nu heelemaal geen lust toont en naar zee wil, zal het beste zijn dat ik met Passchen of alleen of met hem naar zoon school ga om een en ander te bespreken en hem te laten keuren en dan zullen wij zien wat verder te doen. Het is goed dat hij duitsch leert - dat is altijd goed, maar gaat het niet dat hij ook het esperanto bij blijft houden, anders vergeet hij weer alles wat hij geleerd heeft. Misschien als hij een kleine zeereis zou maken dat hij al de lust zou verliezen, want het is een hard leven en vooral voor een vegetarier. Nu je moet er nog maar niet veel met hem over spreken. We zullen hopen met 2
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
Passchen dan samen en met den messter te overleggen wat te doen - en ook met ons Keesje. Is zijn been weer heelemaal in orden? 21 Nu heb ik het meer zakelijk gedeelte afgehandeld en wil nog een beetje met je praten. Je heb mij voor mijn verjaardag een puike brief gestuurd. Gelukkig dat alles nog zoo voorspoedig bij je gaat al moet je dan ook over verschillende omstandigheden klagen. De hoofdzaak is echter dat je alle nog al gezond en levenslustig zijt. Ik vond het prettig te lezen dat de kerstboom ook voor jong en oud gezellig is geweest en daarbij zonder dure geschenken en alles zelf gemaakt! Bravo! Ik las in de Veget. bode van Januari dat Dr. Sells op blz. 7 aanbeveelt zooals hij met zijn kinderen deed, om geleidelijk van de moedermelk met behulp van amandelmelk overging op vruchten en amandelmelk pap. Mij dunk dat zulks beter moet zijn dan met koemelk Lees zelf maar. Heb je de Veg. bode ontvangen? anders zal ik er over schrijven. Ik moet ook aan Chreestarchia (Mierop) nog geld sturen voor lidmaatschap van jou en mij Veg. bond, Rein leven en de gekochte boeken en Vrije Mensch. Vandaag las ik in Rpyr[Russ] 22 Ik hoop je gelijk met deze, morgen aangeteekend weer een paar kranten en platen enz te sturen. Je zal wel zien wat voor wie geschikt is. Ik wil je even opmerken dat je man ouder is dan je hem wil hebben ik ben n.l. 44 geworden daar ik in 1869 geboren ben. Ik begrijp je brieven over 't algemeen goed, alleen somtijds wanneer je afkort is het niet duidelijk n.v. je schrijft in je laatste brief - Deze dagen voor de fiets 117 betaald (312) en zoo zaneke ze zonder eind. Wat betekent dat? daar je weinig tijd heb moet je mij te uitgaven maar niet overschrijven en sturen en wacht maar tot ik kom dan zullen we samen een en ander nagaan. Passchen is nog ver 14/27 april maar de tijd gaat toch gauw voorbij. 23 Ik zou Theo nog maar regelmatig elke dag niet later dan tot 3 ure laten slapen, daarvan moet hij nog groeien of van 11 tot 1 ure of van 12 tot 2 ure b.v. Mijn verjaardag heb ik op vriendelijke uitnoodiging van fam. Scherrer 's avonds daar gevierd ook je vader en Bruinse en Dominik en hebben wij nog veel gezongen. Je heb alle menschen goed voorzien van prentkaarten. Gisternavond ben ik met Dominik te voet naar Bachmoet heen en terug wezen loopen naar de Bioscope maar het was niet bijzonder. Zondag hoop ik weer op reis naar Moscou te gaan met Boelgakof ik zal weer zijn in hotel Slavianski Bazar en denk daar tot 26 Januari/8 febr. H.A. te blijven. Je zoudt dus bij ontvangst van dezen een briefkaart kunnen schrijven hoe het je allen gaat. Met Marie Nicolajewna gaat het nog al goed maar nu en dan is zij duizelig en dat is slecht. Zij zou maar graag in Petersburg zijn. Zoo zitten we alle met onze gebakken peren. De een wil zoo, de ander weer anders. Het beste is toch van alles: Freut euch des Lebens solang noch das Lämpchen glüht. 24 Dat Mr Broekman naar Hannover met een stoomboot ging is zeker wel een vergissing van je; moest dat niet Hamburg zijn. Ook schijnt tante Agnes je niet te best begrepen hebben. Als je nu eens een flinke hulp had dan kon je Gretchen uit Gera, de oude of jonge eens uitnoodigen, dat zou tevens goed voor je zijn om je duitsch te verbeteren. en dan later een nichtje uit Engeland voor je engelsch. Mensch wat zou je geleerd worden. Dan durf ik heelemaal niet meer in mijn huis te komen. Je begint nu al zoo over parlement en wetten te spreken dat ik een Collosaal respect voor je gekregen heb en dat alles met 8 kinderen waarvan een aan de borst. Ja juffr. Spoel mocht zeker wel een goed voorbeeld aan je nemen en wat liever en behulpzamer en minder veeleischend zijn. Je moet het haar ook maar eens duidelijk zeggen van die nieuwe menschen. En nu ga ik slapen, met vader gaat het goed, hij maakt maar uitvindingen en leest en wandelt. Het is guur weer sterke wind en meer dan 10 graden vorst. Je allen het beste en veel zoentjes. Aan de kinderen hoop ik spoedig te schrijven je je liefhebbende man Leen.
3
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
[Handgeschreven brief op papier met briefhoofd Russ en Hotel du Bazar Slave, rue Nicolskaia MOSCOU] Moskou 27 Januari/9 februari 1913 Lieve Olga, Gisterenavond kwam ik uit de groote schouwburg toen ik je brief ontving. Ik was daarmee heel blij en tevens met de goede berichten. Ik heb je mijn brief uit Stoupky gauw geschreven na ontvangst van je brief voor mijn verjaardag; hij zal wat langer onderweg geweest zijn omrede als aangeteekend ging. Je moet niet zoo gauw telegrafeeren, dat is zenuwachtig, want gestel dat ik je terug telegrafeer, dan weet je toch alweer de volgende dag niet of alles wel goed gaat. Ik heb dikwijls ook groot verlangen te weten hoe het met je allen gaat, maar in zulke gevallen moeten wij op god hopen en over 't algemeen leeren met God te leven. Je wordt dan innerlijk rustiger en kalmer, doet wat goed is en wacht de tijd af. Gebeurt iets van heel erstigen aard, dan is natuurlijk beter te telegrageeren. We zullen hopen dat ij voor ongelukken bewaard mogen [2] blijven. Ik was hier een keer in het Xydospec[Russ] en gisteren in het groote theatre en een keer heb ik Isidor Duncan zien dansen; een amerikaansche danseres die een nieuwe methode van dansen heeft ingevoerd, meer op de manier als in oude tijden bij Grieken, Romeinen, Egyptenaren enz. Ik zond je de vorige keer een afbeelding op een krant. Het dansen is natuurlijker dan een ballet, de danseres is daarbij bijna naakt. Zij tracht door hare bewegingen de indruk der muziek optewekken. Er wordt verschillend over geoordeeld maar ik vind deze richting hooger mits ze goed wordt uitgevoerd en dan ook zedelijk is. Ik was op uitnoodiging van Olga Iwanowna met haar, Mej. Sturm en Mej. Tsjoednofski (dochter van O.I.'s advokaat). Onze zaken schieten hier niet hard op. Ik ben hier met advokaat Boelgakof maar telkens nieuwe moeilijkheden.; Ik hoop tenslotte met goed resultaat te kunnen vertrekken en hoop je spoedig dan te schrijven. Vraag jij misschien de dominee of hij misschien Erwin op een ander uur kan nemen buiten de schooluren zoo dat hij zijn geschiedenis niet verliest, en dan kan je tevens er over spreken dat E. die psalmen moeilijk leert en ze niet begrijpt of hij daarvan vrij gesteld kan worden of dat de dominee mooie religieuse kinderlijke gedichten of liedjes laat leeren in [linker marge] in plaats voor de psalmen die ik ook voor kinderen weinig nuttig en [boven marge onderste boven] geschikt acht. Het is mij het liefst wanneer onze kinderen alleen verteld wordt uit de bijbelsche geschiedenis en de leer van Jezus op kinderlijke [linker marge p 1] bevattelijke wijze, zonder dat zijn lessen van buiten moeten gaan leeren, anders krijgen zij tegenzin en gaat het nuttige verloren. [boven marge p 1 onderste boven] Je moet echter Erwin voorloopig niets er over zeggen. Nu wensch ik je allen welterusten en het beste met vele zoentjes je je liefhebbende man Leen. [rechter marge p 1] Mocht het zijn dat dominee bezwaar heeft stel dan Erwin maar gerust dat vader met Passchen komt en dan er over zal raadplegen. Goeden ochtend! Leen [onder marge p 1] Olga Iwanowna verzocht mij je hare groeten te sturen. [Handgeschreven brief] Stoupky 4/17 Februari 1913 Lieve Olga! Mijn brief uit Moscou zal je vermoedelijk ontvangen hebben. Vandaag is je brief aan Father aangekomen. Ik was blij dat je allen nog al goed gaat. Vanavond moet ik weer op reis. Ik schrijf van daag aan de Ned. Cred. Ver. om tegen 1 Maart H.S. f 250- aan je te sturen. Ik hoop dat dit goed uitkomt. Ik moet naar Jekaterinoslaf weer en misschien ook naar Moscou. Ik hoop dat eindelijk die aangelegenheid in orde komt ofschoon groote moeilijkheden in de weg staan. Ik het O.I. gezegd dat als onze zaak in orde komt dat in dan wel niet eerder naar Moscou zal komen als wanneer ik nog eens met jou naar Petersburg ga. We zullen maar afwachten en tevreden zijn. Misschien kunnen wij later op ons gemak die reis doen en dan ook met de stoomboot door de Middellandsche zee naar Genua en Zwitserland. Nu moeten wij voor onze kinderen zorgen en later kunnen wij wellicht ons zoo's plezier veroorloven wanneer onze zoons beginnen zelfstandig te worden. gisteren is Matrona Pawlowna getrouwd met een Co[Russ] van Charlamofka die heeft R 40 p.m. Met grandpapa gaat het goed ook met de overige bewoners. Je heb de groeten van Mevr. Scherrer en Steenhoven [2] Er is hier geen sneeuw strenge vorst en sterke wind zoodat de menschen weinig buiten komen.
4
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
Wil je Kees een russisch briefje duidelijk voorschrijven en hem Hollandsche postzegels in een aangeteekende brief laten sturen, verschillende soorten, aan een neefje van Olga Iwanowna, [Russ] Hij is 14 jaar en dat is ook voor Kees aardige briefwisseling. Zijn vader is officier. Ik heb beloofd dat Kees ter verrassing zou sturen toen zij zeide dat hij postzegels verzameld. Met onze nieuwe beambte Dominik gaat het goed; hij leert vlug russisch. Dat is voor mij prettig dat het goed is meegeloopen. De directeur van de nieuwe mijn bij Anoefrief is een Italiaan Calamari en sympathiek persoon. Ik dacht dat Holl. Passchen gelijk was met russ. 13/27 april, maar nu schrijft moeder dat Holl. Passchen 10/23 Maart reeds is. Dat zal voor mij te vroeg zijn. Ook moet ik eerst wat geld opsparen, dat ik heb voor de assurrantie aan Gijsbert te voldoen en ook het geld voor de tuin er zal zijn. Ik heb nu R 300 aan percenten nu de rest moeten wij opsparen, anders moet ik papieren verkoopen. Met het oog op het weer zal ook beter zal [zijn] dat ik bijv. kom vòòr Pinksteren en dan dadelijk na Pinksteren terug. Wat denk jij er van. Zou moeder en Maartje dan een week kunnen logeren op het kamertje van juffr. Spoel? Nu veel zoentjes [linker marge] en hartelijk gegroet met je allen en kennissen je je liefhebbende Leen. [Handgeschreven dubbele Russ. briefkaart geadresseerd Russ. Holland O.L.M. van den Muyzenberg] Charkof 8/21 febr. 1913 Lieve Olga! Ik vertrek weer naar Moscou en hoop nu dat eindelijk alle moeilijkheden overwonen zullen zijn en het gelukken zal op gewenschte wijze de rechten van Mej Staden op het landgoed voor de maatschappij op te koopen. Dat vertel ik je onder geheimhouding. Ik maak het goed en hoop dat het met jou en de kinderen ook bevredigend of nog beter heel goed mag gaan. Ik had gehoopt vóór mijn vertrek je brief te zullen ontvangen, maar nu zal die wel komen tegen mijn terugkeer. Je brief aan Father heb ik gelezen. Gelukkig dat alles goed gaat. Wees je allen gekust en gegroet je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven brief op papier met briefhoofd Russ. Hotel du Bazar Slave, rue Nicolskaia MOSCOU enz] Moscou 16/19 februari 1913 Lieve Olga, Morgen is het alweer een week dat ik hier gekomen ben. Een heele week is voorbij gegaan met allerlei moeilijkheden en zorgen en het slot van de rekening is dat alle moeite voor niets is geweest en de onkosten op het sterfhuis liggen, zooals het spreekwoord luidt. Ongeveer vier of vijf jaren heb ik gewerkt om een overeenkomst tusschen Olga Iwanowna en de Holl. Maatschappij tot beider belang tot stand te brengen. Eindelijk scheen het nu gelukt te zijn en waren alle voorwaarden en kontrakten uitgewerkt en van Regeeringswege ook na veel moeite de toestemming tot aankoop van het landgoed verkregen, en nu het laatste oogenblik bij den notaris komen er weer zulke nieuwe bezwaren voor den dag die tot nu niet voorzien waren dat wij de heele boel moeten opgeven en al het gedane werk teniet doet. Ik maak je in vertrouwen deelgenoote hiervan [2] om mijn hart een beetje te luchten, ofschoon het weinig de zaak verbetert. In zulke moeilijke oogenblikken denk ik altijd weer daaraan hoe goed het zou zijn als ik al die zaken kon verlaten en kon werken voor een beter doel; als ik met vrouw en kinderen in de grootste eenvoud kon samen leven en samen werken in liefde en eensgezindheid. Maar ik zie zelf in dat de tijd daartoe op het oogenblik nog niet gekomen is. Ten eerste houden wij beide nog te veel in de eerste plaats van ons zelf en van onze eigen wenschen, ten tweede is daartoe wenschelijk dat wij volkomen afstand kunnen doen van geslachtelijk gemeenschapsleven in welk opzicht vooral ik mijzelf nog niet voldoende sterk gevoel. Wij hebben nu kindertjes genoeg en moeten in de eerste plaats nu denken en werken om van hen goede menschen te make. 1) Laten wij ons beide oefenen in vermeerdering van liefde, niet voor ons zelf maar voor elkander, voor onze kinderen en voor andere menschen. 2) Laten wij ons beide oefenen heel eenvoudig te leven en met dat eenvoudige blij en opgewekt te zijn en ook onze kinderen dat te leeren. 3) Laten wij ons beide oefenen in zelfbeheersching vervolg [3] - om alles te vermijden wat nadeelig is voor ons beiden en voor ons gezin en omgeving, en om volharding te verkrijgen in datgene wat voor ons allen goed is en wat Gods'geest in ons als het goed openbaart. Indien wij beide in deze drie punten groote vorderingen maken tot het eind van dit jaar dan kunnen wij tegen dien tijd bespreken óf ik met je te samen kan komen wonen en trachten in Holland nuttig werkzaam te zijn óf als de Holl. Maatschappij in December met mij het kontrakt weer voor 4 jaren wil
5
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
hernieuwen dat ik weer voor 4 jaren moet ingaan op zulk eene verbintenis die dikwijls voor mij heel zwaar valt. Wij moeten deze zaak onder ons, zonder andere menschen in ons binnenste overleggen, overdenken hoe dan voor allen het beste zal zijn [4] zonder ons zenuwachtig daarover te maken. Is het beter dat ik bij de Maatschappij blijf, dan blijf ik, is het beter anders te handelen, dan besluiten wij daartoe. Spreek er niet over met anderen, maar denk er van tijd tot tijd rustig over na - en ik ook zoo en met Passchen of Pinksteren zullen wij zien als ik kan komen, hoe wij samen kunnen leven en werken: of wij vooruitgegaan zijn in ons samenleven of dat wij eerst nog meer zelfbeheersching, liefde en verstand moeten leeren ontwikkelen. Ik heb een goed boek voor je gekocht Vom Mädchen zur Frau geschreven door een vrouw doctor Meyer [duitsch]. Ik heb het gelezen en vind er heel veel goeds in ook voor den man. Overigens ben ik wel en houd goeden moed. Ik hoop dat het met jou en de kinderen ook goed gaat. Had ik geweten hier zoo lang te worden opgehouden dan had ik je gevraagd hierheen te schrijven. Nu hoop ik je brief in Stoupky te vinden. Ik denk zondag of maandag te vertrekken. Wees met de kinderen hartelijk in gedachten omhelsd en gegroet je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven dubbele Russ. briefkaart geadresseerd Russ Holland O.L.M. van den Muijzenberg Kiessler Blaricum] Jekaterinoslaf 1/14 Maart 1913 Lieve Olga! Uit Moscou ben ik teruggekeerd vrijdag 22 febr. Daarop vertrok ik Dinsd. ocht. n. Slaviansk Woensdag in Charkof, Donderdag en vandaag hier. Vannacht reis ik weer naar Stoupky. Ik moet dan maandag in Charlamofka zijn en vertrek dan dinsdagavond naar Petersburg. Bij grandpapa was met de Masliauitsa [?] tante Jane; zij is weer weg. Je vader maakt het overigens goed. Ik heb je aangeteekende brief ontvange. Misschien is nu je 2e brief die je beloofde. Ook father ontving je brief en fam. Lewis. Ik hoop je zondag uit Stoupky te schrijven. Met Mej. Staden heb is[k] de koop van haar rechten aan de Maatschappij afgesloten. Nu zullen wij hopen dat met Sjepelof ook tot stand zal komen. Ik hoop dat het met jou en de kinderen goed mag gaan. Het is hier nu lekker weer en men begint te gevoelen dat de lente nadert. Indien het kan hoop ik met russ. Passchen in Blaricum te zijn. Nu je allen het beste en hartelijk gegroet van je je liefhebbende man Leen. Stoupky 3/6 Maart 1913 Lieve Olga, Ik zond je het laatst van hier mijn brief van 4 / 17 februari met briefjes voor de kinderen, daarna schreef ik je mijn brief uit Moscou waarover je natuurlijk ontevreden was, en uit Jekaterinoslaf stuurde ik nog een postblad, terwijl vandaag een pak kranten en tijdschriften als aangeteekend drukwerk. Gelijktijdig met dezen schrijf ik aan de Ned. Cred. Vereen. tegen 1 April h.s. f 300 - aan je te sturen. Gisteren (zondag) avond was ik dezen brief begonnen, ben toen bij Mevr. Scherrer geweest en nu maangadochtend 7 ure voortgezet. De prijscourant over linnen- en wollen goederen heeft Mevr. Scherrer ontvangen. Ik verwonder mij niet indien somtijds correspondentie van je verloren gaat. Je moet dezelfde degelijker verpakken en de adressen duidelijker schrijeven. In Holland is de post nog al nauwkeurig en ligt het meestal aan den afzender indien zendingen niet erecht komen. Voor Gerard zijn amandelmelk moet je een amandelmolentje koopen, dat zal wel in Laren of Hilversum te koop zijn. In amandelen zegt Sophia Pawlowna zit ciankali dat is vergif. Vraag dus bij gelegenheid Dr. Ootmar of onze huisdocter of die melk wel goed is. Ik denk Dr. Sells zou het in de Veg. bode niet aanbevelen als het vergiftig is. appels zal voor Gerard nog te zuur zijn. Ik denk als je bij Warmolts tegenover postkantoor in Laren goede gedroogde Malag of andere rozijnen kan koopen en dan weeken en de schil en pitjes ontdoen en dan met een beetje warm water vermengen. Mij dunk dat moet ook smakelijk en nuttig zijn voor kleine broer. Father zegt je moet ook rhabarber in den tuin laten zaaien, dat is gezond eten in verschillenderlei vorm: als moes, of in de koek of als groenten. Zie dat in het voorjaar de familie goed bladgroenten eet, als sla, spinazie enz dat is goed voor het bloedtezuiveren. 2 Ik heb deze keer f 300 - laten sturen. Je kan met de meerdere f 50 doen zooals je wilt of je achterstallige scheulden betalen of Adriana bij je te logeren vragen. Voor Adr. zou het toch zeker een weldadige afwisseling geven. Als het haar te druk wordt dan stuur je haar boven op het kamertje uitterusten. Ik verlang dikwijls met jullie samen te zijn en daarom hoop ik over een maand ongeveer van hier te vertrekken. Ik hoop 6
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
dan dat wij beide ons best zullen doen om voor elkander zoo goed mogelijk te zijn en samen zullen werken om met onze kinderschaar prettig, opgewekt maar niet te rumoerig de vacantie tijd door te brengen. Wij moeten beide innerlijke rust hebben en die krijgen wij als wij alles samen zonder booze gedachten kalm overdenken, bespreken en de kinderen ook leeren voor moeder en vader lief te zijn. Wij kunnen dan ook bespreken of het interichten is dat jij van dezen zomer dan ergens ook een paar weekjes goed gaat uitrusten, terwijl misschien moeder en Maartje zoolang toezicht hodt in Nasja Chata. Ik las meermaals in de Veg. bode over Aagtdorp een pension dat geprezen werd (vegetarisch) of in den Helder bij Jo daar heb je ook rondom zee en duin of waar je wil. Indien de Berlijnsche familie naar Holland in een badplaats zou komen dan zou je met hen een 14 dagen samen kunnen zijn. In je groote brief zeg je dat ik conservatieve opvatting heb over opvoeding omdat ik niet goedkeurde dat de kinderen altijd met de bouwdoos rommelden inplaats van te bouwen. Wij kunnen daarover nog spreken als je niet boos op mij word en ik niet op jou. Ik kan echter tot heden niet anders inzien alsdat een ankerbouwdoos is om een kind een huis of dergelijke te bouwen overeenkomstig 3 het doel waarvoor het gemaakt is, evenzoo als ik een trein koop dan is dat om de kinderen treintje te laten spelen. Maar ik ga niet met den trein huizen bouwen of met den bouwdoos treinen maken, want dan krijgen de kinderen scheeve voorstellingen van de zaken. Een vogel moet vliegen, een paard snel loopen, een os langzaam trekken, maar ik moet niet willen een os te laten vliegen of een vogel voor een ploeg spannen want dan verdraai ik de natuur der dingen en ik breng niets tot stand. Ach wat een heerlijken zonnige ochtend.Je voelt de lende al naderen met een zacht windje uit het Westen, dat komt van Blaricum, zeker heb jullie daar nu ook goed weer. De 28 febr. zijn de spreeuwen aangekomen en van ochtend zag Kondraat de leeuwerik. Wat erg jammer van Broekman, wel dat is mij nu heelemaal onverwacht. Ik wilde jou juist de vorige keer nog schrijven aan Theosophie maar niet veel te doen. Dat je nu en dan eens gaat luisteren vind ik wel goed maar als de dingen je niet helder zijn dan moet je jezelf niet moeilijk daarover maken, want voor een groot deel zijn de Theosophisten zelf schuld dat zij de dingen teveel verwarren. Zij maken dikwijls veel ophel en drukte van zaken van ondergeschikt beland en de hoofdzaken raken bij hen op den tweeden rang. Tot heden vind ik de leer van Jezus de beste en die is eenvoudig en duidelijk voor degene die ernstig de Waarheid zoekt. Dat is Gods Wetten onderzoeken, naar vermogen daarnaar goed leven. In 't kort"geen egoist zijn, maar je naasten lief hebben. Hiermede moet een mensch beginnen, het andere komt dan ook van zelf. Liefde voor iedereen. 4 Nu vrouwtje, nog een woordje over jou wensch met je man gelijk te willen zijn. Denk hier ook aan het woord van Jezus: die de laatste wil zijn en een ander wil dienen, die zal de eerste worden in het Koninkrijk Gods en omgekeerd zullen de eersten, de laatsten worden. Het beste is dat wij beide niet de vraag laten opkomen wie de eerste van ons is, maar dat wij beide trachten eenvoudig, behulpzaam en geduldig te zijn en veel voor elkander over te hebben. God heeft de vrouw en de man verschillend geschapen zoodat van volkomen gelijkheid geen sprake kan zijn. Ieder heeft zijn goed en kwaad. Zoo ook jij en ik. Laten wij beide trachten in ons op bescheiden wijze met God het goede in ons te vermeerderen en het kwade te verminderen en aan God overlaten wie meer of minder is. Ik geloof dat wij voor god beide gelijk zijn, dat is als kinderen die allebeide nog veel moeten leeren verbeteren. Ik las van Tolstoi een vergelijking tenopzichte daarvan dat wij dikwijls ontevreden zijn over ons leven. Als een ingespannen paard niet bevalt te trekken en begint te slaan dan maakt het voor zich en zijn meester het leven onaangenaam, maar doet het paard rustig zijn werk dan gaat alles goed. Zoo heeft god ook ons ingespannen om voor hem te dienen, en als wij nu goed dienen, al is het somtijds moeilijk dan zal het eind toch altijd goed zijn, maar treurig loopt het af wanneer wij tegen God weerspannig zijn. Laten wij dus beide en ook onze kinderen goed [God] leren dienen en niet vragen of ik of jij hooger sta. Beide moeten wij vooruit naar Hooger, tot God dat is voor ons beide zeker. Nu moet ik naar kantoor, vanmiddag naar Charlamofka en morgen naar Petersburg. Je allen gekust van je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven brief op papier met briefhoofd Russ. "ASTORIA" St. Petersburg] St Petersburg 13/26 Maart 1913 Lieve Olga, Ik zit hier nog in afwachting tot het groote heeren goeddunkt mij het kontrakt te geven dat ik voor de Maatschappij van de nieuwe Noord Donetzspoor noodig het. Boelgakof kon het niet langer uithouden en is gisterenavond vertrokken. Ik hoop dat het mij gelukt morgen Petersburg te verlaten. 7
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
Graag wil ik weer gauw in Stoupky zijn omdat daar de balans over 1912 voor het Bestuur klaar moet gemaakt worden. Dan hoop ik nog een en ander werk klaar te maken en in de eerste dagen van April r.s. van Stoupky naar Blaricum te reizen. Ik verlang zoo zeer om met jullie samen te zijn. Alleen zou ik [2] het treurig vinden als wij dien tijd niet in volle harmonie, liefde, kalmte, vrede, blijdschap met elkander en met de kinderen zouden doorbrengen. Laten wij dus ons best daartoe doen en ook de kinderen leeren gehoorzaam en netjes te zijn. Zooals je uit de gezonden prentkaarten zult gezien hebben was ik met Paaschdag in Finland. Ik ben blij dat uitstapje te hebben gedaan al was het ook erg kort van duur. Land en menschen zijn mij best bevallen. Indien wij samen eens in Petersburg komen, dan moeten wij bepaald trachten ook naar de Imatra waterval te gaan. Iwan Emilianowitsch (Boelgakof) zegt dat de Imatra mooier is dan de waterval van Schaffhausen in Zwitserland op den rijn. Het was zeer aangenaam weer, zacht, zonder vorst, maar overal lag nog diep sneeuw, hetgeen natuurlijk met Passchen voor mij ongewoon was. Ik hoop dat Mr. Broekman weer beter zal zijn. Wel, wat heb ik meelijden met hem en mevrouw. Schrijf je mij nog een brief voor ik van Stoupky vertrek? Ik hoop dat bij mij thuiskomst in Stoupky correspondentie van je zal zijn en dat de teekeningen voor de poort etc. er ook is aangeland. Nu ik wensch met de kinderen het allerbeste en wees alle hartelijk gegroet je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven brieft] Stoupky 16/29 Maart 1913 Lieve Olga, Zooeven je twee brieven en teekeningen ontvangen. Ik was niet bij Lamin, maar ontving je brief reeds hier uit Petersburg. Ik telegrafeerde vandaag aan Mr Steenhoven het prieel en poort te bouwen ook telegrafeerde ik aan jou. Ik hoop dus dat zoowel Mr steenhoven met het groote prieel en de poort, als die andere aannemer (van Wengerden) met het Kinderprieel zal klaar komen, tegen den 2 tijd dat ik bij je ben. Vermoedelijk zal ik tusschen 15-20 April H.S. bij je kunnen zijn en dan hopen wij alle samen prettig, eenvoudig feest te vieren, dat wij alle weer bij elkaar zijn. De teekeningen stuur ik morgen weer terug aan Mr Steenhoven. Ik heb niets veranderd, hij moet beter weten, anders komt het misschien slechter uit. Morgen vertrekken Roel met Hilda en Mevr. L. n. Warschau. Nu je allen het beste ook van je vader. Hier alles wel. Je schreef niet waarom je de briefkaarten van Mevr. Anrooy zond en wat je haar schreef. Met zoentjes je Leen. [Nederlandse handgeschreven briefkaart geadresseerd O.L.M. van den Muyzenberg Blaricum en met poststempel 's-Gravenhage 29 IV 1913] Lieve Olga! Ik zit hier met Balfoort op de boot naar Vlaardingen en Haag. Moeder komt morgen met Maartje naar Haag en komen we samen 's avonds n. Blaricum. Zie dat je van Kamstra ee eenvoudige maar sterke rustbank koopt die boven op het kamertje bij het raam of deur past. Alles wel. Veel zoentjes voor je allen. Je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven Russ. briefkaart geadresseerd Russ. O.L.M. van den Muyzenberg-Kiessler Blaricum Holland] Stoupky 17/30 april 1913 Lieve Olga! Mijn pas is afgeloopen en moet ik dien naar Odessa zenden indien je niet zoude komen - terwijl ik de pas naar Holland zend, indien je wel kunt komen zooals ik je schreef. Schrijf mij daarom onmiddellijk of Mevr. Schalekamp kan komen tegen 1 Juni H.S. zoo dat jij 4 juni opreis kunt. Ik zal dan van hier om een nieuwe pas naar den Haag schrijven waar jij ook op staat en die krijg je dan in Blar. om op te reizen. Marx is naar Holland en zal 8 Mei H.S. trouwen. Schrijf mij dus zoo spoedig mogelijk. De etsen kan je dadelijk betalen, ik stuur dan geld. [linker marge] Je allen gegroet en gekust. Leen.
8
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
[Handgeschreven brief met Duits briefhoofd Hospiz des Westens Berling W. Marburgerstrasse 4 Telefon: amt Charlottenburg Kr. 4965] 16 Mei 1913 Lieve Olga, Ons afscheid is maar kort geweest en dat bespaart overvloedige opwinding. De hoofdzaak is dat wij voor elkander en voor onze kinderen het beste willen en voelen. Hoe rustiger wij dan samen in ernst onzen taak hier op aarde trachten te vervullen destebeter. Gelukkig dat ik Rigter vooruit gestuurd heb. Hij stond klaar met mijn billet en zoo kon ik nog juist meekomen. Anders [2] zou ik telaat geweest zijn. Mijn reis ging tot hier voor spoedig. Gisteren avond was ik bij Dr. van Blankenstein om Ans te spreken. Ik geloof dat Ans het goed getroffen heeft. Mevrouw vind ik heel simpatiek en mijnheer schijnt mij een ernstig goed mensch te zijn. Beide zijn natuurlijk en eenvoudig. Ook de kinderen zijn lief en vriendelijk. Zij noodigden mij uit mede een boterham te blijven eten hetgeen ik gaarne deed. Het is voor Ans goed geweest dat zij eerst bij jou gewerkt heeft dat zal heer in deze betrekking zeer tenstade komen. Nu hoop ik dat je gisteren bij je naaister goed geslaagd [3] ben en je costum naar je zin zal uitkomen. Zorg nu maar dat het niet te nauw wordt in de schouders, op het lijf en in de rok. Je zult mij zeker wel spoedig schrijven of Geertrui op tijd in H. is gekomen en hoe alles met jullie gaat. Je moet maar voorloopig niet teveel schrijven. Rust nu eerst eens heel goed uit en slaap toch vooral op bepaalde tijd elke middag van 2 tot 3 ure b.v. Laat ook Theo elke middag op vaste tijd slapen, want zijn beentjes zijn te zwak de heelen dag rond te loopen en met die zware kruiwagen zoolang achtereen te sjouwen. Laat nu Theo 's nachts en op dag bij [4] Geertrui boven slapen en dat zij voor hem goed zorgt en vóór en ná slapen behoorlijk zijn behoefte laat doen. Nu hoop ik van avond weer te vertrekken en zondag ochtend of nacht in Stoupky te komen. Het spijt mij dat ik onze Kees vóór het afscheid toch nog een vermaning moest geven over zijn vuile beenen. Hij had het goed gemeend en was door het natte gras schuin naar ons geloopen. Nu hij moet maar trachten goed voor zijn moedertje te zijn, dan zal het voor hemzelf ook goed worden. Nu tracht alle rustig, opgewekt, werkzaam en ordelievend samen te leven en te werken. Wees met de kinderen in gedachten gekust en gegroet. Ook de groeten van ans. Groet eveneens juffr. Kooper en Geertrui. Je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven brief] Stoupky 9/22 Mei 1913 Lieve Olga, Nu zit ik hier weer alleen en ver van jullie af. Toch ben ik in gedachten dicht bij je. Het is nu de heilige Nicolai. Ik heb je vanmiddag een briefkaart gestuurd. Mr. Lewis was vanmiddag bij mij. Wij hebben toen met hem en je vader thee en koffie gedronken. Ik heb al de gebakjes van Arie en al de appels aan vader gegeven. Hij was daarmee in zijn schik. Ik kocht in Berlijn een boek duitsche gedichten dat hij nu leest. Vanavond was ik nog bij vader, zooals elke avond, maar hij 2 ging niet mee wandelen zooals anders. Hij is echter goed gezond. Ik ging vanavond nog alleen de Steppe op, maar de nieuwe spoor heeft veel bedorven. Zooeven ben ik vredig teruggekeerd en ga nu naar bed. Ik heb mij deze dagen in zaken weer veel zorg gemaakt, maar ben nu weer tot kalmte gekomen, want het leven voor mij is niet zoolang meer en daarom temeer moet ik trachten dat het rustiger en vrediger wordt. Vergeef mij als ik soms hard en boos ben geweest. Wel hoop ik dat de kinderen orde en spaarzaamheid en eenvoud leeren, want dat is voor hun verder leven noodig, maar het is niet 3 goed dat ik mij boos maak. Nu lieve vrouwtje, als je kan schrijf dan eens rustig een goede brief aan je man. Nu ga ik naar bed, ik voel dat ik meer moet slapen, maar ik kan niet voldoende in slaap blijven en wordt gauw wakker. Welterusten! Goeden morgen, lieve vrouwtje, hoe gaat het je? Ben je nu meer uitgerust? Zorg daar nu goed voor. 9
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
Ik was van nacht een paar keer wakker en kon na half vier niet meer slapen. Als ik wakker word kan ik moeilijk ademen. Ik denk wel eens dat ik zoo dood gevonden kan worden. Daarom heb ik van 4 ochtend buiten half gekleed in den tuin wezen spitten aan een aspergebed. Nadat ik goed warm was heb ik mij geheel ontkleed en van teen tot top met koud water afgewasschen. Als ik dat nu regelmatig elke dag kon doen, dan geloof ik wel dat mijn ademhaling wat sterker zou worden, maar het ontbreekt mij dikwijls aan volharding om het voortezetten. Nu ga ik naar kantoor en hoop wat later nog wat met je te praten. Rust jij ondertusschen wat uit en wees verder opgewekt voor jezelf en je omgeving en in alles eenvoudig en spaarzaam ten voorbeeld ook voor de kinderen. Tot weerziens,; Gods Zegen met je allen je je liefhebbende man Leen. [boven marge onderste boven] Hierbij de belasting papieren terug, naar Bussum terug sturen. [Handgeschreven Russ. briefkaart geadresseerd Russ. Holland O.L.M. van den Muyzenberg - Kiessler Blaricum.] Stoupky 15/8 Mei 1913 Lieve Olga! zooeven heb ik je briefkaart ontvangen en gisteren je briefje, terwijl een paar dagen daarvoor je brief aan vader. Ik hoop dat Gerard bij ontvangst dezes weer gezond zal zijn. Houd maar goeden moed en rust goed uit en wandel drie x daags in je tuin rond. Zondag was ik of Nelletjes verjaardag den dag en avond bij Schrrs, terwijl a.s. zondag uitgenoodigd voor Lisa's verjaardag. Vrijdag wordt Br. en Hilda verwacht. Zij moeten op hun reis nogal van zeeziekte geleden hebben. Is de viool al gemaakt? Pot. hebben een piano van Schröder gekocht en Sjoera leert spelen. Als je later beter voelt en tijd heb begin je weer met Lydia? Ik wensch je het beste voor je allen; met zoentjes en groeten je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven brief] Charkof 23 Mei/5 Juni 1913 Lieve Olga! Sinds twee dagen ben ik hier; vandaag de derde hoop ik weer te vertrekken. Van hier ga ik over de nieuwe Noord Donctz spoor naar Popasnaja, vandaar naar Lomowatka, waar het kolenland ligt dat ik ga zien. Er zal natuurlijk wel weer niets uitkomen. Indien dat zoo is, geloof ik werkelijk te zullen ophouden met nieuwe zaken te onderzoeken. Dan blijft alleen over wat geld nog te sparen en naar Holland [2] te komen over 5 jaren, als ik het zoolang kan uithouden. Graag zou ik hier in Rusland land koopen, omdat het steeds duurder wordt, maar aan de andere kant denk ik weer dat de kinderen klein zijn en lang nog duurt tot zij een vak geleerd hebben en nog niet bekend is of de kinderen land- tuin en boschbedrijf zullen leeren. Ik zelf ben niet gezond en wat moet jij doen met het land als ik er niet ben. Ik geloof daarom dat het beste is voorloopig niets te koopen als rentepapier, of aandeel in de nieuwe kolenzaak, indien deze tot stand zou komen en ik daarbij een betrekking zou hebben. [3] Leer de kinderen maar ernstig bezig te zijn, wát ze doen dat ze leeren om dat goéd te doen, netjes degelijk en niet te langzaam en dat ze de natuur liefhebben en nuttige werkkring leeren kiezen. als je tijd heb speel dan samen met de kinderen op de piano en laat ze de viool ernstig leeren beoefenen en niet dat ze om de 2 minuten spelen tien minuten uitrusten. Dat bederft de kinderen en het is geld verknoeien. Of grondig doen óf laten. Ik geloof dat voor Lydia noodig is dat zij met vriendinnetjes [4] leert omgaan, dat zij bij andere meisjes gaat spelen, met hen kan gaan wandelen of dat meisjes bij haar komen. Ik vind ik [het] jammer dat Kees geen regelmatige omgang heeft met een goeden vriend. Overigens beter zonder dan een waarvan hij meer kwaad leert. Je moet met niemand er over spreken of schrijven dat ik in Sept. 25 j. bij de Maatschappij ben, want ik wil liever dat er niet over gesproken wordt, maar wij kunnen samen en met moeder dien dag rustig en kalm herdenken, daarom hoop ik einde Augustus weer 2 weekjes bij je door je [te] brengen. Moge God geven dat wij die tijd gelukkig geestelijk tezamen zullen doorleven. Wees met de kinderen het beste toe gewenscht en hartelijk gegroet en gekust van je je liefhebbende man Leen. [linker marge p 1] Met Father gaat het goed. Ik dank je voor je brieven.
