113)

SECUNDAIR ONDERWIJS

Onderwijsvorm:

TSO

Graad:

tweede graad

Jaar:

eerste en tweede leerjaar

Studiegebied:

Toerisme FUNDAMENTEEL GEDEELTE

Optie(s)

Toerisme

Vak(ken):

TV Toegepaste economie

Vakkencode:

WW-s

Leerplannummer:

2003/019 (vervangt 2002/113)

Nummer inspectie

2003/18//1/J/SG/1/II/ /D/ (vervangt 2002/277//1/J/SG/1/II/ /V/04)

3/3 lt/w

TSO – 2de graad –Toerisme TV Toegepaste economie (1ste jaar: 3 lestijden/week, 2de jaar: 3 lestijden/week)

1

INHOUD Visie ..........................................................................................................................................................2 Beginsituatie .............................................................................................................................................2 Algemene doelstellingen ..........................................................................................................................2 Leerplandoelstellingen / leerinhouden......................................................................................................4 Handelseconomie...........................................................................................................................4 Boekhouden .................................................................................................................................17 Pedagogisch-didactische wenken en timing ..........................................................................................20 Handelseconomie.........................................................................................................................20 Boekhouden .................................................................................................................................21 Minimale materiële vereisten..................................................................................................................22 Evaluatie .................................................................................................................................................22 Bibliografie ..............................................................................................................................................23


2

VISIE Deze studierichting is in de eerste fase een voorbereiding op een loopbaan die zich vnl. richt op de profitsector, i.c. de toeristische sector. De subvak ‘handelseconomie’ laat de leerlingen toe inzicht te verwerven in het handelsleven. In de lessen ‘handelseconomie’ worden de diverse aspecten van het economisch leven uitgediept en wordt tevens kennis gemaakt met het gebruik van de hierbij gangbare handelsdocumenten. Het subvak “boekhouden” moet begrepen worden als een eerder technisch vormende component in de opleiding.

BEGINSITUATIE Een specifieke voorkennis van ‘handelseconomie’ is niet vereist. De leerlingen van het tweede jaar van de eerste graad, basisoptie handel, hebben reeds een initiatie gekregen in de ‘handelseconomie’. Ook voor het subvak boekhouden is geen specifieke voorkennis vereist.

ALGEMENE DOELSTELLINGEN Het subvak ‘handelseconomie’ betekent voor de leerlingen een grondige kennismaking met het boeiend economische leven. Het doel van de ‘handelseconomie’ is de leerlingen kennis en inzicht te verschaffen in het economische mechanisme met zijn entiteiten en instellingen. Waar mogelijk worden de leerinhouden in functie van de studierichting geïnterpreteerd en benaderd. In het subvak ‘handelseconomie’ dienen de leerlingen de volgende vaardigheden te verwerven. •

Hanteren van de documenten.

•

Reken- en cijfervaardigheid.

•

Analytisch en kritisch vermogen.

•

Sociale en communicatieve vaardigheden.

Vaardigheid in het zien van details. In het subvak ‘boekhouden’ zijn de te verwerven vaardigheden de volgende.

•

•

Doorzettingsvermogen.

•

Bereidheid eigen fouten te verbeteren.

•

Zelfwerkzaamheid en aanpassingsvermogen bij de toepassingen.

•

Zin voor afwerking, orde, netheid en nauwkeurigheid.

In elk geval moeten zij bijzondere aandacht besteden aan een correct taalgebruik. In aansluiting op het Pedagogisch Project van het Gemeenschapsonderwijs wordt van de leerlingen verwacht dat zij onder begeleiding de volgende attitudes ontwikkelen en nastreven. • Accuratesse: erop gericht zijn binnen de voorgeschreven tijd een taak nauwkeurig te voltooien. •

Leergierigheid: actief zoeken naar situaties om zijn competentie te verbreden en te verdiepen.

•

Resultaatgerichtheid: gedreven naar einddoel van de activiteit toewerken.


3

•

Zelfstandigheid en zin voor initiatief: zelfstandig aan een taak kunnen werken en problemen durven aanpakken.

•

Zin voor orde, netheid en nauwkeurigheid: erop gericht zijn nauwkeurig, net en met zin voor orde te werken.