10
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
[Handgeschreven brief] Stoupky 10/23 Juni 1913 Lieve Olga! Je briefkaart, lange brief en postblad heb ik in orde ontvangen. Ik dank je voor de mooie bloem. Voor de vele onvriendelijke woorden zal ik je maar niet bedanken. Ik wensch je alleen toe dat je alle kwaadheid uit je hart verwijdert, goed rust neemt en uitslaapt, veel met de kinderen in de natuur gaat en je dan rustig innerlijk kalm, opgewekt en vriendelijk voor allen zult worden - ook voor je man. Ik ben een slechte man, dat weet ik, en toch mag je God danken dat hij tot heden nog altijd voor je en de kinderen heeft zorg gedragen dat je aan niets nog heb gebrek gehad. Dat je man ook spaarzaam is geweest en voor zichzelf geen hooge eisschen stelt. Alleen wenscht hij dat zijn vrouw en kinderen eenvoudig, [2] netjes leven en vlijtig, nuttig leeren werken. Ook voor de toekomst van zijne vrouw en kinderen heeft je man getracht naar zijn vermogen zorg te dragen en tenslotte heeft je man ook voor anderen altijd wat over gehad. Ik hoop dat van beide kanten door ons eens een einde gemaakt wordt aan zulke onplezierige, schadelijke briefwisseling die onze verstandhouding niet verbetert. Wanneer ik iets schrijf over de kinderen, dan doe ik dat niet om jou iets onaangenaams te zeggen maar omdat ik als vader hun belang in 't oog heb. Wanneer ik onverschillig geen notitie nam van de kinderen, van het huisgezin en jou, dan zou je recht hebben mij zooveel onaangenaams te zeggen. Laten wij nu liever beide trachten ons te leeren beheerschen en matig te zijn in alles en dit door goed voorbeeld ook aan de kinderen leeren. En nu hierover genoeg. [3] De mensch is op aarde om het kwade te leeren bestrijden en het goede te doen. Dat moeten man en vrouw samen leeren en hun kinderen daarin onderwijzen. Dan zullen zij eenvoudige dappere menschen worden en niet op 12 jarige leeftijd naar den dood verlangen. Zij moeten leeren moedig te strijden en de tijd afwachten tot God zegt: komt nu binnen Uw tijd is om. En gelukkig voor degene die rustig vriendelijk zijn best heeft gedaan om het goede te doen en het kwade te laten. Bruinse en zijn vrouw zijn al heel aardig ingericht en maken het goed. Het verkeer van Bachmoet wordt wat drukker, de fam. Lewis en andere hunner kennissen maken nu van elke feestdag gebruik hierheen te komen. Verleden zondag waren Lewis, Bruinse, je vader, ik, Dominik bij Scherrer genoodigd en hebben wij nog eens veel gezongen. Bij Potapski hebben de 2 meisjes roodvonk, dat was voordurend gevaar[4] lijk. Nu gaat het weer wat beter, maar toch zijn zij voordurend in zorg. Ook over het leeren van Sjoera in het gymnasium zijn zij erg bezorgd omdat de kinderen met die examens zoo moeilijk gemaakt worden en nu die ziekte er bij. Je leest hier in de russ. kranten voordurend van zelfmoorden der leerlingen wegens de examens en konflicten met onderwijzers. Het is te hopen dat de kinderen weer goed gezond worden want die arme menschen hebben toch reeds zooveel verdriet met nun kindertjes gehad. Maria Michailowna zeide mij nog hoe gelukkig jij met je kinderen ben. Steenhoven gaat vandaag met zijn vrouw naar Petersburg. Zij heeft altijd geklaagd over Stoupky en verland naar Petersburg. Nu op verzoek van Steenhoven zal de Maatschappij hem behulpzaam zijn om in Petersburg ons zout te verkoopen en gaat dat goed dan zouden zij daar blijven wonen. Nu gaan zij daarheen om eerst alles te onderzoeken. [5] en dan zullen zij beslissen of zij de proef zullen doen. Nu echter is Marie Nicolojewna er weer tegen en maakt allerlei onnoodige moeilijkheden en zegt weer dat het hier zoo goed is. Dat is voor Steenhoven op die manier erg moeilijk. Ik hoop voor hen dat zij het behoorlijk eens worden en alles goed zal gaan, maar ik denk dat zij toch weer naar hier terugkomen. Indien het eenigszins gaat hoop ik ongeveer 20 Augustus weer in Holland te komen dat is russ. 7 Aug. Wij moeten nu eens er over denken en schrijven hoe het beste in te richten met de vacantie der kinderen. Zullen de 4 oudsten in de vacantie voor een 3 weken naar Hellevoet kunnen gaan logeren en daar dan leeren zwemmen en met oom de Boer het schip laten varen? In dat geval dienen jij of ik of beide intijds aan moeder te vragen of dat zou kunnen. Misschien kon [6] jij als je lust heb, ook wat later daarheen. Ik zou dan van hier ook naar Hellevoet kunnen komen. We zouden dan een 4-5 dagen bij moeder samen kunnen zijn en dan de rest van de vacantie weer alle samen in Nasja Chata. Wij moeten bepaald trachten met de 4 oudsten in Amsterdam de Scheepvaartentoonstelling te gaan zien. Dat zal wel leerzaam en mooi zijn. Je moet maar eens kalm overleggen hoe het beste alles in te kleeden en dan schrijven wat je denk. 11
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
Wat het prieel en de poort aangaat zoo spijt het mij toch niet een jaar te hebben uitgesteld.; Mij is die geschiedenis ook niet aangenaam maar wat kon ik doen als Bos zeide dat zijn hout gestolen was. Ik heb hem f 200- betaald en aan Mej. Zijdveld f 400- . Ik denk aan Bos nu verder niets te betalen en verder zien. Aan Mej. Z. zou ik nu [7] f 80- moeten betalen. Ik weet niet of dit te laten wachten tot ik kom of dat jij met haar spreek wat nog te doen valt en datjij het betaalt. Dan schrijf mij eerst en ik zal het geld aan jou of Mej. Z. laten sturen. Eigenlijk had ik die f 80- in Mei moeten betalen maar toen was nog niet alles in orde. Aan den hr. Steenhoven moest ik nog f 45- betalen; ik heb daarmee ook gewacht tot alles klaar is. Nu schrijft hij jou f 20-. Hierbij rekent hij dan niet zijn eigen werk. Ik zal hem schrijven en met hem afrekenen. Ik zal nu eerst over deze zaken je brief afwachten voor ik geld stuur opdat wij niet van 2 kanten doen. anders kan ik Mej. Z. oprek f 100- sturen daar zij toch nog voor het onderhoud zal krijgen. Overigens kan je niet anders zeggen als dat je nu een mooi gemakkelijk huisje met mooie tuin heb - en nu maar niet meer klagen of brommen, want als ik [8] alles aan jou overliet dan weet ik niet of dat beter voor je zou zijn. Het prieel en de poort zijn aangenomen voor f 250- Ik betaalde f 200- jij 10 Koopmans f 13. dat is f 223- de rest zullen wij in alle geval voorloopig inhouden omdat hij niet volgens plan heeft afgewerkt. Voor dat geld kan dan later nog geverfd worden. Het verheugde mij dat je alle zoo heerlijk in het bosch ben geweest. Ik zou ook graag meegaan en 's ochtends was het zoo heerlijk aan de Zuiderzee. Ik zal morgen aan Johanna voor haar verjaardag schrijven en van avond aan Moeder. Eerst dacht ik ook aan de jongens te schrijven, maar er is geen tijd. Ik hoor niets van hen. Vraag hen of zij het schrijven al verleerd hebben. Ik wensch je allen het beste. Wees alle hartelijk gegroet je je liefhebbende man Leen. Ook de groeten van Vader en Kennissen. [Handgeschreven [potlood] Russ. briefkaart geadresseerd: Russ. Holland O.L.M. van den Muyzenberg Blaricum Holland] St Petersburg 17 / 30 Juni 1913 Witte Nacht 12 ure op straat zonder kunstlicht Zooeven zaten wij aan de Newa en gaan nu slapen. [Gesigneerd] Leen, Mapar, J.C.J. van den Steehoven Korz [?] Welterusten! [Handgeschreven brief op papier met briefhoofd: [Russ.] ASTORIA [?] ST PETERSBURG 21 Juni/4 Juli 1913 Lieve Olga, Het verheugde mij uit Stoupky je brief te ontvangen met de bijvoegsels van de kinderen en gelukkig waren de berichten nog al goed. Eveneens ontving ik je briefje direct hierheen geadresseerd. Mij gaat het ook nog al bevredigend; alleen heb ik dikwijls groote moeite met mijn ademhaling en met pijn in mijn beenen. Nu ik hier in Petersburg meer in de buitenlucht loop, waar de lucht ook niet zoo droog is, voel ik mij wel wat beter. Nu is het alweer Zondag 23 Juni/6 Juli en nog is je brief niet weg en zit ik nog hier. Onze agent uit Jekaterinoslaf Lokschin is ook hier en mij behulpzaam; hij kwam mij juist storen in mijn schrijven en bleef meer dan twee uren. Vrijdag was ik tamelijk vrij en heb toen na 12 ure met Steenhoven, zijne vrouw en Kolja een uitstapje buiten P. gemaakt. Er is hier veel wat een hollandsch hart goed doet. Ik hoop jou ook nog eens hier rond te geleiden, maar dan rustig en voor onze gezondheid. Indien alles goed gaat en geen nieuwe guit weer komt verrassen, kan je wellicht het volgend jaar naar Stoupky komen logeren. Wij zouden dan samen naar Petersburg kunnen gaan en van hier per stoomboot over Stockholm of Kopenhage [2] weer per stoomboot naar Amsterdam of Rotterdam. Indien juf. Kooper en Geertrui goed blijven zorgen dan zou dan wel kunnen en wellicht zou moeder met Maartje dien tijd wel in Nasja Chata willen wonen om nog een oogje in 't zeil te houden. Nu we zullen nog niet te veel er op rekenen maar kunnen toch het plan in gedachte houden en er voor opsparen. Nu om deze tijd is het hier goed. Nog maar niet verder over spreken. maar ik denk dat zoon reisje je goed zou doen als het verstandig volbracht wordt. Ik vind het prettig dat je niet meer bang ben op het rijwiel dat is een teeken dat je gezonder ben. Nu moet je niet overdrijven en vooral iedere dag 's middags minstens 2 uur regelmatig slapen, dan zal je zeker beter zijn. 12
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
Voor ik van hier vertrek hoop ik nog enkele kranten aan je te sturen. Vermoedelijk vertrek ik maandag avond. Daar Erwin niet op reis gaat met zijn klas heb je zeker de f 4- die ik hem door Kees stuurde onder de kinderen voor de kermis verdeeld. Daar jij en ik die Doctor's weduwe niet kennen kan ik mowilijk voor haar bij den Consul gaan spreken. De Holl. Kerk is thans zonder dominee. Ik heb echter Steenhoven er over gespreken indien hij later een gelegenheid weet te schrijven. Ondertusschen hoor jij nog wel eens iets over die dame. Anders kan die dame ook direct bij den Consul aanvragen. Je moet trachten voor de oudste jongens thans geen schoenwerk te koopen. Wanneer ik kom zal ik voor Kees, als hij ze noodig heeft, flinke amerikaansch model - hollandsche schoenen koopen. De jongens moeten goed gevormde stevige schoenen hebben want b.v. Kees zijn voeten zijn nog misvormd en wellicht kan zoo iets mettertijd nog verbeteren door degelijke stevige vorm schoenen. Wanneer je met de kinderen in de vacantie nu en dan een uitstapje maakt b.v. naar Valkenveen of elders dan vind ik dat goed maar ik zou het niet te dikwijls doen en niet te ver, dat zij niet boven hun krachten gaan, ook jij niet en telkens behoorlijk uitrusten en diep ademen. [3] Toch geloof ik dat het goed is dat de oudsten een poosje in H. gaan doorbrengen. Het is nuttig dat zij in een net briefje aan grootmoeder verzoeken of zij zouden mogen komen logeren en dat zij beloven (en ook doen) gehoorzaam zich te zullen gedragen. De jongens leeren zich daar ook bij het water te bewegen, bovendien is het goed de familieband bij hen te ontwikkelen en onder andere omgeving te leeren leven. Tenslotte zal het voor de jongens ook pretig zijn in hun vaders geboorteland te stoeien en onderzoekingstochten te doen. Wil jij niet graag daarheen dat moet je voor jezelf weten. Wel geloof ik dat moeder and ook niet zoo graag naar Blaricum zal komen. Ik wil je overigens daar in vrij laten, als je geen lust heb. Voor mij zelf acht ik mij in allen geval tegenover moeder verplicht om haar te bezoeken zoolang de gelegenheid zich daartoe biedt. Ook vind ik het prettig weer eens eenvoudig bij moeder te zijn en de familie te zien en spreken. Dus heb je zelf geen lust, laat dan de 4 kinderen gaan als zij kunnen logeren. Zij zouden dan b.v. daar kunnen zijn in Augs. Ik kon hen van daar afhalen en naar Blaricum loodsen. Er is nog tijd genoeg om over te denken en te schrijven. Wil je liever thuis uitrusten dan is mij dat ook goed, zoo als je het beste acht. Gisteren was voor mij een gewichtige dag. Er is een ernstige aangelegenheid waarvoor ik hier ben. Na ernstig overleg heb ik de koninklijke weg gekozen en audientie aangevraagd bij den Presiden van den Ministerraad, de eerste Minister Kokoftsef. Ik kreeg daarop vrijdagavond een fijne uitnoodiging zaterdag tusschen 1½ en 2 ure te komen. Ik werd door den Minister beleefd ontvangen, hij [4] gaf mij de hand en bood mij eens toel aan. Nadat ik mijn aangelegenheid had voorgedragen, mijn plan had uitgelegd en mijn schriftelijk verzoekschrift had afgegeven, bedankte ik den Minister en na mijn buiging reikte hij mij de hand en vertrok ik met de voldoening dat mijn bezoek blijkbaar voor de zaak nuttig was. Het was echter voor mij toch wel een beetje zware gand, want hoe ik mij trachte kalm te houden, toch was ik een beetje zenuwachtig. Je moet toch in een kort oogenblik duidelijk de hoofdzaken uitleggen waarvoor je komt en ik heb twee dagen overdacht hoe mijn bewoordingen in te kleeden, zoo dat je geen onnoodige praatjes maakt en toch datgene zegt wat de Minister noodig heeft te weten voor een duidelijk begrip der zaak. Ik ben toch blij dat het voorbij is. Bedank de kinderen voor hun briefjes. Prettig dat zij met leeren vooruit gaan. Hoe beter dat gaat deste aangenamer voor ons en voor hunzelf. Ik was hier in 't huis van Peter de Groote. Wat heeft die mooi dingen gebeeldhouwt uit hout en getimmerd. Je kan in alles veel hollandsch zien. Bijna had ik hier in het goeuv. Pskof 734 desjatenen land tegen R 9- gekocht. Ik dacht dan die moerassen met kanalen te laten doorgraven zoo dat het mettertijd droog land werd en dan aan boeren verpachten en later misschien voor de jongens. Nu heeft Lokschin een zwager, agronoom in de Moscouwer landbank, die informeerde voor mij en antwoorde dat het land kan drooggelegd worden als je de toestemming heb van de omliggende grondbezitters, anders is het geen 5 R p.f. waard. Ik heb er daarom van afgezien want die grondbezitters zouden je telkens moeilijkheden in de weg kunnen leggen. Ik geloof echter [boven marge onderste boven] wel dat het voordeelig kan zijn zulk land goedkoop te koopen als het bij een rivier ligt en niet te laag dat je het [linker marge] water kan afvoeren. Nu wees met de kinderen het beste toegewenscht [boven marge p 2 onderste boven] en gekust en ook de groeten aan juf. K. G. en Kennissen. Je je liefhebbende man Leen. Schrijf naar Stoupky hoeveel geld je nog heb.
13
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
[Handgeschreven brief] Lieve Olga,
Stoupky 3/16 Juli 1913
Father zeide mij aan je te hebben geschreven dat ik behouden ben thuis gekomen. De hr. Scherrer is eenige dagen reeds ziek en daar Steenhoven en Marx afwezig zijn ga ik 's ochtends vroeg ook het werk rond. Zoo kwam ik zooeven daarvan terug en wil nu beginnen aan je te schrijven. Uit Petersburg zond ik je nog een uitvoerig schrijven, dat ik hoop door je in welstand ontvangen is. In P. ontving ik je brief van 16/29 Juni en ook van 12/ 25 door Scherrer opgezonden, terwijl ik na mijn terugkeer je brief van 15/28 Juni in handen kereeg. Het deed mij goed dat je de onaangename woorden in de laatste door je brief van 16/ 29ste verzachtte. Laten wij beide ons best doen alle onaangename en minder goede gedachten over elkaar uit onze gedachten te verwijderen, want dat is vergif voor onze ziel. Wij moeten integendeel trachten elkander opte bouwen en te sterken tot zegen voor onszelf en voorbeeld voor de kinderen en anderen. [2] Daar jij het adres op Kees' briefkaart schreef rekende ik dat hij met je goedkeuring om geld voor de reis vroeg. Nu hadden wij in het voorjaar besloten beter niet met enkele centen vooruit te geven maar tegelijk het heele bedrag. Nu rekende ik dat K. een week op reis zou zijn en meende daarom dat voor zoon reis en een week verblijf toch f 7- à 8.- noodig zijn. Jammer dat je niet schreef hoeveel te sturen. De overige f 4.- had ik geschreven voor Erwin's reis te bestemmen. Ik hoop dus dat je nu niet ontevreden ben. Jammer dat we niet alles kalm bespreken kunnen. Nu moeten wij trachten per brief zoo goed mogelijk te doen en niet dadelijk van elkaar kwade dingen denken. Beide doen wij ons best: jij voor het huisgezin en ik voor de zaak en voor je allen. Jij bent en blijft mijn lieve Olga en alle moeten wij opgewekt, tevreden en vrolijk zijn. Maar jij moet zorgen dat je elke middag na het eten tenminste één uur rustig slaapt, dat geeft je nieuw fut voor den verderen dag en 's avonds ook niet laat gaan slapen. [3] Hoe heerlijk dat Gerard zoo lief kind is en de andere ook alle goed groeien, bloeien en leeren. Zoo zullen we hopen dat ze daardoor ook goede, eenvoudige, gezonde, degelijke menschen worden, dan zullen zij zeker niet vergeten wat moedertje voor hen gezorgd en gedaan heeft. En zoo leven wij naar Gods Wil, trachtende naar ons beste weten goed te handelen. Het was best dat je Kees' brief ongeopend liet, want juist voor hem is het byzonder noodig dat hij leert eerbied te hebben voor vreemd goed - al is dat ook van moeder of broers of zus. Je moet nog maar niet te veel rekenen dat ik in Augustus kom, want hier zijn weer zaken die ik zelf moet behandelen en die misschien verlangen dat ik hier blijf. Het zou mij erg spijten indien ik het genot zou missen na zooveel jaren weer eens met mijn vrouwtje in de natuur te fietsen en haar op de prachtigste wegen, door de mooiste lanen in de heerlijke natuur te begeleiden. Dus maar afgewacht en niet gemord maar moedig voortgewerkt, dan zal alles toch goed worden. Nu ga ik naar kantoor. [4] 4/17 Juli Goedenmorgen vrouwtje. Ik zou Theo's armpje niet te veel inzwachtelen; mij dunkt beter dat de frissche lucht en zonlicht er op kan inwerken, dan zal het gauwer en beter genezen. Als Kees 1 week in de vacantie heeft uitgerust zie dan dat hij taalles krijgt om daarmee ook bijtekomen. In Kees 'brieven schrapt hij dikwijls door - dat is een bewijs dat hij innerlijk niet kalm genoeg is, daarom zal het goed zijn naar vermogen te leeren dat hij regelmatig maar kalm en opgewekt alles verricht en tevens veel buiten is; ook zou goed voor hem zijn één keer per dag buiten te zwemmen of koel te baden en daarna wandelen en rusten. Ik zal aan Mej. Zijdveld schrijven over de groenten tuin, tevens zal ik haar vragen de rekening te sturen, want ik had haar f 80- (de rest voor het inrichten) reeds vroeger moeten betalen. Nu zal ik maar gelijk een deel voor het onderhoud betalen. Voorlopig zou ik nog niet met een andere tuinier beginnen, want je weet niet of dat goed zal uitkomen en heb kans dat Mej. Z. [5] dan ook de bloementuin niet meer wil onderhouden. Ik zal haar schrijven en wanneer ik haar rekening ontvang zal ik jou het geld zenden. Betaal jij haar dan en spreek nog eens zelf met haar, want wat je vraagt is billijk. We hebben geen groentetuin nodig om er naar te kijken maar om er van te eten. Met die wormen is een vervelende geschiedenis en toch moeten wij zorgen daar aan een eind komt. Als je nu geen kaas eet en de groenten goed wascht en kookt, dan denk ik dat het van het drinkwater moet zijn. begin daarmede om allemaal gekookt drinkwater te gebruiken en let dan op; of het beter wordt. Indien het aan het water ligt, dan zullen wij het water in een laboratorium of door Dr. Ootmar, wellicht, laten onderzoeken en vragen wat wij er aan moeten doen om schadeloos te maken. Wat juf. Kooper aangaat zoo
14
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
spijt het mij erg voor je dat ze weinig verricht. Jij moet degelijke hulp hebben dus als je denkt dat je een betere kunt krijgen - en dat zal voor f 15- wel mogelijk zijn, dan moet [6] je maar doen zooals je meent dat goed is. Er staat juist in de veg. bode van Juli een advertentie "hulp in de huishouding" 26 jaar etc. Maar ik zou je raden niet te veranderen vóór je een betere hulp krijgt. Spreek eerst nog eens met juf. Kooper. Als je beter vind de 4 kinderen niet naar Hellev. te laten gaan dan vind ik dat ook goed. Ik had gedacht dat oom de Boer zich weer zooveel moeite gegeven heeft om het schip voor de jongens op te knappen en dat het nu voor de jongens een mooie gelegenheid was om in Augustus daar een weekje te zijn om te zwemmen, varen en het schip te laten varen. Maar als ik ook misschien niet zal kunnen komen dat zouden wij het kunnen opschuiven tot, wellicht een volgend jaar. In dat geval kan jij een keer meer uitstapjes maken met de schoolgaanders. Ik zou echter daarmee een beetje voorzichtig zijn, dat jullie niet te vermoeid wordt en dikwijls onderweg uitrust anders zou de vacantie voor de kinderen hun gezondheid een schade aan gezondheid kunnen aanbrengen. Laten zij in de Zuiderzee [7] (liefst bij hoogwater) naar mogelijkheid onder je toezicht baden en in het zand spelen. Jammer dat het lastig te bereiken is, anders zou het voor Johan en Theo ook heel goed zijn. Misschien doe je zoo: met de tram óf tot Huizen of Naarden van daar naar Valkenveen of op een dichterbij gelegen ongevaarlijke plaats van het strand en neem een touw mee waaraan de jongens elkaar vasthouden opdat zij niet in een put of diepte verzinken. Nu ik hoop dat je alle goed zult genieten. Als je voor een heele dag zoover weggaat neem dan tot hulp juf. K. of Geertrui mee en boterhammen en noten en vruchten en dan 's avonds 5 ure middageten. Ik denk het moet nu, vooral 's ochtends heerlijk zijn aan het Zuiderzee strand, daarom beter 's ochtend (8 ure) weg te gaan van huis en in de duinen of bosch wat gaan slapen. Maar vooral orde onder hen houden dat zij gehoorzaam zijn anders kan gemakkelijk slecht uitloopen. Ik kreeg van Ans L. een briefkaart uit Hvalsö (Denemarken) waar zij met Mevrouw logeert bij mevr Withusen op Kismi. [8] 5/18 Juli Goeden morgen! Nu moet je mij maar eens schrijven of wij voor den bouw van de nieuwe school f 500- zullen schenken? Je kunt dan Mr Daalder zeggen dat als den bouw tot stand komt in het volgend jaar zij op f 500- bijdrage van ons kunnen rekenen. - Of vind je zulks beter dan zal ik er een brief over schrijven. Wanneer is het 10 jarig bestaan, dan zou ik tegen dien tijd kunnen schrijven. Ik moet dan tevens de vroeger beloofde leening van f 1000 tegen 5% opzeggen. Je schreef aan Father dat Bruyn f 45.- schuldig is. Ik zou in je plaats zulke zaken aan niemand meedeelen. Wij krijgen daardoor niet eerder ons geld en voor Bruijn is het dubbel onplezierig. De man zal het toch moeilijk genoeg ondervinden als hij de school moet verlaten omdat hij niet kan rondkomen. Ik vind het erg jammer als hij weg zou moeten. De nieuwe zoutmijnen worden hier meer en mijn premie minder. Gelukkig dat wij wat gespaard hebben, anders zouden de komende jaren ons niet veel inbrengen. Ontvang je nog geld van Joh.Thielen en schrijf [9] je dat in je boek? Wanneer ik in Holland kom, moet je mij herinneren, dat ik met hem de rekening opmaak. Over de regenbuizen moet je eens laten nazien of de goot van het dak niet veel vuil heeft en daardoor de opening van de buizen met vuil bedekt is. De dag voor mijn laatst vertrek heb ik bij de hoofdingang dat vuil wat weggeruimd, maar ik kon toen niet meer op andere plaatsen nazien. Je herinner je wel dat de muur bij de ingang zoo nat was; dat kwam daarvan dat de buis in de dakgoot verstopt was. Ik geloof ook dat het nu beter zal zijn Gerard van de borst aftewennen en hem met zachte fijne melkspijzen, groenten en vruchten en brood geleidelijk te gaan voeden. Dat zal voor jou rust ook beter zijn. Je moet 's nachts vooral goed slapen. Hoe gaat het bij Mevr. Broekman en de kleine, doe aan allen mijne groeten. Ik dacht dat Bos rondom het huis zou witten; voor die eene wand vind ik f 4.50 wel duur. Ik zal den hr. St. schrijven hoeveel ik naar billijkheid kan inhouden, dan zal ik Bos schrijven en als hij het eens is, de rest van het geld sturen [10] Ook zal ik aan den hr. St. de rest van zijn rekening sturen dan zijn alle schulden gelukkig afgedaan en zullen wij hopen nu met al die groote betalingen wat rust te krijgen. Nu al die vele uitgaven gedaan zijn, hoop ik dat je ook gelukkig en tevreden met onze kindertjes zult leven in Nasja Chata en dat ik later ook nog eens meer met je allen gelukkig samen zal mogen leven. Wij moeten alle trachten hoe verder hoe beter voor elkander te
15
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
leven en als wij daarvoor alle ons best doen, dan zal het ook goed worden: "Waar liefde woont, gebiedt de Heer zijn zegen". Goedenochtend! 6/19 Juli 1913 Ik verzocht je uit Petersburg mij naar hier te melden hoe je met je geld staat. Ik hoor echter niets. Ik zond 2/5 Juli aan de N.C.V. geld en verzocht f 300- aan je te zenden. Ik geloof nu het voornaamste aan je te hebben geschreven. Bij Potapski hadden de 2 meisjes roodvonk; de oudste is weer buiten, de 2e nu al 6 weken ziek. Langzaam gaat ook zij vooruit. Zij waren erg ongerust. Scherrer is ook een week ziek en nu Marx in Holland is en Steenhoven ook weg komt het [11] erg ongelegen. Het jonge echtpaar B. maakt het goed; Hilda spreekt al meer en meer hollandsch. Dikwijls denk ik daarbij aan jou als ik ze hoor spreken. Met Father gaat het ook bevredigen. Wel is hij gauw opgewonden en dat hij nu de eenige keer in 't jaar met mij naar Bachmoet moet gaan om voor een jaar de coupons in de kasnatsjei aftesnijden is voor hem vreeselijk. Hij heeft niets anders te doen dan een paar keer te onderteekenen. Om het gemakkelijker te hebben wilde hij de papieren weer terug in huis nemen. Eenmaal zijn ze bijna bij hem verbrand. Ik heb hem gezegd dat zoowel met brand als bij inbraak zoo iets gevaarlijk is. Nu zal hij toch zoo maar laten. Dan sprak hij tusschen jou en Jane te verdeelen. Hij zegt soms dat hij nog al veel uitgeeft en daarom geloof ik het best dat zijn geld blijft liggen zooals nu, want als Jane en jij de helft zou hebben is het niet zeker dat hij met de percenten uitkomt en bovendien weet je niet of de andere kant goed voor zijn [12] geld zou zorgen. Het zou dan kunnen zijn als hij nog een 10-15 jaren leefde dat jij hem je helft ook zou moeten afstaan. Beter dunk mij daarom nu in zijn geheel in de kasnatsjei te laten. Blijf er dan later wat over dan kunnen jullie dat verdeelen, en we loopen minder gevaar dat wij later van ons eigen spaargeld zullen moeten helpen. Zoolang Father naar mij luistert is het goed, maar hij komt zoo gauw onder andere invloed, niettegenstaande hij altijd zoo op zijn zelfstandigheid boogt, en hij kan in een oogenblik soms een heel ander besluit nemen. Nu verder maar afgewacht en ik heb gedaan zooals ik denk dat voor hem het beste is. En nu, wensch ik je het beste met de kinderen en jezelf. Leef gezond, gelukkig en tevreden. Weest met de kinderen gekust en gegroet ook de groeten aan G en K. en Kennissen. Je je liefhebbende man Leen. De vorige week heb ik met Father of de lineika een grote rijtoer gemaakt. [Handgeschreven Russ. briefkaart geadresseerd: Russ. Holland O.L.M. van den Muijzenberg - Kiessler Blaricum] Stoupky 7/20 Juli 1913 Live Olga! Eerst gisterenavond ontving ik met brief over Lydia's ziekworden en vanmiddag kwam je brief aan Father. Ik hoop je spoedig weer te schrijven. Gisteren zond ik je mijn epistel. Het allerbeste! Met kussen voor jou en Lydia en Gerard je Leen.
[Handgeschreven brief] Stoupky 9/22 Juli 1913 Lieve Olga! Eerst kreeg ik een brief van de N.C.V. dat zij op je aanvraag gestuurd hadden aan jou f 20 en aan moeder f 100.-; toen kwam een briefkaart van moeder alleen met de namen Gr. m. Ma, Cornelis, Erwin, Dirk, Leen. Ik wist niet wat er van te denken, maar bleef kalm en dacht Olga zal wel spoedig schrijven wat dat allemaal beteekent. Jawel, de andere avond ontving ik je brief die 7 dagen onderweg was geweest. Je moet je adressen goed duidelijk voluit schrijven: cm: Cmynku Russ.. Gelukkig werd nu alles opgehelderd. Wel, wel wat een gebeurtenissen. Ja, hoewel het voor moeder en Maartje erg moeilijk zal zijn, vind ik toch, [2] dat je onder de gegeven omstandigheden het beste heb gedaan wat mogelijk was. We willen hopen dat de jongens nu ook vrij blijven. Gisteren kwam je tweede brief aan Father. Gelukkig dat tot nu alles voorspoedig gaat. Roodvonk is een gevaarlijke ziekte en moet erg oplettend behandeld worden. De geheele tijd moet opgepast worden voor kou vatten, want het gebeurt veel dat deze of gene ziekte later als gevolg van 16
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
roodvonk achterna komt. Zoo hoor ik hier van fam. Potapski. Ook moet je telkens je handen, mond enz met spiritues desinfecteeren. Het is prettig dat de Dr. zoo goed behulpzaam voor je is. Ik hoop dat je nu voor jezelf ook eens flink zult uitrusten en uitslapen. Als Lydia nu wat beter wordt en de 6 kinderen toch 6 weken wegblijven heb jij het zooveel rustiger. Zorg nu van deze gunstige gelegenheid eens nuttig gebruik te maken dat je veel [3] en rustig slaapt en kalm bij mooi weer een wandeling of kleine fietstocht maakt. Als dan later de kinderen weer thuis komen zullen wij hopen dat Lydia en ook Moedertje beide goed opgeknapt zijn. Geertrui moet met Gerard maar zoo min mogelijk met jou en Lydia in aanraking komen, want roodvonk moet erg besmettelijk zijn. Het zal ook goed zijn dat moeder je brieven met wat carbol water of eau de cologne ontsmet. Ik hoop nu maar dat zoowel bij jou als bij moeder alles goed mag gaan en dat je nu en dan tijd vind om een kort bericht, hetzij aan Father of aan mij te schrijven. Het verheugt mij dat je in den tuin zooveel bloemen heb. Wij zullen hopen dat het mettertijd een prachtig nestje wordt - Nasja Chata - met veel bloemen, veel mooi groen en bruine beuk, met heerlijke vruchten met lekkere groenten [4] en frisch gras en - met gelukkige, tevredene, lieve, blijde menschenkinderen, in een woord ons Paradijsje. Ik vond het aardig dat Marx en zijn meisje je bezochten en dat je zoo nu en dan weer eens met aangename menschen kennis maakt. Ik heb aan Balfoort verzocht, als hij tijd heeft met de jongens wat Hollandsche taal te oefenen. Dat zou nu mooi uitkomen. Bij Potapski wordt nu gedesinfecteerd. Jij moet ook alle kamers maar laten doen, ofschoon de docter zegt: de beste desinfectie is versche lucht en die heb je in Blaricum voldoende. Nu, lieve vrouwtje, ik hoop dat God je alle moge nabij zijn met zijn Geest die ons verlicht met wijsheid, moed, kalmte en volharding het goede te doen. Wees in gedachten gekust, het beste toegewenscht en hartelijk gegroet. Ook aan Geertrui mijn groeten en bedank voorloopig den dokter voor zijn goede zorg. Je je liefhebbende man Leen. Nog gefeliciteerd met grootmoeders verjaardag. [Handgeschreven brief] Stoupky 22 Juli/4 Augustus 1913 Lieve Olga! Je beide brieven heb ik ontvangen. Sedert vier dagen had ik me daarop verwacht een briefkaart van je te krijgen waarin je meedeelt of de kinderen uit Hellevoet weer welvarend in Blaricum zijn aangekomen. Je klaagt dikwijls over je gezondheid, weinig tijd voor rust en je schrijft telkens zulke lange brieven en nu weer een voor Kondrat. Mij dunk dat beter voor je is te zorgen dat je nu goed uitslaapt en gezond wordt. Schrijf mij dan beter een keer meer een briefkaart hoe het gaat. Kan je niet een vaste regel aannemen dat je elke woensdag en elke zondag een briefkaart stuurt en [2] een brief wanneer je rustig de tijd er voor kunt nemen. Ik was blij dat je in je laatste brieven zooveel opgewekter schrijft, dat is veel beter voor jezelf ook. aan de Crediet vereeniging verzocht ik ongeveer 23 Juli n.s. f 300 - aan je te sturen. Nu verzocht ik 23 Augustus n.s. f 400.- te remitteeren. Vermoedelijk zal je van de f 300 - wat overgehouden hebben omrede 6 kinderen en de juf weg waren, zoodat ik hoop je met de f 400 alles kan voldoen hetgeen voor de bekostiging der kinderen enz. noodig is. Tegen 23 September n.s. hoop ik dan weer f 300.- te laten zenden. Heb je van Joh. Thielen in dit jaar nog geld ontvangen? Wil je dat op schrijven? Vermoedelijk zal over 1912 mijn premie kleiner worden, tenminste [3] heeft het Bestuur reeds zooiets geschreven en nu de extra uitgaven door de ziekte. Daar ik nu toch moeilijk naar Holland kan, zal ik het reisgeld maar uitsparen en de reis uitstellen. Misschien dat ik in de herfst nog voor de Maatschappij zaken naar Holland of Brussel moet of anders wellicht met Kerstfeest. We zullen afwachten en hopen dat alles goed mag gaan. Ik vind goed dat Lydia haar poppenhuis van ons beide ontvangt en betaald wordt uit het huishoudgeld. Dit laatste krijg je dan toch zooveel als noodig is. De Cred. Ver. heeft je de f 50- voor de verloren coupons gezonden en ik heb een brief moeten teekenen dat ik voor het geld aansprakelijk blijf indien ze nogmaals aan een ander zouden betaald worden. Wees dus in 't vervolg nauwkeuriger [4] in je geldzaken. Inliggend zend ik je billet N 230 van de Credietkas der zemstwo van R 700.- à 6% o je naam.
17
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
Ik ging met Father zaterdag in de Kas [Russ] om zijn intrest te halen. Nu wou hij dat ik die R700- hield; verleden jaar wou hij R 400 geven. Ik vond beter niets te nemen om later weer geen onaangename praatjes te hooren. Hij werd echter boos. Toen heb ik uit zijn naam deze R700- op jou naam gelegd. Nu heb je weer eigen geld. Bedank je vader er voor. We zullen hopen dat de kinderen later verstandig met het opgespaarde geld zullen omgaan, en wel dat zij van hun eigen verdiensten zullen leeren leven en het geld dat zij misschien erven zullen houden als fonds om zelfstandig te kunnen leven, ter-[wijl] [5] naar mogelijkheid de inkomsten van dat geld zal gebruikt worden voor nuttig werk in algemeen menschelijk belang. Treurig zou het zijn indien zij alles zouden zelf verleven. Wij moeten daarom trachten dat zij van jongsaf leeren zelfstandig hun plicht te vervullen. Nu heb ik Kees destijds voor zijn reis f 12- gestuurd en gevraagd mij over zijn reis een brief te schrijven. Ik heb hem nogmaals naar Hellevoet geschreven en hetzelfde verzoek gedaan. Ik hoor echte niets. Het zal goed zijn dat hij uitzichzelf toch een behoorlijke reisbeschrijving aan mij stuurt. Zoo leert hij alleen maar geld vragen en uitgeven; hij moet echter ook leeren dat hij tegen over zijn ouders een plicht heeft om gehoorzaam te zijn en [6] een vriendelijk verzoek spoedig en goed uittevoeren, anders wordt hij een groot egoist. Natuurlijk is hij nog jong, maar het spreekwoord zegt: jong geleerd - oud gekend. Zie dus dat je hem langs een zacht lijntje, maar zonder toegeefelijkheid, er spoedig toebrengt netjes en uitvoerig zijn reis aan mij te beschrijven. Dat is tevens leerzaam voor hem. Ik hoop dat de jongens in de vacantie toch ook een beetje zullen werken en leeren. Misschien kunnen Kees en Erwin met schrijven en hollandsch les nemen, dan zullen zij ná de vacantie beter met de klas meeleeren. Inliggend zend ik nog 2 coupons dividend bewijs N3 (N8-K-T en N131A.J) Zend deze aan V.H.R. Pomona in aangeteekende brief en ver[7] zoek zoo vriendelijk te zijn je het dividend naar Blaricum te willen sturen. Dat zal zijn f 50-. Je krijgt dus nu veel geld. Ik denk daarom dat ik de eerstvolgende betaling op 23 September n.s. f 200- of f 250 aan je kan sturen. Je moet in augustus maar eens zien hoe je met je geld uitkomt en schrijf mij dan. Hoe onze kinderen het heel anders hebben dan ik. Toen ik 15 jaar naar kantoor ging tot mijn 19e jaar betaalde in voor kostgeld en mijn kamertje f 25 en f 30 per maand. En nu moeten wij voor 6 kinderen voor elk f 37.50 betalen en dan nog extra voor bedden en wasch. Ik vind het niet goedkoop. Als zij nu ook maar goed verzorgd worden. Konden zij bij Schuurman niet zijn? Nu ik [8] hoop dat alles goed mag gaan. Op 't oogenblik is Sjoera bij Father gelogeerd; zij is gisteren gekomen. Laat het huis ontsmetten zoo dals de kokter noodig vind. Vandaag is Mevr. Scherrer jarig ik ben uitgenoodigd.Ik heb weer erg van de hooikoorts te lijden met mijn oogen en niessen, zoodat ik veel in de donkere kamer zit of lig. Inliggend nog een brief voor de Zemstwo kas die ;je mij geteekend kunt terug sturen. Nu voorloopig genoeg. Ik wensch je allen het beste en de groeten van de Stoupkiers. Je je liefhebbende man: Leen. [Handgeschreven Russ. briefkaart geadresseer: Russ. Holland O.L.M. van den Muyzenberg - Kiessler Blaricum] Stoupky 30 Juli/12 Augs. 1913 Lieve Olga! Je 2 kaarten en brief in orde ontvangen. Spoedig hoop ik je weer te schrijven als mijn hooikoorts wat voorbij zal zijn. Het begint nu weer te beteren. Het beste met je en Lydia en de overigen. hartelijk gegroet en gekust je je liefh. man Leen. [Handgeschreven brief] Stoupky 6/19 Augustus 1913 Lieve Olga! Onder de gewenschte inspiratie maar ongewenschte vliegen wil ik niet langer uitstellen je lieve maar onrustige brieven te beantwoorden. Laten wij in de eerste plaats ons flink gaan oefenen voor elkander verdraagzaam te zijn, geen booze gedachten voor elkander te hebben en vooral elkander te vertrouwen en niet dadelijk kwaad te denken. Het wordt werkelijk wel een beetje tijd na bijna 15 jarig huwelijk! vind je ook niet? Het zal voor ons beiden en voor de kinderen enz. beter zijn. Dus van beide kanten ons best gedaan! Ik vind het prettig kalm geschreven brieven van je te ontvangen en dat je daarin ook over je zorgen als over je blijdschap schrijft is heel juist, [2]
18
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
maar het moet geen voortdurend lamenteeren en beschuldigen zijn.Ik heb er niets tegen dat je van Rusland houd en dat je aan Kondraat een brief schrijft. Ik houd ook van Rusland en Kondraat vind ik een ordentelijke boer. Maar we moeten niet dadelijk van den eenen kant naar den anderen overdrijven. Toen je hier was klaagde je mij telkens over Kondraat en ik moest hem uitschelden en nu schrijf je een lange vriendelijke brief en aan je man dikwijls lange onvriendelijkheden en daarbij schrijf je telkens dat je niet voldoende rust heb, veel werk en zorgen heb.; Mij dunk dat het dan logisch is eerst goed uitteslapen en dan een goede brief te schrijven als er tijd voor is. Heb je geen tijd dan schrijf je 2 briefkaarten in de week [3] onverschillig welke dagen. Overigens ben ik altijd blij met je brieven. Dat Lydia naar Stoupky en vriendinnetjes verlangt is ook heel gewoon. Hier heeft zij anders met haar vriendinnetjes niet zooveel samen gespeeld.. Het zal goed voor haar zijn, wanneer zij gezond is dat zij meer omgang met meisjes van haar leeftijd heeft, dat kan heel goed met de meisjes van v. Vliet en Brendes. De omgang met goede vriendinnetjes is heel nuttig voor de vorming van karakter. Kinderen moeten hun vriendjes hebben anders kunnen zij later als ze groot zijn ook moeilijk met de groote menschen omgaan. Vriendschapsbanden zijn later dikwijls veel waard en maken het leven mooier. Ik hoop daarom dat Lydia na haar ziekte met vriendinnetjes zal leeren spelen en dat [4] eveneens de jongens doede vrienden zullen krijgen. Jammer dat Kees zijn vriend geen goed voorbeeld is. Dat is zeker voor jou moeilijk. Toch zal Kees op den duur wel aan je lessen denken. Zie maar dat hij tenminste met goede volwassen menschen omgaat, dat neemt een beetje het andere kwaad weg. Het is aardig van Rueter om Kees mee te nemen. Nu Kees profiteert dit jaar heel veel en Erwin is er minder goed bij gevaren. We willen hopen dat verder alles goed mag loopen dan zullen wij zien wat voor allen gedaan kan worden wanneer ik in Holland ben. Wat aangaat de wijze waarop je gehandeld heb met de kinderen naar H. te sturen, zoo schreef ik vroeger reeds en herhaal nu, dat je het beste gedaan heb wat onder jou omstandigheden gedaan kon worden. Moeder had de kinderen [5] uitgenoodigd en natuurlijk doordat er een paar meer kwamen en bovendien N. en Joh. en Johanna cornelis, Ans en Hendrik met hun kinderen en door de feesten nog veel bezoek van kennissen, zoo werd het voor moeder te druk. Natuurlijk hadden N. en J. ook kunnen uitzien daar de kinderen in de kost bij goede menschen te doen. Dat N. wat gebromd heeft moet je niets van aantrekken; wij brommen ook wel eens onnoodig. Je had de dokter er niet over moeten spreken wat Nelie gezegd had; dat maakt de zaak niet beter. Dat de kinderen thans bij een goede vrouw zijn vind ik prettig en je heb gelijk dat de prijs f 1.25 niet duur is vergeleken wat algemeen betaald wordt. We zullen hopen dat spoedig alles weer bij het oude zal zijn en alle weer goed en wel thuis komen. [6] Je vraagt nu wat te doen als het weer gebeurt met een ander kind. We zullen hopen dat niet gauw zal zijn, maar mocht het weer voorkomen dan zou weer op dezelfde manier gehandeld moeten worden, tenzij dat de dokter een beteren weg zou weten. Wij zouden misschien daarvoor van ons nieuw prieel een glashuisje kunnen maken met gordijnen zooals bij den photograaf en dat dan voor zieken barak tijdelijk gebruiken en met petroleum kacheltje verwarmen. Zij zullen daarover spreken wanneer ik kom. De zieke kinderen wegbrengen kan dikwijls ook gevaarlijk zijn. De hoofdzaak is dat gelukkig nu zoo goed als voorbij is. Maar toch is je voorstel goed om er eens over te denken wat te doen als weer zoo'n geval zou voor doen. Vraag bij gelegenheid [7] de dokter of hij denkt dat het prieel daarvoor dienst zou kunnen doen. Natuurlijk zou dan de huiskamer naar dien kant afgesloten worden en ook rond het prieel de kinderen niet toegelaten worden door tijdelijk prikkeldraad te spannen. Nu antwoord op je plan van Grigorefka huis. Je heb nu een goed huis en tuin en goede omgeving, menschen en school. Het leven komt duurder dan wij verwacht hadden. Nu je kan niet meer doen dan je vermag. Zie spaarzaam te leven en de kinderen dat ook te leeren. Mijn gezondheid is dikwijls niet goed. Nu heb ik een tijd achtereen gebaad en gimnastiek gemaakt, zooveel mogelijk gewandeld en geslapen en met eten voorzichtig geweest en ik vind wel dat mijn ademhaling wat beter is. Maar [8] als er veel onaangename dingen in de zaken zijn en ik energieloos ben dan voel ik mij soms heel slecht. Als ik kom te sterven dan is het toch voor je en de kinderen het beste te blijven waar je ben. Wij hebben 2 assurrantie premies die je dan f 12000- geven en verder hebben wij opgespaard ongeveer f 38000-. Je zou dus tegen 5% f 2500 inkomen hebben en vrij wonen. Het geld op het huis van moeder zou Johan kunnen over nemen zoo dat je daarvan ook inkomst zou trekken. Johan zou dan geheel voor moeder zorgen. Nu kan je met f 2500- als het moet zijn in Holland ook wel leven desnoods neem je enkele jaren nog wat van het 19
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
kapitaal tot de kinderen zelf gaan verdienen. Dekinderen kunnen dan voortgaan met leeren en gaan dan geleidelijk zelf werken en wat verdienen en zoo zal het dan verder gemakkelijker worden, indien je tenminste tegen de kinderen niet al te toegeeflijk zal zijn. Ik geloof dus voor jou en de kinderen het best in Holland, tenminste [9] de eerste 10 jaren te blijven, in het geval dat ik zou komen te sterven. Voor jou met de kinderen in een russisch dorp te gaan zitten beschouw ik als een ongeluk voor je allen. Tegenwoordig vooral wordt in alle kranten geklaagd over de [Russ.] in de dorpen.Dan is genoeg bekend dat als je in een dorp een boom plant, je al heel blij moet zijn als ze de boom met rust laten, maar de vruchten worden er zeker afgehaald vóór ze zelfs rijp zijn. Dan moet je daar met de kinderen toch minstens zooveel hulp hebben als in Holland, voorts een school voor de kinderen heb je er niet en de kinderen zouden er verwilderen en misschien nog wodki leeren drinken. Medische hulp heb je zoo goed als niet en bij ongunstig weer zit je zoo goed als van alles afgesloten. Tenslotte wat zal je voor een winkel zaak kunnen doen als je nu geen [10] tijd heb voor je naaiwerk enz. Bovendien om een zaak te drijven moet je wat kennis van zaken hebben anders kan je op velerlei manieren gauw je geld kwijt zijn.Ik geloof dat als je moedertje nu kon zien hoe haar 'pet' daar in Blaricum zit dat zij dan tevreden zou zijn. Ik zie dus voor jou de beste weg, blijf daar zitten in allen geval tot de kinderen wat grooter zijn en tracht met minder geld uittekomen. Je moet die cijferes in den brief maar met inkt zwart maken opdat vreemde oogen ze toevallig niet lezen of de kinderen. Je moet ook naar mogelijkheid de kinderen gewennen, in de eerste plaats geen rommel en onnoodig werk te bezorgen en tweedens met het werk mee te helpen. Je moet niet vergeten dat in Holland [11] de meeste menschen van minder leven dan f 2500-. Daarom is het goed met eenvoudige degelijke menschen omtegaan dan zie je hoe zij hun leven inrichten en leer je leven.; Overigens ben ik best met je tevreden, je bent mijn lieve vrouwtje, zorgt goed voor de kinderen en ik hoop dat God ons nog eenige jaartjes voor elkaar zal sparen en dat wij het geluk nog mogen hebben onze kinderen zelfstandig op eigen benen te zien staan. Dat ik tracht de uitgaven te beperken is ook goed voor jou en de kinderen. Het gaat toch zoo gemakkelijk om geld uittegeven als het er is, maar om toch behoorlijk te leven en minder uittegeven dat is een kunst die niet ieder kent maar die toch zeker de moeite waard is om te leeren. En nu hoop ik dat je niet boos op mij ben en dat je overtuigd ben dat [12] ik het goede wil zoo voor jou als voor onze kinderen. Moeder was wel tevreden over de kinderen en vond dat ze alle even lief waren. Dus dat is ook in de eerste plaats een Compliment voor jou. En nu geen onnodige zorgen in je hoofd die de boel toch niet beter maken. Wees welgemoed! en behoud de hoop op goede toekomst! Ik dank je voor je mooie bloempjes in je brieven. Hoe heerlijk zoo'n mooie tuin. als je nu nagaat dat hij elk jaar mooier wordt bij goede behandeling, dan kunnen wij misschien op den ouden dag werkelijk zeggen in het Paradijs te zijn. Laten wij alle daartoe ons best doen! 9/22 Augustus. Ik moest den brief laten liggen en zal nu voortzetten. Vader is eergisteren aangekomen uit Tsjeglowa. Hij heeft [13] daar bij Sjoera gelogeerd. Ik sprak met hem over je voorstel het Gregorofka huis voor je in orde te laten maken, aanplanten enz. Hij raad je niet aan daar te gaan wonen. Het stinkt daar vreeselijk van de mijnen en tusschen de boeren te gaan tuinen leidt alleen tot ondergang. Hij vertelt daar was een duitscher die ook op buitenlandsche wijze daar netjes een flinke tuin had aangelegd, maar hij heeft alles moeten verkoopen omdat alles gestolen en beschadigd wordt. Naar mijn meening kan je hier alleen een tuin met goed gevolg aanleggen ver van dorp en dan geheel afgebakend en met heel vertrouwd toezicht. Indien b.v. een paar van onze jongens goed tuinbouw en bijenteelt geleerd hebben en in Holland of elders eerst [14] op salaris enkele jaren in zoo'n zaak goed gediend hebben en als je dan in Rusland wilt wonen en een goed grondstuk met goed water enz. van ongeveer 10 desjatine koop om daar samen een zaak in te richten, dan zou ik dat wel goed vinden. Maar je moet heel voorzichtig zijn want anders kan al heel spoedig het geld verdwijnen dat met zooveel jaren sparen vergaderd is. Laten den jongens zelf eerst goed leeren dienen voordat zij baas worden. Ik wil je even zeggen dat Mr Birch thans weer op de New Russian Compagny is en wel als directeur van alles; Coock is zooals je weet chef van kantoor. Ik heb je geloof ik het adres van Mrs Coock destijds gestuurd. 20
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
Ik heb je meen ik ook geschreven, indien alles goed mag gaan dat [15] je het volgend voorjaar mij hier komt bezoeken. Dan kan je tevens het best met je vader over een en ander kalm spreken. Shcerrer vertelde mij dat je vader hem heeft gezegd toen hij de vorige keer bij Tswetkof was, dat Tswetkof hem gezegd had dat zijn huis in Joesofka thans door de dure stand voor R 20.000.- kan verkocht worden. Onlangs sprak vader het geld te verdeelen. Ik heb hem echter ontraden omrede ik vrees dat van de andere kant dan niets los te krijgen zal zijn wanneer hij noodig heeft. Maar als hij wil verdeelen, laat hij dan beter nu het huis voor R 20000- verkoopen en jou en Jane elk R 10000.- geven, dan kan de rest tot later wachten. Jane zwijgt natuurlijk stil in de hoop dat zij dat huis krijgt en dan [16] ook nog het geld. Ik heb destijds Vader gezegd dat dat huis veel meer waard is dan hij denkt. Toen lachte hij mij uit en was boos en nu zwijgt hij er over en ik ook. Nu het zal alles recht komen en als alles goed mag gaan kom je mij in 't voorjaar halen. Gisteren was onze Lydia jarig. Ik wensch je geluk en dan God dat zij ons behouden bleef. Nu vertelde je vader dat Wolodi wil trouwen en Jane dat goed vind. Vader heeft zich er zeer tegen gesproken en hier heeft hij groot gelijk. Alle leven, behalve Sjoera, op vreemde steun, hij heeft nog een paar jaar te studeeren en nu weer trouwen voor hij inkomst heeft; echt russisch zorgloos en onbeschaamd. [17] 10/23 Aug 1913 Godenochtend! Door mijn hooikoorts kon ik van hoesten, niessen, natte neus niet meer slapen en ben om 5 op gestaan. Het is heerlijk weer. Als groote uitzondering thans nog alles groen door de vele en hevige regens. De boeren hebben hierdoor veel nadeel met graan enz. Gisteren kreeg ik je opgewonden brief over belasting. Je mocht je wel een beetje samennemen en niet dadelijk jezelf zoo opwinden en telkens schrijven over gek worden. Ik moet in zaken zooveel onaangenaamheden doormaken en voor die f 150 belasting behoef ne niet gek te worden. Leer zelfbeheersching en kalmte in alle omstandigheden.Die kippedrukte voert tot niets. Wanneer ik in Holland kom zal ik informeeren hoe andere betalen en daarnaar mijzelf richten. Als je met f 2500.- niet uitkomt, dan geef ik meer. Tot nu heb je 15 jaar lang geen gebrek gehad aan iets wees dus ook hierin [18] bedaard. Doe wat je kan en dan verder afwachten. Natuurlijk is het niet gemakkelijk met zooveel kinderen, maar hoe kalmer je blijf hoe beter voor allen en hoe onrustiger je maak hoe slechter. Tracht geen onnoodige uitgaven te doen en de kinderen ook te leeren met alles spaarzaam om te gaan. Aan zulke uitgaven als van de ziekten heb natuurlijk jij geen schuld en zonder kleeren kunnen de kinderen ook niet loopen. Laat in Hilversum in de zelfde zaak maken waar de Zondagsche van K. en E. gemaakt zijn en laat de winkel ook het goed er bij leveren anders rekenen zij zooveel meer voor het maken. Misschien kan je bij hen voor sommige jongens goedkoop en goed klaar koopen dat is nog beter. Zoolang ik dien is er niets tegen als je wat meer verleef dan f 2500-, want nu sparen wij toch behoorlijk over. Ik hoop [19] mijn best te doen voor mijn gezondheid en doe jij dat ook. Wees rustig, slaap meer en ook op dag (waarom wil je mijn verzoek niet volgen) dat is noodig en goed voor je, weer opgewekt en tevreden en dan kom je gemakkelijker door de moeilijkheden dan met zeuren. Ik zou graag nu komen, maar het kan zijn dat ik dan terug geroepen wordt voor twee zaken, waarvan onbepaald is wanneer ze in behandeling komen. Van Beuningen woont nu met zijn kinderen en heeft een betrekking; zijn adres is in A. Marnixstraat 385. Indien Kees telkens geld bij je steelt dan moet je het geld beter weg bergen en zorgen dat hij er niet zoo gemakkelijk bij kan. Ook dien je hem ongemerkt streng te kontroleeren. Als hij telkens in de verleiding komt met zijn zwak karakter dan is het voor hem des te moei- 20 lijker. Leer hem karakter sterkte, en geef hem minder gelegenheid met geld in aanraking te komen tot hij eerst leert er mee om te gaan. Dominik is voor het middageten mijn veg. kostganger. Mr. en Mevr. Scherrer zijn naar de Kaukazus.Je heb de groeten van Hilda, Br, Lize, fam. Pot. enz. De spaarboekjes heb ik laten bijschrijven: De totalen zijn : Olga 446,37, Kees 36,87, Erwin 29.47, Dirk 5,41, Lydia 4,91, Leen 2,34. aan de Ned. Cr. Ver. stuur je de obl. in aanget. brief en verzoek of je een andere obligatie er voor terug kan ontvangen. (daar zal een beetje onkosten op komen) Zoo je geen obl. kunt krijgen, verzoek dan het geld op mijn rekening te zetten, dan breng ik je een obligatie van hier mee voor je. Je schrijft dat je de f 50- in vaders
21
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
boek op de post heb gebracht, maar dat boekje is toch zeker op jou naam, want indien op vaders naam kan alleen vader het ontvangen. [onder marge p 4] Schrijf nu eens een prettige brief aan je vader [onder marge p 17] Nu lees later alles nog eens heel kalm over. Veel zoentjes je Leen. [onder marge p 18, 19] Wat gelukkig dat bezoek gekomen is. Laten wij nu beide leeren strenge zelfbeheersching en gezond te zijn] [Handgeschreven Russ. briefkaart geadresseerd: Russ O.L.M. vanden Muyzenberg - Kiessler Blaricum Holland] 7/20 Augs. 1913 Lieve Olga, Heden je brief ontvangen; ook de aangeteekende. Ik ben aan een brief voor je bezig; wensch je geluk met de goede afloop met Lydia en G's 1ste verjaardag. Laat Lydia zich nog in acht nemen. Father is aangekomen, was met Sjoera voor 16 dagen n. Sjeglowa gegaan. Hier alles wel; je allen hartelijk gegroet. Spoedig meer. Je Leen. [Handgeschreven brief] Stoupky 13/26 augustus 1913 Lieve Olga! Zaterdag heb ik je een aangeteekende brief gestuurd die je, naar ik hoop in gezondheid zult ontvangen hebben. Gisteren zeide mij de hr. Marx dat zijn meisje schreef dat je plan had zijn familie te bezoeken; hij voegde daarbij dat zijn ouders thans in de verhuisrommel zitten. Ik weet niet hoe je plannen in deze aangelegenheid waren, maar nu Marx zoo duidelijk te kennen geeft dat je bezoek ongelegen komt zou ik je zeer afraden er heen te gaan. Over 't alegemeen vind ik dat er voor jou weinig aanleiding bestaat om bij de familie van Marx bezoeken afteleggen, want al zijn wij met Marx bekend, [2] zoo was die omgang met hem nu niet zoo intiem om dadelijk op zijn familie uittebreiden. Indien zijn familie je meermalen had uitgenoodigd te komen, dan zou je het eerder kunnen doen, maar zoo uit je eigen daarheen te gaan zonder dat zij te kennen gegeven hebben of zij de kennismaking wenschen, is naar mijn opvatting beter niet te doen. Ik wilde je dit maar even schrijven opdat je daar niet ongelegen zoudt komen hetgeen natuurlijk voor jezelf niet aangenaam zou zijn. Ik ontving een verlovingskaart van Theodor Hundius, de oudste zoon van Paul uit Gera. Vind je niet beter dat ik nu naar Holland niet kom en dan wacht tot het voorjaar. Het is wel een erg lange tijd maar dan heb [ 3] ik meer verlof en daar jij nu nog vrij ben, zou je in het voorjaar misschien hierheen kunnen komen. Indien we dan een vertrouwd persoon uit de familie zouden vinden om zoolang je plaats in Blaricum te vervullen, dan konden wij van hier tezamen de lang geplante reis maken met de stoomboot uit Odessa of Nicolajef met de Nord deutsche Lloyd over Constantinople, de Middellandsche zee naar Genua en zoo over Zwitserland en Duitschland of Frankrijk naar Holland. Indien dan geen oorlog zal zijn hebben wij de beste gelegenheid. Laten wij deze gelegeheid voorbij gaan dan zal er wel niet zoo gauw weer van komen. Het is voor mij wel niet aangenaam zoolang van jou en de kinderen weg te zijn, maar aan de andere kant is er veel voor. [4] Ik reken je zou dan 5 of 6 weken van huis weg zijn n.l. 2 weken in Stoupky 3 weken de terugreis en ½ week de heereis of een heele week als je in Duitschland en Warschau ophoud. De reis zou je zonder kinderen moeten maken anders heb je toch geen rust en is het niet te doen om van de stoomboot b.v. in Italië of Griekenland aan wal te gaan kijken. Denk er eens kalm over na en schrijf je gedachte er over. Nu wensch ik je verder goeden moed en gezondheid toe en weer hartelijk gegroet en gekust. Ook de groeten van father. en de groeten aan de kinderen, Geertrui, Mej. Kooper en kennissen. Morgen komen Mr en Mevr Scherrer uit de Kaukazus terug. Je je liefhebbende man Leen. Informeert eens bij Rueter hoeveel hij grondbelasting betaald. Ik schrijf je daarover spoedig. Over 't algemeen is de belasting niet zooveel te hoog.
22
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
[Handgeschreven Nederlandse briefkaart geadresseerd: O.L.M. van den Muyzenberg Kiessler Blaricum met poststempels Alsmaar 10 IX 13 en Blaricum] Alkmaar woensdagavond 9 uur [± 10 sept 1913] Lieve Olga! Zooeven ben ik met de kinderen in welstand hier aangekomen over Stavoren - Enkhuizen. Ik moest in Heerenveen op je brief wachten, zoodat wij nu van avond niet meer op tijd in den Helder kunnen komen. Ik dank je voor de snelle toezending van brief en telegram. Morgenochtend vroeg hopen wij naar den Helder te vertrekken daar één nacht overblijven en vrijdagochtend over Alkmaar Zaandam terug te gaan. Misschien ga ik Czaar Peter huisje kijken en overnacht dan vrijdag in Pomona, Weteringschans te Amsterdam. Kom jij dan met Kees, Dirk en Leen naar A. dan gaan wij alle samen naar "Entos. Indie"n jij vertrekt uit Blaricum zaterdagocht. 7.49 dan kan je uit Hilversum 8.35 en kom je in A.dam 9.02 C.S. Ik hoop je dan met de kinderen van den trein te halen. Als je het nieuwe adres heb van S.; Maandag neem dat voor alle geval mee. als wat verandert schrijf dan nog naar Pomona. Vele hartelijke groeten en zoentjes. Je je liefhebbende man L.W. v.d. Muyzenberg Maandag ga je misschien met mij mee n. Haag - woensdag Dordt en H.[Hellevoetsluis] [Handgeschreven briefkaart (potlood) geadresseerd O.L.M. van den Muyzenberg - Kiessler Blaricum. [± 23 sept. 1913] Lieve Olga Ik wil je nog even van den grens een afscheidsgroet toesturen met de wensch dat het met jou en de kinderen goed moge gaan. Lees Nellies briefkaart nog eens en zie dat je met haar nog een daagje naar de Vrouw gaat maar doe het alleen zonder kinderen en kalmpjes aan. Nelie zal voor dien dag wel vrij gevraagd hebben zie dus dat je gaat en vraag haar nog of zij Johan Burger per telefoon nog gesproken heeft, dat hij niet gekomen is. Alle hartelijk gegroet je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven Russ. briefkaart (potlood) geadresseerd Russ. O.L.M. van den Muyzenberg - Kiessler Blaricum Holland met poststempel Warsawa] Warschau 10, / 23 Sept 1913 Lieve Olga Vannacht schreef ik je uit Alex. Hier zit ik met Johan op station en vertrek spoedig. J. & M. [Johan en Margarita] zijn nu op de nieuwe woning; zij kochten ook een onderhouden vleugel. Keesje is erg stil en kon wel wat drukte van onze Blaricumers overnemen. Hier regen de heele dag. Veelmaals gekust en gegroet. Het beste voor je allen je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven brief op papier met briefhoofd Hotel de l'Europe Kieff Propre Lancia enz.] Kieff, le 11 / 24 Septr 1913 Lieve Olga! Hedenochtend ben ik hier 7.20 ure welbehouden aangekomen. Ik heb goed kunnen slapen, hetgeen ik zeer noodig had omdat ik de vorige nacht op de grens geen gelegenheid daartoe had. Mijn briefkaarten zal je, naar ik hoop, ontvangen hebben. Nu zal bij ontvangst van dezen je verjaardag zijn aangebroken en wil ik je daarmede van harte gelukwenschen. Ik hoop dat God [2] je en mij wijsheid, gezondheid en liefde zal schenken om tezamen verder onze levenstaak te vervullen. tot heden mogen wij terug zien op vele zegeningen. Wel zijn de moeite en zorgen dikwijls ook niet weinig, maar als wij ons vergelijken bij andere families met groote gezinnen dan kunnen wij ons in vele opzichten gelukkig achten en dankbaar zijn. Met de kleine families zullen wij ons beter niet vergelijken want veel is daarbij onnatuurlijk en verkeerd. Het spijt mij dat ik niet altijd kalm genoeg blijf, dat laat bittere gevoelens [3] achter en daarom wil ik mij moeite geven mijzelf meer nog dan tot nu te leeren beheerschen. Ik hoop dat jij, beste vrouwtje eveneens zult zorgdragen voor je gezondheid op dat wij het geluk mogen smaken nog lange jaren tezamen te streven voor het welzijn van onze kinderen, voor het heil van onze ziel en voor onze naasten. Zorg nu in de eerste plaats voor je eigen gezondheid; eet goed, slaap goed, en tracht opgewekt te leven. Denk nu niet meer aan de onaangenaamheden van het leven, maar in de eerste plaats aan het aangename. [4] Wees dus nog in gedachte omhelsd en gekust van je je liefhebbende man en kus van mij ook onze lieve kinderschaar.
23
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
Ja, nu moet is spoedig eindigen want gauw zullen weer personen komen om over de zaken te spreken. Ik hoop dat het mij moge gelukken hier alles tot een goed einde te brengen, want dat geeft mij ook veel zorg. Wel jammer dat ik niet op je verjaardag bij je kan zijn. Indien je nu nog een geschenk wilt hebben en daarin veel genoegen vind, dan schijnt mij het best toe then opzichte van de electrische verlichting je eigen zin te laten doen. Indien [5] vervolg 11 /24 Septr. 1913 dus de hr. Rueter daarover wilde spreken en op kan geven hoeveel alles zal kosten, dan laat ik het graag aan je over electrisch licht aanteschaffen. Ook tenopzichte van je huishouding moet je nu geen zorgen maken. Tracht eenvoudig en behoorlijk met de kinderen te leven en ik zal je toesturen wat noodig is. Komt het dan niet uit dan zal ik er bij sturen. Zie nu vooral; dat je veel slaapt, zoowel 's nachts als [6] op dag en neem geen notitie van anderen. Het weer is hier al koel en in Warschau regen. Groet de kinderen van mij en ook de kennissen. Wees nu hartelijk gegroet, en gekust ook de kinderen en nog een pretigen dag toegewenscht en schrijft eens gauw na je verjaardag hoe het met je gaat. Je je liefhebbende man Leen. Nu houd goeden moed! [Handgeschreven Russ. Carte postale geadresseerd Russ. Mevrouw O.L.M. van den Muyzenberg - Kiessler Blaricum Holland] Stupki 16 / 29 Septr 1913 Lieve Olga! Gisteren nacht ben ik hier aangekomen. Je vader maakt het goed. Ik hoop spoedig van je te vernemen hoe het met je en de kinderen gaat. Zoodra ik je brief ontvang schrijf ik je weer uitvoerig terug. Je verder met de kinderen het beste toewenschend met kussen en groeten voor je allen verblijf ik je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven brief] Stoupky 17 / 30 September 1913 Lieve Olga! Hedenavond vóór 25 jaren [dus sept 1888] - wat een tijd! - was ik op het eerste russische feest, op den naamsdag van Mevrouw Stankowitsch. Toen werd dien avond gedronken "[Russ] " dat was dan bedoeld op Maria Gregorewna Kisjinski en de ondergeteekende, je lieve man! En nu zit hij weer alleen, maar" dat was dan bedoeld op Maria Gregorewna Kisjinski en de ondergeteekende, je lieve man! En nu zit hij weer alleen, maar denkt steeds aan zijn Modogade[?] en zijn 8 nakomelingen in Holland. Ja lieve vrouwtje, veel is voorbij gegaan in die jaren, veel lief en leed. Tenslotte dank ik God dat hij het nog zoo goed met mij gemaakt [2] heeft. Ik hoop nu mijn verder leven zoo dicht mogelijk bij God te zijn, want dat levven geeft de meeste liefde, innerlijke kalme blijde stemming en levensdoel. Laten wij lieve vrouwtje samen daarnaar streven, leeren geduldig, verdraagzaam, tevreden, gelukkig en blij te zijn en lief te hebben. Vergeef mijn nog dat ik laatst nog zoo boos was. Toch houd in veel van je en de kinderen. Ik moet mij meer leeren beheerschen om niet boos maar altijd kalm en met liefde te zijn. Laten wij beide ons best doen voor elkander te leven. Wel heb je al eens gedacht hoe je het best flink zoudt kunnen uitrusten? Je moet dat nu eens spoedig doorzetten. Indien nu eens een paar weken vacantie neemt en die tijd dan eens heel veel slaapt in buiten- [3] lucht geniet, dan hoop ik dat je prettig de winter kunt ingaan en je veel gezonder, blijder zult voelen. Maak nu je koffer voor een paar weken gereed, verzoek juffr. Kooper en Geertrui eens flink voor alles te zorgen en je om de paar dagen te schrijven of alles goed gaat. Ga dan eens naar dokter Ootmar - een kleine pauze terwijl ik stil zit te schrijven komt een muis even op mijn schrijftafel kijken. - Nu dan, ga naar dokter OOtmar - schrijf tevoren een briefkaart of hij thuis zal zijn. Spreek dan eens rustig uit hoe je je voelt en wat hij je aanraad doet dat dan nauwkeurig. Neem dan geld mee om eens met hem afterekenen want dat wordt hoog tijd. Dat is een mooie gelegenheid. Als je lust heb ga dan naar tante Suus en vraagt zij je te logeren, blijf dan een of 2 [4] dagen. Lang zou ik niet blijven, want dan zal je op den duur misschien jezelf niet vrij genoeg voelen. Doe dus wat Dr. Ootmar je aanraad en als hij soms zegt in een pension goed rust te nemen dan moet je dat maar 24
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
dadelijk doen en niet op de kosten zien. Ik zou nu eens heel graag willen dat je flink opknapt en daartoe heb je hard noodig eens een paar weken zonder de kinderen te zijn, zoo schijnt mij toe. Neem dus het geld voor den dokter mee want ik heb destijds ook niet betaald voor mijn visite met Lydia. Als je geld noodig heb kan je aan de N.C.V. schrijven of beter als het nog kan wachten - dat je n.l. nog geld heb - schrijf dan eerst aan mij, wat noodig zal zijn. Wees ook van Father hartelijk gegroet en veelmaals met de kinderen gekust . [linker marge] Stel nu je reis naar Haarlem niet uit zoolang het weer goed is. [linker marge p 1] Met de groeten voor kennissen, Mej Kooper en Geertrui. Je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven briefkaart geadresseerd Russ. O.L.M. van den Muijzenberg - Kiessler Blaricum Holland] Jekaterinoslaf 17 / 30 Octr 1913 Lieve Olga! Gisterenavond ben ik hier behouden aangekomen. Vandaag was ik voor onze zaken bezig en zal nog wel enkele dagen hier blijven. Dan ga ik vermoedelijk naar Charkof of eerst naar Stoupky indien ik vóór zondag hier klaar ben. Ik hoop dat het met je en de kinderen goed moge gaan. Jammer dat ik weer zoo gauw van je allen weg moest, maar toch is het prettig geweest te zijn. Zorg nu goed voor de gezondheid van je zelf en de kinderen. Geef hen op den dag een beetje hazelnoten, amandelen, vruchten, en bij middag eten nu en dan linzen. Zorg ook voor kleine broer dat hij een keertje meer warme melk of pap krijgt. Nu je allen hartelijk gegroet. Je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven briefkaart geadresseerd Russ. O.L.M. van den Muyzenberg Blaricum Holland] Warschau 1 / 13 Dec. 1913 Lieve Olga! Gisteren was ik nog bij Otto; je heb van allen de groeten. Ik denk heden middag om Jekaterinoslaf verder te reizen. Ik heb uit Berlijn aan Kees en Erwin geschreven. Ik wensch je ook nog geluk met hun verjaardag en hoop je veel vreugde van hen zult beleven en de kinderen zich rustig en goed kunnen ontwikkelen. Wees van ons allen hier hartelijk gegroet je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven briefkaart geadresseerd Russ. Holland O.L.M. van den Muyzenberg - Kiessler Blaricum] Stoupky 6 / 19 December 1913 Lieve Olga! Je vader heeft reeds geschreven dat ik hier goed ben aangekomen. Ook heb ik je briefje ontvangen. Ik wilde van daag een brief aan je schrijven, echter is gisteren avond Uba[Russ] aangekomen die ook nu nog bij mij is en vannacht vertrekt. Ik hoop in allen geval niet later dan zondag aan je te schrijven. Hier overigens alles wel. Ik dank je voor je spoedige brief. Wees met je allen het beste toegewenscht en hartelijk gegroet ook van [Russ.] met kus je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven brief] Stoupky zondagav. 8 / 21 Decr. 1913 Lieve Olga! Inliggend vind je een reclame over heel sterke kousen, misschien kan je die in Holland koopen en 1 paar met Kees beproeven of zij werkelijk sterker en voordeeliger uitkomen dan gewone kousen. Tweedens zal ik je berichten hoeveel in de russ. spaarboekjes tot 1 Januari 1913 aanwezig is: Olga R 446.37 Kees 36.87 Erwin 29.41 Dirk 5.41 Lydia 4.91 Leen 2.34. Met de ontvangst van je brief was ik verheugd. Zie dat je regelmatig schrijft wat in hoofdzaken bij je gebeurd. Prettig dat Gerard's tandjes door zijn; als hij nu 's nachts maar goed doorslaapt zoo dat ook jij en de kinderen dezen winter eens flink sterk uiitslaapt. Dat verkwikt een mensch. Zorg ook vooral dat bij de jongens 's nachts de [2] lucht behoorlijk ververscht en dat zij 's avonds goed warm toegedekt liggen. Vooral wanneer de kachel 's nachts brand moet een raampje open staan. Prettig dat Mr Rueter notitie neemt van Kees. Misschien leert Kees behoorlijk teekenen en krijgt hij nog lust in het bouwvak. Hij is nog al goed met rekenen en dat is bij het bouwen ook nog al noodig. Overigens is tuinbouw ook goed. Alleen in het eerste vak zou hij nog wat langer bij ons thuis kunnen blijven. Je schrijft dat de 5 oudste naar de 2 dames gaan; maar welke dames dat zijn zeg je niet? en wat deden zij daar. Je moet toch maar zien dat je de vriendschap met Mevr Br. [Broekman?] aanhoud. Ik hoop de polissen niet te vergeten hierbij te sturen.
25
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
Indien nu G. [Geertrui?] niet meer met dien persoon uitgaat dan zou beter zijn dat zij die dure geschenken niet had aangenomen of nog terug gaf, zonder hem te kwetsen. [3] Wanneer je deze brief ontvangt zal je waarschijnlijk met de kinderen al rond de kerstboom geschaard zijn. Ik hoop dat je met elkander ook Geertrui, Lapoka en anderen indien er meer zullen zijn, in blijdschap en liefde het geboortefeest van Jezus zult herdenken en alle door de geest van christelijke liefde en vrede zult doordrongen zijn. Tevens zal ik je allen hiermede een gelukkig Nieuwjaar toewenschen. Ik hoop dat 1914 voor ons alle rijk zal zijn aan zegeningen des harten en des geestes en wij het stoffelijke naar matige behoeften zullen mogen genieten. Hier is het stormweer met sneeuwjacht. Ik werd van nacht wakker en dacht wat moet het nu vreeselijk zijn op zee [4] voor de arme zeelieden. En ik dacht aan Kees en was gelukkig dat hij thuis in Blaricum en niet op zee was. Neen beter maar landman of tuinman of techniker. Met je vader gaat het goed. Ivan Teofelowitsch was een nacht en dag (6 Dec) bij mij. Je heb de groeten. Ik zal de Huba voor 1914 bestellen, daar alle werken van Korolenko er bij zijn. Dan breing ik ze later mee of jij komt ze halen. Spreek over de assurrantie maar eens met Mr Rueter maar maak de som niet te hood. (f 4.500- is ons huis en 3800 is van Bruyn.) Nu kus al de kinderen van mij en laat alle met de feestdagen een briefje aan mij schrijven. Wees ook zelf gekust en alle gegroet en leef en werk alle tezamen kalm en vredig - Laten de jongens iederen dag een beetje behoorlijk pompen anders droogt de pomp uit en bederft. Je je liefhebbende man Leen.
26
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252, in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
1914 [Handgeschreven brief] Stoupky 30 Maart/12 April 1914 Lieve Olga! Heden is bij je de eerste Paaschdag. Ik hoop dat je daar zulk mooi weer zult hebben als hier is. Vandaag de eerste mooie lentedag na vreeselijk veel regen. Ik wacht nu elken dag een brief van je. Twee jaren geleden was ik bij jullie en zijn we op den Paaschdag nog ver wezen wandelen met de kinderen. De volgende zondag hebben wij hier Passchen. Vanochtend was ik gaan wandelen en als teeken daarvan zend ik je twee viooltjes één voor jou en één voor Lydia. Ze zijn geplukt waar ik je leerde "waar gehakt wordt vallen spaanders". De heer Marx gaat nu spoedig naar Holland om te trouwen. Hij boodt aan wat mee te nemen naar Holland. Daarom geef ik hem mee één stuk linnen en een mooi kleedje. Je moet zelf maar zien wat er mee te doen. Van het linnen kan je misschien voor jezelf een costum laten maken of als het te weinig is dan voor hemden of voor Lydia een jurk. Het is echt boeren linnen van een jongen man van wien je vroeger ook gekocht moet hebben. Ik dacht voor Marx een huwelijksgeschenk te koopen en wel een plaat of ets van 15 tot 20 gulden. Nu sprak de vorige keer de heer Broekman mij of ik soms etsen wilde koopen ongeveer tegen f 15- per stuk. Vraag hem of hij zoo goed wil zijn een paar goede voor ons te koopen in die prijs, dat is elk van 15 tot 20 Gld. Dan kan je [2] één daarvan aan Marx en zijn vrouw schenken en de andere bewaar je netjes tot ik in Holland kom, dan zullen wij bij ons in de kamer een mooi plaatsje er voor opzoeken. Ik hoop dat je met een en ander eens zult zijn. Mocht het zijn dat je zelf die ets aan het Bruidspaar niet gelegenheid zal hebben te geven en je er mede zoudt zenden de oudste jongens, laten zij dan vooral erg voorzichtig daarmede zijn dat ze niet beschadigd wordt. Pak de ets dan goed in Karton en bindt er dan rood en groene lintjes om dat is op zijn ouderwetsch hollandsch voor de bruiloft. De hr. Marx werkt goed voor de zaak en ik zal vermoedelijk nog wel een 5 jaartjes met hem samen in dienst zijn, ook zal ik hier in de eenzaamheid vermoedelijk ook wel eens hun gast zijn, daarom wil ik graag een passend geschenk geven. Mocht het zijn dat je zelf daar zoudt gaan wees dan een beetje voorzichtig met je woorden en dring je niet op. Indien je misschien uitgenoodigd zou worden, hetgeen ik wel niet denk, omrede zij veel familie en kennissen hebben, zie dan dat je er een poos heen gaat. Ik leg hierbij een naamkaartje van mij - doe dat met jou kaartje bij het cadeau en adresseer aan het Bruidspaar. Ik hoop dat je gezond ben en eveneens de kinderen. Wat denk je zou Marie van der Made, die in den Haag de huishoudschool bezoekt geen lust hebben een poosje bij je in betrekking te zijn. Je zoudt haar wat meer kunnen betalen [linker marge] omdat zij goed ontwikkeld is en de kinderen met leeren kan helpen. Ik bedoel de dochter van oom Leen. Veel zoentjes voor je allen je Leen. [bovenmarge onderste boven] Alle gegroet van Grandpapa. Hij heeft een nieuw hondje! [Handgeschreven brief] Stoupky 2/15 April 1914 Lieve Olga! Je brief heb ik met vreugde begroet en was blijde met den goeden inhoud. Het deed mij genoegen dat je met Neeltje de Matheus passion heb bijgewoond. Die muziek moet prachtig zijn. Gelukkig dat je met de kinderen zoo netjes al het werk doet en Marie je een paar dagen helpt. Maar als je een goed meisje vind dan maar zien dat zij blijft. Ik geloof dat als Marie van der Made zou willen komen en als je dan je werkster voor wasch en zaterdag nam, dat je dan er best aan toe zoudt zijn. Nu wil ik je definitief over het verlof schrijven. Ik vraag nu vandaag aan de President om verlof van 20 Juni/3 Juli tot 4/18 Augs. dat is 6 weken. Nu moet jij trachten streng vast te houden aan het volgende programma: [2] Olga vertrekt alleen uit Blaricum 22 Mei/ 4 Juni ochtends blijft twee dagen in Hildesheim vertrekt naar Berlin waar één dag oponthoud, dan naar Warschau waar ook één dag uitrusten. Dan kom je in Stoupky 1 of 2 Juni r.s.[Russische stijl] / 14 of 15 Juni Holl. stijl. In Stoupky en Joesofka vertoef je tot: 20 Juni r.s. / 3 Juli Holl. stijl. 1
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252, in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
Dan vertrekken wij samen naar Weenen en van daar verder zooals wij hier nog samen zullen besluiten. Wij zorgen dan terug te komen in Blaricum 1/14 Juli. De kinderen krijgen vacantie 20 Juli, dan kan ik 3 weken met hen samen zijn en vertrekt dan 1/14 Augs. om 4 Augs. weer in Stoupky terug te zijn. Verzoekt dus dadelijk aan Mevr. Schalekamp dat zij het huishouden waarneemt van af 1 Juni / 19 Mei r.s. tot [3] 15 Juli Holl. st. dat is dan 1½ maand. Indien je nog niet met de dominee of andere gesproken heb om Kees in de kost te nemen, dan zou ik voorstellen hem thuis te laten. Hij kan ook nog wat meehelpen en als je hem tevoren goed inprent om zich flink te gedragen, dat moeder en vader nu ook eens rust moeten hebben, en als je de buren vraagt een oogje in 't zeil te houden en een beetje na te gaan hoe alles gaat, dan zal alles naar ik hoop goed loopen. Je moet heelemaal alleen op reis gaan anders wordt het reizen zorg en moeite in plaats van uitrusten en opfrisschen. Dus ook de kleine Gerard moet het maar eens een 1½ maand zonder moedertje stellen. Als al de kinderen vooruit door jou goed ingeprent worden om zich lief te gedragen, dan zal het wel gaan. [4] Kees heeft mij nu eens een flinke lange, aardige brief geschreven. Je moet maar lezen wat ik hem terug schreef en ik denk dat je het daarmede eens zult zijn. Je vader blijft met de feestdagen hier, terwijl Polja voor 10 dagen weggaat; hij zal bij mij eten. Ik hoop nu maar dat van jou kant en van Mr v.d. Steenhoven geen moeilijkheden zullen ontstaan die onze reis bederven kunnen. Zoodra ik van Bestuur toestemming heb zal ik je nader schrijven, maar jij moet niet daarop wachten. Ik heb hier de groententuin in 't zaad en de radijsjes en sla in de bakken komen al op. Wij eten reeds iederen dag [Russisch] Ik hoop spoedig de overige rapporten van de kinderen te ontvangen. Wees met de kinderen hartelijk gegroet en gekust. Je Leen. Over de reis en wat mee te nemen schrijf ik je later nog wel. [linker marge] Vergeet nu mee te deelen of Scherrer en ik verleden jaar aan de hum. School zonden of 20 Gld. of R 20- elk ik meen f 20-. [Handgeschreven brief] Stoupky 1/14 Mei 1914 Lieve Olga! Je brief van 16/27 April heb ik in orde ontvangen, evenzoo vandaag je kaart uit Utrecht. Vandaag verzocht ik de N.C.V. aan je te sturen f 181.68 d.w.z. rek. Dr. Cats f 89.- rek. Schram f 57.68 Etsen f35.- . Nu hoop ik dat je spoedig uit je schulden ben en geen nieuwe maakt, onnoodige uitgaven vermijd. Indien Dr. Cats niet noodig vond voor Kees zijn been naar een specialiteit te gaan waarvoor dan onnoodig dat geld uitgeven? Die rekening van den timmerman had ook kunnen vermeden worden. Je vader vond het niet erg dat je niet komt, want ook tevoren sprak hij dat [2] je misschien beter niet naar hier komt. Nu ik kan verlof nemen van 13/26 Juni tot 28 Juli/10 Augs. Wij kunnen dan in Blaricum nog bespreken of je de reis mee terug maakt of misschien een ander plan opmaken. Ik hoop je dan wat in je werk te komen helpen, dan zien wij hoe het zou gaan indien ik zonder betrekking thuis zou zijn. Mijn kontrakt is nog niet hernieuwd; de R 500- per jaar voor onderwijs krijg ik niet meer, wel Scherrer omrede hij gasten kan ontvangen en ik niet. Nu spreek er maar niet over, we zullen het verdere maar afwachten, rustig, geduldig, werkzaam en spaarzaam zijn en opgewekt. Ik zal nu de volgende jaren maar één keer per jaar met verlof komen, telkens [3] een maand en een week voor de reis. Gelukkig dat je en de kinderen gezond zijt. Ik hoop dat wij a.s. vacantie prettig samen zullen doorbrengen en moeder ook eens weer prettig bij ons kan zijn; misschien met haar verjaardag 28 Juli. Nu zou ik graag willen dat Kees een heel jaar niet fietste anders zal zijn been levenlang niet goed worden. Hij moet leeren in alles voorzichtiger en netter te zijn. De rapporten kunnen in vele opzichten beter worden. Ik zou ze nu maar niet te veel dingen er bij laten doen, maar trachten dat zij alles wat netter en beter doen, dat heeft meer waarde dan veel en slecht. 2
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252, in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
Steenhoven is vandaag met zijn vrouw [4] voor goed teruggekeerd. Drie doctoren hebben haar geraden vegetarisch te leven. Zondag wordt Marx en zijn vrouw verwacht. Koop nog geen kant voor je linnen japon, want ik heb in Chark[ov]. gekocht. Ik heb nog een stuk grof linnen, waarvan ik voor mij zomerhemden wil laten maken, misschien ook voor onze jongens. Zou ik in Holl. die hemden laten naaien? Mrs. Bruisne zend je groeten en hoop je later te schrijven. Mr Lewis heeft een nieuwe betrekking in Nicolajef. Zoo'n kinderfeest is wel aardig maar toch duur en beter te doen wanneer je geld over heb, maar niet wanneer je tekort komt. Ik dank je voor de mooie bloempjes. Hoe staat nu onze tuin? Wie is de tuinman? Heb je groenten? Nu vele zoentjes voor je allen en de groeten van je vader. Stel hem nog maar eens voor om mee te komen. Je je liefhebbende man Leen. [bovenmarge p1 en p4 onderste boven] Ik ontvang daar weer een rekening van Mej. Zijdveld van f 24.94. Betaal jij die dadelijk en schrijf mij of het gedaan is. Leen. [Handgeschreven brief] Zondag 3/16 Mei 1914 Lieve Olga! Mijn vorige brief was kort omdat ik je die rekeningen moest terugsturen en ik dubbel briefport wilde uitsparen. Ik hoop dat je de rek. van Mej. Zijdveld, Dokter Cats, Timmerman nu betaalt en dat je spoedig geheel uit je schulden zult zijn en geen nieuwe maakt. want dat is niet goed voor jou, niet goed voor mij en slecht voor de kinderen. 1 Juni ontvang je weer f 300.-. Ik verlang weer bij je te zijn en hoop dat wij dien maand met elkander en de kinderen gelukkig zullen doorbrengen. Die tijd is zoo kort en ik moet dan weer zoo lang weg, dat ik hoop elken dag, elk uur goed met je allen door te leven, jij en de kinderen ook lief zult zijn. Laten wij nu eens een proef nemen hoe met elkander te leven als ik eens niet zulke ruime verdiensten had als nu, zoo dat we alles samen doen en ook de kinderen leeren helpen. Ik geloof wel dat ik het nieuwe kontrakt zal maken, maar zoolang het niet is afgesloten kan het ook nog gebeuren dat ik voor goed naar Holland kom. Er zijn n.l. enkele onaangenaamheden van beide kanten die eerst dienen opgelost alvorens ik weer mij voor 4 jaren verbind. Gaat dat goed dan hoop ik met Gods hulp deze tijd weer door te komen en zou dan maar liefst met je alle samen leven en trachten nuttig te zijn voor de opvoeding onzer kinderen en mogelijk ook voor anderen. Ik hoop ook dat nu ons kindertal zoo mag blijven en wij niet meer ons overgeven aan lichamelijke hartstocht maar de kracht zullen hebben ons daarboven te verheffen tot verhooging van ons geestelijk leven. Daarom zal, dunk me, goed zijn dat ik boven slaap met de oudste jongens en zoo zou ik het ook maar inrichten zoolang nog geen logeergasten zullen komen. Ik moet veel slapen en veel beweging hebben om de winter hier gezond door te komen en mijn werk behoorlijk te kunnen verrichten. Zie dus je best te doen de kinderen en jezelf ook aan rust en orde te gewennen, zoodat wij alles minder zenuwachtig gejaagd, maar kalm overdacht en regelmatig doen. De tuin moet bij ons nu toch al aardig worden. Ik dank je nog wel voor de bloemen. Ik kan mij denken dat het feestje [2] heel aardig zal geweest zijn en prettig dat je daarbij aangename kennissen krijgt. Je moet echter trachten de ijdelheid buiten 't spel te houden. Hoe is het feest van de kinderen op school afgeloopen? is de voorstelling goed gelukt? en hebben de kinderen er veel genoegen bij gehad? Ik vond het heel flink van je dat je zonder dienstmeisje met je dagelijksche werk klaar komt, maar ik vind toch ook beter dat je tegen Augustus ziet een goed, eenvoudig meisje te krijgen die je goed kan helpen. Maar neem dan als je kan een meisje dat nog jong en flink behulpzaam is dat jij werkt en zij je helpt, want ik heb altijd opgemerkt dat als je oudere personen heb, dan laat je ook maar alles aan hen over en geneer je jezelf hen te zeggen hoe je graag het een en ander wilt hebben. Ik hoop dat je nu iemand vind waarmede je prettig kunt samenwerken, zoodat het niet te zwaar voor je is. Toch is het goed dat je zelf werkt, dat merk ik ook aan je brieven en daarom geloof ik in alle opzichten beter dat je een meisje houd dan twee. Moeder schrijft mij vandaag dat zij niets van je hoort. Zij is natuurlijk belangstellend te weten hoe het met jou en de kinderen gaat, daarom, als je een oogenblikje over heb schrijf haar dan tenminste een briefkaart of laten de oudste kinderen een briefje schrijven. Met Adriana schijnt het nog niet goed te gaan. Ik las nog advertenties
3
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252, in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
in de Vegeta. Bode, in Levenskracht en Eenheid van meisjes die in een familie betrekking zoeken. Misschien schrijf je daarop. De hr. Marx is gisteren met zijn vrouw aangekomen en bedankte voor het prachtig cadeau. Het schijnt dus een mooie ets te zijn. Je heb toch zeker die prijs besteed welke ik je schreef? Hier staat nog dat kleinste kinderledikantje zal ik dat soms aan Bruinse geven? Aan Dr. Wolkomerski heb ik onlangs de duurste schoolbank voor R 15- verkocht. Aan Mevr. v. Anrooy heb ik voor Scherrer en mij de bijdrage gestuurd van elk R 20-. Het is hier al erg warm en veel stof zoodat de lente maar erg kort van duur is, het is wel jammer, want het is de heerlijkste tijd en nu is al gauw verbloeid. Ik hoop dat het je en de kinderen goed gaat. Wees met je allen van mij gekust en veelmaals gegroet en schrijf weer spoedig een berichtje. Je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven brief] Stoupky 8/21 Mei 1914. Beste Olga! Inliggend zend ik je twee advertenties uit de Vegetarische Bode. Ik heb een kort briefje aan beide geschreven n.l. dat je in Blaricum woont met 8 kinderen en als hen dat getal niet afschrikt dat zij dan aan je schrijven of daarheen komen om te spreken. Zie dus of het wat voor je is, indien ze er op terugkomen. Allicht zou je van beide kanten kunnen probeeren hoe het gaat en zoo noodig kan je later voor kachels etc. een dagmeisje er bij nemen. Zijn het ziekelijke meisjes dan zou ik er maar niet mee beginnen. Het zou goed zijn voor de Nederlandsche taal met de kinderen en indien eht een meer ontwikkeld meisje is zou zij ook het werk van de kinderen kunnen nagaan en mee helpen. Margareta [vrouw van jongere broer Johan] is van een zoon bevallen; we willen hopen dat alles goed moge gaan. Je vroedvrouw uit Bachmoet is nog hier geweest voor de schoolbank, de oudere, ik heb R 9- gezegd. Zij vroeg hoe het met je en de kinderen gaat. Ik moest je vooral de groeten doen. Mevr. Marx schijnt veel wagenziekte gehad te hebben en was de eerste dagen niet erg wel. Nu echter moet zij druk in de weer zijn en door haar werken de dienstmeisjes in [2] verbazing zetten. Steenhoven en zijn vrouw zijn ook weer hier terug. Zijn vrouw wordt steeds moeilijker en je weet niet wat je er van moet denken of het zevuwziekte of caprices zijn of beide. Maar dat is zeker, dat op die wijze voor beide het leven niet aangevaam is, terwijl het ocht zoo goed kon zijn. Zoo kortzichtig is de mensch. Jeder ist seines eignen Glückes Schmieden. [Russisch] De vorige week ontmoette ik op straat Mej. Marie Terwen; zij informeerde hoe het met je en de kinderen gaat en verzocht vooral de groeten aan je te doen. Wanneer ik nu vergelijk jou lot met dat van haar dan vind ik dat jij alle reden heb om tevreden, gelukkig en dankbaar te zijn. Zij heeft niemand om mede en voor te leven en voelt zich eenzaam en ziet er ook niet zoo frisch uit, terwijl jij een vol leven hebt en veel gezonder uitziet en --- een goeden man heb!!! Waardeer daarom dat je het goed heb en tracht het goed te houden door eenvoud en tevredenheid. Ik begin reeds te verlangen naar mijn vertrek naar Holland. Indien moeder en Maartje je plaats konden in nemen zou jij mij tenminste tegeemoet kunnen komen in Duitschland. Maar ik wil hier niets gezegd hebben en dan kunnen wij thuis bespreken hoe en wat te doen. Nu je allen het beste en vele kussen. Je je liefhebbende man Leen Vandaag je brief kaart aan Father ontvangen. [Handgeschreven brief] Moscou 2/15 Juni 1914 Lieve Olga! Ik dank je voor je brief dien ik hier in gezondheid mocht ontvangen. Vermoedelijk kan ik de 4e. van hier vertrekken, moet dan één dag in Charkof zijn en reis dan naar Stoupky. Indien geen hindernis ontstaat hoop ik 13/26ste uit Stoupky te vertrekken en kan dan 16/29 avond in Blaricum zijn, dat zou maandagmiddag zijn. Indien de zaken mij veroorloven een dag vroeger vrij te zijn dan kan ik de 11de 's avonds [2] over Jasmowstaja [?] reizen en zou dan Zaterdagmiddag 4 - 4½ ure in Hilversum aankomen. Indien soms de oudste tegemoet komen naar Hilversum laten zij dan wat vroeger gaan want de vorige keer waren zij halfweg toen ik met de tram reeds in Laren was. Ik hoop je allen in gezondheid te ontmoeten en een gezellige en gezonde vacantie in den huiselijken kring doortebrengen.