•

Zin voor samenwerking: willen bijdragen tot een leef- en werkomgeving als gemeenschap van mensen.

Vakoverschrijdende eindtermen De leraar economie of handelsvakken levert ook zijn bijdrage tot de realisatie van de vakoverschrijdende eindtermen (VOET). Vakoverschrijdende eindtermen zijn minimumdoelen die niet specifiek behoren tot een vakgebied, maar onder meer door middel van meerdere vakken of onderwijsprojecten kunnen worden gerealiseerd. Zij zijn in eerste instantie een opdracht voor het hele schoolteam. Om uit te maken hoe alle vakoverschrijdende eindtermen op schoolniveau kunnen gerealiseerd worden, zijn afspraken nodig tussen de collega’s van alle vakken. Het is aangewezen om deze afspraken formeel vast te leggen in het schoolwerkplan. In sommige vakken kunnen bepaalde VOET uitdrukkelijker aan de orde komen dan in andere. Leerplannen kunnen dan ook verwijzingen naar VOET bevatten als de binding tussen de vakgebonden doelstellingen en de VOET evident is. Indien de vakgroep nog andere VOET realiseerbaar acht binnen een vak, wordt dit vastgelegd in een verslag waarin zowel de visie als de planning zijn opgenomen. Heel wat VOET die behoren tot de domeinen Leren Leren en Sociale Vaardigheden zitten reeds verweven in de uitwerking van verschillende vakgebonden doelstellingen in dit leerplan. Door een doordachte keuze van thema’s, teksten en lesonderwerpen kunnen ook de andere VOET (opvoeden tot burgerzin, gezondheidseducatie, milieueducatie, muzisch-creatieve vorming en technisch-technologische vorming) in de lessen economie of handel aan bod komen. Bij de aanvang van het schooljaar maakt de leraar een oordeelkundige keuze van de leerinhouden waarmee hij de vakgebonden en vakoverschrijdende doelstellingen wil realiseren (bij voorkeur na overleg met de vakgroep) en stelt een jaar(vorderings)plan op waarin hij de leerstof op een evenwichtige wijze verdeelt over het beschikbare aantal lestijden.

TSO – 2de graad – Toerisme TV Toegepaste economie (1ste jaar: 3 lestijden/week, 2de jaar: 3 lestijden/week)

4

LEERPLANDOELSTELLINGEN / LEERINHOUDEN HANDELSECONOMIE 1ste jaar: 2 lestijden/week Decr. nr.

2de jaar: 2 lestijden/week LEERPLANDOELSTELLINGEN

LEERINHOUDEN

De leerlingen kunnen De cursief aangeduide leerplandoelstellingen en leerinhouden zijn facultatief en kunnen eventueel aangewend worden als uitbreidingsdoelstellingen. Voorbeelden worden vooral gekozen uit de toeristische sfeer. 1 de basisbegrippen economie, behoeften, goederen, diensten, produceren (productie), consumeren (consumptie), arbeidsverdeling, ruil, economische kringloop, omschrijven en concretiseren;

de eenvoudige economische kringloop opbouwen; de functionele samenhang tussen de elementen weergeven; de begrippen Nationaal Inkomen en Bruto Binnenlands Product omschrijven. 2 de inkomensvorming en de inkomensbesteding t.o.v. elkaar situeren;

1 1.1

Inleiding en situering Basisbegrippen

1.1.1

Economie en behoeften

1.1.2

Goederen en diensten

1.1.3

Produceren en consumeren

1.1.4

Arbeidsverdeling en ruil

1.2

Economische kringloop – opbouw – functionele samenhang

1.3

Nationaal Inkomen en Bruto Binnenlands Product

2

Gezinnen

2.1

Inkomensvorming

2.1.1 de inkomensvorming uit arbeid omschrijven op grond van dienstverband versus zelfstandige, nominaal en reëel loon, types van 2.1.1.1 vergoeding en koopkracht; 2.1.1.2 de verschillende bestanddelen van het loon (salaris) omschrijven; 2.1.1.3 de loonberekening (salaris) uitwerken via eenvoudige en praktische cijfervoorbeelden (inclusief percentberekeningen); 2.1.1.4 de opbrengsten van goederen- en geldkapitaal omschrijven; 2.1.2 het onderscheid maken tussen goederen- en geldkapitaal; 2.1.3

Inkomen uit arbeid Vergoeding van arbeid Dienstverband versus zelfstandige ondernemer Nominaal en reëel loon – types van vergoeding – koopkracht Bestanddelen van het loon – loonberekening Inkomen uit kapitaalsverstrekking Onderscheid goederen- versus geldkapitaal –

TSO – 2de graad – Toerisme TV Toegepaste economie (1ste jaar: 3 lestijden/week, 2de jaar: 3 lestijden/week) Decr. nr.