4
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252, in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
Je heb vele hartelijke groeten van Olga Iw. en Sofia Pawl. die nu Doctor is. Ik was daar een middag te eten. Gekust en gegroet je je liefhebbende man Leen. [3] Moscou 2/15 Juni 1914 Lieve Dirk, Lieve Lydia, Lieve Leen, Lieve Johan, Lieve Theo, Lieve Gerard! Gauw kom ik kijken hoe het je allen gaat. Dan zullen wij wandelen en spelen. Leeren jullie nu goed, en spelen jullie lief met elkander? En zorgen Theo en Gerard wel goed voor den tuin"Zullen zij voor mij groenten en vruchten bewaren? Zoentjes en groeten van Vader. [Handgeschreven voorgedrukte briefkaart van N.V. Vegetarisch Hotel-Restaurant "POMONA", Molenstraat 53 - Den Haag - Telefoon Int. 2434, met poststempel, Rotterdam, 9 VII 1914, geadresseerd aan O.L.M. van den Muijzenberg-Kiessler, Blaricum] [bijgeschreven door GAM ± 8 juli 1914] Lieve Olga! Vandaag was ik twee keer op de vergadering en alles is zoover goed gegaan, maar over mijn zaak is twee keer begonnen, doch werd telkens afgebroken en bleek tenslotte de tijd te kort. Ik ben nu bij Ans en Hendr. en hoop morgen naar Huiszoon[?] en Domhof te gaan (en Conrads) en 's middags naar Hellevoet. Dan Zaterdagmiddag terug in Blaricum. Wees hartelijk gegroet van mij, Ans en H. die het met hun kinderen ook goed maken. Veel zoentjes voor je allen je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven voorgedrukte "POMONA" briefkaart, met poststempel Rotterdam 9 VII 1914, geadresseerd als boven] Donderdagmiddag 9 Juli 1914 Lieve Olga! Ik zit in den tram naar H[ellevoet]. Zaterdagmiddag 1,40 ure hoop ik weer goed en wel bij je allen te zijn, indien tenminste Domhof half negen reeds te spreken zal zijn. Vele groeten van Ans & H. en fam. H. Ik heb bij Conrads nog goederen gekocht, geadresseerd per post of als het pak te groot is, dan per Spoor en verder bode de Graaf. Veel zoentjes voor je allen. Je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven briefkaart met poststempel Hellevoetsluis 28.7.14, geadresseerd als boven] Hellevoetsluis 28 Juli 1914 Lieve Olga! Gisteren middag zijn wij hier in gezondheid aangekomen en troffen allen in welstand aan. Het speet moeder erg dat jij niet kon komen; zij had nog zeer gehoopt dat je met Lydia zou komen. Gisteren was ik bij den notaris die er op stond dat ik woensdag avond bij de veiling zou aanwezig zijn. Ik zal daarom vermoedelijk donderdagavond terug komen. Misschien dat ik dan wat vroeger kom dat hant er van af hoe wij in Rotterdam blijven. Vele groeten en zoentjes voor je allen en val allen je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven brief na begin van Eerste Wereldoorlog] Amsterdam 21 Augs. 1914 Lieve Olga! Ik zit hier met V. Beuningen bij Nelie, die nog niet op haar kamer is, doch om 9 ure vrij komt. Ik wil nog even aan je schrijven. De boot vertrekt morgen ochten 12 ure. De Algemeene levensverzekering maatschappij heeft mij heden verklaart dat mijn verzekering niets van zijn kracht verliest, daar ik door neutrale lande reis en in Rusland ver van het oorlogstooneel zal zijn [2] en bovendien geen militaire diensten zal verrichten.
5
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252, in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
De andere Maatschappij "Oceaan" tegen verzekering van ongelukken wilde thans geen verzekering voor mijn reis afsluiten. Dit is een bewijs dat de Noordzee ook voor neutrale schepen niet heelemaal veilig is. We zullen dan maar hoop en vertrouwen hebben en ons in het onvermijdelijke gewillig voegen. Ik sprak Johan Burger die beloofde in mijn afwezigheid [3] met zijn vrouw en dochtertje je te bezoeken. Ik vond dat heel aardig van hem vooral omdat hij er bij voegde dat als je soms met een of ander hulp noodig mocht hebben bij je zal trachten bij te staan. Stel dus hun vriendschap ook op prijs en ik zal het erg prettig vinden indien je met de vrouw van mijn ouden schoolmakker zult harmonieeren. Je moet je maar niet te druk maken met vrouwenbeweging enz. maar liever zien met elkaar [4] wat muziek te maken en gezellig te praten. Ik heb nog gedacht over Kees. Het zou kunnen zijn dat nu in Hilversum door de omstandigheden leerlingen uit de school weg zijn en voor Kees nog plaatsing mogelijk is; dat zou één jaar kunnen schelen. Misschien kan je met Kees en nog een keer gaan te informeeren. Ik zal hem dadelijk ook een briefje schrijven en daarover vragen. [5] Misschien dat hij dan zelf wel aan je schrijft. Ik sprak met den hr. Paardekooper per telefoon. Nu heeft het Bestuur door den Ned. Gezant uit Petersburg antwoord uit Stoupky. Alles gaat daar goed, maar 70 werklieden zijn voor de oorlog weg en er wordt minder verzonden. Dominik is van Stoupky naar Holland vertrokken maar het is niet bekend waar hij is. [6] Nu lieve vrouwtje, ik zal hierbij eindigen. Ik hoop dat Kees goed en welvarend mag terugkeeren en dat je alle met elkaar welgemoed en opgewekt zult leven en elkander helpen. Nu heeft Kees weer veel genoten laat hij nu eens toonen dat hij dat waardeert door flink te helpen en [7] goed te leeren. Wees in gedachten hartelijk gekust en tot een gelukkig weerzien. Je je liefhebbende man Leen. ook de groeten van v. B.[van Beuningen] Nelie - juffr. Eysma. Veel zoentjes van mij ook voor de kinderen. [8] De hr. P.[Paardekooper] zal je verder berichten van mij uit Stoepki oversturen. Misschien kan je dan later je brieven met de brieven van de Maatschappij door middel van de Nederl. Gezant te Petersburg sturen. [Handgeschreven brief]
Amsterdam 22 Augs 1914 S.S. Euterpe
Lieve Olga! Hierbij nog een briefje voor de Ned. Cred. Ver. waarvan ik je aanbeveel alleen gebruik te maken in uiterste nood. Er moeten nog ongeveer 250 gld aanwezig zijn. Spoedig vertrekken wij; nog een hartelijk vaarwel. Veel kussen voor jou en onze lieve kindertjes. Je je liefhebbende man Leen [Handgeschreven brief] Copenhagen 25 Augs. 1914 Lieve Olga! Vanochtend 5 ure werd ik gewekt om boven te komen. We waren behouden in de Sond aangekomen. Het was prachtig weer, waardoor de Deensche kust een schoone aanblik boodt. We kregen vroeg een loods aan boord die ons langs een veilige weg door de mijnen bracht, zoodat we tegen 9 ure in Copenhagen lagen. Bijna alle vuren [2] waren op de kusten gedoofd zoodat het voor onzen kapitein dubbel moeilijk was. We hebben een flinken en prettigen kapitein getroffen, zoodat de reis heel aangenaam geweest is. We hadden goed weer. Ik hoop dat wij later tezamen zoo'n zeereisje naar Petersburg kunnen maken. Op de Noordzee hebben wij heelemaal geen schepen ontmoet en in het Skagerak en Kattegat begon wat meer teekenen van leven te komen [3] door enkele visschersbooten en grootere booten.
6
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252, in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
Ik zond dadelijk een telegram aan den hr. Steenhoven en hoop dat jij (en moeder van jou) spoedig bericht zult ontvangen hebben. Copenhagen is een mooie stad; ik kon een en ander in oogenschouw nemen toen ik naar het telegraafkantoor en den Russischen Consul generaal ging. Volgens ontvangen inlichtingen kan ik morgen ochtend 5 ure vertrekken naar Malmö. [4] en vandaar naar Stockholm om dan naar Raumo in Finland over te steken. Er was nog één passagier, de heer Nienhuis Ruijs, vroeger burgemeester van Muiden. Het zal mij groot genoegen doen den kapitein later weer in Holland te ontmoeten en dat onze vrouwen ook eens kennis maken eveneens den hr Ruys, die ook een erg gezellig mensch is. Nu zullen we hopen dat de verdere reis ook voorspoedig mag zijn. Ik hoop dat Kees weer gezond is teruggekeerd en alle flink zullen zijn voor moeder en in hun leeren en spelen. Vele kussen voor je allen en groeten aan vrienden je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven briefkaart, bijna geheel in het Russisch, met poststempel Charkof Station 21.8.14] Charkof 21 Augs./ 3 Septr 1914 Lieve Olga! [Russisch] Leen. [Handgeschreven briefkaart] Stupki 26 Aug/ 8 Sept 1914 Dear Olga! Yesterday came to me Mrs Lwof (your midwife). Her brother was a student in Liège (Luik) in Belgium. They have send telegrams but no answer received. So she ask to help to find him. I told her to send a telegram to the Russian Consul general in Rotterdam. This she will do. Will you ask to the Algemeen Handelsblad in Amsterdam and to the Nieuwe Rotterdamsche Courant in Rotterdam to put in their newspapier - once - the following advertice "Namens zijne familie in Rusland - Inlichting verzocht omtrent tegenwoordig verblijf van den hr. Mareus Lwof, student institut Electr. Montefiore te Luik, boulevard de la Constitution N 50 adres: Mevr. Van den Muyzenberg - Blaricum. Should Mr Lwof come to you, s ogive hem some money in case he dont posses (about fl. 25.-) and let he send a telegram via Petrograd (Petersbourg) to Bakhmout threw [through] the Russian counsel [Consul]. Till now I did not receive any news from you; send every week two carts in english. Have you received my carts and letters? and Newspapers? All well! Leen. [Handgeschreven briefkaart] Stoupky 31 Augs./ 12 Septr. 1914 Dear Olga. Till now I nothing receive from you, neither cart nor letter. I will hope you and the children are all well. I have found that my [ac]count at the N.C.V. as I wrote you from Amsterdam was not good. I don’t have any money there, but they have to receive from me about f 500-, so you cannot ask there money. In the last 3 month very much money is gone. We have to take care. I am well, also your father. He had his 77th birthday. Many kisses to you all. I hope you will receive this cart soon and in health. Your Leen. [Handgeschreven brief] Stoupky 2/15 September 1914 Lieve Olga! Reeds heb ik verscheidene briefkaarten aan je gestuurd, maar niets van Holland terug ontvangen. Blijkbaar is de verbinding met Holland ook over Zweden gestaakt. Nu hoop ik dat deze brief je zal bereiken. Ik zend dien naar de Nederlandsche Vereeniging in Petersburg; wellicht is daar iemand die een brief voor de Maatschappij kan meenemen, waarbij deze ingesloten wordt. Heb ij wel brieven of kaarten aan mij gezonden? Je moet maar trachten iedere week een of twee briefkaarten in 't engelsch aan mij te schrijven, allicht komt er een door. Ik heb aan mijnheer Steenhoven verzocht dat hij voorloopig nog voortgaat elke maand f 400.- aan je te zenden. Ik hoop dat hij het zal doen. Maar je kan er niet zeker op rekenen dat er geen oponthoud in komt; leef daarom voorzichtig en koop vooral niets meer op schuld, want dan kom je in de war. [linker marge] Booze gedachten onmiddellijk vernietigen. Goed slapen. Diep ademen. [2] 7
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252, in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
Indien je iedere maand de f400.- ontvangt, betaal dan alle inkoopen onmiddellijk en zie dan een Spaarpotje te maken voor slechte tijd. Ik hoop dat je nu gelegenheid zal vinden met de kinderen bezig te zijn, door bij hen te gaan zitten lezen, muziek maken, zingen, teekenen of praten of spelen, zoodat het gezellig is en de huiselijkheid aanwakkert en de kinderen ordelievend worden. Leer de oudsten goed en zoo dat zij weer verantwoordelijkheid leeren om voor hun jongere broertjes te zorgen. Die verzamelwoede van sluitzegels enz. zou ik maar laten bezinken, zij leeren daardoor niets en kunnen veel nuttiger en prettiger dien tijd doorbrengen met teekenen, muziek zingen, gezellig en nuttig babbelen en spelen. Het spijt mij dat ik somtijds erg boos was op de kinderen, maar zij waren ook zoo erg ongehoorzaam [3] en wanordelijk. Ik hoop dat het je zal gelukken langs een zacht lijntje maar volhardend de goed eigenschappen in hen op te voeden. Dat is niet gemakkelijk maar voor de kinderen voor hun geheele leven van groote beteekenis. Laten zij vooral afleeren zoo gauw tevreden te zijn over hun werk. Alle hebben de fout erg ingenomen te zijn met werk dat nog maar erg gebrekkig is. Erwin zegt ook heel spoedig dat hij zijn les kent en dan is het nog maar half werk. Indien hij naar de hoogerb. Sch. wil dan moet hij zeker rustig en in voldoende mate zijn lessen leeren, anders zal hij het niet halen en altijd tegenslag krijgen. Zij moeten opgewekt maar degelijk zijn in hetgeen ze doen. Ik hoop dat je mij goed verstaat. Ik wil je geen aanmerking maken. Ik weet dat je taak niet gemakkelijk is. Maar tracht met opgewektheid en vasthoudendheid van hen gehoorzaamheid, degelijkheid en netheid via hun werk te eischen en te verkrijgen. [4] Ga zelf vroeg met hen slapen en wees streng tegen Gerard en Theo dat zij in den nacht en 's ochtends vroeg niet komen spoken en de andere wakker maken. Laten zij regelmatig 's avonds voor slapen hun behoefte doen en niet voor naar bed gaan drinken. Dat bezorgt de kinderen en je zelf rustige nachten en dat is heel voornaam voor de gezondheid van lichaam en geest. Laten zij 's avonds met gewasschen beenen naar bed gaan en tracht in Kees vooral op te voeden zelfstandigheid om zindelijk op zijn lichaam te zijn en voor zijn werk te zorgen. Laat K. vooral zorgen dat hij naar de avondteekenschool in Laren gaat en ook zooveel mogelijk bij mijnheer Rueter teekent. Als daar niet flink achterheen getrokken wordt dan komt er niet veel meer van hem dan een slordig timmerman. Tot mijn grooten spijt zag ik nog voor mijn vertrek dat van de mooie passerdoos, waar ik mijn levenlang goed voor gezorgd heb en waar ik als jongen zoo rijk mee was, door [5] Kees de trekpen geheel verknoeid en de punt gebroken is. Zoo is het met zoovele dingen. Alles wordt gekocht, veel geld wordt uitgegeven en niets wordt met zorg en overleg en waardeering behandeld. Ik hoop dat je met Sint Nicolaas en met kerstfeest niets van geschenken voor de kinderen zult koopen. Laten zij eerst leeren met de dingen netjes en met zorg om te gaan. Het is goed dat zij leeren begrijpen dat voor alle zaken door andere menschen moet gewerkt worden en dikwijls hard en dat daarom met alles spaarzaam en behoedzaam moet worden omgegaan. Dan krijg je ook meer plezier er van en leer je de dingen waardeeren en liefhebben. Heeft Kees nog een oproeping gekregen [6] voor de ambachtschool? Ga jij anders nog eens bij den directeur vragen hoe dat staat wanneer hij aangenomen kan worden. Wij moeten ook flink doorzetten dat Kees alles grondig leert wat voor zijn vak noodig is. Met alle kinderen zou ik nu maar voor regel aannemen dat zij geen lessen afzonderlijk nemen, maar dat zij thuis behoorlijk rustig en ernstig huiswerk maken. Indien je tijd heb met hen wat muziek te maken dan is dat ook heel nuttig. Houd ook al het eten achter slot, geef hen elk behoorlijk hun portie, maar geen overdaad - dat bederft de menschen. Father heeft zijn 77ste verjaardag hier rustig gevierd. Dit maal alleen [7] een brief van Jane. Scherrer kwam 's avonds nog een oogenblikje, terwijl 's middags Steenhoven met Mar. Nic en ik op koffie geweest zijn. Zooals je uit Father's brief zult zien was hij erg met de photo verheugd. Sommige menschen verwonderden zich dat ik er niet bij was. - Maar ze weten nu dat dit eene verrassing was. Ik heb je eergisteren 1/14 Septr. nog een kaart gestuurd dat je geen gebruik maakt van dien brief aan de Ned. Cr. Ver. want ik heb daar geen geld meer. Ik heb daar een schuld van ruim f 500.-. Deze reis heeft
8
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252, in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
weer veel geld gekost en is mij erg tegengevallen. Ik zal nu maar in mijn eenzaamheid trachten tot rust te komen en als de zaken niet al [8] slecht worden hoop ik het verlorene weer op te sparen. Zoo moeten wij van beide kanten ons best doen. Laat Lydia voortzetten met muziekles, mits zij ook zal oefenen, want alleen de lessen geven niet veel. Indien je geld heb Evert te betalen laat dan 3 balen turfstrooisel en 1 kar koestrond door elkaar in den tuin verwerken, maar als je geen geld heb dan is het niet noodig. Ik wil later niet naar Holland komen en weer zooveel schulden te betalen krijgen. Bij al het treurige hier in Rusland is nu één ding goed dat zoolang de oorlog duurt alle wodki winkels door de regeering gesloten zijn. Leef gelukkig met de kinderen, hetgeen ik ook hoop te trachten. Lees somtijds enkele regelen in Tolstoy's [Russ. Kpyrr Ime..] dat geeft je kracht en wijsheid. Wees met de kinderen gekust. Je Leen. [linker marge] Het boek van de Genestet ligt in mijn kast boven. [linker marge p5] Booze gedachten onmiddellijk vernietegen. Goed slapen. Diep ademen. [linker marge p6] Laten de jongens nog hun gedicht van de Wil herhalen. [linker marge p7] Laten de jongens nog eens leeren het gedicht van Werken en Leeren is Leven. [bovenmarge p6,7 ondersteboven] Ik hoop met je verjaardag een korte gelukwensch door den Gezant te Petersburg (dat heet nu Petrograd) te seinen. Ik wensch je nog toe met de kinderen je verjaardag zeer gelukkig en gezellig met elkaar te vieren in allen eenvoud. [bovenmarge p5,8 ondersteboven] Laten wij beiden ons best doen tot onze zelfverbetering, opdat het leven voor ons en onze kinderen een zegen moge worden. In gedachte een innige kus voor je jaardag. Je Leen
[Handgeschreven briefkaart met Russische en Nederlandse adressering] Stoupky 11/24 Septr. 1914 Lieve Olga! Vandaag ontving ik je eerste brfk. van 7 Septr. n.s. - verder ontving ik niets. Ik hoop dus dat je brief nog aankomt. Daarom is mij je kaart niet heelemaal duidelijk. Erg jammer dat je weer zonder hulp zit. Nu moeten anders veel dienstmeisjes naar een dienst zoeken. Ik vind voor Kees ook wel erg laat thuis komen. Probeer eerst hoe het gaat, deels per tram en per fiets. Zie je nu dat het voor hem niet goed is, spreek dan eerst met den directeur hoe hij raadt, hetzij lessen nemen in Blar. of b.v. in Hilv. na één uurtje pauze. Dan zou hij reeds om 8 ure klaar kunnen zijn. Maak je niet bezorgd, doe het goede. Je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven brief] Stoupky 24 September/7 October 1914 Lieve Olga! Tot mijn grooten spijt heb ik den brief, die je voor mij naar den Consul in Stockholm zond niet ontvangen en moet dus nu aannemen dat hij voor mij verloren is. Ik ontving tot nu alleen één briefkaart van je en twee van moeder. Hier kwamen reeds 2 brieven van Margrieta voor Johan en ontving hij direct in Warschau reeds brieven. Ik zal nu dezen brief aangeteekend zenden en voeg er een paar adressen bij. Sluit daar je brieven in. Wellicht is de brief verloren dat het adres niet voldoende goed geschreven was. [2] Ik heb je enkele briefkaarten gestuurd en in de laatste ook over Kees geschreven. Ik ben het volkomen met je eens dat het voor Kees nadeelig kan worden van ochtend 7 tot avond half elf van huis weg te zijn. Daarom stel ik voor dat je den directeur er over spreek en vraag of Kees alleen de ambachtschool kan bezoeken tot ongeveer 6 uur avond en dat hij dan verder naar huis gaat en geen werk meer verricht. Wij moeten met Kees voorzichtig zijn dat hij niet overspannen wordt. Indien hij nu behoorlijk zijn best doet in drie jaren met gunstig gevolg de ambachtschool te eindigen, dan kunnen wij daarna trachten dat hij met [3] zijn praktisch werk ook nog theoretisch onderwijs krijgt; hij is dan ondertusschen zooveel ouder en sterker dat willen wij tenminste zoo hopen. Indien de directeur dus goedkeurt dat Kees alleen de dagschool en niet de avondcursus bijwoont, dan heeft hij elke avond nog een paar uurtjes voor nuttige ontspanning. Het zou dan wel heel nuttig zijn dat hij elke avond een uurtje zelf taalstudie van duitsch en engelsch maakt en daarvoor tot hulp twee lessen in de week ontvangt n.l. één les duitsch en één les engelsch. 9
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252, in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
Maar laat hij dan ook flink er voor zorgdragen dat hij de overige 4 avonden dat hij geen les heeft, [4] degelijk zijn taalwerk thuis maakt zonder daartoe gedreven te worden. Vraag dan degene die hem duitsch en engelsch zullen onderwijzen, dat tevens ook zijn hollandsch nog wat verbeterd wordt. Indien dat nu goed doorgezet wordt dan kan hij na enkele jaren misscien zoover zijn dat hij duitsche of enkele vakboeken kan lezen, hetgeen voor hem hetzij eventueel op de middelbaar technische school of ook zonder dat later in zijn vak van groot nut kan zijn. Laat hij dus nu niet al te veel dingen doen - maar beter enkel de Ambachtsdagschool en de taalstudie heel goed trachten te doen. Beter minder maar goed - dan veel en slecht. Ik moet eindigen, laat Kees dezen brief [onderaan p1] ook lezen en verder wensch ik je toe dat [bovenmarge p1,4 ondersteboven] Godsgeest en kracht je taak moge helpen uit te voeren ten goed van onze lieve kinderen. [bovenmarge p2,3 ondersteboven] Zend inliggende condolatie brief ter gelegenheid van het overlijden van den ouden heer v.d. Steenhoven aan Mevr. v.d. St. en zoo je zelf niet aan haar schreef doe dan dan nu nog. [rechtermarge p3] Wees alle innig omhelst en leef vredig en opgewekt. Je je liefhebbende Leen. [Handgeschreven brief] Stoupky 1/14 October 1914 Lieve Olga! Vandaag is het Pokrof; ik zit in mijn kamer met de photo voor mij, zoodat je alle naar mij kijkt en ik naar jullie. Geve God dat wij nog eens alle tezamen in eensgezindheid, liefde, eenvoud en wijsheid zullen samenleven en mocht het zijn dat ik dat geluk niet zal verkrijgen dan hoop ik dat jullie in die richting moogt leven naar Gods wil, d.w.z. in nuttige, degelijke arbeid in en bij de natuur. In dat groepje voor mij ligt veel energie en toekomst, het komt echter er op aan om met wijsheid alles in de goede richting te sturen, opdat die energie niet ten onnutte of tot bederf verspild wordt. Nog altijd geen brief van je. Ik hoop dat Kees op de ambachtschool is aangenomen. Ik zond 24 Sept een aangeteekende brief [2] Ik herhaal mijn meening dat Kees niet later dan tot ongeveer 6 uur avond moet werken en dan naar huis komen. Daarvoor moet hij veel en rustig slapen opdat op den dag zijn hersenen, zenuwen en lichaam goed uitgerust zijn; maar dan moet hij op dag in school ook heel flink werken en opletten bij het onderwijs. Hetzelfde van veel rust, goede slaap, diepe ademhaling, goed kauwen, niet teveel en niet te weinig eten, op dag degelijk werken en leeren geldt ook voor de andere kinderen en jezelf. Beter wat minder, maar degelijk en goed gewerkt, dan veel en slecht. Dat moet je de meester van Erwin, Dirk en Lydia ook maar verzoeken. Je moet echter oppassen dat het niet is én weinig én slecht. Beter dat men in het leven wat minder geleerd maar flink nuttig werk verricht, [3] dan veel geleerd heeft en alles slordig en verkeerd doet. Natuurlijk is het beter indien men degelijk werk levert en daarbij veel geleerd heeft, maar eerst moet het werk goed nuttig zijn en dan kan men trachten naar verdere ontwikkeling. Dan bouwt men op een goede basis voort. Een vlijtig mensch die langzaam maar goed en gestadig werkt is beter dan een die snel maar kort en slordig doet. De beste is natuurlijk die én vlug én netjes én vlijtig werkt. Ik lees nu een boek Hatha Yoga van Yogi Ramasharaka - een indische schrijver over philosofie der gezondheid. Later kunnen wij het misschien met onze kinderen lezen. Zondag was ik bij Scherrer te gast en vandaag bij Marx. Wanneer je mij schrijft moet je ook groeten zenden. Mevr. Steenhoven verzocht [4] met je verjaardag hun naam op het telegram te voegen. Je heb dat zeker ontvangen. Heb je die kinderleerboekjes mee naar Holland genomen of hier ergens opgeborgen? Mevr. Scherrer wou Nelly gaan leeren en vroeg mij boekjes. Ik heb gezocht maar kan ze niet vinden. Mevr. Marx informeert altijd naar je. Je moet haar en Mevr. Sch. ook de groeten zenden. Laten wij ons best doen met alle menschen eerlijk in vriendschap en goed te leven. Bij de zemstwo wil men op mijn verzoek niet de percenten bijschrijven van het geld dat daar op jouw naam staat. Ik meen dat bewijs van het geld bij de zemstwo aan jou te hebben gegeven. Stuur mij een brief waarin je de {Russ. 3. Kassa ?] verzoekt de percenten bij het kapitaal te rekenen of dat je je man bevolmachtigd over het kapitaal en intrest te beschikken. Ik hoop dat deze brief je spoedig zal bereiken en dat ik eindelijk een brief of kaart van je mag ontvangen. Met vele kussen voor jezelf en de kinderen je je liefhebbende man Leen.
10
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252, in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
[bovenmarge p3,2 onderste boven] Wanneer je dezen brief ontvangt schrijf dan aan moeder dat alles wel is, dat ik enkele dagen geleden nog een brief ontving van Johan die ook welvarend is. Ik hoop haar spoedig [bovenmarge p1,4 onderste boven] te schrijven. Schrijf den hr C. Kaayk te Amersfoort dat ik de obligatie hier niet ontvangen heb. [Handgeschreven briefkaart in het Russisch] Lieve Olga! [Russisch]
Stoupky 8/21 October 1914
[Handgeschreven briefkaart in het Russisch]
Stoupky 12/25 October 1914
[Handgeschreven brief] Stoupky 19 October/1 Novr. 1914 Lieve Olga! Twee maanden ben ik nu hier en het schijnt mij alsof het dubbel zoolang geleden is dat ik "Nasja Chata" met haar rijken schatten achterliet. Hoe zal ik alles weerzien? Laten wij alle de groote gebeurtenissen afwachten in de zekere overtuiging, dat éénmaal de Liefde onder de menschen de bovenhand zal verkrijgen boven het egoisme. Thans krijgen wij te aanschouwen wat de zelfzucht tot vreeselijke gevolgen voert. Laten wij steeds gedachtig zijn "Uw Koninkrijk kome"- "Uw Wil geschiede" en dat gebed van Jezus ook onze [2] kinderen leeren (Mattheus 6 vers 9 - 13) Gods Wil is eene opwaartsche richting tot het goede, edele. Zooals de mineralen kristalliseeren en uit de groote zeemassa de mooie zoutkristallen afscheiden, zoo moet uit den hedendaagsche orkaan van menschenverwarring, misverstand, egoisme, heerschzucht eene nieuw tijdperk geboren worden waarin liefde, verdraagzaamheid, edelmoedigheid, hulpvaardigheid de boventoon voeren. Tracht deze eigenschappen ook in onze lieve kinderen, het toekomstig geslacht, naar kracht en wijsheid te ontwikkelen en laten wij ook zelf trachten in eenvoud en bescheidenheid dat goede te vermeerderen. [3] Ik werd vandaag verblijd met je briefkaarten N4, 5, en 6 (een aangeteekende uit Amst. en 2 van 2/15.10.) . Hoe jammer dat tot nu geen enkele brief is gekomen. Johan ontving van Margr. reeds verscheidene brieven en kaarten. Ik zond je aanget. brieven 24 Stp/7 Oct. met brief aan Mevr. v.d. St. en 1/14 Oct. en briefkaarten. Aan Gijsbert zond ik een brief 15/28 Octr. Ik kon hem niet eerder schrijven omdat ik antwoord afwachtte van Johan. Deze heeft door den heer Stronck in Rotterdam aan Gijsbert voor de levensverzekering f 300- laten zenden. Vraag daarom aan Gijsbert dat hij dat geld aan je terugzendt indien hem dat is toegestuurd. Ingeval door Gijsbert de f 300- niet ontvangen zijn van den hr. Stronck [4] maak dan gebruik van inliggende brief aan het Bestuur der Maatschappij. Jammer van Johanna's kindje, de arme zal daar veel van weten. Arme oom Rob zal zich erg verontrust hebben. Maar wat beteekent dat bij de groote ellende die de wereld nu doorleeft. Met Johan gaat het gelukkig goed, ik en Mevr. Scherrer ontvingen deze week nog brieven. Ik ben blij dat Kees op school is aangekomen en hoop dat hij het goed maakt. Hoe heb je besloten te doen? Ik vind ook dat tot 10 ure avond erg laat is en geloof dat lichaam en geest frisscher blijven indien hij leert tot 4½ ure. Hij zou dan per week een paar taallessen kunnen nemen en zijne avonden thuis nuttig door [5] brengen met taalstudie, muziek, nuttige lectuur, teekenen enz. Spreek eens met den directeur of K. dan toch behoorlijk de school kan doorloopen en daarna die avond cursussen zou kunnen inhalen. Hij is dan intusschen wat ouder geworden. Nu heeft hij veel slaap noodig daar hij in zijn sterkste groeitijd is, en onvoldoende slaap zou nadeelig werken op zijn zenuwgestel en zijn werkkracht. Ook voor Erwin, Dirk, Lydia, Leen, Johan, Theo, Gerard en - Olga is een lange rustige slaap van groot nut. Schrijf maar dikwijls uitvoerige briefkaarten, holl. eng. of russ. Van Blaricum schijnt het best in 't engelsch [6] of hollandsch. Van Amsterdam kan je schrijven brieven en wat taal je wil. Van moeder en Margr. komen hollandsche en russische; het beste echter briefkaarten. Met Father gaat het goed; hij zal zelf een brief bijvoegen. Ik merk uit je schrijven dat Bruyn de huur heeft opgezegd; hij moest echter opzeggen 1 februari per brief en als hij dat niet gedaan heeft, dan gaat de huur voor een jaar door. Je moet maar geen moeilijkheden maken, maar mij toch schrijven wanneer hij heeft opgezegd en of je huurverlies heb. 20ste. Gisteren 19de ontving Father je briefk. en ik een aanget. van Nelie. Laten wij maar veel kaarten schrijven en een enkele keer brieven. [7] 11
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252, in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
Ik wensche je allen het beste, leef alle tezamen gezond, gelukkig, opgewekt. Zal nu Erwin en Dirk ook godsdienstonderwijs ontvangen en gaat Kees nog naar de Cathechisatie? Wees alle gekust en gegroet van je je liefhebbende man Leen. Wel, Beste Kees, hoe bevalt je het ambacht? Leer je nu flink schaven, zagen, passen en meten; wees daarbij vooral nauwkeurig, want dat is bij alle techniek een eerste vereischte. Teeken je ook veel? Daar moet je ook goed je best op doen, en blijft de wiskunde goed voortgaan? Welke vakken [8] Leer je op school? En jij, Erwin, hoe maak jij het op school? Leer je de lessen nu wat rustiger en langer? Hoe maakt het onze Dirk? ben je weer gezond als een vischje? Wat maakt onze Lydia en Leen, kan hij nu al veel mooier schrijven en Johan leer je lief bij Juffie en speel je nog wel met Rientje? Is Theo nog altijd zoo grappig en zorgt hij braaf voor Gerard? Jelui moet alle wat aan mij schrijven. Gekust van Vader. [Handgeschreven briefkaart met stempel Petrogradskaja?] Stoupky 2/17 Nov 1914 Lieve Olga! De vorige week ontving ik eindelijk je eerste brief. Heerlijk dat alle nog gezond en vrolijk zijn. Tracht zelf nu ook op te knappen zoodat je taak met de kinderen niet te zwaar zal zijn. Spoedig hoop ik aan je te schrijven over het huis enz. Mij en Father gaat het ook goed. Ik vertrek naar Charkof. Deze week komt Johan hier. Je allen gekust Leen. [Handgeschreven briefkaart met poststempel Charkof en Petrogradskaja?] Stoupky 6/19 Nov. 1914 Lieve Olga, Over een uur vertrek ik weer naar Stupki. Ik was hier op veget. diner bij een kennis Mr Yc[Russ.] die ook onze richting is toegedaan. We hebben met hem en zijn familie een aangename avond doorgebracht. Ook was ik bij fam. Terwen. Wees ook van hen gegroet. Ik ontmoette hier nog een Hollander die met een Russin getrouwd is. Ik reisde met onze jongens ongeveer 4 jaar geleden uit Holland en toen reisde hij met zijn vrouw naar den Oeral en nu is hij hier ingenieur. Je alle gegroet, je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven brief] Stoupky 10/23 November 1914 Lieve Olga, Ik heb de datum al een dag vooruit gezet want het is nog zondagavond de 9de. Ik zond je reeds een paar briefkaarten terwijl mijn vorige brief (aangeteekend) van 19 Oct/1 Nov. was. Ik hoop dat je alles van mij ontvangt. Van jou heb ik nu 10 dagen weer niets; ik werd de 1/14 Novr. verrast door je eerste brief van 10/23 Octr., die was in de envelloppe die ik geschreven had, misschien helpt dat en zal ik je weer hierbij insluiten. Gebruik die gedrukte adressen ook op de briefkaarten. Je kan begrijpen dat ik erg blij was met dien eerste en gezelligen brief. Jammer dat jezelf [2] influenza had en hoop dat die spoedig zal weggetrokken zijn, want in zoo'n groot gezin mag je vooral beter de Gezondheid en Opgewektheid, dan de Ziekelijkheid en Neerslachtigheid als gast in huis hebben. Nu over 't algemeen mogen wij ons in dat opzicht gelukkig achten en in dankbaarheid beschouwen dat God ons dat geluk schenkt omdat wij eenigszins trachten naar zijn Wil en Wet te leven. Nu je in je brief zoo gunstig schrijft over Kees' gezondheid, leer- en werklust, vind ik ook maar beter hem voorloopig zoo te laten voortgaan. Let daarbij op dat hij zaterdag en zondag flink uitslaapt. Indien alles goed blijft gaan is het zeker prettig dat hij zoo voortzet, [3] dat kan hem een heel jaar verschillen in het beeindigen. Handel dus ook verder naar je beste oordeel en mocht je soms in moeilijkheid staan, vraag dan den directeur om raad, of ook den hr. Daalder, die Kees het beste moet kennen. Heerlijk dat Erwin ook meer kleur krijgt en gezond is. Als Kees en Erwin goed voor hun dieren zullen zorgen dan vind ik het wel aardig met dien bok en duiven. Je moet ze echter niet veel geld geven, want het is goed dat zij leeren zich met weinig te behelpen. Ik moet je aanraden, vooral te letten dat alleen de groote jongens den bok behandelen en dat zij den bok niet boos maken, want dan worden zij erg gevaarlijk. [4]
12
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252, in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
Mijn vriend Jan Bongers had als kind een bok die hem zijn onderkin zoo gestooten had dat de wond moest dichtgenaaid worden en zijn gezicht altijd eenigszins ontsteld bleef. Schrijf mij later nog eens of Kees zijn hok zelf heeft kunnen eindigen en hoe het gemaakt is. Ik hoop dat je nu toch regelmatig weer een meisje tot hulp heb, want het is heel aardig en nuttig dat die lieve Dirk en Lydia en Leen je zoo mooi helpen, maar op den duur vrees ik dat misschien het leeren er onder kan lijden. Is het leeren goed en blijven zij gezond dan vind ik het uiterest best dat zij moedertje haar taak helpen verlichten; dat is de ware opvoeding en leerschool. Ik vind het prachtig dat tot Mei "Soseda Chata" of "Sosedina Chata" verhuurd is. Je moet nu [5] naar je eigen oordeel ten beste handelen. De kosten van het huis waren veel hooger dan de beraming, ook is er later nog meer land bijgekocht, terwijl de huur voor Bruijn meer gebaseerd was op de eerste beraming. Als ik nu reken wat huis, tuinbewerking enz. reeds gekost heeft dan moet het f 300- per jaar opbrengen anders blijven geen 4% netto over na aftrek van onderhoud, belasting en aflossing of afschrijving. Zie dus dat je f 300- huur maakt. Indien voor drie jaren het huis verhuurd wordt, dan zal een huurkontrakt noodig zijn. Schrijf mij dat dan zal ik het opmaken. Schrijf mij eens gauw of Gijsbert de f 300- aan teruggestuurd heeft, dan moet je van den brief aan den hr. [6] Biezeveld geen gebruik maken, welke ik je bij mijn vorigen aang. brief zond. Kom je nu met je geld uit en heb je alle schulden betaalt? Ik hoop dat je voorzichtig zult zijn en geen schulden zal maken. Tracht beter wat geld over te sparen, want de oorlog is nog niet uit en je weet niet welke moeilijkheden nog kunnen komen. Ik verlang dikwijls zeer weer met je allen samen te zijn, maar voorloopig is daar weinig kans toe. We willen hopen op de lente, dat dan een nieuwe dageraad moge opgaan. Prettig dat Nelie en Ans een daagje gezellig bij je geweest zijn. Het is lief van je dat je verlangen had Truus te bezoeken; ik zou voor haar graag wenschen dat je ook eens met haar kon spreken, maar ik vrees dat het voor jezelf niet goed zal [7] zijn, omrede je nerveus ben en op den duur wellicht geen goeden indruk zoudt achterhouden. Ja, ik denk menigmaal aan haar, die goede Truus, die altijd bereid was een ander te helpen en zacht van aard was. Een gezond eenvoudig leven is een voorname zaak en vooral ook een gezond geslachtsleven. Laten wij beide en onze kinderen zoodanig opvoeden en onze geest ontwikkelen op nuttige, goede, mooie dingen die uit God zijn. Ik was verheugd over je bericht dat ons achttal het goed maakt en geen nieuw popje zich aankondigt. Je kunt jezelf dus geheel aan het heil dezer kinderschaar wijden en dat is al genoeg. Ik verwachtte alreeds lang hieromtrent je bericht, maar nu toch alles goed. Ik was een paar malen in Charkof, van [8] waar je mijn briefkaart zult ontvangen hebben. Ik bezocht daar eene Veg. fam.: Oespeniki waar ik den geheelen avond aangenaam doorbracht; ook was ik een avond bij Terwen. Wanneer je hier komt moeten wij bepaald samen hen bezoeken, en ook fam Ycne[Russ.] Father heeft mij Rs. 15400- 4% rente nominale waarde te bewaren gegeven, die nu in een afzonderlijke envelloppe in mijn safekastje van de Azof bank liggen. Dat is zijn geheele vermogen. Nu wilde hij het huis in Gregoriefka op Jane laten overschrijven. Ik heb hem voorloopig er van terug gehouden maar Jane maakt hem telkens angstig dat het hem als oud duitscher afgenomen zal worden. Indien mogelijk is, moet je het volgend jaar maar hier komen, dan kan naar je eigen wensch die zaak van de huizen misschien opgelost worden, want ik hen met J. liever niet te doen. Ik vind het niet mooi van haar hun kinderen hebben zij opgevoed, zelf hebben [9] zij voor een groot dell op kosten der ouders geleefd en nu tracht zij voortdurend om de beide huizen te krijgen en dat je vader het geld verdeelt. Je vader is nog flink en kan nog wel 10 jaren zoo leven, terwijl zijn geld al minder wordt omrede hij aanmerkelijk meer verleeft dan de percenten. Het kan dus heel goed komen dat als Jane hem verder zal plukken, hij tenslotte zonder eigen dak en zonder middelen zal zitten. Daarom geloof ik het beste als alles goed mag gaan dat je in de lente of zomer hier komt en dan zien wat gedaan kan worden. Het beste zou wel zijn als jij kreeg zooals je moeder beschikt had: de enveloppe met R 10000- en waarop stond for Olga en het huis in Gregoriefka". Maar daar moet je niet op rekenen, want ik vrees dat er voor je niet veel zal over blijven omdat je vader zoo zeer onder de invloed staat van de vlijingen van Jane. Daarom is het beste dat [10] Father maar niets verdeelt, want anders zit hij later zelf zonder middelen. Nu maak je er niet moeilijk over, dat is het beste. Ik vermijd liever met hem gesprekken daarover, want zoo knap hij zich altijd denkt, valt het
13
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252, in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
moeilijk een logisch gesprek met hem daarover te hebben. Hij moet zelf weten of hij goed handelt, door zijn oudste dochter alles en zijn jongste niets te geven; dat heb ik hem gezegd. Nu wil hij van mij een kwitantie over dat geld in de safe. Maar ik heb weinig lust die te geven, want als hij later van zijn geld afneemt of iets gebeurt en ik ontvang de kwitantie niet, dan kan dat later wellicht voor mij moeilijkheden geven, bovendien heeft Most[?] mij alles toevertrouwd zonder kwitantie en wil hij niet evenzoo, dan moet hij maar liever alles zelf bewaren. Nu heb ik je verteld hoe een en ander staat en laten wij ons nu verder geen onaangenaame oogenblikken daarover maken en rustig afwachten wat komt. Het is ondertusschen woensdagochtend 7 ure geworden en Johan lift in de zaal (thans logeerkamer voor de Mij) te slapen. [11] Om 9 ure moet ik met hem naar Charlamofka. Daarom zal ik nu maar weer van je afscheid nemen. Gisteren ontving ik van moeder een kaart waarin zij schreef dat je nog zeer verkouden ben. Dat vind ik erg naar en hoop maar spoedig weer eens betere berichten omtrent jezelf te krijgen. Nu wensch ik je nog hartelijk geluk met den verjaardag van Leendert en Johan; wil hen beide van Vader ook eens flink gelukwenschen en een kleinigheid schenken in den vorm van een teekenpotlood of iets anders waar zij nuttig en plezierig mee kunnen scharrelen. Er is hier een beetje sneeuw gevallen en vorst, zoodat de steppe wit is; echter ontbreekt de sleeweg. Arme soldaten, wat moeten die toch overal vreeselijk te lijden hebben, dat de menschen nu toch niet in vrede kunnen leven. Leer vooral de kinderen vredelievendheid, behulpzaamheid en geen egoisme. Je moet vooral niet dulden dat Rueters aan dat behang betalen en met zulk een doel mocht je het niet laten uitzoeken. Het is niet uit te maken of onze lieve Theo of Japie [Rueter] de hoofdschuldige is. [12] Vermoedelijk de ververs zelf dragen de meeste schuld. Het is wel jammer, maar 't helpt niet of we er lang over klagen. Nu lieve vrouwtje, ik hoop dat je verder met de kinderen in Liefde moogt leven, want waar liefde woont daar is God. Misschien wil Johan nog een woordje er bij schrijven. Je allen gekust je je liefhebbende Leen Beste Olga, Het is mij een genoegen je hierbij ook eenen hartelijken groet te zenden. De toestanden hebben mij tot mijn groot leedwezen niet de mogelijkheid gegeven in Augs. naar Holland te komen; ik zou van die gelegenheid ook eens gaarne gebruik gemaakt hebben je eindelijk eens te komen gezoeken, want dit is tot heden nog steeds niet kunnen gebeuren. Laten wij hopen dat de toestand nog eens gauw ten goede moge veranderen, want deze tijden zijn zoo verschrikkelijk. Wees zoo goed mijnen naamgenoot, Johan, met zijnen geboortedag van mij te feliciteeren; ik hoop dat hij nog zoo'n lieve jongen moge zijn en blijven, als ik hem in Holland ontmoet heb. Ik hoor van Leen, dat je met je correspondentie niet gelukkig bent, dat de meeste correspondentie je wordt teruggezonden; ik wil gaarne hopen dat die met de toekomst beter moge gaan. Ik ontvang van Rita tamelijk geregeld berichten. Wees zo goed je jongens en ook Lydia hartelijkst van mij te groeten; moge het je allen wel gaan en wij maar eens spoedig elkaar gelukkig en in welstand ontmoeten. Ik zend je mijne hartelikste groeten en ben als altijd je je liefh. broer Johan. [bovenmarge p1,4 onderste boven] Mocht de dame alleen het huis bewonene en alles netjes in orde houden, dan kan je beter f 20- per jaar goedkooper geven, maar indien zij weer als Br. aan anderen verhuurt dan kan je dunk me op f 300- houden. [Handgeschreven briefkaart] Stoupky 2/15 Decr. 1914 Lieve Olga! 10/23 Nov. zond ik je een uitvoerig schrijven. Van jou ontving ik behalve briefkaarten 2 brieven. De vorige week een briefkaart van jou en een brief van moeder. Spoedig hoop ik je weer een brief te schrijven. Ik ben gezond, maar verlang met je en de kinderen samen te zijn. Graag zoude ik op de verjaardagen der kinderen bij je geweest zijn. Houd moed en tracht met je allen gezond te zijn. Schrijf maar veel kaarten. [Linker marge] Je alle gekust. Je je liefh. Leen. [Handgeschreven brief] Stoupky 6/19 December 1914 Lieve Olga! Je laatste briefkaart dien ik ontving was van 18 Nov. en in het geheel ontving ik 2 gesloten brieven van je: 14
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252, in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
de 1ste van 10/23 Octr. en de 2e van 24/6 Nov. Ik zond je een heel uitvoerigen brief 10/23 Nov. en aan moeder 15/28 Nov. Ik hoop dat beide zijn aangekomen. Schrijf in allen geval maar briefkaarten, dan weet ik toch iets. Ik hoop dat je jezelf weer wat krachtiger zult voelen. Jammer dat Dirk rhumatiek heeft, of zou het misschien de groei niet zijn. Laat hij zijn [2] 's nachts goed in de deken wikkelen en voldoende uitslapen. Olga, heb jij een papier van het geld dat bij de zemstwo op je naam staat. Ik heb gevraagd om de percenten bij te schrijven, maar zij willen het niet doen en zeggen dat je zelf moet schrijven. Schrijf dan een brief als volgt: [Russisch] Deze brief sluit je in bij een brief aan [3] mij dan zal ik er over gaan spreken. Ondertusschen heb je al weer kerstfeest gevierd, wanneer deze brief je bereikt en wellicht is het alreeds Nieuw Jaar. Nu laten we hopen dat deze ongelukkige tijd van oorlog spoedig teneinde moge zijn en de volkeren elkander zullen leeren liefhebben en zich zullen oefenen in onthouding, liefde en vrede. Geve God dat wij elkander weer in 1916 zullen mogen omhelzen en alles goed moge zijn. Hoezeer zoude ik wenschen dat dit met Passchen kon zijn, maar helaas duurt de oorlog hardnekkig voort en is het begin van het einde nog moeilijk te voorzien. Wat was het doel van het bezoek van prof. V. Rees en mevr. Anr[ooy] of is [4] het louter belangstelling voor je, dan vind ik het prettig dat de goede menschen mijn vrouwtje niet vergeten. Houd over 't algemeen de kennis goed aan met menschen die het goed en eerlijk meenen. Vriendschap en liefde is veel waard in het leven. Hoe gaat het bij Broekmans? Indien hij weinig werk heeft, zouden wij misschien bij hem kunnen bestellen het beeld van Tolstoi te maken of een hautrelief te maken met vredesapostelen als Tolstoi, Booth, Bertha von Suttner of andere. Indien je geld over heb en lust er in spreek dan eens met B. Wanneer ik in Holland kom, dan kan ik er ook wat aan betalen. B.v. jij de helft uit je huishoudgeld en ik de helft. En dan konden wij b.v. een voor ons en een voor prof. v. Rees. Het zal echter [5] wel een driehonderd gulden kosten. Indien je geen geld en geen lust heb, dan moet je ook niets er over spreken, maar anders zou mij een goed beeld van Tolstoi in onze woonkamer wel aangenaam zijn, indien het tenminste niet gebroken wordt. Uit dat oogpunt is een hautrelief beter dat kan aan de wand of boven op den schoorsteenmantel. Ik laat het geheel aan je over en indien je mocht besluiten, spreek dan uitvoerig met Broekman, wat hij ervan denkt. Schrijf weer eens een kaart aan je vader! Onlangs hebben wij heerlijk schaatsengereden op de nieuwe groote vijver van de N. Donetz spoor bij [6] Ilinofka en Pogorelof, maar nu is voortdurend dooi weer. We hebben hier geld verzameld voor de soldaten, gewonden, voor de Polen en voor de Belgen, ook wordt een en ander voor de families der soldaten gedaan. Van de Maatschappij wordt ook veel geld gegeven voor 10 bedden van de gewonden. Ja, ik heb die obligaties van Kaaik uit Amersfoort ontvangen. Scherrer bracht ze mij dezer dagen; hij had heelemaal daarover vergeten, alhoewel ik hem gevraagd had. Dus dat is in orde, als we nu later ook maar de percenten en het geld terug krijgen. In deze tijd zullen vele menschen [7] die van intrest moeten leven in moeilijkheden komen, want de intrest zal niet zooals vroeger regelmatig overal betaald worden en ook menig kapitaal komt nu in gevaar. Ik hoorde vandaag dat de hr. Biezeveld president is geworden. Heb je destijds mijn brief voor Mevr. v.d. Steenhoven ontvangen en aan haar opgezonden? Bezoekt de dominee met zijn vrouw je niet meer of de oude Mevrouw? Je heb de groeten van de Stoupkier kennissen. Met St. Niclaas ontving ik de kunstwerken van Lise in de vorm van een boterletter, wat speculaas en suikertjes. Dat Johan hier was weet je zeker al. Je vader is nog gezond; wij [8] bezoeken elkander een paar keer per week. Heb je uit België nog een Russin als inwonenede gekregen?
15
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252, in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
Nu is in Rusland de verstandhouding tegen de duitschers natuurlijk erg boos en over 't algemeen schrijft men veel om betere badplaatsen en meerdere fabrieken hier te maken om niet meer daarvoor naar Duitschland te gaan. Nu lieve vrouwtje leef met onze kindertjes in gezondheid en liefde en onder God's hoede. Wees met je allen gekust je je liefhebbende man Leen. Kennissen gegroet.
16
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252, in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
1915 [Handgeschreven briefkaart] Charkof 10/23 Januari 1915 Lieve Olga! Gisterenochtend 6 ure vertrok ik op mijn verjaardag naar Charkof en reis nu, avond 5 ure langs de Noord Donetz Spoor huiswaarts, waar ik heden avond 10 ure hoop aan te komen. Je lieve brief ontving ik ongeveer een week geleden, ook je vader dus nu zal wel niets zijn ofschoon je beloofde nog een brief van de kinderen te sturen. Destijds is je telegram over Lwof aangekomen; zij bedankt je zeer en wenscht je al het goede. Dezer dagen hoop ik uitvoerig aan je te schrijven wat er zoo voor nieuws is. Intusschen wensch ik je en de kinderen het allerbeste en verblijf met vele kussen en groeten je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven brief] Stoupky 11/24 Januari 1915 Lieve Olga, Je lieve brief van 1/14 December ontving ik in de kerstdagen. Je heb bijzonder je best gedaan mij zoo'n heerlijk langen en goeden brief te schrijven. Ik wil nu trachten je met gelijken munt te betalen. Eerst wil ik je zeggen dat het mij dikwijls spijt boos geweest te zijn op jou en de kinderen. Wel heb ik graag dat de laatste gehoorzaam zijn en zich netjes en flink in alles gedragen en dat jij hen in degelijkheid opvoedt, maar het is slecht van mij geweest zoo ruw daarin op te treden. Je taak is niet gemakkelijk en ik hoop dat in de toekomst zachtheid, geduld en liefde onder ons zal heerschen. Dan zal ook [2] meer openhartigheid en gezelligheid in ons huisje wonen. Toch zal ik het erg prettig vinden indien de kinderen met je mooie verzen, liederen leeren zingen en over 't algemeen muziek, teekenen, handwerken, huisvlijt degelijk zullen leeren beoefenen. Ja, ik weet niet hoelang ik van je allen nog afgezonderd zal leven; beter zoude zijn als wij samen leefden, maar als dat niet heel gelukkig in volle harmonie en zelfbeheersching in geslachtsleven zoude zijn dan is het beter dat ik nog afzonderlijk blijf leven. Finantieel is dat dan ook voor jou en de kinderen voordeeliger. Nu wil ik eerst je lieven brief beantwoorden en dan mijn nieuws laten volgen tot besluit. Nu herinner ik mij dat destijds die kleine [3] operatie op mijn hoofd door Dr. van Stockum gedaan is. Hij woonde toen op de Eendrachtsweg, dat is een van de voornaamste straten van Rotterdam. Hij was toen nog jong en gezond. Voor Mevrouw v. Stockum is het niet geraden naar Montenegro te gaan; zij zoude te veel ontberingen lijden en ongetwijfeld kan zij dunk mij nuttiger zijn door hulp aan Belgen etc. Ik vind het heerlijk dat onder de kinderen een prachtige stemming heerscht en zij hun best doen met leeren. Met Leen en Johan moet je dan nog trachten wat meer bezig te zijn. Gelukkig zijn in ons gezin geen misbaksel, dus daar mag je niet aan denken. De een mag wat vlugger zijn dan de ander maar bij goede leiding zullen alle goede nuttige menschen kunnen worden. Gerard is een lief, [4] fijn kindje en rein geboren, maar je moet hem met zachtheid doch ernst leiden tot gehoorzaamheid anders verwildert hij en krijg je niets van hem gedaan wat noodig en nuttig voor hem is. Over Nicolaas zullen de jongens mij een brief schrijven, zeg je, maar ik ontving dien nog niet en hoop dezelve nog zal komen. Beter alle brieven aangeteekend te sturen. Over Warschau moet je nu geen brieven sturen, maar wel over Petrograd. Dat dof gevoel in je oor zal van zenuwen zijn; ik heb dat ook wel maar wanneer ik rustiger, gezonder ben dan gaat het weg. Ik hoop dat Lydia nu weer geheel gezond is en tracht bij de jongens hartelijke liefde en flinke zorg voor hun eenig zusje aan te kweeken en bij Lydia beminnelijkheid [5] zachtheid, opgewektheid en toch ook flinkheid. Ten opzichte van Kees ben ik geheel met je eens dat het beter is hij nu de winteravondcursus tot het eind voortzet en dan daarna flink achtereen degelijke fransch, of engelsche of duitsche lessen neemt. Zoo moet je maar doen en dan een flinke onderwijzer of onderwijzeres zien te vinden of ja op de school is voor fransch Mev. Colman. Nu is het de vraag welke taal Kees het liefste eerst wil leeren van de 3 en welke voor hem het nuttigst kan zijn? Nu moet je oppassen dat dan later weer niet op half weg die gekozen taal wordt opgegeven want dat is alles moeite en geld op het sterfhuis. Houdt de jongens nog maar goed onder je hoede dat zij niet leeren lanterfanten, maar laten zij altijd met iets nuttigsch of moois bezig zijn [6] Voor gimnastiek moet je maar eens spreken met den hr Kuiper in Hilversum. Hij schrijft wel in de veget. bode. Dat is voor de kinderen ook nuttig en kon desnoods een keer per week bij goed weer (zondags of zaterdag) buiten in onzen tuin gebeuren of die onderwijzer met wien wij in Valkenveen waren en die vroeger 1
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252, in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
les gaf. Ook vind ik goed dat de grooten dansen leeren als er gelegenheid voor zal zijn, en ook muiziek. Maar over 't algemeen beter niet te veel gelijk maar grondig. Laat Lydia nog maar goed met haar vriendinnetjes en poppen spelen en noodig bij gelegenheid een enkele keer kinderen uit die lief en flink zijn, om samen wat te spelen, zingen, dansen, muziek maken etc. Natuurlijk alleen wanneer je jezelf goed gezond gevoelt. [7] Ik vind het heel mooi en goed van je dat je ten opzichte van het geld dat Jane kreeg zoo weinig baatzuchtig ben, maar de vergelijking met moeder vind ik onjuist. Jane was jong en had haar leven ook zoo kunnen inrichten dat zij het geld der ouders niet hadden behoeven te nemen. Bovendien acht ik onjuist van oude menschen als je ouders die daarvoor zeer gespaard hebben het geld af te nemen om flinke groote jongens te onderhouden die zelf ook geld konden verdienen alleen om de hooge school te laten bezoeken. Nu heeft Jane haar kinderen opgevoed en jij moet dat nog doen en je weet niet of jij zelf middelen genoeg zal hebben om de kinderen een middelbare opleiding te geven dus kan het wel gebeuren dat het [8] geld van je ouders misschien nog zeer noodig voor je zou zijn. Tenslotte ben je 2 zusters met gelijke rechten en is het rechtvaardig dat beide gelijk ontvangen als er wat gedeeld moet worden. Ik wil echter geen druk uitoefenen op je meening en moet je geheel vrij blijven in je opvatting. Wellicht blijft er niets over en dan is de zaak zeer eenvoudig. Ik hoop altijd zoo goed mogelijk voor je en de kinderen te zorgen vooral in onze goede levensrichting en dan zullen wij hopen dat alles bevredigend verder mag loopen en moeten wij alle zeer dankbaar zijn. Wat je verder daarover schrijft is verstandig en ik hoop ook nooit ongenoegen verder over geld te maken en trachten met allen goed te zijn. [9] Stoupky 13/26 Januari 1915 Lieve Olga, ik zal mijn brief weer wat vervolgen, alvorens naar bed te gaan. Het telegram over Lwof was destijds goed aangekomen; je kunt echter beter engelsch seinen want je fransch is zeer gebrekkig. Sofia Danclowna bedankt je veelmaals en groet je nog meermaals. De laatste keer heb je uitstekend in je brief de datums van mijn ontvangen brieven vermeld; die moet je telkens in je antwoorden bevestigen, dan weet ik wat je ontvangen heb. Je moet nog de groeten hebben van Maria Nic. Maria Muz. Mevr. Scherrer, Mevr. Marx, Mevr. Bruinse, v Lewis, Mevr. Terwen en Marie. De laatste is gevallen en had een kleine operatie aan de borst en ziet niet goed uit. Misschien komt L.K. Terwen met vrouw (Ek. Huk) en M.K. [10] met Maslanitsa hierheen. Mevr. Scherrer zal ze te gast noodigen. Je maakt met je kinderschaar, die ik altijd bij mij draag nog al furore wanneer ik ze de menschen toon en nog wel als vegetariers. Wordt niet ijdel en maak maar flinke kerels van hen met open eerlijk hartelijk behulpzaam karakter. Geve God dat zij alle als Gods kinderen naar zijn Wil mogen opgroeien en ontwikkelen naar lichaam en ziel. Indien ik niet van de zomer naar Holland zou kunnen komen wegens de oorlog dan moest jij met Lydia maar hierheen kunnen komen. [onderaan pagina] x Indien Nelie tijdelijk je plaats zoude kunnen vervullen en haar daarvoor een vacantie reis op onze rekening geven. Dan konden wij heerlijk bij Batoem uitrusten en baden. Daar is de natuur zoo wonderschoon. Wij konden dan even 10- desj. land en bosch daar uitzoeken om misschien later alle tezamen [11] daar een vegetarische colonie in te richten. Maar helaas zal ook van deze plannen en fantasien niet veel komen. Zooals ik je reeds schreef hebben wij verscheiden keeren heerlijk schaatsen gereden en toen er sneeuw was met de Bobslee van de bergen. Dat heeft mijn ademhaling veelverbeterd zoodat ik mij tegenwoordig beter gevoel. Ik zou nu graag met het voorjaar een paard koopen om te rijden, alleen vind ik jammer zooveel geld uit te geven. Nu was ik weer bij Oespenski die geholpen heeft de Veget. Vereniging in Charkof in te richten met een Stolowaja en heeft daar met andere geld voor gegeven. Nu is er nog verlies en zal ik op hun verzoek ook wat moeten helpen. Daar zij en anderen al veel meer geven [12] denk ik er over R 100- bij te dragen in de hoop dat het helpen moge. In de school was dit keer geen kerstboom; het geld is voor de arme kinderen gegeven wier vaders in den oorlog zijn. Toch hebben Scherrer en ik samen nog R 15- versnapering geschonken en ik door kinderen een tooneelstuk opgevoerd en gezongen in koor. Met het theatre is tijdelijk veel onaangenaams door intriges van enkele personen. Toch is voor gewonden etc. door liefhebberij opvoeringen R 240- schoone inkomsten verkregen. 2
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252, in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
Ik was bij Scherrer op de Kerstboom ontving van Mevrouw een mooie BlocNotes met portret van Tolstoi en ik had voor haar en Lise elk een mooi boek geschonken en voor Mevr. Marx en Steenhoven een doos vruchten. [13] Bij Steenhoven was ik ook een avond te gast en met Oude en Nieuwe waren wij, ook je vader, bij Scherrer. We hebben toen nog pand verbeurd en meer van die spelletjes gedaan als blinde mannetje. Dat moet je meer met de kinderen doen dat geeft hun wat hartelijke pret. Dan moesten wij in een kring zingen, daar liep een patertje langs de kant, maar je man was zoo ongelukkig dat toen het op zoenen kwam een dame weigerde daaraan gevolg te geven, wat mij echter niet ongelukkig heeft gemaakt. Ook heb ik dat alles met zeer gemengd gevoel meegedaan, daar ik niet kon nalaten dikwijls te denken aan de vele ellende die thans allerwege is. Aan de uitnoodiging mede champagne te drinken heb ik geen gevolg [14] gegeven. Daarentegen tracht ik de menschen te wijzen op het goede van vegetarisme en onthouding. Ik weet niet of je bekend is dat Nastia, het meisje van Matr.[ena] thans in Kief leert. Zij is nu in de 4e klas van het particulier meisjes gimnasium en daar en pension.Dat kost ook veel geld, maar zoolang ik blijf dienen zou ik het graag voortzetten om mijn geweten goed te maken. Zij was nu met Kerstfeest hier in Bachmoet en bezocht mij een paar keeren. Zij is flink gegroeit en maakt matige vorderingen. Zij heeft nog wat kleeren en ondergoed voor mij gerepareerd en houdt erg van mooi handwerken en teekenen, dat zij heel aardig doet. Ik hoop niet dat je hierover boos op [15] mij zult zijn. Mijn verjaardag heb ik in Charkof doorgebracht en als eenig geschenk ontving ik, als elk jaar, van kleine Nellie SCherrer een handwerkje dat zij zelf gemaakt had. Een muiltje om mijn horloge op te hangen. Father heeft mij de grijze wollen das teruggegeven die Lydia voor hem had gehaakt en nu draag ik dezelve bij het schaatsen rijden en Bobsleeden. Jammer dat jij en de jongens nu hier ook niet kunt meedoen. Maar het weer is erg ongestadig telkens dooi weer. Nu in de laatste dagen hevige regens, zoodat de pret telkens lang onderbroken wordt. Annie Jonker zond mij een kaart van ondertrouw. Ik zal [16] haar een briefje bijsluiten, zend dat s.v.p. Helaas ontving ik de brieven van de jongens nog niet. Je moet alles maar aangeteekend sturen zooals ik de adressen zend. Uno …. Mux….[Russisch] is verleden jaar getrouwd met een jodinnetje dat reeds een kindje van een ander had. Nu is er een eigen bij en is Mux. Huk?[Russisch] en Had. Kos.[?] Dwdy[?] en dadymka?. Aanvankelijk vond Muz. Huk begrijpelijkerwijs niet aangenaam maar de menschen zijn erg lief voor hun schoondochter. Dat toont weer het goede russische karakter. De oudste dochter is reeds lang getrouwd en de 2de is nu als verpleegster terwijl de 2e zoon als vrijwillig officier. Nu geloof ik is het genoeg. Leef gelukkig met onze kindertjes. Wees alle veelmaals gegroet en gekust je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven briefkaart] Charkof 17/30 Januari 1915 Lieve Olga! Ik vertrek spoedig naar Stoupky waar hedenavond 10 ure hoop aan te komen. De vorige week zond ik je een briefkaart van hier en een aangeteekende brief van Bachmoet. Overmorgen, maandag, vertrek ik naar Petrograd. Ik hoop het je allen goed moge gaan. Schrijf maar weer spoedig hetzij briefkaart of aangeteekende brief. De Brief van de jongens waarover je schreef heb ik nog niet ontvangen. Overigens ben ik nogal gezond en verblijf met vele groeten en kussen voor je allen je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven briefkaart] Petrograd 22/I. 1915 Lieve Olga! De brief met dien van de kinderen ontving ik vóór mijn vertrek naar hier. Heden avond keer ik terug. Ik ben gezond hoop desgelijksch van je allen. Vele groeten en kussen voor je allen van je je liefhebbende man Leen. Zooeven kranten aan je gezonden. [Handgeschreven brief] Stoupky 3/16 februari 1915 Lieve Olga! Je brieven met die van de kinderen en voor mijn verjaardag heb ik in welstand mogen ontvangen. Ik hoop spoedig uitvoerig daarop te antwoorden.
3
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252, in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
Onlangs was ik te Moscou en bezocht Olga Iwanovna. Zij klaagde geen bericht van haar broeder te ontvangen die als officier in Duitschland krijgsgevangen is. Ik heb haar aangeboden door middel van jou en je duitsche familie een brief te zenden. Doe je best zoo spoedig mogelijk aangeteekend den brief aan Otto te zenden met inliggend briefje. Voor zlle zekerheid zend ik je nog een afschrift van dat briefje in een anderen [2] brief die je dan van Holland uit direct aan den hr. Staden kunt zenden. Hij kan dan een antwoord sturen óf direct aan jou adres of aan Otto die jij wel zoo goed wilt zijn zoo spoedig mogelijk aan Olga Iwanowna te sturen. Haar adres luidt: Mockba [Russisch] Het adres van haar broer: Deutschland. Kriegsgefangener Dienst Hauptmann N. Staden Kriesgsgefanger auf Fort Gorgast Cüstrin, Königliche Commandantur Het adres van Otto is je bekend: Herrn Otto Hundius, Neuenburgerstrasse N 38, Berlin S.W. Je allen het beste, vele groeten en kussen. Hier alles wel je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven brief] Stoupky 15/28 februari 1915 Lieve Olga! De brief van 3/16 febru. met dien voor Olga Iwanowna is, hoop ik, door je ontvangen en opgezonden. Gisteren ontving ik 2 brieven van Neeltje met een brief van jou er in. Ik vind het erg ongelukkig dat jij nu ook in bed ben en hoop maar dat je spoedig hersteld ben, want anders is het dubbel moeilijk voor je. Wat Dirk aangaat, zoo geloof ik dat het voor hem goed zou zijn indien hij alleen of met Erwin boven ging slapen. Beide hebben meer slaap noodig en dek Dirk wat meer toe waar hij rhumatiek voelt. Het kan echter ook de groei zijn. Ik was erg blij met je brieven voor mijn verjaardag en dat de rapporten bevredigend waren. Ik [2] vind dat Lydia en Dirk vroeger beter schreven. Je behoefde niet bepaald in het russisch te schrijven, daar ik je holl. brieven toch ontvangen heb en jij de mijn toch ook. Heb jij b.v. mijn uitvoerige brieven ontvangen van 11/24 Jan en 13/26 Jan. Nu moet met[?] plotseling weer op reis naar Petrograd en zal daarom mijn brief niet lang zijn. Ik ben dit jaar weer vreeselijk veel op reis en kwam deze week pas thuis van Kief en Charkof zoo dat weinig tijd is nu hier mijn zaken in orde te houden. Ik heb een rijpaardje gekocht voor R 140- zoodat ik weer eens een nieuwe sport beoefen. Het is nog al vurig, zoodat het niet lang op stal kan staan zonder beweging, anders slaat het op hol zooals een keer met Petro en mij [3] gebeurde. Ik heb ook een klein wagentje op 2 wielen gekocht en hoop nu met het voorjaar de omstreken af te rijden. Het weer is echter tot nu weinig geschikt en daarbij was ik veel afwezig. Voor je vader zal het ook een afwisseling zijn nu en dan mee te rijden en dan zal ik de kinderen en dames maar voorstellen mijn genot te deelen. Ik vind het wel erg jammer dat jij en onze kinderen nu niet mee kunt en hetb mij zelf al verwijt gemaakt dat ik zooveel geld uitgeef, en in dezen tijd, maar dat help nu niet meer, dat is zeker weer zoo'n periode in mijn leven. Ik hoop echter dat alles ten goede zal loopen. Voorloopig is mijn gezondheid er beter bij geworden en dat is ook veel waard. De menschen lachen wel een beetje over mij met mijn ideeen en nu zoo buitensporig [4] Maar ik hoop dat alles goed recht zal komen. Over erwin heb ik gedacht dat het goed is voor zijn Nederl. taal dat hij meer onder flinke ontwikkelde vriendjes verkeerde of dat hij een poos in een degelijke ontwikkelde familie met niet veel kinderen woonde b.v. als hij enkele maanden mij Dr Ootmar zou kunnen in wonen zoo dat hij gelegenheid had veel en goed Nederlandsch te hooren en dat hem regelmatig verbeterd werd. Anders zal het voor hem moeilijk zijn op de H.B.S. te leeren. Vandaag (zondag) is het prachtig weer. Ik moet nog een lange brief aan Bestuur schrijven en iemand uit Charkof voor onze faëton hier spreken en tenslotte morgen vroeg op reis met Mux. Huk. naar Petrograd. Daarom voor vandaag genoeg. Leef gelukkig met onze kindertjes, lief moedertje en weer met je allen in gedachten gekust van je je liefhebbende man Leen. groeten aan de kennissen. 4
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252, in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
[Handgeschreven briefkaart] Kramatorskaia 5/18 Maart 1915 L.O. Je brief in welstand ontvangen. Ik begrijp echter niet waarom je naar Groningen wil reizen. Ik raad je voorloopig niet van Blaricum weg te gaan. Schrijf mij eerst duidelijk wat aan de hand is. Indien mocht noodig blijken zal ik aan den Minister schrijven of telegrafeeren. Je moet je niet zoo zenuwachtig maken. Slaap veel en maak geen onnoodige zorg. Ik wensch je allen het beste. Wees gegroet en gekust van je je liefh. man Leen. [linker marge] Spoedig volgt een brief. [Handgeschreven briefkaart] Charkof 7/20 Maart 1915 Lieve Olga! Gisteren zond ik je kranten en geillustreerde blaadjes. Daarvoor een briefkaart. Ik begrijp nog niet waarom je naar Groningen wil. Is de bedoeling met de kinderen. Ik zou maar wachten en mij eerst schrijven. Indien het van je geeischt wordt, dan kan ik aan den Minister telegrafeeren of je gaat zelf naar den Haag. Ik hoop spoedig opheldering [linker marge] te krijgen. Leef alle gezond en gelukkig. Je Leen. [Handgeschreven brief] Stoupky 9/22 Maart 1915 Lieve Olga! Je uitvoerigen brief van 10/23 febr. heb ik ontvangen. Van Johan ontving ik een telegram dat hij een week geleden met fam. behouden in Petrograd was aangekomen, dat was enkele dagen na mijn vertrek van daar. Je schrijft mij nu een brief van 14 blz. en geeft heelemaal geen opheldering waarom je met de kinderen naar Groningen wil. Het is niet noodig russisch te schrijven, daar je andere brieven toch meest alle door mij zijn ontvangen. Indien je liever russisch schrijft dan heb ik daar niets tegen en kan je zoo voortgaan. [2] maar als je niet wel of te moe ben dan moet je liever wat rusten en schrijf mij dan maar wat korter. Zie dat je niet boos op de kinderen wordt en toch goed opvoed. Ik moet de kinderen nog op hun brieven antwoorden, maar ben in de laatste tijd zoo veel op reis dat ik geheel uit mijn verband ben. Nu hoop ik weer een poos in Stupki te zijn tenminste niet voor langen tijd weg te gaan. Ik heb wat muziek voor je gekocht en hoop dat ik gelukkig geweest ben. Misschien heb je al reeds daarvan. Op inliggend briefje kan je zien wat ik kocht. Mocht je reeds hebben schrijf dan welke muziek dan kan ik hier aan Lise geven anders zal ik ze meebrengen naar Holland wanneer ik kom [3] Erwin en Dirk moeten zich wat warmer kleeden en toedekken en beide en ook Johan meer slapen. Lydia slaapt nu zeker altijd bij jou, dat is beter, daar zij al wat grooter wordt en let op haar als een goed moedertje, dat zij goede lieve vriendinnetjes heeft die haar geen slechte leelijke dingen leeren en dat zij ook van jongens niet hoort. Enno Rueter heeft wel voor Leen vieze teekeningetjes gemaakt, dat ik hem verboden heb, maar je moet stil nagaan wat ze in stilte uitvoeren en vooral niet alleen op de zolder laten scharrelen. Ik hoop dat het nu mooi weer bij je zal zijn zoo dat de kinderen veel buiten kunnen en jij ook en alle gezond zullen zijn. [4] Hier was het een heerlijke lente dat, maar de weg is zoo vreeselijk slecht dat ik naar de notaris in Bachmoet te voet moest gaan. Ja ik geloof dat voor de voetjes van Theo en Gerard en ook voor de grootere het beste is óf in goede rijglaarzen of op bloote voeten, maar op sandalen en pantoffels geloof ik dat hun voeten bederven. Het paard het[heeft?] van daag met vóórscherm van mijn tilbury stuk geslagen; het is een vurig paard en ik zal het waarschijnlijk moeten verkoopen, anders komen er misschien nog ongelukken. Prettig dat Kees zoo zindelijk wordt dat is heel goed voor zijn werk en dat moeten alle leeren alles netjes en flink te doen. Leert Lydia nu regelmatig op [5] piano spelen en wie geeft haar les? Maakt zij nog al vorderingen en speel je of zing je ook nog wel met de jongens? Het is prettig dat je met M. van Rees goed bevriend word en samen speelt dat geeft je goede afleiding. Nu zal die vriendin wel zeggen, als zij ziet hoe je ingericht ben dat je eenvoudig woont, maar toch kost dat eenvoudige leven meer dan f 5000- per jaar - dat is niet zoo heel eenvoudig. Nu we zullen hopen dat alle goed opgroeien en leeren en als wij dan oud zijn, gaan we werkelijk eenvoudig leven, of ik tenminste want nu doe ik het ook niet, vooral niet in de laatste tijd. Gisteren heb ik op het wagentje niet met mijn paard op hun beurt [6]
5
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252, in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
de kinderen van Scherrer, Potapski en het meisje Nadia Protopopowa gereden. Alle waren natuurlijk erg verheugd. 11/24 Maart. Gisteren was Scherrers verjaardag en waren je vader en ik en Bruinse, Hilda uitgenoodigd 6 uur diner. Daarna muziek, zang en tot slot - Een patertje langs de kant en blindemannetje. Ik heb geprobeerd mijn paard voor mijn wagentje te spannen maar het was zoo onrustig dat het scherm is stuk geslagen zoodat ik maar weer het paard van de mijn zal aanspannen. Mijn paard is voor rijpaard voornamelijk goed en dan ook soms maakt hij [7] veel kunsten, zoodat ik er over denk het te verkoopen en te zien of ik een rustiger kan krijgen dat was ouder is. Hilda zeide dat haar moeder heelemaal niets van je hoort zoolang je weg ben en meent dat je geen kennis wilt houden, ik heb gezegd met 8 kinderen gaat niet zoo licht aan kennissen brieven te schrijven, maar misschien schrijf je bij gelegenheid een briefje dat je insluit bij mijn brief of hier bij vind je het adres van Mevr. Lewis. Mevr. Scherrer gaat een 10 dagen in April naar Nicolajef bij Lewis logeeren. Ik hoop spoedig van je te vernemen [8] hoe dat staat met je reis n. Groningen. Nu ik hoop dat je overigens met de kinderen gezond zult zijn en alles goed gaat. Kom je nu met je maandgeld uit en houd je wat over? De spreeuwen zijn gekomen, het weer is nu beter geworden. We hadden hier lang onberijdbare wegen, misschien dat nu binnen een paar dagen de weg goed zal zijn. Nu Ik wensch je allen het beste wees met de kinderen veelmaals gegroet en gekust, ook aan kennissen de groeten, je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven brief] Stoupky 29 Maart/11 April 1915 [met rood potlood over tekst geschreven] aan Dirk schrijf ik afzonderlijk een kaart niet aangetekend Lieve Olga! Kort achter elkander ontving ik drie aangeteeknde brieven van je. Jammer dat de kinderen en jij ongesteld waren, maar gelukkig is volgens je laatste brief alles weer aan de beterende hand. Tracht spoedig een goede dienstbare geest in huis te krijgen, opdat je eigen gezondheid niet er onder zal lijden en je gelegenheid zult hebben met de kinderen rustig om te gaan en ze het goede te leeren. Ik ontving ook van moeder een brief en dezer dage eveneens aan van Johan uit Warschau. Hij is met familie behouden en gezond daar aangekomen en schreef mij dat bij jou ook alles wel gaat en de kinderen [2] sprinlevend waren. De stof die Johan meebracht heb ik van Kaukaziers gekocht. Ik heb nog zoo'n tweede zijden doek precies eender, bewaar dus voorloopig die je nu heb en wanneer ik kan komen dan breng ik de tweede en nog een paar stukken Kaukazisch wollen goed. Die witte wollen stof is heel mooi en heel goed. Je moet maar zien wat het best er van te maken voor jou of voor Lydia wie het meest zal waardeeren. Ik heb van die licht Kaukazische stof een jasje laten maken zooals mijn Cucy[?Russ.] jasjes en gebruik het om daarin paard te rijden. Onze straznik heeft mijn paardje nu onderhanden genomen; hij heeft er goed slag van zoodat het beestje minder gevaarlijk wordt. Hij heeft hem wat gekalmeerd, maar toch is het een vurig beestje. [3] Jammer dat de kinderen er niet op kunnen, misschien later als wij in Rusland, America of Afrika ons eigen land zullen hebben en de jongens flinke land- en tuinbouwers zullen zijn. Het spijt mij erg dat de jongens naar vleesch en worst gaan verlangen. Ik hoop dat je ze met vegetarisme op den goeden weg zult houden. Wij moeten maar minder filosofeeren en maar eenvoudig bij onzen taak blijven dat is rustig, zonder onnoodige drukte en opwinding het leven van onszelf en onze kinderen naar lichaam en geest in hoogere richting opvoeren, goed ons werk verrichten en tevreden zijn met het eenvoudige. Den brief van den hr. de Jongh heb ik ontvangen; ik zal met den hr. Lamin spreken, maar betwijfel of er een goed resultaat van komt. [4] Doe aan Broekmans mijn groeten. Ik ben belangstellend zijn werk te zien en hoop het beeld goed gelukt. Aan Rueters, Bruyns en verdere vrienden wil je ook wel mijn groeten overbrengen wanneer zij belang in mij stellen. Je heb mij met je voorgenomen vertrek naar Groningen onrustig gemaakt. Ik begrijp je niet. Je schrijft lange brieven over dingen van ondergeschikt belang en hierover schrijf je niets. Blijf maar rustig
6
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252, in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
zitten zooals andere menschen en mocht het onhoudbaar worden dan kan je naar Amsterdam. In allen geval overbodig daarvoor nu reeds onkosten te maken voor nieuwe kleeren etc. Nu, ik wensch je al het goede toe en vooral kalmte en rustige bedaardheid in je doen. Wees met de kinderen hartelijk gegroet en gekust. Je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven brief] Stoupky 29 Maart/11 April 1915 Lieve Olga! Nadat ik mijn brief had afgeschreven heb ik besloten met Scherrer geld in een nieuwen zaak te geven. De hr. Lamin en Zotof hebben een grondstuk met kolen gepacht. Zelf hadden zij tezamen R 12000er ingestoken. Nu kunnen zij het met winst verkoopen. De hr. L. wilde liever verkoopen, maar Zotof wil liever de kolen uitwerken omdat hij verwacht dat er dan veel meer winst op moet komen. Nu wilde de hr. L. niet meer geld er in wagen en bood mij aan deel te nemen. Gisteren had hij een ander ingenieur die deel wil nemen onder voordeeliger voorwaarden dan hij mij had aangeboden. Nu is Scherrer gisteren nog eens daar [2] bij L. & Z. wezen praten en vanochtend hebben Scherrer en ik toegezegd dat wij deelnemen elk voor R 6000.Wij zullen dan de winst met ons vieren gelijk deelen. Er wordt gerekend dat 3.500.000 poed kolen moet aanwezig zijn en daar de prijzen thans hoog zijn kan gerust of 3 K. per poed winst gerekend worden. De kolen wordt uit dezelfde laag diechtbij door andere uitgewerkt. Er is echter risico aan verbonden dat de kolen slecht zijn of dat veel water zal zijn, zoodat vooruit beter is maar niet te veel op winst te rekenen en in het allerergste geval kan de R 6000- verloren zijn. Echter bij goeden afloop kunnen wij elk in een paar jaar R 20000- verdienen. Dus het beste maar gehoopt. Je je liefhebbende man Leen. Spreek maar niet met anderen daarvan. [Handgeschreven briefkaart] Stat. Charkof 4/17 April 1915 Lieve Olga! Onlangs zond ik je een brief in antwoord op jou brieven. Ook aan Dirk twee mooie kaarten voor zijn verjaardag; heeft hij die ontvangen? De boeken heb ik tot nu nog niet ontvangen. Ik vertrek dadelijk naar Petrograd en denk daar een 3-4 dagen te blijven. Wees allen het beste toegewenscht en met de kinderen gekust. Je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven brief op voorgedrukt papier met plaatje van Hôtel de Paris, Petrograd, A Waeytens. Rue Gogol 23. Fondé en 1804] 9/22 April 1915 Lieve Olga! Ik sprak hier een paar kennissen over den mijningenieur de Jong. Veel verwacht ik er niet van omrede hij altijd moeite zoude hebben met het russisch. Eenige kans zoude bestaan [2] bij engelschen die in Siberie mijnbouwzaken bezitten. In deze richting heb ik geinformeerd. Zoodra ik wat hoor zal ik nader schrijve. Doe aan Broekmans mijn hartelijken groeten ook aan verdere kennissen. Vanavond vertrek ik weer van hier. In de Newa is nog ijsgang overigens is het weer goed. Ik zond aan Dirk een paar mooie kaarten voor zijn verjaardag en [3] gelijk hiermede voor de overigen, behalve Gerard. Ik hoop dat ze goed overkomen en goed bewaard worden. Ik hoop dat je met de kinderen welvarend zijt. Den vorige week sprak ik Johan in Charkof. Zij zijn goed in W. aangekomen, dank zij de hulp van de Regeering. Leef gelukkig, eenvoudig en tevreden! Zoolang de oorlog voortduurt [4] zal ik moeilijk naar Holland kunnen komen, daar de reis zooals Johan maakte heen en weer alleen een maand duurt en met gevaar verbonden is. Wees met de kinderen gekust en het beste toegewenscht van je je liefhebbende man Leen.