5

LEERPLANDOELSTELLINGEN

LEERINHOUDEN

De leerlingen kunnen opbrengsten 2.2

Inkomensbesteding

de elementen van de inkomensbesteding ordenen;

2.2.1

Ordening van de elementen van de inkomensbesteding

het spanningsveld tussen inkomen en besteding toelichten;

2.2.2

Spanningsveld tussen inkomen en besteding

het begrip consumptie omschrijven;

2.2.3

Consumptie

de noodzaak van de belastingen aantonen;

2.2.4

Belastingen

schematisch het onderscheid tussen directe en indirecte belastingen aantonen;

2.2.4.1

Noodzaak

2.2.4.2

Directe en indirecte belastingen – onderscheid - schema

de directe belastingen bondig omschrijven;

2.2.4.3

Directe belastingen

de personenbelasting begripsmatig omschrijven;

2.2.4.3.1

Personenbelasting

de diverse inkomsten bij de personenbelastingen opsommen, omschrijven en concretiseren (eenvoudig);

2.2.4.3.2

Diverse inkomsten bij de personenbelasting

de werking van de personenbelasting op een algemene wijze aantonen (eenvoudig);

2.2.4.3.3

Werking van de personenbelasting

2.2.4.4

Indirecte belastingen – soorten

de indirecte belastingen bondig omschrijven;

2.2.5

Sparen en beleggen

de begrippen sparen en beleggen omschrijven;

2.2.5.1

Begrippen

intrest omschrijven en via de belangrijkste formules berekenen;

2.2.5.2

Intrest – begrip en berekening

het waarom van de belegging van spaargelden verwoorden;

2.2.5.3

Nut – bepalende factoren

enkele bepalende factoren bij beleggingen opsommen;

2.2.5.4

Spaarrekening – termijnrekening – rekening met opzegtermijn

2.2.5.5

Kasbon

2.2.5.6

Aandelen

2.2.5.7

Obligaties

2.2.5.8

Goud

de aangeduide spaar- en beleggingsvormen toelichten en evalueren.


6


LEERINHOUDEN

De leerlingen kunnen 3

Ondernemingen en bedrijven

het onderscheid tussen ondernemingen en bedrijven formuleren en concretiseren;

3.1

Onderscheid tussen onderneming en bedrijf

3.2

Bedrijfskolom

de bedrijfskolom begripsmatig omschrijven en opbouwen;

3.2.1

Begrip

aan de hand van de bedrijfskolom de werking van de BTW verklaren (inclusief aftrekmechanisme) en toepassen (inclusief percentberekeningen op de maatstaf van heffing en m.b.t. het terugvinden van het bedrag exclusief - en inclusief BTW);

3.2.2

Werking van de BTW

3.2.2.1

Aftrekmechanisme

3.2.2.2

Maatstaf van heffing – BTW inclusief en exclusief

3.3

Ondernemingsvormen

3

3.3.1

Eenmanszaak versus handelsonderneming

de eenmanszaak situeren t.a.v. de handelsvennootschap;

3.3.2

NV, BVBA, EVBA, CV, VOF – Kenmerken

de bijzonderste ondernemingsvormen op basis van hun kenmerken omschrijven;

3.4

Bedrijven – indeling

3.4.1

Indeling van de functies

3.4.2

Sectoren en beroepen

3.4.2.1

Indeling en belang van de sectoren

de toeristische sector situeren;

3.4.2.2

Toeristische sector

beroepen uit de toeristische sector beschrijven (b.v. de taken van de betrokken beroepen m.b.t. een georganiseerde reis);

3.4.2.3

Beroepen in de toeristische sector

3.4.2.4

Betekenis van de diensteneconomie en de servicebedrijven

3.4.2.5

Dienstverlenende bedrijven uit de toeristische sector

de indeling naar functies beschrijven; de indeling en het belang van de sectoren (van primaire tot en met de quartaire sector) toelichten;

de toenemende betekenis van diensteneconomie en de servicebedrijven inzien; dienstverlenende bedrijven uit de toeristische sector beschrijven en illustreren met voorbeelden.


7


LEERINHOUDEN


Handelaar

het begrip handelaar omschrijven;

4.1

Begrip

de voornaamste functies van de handel schetsen;

4.2

Functies

4.3

Indeling

4.3.1

Groot- en kleinhandel

4.3.2

Collecterende en distribuerende handel

4.3.3

Binnen- en buitenlandse handel

4.3.4

Intracommunautaire levering en – verwerving

4.3.5

Doorvoerhandel en veredelingsverkeer

4.4

Verplichtingen en rechten van de handelaar

5

Kopen en verkopen

5.1

De stappen in het verkoopproces

5.1.1

Prijsaanvraag

5.1.2

Prijsofferte

5.1.3

Bestelling

5.1.4

Levering

5.1.5

Betaling

5.2

Verkoopsvoorwaarden

5.2.1

Hoeveelheid

5.2.2

Kwaliteit

5.2.3

Prijs

5.2.4

Levering

5.2.5

Betaling

5.3

Documenten – noodzaak, functie, herkenning, rangschikking, invulling

4

de handel indelen op verschillende wijzen en de verschillende indelingen kunnen omschrijven en illustreren met voorbeelden;

de plichten en rechten van de handelaar omschrijven. 5 de begrippen m.b.t. de stappen in het verkoopproces ordenen en omschrijven;

de verkoopsvoorwaarden opsommen en toelichten;

de noodzaak en functie van de documenten aantonen;


8


LEERINHOUDEN

De leerlingen kunnen 5.3.1

Prijsaanvraag

5.3.2

Offerte, bestek

5.3.3

Bestelbon

5.3.4

Leveringsbon

5.3.5

Factuur

5.3.6

Creditnota

5.6.7

Debetnota

6

Betaling

6.1 6.1.1

Rechtstreekse betaling Kwitantie – kwijtschrift

6.1.2

Kwijting – ontvangstbewijs

de rol van de financiële instellingen bij de onrechtstreekse betaling toelichten en de verschillende intresten duiden;

6.2

Onrechtstreekse betaling

de betalingstechnieken opsommen, omschrijven en hanteren (beperkte aandacht voor de cheque).

6.2.1

De tussenkomst van de financiële instellingen – intresten

6.2.2

Betalingstechnieken

6.2.2.1

Storting

6.2.2.2

Overschrijving

6.2.2.3

Domiciliëring – permanente opdracht

6.2.2.4

Cheque

6.2.2.5

Elektronisch betaling (proton, debetkaart, kredietkaart)

6.2.2.6

Zelfbankieren (selfbanking, phonebanking, homebanking)

de documenten herkennen en rangschikken en minstens een drietal ervan invullen.

6 de begrippen i.v.m. rechtstreekse betaling verwoorden en situeren; de (rechtstreekse) betalingsdocumenten herkennen en invullen of opstellen;


9


LEERINHOUDEN


Krediet

het krediet begripsmatig omschrijven en het belang ervan aantonen;

7.1

Begrip en belang

intrest op krediet berekenen;

7.2

Kredietvormen - intresten

de courante kredietvormen op korte en lange termijn begripsmatig omschrijven en de werking ervan toelichten (minimale aandacht voor de wisselbrief);

7.2.1

Krediet op korte termijn

7.2.1.1

Kaskrediet

7.2.1.2

Discontokrediet – wisselbrief

7.2.2

Krediet op lange termijn

7.2.2.1

Lening op afbetaling

7.2.2.2

Koop op afbetaling

7.2.2.3

Hypothecaire lening

7.2.2.4

Leasing

7.3

Valkuilen voor de kredietnemer

7.4

Bescherming van de kredietnemer

8

Verzekeringen

de verzekeringen begripsmatig omschrijven en het belang ervan aantonen;

8.1

Begrip en belang

8.2

Verzekeringscontracten en partijen – basisterminologie

de basisterminologie inzake contract en partijen verklaren en met voorbeelden illustreren;