7
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252, in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
[Handgeschreven briefkaart] Stoupky 6/19 Mei 1915 [bijgeschreven in ander handschrift 25/7 Juli] Lieve Olga! Je twee laatste brieven met bijvoegsels ontvangen. Den brief van de Jongh zond ik aan Mr Coock. De hr Lamin heeft in Petrograd ook geinformeerd. Mocht een gunstig antwoord komen dan zal ik nader berichten. Spoedig schrijf ik meer. Wees met de kinders gegroet en gekust Je Leen. [Handgeschreven briefkaart met poststempel Kramatorskaja en stempel Petrogradskaja] 13/26 Mei [1915] Lieve Olga! Vandaag ontving ik in gezondheid je briefkaart van 11/24 April. Ook ontving ik achtereenvolgens drie aangeteekende brieven van je. De brief van Mr de Jongh zond ik met mijn brief aan Mr Coock en een afschrift gaf ik aan Mr Lamin. Bedank Mr Broeckman voor zijn brief; ik hoop hem te antwoorden. Morgen weer op reis. Je allen het beste. Father Jane hier gezond. [linker marge] Gegroet en gekust Je Leen. [Handgeschreven brief] Stoupky 8/21 Juli 1915 Lieve Olga! Wanneer onze kideren eene handeling verrichten die wij niet kunnen goedkeuren en wellicht groot leed veroorzaakt, maar zij vertellen ons alles openhartig naar waarheid, dan zullen wij hen niet minder liefhebben dan wanneer hun gedrag ons geen rede tot ergernis gaf maar dat gepaard ging met leugen. Ik voel meer liefde voor iemand die oprecht blijft en eerlijk bekent, al is dan zijn bekentenis voor mij onaangenaam. Zo, geloof ik, is ook de grondtoon van jou karakter. Door je eerlijkheid, oprechtheid en karaktervastheid heb ik je altijd blijven liefhebben en achten. Indien je daarvan wel eens zijt afgeweken, stond dat in verband met de verwikkelingen waarin os stoffelijk leven ons onwillekeurig, ondanks onszelf meetrekt. Je zult begrepen hebben dat het lange uitblijven van een schrijven van mij geen nalatigheid is, maar een andere oorzaak moet hebben. Ik wil je die als mijn goede vriendin meedeelen. Voortdurend moest ik uitstellen aan je te schrijven, want ik kon dat niet doen zooals ik voelde dat het moest zijn n.l. eerlijk en daarom wachte ik beter, ofschoon in wist dat dit ook niet goed was. Toen heb ik een brief geschreven maar een goede geest is gekomen en de brief werd verscheurd. Ik verlangde daarin geheel vrij te zijn en wilde afstand doen voor jou en de kinderen van materieel bezit. Ik wilde niemand en naar niets vragen en alleen een sterken innerlijken drang volgen. Maar dat moet wel niet goed geweest zijn, want het is vervoed. Ik wil nieman leed doen, ik wil zorgen voor jou en onze kinderen, ik wil jou en de kinderen liefhebben, ik wil ook een goede zoon en goede vriend zijn, ik wil ook op mijn wijze God liefhebben en dienen, maar ik wil toch nog een andere liefhebben. Ik heb mij al dien tijd afgevraagd: kan dat niet? en waarom niet? Mag ik niet in zoover vrij zijn dat ik ook nog van een [2] ander veel kan houden. Wie verbeid mij dat en waarom? Is het slecht dat ik nog van een andere houd? Moet daarom mijn voelen voor jou, onze kinderen en anderen ophouden? Moet daarvan het gevolg zijn: vijandschap? Waarom kan in plaats van vijandschap daarmede niet samengaan: liefde? Is het niet mogelijk dat iemand die je mooi en goed zou liefhebben, misschien beter dan ik kan, dat ik dien ook zou kunnen liefhebben en omgekeerd. Moet jij bepaald de persoon haten die veel van mij houd, edel denkt en je in geen geval kwaad toewenscht? Kan dan tusschen jou en die persoon niet een band van vriendschap en liefde groeien omdat zij mij gelukkig maakt en door mij zich gelukkig voelt? Zal ik niet meer nog van je houden, wanneer je mij vrijheid toekende lief te hebben zooals ik kan en wil, dan wanneer je van mij eischt dingen die ik niet zou kunnen beloven. Ja, ik weet dat gewoonlijk in het leven verlangd wordt dat de man de vrouw en omgekeerd elkaar volgens belofte trouw blijven. Sedert ons huwelijk heb ik geen geslachtelijke omgang met een andere vrouw gehad en dat wordt veelal onder mannen tenminste als heel zedelijk gerekend. Ik geloof echter niet dat daarin de ware zedelijkheid ligt. Ik meen dat ik zedelijker handel zooals nu, door je te zeggen dat ik veel van een ander houd en dat ik meen het recht te hebben daarin vrij te zijn, omdat door tegenstrijd die gevoelens niet tenietgedaan worden. Er is dan ook gewoonlijk het gevolg van dat de menschen toch hun weg gaan, maar dan met behulp van bedrog of van vijandschap. Mooier en zedelijker acht ik zeker indien de man en vrouw elkaars vrijheid erkennen en elkaar ondersteunen zoover dat in hun vermogen ligt om het liefdeleven hooger op te voeren in plaats van in de laagte te doen 8
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252, in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
dalen, hetgeen meestal het gevolg is waar heerschzucht of vijandschap de hoofdtoon willen voeren. Vergevensgezindheid (indien hier wat te vergeven zal zijn) geduld en verdraagzaamheid zullen schooner gemoedstoestand scheppen dan vijand[3] schap en boosheid. Ik hoop je met onze kinderen mijn leven lag lief te hebben alt tot nu en ik vertrouw ook tevens dat het verder streven naar een leven in grooten eenvoud bij de natuur niet door mij prijsgegeven zal worden, maar juist nieuwe voeding zal vinden in de nieuwe liefdebron. Indien het je mogelijk is laten wij dan voor onszelf en onze kinderen met moed de ingeslagen weg tot veredeling van ons leven gemeenschappelijk voortzetten - jij je taak met de opvoeding van onze kinderen in Holland - en ik wellicht tot voorbereiding van eene omgeving waarin eene minder materialistische levensopvatting gemakkelijker door onze kinderen in de toekomst zoude uitgeleefd kunnen worden. Laten wij alle naar ons vermogen het goed nastreven, dan moet het eidne ook goed worden. Ik zal altijd goed aan je denken en tracht jij dat ook aan mij te doen. Ik hoop je en de kinderen regelmatig te schrijven en van je allen te hooren hoe het gaat. De vorige week was ik aan den Donetz, heb daar met mijn paard en wagentje de omstreken van Serebrianca afgereden. Mogelijk kan ik daar land koopen; ongeveer 80 desjat [?]. Verder hant veel af van den prijs en betalingsvoorwaarden. De prijs is bepaald op R 300- p.d.'met oog op de oorlog zal wellicht afgelaten worden. Thans wordt van het hooi, graan, bosch ongeveer R 1000- per jaar inkomsten verkregen. Indien de rentepapieren van Kief en Charkof worden aangenomen en de rest wat uitgesteld[?] wordt zou ik het land kunnen koopen. Zoolang ik dan nog in dienst ben bij de Maatschappij kan ik van hieruit trachten een en ander in te richten en te verbetern. Later zouden een paar van onze jongens daar land en tuinbouw kunnen beoefenen en een vegetarische colonie kunnen ontwikkelen waar alle levensbehoeften met eigen middelen verkregen konden worden. Zou je goed vinden indien ik dat land kocht, of liever het geld en rentepapieren willen houden? [4] Over hetgeen ik je schreef moet je met anderen maar beter niet schrijven of spreken. Laten wij trachten met elkander alles zooveel mogelijk in goede banen te leiden en gemeenschappelijk te beraadslagen. Tracht over alles rustig na te denken en mij daarna te schrijven. Met Father gaat het goed. Margrieta met de kinderen zijn uit Warschau hierheen gekomen en zullen bij mij wonen tot betere tijden komen. Johan was voor zaken op reis, weer hier terug en eergisteren weer vertrokken. Hun kinderen hebben kinkhoest zoodat alle geisoleerd blijven. De familie Scherrer vertrekt spoedig met allen voor 2 maanden naar Tarp (Kabkaz?) [?Russisch]. Mevrouw Marx is intusschen van een dochter bevallen; beide welvarend. Wij varen veel in een roeiboot op de groote vijver der N.D. spoor, ook tracht ik dagelijksch mijn bad te nemen. Uit onze kolenmijn is de eerste kolenproef opgedolven die nogal gunstig is uitgevallen; voorloopig valt echter nog geen definitief gunstig resultaat te vermelden. Met Lamin's Scherrer's Starnawsky's waren wij 2 dagen in de Heilige bergen. De hr Paardekooper en de jonge Steenhoven zijn als commissaris der Mij gekozen in plaats van de hr Geesink en Biezeveld. Ik weet niet of het huis nu verkocht is in H. Zoolang dat geld niet betaald wordt heb ik niet anders als schuld in Holland dus moet je zien dat je met de f 400- p.m. uitkomt, daar ik geen geld meer kan krijgen. Wees met de kinderen het beste toegewenscht en gekust, je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven brief] Stoupky 19 Juli/1 Augs. 1915 Lieve Olga! Mijn vorigen brief van 8/21 Juli zal je, naar ik hoop in gezondheid ontvangen hebben. Ik heb ondertusschen twee briefkaarten van je ontvangen en was blijde uit de laatste te vernemen dat Johan gelukkig weer hersteld is. Volgens je wensch zal ik gelijk met dezen een prentkaart sturen met dankbetuiging aan Dr. Catz. Ondertusschen hoop ik dat Kees zijn keel ook weer beter is. Je bericht dat hij met een mooie teekening erg verheugd [2] thuis kwam heeft mij verblijd. Ik hoop dat hij plezier in zijn werk zal hebben. Hoe staat het nu met Erwin? Zal hij nog examen doen voor de HBS? Je moet zien dat Dirk afzonderlijk slaapt, want zijn slechte leeren en zenuwachtigheid komt alleen daarvan dat hij de laatste jaren veel te weinig geslapen heeft en zijn hersenen niet de noodige rust hadden. Ook voor 9
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252, in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
de anderen kinderen is het noodig daarop goed te letten, dat zal met hun leeren schelen. Gaat Johan nu naar de volgende klas over en Leendert ook? Nu de kinderen vacantie hebben kunnen zij hun rapporten [3] wel eens netjes voor mij overschrijven en per aangeteekende brief toesturen. Daar je allang plan had eens naar moeder te gaan, vermoed ik dat je haar op den 28sten zult verrast hebben. Ik vind erg jammer dat Daalder de H.S. [Humanitaire School] verlaten heeft; hij scheen mij de beste onderwijzer toe. Is er weer een nieuwen voor in de plaats? We hadden hier veel erg warme dagen en daarbij heb ik weer van mijn hooikoorts te lijden. Gelukkig is vandaag weer wat onweer en regen en mijn hooikoorts wat dragelijker. Gisteren is de fam. Scherrer [4] naar Gagry vertrokken en heeft Margrieta onder meerdere huishoudelijke voorwerpen ook de piano in gebruik gekregen, zoodat sedert 4 jaren weer eens een beetje muziek in huis is. Dikwijls heb ik verlangen jou te hooren spelen en zingen. Ik hoop dat je gelegenheid vind nu en dan daaraan wat te doen en ook met de kinderen. Krijgt Lydia nu regelmatig les en maakt zij nogal vorderingen? Zij moet ook maar zingen, wellicht verbetert daardoor haar stem. Ik zal nog een briefje aan de kinderen erbij doen en daarom deze hierbij eindigen. Leef met de kinderen gelukkig en tevreden en wees hartelijk gegroet en gekust van je je liefhebbende man Leen. Rijkstelegraaf Telegram No. 55[?], 5 woorden [bijgeschreven r.s. = h.s. 18/8 1915 Aangenomen te Bachmut, den 5/4 [9?] 1915 Ontvangen te Blaricum, den 6/4 [9?) 1915 Muijzenberg Blaricum
Lettre envoyée Muijzenberg
[Handgeschreven brief] Stoupky 7/20 Augustus 1915 Lieve Olga! Je brief van 18 Juni/1 Juli en een paar briefkaarten ontving ik enkele dagen geleden. Ik ben in de laatste tijd echter niet gezon geweest, heb enkele dagen in bed gelegen, met koorts, influenza en pijn door mijn heele lichaam, later in mijn beenen. Daarop is massage gemaakt, waardoor onder mijn knie een wond ontstond die ging zweren. Nu is gelukkig alles bijna voorbij en blijft alleen de hooikoorts nog over. Ik wil je nu even antwoorden over Erwin. Vandaag ontving ik zijn kaart uit Haarlem. Hij moet de adressen zoo mooi en duidelijk mogelijk schrijven. Nu zal de uitslag van zijn examen dus bekend zijn. Is hij geslaagd dan is de zaak eenvoudig, daar hij dan waarschijnlijk per fiets de HBS in Bussum kan bezoeken. Is hij gezakt, dan moet hij maar kiezen of nog een jaar in de H.S. blijven, of naar de ambachtschool of tuinbouwschool in Frederiksoord of als jij dat bepaald beter vind naar de Gooische Sch. Ik voor mij ben daar geen voorstander van. Prettig dat Kees in de 2e klas van de ambachtschool is overgegaan. Over de hr. de Jong heb ik aan den hr Coock geschreven. Ik kreeg antwoord van zijn dochter dat hij ziek lag en niets kon doen. Nu is je vader teruggekeerd van een reis naar Joezewo en brengt het bericht mee dat Coocke aan kandeer in de maag gestorven is. Zijn vrouw was ook uit Engeland gekomen. [2] De hr. Lamin heeft in Petrograd nog geinformeerd voor een werkkring voor den hr de Jong, maar zonder resultaat. Het huis in Helvoet is nu verkocht volgens laatsten brief van moeder. De helft van het geld zal zeker op mijn rekening bij de Ned. Cred. Ver. geboekt zijn, waar ik nog schuld had. Ik hoop nu dat je van dat geld niets zult nemen en zorgt dat je alle uitgaven dekt met de f 400- die je maandelijks ontvangt. Dat andere menschen je verstandig en flink vinden vind ik aangenaam, ik heb ook achting voor je goede hoedanisheden en houd ook van je maar je bent in je brieven zoo voortdurend daarover bezig dat ik meen dat je evengoed ook minder daarover kan schrijven. Toen ik je veel schreef, kreeg ik allemaal onaangename brieven met verwijten en nu ik weinig schreef klaag je dat je mijn raad niet heb. Ik hoop zoo goed mogelijk te zorgen voor jou en de kinderen en zou graag willen dat je allen gelukkig leefde en de kinderen goed leerden. Rust zooveel uit als je werk je veroorlooft en tracht rustig te zijn. Je heb een mooie taak met de kinderen en tot nu heb je meer middelen dan de meeste menschen gewoonlijk te verleven hebben. Tracht zooveel mogelijk de goede zijde van het leven te zien en dan wordt de onaangename zooveel lichter.. 10
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252, in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
Ik vond prettig dat Mr. en Mevr. Biezeveld je bezocht hebben en je over 't algemeen vriendschap ondervond. [linker marge] Leef gelukkig en tevreden en denk goed aan je man, zooals hij ook aan jou [linker marge p1] Wees met de kinderen veelmaals gekust en het goede toegewenscht. Je Leen Lees inliggende brief en geef hem dan af aan Broeckman. [Handgeschreven brief] Stoupky 29 Augs/11 Septr 1915 Lieve Olga! Bij ontvangst van dezen brief zal je verjaardag misschien al voorbij zijn. Ik hoop op den 14den nog een telegram aan je te sturen, en dat je met de kinderen dien feestdag gelukkig zult mogen vieren. Verder wensch ik je toe nog lange jaren in gezondheid, tevredenheid, matigheid en geluk te leven en de kinderen tot nuttige, eenvoudige, gelukkige menschen te zien opgroeien.Gisteren was je vader 78 jaren; we waren alle bij hem. Zoo is hij nog flink gezond en opgewekt, alleen is het dikwijls moeilijk met hem te spreken wegens zijn doofheid. Ik ontving je brief met bericht dat E. niet slaagde voor de HBS. Ik [2] je in mijn brief van 7/20 Augs. geschreven o.a. hoe met Erwin te doen. Nadat ik nog eens had nagedacht over Erwin, besloot ik je gisteren te telegrafeeren: "for Erwins health recon most desirably ambachtschool like Cornelis mechanical school or horticultural". Ik hoop dat het berich goed verstaanbaar is overgekomen. Met het ook op den zenuwachtigen aard van Erwin geloof ik stellig dat het beter voor hem is op de Ambachtschool een vak te leeren waar hij het meest zin in heeft: of timmeren of smeden, machinerie of anderszins. Hij kan dan evenals Kees 3 jaren die cursus afloopen dan een jaar praktijd en daarna naar de middelbare technische school in Utrecht - dan wordt hij een degelijk theoretisch en [3] praktisch ontwikkeld technikus die overal in de wereld goed terecht komt en daarbij zal hij ook flink gezond zijn, wat een heel voorname zaak in 't leven is, zooals je bij jezelf kan oordeelen. Indien je hem bepaald naar de HBS. wil, of hij wil zelf, dan moet hij eerstens nog 6 jaren op de schoolbanken zitten, heel veel theoretisch leeren en gaan zijn examens dan goed, dan moet hij nog 5 jaren op de Politechnische hooge school zijn. Dat verlangt alles heel veel van zijn zenuwen die toch niet zoo sterk zijn. Daarom dacht ik kan hij beter gezellig met Kees de ambachtschool bezoeken. Worden ze beide later architect dan kunnen samen hun eigen zaak hebben en mocht Erwin soms [4] lieve machinevak bruggenbouw of andere ijzertechniek leeren dan kunnen ze later misschien ook samen werken. De technische school in Utrecht moet uitstekend zijn. Spreek dus met den directeur der Ambachtschool voor E. en verzoek dat hij nog aangenomen wordt. Doe den dir. mijn groeten en bedank hem nog voor Kees. Wil je mij deedeelen of je het geld dat van het huis is betaald in de Crediet Ver. op mijn rek. is geboekt en hoeveel dat bedrag was? Ik heb ondertusschen mijn 2e karbonkel gehad die nu ook zoo goed als genezen is; ook mijn hooikoorts is weer zoo geoed als voorbij. Nu begin ik me weer wat normaler te voelen. Tot mijn genoegen vernam ik van moeder dat Kees & Lydia bij haar waren en jij verwacht werd. Ik wensch je intusschen al het goede toe. Je je liefhebbende man Leen. [linker marge] Het bouwvak is choon en mooi. Wil hij tuinbouw dan is het beste Frederiksoord. [los blaadje van handgeschreven brief (aan Lydia?)] [2] Leer je nog braaf piano spelen en vind je dat prettig of doe je het niet graag? Je moet maar goed leeren, als je dan kan spelen zooals moeder dan zal je het erg gelukkig vinden dat je geleerd heb. Was je verjaardag gezellig? had je vriendinnetjes uitgenoodigd? en heb je lief met elkaar gespeeld? Ik dank je nog voor je lieve brief. Hij was [3] niet zoo netjes en goed geschreven als de vorigen. Je hjeb zeker erg gehaast of was je vermoeid? Je moet altijd maar heel goed en veel slapen dan is je hoofd en lichaam rustiger en sterker en dan kan je beter werken. Nelleke Scherrer vraagt nog wel eens naar je; zij is nu in Gagry dat is een badplaats aan de Zwarte zee, langs den [Handgeschreven briefkaart met poststempels Petrograd 30.8 1915 en No. 437] Lieve Olga! Vandaag zond ik aan je een aangeteekende brief met toevoegsel voor Lydia, Cornelis, Erwin en 4 mooie prentkaarten. Schrijf mij twee briefkaarten zoodra je dien brief ontvangen heb. Daarvoren zond ik 11
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252, in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
een brief aan je 7/20 Augs., daarvoren 19 Juli/1 Augs. met evenzoo brieven aan de kinderen. Daarvoren mijn brief van 8/21 Juli. Ik ben nu weer zoo tamelijk gezond. Wees met allen het beste toegewenscht van je je liefhebbende man Leen. [met potlood] Jou aanget. brief van 10/23 Juli ontving ik. St. Stoupky 30 Aug/12 Sept. 1915 [Handgeschreven briefkaart] Stoupky 26 Septr/9 Octr 1915 Lieve Olga! Eerst zal ik je nog dezen kaart sturen en spoedig door een brief laten volgen. Je brief met dien van de kinderen heb ik ontvangen en ik zond ook een paar brieven en kranten aan je af. Ik kan de tijding geven dat wij met onze schacht op de kolenlaag gekomen zijn. We hebben echter nog verschillende moeilijkheden te overwinnen en alles is duurder gekomen dan we gedacht hebben, maar toch laat de zaak zich nog al gunstig aanzien. Je vader ontving je briefje maar het telegram voor zijn verjaardag is niet aangekomen in Backmoet. Je allen het beste, vele groeten en zoentjes. Je je liefh. Leen. [Handgeschreven briefkaart] Stoupky 9/22 Octr 1915 Lieve Olga! Ik zond je een paar aanget. brieven en briefkaart. Van jou ontving ik de laatste maand 2 brieven en twee kaarten. Ik ben blij dat je weer gezond ben. Mijn gezondheid is ook weer wat beter. Spoedig hoop ik een brief aan je te schrijven, denk echter dat wel een brief van jou voor mij of je vader onderweg zal zijn. Wees met de kinderen hartelijk gegroet je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven briefkaart] Charkof 31 OCt/13 Nov 1915 Beste Olga! Je brief en briefkaart ontving ik en zond je 2 kaarten. Ik hoop je morgen (zondag) een brief te schrijven uit Stoupky waarheen ik nu vertrek. Ik wensch je allen het beste en wees allen hartelijk gegroet. Je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven brief] Stoupky 1/14 November 1915 Lieve Olga! Je brief en briefkaart heb ik ontvangen. Het was mij aangenaam de photo te ontvangen. Gelukkig zien alle welvarend uit. Ik ben blij dat je weer gezond ben, wat met je drukke taak een dubbel geluk is. Tracht mijn brieven rustig, opmerkzaam te lezen en mijn vragen eenvoudig en duidelijk te beantwoorden. Over Cornelis: Indien hij waterbouwkunde wil leeren, dan zal hij later waarschijnlijk in staatsdiens een betrekking moeten zoeken en daaraan zijn examens verbonden. Naar mijn meening zal voor hem beter zijn goed huizen te leeren bouwen en dan partikulier te werken. Indien hij zijn best doet kan hij later eerder zelfstandig zijn dan wanneer hij in staatsdienst zou gaan. Waterbouwwerken worden meestal door den staat uitgevoerd. - Overigens moet hij zelf [2] weten wat hij wil kiezen. Bij gelegenheid zou je den Directeur kunnen vragen welke richting hij voor hem het beste acht. Nu Kees meer in de gevaarlijke jongens leeftijd komt is het goed meer op hem te letten en nu en dan een ernstig woordje met hem te spreken dat hij zich flink, als een brave jongen gedraagt en tracht hem na te gaan hoe zijn vrienden zijn, door ze nu en dan aan huis te laten komen. Laat hem en ook Erwin niet 's avonds laat in warm water baden en vooral niet zoolang in warm water laten zitten dat werkt verkeerd op de geslachtsorgaan. Wat Erwin aangaat zoo houd ik voor het beste dat hij leert zoo als ik hem schreef. Hij kan in 't voorjaar examen doen voor de ambachtschool en het vak kiezen dat hij het liefst wil. Alleen bij het machine vak moet hij meestal zijn in rookerige werkplaatsen terwijl als architect gezonder en de buitenlucht of als Landbouwmachinist kan hij ook meer buiten zijn. [3] Het beste zal zijn dat hij eerst nog maar eens rondkijkt op de ambachtschool wat hij het liefst zou doen. Voor Dirk dunk me tuinbouw en dan tuinarchitect wel goed. Hij zal niet zoo zwaar moeten werken als hij maar goed leerst mooie plannen te maken hoe een tuin aan te leggen. En een beetje in den tuin werken zou hem juist meer kracht geven. Ik zou ook voor Erwin dat vak kiezen dan konden zij later met elkaar samen werken en Kees bouwen. Lydia bloementeelt en Leen land of boschbouw. Naar mijn meening is het beste alle naar het land en verschillende vakken, dan kunnen ze elkaar helpen.
12
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252, in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
Vraag aan Bruijn of de H.S. het diploma mag geven voor M.U.L.O.? Dan kunnen alle daar blijven leeren. Wil je met één probeeren [4] in de Gooische School dan moet je dat zelf weten, maar dan is de beste proef met Leen of Johan. Ik ben er anders niet erg voor. Onze kinderen zijn alle veel te gauw tevreden met hun werk al lijkt het op niets. Ze gunnen zich heelemaal geen tijd om iets netjes en rustig af te werken en dat moeten ze thuis leeren; dat is de opvoeding van karakter. Ik wil toegeven dat het met de H.S. niet zoo gegaan is als ik mij had voorgesteld, maar weer veranderen zou ook niet goed zijn. Daarom zie dat elk thuis rustig zijn werk leert doen en de oudste de jongsten wat helpen. Wees zoo goed mij te schrijven of al het geld dat van het huis is gekomen op mijn rekening is gebracht, eveneens het geld van Johan Thielen en of de assurrantie aan Gijsbert in Septr. betaald is. Ik hoop nu van je te vernemen dat je met f 400- p.m. behoorlijk alles betaald [5] en geen schulden maakt. Het geld dat je ontvangt voor de huur van het andere huis moest je zien afzonderlijk te houden, want f 400- p.m. moet voor ons gezin voldoende zijn om van te leven temeer waar je geen huishuur betaalt. Zorg dat de jongens niet met zakgeld bedorven worden en leeren met alles netjes en spaarzaam te zijn. Ik dank je dat je voor Johanna goed gezorgd heb. Ik vind ook beter dat zij later bij de Zuster is gaan wonen. Ik hoop dat nu alles goed mag gaan. Ja, als Dirk voor electricien wil leeren dan moet je bij gelegenheid informeren bij den Directeur van de Ambachtschool of hij daar moet beginnen of hoe anders. Voor leeraar of HBS kunnen alleen die gaan waar groote lust tot [6] leeren in zit en onze jongens leeren alle met te weinig ernst en te oppervlakkig. Dirk kan beter nog op de H.S. blijven. Laat Kees mij eens een brief schrijven over zijn leeren en andere zaken. Hij antwoordt mij heelemaal niet op mijn brief. Zeg tegelijk dat hij niet zoo erg slordig schrijft. Ik hoop dat lieve Lydia met geduld en volharding zoo mooi als haar moedertje zal leeren spelen en dat zij mij op mijn ouden dag eens wat goeds zal voor spele. Maak jezelf over de toekomst geen zorgen. Doe je best eenvoudig en goed met de kinderen te leven en wacht af wat de toekomst zal brengen. Al dat angstig zijn heeft tot nu niets beter gemaakt, wees liever dapper en tracht kalm [7] alle moeilijkheden te overwinnen. Ik ben blij dat je bij moeder ben geweest en zij je alle weer gezien heeft. Onze kolenschacht is nu 32 sagene uitgediept en beginnen we de kolen uit te werken. Hoe alles zal gaan moeten wij afwachten voorloopig hebben wij er veel meer kapitaal in gestoken dan beraamd was. Tot nu heeft elke compagnon R 10000- gestort en nu is weer het geld verbruikt. De weg is nu slecht zoo dat de kolen niet gereden kan worden en wij de kolen voorloopig dus niet kunnen verkoopen. Met de uitwerking stilstaan gaat [8] ook niet, dus moet weer meer geld gegeven worden. Ik heb nu geen geld meer en papieren verkoopen kan nu ook niet. Nu alles zal wel recht komen. Wees zoo goed mij nu vooral te schrijven hoe je met het geld van het huis gedaan heb. Hoeveel je ontving en of alles in de bank is. Ik hoop over een paar dagen nog briefjes aan de jongens te sturen. Jane is op 't oogenblik in Stoupky. Je vader maakt het bevredigend goed. Mijn gezondheid is matig wel. Wees met de kinderen het beste toegewenscht en tracht goed met elkaar te leven. Voor je allen een kus van je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven briefkaart] Stoupky 7/20 November 1915 Beste Olga! Enkele dagen geleden zond ik een aangeteekende brief aan je, die ik hoop door je ontvangen zal zijn. Kan je mij ook zeggen of indertijd door Ortt boeken aan mij gezonden zijn en welke? Ik heb daarvan niets gehoord of ontvangen; alleen zeide mij Johan dat ze gezonden waren. Je allen het beste en gekust Je Leen. [Handgeschreven brief] Stoupky 8/21 November 1915 Lieve Johan! Ik feliciteer je met je verjaardag en hoop dat je een flinke zoete jongen zal worden en lief voor moeder en de meester en allemaal en dat je goed zal leeren en netjes zal schrijven en zingen en teekenen 13
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252, in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
en ook netjes zal eten. Zal je dat allemaal doen? Dan zal je verder op je verjaardag veel pret hebben en zal je je vriendjes en vriendinnetjes wel mogen uitnoodigen om mee te spelen. Komt Rientje dan ook? Zal je Rientje zijn vader en moeder van mij groeten en ook Toontje? Heusch doen? Nu dag Lieve Johan, doe de groeten aan Leen en Lydia, Dirk en Theo en Gerard en aan de juf of aan de meester. Ben je nog altijd bij juf Harting aan 't leeren en is zij nu meer tevreden of ben je nog zoo slordig en lui. Dat moet je beide beter maken hoor! Dag lieve Johan veel zoentjes van je je liefhebbende Vader. [achterkant] Lieve Olga! Enkele dagen tevoren zond ik je een aangeteekende brief, dien ik hoop dat je in gezondheid ontvangen is. Je allen het beste, wees gegroet en gekust Je je liefhebbende man Leen. Stoupky 10/23 Novr. 1915 [Handgeschreven briefkaart] [Nov. 1915] Lieve Olga! Je vader schreef aan Watkins in London over het geld voor zijn tijdschriften ongeveer zes gulden bij jou te ontvangen. Er komen weinig brieven uit Holland hier aan. Zijn mijn twee brieven bij ge aangekomen met brieven aan de kinderen.? Ik heb je nog een paar kaarten gestuurd en zal spoedig een brief zenden. Het laatst ontving ik 2 kaarten van je. Je vader was een paar dagen niet wel, nu weer wat beter, maar hij komt met de kou minder buiten en is daarom niet zoo frisch. Mijn gezondheid is matig wel; ik hoop dat jij en de kinderen welvarend zijt. Ik wensch je verder met je allen het beste toe en wees allen van mij gekust. Je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven briefkaart] Stoupky 22 Nov./5 Dec 1915 Lieve Olga! Ik hoop dat mijn brieven van 1/14 Nov. en 8/21 Nov. goed zijn overgekomen. Je laatste brief van 7/21? 8/21 Octr. heb ik in al zijn uitvoerigheid ontvangen en je vader voorgelezen. Je moest ook eens een brief aan je vader schrijven. Heb je zijn brief voor je verjaardag ontvangen? Jane was hier een 10tal dagen. Wees het beste met je allen toegewenscht. Vandaag voor 2 jaar was ik onder je allen. Je allen omhelsd en het goede toegewenscht van je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven briefkaart] 15 December 1915 [h.s. 28.12.'15] Lieve Olga! De laatste brief van je was aan je vader en daarvoor aan mij. Je schreef over een brief van de kinderen, dien ik tot nu nog niet ontving. Ik wensch je met de kinderen een gelukkig Nieuwjaar toe en hoop dat spoedig vrede zal zijn. Je allen gegroet en gekust je je liefhebbende man Leen.
14
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
1916 [Handgeschreven briefkaart] Stoupky 19 Dec/1 Jan. 1915/16 Lieve Olga! Vandaag ontving ik je kaart van 29/XI. en gisteren de lang verwachte 2 brieven van de kinderen. Erwin heeft zijn best gedaan voor twee. Nu hoop ik dat Kees zijn best zal doen om alleen voor zich een flinke brief te schrijven. Weest met je allen het beste toegewenscht voor een gelukkig Nieuwjaar en gekust. Ook de groeten van je vader en Johan, Margr. enz. Je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven briefkaart, rechtop handschrift] Charkof 9/22 Januari 1916 Lieve Olga! Kortgeleden heb ik een aangeteekenden brief aan je afgestuurd. Ik verwacht spoedig weer eenig bericht van je te ontvangen. Ik ben gezond en hoop dat jij en de kinderen welvarend zijt. Ik hoop nu dat Kees eens een behoorlijken brief aan mij zal schrijven. Met de beste wenschen, groeten en zoenen voor je allen verblijf ik je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven briefkaaart] Stoupky 2/15 febr. 1916 Lieve Olga! Je briefkaart aan Father is aangekomen. Ik ontving 2 kaarten van Erwin; die jongen denkt nog aan zijn vader. Kees is mij, geloof ik, al vergeten. Ik hoop dat hij tenminste dan goed leert en lief is voor moeder, broertjes en zusje. Ik wensch je allen het beste en wees gekust van je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven brief op voorgedrukt papier van Hôtel de Paris, Petrograd, met plaatje van het hotel] 13/26 Februari 1916. Beste Olga! Gisteren ontving ik je brief door den hr. P. waarover ik mij verheugde. Aan Nelie verzocht ik voor mij mee te brengen: ondergoed dat boven in de kast achterbleef, zakdoeken, sokken, dunne onderbroeken, nachthemden, overhemden - en van P. [2] Domhof een nieuw costum, waarvoor je kan betalen van de f 1500.-. Alles kan in mijn kleinen lederen handkoffer gepakt worden. Betaal aan Gijsbert en Maart de levensverzekering. Tot mijn spijt schreef mij de Ned. Cred. Ver. dat ik nog f 800.- schuld heb; hieruit zie ik dat je niet gedaan heb volgens mijn verzoek de f 1500.- bij de Ned. Cred. Ver. op mijn rekening te betalen. Je mag er wel aan denken dat zoovele moeders met groote gezinnen met veel minder behoorlijk leven en [3] in allen geval zou ik maar zwijgen van je eenvoud, want de menschen zien tenslotte ongeveer hoe je leeft en zullen daarover een andere meening hebben. Ik hoop dat je met de kinderen kalm en degelijk zult leven en de kinderen werkelijk worden opgevoed in eenvoud en ernstige werkzaamheid. Johan zijn zwak hart komt daarvan dat hij aan tafel zich zoo vol propte dat hij nauwelijks meer kon slikken, dat heeft ook invloed op zijn traagheid in 't leeren. In voeding zooals in de meeste zaken is matigheid voor den mensch het beste om goed te leven en te werken. Ik hoop dat je alle gezond zult zijn en trachten alle opgewekt en welvarend en ingetogen te leven; hiertoe doe ik ook mijn best ofschoon het niettegenstaande mijn leeftijd mij [4] ook niet altijd gelukt. Brieven voor mijn verjaardag heb ik niet van je en de kinderen ontvangen. Kees mocht wel eens een net uitvoerig briefje aan mij schrijven, daar ik van hem nooit meer hoor. Ik hoop dat Erwin nu voor de HBS. zal slagen. Zoowel voor Dirk, Erwin, Johan, Leen is noodig veel veel gezonde slaap; dan zullen hun hersenen rustiger en sterker zijn en zullen zij beter kunnen leeren. Daarom moet van 's avonds 7 ure tot ocht. 7 ure de grootste kalmte en stilte in huis heerschen. Ik wensch je het beste toe voor jezelf en de kinderen en wees alle van mij gekust. Aan kennissen mijne groeten. Je je liefhebbende man Leen.