8.3

Soorten verzekeringen – keuze – verplichting

de soorten van verzekeringen schematisch weergeven en omschrijven;

8.3.1

Verzekering van zaken

8.3.1.1

Brandverzekering

7

de mogelijke gevaren van het krediet voor de kredietnemer verwoorden; de bescherming van de kredietnemer aantonen. 8

de keuze en verplichting van verzekeringen (van zaken en personen) 8.3.1.2 in functie van de toeristische sector toelichten. 8.3.1.3

Burgerlijke aansprakelijkheid motorrijtuigen Verzekering eigen schade

8.3.1.4

Diefstalverzekering

8.3.2

Verzekering van personen

8.3.2.1

Levensverzekering


10


LEERINHOUDEN

De leerlingen kunnen

9 het begrip markt en haar rol omschrijven; de meest courante marktvormen en marktsoorten indelen, omschrijven en illustreren;

de marktsoorten situeren in de economische kringloop; de goederen- en dienstenmarkt begripsmatig omschrijven; de organisatie van de goederen- en dienstenmarkt toelichten; de prijsvorming op de goederen- en dienstenmarkt relateren aan de marktvorm en verklaren; de rol van de overheid in de prijsvorming schetsen; de procedure van de prijsopnamen omschrijven; de invloed van het veranderend bestedingspatroon onderkennen;

8.3.2.2

Hospitalisatieverzekering

8.3.2.3

Rechtsbijstandsverzekering

8.3.2.4

Annulatieverzekering

8.3.2.5

Sportverzekering

8.3.2.6

Burgerlijke aansprakelijkheid gezin

8.3.2.7

Arbeidsongevallenverzekering

9

Markten en prijzen

9.1

Markt

9.1.1

Begrip

9.1.2

Rol van de markt

9.2

Marktvormen

9.2.1

Volkomen concurrentie

9.2.2

Monopolie

9.2.3

Oligopolie

9.3

Marktsoorten

9.3.1

Situering in de economische kringloop

9.3.2

Goederen- en dienstenmarkt

9.3.2.1

Begrip

9.3.2.2

Organisatie

9.3.2.3

Prijsvorming op de markt van goederen en diensten in relatie tot de marktvormen

9.3.2.4

Rol van de overheid in de prijsvorming

9.3.2.5

Meting van prijzen: prijsopname – bestedingspatroon index - index van de consumptieprijzen


11


LEERINHOUDEN

De leerlingen kunnen het indexcijfer berekenen (eenvoudig voorbeeld); de betekenis van het indexcijfer der consumptieprijzen toelichten; de betekenis van andere indexcijfers omschrijven;

9.3.3

Arbeidsmarkt

de het begrip en de organisatie van de arbeidsmarkt omschrijven;

9.3.3.1

Begrip

de prijsvorming op de arbeidsmarkt verklaren;

9.3.3.2

Organisatie

de rol van het indexcijfer van de consumptieprijzen;

9.3.3.3

Prijsvorming op de arbeidsmarkt Rol van het indexcijfer van de consumptieprijzen Sociale partners - Overlegmodel

de rol van de sociale partners in het Belgisch overlegmodel schetsen; 9.3.4

Geld- en kapitaalmarkt

de geld- en kapitaalmarkt begripsmatig omschrijven;

9.3.4.1

Begrip

de organisatie van de geld en kapitaalmarkt kunnen opzoeken

9.3.4.2

Organisatie

de prijsvorming van kapitaal verklaren en de rol van de NBB/ECB hierin schetsen;

9.3.4.3

Prijsvorming op de geld- en kapitaalmarkt

de rol van financiële instellingen omschrijven, hun bestaansreden verantwoorden, hun werkdomein en functies weergeven;

Rol van de NBB/ECB in de prijsvorming 9.3.4.4

Rol van financiële instellingen Bestaansreden Werkdomein Functies

de essentiële opdrachten van de NBB en de ECB opsommen en omschrijven en hun onderlinge relatie aangeven;

9.3.4.5

Opdrachten van de NBB/ECB – onderlinge relatie

de deposito-opneming en kredietverstrekking verklaren;

9.3.4.6

Deposito-opneming en kredietverstrekking

het begrip intrestmarge verklaren; enkele bankdiensten noemen en omschrijven (zoals allerlei vormen van beleggingsadvies, aanbod van verzekeringen, vreemde valuta, safes, belastingadvies, enz.).