1
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
[Handgeschreven brief op voorgedrukt papier van Hôtel Societetshuset met plaatje van het hotel] Helsingfors, den 1 Maart 1916 Lieve Olga! Ik ben hier een dag voor de zoutzaken, vertrek vannacht n. Petrograd vanwaar met Mr P. naar Stoupky. Alles bevredigend wel; ik zond je een brief uit Petrogr. Wees met de kinderen gekust en het beste toegewenscht van je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven briefkaart] Stoupky 28 febr./12 Maart 1916 Lieve Olga! De vorige week ben ik met den hr P. hier in sneeuwstorm aangekomen. Bij Sch.'s hadden we blini met MasGanitse. Met F.i.l.[father-in-law] gaat het goed. Je briefk. heeft hij ontvangen. Ik ontving in P. je brief van Mr P. Ik zond je vandaar een brief en kaarten voor de kinderen eveneens. Ik hoop je alle weer gezond zijt; schrijf weer kaarten. Gegroet [linker marge] en gekust je je liefh. man Leen. [Handgeschreven briefkaart] Charkof 15/28 Maart 1916 Lieve Olga! Dezer dage heeft Father je briefkaart ontvangen, waarin je schrijft Theosophiste te zijn. Ben je als lid van de Theos. Vereeniging toegetreden? Ik heb je verschillende briefkaarten geschreven ook aan de kinderen, maar ontvang niets van je sedert den brief die de hr. P. meebracht. Waarschijnlijk is nog wat van je onderweg. Ik hoop dat het je goed gaat en ook met de kinderen en wees alle hartelijk gegroet en gekust. De reis is nu moeilijk en duur, zoodra vrede komt hoop ik ook te komen. Je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven brief op voorgedrukt papier van Hôtel Ästoria" Kharkoff. met plaatje van het hotel] Kharkoff, zondag 27 Maart/9 April 1916 Lieve Olga, De hr. Paardekooper vertrekt morgen weer naar Holland en maakt ik gebruik van zijn aanbod een brief voor je mee te nemen. Mijn laatsten brief zond ik je toen ik in Petrograd was om den hr. P. te ontmoeten en daarna stuurde ik verscheiden briefkaarten. Je vader ontving onlangs nog een kaart van je en ik ook. Je klaagt dat ik hetzelfde schrijf. Lieve Olga er valt weinig te schrijven. Beide doorleven we in gedachten natuurlijk veel maar dat alles te schrijven gaat toch niet. Tracht goeden moed te houden en met de kinderen gelukkig en gezond te leven. Ik hoop van mijn kant ook mijn best te doen in alles het goede te bereiken. Laten wij geduldig den tijd afwachten, misschien kan ik dit jaar naar je toe komen. Dan hoop ik dat we met onze kinderen den tijd goed zullen doorbrengen en ons zullen verheugen in ons samenzijn. De tijden zijn heel ernstig, de wereld brandt. [2] rondom en alles tengevolge daarvan dat de menschen altijd meer willen hebben dan noodig is en dan zijn naaste heeft. Geldzucht, heerschzucht, roemzucht, ijdelheid en hartstocht doen de menschen jagen naar denkbeeldig geluk en juist die jacht brengt de menschheid juist in ongeluk, zooals we nu zoo duidelijk zien. Laten wij onszelf en onze kinderen zooveel mogelijk opvoeden tot eenvoudig nuttig werkzaam leven in stille tevredenheid overpeinzing en ontwikkeling. Indien Erwin weer moeite heeft door zijn taalfouten op de HBS te komen, laat hem dan liever eenvoudig een ambacht kiezen zooals Kornelis; hetzij huizenbouwen, of tuinbouw of mechanisme. Het is voor onze ijdelheid wel streelender indien onze kinderen meer theoretisch leeren omdat zoodanige opvatting onder de menschen gangbaar is, maar het geluk onzer kinderen wordt daardoor niet wezenlijk bevorderd. Ik denk wel eens, hoe zullen we later leven? Veel geld zullen we niet hebben. Ik denk dan wel: is het voor allen niet beter een ambacht in Holland te leeren en dan in Rusland of America een stuk land te koopen en alles wat wij behoeven samen te maken, daarbij goede boeken muziek en weinig materieele behoeften. Wij worden ouder en de lust tot al die zaken voor den roebel wordt met het ouder worden niet grooter. Laten wij daarover denken en tracht ondertusschen de kinderen eenvoud netheid nuttige werkzaamheid te leeren. Je schreef teosophiste te zijn geworden, wees kalm daarmee en ga niet boven je kracht. [2de voorgedrukte pagina met plaatje van hotel Astoria] [5] Vervolg Zondag 27 Maart/9April 1916 Ik hoop dat het met de kinderen goed zal gaan. Tracht alle kalm en bedaard alles degelijk te verrichten wat noodig is voor ontwikkeling en onderhoud. Dikwijls verlang ik met je allen samen te zijn en elk te liefkozen 2
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
en goede woorden toe te spreken en samen te gaan wandelen en samen te werken en samen te zingen en muziek te maken. Jammer dat ju de jongens de viool zoo heelemaal lusteloos hebben behandeld, zooveel onkosten gemaakt en niets bereikt; ik hoop van Lydia nog goede muziek te hooren. Hoe gaat het met hare vriendinnetjes en met de vriendjes van de jongens? Ik hoop dat ze leeren prettig en vriendschappelijk met elkander om te gaan; dat maakt het leven aangenamer voor beiden kanten. Lieve Olga! houd goeden moed al gaat in het leven veel anders als je misschien zal wenschen, denk dat overal en bij ieder leed en vreugde elkaar afwisselen. Denk aan mij zoo als ik aan jou en [6] de kinderen doe. Indien Nelie naar Rusland komt hoop ik wat meer van je allen te hooren. Inliggend is een brief van father. Hij is nog gezond, alleen valt het soms moeilijk met hem te spreken wegens zijn doovigheid. Inliggend nog een brief van Piotr Pawluk de kantoorknecht uit Warschau, die in Mosjaisk lift. Ik heb je al vroeger eens een breif meegestuurd voor zijn vrouw, maar daarop is geen antwoord gekomen en nu is hij ongerust. Zie dus dat je den brief aan zijn vrouw aangeteekend zend en leg je adres in den brief dat ze een antwoord aan je ter doorzending aan mij voor haar man kan sturen. Nu lieve Olga ik kus je en omarm je in gedachten met al onze kinderen en hoop dat God, die al het leven zoo mooi doet ontluiken in de natuur, ook jullie leven zoo zal richten dat het in harmonie is met zijne Wetten en zijn Wil. Alle veelmaals gegroet. Ook aan kennissen mijn groeten. Je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven briefkaart] Stoupky 15/28 April 1916 Lieve Olga! Binnenkort ontving ik je kaart. Onlangs brief van Erwin en Dirk met rapport van Erwin. Spoedig zal ik een brief zenden. Ik ben bevredigend gezond. Met Passchen was ik twee dagen met mijn paard langs den Donetz rond gereden. Met Father en overige bewoners alles wel. Ik hoop desgelijks van je allen. Wees alle gegroet en gekust van je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven brief op voorgedrukt papier van Hôtel "Astoria" Kharkoff met plaatje van hotel] Kharkoff, 29 April /12 Mei 1916. Lieve Olga! De vorige week heb ik je een pak kranten gestuurd en een paar briefkaarten. Ik heb een paar maanden geleden uit Petrograd een brief aan je geschreven waarin ik je verzocht met Nelie ondergoed van mij mee te geven omrede ik telkens hier moet koopen tegen hooge prijzen. Ook verzocht ik Nelie bij Domhof een nieuw Colbert costum te koopen en mee te brengen van de beste kwaliteit zooals die blauwe broek die boven in de kast hangt. Kleeren zijn hier erg duur en mijn goed is afgedragen. Met Passchen heb ik met mijn paard en wagentje een reis gemaakt naar den Donetz. Ik was twee dagen onderweg en overnachte bij een boer. Ik heb een mooie plaats gezien [2] voor tuinbouw, maar 1e weet ik niet of het te koop is, 2e heb ik nu geen geld daar ± 14000 in de kolen zijn, 3e wacht ik of onze jongens en Lydia tuinbouw zullen leeren en 4e heb ik ook veel idee om niet aan den Donetz maar aan de Zwarte zee aan den Kaukazischen oever tuinbouw te bedrijven met vegetarisch pension en kinderherstellingsoord. Maar hoewel thans het land goedkoop is moet ik al die plannen tot later uitstellen. Zorg jij dat de kinderen degelijk grondig hun lessen leeren en hun werk doen en niet zoo vluchtig oppervlakkig. Zorg dat 's nachts en ook 's ochtends vroeg en 's avonds alles rustig stil is dat ze alle veel en gezond slaap genieten, dan rusten hun hersens beter uit en kunnen zij beter leeren en werken, terwijl ze anders zenuwachtig en slordig zullen zijn. Ik hoop dat je alle gezond zult zijn en eenvoudig zult leven. Met Father gaat het goed; hij zond de vorige week een kaart aan je. De tuin is hier mooi in bloei en dank zij de vele regens groeien de groenten ook goed. Ik wensch je allen het beste toe. Met vele groeten en kussen voor je allen, je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven briefkaart] Stoupky 18/31 Mei 1916. Lieve Olga! Je briefkaarten met Esperanto ontving ik evenals de brieven van Kees, Erwin, Dick, Lydia, Leen, Johan, Theo. Ik was daarover zeer verheugd en hoop spoedig van Kees het vervolg te ontvangen over het Kampen in den tent. Gelijk hiermede zend ik een brief aan moeder voor haar verjaardag en hoop zij dien op tijd ontvangt. Spoedig schrijf ik een brief aan jou en de kinderen. 3
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
Vorige week zond ik aangeteekend 10 mooie prentkaarten; schrijf mij of je ze goed ontving. Hier alles wel doch koel. [linker marge] Veel groeten en zoentjes Leen. [Handgeschreven brief] Stoupky 19 Juni/2 Juli 1916 Lieve Olga! Dezer dage kwamen twee briefkaarten van je voor je vader en mij met kort bericht dat je niets van ons hoort en je alle gezond zijt. Ik zond 2 weken geleden een brief voor je door Nelie en hoop dat je hem ontving. Mocht het zijn dat hij niet is aangekomen dan vertel ik je in 't kort wat ik je schreef. Met onze kolenzaak gaat het nu bevredigend; we hebben alle voorraden verkocht en verkoopen nu per maand ongeveer 70 - 80.000 poed. Indien dat zal voortblijven gaan tot alles is uitgewerkt, dan kunnen we met behoorlijken winst uitkomen. [2] Ik denk altijd nog hier aan den Donetz of Kaukazus een stuk land te koopen en tuin in te richten met vegetarisch pension of dergelijke. Om te beginnen wilde ik voorstellen dat Nelie met nog een paar personen in Slaviansk begint met klein kindersanatorium en gaat dat goed dan kunnen we ergens een mooi stukje land koopen voor tuinderij er bij. Ik dacht dat we daarvoor R 5000.- kunnen storten b.v. tegen 5% rente en een aandeeel in de winst. Indien je het er mee eens zijt spreek dan met Nelie er over wat zij er van denkt. Ik geloof dat het goed kan zijn voor onze kinderen, wanneer die onderneming goed zou gaan om hier eene goede gelegenheid te vinden nuttig en mooi te werken. [3] We kunnen later misschien uitbreiden en een kleine Maatschappij er van maken, omdat buitenlanders aan de Kaukazische kust geen land kunnen koopen maar wel een Maatschappij. De zomer is hier erg regenachtig maar daardoor hebben we veel groenten in onzen tuin; ik heb voortdurend kropsla, postelein, erwten, peulen, spinazie, krootjes, worteltjes, zoodat van de bazar alleen aardappels en vruchten gekocht worden; de laatste zijn duur 35 kop voor 1 [?] aarbeien en ook kruisbessen. Ik ben blij dat de tuin bij jou ook goed gaat en hoop dat je alle lekker er van zal eten. Ik hoop spoedig van je te hooren hoe het [4] met Erwin's examen is afgeloopen, of hij op de H.B.S. is aangenomen. Indien niet dan zou ik er verder geen moeite voor doen want dat maakt hem nog meer zenuwachtig dan hij is. Laat hij als Kees of naar de ambachtschool of tuinbouwschool gaan en zorg dat hij en Dirk en de andere rustig, stil en lang kunnen uitslapen dat zal voor hun leeren beter zijn. Ik heb het erg druk, Bruinse is ziek in de Krim, Marx in Gagry en er is veel meer werk dan vroeger. Ook heb ik de boekhouding van de kolenzaak te doen, zoodat ik niet weet of ik dezen zomer nog mijn reis naar den Kaukazus zal kunnen maken. Ik wensch je met de kinderen het beste toe. Zend inliggende brief aan moeder. Overigens alles wel. Wees alle hartelijk gegroet en gekust. Je je liefhebbende man Leen. Aan moeder schrijf ik later. [onder marge p 1, 2, 3, 4] P.S. Je schrijft veel over het werk van Kees in de Knapen vereeniging. Ik vind prettig dat hij zoo flink zich ontwikkelt, maar wees voorzichtig voor overdrijving. Laat hij vooral zijn vrije tijd ook besteden aan taalstudie. [Handgeschreven brief] Stoupky 3/16 Juli 1916 Live Olga! Ik hoop dat je dezen brief spoedig door bemiddeling van Nelie zult ontvangen. Je Esperanto kaarten ontving ik, evenzoo Father, ook de laatste brief van de kinderen en van jou. Ik zou graag een reis maken naar den Kaukazus en daar veel te voet gaan en zwemmen, maar ik kan nu niet weg daar andere beambten eerst moeten en bovendien veel werk is. Ik hoop dat je het voorstel goedkeurt dat ik aan Nelie doe. Als proef kunnen wij een herstellingsoord voor kinderen in ?ichten in Slaviansk en als dat goed gaat dan koopen wij ergens in een mooie gezonde streek een stuk land en richten daar een mooie tuinderij in met veel vruchten, groenten en bloemen. Ik hoop dan dat Lydia bloementeelt, Dirk vruchtneteelt en Leen groententeelt in Holland willen leeren. Kees en Erwin kunnen dan leeren goed huizen te bouwen en dan kunnen ze later elkander helpen en samen daar wonen en de jongeren kunnendan ook zulke vakken kiezen, dat ze in de natuur werkzaam zijn dat maakt het gezond, krachtig en vrolijk. Wanneer dan alles goed gaat en je heb lust ook daarheen te komen dan kom je ook met hen samen wonen.
4
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
Met de kolenzaak staat het nu tamelijk goed; we hebben nu spoedig ½ millioen poed uitgewerkt en daar spoorwegen en fabrieken veel noodig hebben is er kans dat we verder regelmatig afzet zullen hebben. Maar alle bouwstoffen zijn nu duur zoodat moeilijk vooruit te zeggen valt hoeveel winst de onderneming zal afwerpen. Dat zal over een jaar beter te zien zijn. We hebben er nu een vertrouwde Ynpab[Russisch]; de vorige heeft ons veel geld gekost. Ik geloof dat Nelie, Zr. Meisner, Mej. Lise van Manen en Nastia tezamen heel goed zulk een kinderasyl [2] kunnen beheeren en als zoo iets in Rusland degelijk met zorg behandeld wordt dat neemt het best op. Ik hoop dan ook dat je het plan goedkeurt. Johan en Margrieta vinden het ook best uitvoerbaar. Nastia is nu 2 jaar in Kief op een partikulier gimnasium geweest; zij is thans de 5de klas geeindigd en nu wil ik zien dat zij 2 of 3 jaar naar de school gaat om voor Feldscheritsa te leeren. Als dat gelukt dan reken ik is zij zelfstandig en kan voor zich zorgen en hier bij Nelie werkzaam zijn. We hadden hier veel regen zoodat dat groenten en vruchten en bloemen mooi staan. Ik hoop dat in Nasja Chata ook alles mooi bloeit en groeit en onze tuin wat lekkers oplevert. Nu wensch ik je met de kinderen al het goede toe. Leef gelukkig en tracht ze in eenvoud, werkzaamheid en vreugde in de natuur gezond op te voeden. Je taak is niet gemakkelijk maar mooi. Neem zelf ook voldoende rust en laat de kinderen zelf hun zaken netjes opruimen en je helpen. Veel zoentjes voor jou en de kinderen en de groeten aan Christien. Je je liefhebbende man Leen. Lieve Cornelis, Erwin, Dirk, Lydia, Leendert, Johan, Theo en Gerard. Ik dank jullie voor je brieven met rapporten en ben blij dat je alle tracht om goed te leeren en lief voor moedertje te zijn. Nu moeten jullie ook veel en rustig slapen en zorgen dat moedertje ook veel slaapt; dan kan ze beter voor jullie zorgen en jullie kunnen dan ook nog beter leeren, want als een mensch rustig en grondig uitgeslapen is dan zijn zijn hersenen krachtiger om indrukken en leerstof op te nemen. Ik ben blij dat Kees nu in de 3e klas is overgegaan. Ik hoop dat Erwin ook zijn doel bereikt; mocht het niet gelukken doe dan als Kees en ga ook naar de ambachtsschool en later misschien naar de Middelbaar technische. Lieve Dirk blijft zeker nog een jaartje en zoekt dan ook een vak dat hem bevalt: of tuinbouw of architectuur of de weefnijverheid (textielindustrie) of wat hij zelf mooi vind en kennis of lust voor heeft. En onze lieve zusje Lydia wat zal jij later leeren? Blijf je bij het bloementuinen? dat is erg mooi of wil je liever wat anders? Schrijven jullie weer verder over je kampeeren. Dag Lieve kindertjes voor allen zoentjes van Vader. [linker marge] Zijn mijn mooie prentkaarten ontvangen? [Handgeschreven brief] Stoupky 19 Juli / 1 Augustus 1916 Lieve Lydia! Vandaag ontving grandpapa je prentkaart uit Deventer en ik gisteren een kaart van Dick ook uit Deventer; ik vermoed dus dat je beide met de school daarheen een uitstapje heb gemaakt. Een andere keer moeten jullie allemaal de adressen heel duidelijk schrijven anders kan het gebeuren dat de brief of kaart niet tot mij komen. Ik meen dat ik al voor je verjaardag aan je geschreven heb, maar wil het voor alle zekerheid nog maar een tweede keer doen. In de eerste plaats wensch ik je hartelijk geluk met je 12de verjaardag en hoop dat je dien dag erg prettig met moedertje en je broers en vriendinnetjes zal vieren. Wanneer ik in Holland kom en alles goed mag gaan dan zal ik een goed zilver horloge voor je koopen of je mag wat anders kiezen wat je liever heb. Zal je met de vacantie een flinken duidelijken brief aan mij schrijven en van alles berichten over jezelf en moeder en broers en grootmoeder en tante Ma en alle familie en ook over je vriendinnetjes. Ik wou graag dat je nu bij mij was, dan kon je met mij gaan rijden in het wagentje en ook op het paard leeren rijden. Je moet maar goed tuinbouw leeren, bloementeelt en ook Dirk en Leen vruchten en groententeelt, dan kunnen we later alle samen wonen en samen werken. Nu zal ik nog aan moedertje schrijven. Dag lieveling geef moeder en grootmoeder een zoen en laten zij jou een zoen geven van je je liefhebbende Vader. [2] Stoupky 19 Juli / 1 Augs 1916 Lieve Olga! De 3/16 Juli heb ik een brief aan je geschreven. Ik heb nu weer volop van de hooikoorts te lijden; dat is nu het vierde jaar. Het zou goed zijn nu naar de zee te gaan, want dat moet het beste middel zijn om de hooikoorts kwijt te raken maar ik kan thans niet op reis gaan. We hebben heel veel werk en daarbij is Bruinse 5
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
ziek in de Krim. De hooikoorts bleef tamelijk lang weg en ik dacht dat ik dit jaar met een kleine herinnering er af zou komen, maar de laatste dagen waren weer erg warm en dat is daarvoor zeer ongunstig. Ik hoop dat je met de kinderen de vacantie aangenaam doorbrengt. Ik vond prettig destijds den brief van Kees te ontvangen waarin hij beschreef het verblijf bij Valkenveen. Later kreeg ik nog een verdere beschrijving van Erwin's tocht. Verleden zondag had fam. Scherrer ons allen uitgenoodigd met 2 groote garbi naar het bosch van Orechofka, daar aangekomen begon het hard te regenen en zijn we de heele middag bij een boer thee gaan drinken en toen weer terug naar huis; dus dat was halve pret. Je vader is enkele weken bij Jane en Sjoera geweest. Met de kolenzaak gaat het matig goed. Ik zal echter blij zijn wanneer alles goed is afgeloopen want er is toch meer risico bij dan ik dacht en bovendien kan je hier aan de menschen niet alles zoo toevertrouwen; ze maken te gauw misbruik. De hr. Lamin boodt mij aan in het Sanatorium deel te nemen tot R 20000-. Ik vond dat heel aardig maar toch zou ik liever in 't klein alleen proberen. We zullen nog overleggen. Je allen hartelijk gegroet en veel kusjes. Je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven brief] Stoupky 31 Juli / 13 Augustus 1916 Lieve Olga! Ik hoop dat mijn brieven voor Lydia's verjaardag door haar ontvangen zijn. Hoewel nog vroegtijdig wil ik vast nu voor je verjaardag schrijven. Ik wensch je hartelijk geluk met je verjaardag en hoop dat je dien dag erg blij en gelukkig met de kinderen zult mogen herdenken. Ik hoop dat de kinderen heel lief voor je zullen zijn. Voorts wensch ik je toe nog een lange reeks jaren van gelukkig leven. Wat ik in mijn leven je verdriet heb gedaan moet je mij vergeven; ik hoop altijd lief en goed voor je te zullen zijn. Ik wil trachten alles zoo voor je te doen als je graag wilt en tracht jij omgekeerd ook rekening te houden met mijn wenschen. Father ontving dezer dage je engelsche brief en ik enkele kaarten en van de kinderen brieven; ik heb 3/16 Juli en daarna nogmaals aan je geschreven en hoop beide ontvangen zijn. Je schrijft over de moeilijkheid voor je ten opzichte van de richting waarin de kinderen moeten leeren en ook over het leeren zelf. Ik begrijp dat die taak veelal bezwaar voor je oplevert vooral daar de kinderen niet zoo gemakkelijk leeren. Rust en kalm oordeel is in dezen het beste. Ik zal je zeggen hoe ik er over denk en dan moet je zelf zien hoe te besluiten. 1) Voor Kees - noodzakelijk de ambachtschool eindigen, daarna naar de middelbaar technische school in Utrecht (die is heel goed) of als hij daar nog niet kan aangenomen warden dan met den directeur spreken wat hij moet doen opdat hij een jaar later wordt aangenomen. Vermoedelijk moet hij een jaar praktisch werken bij een architect en lessen nemen. 2) Voor Erwin Indien hij in HBS niet wordt toegelaten zoo is dat niet erg. Laat hem kiezen welk vak hij 't liefst leert en werkt: Tuinbouw, architect, of mechanisme. [2] Daartoe gaat hij of dezelfde weg als Kees of voor Tuinbouw naar Boskoop (bij Utrecht) of Frederiksoord. Dirk en Lydia kunnen voorloopig nog op de M.u.l.o blijven. Voor hen zal later ook het best tuinbouw zijn. Tuinbouw valt te scheiden in 3-4 afdeelingen: vruchten, groenten. Sierplanten - bloemen, en conserve fabriek. Vier van onze kinderen konden dat in Holland leeren. Je zoudt dan over een of twee jaren het best wonen in bij Utrecht of Haarlem; daar waar alle scholen het dichtst bij elkaar zijn. Onze twee huizen in Blaricum zouden bij een goede gelegenheid verkocht kunnen worden. Tegenwoordig is het Hollandsche geld erg hoog in koers. Vroeger kreeg je voor één gulden - 78 kopeken en nu voor 1 gld krijg je 130 kopeken. Indien we b.v. voor de twee huizen met tuinen zou krijgen f 12000- dan zou je daarvoor kunnen omwisselen ongeveer Rs. 15000-. Voor dat geld kan je hier aan de Donetz of in de buurt van de mijn of in Kaukazus land koopen van 1ste kwaliteit à R 400- of R 500- per desjatine. Je krijgt dus 30 tot 40 desjatinen best land. Indien ik dan ongeveer 20 desjatinen tuin laat aanleggen en de kinderen tuinbouw en huizenbouw en conserveeren leeren dan kunnen alle heel goed, gelukkig en gezond daarop werken en leven. Tegen dat het leeren van de oudsten is afgeloopen zal de tuinderij al veel vruchten kunnen geven en ook groenten al eerder en ieder zal er werk vinden. Ook kan daarbij Bijenteelt beoefend worden. Onlangs was ik bij den directeur van de lagere tuinbouwschool aan den Donetz; die zeide dat van 40 desj. kan je R 40000.[3] 6
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
per jaar inkomsten hebben. Nu dat vind ik erg overdreven en als je de helft krijgt is het ook mooi. We kunnen dan later alle bij elkaar wonen en als alles goed mag gaan kunnen we mooie paardjes houden voor te werken en voor plezier. Ik geloof voor ons vegetariërs dat dit de mooiste, nuttigste, gezondste en edelste richting is. Wij maken met ons allen een mooi paradijs en zullen daar rein, eenvoudig en gelukkig samen wonen. We zullen daarbij een kindersanatorium en een vegetarisch pension kunnen hebben; de Dara kunnen door de jongens zelf gebouwd worden. Als Erwin in tuinbouw lust heeft - en hij werkt graag in zijn tuin - laat hij dat dan leeren. We hebben dan na 4 jaren ongeveer een Bouwmeester en een Tuinarchitect. Mij dunkt dat zou erg mooi zijn. Nu moet je zelf maar met de oudste kinderen raadplegen en mij schrijven welk besluit je denkt te nemen dan kan ik misschien verder raadgeven. Ik zou het graag zoo hebben want ik geloof dat het beste zal zijn. Overigens moet je het zelf weten. Het zal in Holland met zooveel kinderen moeilijker zijn zelfstandig te werken dan in een land als Rusland vooral omdat het vleesch hier vreeselijk duur wordt en de toekomst er op wijst dat veel meer groenten en vruchten gegeten zullen worden. [4] Nastia woont nu bij mij en werkt op kantoor. Daar een juffrouw wegging heb ik met haar geprobeerd; voorloopig tegen r 20- per maand. Een andere juffrouw krijgt nu R 50 p.m. We hebben veel werk en het is moeilijk goede kantoorheeren te krijgen. Ik wil graag dat Nastia een jaar op kantoor blijft, ze leert dan degelijk werken. Dan denk ik haar op een meisjes tuinbouwschool bij Kolonisten in de Krim te doen, beter dan voor Feldscheritza. Nastia wil leeren om het gimnasium te eindigen, maar dat kost veel geld en ze leeren bitter weinig, erg oppervlakkig, zoodat ik beter voor haar vind mijn richting te houden. ;Ik wandelde vandaag (zondag) met haar en daarbij spraken wij er weer over en zij is bang dat als ze tuinbouw leert en mee helpt den tuin in te richten en later onze jongens komen, dat die haar zullen weg jagen. Ik heb haar gerustgesteld en gezegd dat onze kinderen worden opgevoed in den geest van elkander lief te hebben en elkander te helpen en hoop dat jij het er mee eens zal zijn, dat zij alle voor elkaar gelijk moeten leeren zorgen. Ik hoop dat als ik vroeger kom te sterven dat ja Nastia niet aan haar lot zal overlaten. Zij is een goed meisje en ik denk, als zij een jaar bij mij woont dat zij dan ook degelijk zal werken. Gregorie Petrowitsch heeft dit jaar 245 poed honing van zijn bijenteelt verkocht, behalve wat nog in het nes is gebleven; hij verkoopt tegen R 18- per poed en ontvangt dus in één jaar R 3920- een mooi jaar, niet waar! Maar leerzaam voor de mensch dat zulke kleine diertjes 250 poed of meer kunnen aandragen. Wees met je allen hartelijk van mij gekust en schrijf. Je je liefhebbende Leen. [Handgeschreven brief] Stoupky 11/24 September 1916 Lieve Olga! Je brief van 13/26 Juli met brieven van Erwin, Dirk, Lydia en Leendert en je uitvoerigen brief van 10/23 Augustus heb ik met blijdschap ontvangen. Gelukkig dat je alle gezond zijt. Aan Erwin's verzoek een plan te geven van de kolenmijn kan ik niet voldoen omdat ik daar niet geweest ben sedert het begin toen alles in bouw was. We hebben daar ook de noodige moeilijkheden, ofschoon thans de zaak er niet slecht bij staat. Indien we dezelve behoorlijk met voordeel kunnen verkoopen dan ben ik er voor en de hr. Lamin is op mijn kant. Mij is die zaak niet erg simpatiek. Ik zou liever met was winst mijn geld er uit hebben en dan goed land koopen voor tuinderij, dat ligt meer op onzen weg van vegetarisme en is veel mooier. Ik wou zoo graag dat onze kinderen meer in die richting gingen leeren; 1) voor Tuinaanleg(-architekt) 2) voor vruchten en groententeelt 3) voor bloemen- en boomkweken 4) voor conservenfabriek. Kees voor bouwarchitekt, Erwin voor idem of techniek, Dirk Tuinarchitect, Lydia bloementeelt, Leendert en Johan vruchten en groententeelt en de twee jongsten kunnen we later zien. Alle kunnen dan mooi samenwerken en wij met hen wonen. Ik heb hier gesproken wegens aankoop van het huis met tuin en land van Babofka, Doebofka. Ik bood voor huis met gebouwen R 3000- voor tuin en land R 500 per desjatine, [2] maar de eigenaars verlangen meer. Dan heb ik plan naar den Kaukazus te gaan. Ik wil zien naar een mooi grondstuk voor Tuinderij, Vegetarisch pension en Sanatorium. Maar ik weet niet of het een of ander tot stand komt daarom spreek alleen met Nelie er over of moeder aan wie ik ook schreef. Heb je mijn brieven van 31 Juli/13 Augustus en van 3/16 Juli ontvangen? In beiden schreef ik over mijn plannen en mijn inzicht over de richting voor onze kinderen. Ik voor mij geloof dat voor onze kinderen het studeeren in Hoogeschool te veel moeilijheden en teleurstelling zal opleveren; onze kinderen zijn zenuwachtig en leeren niet zoo vlug. In géén geval moet je 7
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
om ondersteuning vragen, die beurzen of fondsen zijn voor arme menschen. Indien jij bepaald wenscht dat Erwin en Dirk later gaan studeeren dan ben ik niet daartegen en indien ze eenvoudig zullen zijn in hunne behoeften en spaarzaam dan zullen we vermoedelijk de noodige middelen er voor hebben, zoolang ik in deze betrekking zal zijn. Nu moet je er maar over denken wat beter zal wezen: of naar een middelbare school voor bouwkunde, techniek of tuinbouw - óf later naar de hoogere technische school en universiteit. Wees voorzichtig je niet te laten leiden door ijdelheid, want dan kunnen de kinderen verongelukken. Spreek beter met mijnheer Bruin en Dirk's onderwijzer en vraag hen eerlijk hun meening te zeggen, want, indien ze later hun doel niet bereiken, zullen ze zich veel ongelukkiger voelen, dan [3] wanneer ze van eenerwege in de Middelbare School gaan leeren. Dit laatste is ook niet zoo gemakkelijk en je moet dat leeren niet te licht taxeeren. Begrijp me goed, ik wil je niet wat onaangenaamsch zeggen, maar ik vrees dat het studeeren in Holland gemakkelijker voorstelt dan het is. Bovendien is de finantieele zijde ook niet zonder bezwaar met zoovele kinderen, maar we zullen hopen dat te overwinnen. De hoofdzaak voor mij is wat hun onderwijzers er van zeggen en dat moet den doorslag geven. Tot nu zien we dat Erwin tot nu op de H.B.S. niet kon komen zonder hulp van privaatles en Dirk is op de Hum. School reeds één jaar blijven zitten. Overweeg dus goed wat je doet en zooals je zult besluiten zal ik je naar mogelijkheid steunen. Voor Lydia schijnt het leeren dit jaar moeilijker te zijn geweest. Misschien zal het voor haar ook beter zijn nog een jaar in dezelfde klas te blijven dan zal later het verdere leeren voor haar gemakkelijker vallen; haar brieven zijn zenuwachtig & slordiger dan vroeger. Zorg in allen geval dat de kinderen veel slapen en alles heel stil in huis is na bedtijd. Wees niet ontevreden op mijn schrijven; ik wil je niet aanmerking maken. Ik weet dat je je best doet voor de kinderen, maar uit de verte zie ik sommige dingen misschien beter dan wanneer altijd dichtbij hen zit in dagelijksche [4] zorgen, terwijl ik jullie samen in vogelvlucht zie. Ik hoop dat je naar mogelijkheid ook rust zult nemen. Erg blij ben ik dat je aan Mej. van Rees zoo'n goede vriendin heb. De reis die je met de kinderen in dien tent ondernam is nogal avontuurlijk en niet erg geschikt voor je om uit te rusten, maar je zal het zelf beter weten. Tot mijn spijt moet ik je meedeelen dat Paul de tweede keer in het ziekenhuis ligt; hij zal waarschijnlijk geopereerd moeten worden voor den blaas. Motja, wier man in den oorlog is, doet thatn bij Margrieta en ook Masja. Deze kon het bij Father niet meer uithouden, die thans een andere vrouw heeft. Hij was een poos geleden ziek, maag van streek, doch nu weer hersteld. Wawa, de juffrouw van Johan's kinderen, is nu op kantoor met Nastia. We hebben veel werk op kantoor, nog is een jongmensch er bij en Boris van Paul ook. Scherrer was met zijn vrouw onlangs voor plezier naar Finland, Petrograd, Moscou. Olga Iwanowna is je erg dankbaar voor je bemiddeling; zij is een best mensch. Vandaag kwamen getrouwd terug Cholodni en de dochter van Moerawjof die beide op ons kantoor werken. Onlangs was bij Mevr. Scherrer gelogeerd Zuster Meisner die je ook bij Nelie in A-dam ontmoet heb; zij is nu in Charkof. We zullen op de mijn een Verbruiksvereeniging inrichten. In Charkof heeft de Veget. Vereeniging een nieuw resturatie lokaal, mooi ruim ingericht. De hoofdpersonen zijn mijn goede kennissen en raden mijn Veget. plannen in Kaukazus zeer aan. Wees met de kinderen hartelijk gekust en het goede toegewenscht. Groeten a/ kennissen Je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven briefkaart] Stoupky 18 Septr/1 Octr 1916 Lieve Olga! Ik dank je nogmaals voor je langen lieven brief. Ik zond een aangeteekenden als antwoord en hoop je hem spoedig zal ontvangen. Vanavond vertrek ik naar den Kaukazus. Het is al wat laat in 't jaar geworden en het weer ongunstig, maar er is zooveel werk dat ik niet eer weg kon en toch voel ik dat het goed voor mij zal zijn met een maand verlof te gaan. Ik ga per trein via Rostof n. Tuapse[?] dan met rijtuigen naar Sotsji, Adler, Romanofsk, Chosta, Gagri, Goedaoet, Nowo Afon, Soechoem, Kale, Otsjemtsjiri, Koetaïs, Borzjom, AbasToeman, Tiflis, Georginermilitairchaussee[?], Wladikawkas, Stoupky. Ik hoop dat alles meeloopt; ik zal jullie kaarten sturen. Weest alle van mij gekust en gegroet. Ook aan kennissen mijn groeten. Je je liefhebbende man Leen.
8
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
[Handgeschreven brief] Gagry 5/18 October 1916 [Russisch] Lieve Olga! Zooals je uit mijn kaart van Sotsji zult gezien hebben ben ik op reis langs den Kaukazischen Zwartezeeoever. Ik schreef je een brief kort voor mijn vertrek en hoop dat je beide in gezondheid zult ontvangen. Ik hoop dat je en de kinderen welvarend zijt. Daar ik nu moeilijk naar Holland kan komen en de vrede afwachten wil omdat de reis gevaarlijk, kostbaar en lang is, nam ik tenslotte het besluit voor en maand verlof te nemen. Mijne gezondheid liet te wenschen over en ik wilde ook eens geheel uit de zaken zijn om tot rust te komen. Ik wou [2] graag dat jij ook een maand kon uitrusten. Wanneer ik naar Holland kom moeten wij zien of dat voor jou niet valt in te richten. Aanvankelijk was mijn plan te reizen per spoor tot Tuapse (nieuwe lijn Rostof, Armowir, Tuapse) verder naar Sotsji, Chosta, Adler, Krasnaia Polana, Gagri, Goedaoet, Soechoem, Otsjemtsjiri, Koetaïs, Borzjom, Tiflis, Boe[Russisch], Gopow, Wladikawkas en naar huis. Maar nu ik hier ben en wat in zee gezwommen heb zie ik in dat voor mijn gezondheid beter zal zijn hier te blijven en weer naar S. terug te keeren. Daarom denk ik nog 10 dagen hier te vertoeven. Het weer is gunstig, zoodat ik nu reeds 3 dagen achtereen kon zwemmen. [3] Het water in zee heeft 15° Reaumur. Het klimaat is subtropisch, de plantengroei eveneens, zoodat 's winters de menschen zonder winterkleeren loopen, kachels weinig gestookt worden en in alle huizen enkele deuren en ramen zijn. Schmit die vroeger op de mijn van de Fransche Mij was heeft hier een landgoed gekocht reeds enkele jaren geleden en nu ik informeerde om hem te bezoeken, hoor ik dat hij alles verkocht heeft. Men zegt dat hij door de regeering genoodzaakt was, het kan zijn omdat hij ongeveer 20 jaren gelegen Oostenrijksch onderdaan was. Ik wilde hier ook uitzien naar land voor tuinderij, vegetarisch pension en Sanatorium, maar ik [4] zie in dat ik daarmede voorzichtig moet zijn. Wel zou zoo'n zaak hier goed kunnen gaan, wanneer op zijn hollandsch ingericht, maar in vele opzichten zie ik dat alles eerst grondig voorbereid moet worden en met weinig kapitaal moeilijk wat te doen is; het zou dus een Maatschappij moeten worden en daarvoor dient eerst voldoende kapitaal ingeteekend worden. Ik zal dus afwachten en voorloopig uitkijken. Je heb zeker mijn brieven wel ontvangen waarin ik over dat plan schreef. Het reizen is nu hier niet gemakkelijk omdat de booten niet meer op Batoem en Sewastopol, Odessa varen. Daarom voer ik met motorbootje [5] van Tuapse tot Sotsji, 8 uur onderweg, In Sotsji kon ik geen plaats krijgen in de diligence en alleen een rijtuig vond ik te duur. Ik heb weinig bagage meegenomen n.l. een rugzak en plaid met regenjas in de hand en bergstok, mijn kleeding rijbroek met laarzen v. Warschau en jasje van Kaukazische wol. Dus eenvoudig en praktisch. Daarom ging ik 14 K.M. te voet en toen verder tot Chosta met boerenwagen voor bok. Hier zwom ik in zee en overnachtte en bezocht een landgoed. De volgende ochtend 6 ure reed ik met bingka[?] na Adler 14 Werst voor R.5.- dat was duur, maar ik moest vroeg daar zij. Nu begon ik een grooten tocht der bergen in 50 W. naar Krasnaja Polana. De weg is ongeveer als de Boe[Russisch] maar mooier, voortdurend zie je sneeuw bedekten bergtoppen, veel beuken en kastanjeboomen, [6] de kastanjes zijn eetbare hoogerop zijn ook appel en peereboomen en palmboompjes. Overal ruischen de bergstroomen; de grootste Uzumta[?] stort op zommige plaatsen geweldig wild over rotsen en steenen en boomen. Overal zijn hier nog oerwouden met diepe afgronden en hemelhooge prachtige dikke boomen. Somtijds waar die bergrotsen zoo stijl zijn bekruip je een beetje angstig gevoel, en daar bij den tunnel zijn reeds enkele menschen verongelukt fdoor afgestorten steenen, daarom heet die plaats "Pr[Russisch]" en wordt daar snel voorbijgereden. In Kr. P. was ik 3 dagen 1 dag regen; ik heb daar mooie wandelingen gemaakt, het ligt omsloten door boschbergen, en sneeuwtoppen. Ik maakte daar kennis met [7] eene kunstenares uit Moscou, eene Georgische (Groezische) zij was erg gastvrij en wij hebben goede vriendschap gemaakt. Zij zou je ook bevallen hebben; zij is 63 jaar. De terugtocht is langs dezelfde weg; die heb ik te voet gemaakt. Op 25 Werst is een klooster hoog op den berg, daar heb ik overnacht. Mijn rugzak is zwaar en daarom was ik bij het laatste stuk bergklimmen erg moe. 's Nachts regende erg sterk maar gelukkig klaarde de lucht en zette ik mijn reis om 9 ure te voet voort. In Adler was ik avond 6 ure, het werk al donker.
9
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
Het hotel niet zindelijk maar Nastia heeft voor mij een groote ruime linnen poreuse zak gemaakt, daarin slaap ik. Om 8 ure vertrok ik per diligence voor R 2.50 naar Gagry 47 Werst. Hier is het mooi en goed. Ik zal hier maar eens [8] goed wandelen, zwemmen en slapen. Het laatste gaat nog steeds onvoldoende. Vandaag heb ik te paard 18 K.M. gereden en het landgoed gezien van den Prins v. Oldenburg die getrouwd is met de zuster van Czaar Alexander III. Olga. De prins heeft hier voor de russ. regeering veel gedaan: een prachtig park ingericht met groot hotel en restaurant tegen matige prijzen. Overigens is het hier een stil leven. Nu lieve Olga; ik zal hierbij laten lees de kinderen den brief voor dan kunnen ze op de kaarten of lexikons de plaatsen nazoeken. Ik wensch je met de kinderen het beste, kus ze alle van mij en wees zelf gekust en gegroet van je je liefhebbende man Leen. Ik zal nog enkele prentkaarten sturen ook voor de kinderen. [Handgeschreven brief] Stoupky 23/5 November 1916 Lieve Olga! Ik ontving je langen brief van 10/23 Augs en van 14/27 Sept en van Lydia van 28 Augs. Ik schreef aan je 31 Juli/13 Augs en 11.23 Septr beide uit Stoupky en in Septr 1 aanget. brief uit gagry en nog een aanget. vandaar met prentkaarten voor allen; bovendien kaarten uit Stochi. Ik hoop dat je mij zult schrijven of je alles ontvangen heb. Ik wil je nogmaals antwoorden over het leeren van onze kinderen. 1) Indien Cornelis de ambachtsschool goed eindigt dan kan hij trachten op de middelbaar technische in Utrecht te komen. Indien hij niet goed zijn examen doet, kan hij misschien één jaar praktisch werken en les nemen. Ik meen het beste voor hem te leeren Huizenbouwen - In Rusland moeten nog veel huizen gebouwd worden en [2] hij kon later met zijn broers samenwerken b.v. Erwin ontwerpen maken en Kees uitvoeren. Waterbouwkunde is heel nuttig maar die werken geschieden meestal in Rusland door de Regeering en russische ambtenaren, dus in Rusland is voor Kees weinig kans op een aangename werkkring, terwijl, wanneer de Gebroeders Van den Muyzenberg zich toeleggen op het bouwvak en tuinvak dan kunnen ze alle 7 samenwerken en landhuizen bouwen met tuinaanleg. Dan kunnen ze zelfstandig worden en anders ambtenaar zijn. Dat ze nu geen grooter lust hebben in die vakken is niet zoo erg, dat komt wanneer ze meer geleerd en gewerkt hebben. Je vader wilde zelf Landwirt worden en op wensch van zijn vader werd hij mechaniker en was daarbij gelukkig. Leeren piano spelen is in [3] het begin ook niet prettig - tot dat je het meer beoefend heb. Wil Kees bepaald waterbouwkunde leeren dan ben ik er niet tegen, dat moet je dan maar met hem bespreken. Ik heb mijn meening er van gezegd. 2) Erwin is nu in de HBS. Ik ben blij voor hem en hoop dat hij nu verder behoorlijk kan meekomen met de klas. Nu heeft hij 3 of 5 jaren voor den boeg dus voorlooping zou ik me nog maar niet moeilijk maken over de hoogere technische school - dat is nog ver. 3) Dirk. Ik vind best dat Dirk wordt klaargemaakt voor de HBS. maar in geen geval voor de 2de klas, doch voor de 1ste klas. Het zou zeer onverstandig zijn een jongen die op de Hum. School een jaar moest blijven zitten nu op eens in de 2e klas HBS. te willen hebben. Toen ik in Holland was sliep Dirk [4] veel te weinig en kon daardoor niet goed leeren - want bij weinig slaap valt het leeren moeilijk. Ik vind het daarom erg verkeerd hem 's avonds later dan tot 8 uren te laten leeren. Ik zal zeer tevreden zijn indien onze Dirk het volgend jaar behoorlijk zijn examen doet voor de HBS. 1ste klas. Indien hem dat gelukt dan heeft hij ook 5 jaren voor den boeg alvorens er sprake van kan zijn naar een Universiteit te gaan. We hebben dus nog tijd genoeg daarover mondeling van gedachten te wisselen. In allen geval is het te voorbarig geweest dat je overal gaat schrijven om studiehulp. Ik vond dat niet aangenaam en had van je verwacht dat je eerst mijn antwoord daarover zoudt afwachten op je brief alvorens aan vreemde menschen een bedelbrief te schrijven. 10
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
Vervolg a/ Olga 23 Oct/5 Novr 1916 [5] 4) Wat Lydia aangaat, zoo vind ik het machinevak voor haar heelemaal niet passend; ik zou onze lieve Lydia niet graag in een smerige werkplaats willen zien, maar wel in een mooie bloementuin. Ik hoop daarom van harte dat je bij haar liefde voor bloemen kweeken zal ondersteunen. Tot mijn spijt zie ik dat Lydia's schrijven slordig is en daar zij op school minder goed leert, geloof ik dat zij onvoldoende rustig slaapt. Ik geloof dat het én voor hare gezondheid én voor haar leeren beter zal zijn dat zij nog een jaar in de zelfde klas blijft zitten. Dat mag niet prettig zijn maar voor het welzijn van Lydia is het beter. Ik hoop daarom dat zij zal leeren rustig en netjes te werken en ook de andere kinderen, want die zenuwachtige slordigheid zal voor hen later het leven moeilijker maken. [6] Ik begrijp dat met het ouder worden van de kinderen je taak somtijds moeilijk wordt, maar je maakt het jezelf ook wel eens moeilijker dan noodig is. Je wil doelgraag dat Dirk dokter wordt en Erwin ingenieur. Je moet minder denken wat jezelf graag wil, maar wat goed is voor de kinderen. Het veel studeeren is lang niet altijd goed, omdat het dikwijls een afjakkeren voor examens wordt en niet het vormen van ontwikkelde verstandige menschen. Ook de ijdelheid komt er veelal bij. Daarom laten we eerst nog eenige jaren afwachten en toezien hoe de jongens zullen leeren alvorens ons zoo moeilijk te maken over Verdere Studie. Het zal dan later ook beter blijken hoe onze finantieele middelen zullen zijn. Hoe meer wij zullen trachten in kalm overleg het eens te worden over de opvoeding der kinderen hoe gemakkelijker je taak in dat opzicht zal worden. Want [7] als je oprecht tezamen één doel vervolgt is dat lichter dan wanneer men zelf zijn eigen wil wenscht te volgen, dan kan het algauw te zwaar worden indien het tegenloopt. Wat aangaat het verhuizen naar een andere plaats waar meerdere scholen samen zijn en het leven wat goedkooper is, zoo geloof ik ook dat daar veel vóór is en wij die zaak eerst goed moeten onderzoeken. Dat omtrekken behoeft niet zoo gauw te gebeuren we moeten eerst hier en daar informeeren. Indien Kees naar de Middelbaar technische school zou gaan en het zeker is dat hij door zijn examen komt, dan schijnt mij het beste in Utrecht of omstreken te wonen, zoodanig dat dan Erwin en Dirk daar ook op de HBS. kunnen leeren en Lydia op de mulo of ook HBS. Bij gelegenheid konden we informeeren hoe de school in Soest is, maar dat schijnt mij weer te ver van [8] Utrecht. Het zou mij spijten Nasja Chata te verlaten en te verkoopen, maar in Blaricum blijven, waar zooveel kinderen in verschillende scholen moeten leeren is bijna niet te doen. Laten we hopen dat de volgende lente vrede zal brengen, dan zou het mogelijk zijn dat ik naar Holland kwam en dan zouden we die verschillende zaken kunnen overleggen en beslissen hoe te doen. Voorloopig zullen we elkaar onze bevindingen maar per brief meedeelen. Inliggend een photo zooals ik 18 Septr op reis trok, met eenige bagage en zak op den rug en plaid met regenmantel in de hand. Dat jongetje is Wennemar Scherrer Jr. Ik wensch je met de kinderen het beste, ik kus je allen en wees hartelijk gegroet. Spoedig schrijf ik je verder. Je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven brief met Russisch stempel No. 56] Stoupky 4/17 December 1916 Lieve Olga! Het laatst ontving ik je brieven van 14/27 Septr en van 3 October. Eveneens ontving ik Erwin's brief van 17/30 Septr en Lydia's van (zonder datum - met poststempel 28.VIII.16. Ik schreef aan je 23 Oct./5 Novr., 11/24 Septr. en 31 Juli/13 Augs. Bovendien schreef ik uit Gagry en zond vandaar per aangeteekend een heele collectie mooie prentkaarten. Ik zou graag weten of je alles ontvangen heb en zoo niet, wat dan ontbreekt. We hebben onze kolenmijn met een winstje verkocht en ik ben blij dat het geld weer heel terug is. De zaak stond er een tijd zoo voor dat ik bang was wij er veel in zouden verliezen. Gelukkig is dat later beter geworden. Het is [2] hier altijd de groote moeilijkheid menschen te krijgen die kundig en tevens eerlijk zijn; dat hebben wij hier in onzen zaak ook weer moeten ondervinden. Nu heb ik dat geld voorloopig in de bank, maar dat geeft geen hooge rente en zoo ik niet spoedig een goede landkoop kan doen dan zal ik vermoedelijk russische effecten koopen. Je weet niet hoe na den oorlog de waarde van papieren en contantgeld zal zijn daarom dacht ik het best een stuk land te koopen, dat zou ons in het ergste geval kunnen voeden. 11
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
Ik ben nog in onderhandeling over aankoop in Babofka (Doebofka) nu 40 desj. land met een huis en tuin, waarvoor ik bood 400 Rs per desj. + 3000 R voor het huis + 1000 Rs voor 2 à 3 Chata + 2000 Rs voor een [3] fond waaruit later een schoolgebouw zou gebouwd worden voor de boerenkinderen. Ik dacht daar tuinderij in te richten, een goede tuinman te nemen, die gedurende den winter in dat bestaande huis de boerenkinderen kan onderwijzen en in den zomer zouden die leerlingen in den tuin kunnen werken en leeren. Later indien alles goed gaat zou ik uit Holland een ontwikkelden tuinman er bij willen nemen en de tuinderij dan meer uitbreiden. Er zullen van onze vegetarische kinderen toch wel enkele dat vak, dat zoo mooi en gezond is, willen leeren en dan zouden zij hier prachtig gelegenheid hebben nuttig te werken nadat zij in Holland geleerd hadden. Met de boeren is het hier moeilijk onderhandelen; zij weten tenslotte zelf niet wat zij willen. Ik heb nu onlangs gezegd, dat indien [4] zij deze week geen beslist antwoord geven dat ik de onderhandelingen als afgebroken beschouw. Ik wil dan zien aan den Dnjepr goed land te koopen. Hier in Babofka is in zoover beter dat ik, zoolang op de mijn nog werkzaam, er dicht bij ben en meer keeren kan gaan nazien. Ook wilde Scherrer weer met Lamin en Zotof samen koopen, maar als vegetarier zou ik liever geen dierfokkerij houden. Scherrer's zijn ook vegetariers die nog een enkele keer vleesch eten. Dus geloof ik dat beter zou zijn land alleen te koopen. Nu zal ik aan de kinderen nog een briefje schrijven. Ik hoop dat het Nieuwjaar 1917 voor jou en de kinderen en voor alle familie en de geheele menschheid veel geluk en in de eerste plaats een onbaatzuchtige vrede zal geven. Wees al het goede toegewenscht en gekust van je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven briefkaart met Russisch stempel No. 864] Stoupky 14/27 December 1916 [Bijgeschreven in rechter hoek] Photos niet ontvangen Lieve Olga! Je brief van 3/16 Nov. ontvangen. Indien Cornelis bepaald naar zee wil en je alreeds daarin heb toegestemd, zou ik ernstig verzoeken dat hij eerst behoorlijk de ambachtschool eindigt. Dan kan hij trachten de zeevaartschool goed te eindigen. Laat dan de tuinbouw in hemelsnaam rusten, want als je dat er nog weer aan wil verbinden dan zal er van zijn zeemanschap niet veel goeds komen. Laat Kees zijn best doen dan een flinken stuurman te worden. Hier alles wel. Je allen hartelijk gegroet en gekust. Je je liefhebbende man Leen. Vorige week zond ik je een brief. [Handgeschreven briefkaart met Russisch stempel No. 864 en 67] [Bijgeschreven in linker hoek] Photo's niet ontvangen. Stoupky 14/27 December 1916 Lieve Olga! Je brief van 3/16 Nov. ontvangen. Indien Cornelis bepaald naar zee wil en je alreeds daarin heb toegestemd, zou ik ernstig verzoeken dat hij eerst behoorlijk de ambachtschool eindigt. Dan kan hij trachten de Zeevaartschool goed te eindigen. Laat dan de tuinbouw in hemelsnaam rusten, want als je dat er nog weer aan wil verbinden dan zal er van zijn zeemanschap niet veel goeds komen. Laat Kees zijn best doen dan een flinke stuurman te worden. Hier alles wel. Je allen hartelijk gegroet en gekust. Je je liefh. man Leen. Vorige week zond ik je een brief.
12
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
1917 [Handgeschreven briefkaart geadresseerd: Russisch Hollande Mme O.L.M. van den Muzenberg Blaricum met poststempel 27.12.16] Stoupky 27 Dec/6 Jan [1917] 1916 Lieve Olga! Ik zond een telegram aan je: "Before Cornelis'entrance naval school absolutely necessary firstly succesfull finish Hilversum School, Kisses. Ïk hoop dat Cornelis in allen geval de ambachtschool eerst goed zal eindigen, dat is bepaald noodzakelijk alvorens hij naar de Zeevaartschool zou gaan, want mocht de zeevaart ook niet bevallen dank an hij verder leeren op de middelbaar technische school. Over tuinbouw moet je nu asjeblieft niet fantaseeren anders wordt het met hem "12 ambachten en 13 ongelukken"zooals het spreekwoord luidt. Ik telegrafeerde aan je na ontvangst van je brief. Beter had ik gevonden dat je mij eerst gevraagd had. Je allen het beste Leen. [Handgeschreven briefkaart geadresseerd: Russisch Mme O.L.M. van den Muyzenberg Blaricum Hollande] Stoupky 15/28 Januari 1917 L.O. den 15/28 December zond ik je het volgend telegram "Before Cornelis'entrance navalschool absolutely necessary finish succesfully Hilversumschool. Kisses" Ik hoop dat je dit in orde ontving en daarnaar heb gehandeld. Ik schreef je laatst mijn kaart van 14/27 Dec. terwijl mijn laatste brief aan je was van 4/17 Decr. en aan de kinderen 6/19 Dec. Hier alles bevredigend. Jane is hier. Wees met de kinderen gegroet en gekust van je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven briefkaart geadresseerd: Russisch Hollande Mme O.L.M van den Muyzenberg Blaricum.] Stoupky 21 Jan/3 febr. 1917 L. Olga! Gisteren ontving ik je kaart van 19 Dec. Ik hoop dat je weer gezond zult zijn. Je moet geen kaarten met drukwerk zenden. Drukwerk is niet veroorloofd. Gelijk hiermede zend ik een kaart voor Kees en Erwin. Je allen het beste; gegroet en gekust Je leen. Vorige kaart was van 15 Jan. [Handgeschreven briefkaart geadresseerd: Russisch Hollande Blaricum Mme O.L.M. van den Muyzenberg met poststempels 3.3.17] Mockba 3 [Russ Maart]1917 [Tekst in het Russisch met onderaan "Boer"] Rijkstelegraaf Kantoor te Blaricum Telegram No 50 Aangenomen te Bakhmouta, den 27/3 1917, ten 14u. 16m. des n middags Ontvangen te BLARICUM, den ten 2u.20 m. des n. middags [Handgeschreven] Muyzenberg Blaricum All well Muyzenberg. [Handgeschreven briefkaart geadresseerd: Russisch Mme O.L.M. van den Muyzenberg Blaricum Hollande met poststempel 20.3. ] Stoupky 20 Maart/2 April 1917 Lieve Olga! In Petrograd en Moscou heb ik de groote gebeurtenissen van de revolutie meegemaakt. Het is te hopen dat verder alles een rustig verloop zal hebben. Misschien kunnen de Dyxodopbe[Russ] nu ook hier terugkeeren en dan zal het voor onze jongens ook goed kunnen worden hier te wonen. Laten wij trachten dat alle naar mogelijkheid leeren tuinbouw, huizenbouw en mechanisme, dan kunnen ze altijd eenvoudig, gezond, zelfstandig op het land in de natuur leven. Vele groeten aan je allen en zoentjes. Je je liefhebbende man L. [Handgeschreven briefkaart geadresseerd: Russisch Hollande Mme O.L.M. van den Muyzenberg Blaricum [doorgestreept Hellevoetsluis]] Charkof 12/25 April 1917 Lieve Olga! Laatst ontving ik den briefkaart van Lydia en brief van moeder. Nu is de lente en hoop ik dat je alle gezond zult zijn. Hier in Rusland zijn groote veranderingen; we willen hopen dat ze alle tengoede zullen uitloopen. Gelukkig zal ik zijn wanneer ik weer naar Holland zal kunnen komen en je allen in gezondheid weertezien. Vele groeten met Kus je Leen
1
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
[Handgeschreven brief] Charkof 14/27 April 1917 [1] Lieve Olga! Ik zit op station; de trein van de N. Donetz spoor is plots verandered en om 5 ure vertrokken inplaats 10 ure. Nu wacht ik op den ouden trein van de Zuiderspoor. Wat groote veranderingen! Onze werklieden hebben nu heel andere voorwaarden en zoo mogelijk zullen wij twee maal 8 uren werken n.l. van 6 tot 2 met een ploeg en van twee tot 10 met andere lui. Nu vergaderen de werklieden gestadig, ook de beambten. De eene keer op onze myn [2] en andere keer op andere mynen. Hoe alles zal afloopen valt niet te voorspellen; het is te hopen dat het gezonde verstand van de menschen tenslotte de bovenhand zal krijgen. Somtijds ziet het er onrustig uit en op vele mijnen zijn ingenieurs en steigers per kruiwagen van het werk gereden. Gelukkig is de verhouding by ons naar omstandigheid niet zoo onrustig. Ik geef my moeite voor onze verbruiksvereeniging op de myn die ook veel tedoen geeft. Ik begin daar op de Algemeene Vergaderingen met voorlezingen en het ver[3] spreiden van nuttige boekjes. Indien je in Rotterdam komt ga dan naar den russischen Consul en vraag het volgende dokument: [lange tekst in het Russisch] Dat heb ik noodig omdat anders [4] geen percenten bygeschreven worden op de 300 roebels die je vader indertijd gaf. Ik meen tenminste dat het 300R was. Ik hoop dat je met de kinderen gezond zyt. Waarom schryft Kees nooit een briefje? Wellicht dat nu de wereld spoedig vrede zal krijgen; dan hoop ik met je allen samen te zijn. Wees hartelyk gegroet en gekust met de kinderen en het beste toegewenscht. Van je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven briefkaart geadresseerd: Russisch Mme O.L.M. van den Muyzenberg, Blaricum Hollande met poststempel 30.4.17] Petrograd 25 April 1917 Lieve Olga! Ik heb den briefkaart van Lydia ontvangen; eveneens je vader. Wy zyn gezond. Ik was hier 5 dagen. Ik hoop dat je spoedig zelf een kort briefje kan schrijven. Op de heele wereld wordt naar vrede verlangd en zoo ook hier. Ik hoop dat ik dit jaar by je zal kunnen zyn en je alle in welstand omhelzen. Gelyk hiermede zend ik een mooie kaart voor Kees en een voor Erwin. Wees met de kinderen al het goede toegewenscht en gekust van je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven brief op lang smal papier] Stoupky 21 Ma[?Mei] 1917 Lieve Olga! Sedert lang heb ik niets van je gehoord en evenmin van de kinderen. De tyd gaat hard voorby en de gebeurtenissen wisselen elkaar iederen dag af. Men weet niet wat den morgen zal brengen. Wy maken het hier alle bevredigend ook je vader die op het oogenblik by Jane gelogeerd is. Spoedig zal Scherrer met familie naar Holland vertrekken daar hy in Limburg te Heerlen de betrekking van Tydelyk inspecteur der Staatskolenmynen zal bekleeden. Het is nu een moeilyke tyd om te reizen temeer met familie en we willen hopen dat het het voorspoedig zal gaan. Het spyt my dat ze vertrekken; het zyn goede menschen. Ik zal ze veel missen en het zal al weer stiller in Stoupky worden na hun vertrek. Ik zou ook maar het liefst ergens met ons gezin in een rustig oord zitten en in eenvoud en liefde vrede vinden voor myn ziel en voor myn stervens uur. Somtyds is my het leven temoede, en andere malen denk ik weer het kan toch alles goed worden. Jy zal ook wel je zwarigheden hebben en niet weinig met zooveel kinderen en in zulke tijden. Laten we het beste hopen; mogelyk komt dezen herfst nog vrede en kan ik in den winter by je komen. Ik wensch je allen het beste; moge het zyn dat we elkander alle zullen weerzien in betere toestand naar ziel en geest. Je je liefhebbende man Leen.
2
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
[Handgeschreven brief] Stoupky 28Mei/10 Juni 1917 [1] Lieve Olga Juist had ik deze week een brief aan je verzonden, toen daarna je uitvoerige epistels aankwamen. In lang had ik niet van je gehoord. Scherrer vertrekt met vrouw en kinderen en Lise in deze week; hy heeft in Heerlen, Limburg, de ryksbetrekking aangenomen van tydelyk inspecteur van de Staatskolenmynen. Vermoedelyk zal je dezen brief door zyne bemiddeling ontvangen. De toestand is hier nog lang niet tot rust gekomen, hetgeen te begrypen is aangezien de plotselinge overgang van geknechtheid tot de uitgebreidste vryheid door weinig menschen [2] genoten kan worden zonder overte hellen tot buitensporigheden. Het is voor rusland te hopen dat spoedig de gemoederen meer tot rust zullen komen en het volk zyn welzyn zal trachten op te bouwen, anders zal de vryheid voorloopig aan de menschheid geen geluk geven. Nu mag niemand in Rusland meer land koopen, daar vermoedelyk al het land eigendom van den Staat zal worden. Ik zal dus voorloopig van myn Tuinderyplan moeten afzien. Onze opgespaarde gelden zyn voornamelyk belegd in russische effecten en het valt niet te voorspellen welke waarde na den oorlog die papieren zullen vertegenwoor[3] digen. Zeker zal het goed zyn er op te rekenen dat de waarde veel minder zal zyn tegenover de aanvankelyke. Ons daarover zorgen maken helpt niets, alleen is het goed dat jy en de kinderen het ook weten om op dat geld niet te rekenen en in de toekomst ons voortebereiden op de eenvoudigste leefwyze. Doen wy zulks vrywillig dan valt het gemakkelyker dan wanneer het gedwongen moet gaan door de omstandigheden. Ik hoop van nu aan ook zooveel mogelyk my moeite te gaan geven sober maar gezond te leven. Wat Kees aanbetreft, heb ik ook daarover gedacht. In de eerste plaats hant het van hemzelf af wat hy wil. Ziet hy er zelf erg [4] tegen op dan zie ik als uitweg: Jy komt in augustus hierheen en blyft by my wonen, werken en leeren tot betere tyden. Hy moet dan enkele voornaamste leerboeken meebrengen. Spreek met hem en laat hy er over denken en zelf beslissen. Ik zal dan myn reis naar Holland nog opschuiven. Nu Scherrer weggaat zal ik toch voorloopig niet kunnen komen; zeker niet vóór de oorlog voorby is en alles meer normaal zal gaan. Ik ben dankbaar wanneer ik hoor dat naar omstandigheden alles nog goed by je gaat. Tracht goeden moed te houden in de moeilyke tyd. Ik hoop gerard en alle weer gezond zyn. Met hartelyke groeten, de beste wenschen verblyf ik in liefde tot je allen met Kus je man Leen. [Handgeschreven brief]
Zondagochtend Stoupky 13/26 Augustus 1917 [Petrograd doorgestreept] Lieve Olga! De brieven blyven lang onderweg, daarom zend ik je nu dezen brief in de hoop dat hy op je verjaardag aankomt. Ik wensch je van harte geluk toe en hoop dat je nog vele jaren met de kinederen in gezondheid, tevredenheid en blyheid van ziel zult mogen leven. Indien mogelyk zoo hoop ik ook daaraan deel te nemen en te trachten nog eenig geluk in ons huisgezin by te dragen. Ik hoop dat je innerlyk gemoedsleven rein, en vredig zal zyn in het bewustzyn dat daarin de grootste waarbor voor een gelukkig leven ligt. Reeds langen tyd heb ik niets van je ontvangen. Ik hoop dat dezen zomer met de vacantie lydia, Erwin en Dirk by grootmoeder gelogeerd zyn geweest, want zy verlangde zeer hen by zich te hebben. Wegens Cornelis vond ik uitstekend dat hy by van Dorp timmert, ik hoop dat het Kees zal bevallen en v.D. tevreden over hem zal zyn. Ik hoop dat hy later in de tuinbouwschool zal gaan naar Frederiksoord. Indien hy door het praktisch werken lust in het huizenbouwen zou krygen en liever één vol jaar by v.D. wil blyven timmeren en daarby les neemt voor Utrecht zich voor te bereiden, dan vind ik dat ook goed. Doch overigens beter naar Frederiksoord. Ik heb met Scherrer myn polis van de levensverzekering gegeven met verzoek daarop f 1000- te krygen.Ik hoop spoedig daarop antwoord te krygen. Hier is het leven ook niet meer zoo als vroeger. De goede oude tyd is voorby en het zal lang duren alvorens alles weer na den oorlog eenigszins bevredigend zal gan. Ik zend je myn beste wenschen en groeten ook voor de kinderen en hoop spoedig wat van je allen te vernemen. Je je liefhebbende man Leen.
3
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
[Handgeschreven briefkaart geadresseerd: Russisch Hollande Mme O.L.M. van den Muyzenberg Blaricum Hollande met poststempel Charkof 8.8.17] Charkof 18/31 Augs. 1917 Beste Olga! De vorige week zond ik je een aangeteekende brief. Vandaag was ik hier voor eene ontmoeting met den hr Schmidt die my aanbied een mineraal waterbron te exploiteeren. Misschien doe ik het met Scherrer Johan en Marx elk ± R 5000- Ik wensch je en de kinderen het beste. De treining zyn vol en warm. Alle gegroet en gekust je je liefhebbende man Leen [Handgeschreven brief] Cmynku 16/29 September 1917 [1] Beste Olga, eergisteren hebt je, naar ik hoop in gezondheid je verjaardag mogen vieren en naar ik vertrouw zullen je jongens en natuurlijk ook Lydia het hunne er wel toe hebben bijgedragen om je eenen aangenamen dag te bezorgen. Ik hoop van harte dat dit het geval moge zijn geweest en aan je verjaardag aangename herinneringen zullen blijven verbonden. Ik kom met mijne gelukwenschen wel achteraan maar nu kan ik je tevens met Nieuwjaar gelukwenschen, dat is tegenwoordig wel gemakkelijk en kan men op zoo'n manier z vliegen in ééne klap slaan, ja ook wel 3, want waarom je tegelijkertijd niet aangename Kerstdagen toegewenscht? Zou er zoo gaarne nog eene 4de vlieg bij doen, maar dat zal wel niet gaan. Ik heb hiermede op het oog den vrede, waarmede ik je tevens zoo gaarne zou willen feliciteeren, of ik daarmede te vroeg of op tijd kom, dat zal bij ontvangst van mijnen brief blijken. Zou het natuurlijk heerlijk vinden maar twijfel er voorloopig [2] nog sterk aan, hoewel oogenblikken heb ik, dat ik denk, dat men in dit jaar toch nog wel vrede zal sluten. Wat nu je verjaardag aangaat, wat toch het hoofddoel van mijn schriven is, zoo wil ik je even van ganscher harte toewensche, dat je nog heel veel jaren in goeden welstand voor je huisgezin gespaard moogt blijven en je den lust zult mogen behouden opgewekt je moedelijke taak te kunnen blijven waarnemen tot je kinderen je moederlijke hulp niet meer van noode zullen hebben. Daarmede zijn nog heel wat jaartjes gemoeid, dus van harte nog heel veel lust en gezondheid daarvoor toegewenscht, hoor! Is die taak eenmaal geeindigd, dat je dan nog rustige, gezonde jaren zult mogen beleven om van den volbrachten arbeid te mogen rusten. Hoewel dan zultje weer eene zorgende grootmoeder kunnen worden en wanneer je kinderen even goed gezegend worden als jij met kinderen gezegend bent geworden en je wilt voor je kleinkinderen ook eene goede zorgende grootmoeder zijn, zoo zultje op je ouden dag je handen ook nog meer dan vol [3] hebben. Ik ben blij, dat alle naar wensch bij je gaat, niet gerekend dat er zoo af en toe eens een wat mankeert, dat kan bij zo'n dozijntje al zoo licht eens gebeuren. Gelukkig zijn je jongens ook Lydia over 't algemeen gezond en daar kunt je natuurlijk heel gelukkig mee zijn. Kwam de vrede maar eens gauw, wat zouden wij dan eens gauw naar Holland komen maar wij zullen nog wel wat geduld moeten hebben en waar het geduld al zoo goed als uitgeput is, zoo kunt je wel nagaan dat het wachten vreeselijk zwaar valt. Wij zitten nog maar altijd in Cmynku [Stoupky] en je kunt wel nagaan dat ons dat verschrikkelijk den keel uithangt en ook daarvoor is geen geduld meer aanwezig. alles wijst er dus op dat de oorlog gauw moet eindigen, hoe verschrikkelijk zal het dus zijn, wanneer wij nog een jaar, ja misschien nog meer, geduld zullen moeten hebben, dat zal niet om uit te houden zijn. Laatst ben ik nog in Petrograd geweest, dat was tenminste nog eens een klein opfrisschertje, maar het zou natuurlijk gezelliger zijn geweest, indien ik zoo'n uitstapje met vrouw en [4] kinderen had kunnen doen. Daaraan is echter in den tegenwoordigen tijd helaas niet te denken. De dagen in Petrograd heb ik er nogal naar wensch doorgebracht en trof heel goed weer, maar op slot van rekening haastte ik mij toch maar om weg te komen met het oof op Kop[Russisch]'s plannen, waaromtrent je ook wel in de couranten zult gelezen hebben. Ik ging net op tijd weg, maar op slot van rekening blijkt, dat alles kalm verloopen is. De tijden zijn hier erg v eranderd en zoudt je Rusland van vroeger niet herkennen. Laten wij hopen dat het 't jonge Rusland mogelijk zal blijken zich tot het einde tegenover Duitschland staande te houden, want wat zou het vreeselijk zijn, indien de "dpom[Russisch] van Duitschland de overhand zou hebben dat zou niet alleen een klap zijn voor het jonge democratische Rusland, maar dat zou z'n terugslag op de geheele wereld hebben. Neen. laten wij hopen dat wij voor zoo'n vreeselijken slag bewaard zullen blijven en het 't arme Rusland gelukken moge, niettengstaande [geen vervolg gevonden]
[Handgeschreven briefkaart geadresseerd: Russisch Jollande O.L.M. van den Muyzenberg Blaricum met allerlei stempels en poststempels Bachmout 21.9.17] 4
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
Stoupky 20Septr/3 Oct 1917 Lieve Olga, Op je telegram of Kees kan komen seinde ik terug: "Cornelis can come by steamer Göteborg deliberate Scherrer Ortt. Bette rif he could finish gardnery school telegraf decision congratulate.". Ik hoop je deze dagen een brief te schrijven. Hier gaat naar omstandigheden alles bevredigend. Wees met de kinderen het beste toegewenscht en hartelijk gegroet van je je liefhebbende man Leen. [Handgeschreven brief] Stoupky 21 September/3 October 1917 Lieve Olga! Vandaag zond ik je een kaart waarmede ik je telegram en myn antwoord bevestigede. Ik seinde: "Cornelis can come by steamer Goteborg deliberate Scherrer Ortt. Better is he could finish gardnery school telegraf decision - congratulate". Ik hoop dat myn telegram duidelyker overkomt dan van jou. Indien het besluit mocht zyn dat Kees komt, laat hy dan dat goed meebrengen wat hy heeft dat nog goed sterk is. Laat hy sterke werkkleeren en schoenen meebrengen en een sterke eenvoudige rybroek en sterke eenvoudige hooge laarzen om te leeren paard ryden. Dit laatste niet voor plezier maar om hier te werken en naar het land te ryden wanneer de weg slecht is. Ik denk n.l. altyd daaraan dat het goed voor onze jongens zal zyn indien ze leeren het land te bewerken en in woordelyke zine hun eigen brood leeren verdienen. Zondag denk ik weer naar de boeren van Babofka te ryden om met hen te spreken my den tuin 10 - 20 desjatine land te verkoopen. Deze boeren hebben met jun 27 samen ± 300 desjatine gekocht [Russisch] . Nu zyn er die hun deel willen verkoopen. Misschien als wy het over den verkoop van den tuin niet eens worden dat ik dan een paar aandeelen in hun land kan koopen en wy dan een cirkel?[arkel?] van het geheel kunnen maken en een [Russische] kunnen stichten, op de wyze van Frederik van Eeden. In dat geval zal ik voorzichtig beginnen door niet meer dan R 10000- er in te beleggen. Indien dat zal gebeuren en Kees hier komt kan hy leeren daar nuttig te werken.Dadelyk zou hy hier moeten beginnen grondig russisch te leeren waarby ik hem de eerste tyd zou helpen - zoo ook anderen talen. Ook zou hy hier in de werkplaats kunnen werken en tevens leeren. Laat hy myn of zyn passerdoos meebrengen en zyn beste leerboeken. Voorts sterk eenvoudig ondergoed elk 6 stuk, sterke kousen, stopwol voor myn sokken, stopnaalden, stopkatoen, garen en naalden. Een sterke eenvoudige warme winterjas- Maar in totaal niet meer bagage dan hy zelf kan dragen want met bagage is het nu hier erg moeilyk en alles is hier erg duur. Indien hy komt zal dat voor my aangenaam zyn, maar ik geloof dat het voor hem beter zou zyn indien hy in Holland de Tuinbouwschool zou kunnen eindigen. Nu, ik zal maar afwachten wat de toekomst zal brengen. Grandpapa zou het, geloof ik, ook wel prettig vinden indien Kees hier zou zyn. Over 't algemeen gaat het hier nog al, maar we hebben met vele moeilykheden te kampen. Alles is erg duur geworden - geen vergelyk met Holland - b.v. een brood dat vroeger 30 - 40 k. koste wordt nu in Bachmoet tegen 2.40 R verkocht en zoo met alles en daarby moeilyk alles te krygen. Doch van alles is er, alleen door gebrek aan orde alles erg duur. Indien de oorlog voor den winter nog mocht eindigen kon veel beter worden. En wanneer dan de menschen elkander meer liefde en minder haat in de politiek leerden toe dragen zou de groote vryheid werkelyk geluk aan de menschen kunnen brengen. Maar daartoe is eerst noodig dat het egoisme vermindert en de bezittende klassen tot ware oprechte eenvoud terugkeert, want de overdaad is ook thans nog groot. Wees met de kinderen het beste toegewenscht en hartelyk gegroet en gekust van je je liefhebbende man Leen. [linker marge] Ik heb licht bruin yzersterk engelsche rybroek - gespikkeld engelsch goed - was toen niet duur. Laat K. een paar gesloten werkjasjes nemen met liggende kraag - ook van sterk drill eveneens 2 broeken voor zomer.
5
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
1918 [Handgeschreven brief met gedrukt briefhoofd] Vegetarisch Hotel-Restaurant "POMONA" Nieuwehavensteeg 5 ROTTERDAM.
Rotterdam 26 februari 1918
Lieve Olga! Ik wil je voor het vertrek nog even vaarwel zyn. Het zonnetje dat my uit Laren begeleide toont my ook hier zyn liefelyk aangezicht. Myn verlof is dit maal vooral niet aangenaam geweest; niet voor my en niet voor jou. We zullen niet veel over de oorzaken spreken maar laten wy beiden trachten het goede inderdaad en in alle bescheidenheid te doen. Dat zal voor onze kinderen ook het beste zyn. Ik wensch je van harte het goede toe en hoop dat je in myne afwezigheid goed met onze kinderen zult samenleven. Geef de kinderen nog een zoen van my en wees zelf tot afscheid in gedachten gekust van je je liefhebbende man Leen.
RIJKSTELEGRAAF Kantoor te BLARICUM (N.H.) TELEGRAM No 00470, 9 woorden. Aangenomen te Rotterdam, den 26/2 1918, ten 1 u. 56 m. des n middags Ontvangen te BLARICUM, den ten 6 u. 21 m. des n middags [Handschrift] Muyzenberg Blaricum Schip vertrek morgen Erwin blijft hier Leen. [Handgeschreven briefkaart met voorgedrukt: HOTEL "AUGUSTA" CAFE-RESTAURANT TELEF. INT. 102 IJMUIDEN. AAN Mevrouw O.L.M. van den Muyzenberg Blaricum. met poststempel IJMUIDEN 2.III.18.6-7V] IJmuiden 1 Maart 1918 Lieve Olga! Gisteren middag 2 ure vertrokken wy uit R. maar door den ongunstigen wind is de kapitein hier binnengeloopen om betere gelegenheid aftewachten. We hopen morgen ochtend 10 ure weer in zee te gaan en de reis zonder oponthoud te kunnen voleindigen. Wees met de kinderen het goede toegewenscht, je je liefh. man Leen. [Handgeschreven brief met voorgedrukt briefhoofd] Trälleborg - Sassnitz [1] Schnellste und bequemste Verbindung zwischen Schweden und Deutschland Durchgehende Wagen sowie Schlafwagen Stockholm-Berlin, Hamburg-Gothenburg-Kristiania Ångfärjan Droffning [?] Victoria d. 18/III 1918 Lieve Olga, Ik zit nu op den mooien Zweedschen boot en hoop hedenavond in Gothenburg te komen.Van den hr. Biezeveld zal je myne wederwaardigheid wel vernomen hebben. Ik ben bly dat ik myn gedwongen verblyf in Duitschland achter den rug heb en hoop nu de verdere reis voorspoediger zal zyn. Zooeven zegt my een medereiziger dat we morgenochtend 6 ure in G. kunnen zyn. [2] Kees en ik zullen natuurlyk erg verheugd zyn elkaar te ontmoeten. De reis met het schip was met hooge zee en slechte wind, zoodat we een week tot G. voeren. We waren slechts 20 meilen van G. toen 2 grote torpedobooten ons ophielden en naar Swinemünde brachten. Gelukkig dat we er nog zoo afkwamen, want de gevaren waren groot dat we in den grond geboord konden worden. 1
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
In Sassnitz waar ik van Sw. onder begeleiding van een Serggant werd gebracht, werd al myne bagage, myne papieren en ik persoonlyk onderzocht en daarvoor weer een dag daar blyven. Wees alle gegroet en gekust je je liefhebbende man Leen. [linker marge] 19 Maart heden ocht. Kees in gezondheid ontmoet. Alle gegroet Leen. [boven marge p 1 onderste boven - ander handschrift] Lieve Moeder, vandaag is vader aangekomen. wat was ik blij nu gaan we morgen naar Stokholm of Malmö ik heb me de laatste tijd niet erg verveeld. Ip het kantoor verdiende ik 15 kr. per week wat een mooi loontje voor mij was. Van de fam. Bogtman heb ik laatst een brief gehad . van B. Knapper ook 2. Als ik in Rusland ben hoop ik u. eens een groote brief te schrijven. wilt u zoo goed zijn en Japie voor zijn mooie brief bedanke. Zoo als u aan Ert en Kick hun brief zal heb ik op 't kantoor mij geoefend in machineschrijven. Als vader een volgende keer in holland [ondermarge p 1] komt heb er al een heeleboel dingen die ik graag hier zou willen hebben maar dat later. Wat is Erwin gewichtig in zijn brief hij is zeker al 90 jaar of zooiets [linker marge p 2] dat zou men tenminste zoo gaan denken. Nu ik hoop u alle spoedig weer te zien b.v. over een jaar of 5.6. ontvangt alle de hart. groeten ook aan andere kennissen van uw zoon Cornelis. [Handgeschreven brief] Stupki 27 Juni/10 Juli 1918 Liebe Olga und Kinder! Ich hoffe dass ihr schon längst bekannt ist dass ich mit Cornelis am 12 April hier gesund und müde angekommen bin. Wir beide sind gesund. Mit Pfingsten waren wir bei Jane aber leider war der Vater nicht mehr da: du hast wohl schoon die traurige Nachricht erhalten das er in Februar gestorben ist. Er zog von hier fort von deiner Schwester abjeholt und hat nur kurze Zeit dort noch verlebt. Ich werde bei dieser Gelegenheit an Tante Agnes nacht Münden schreiben. Wir haben bis Heute niechts aus Holland erfahren. Soeben erhielt Herr Marx Bericht dass seine Frau erst unlängst ist angekommen, da wird Johan unde Margrete wohl dasselbe Schicksal ergahren haben? Ich wünsche euch allen das Gute und hoffe bald etwas von euch zu erfahren. Mit Gruss und Kus dein Mann und euer Vater L.W. van den Muyzenberg [Handschrift Kees] Liebe Mutter. und. alle. Kinder. Ich habe es hier ganz nicht schlecht. Ich. habe schon. viele Bekante, wenn es möglich ist werde ich Ihnen bald schreiben. Ihre Sohn, Cornelis. [Handgeschreven brief] Stoupky 6 Augs. n.s. 1918 [1] Lieve Olga, Reeds vroeger heb ik je geschreven en aan het Bestuur getelegrafeerd, maar weet niet of het bericht je bereikt heeft. Tot ons groot leedwezen hebben wy grandpapa niet meer mogen ontmoeten. Door de onlusten en het aandringen van Jane is hy in februari naar Sjeglowo overgetrokken by Jane en Wasia; hy heeft daar slechts een veertien dagen geleefd en is daar begraven. Met Pinksteren was ik met Kees daar; hebben zyn graf bezocht en met Jane een en ander besproken, maar zonder resultaat. Zy verlangde dat ik een volmacht van je gaf [2] Ik heb Jane gezegd dat zy zelf weet hoe Mother you deel bepaald had en dat zy nu maar volgens haar geweten moet verdeelen. Ik ga er liever zelf niet meer heen en heb aan J en W. een brief gestuurd met eene officieele vertaling van je volmacht. Ik verzocht dat Kolja, die thuis is, alles hierheen zou brengen en dat Jane een lyst zou opmaken van hetgeen door je ouders is achter gelaten. Ik dacht Kolja uit jou naam R 500 te geven indien hy een en ander in orde brengt. Met Kees gaat het hier goed; hy kan het best wennen. We zullen hopen dat hy op den duur flink en netjes zal leeren werken. Onlangs is hy mee geweest naar Charkof en heeft kennis gemaakt [3] by de familie Terwen en de twee zusters van Mevrouw Terwen, en met Mej. Marie Terwen en by de fam. Uchtman. 2
1252
LW-OLM 1912-1919 uitgetikt 1252,in rode ordner1000
1252
originele correspondentie in groene ordner 0252
Met alle levensbehoeften staat het hier treurig; de pryzen zyn enorm hoog en geleidelyk komt meer en meer aan alles gebrek. Een paar veters in Charkof R 4.een gewoon eetservies minstens R 2000 een pels zooals ik had R 3000 een ped meel R 70.een brood in Charkof dat vroeger 20 k. koste R 12.thee en koffie R 40- 60Vele dingen zyn heelemaal niet te koop of fabelachtige prijs. Ik heb weer geducht de hooi koorts die by de voortdurende hitte en droogte dubbel lastig is. Wat hier nog voor ellende te wachten staat is moeilyk te voorzien, maar als de oorlog nog lang voortduurt zal het hier nog erg genoeg worden. Ik hoop dat het by jou met de kinderen bevredigend wel gaat. Ik ben nieuwsgierig teweten hoe Johan met familie aangekomen is. Ik hoop dat je spoedig een en ander zult terug kunnen schryven. Doe de groeten aan alle kennissen die belang in ons stellen en wees zelf met de kinderen veelmaals gegroet en gekust en het goede toegewenscht van je je liefhebbenden man Leen.
3