Intrestmarge 9.3.4.7

Bankdiensten (zoals beleggingsadvies, aanbod van verzekeringen, vreemde valuta, safes, belastingadvies, enz.)


12


LEERINHOUDEN


De overheid

het begrip overheid omschrijven en illustreren met voorbeelden;

10.1

Begrip

het begrip overheid relateren aan de federalisering, de internationalisering en de globalisering;

10.2

Federalisering – internationalisering - globalisering

10.3


10.4

Taken van de overheid

10.4.1

Overheid en algemeen welzijn

10.4.1.1

Rechtssysteem

10.4.1.2

Landsverdediging

10.4.1.3

Cultuur

10.4.1.4

Sociale voorzieningen

10.4.1.5

Internationale betrekkingen

10.4.1.6

Milieu

10.4.1.7

Onderwijs

10.4.2

Economische orde en economische politiek – relatie

10.4.2.1

Economische orde: begrip – situering

10

de overheid situeren in de economische kringloop; omschrijven hoe de overheid via de verschillende invalshoeken het algemeen welzijn bevordert;

de begrippen economische orde en economische politiek omschrijven en aan elkaar relateren; de verschijningsvormen van economische orde situeren en omschrijven;

Staatseconomie Vrije markteconomie Gemengde economie

de begrippen vrijhandel en protectionisme kaderen in de economische politiek;

10.4.2.2

Vrijhandel Protectionisme - verschijningsvormen

verschijningsvormen van protectionisme omschrijven; het begrip welvaart omschrijven en relateren aan economische politiek historische ontwikkelingen inzake economische politiek bondig situeren en omschrijven;

Economische politiek

10.4.2.3

Welvaart

10.4.2.4

Historische ontwikkelingen inzake economische politiek vanaf de 20ste eeuw

10.4.3

De overheid als producent


13


LEERINHOUDEN

De leerlingen kunnen aanduiden en motiveren in welke domeinen de overheid optreedt als producent de begrippen federale begroting en Vlaamse begroting omschrijven; het totstandkomen van beide begrotingen beknopt (eventueel schematisch) schetsen; de algemene structuur van de federale begroting inzake inkomsten en uitgaven weergeven en ontleden op basis van statistische bronnen (beknopt);

10.4.3.1

Domeinen

10.4.3.2

Motivatie

10.5

Begroting

10.5.1

Begrip

10.5.2

Federale begroting

10.5.2.1

Inkomsten

10.5.2.2 de begrippen bruto en netto te financieren saldo en de gecumuleerde 10.5.2.3 schuld (of overschot) omschrijven (eenvoudig); 10.5.2.4 de algemene structuur van de Vlaamse begroting inzake inkomsten en uitgaven weergeven en ontleden op basis van statistische bronnen (beknopt);

Uitgaven Bruto en netto te financieren saldo Federale schuld

10.5.3

Vlaamse begroting

10.5.3.1

Inkomsten

10.5.3.2 de begrippen bruto en netto te financieren saldo en de gecumuleerde 10.5.3.3 schuld (of overschot) omschrijven (eenvoudig). 10.5.3.4

Uitgaven Bruto en netto te financieren saldo Vlaams(e) schuld/ overschot

11

Het buitenland

11.1


11.2

Internationale handel

11.2.1

Invoer – uitvoer – intracommunautaire handel (begrippen)

11.2.2

Belang voor België en de regio’s

11.2.3

Samenstelling van de internationale handel van België

het begrip betalingsbalans omschrijven;

11.3

Betalingsbalans

eenvoudige betalingsbalans rubriceren, de onderscheiden rubrieken h b t k i h ij d t ti ti h

11.3.1

Begrip

11 het buitenland situeren in de economische kringloop; invoer, uitvoer en intracommunautaire handel begripsmatig omschrijven en illustreren met een voorbeeld; het belang van de internationale handel voor België en de regio's omschrijven; de samenstelling van onze internationale handel ontleden en bespreken op grond van statistische gegevens;


14


LEERINHOUDEN

De leerlingen kunnen naar hun betekenis omschrijven op grond van statistische gegevens;

11.3.2

Eenvoudige voorstelling

11.4

Internationale economische betrekkingen

11.4.1

Oorzaken

enkele oorzaken van de internationale handel (goederen-, dienstenen kapitaaltransacties) opsommen en verklaren;

11.4.1.1

Goederen- en dienstentransacties

enkele voordelen van de internationale handel opsommen en omschrijven;

11.4.1.2

Kapitaaltransacties

11.4.2

Voordelen van internationale transacties

11.5

Internationale economische samenwerking

11.5.1

Vormen van samenwerking

11.5.1.1

Vrijhandelszone

11.5.1.2

Douane-unie

11.5.1.3

Economische unie

11.5.2 de voornaamste Europese instellingen noemen en omschrijven m.b.t. 11.5.2.1 hun doel, vestigingsplaats en samenstelling; 11.5.2.2 internationale instellingen met een economisch doel noemen en 11.5.3 omschrijven m.b.t. hun doel en samenstelling;

De Europese Unie

enkele vormen van internationale economische samenwerking ordenen en omschrijven;

de historische evolutie van de EU schetsen;

enkele vraagstukken van koper en verkoper bij de internationale goederen- en dienstentransacties schetsen; het verloop van een internationale verkoopovereenkomst beknopt schetsen;

Historische evolutie Europese instellingen (doel, vestiging en samenstelling) Internationale instellingen met een economisch doel (doel en samenstelling)

11.5.3.1

OESO

11.5.3.2

WHO of WTO

11.5.3.3

IMF

11.5.3.4

Wereldbank

11.6

Internationale goederen- en dienstentransacties

11.6.1

Vraagstukken voor de koper en verkoper

11.6.2

Verloop van de internationale verkoopovereenkomst


15


LEERINHOUDEN

De leerlingen kunnen de loco-, tijd- en termijnaffaire begripsmatig omschrijven en illustreren met een voorbeeld;

11.6.3

Loco- en tijdsaffaire, termijnaffaire (begrippen)

11.6.4

Verkoopsvoorwaarden (kwaliteit, kwantiteit, conditionering, levering, prijs, vervoer, receptionering, geschillenregeling)

11.6.5

Internationaal vervoer

11.6.5.1

Economische rol

11.6.5.2

Bepalende elementen (transportkosten, transportmiddelen, infrastructuur, specialisatie, standaardisatie, internationale samenwerking)

11.6.5.3

De expediteur: begrip, functie en taken

11.6.5.4

Transportwegen en transportmiddelen (wegvervoer, binnen- en zeescheepvaart, spoorvervoer, luchtvervoer)

enkele verkoopsvoorwaarden opsommen, omschrijven en toelichten;

de economische rol van het internationaal vervoer schetsen; bepalende elementen van het internationaal vervoer opsommen en bondig omschrijven; de functie en taken van de expediteur omschrijven (beperkt); de transportwegen en -middelen opsommen, omschrijven (naar belang, documenten en/ of reglementering) en een keuze motiveren op basis van de kenmerken;

Belang, kenmerken (laadvermogen, overslag, snelheid, kostprijs), voornaamste documenten en/of reglementering de verrekening van de goederentransacties ontleden; de begrippen wisselmarkt en wisselkoers omschrijven; de werking van de wisselmarkt omschrijven;

11.6.6

Verrekening van de goederentransacties

11.6.6.1

Begrippen

11.6.6.2

Wisselmarkt (werking)

de soorten en het ontstaan van een wisselkoers omschrijven (m.b.t. begrippen als appreciatie, depreciatie, revaluatie en devaluatie);

11.6.6.3

Wisselkoersen (soorten, ontstaan, depreciatie, appreciatie, devaluatie, revaluatie)

de invloed van veranderingen van de wisselkoers op de handel toelichten;

11.6.6.4

Invloed van koersschommelingen op de handel

11.6.7

De euro en de eurozone (begrippen, voordelen, deelnemers)

12

Didactische uitstappen

12.1

Voorbereiding

de begrippen euro en de eurozone omschrijven; voordelen van toetreding tot de eurozone omschrijven; de deelnemers aan de eurozone kunnen noemen. 12 didactische uitstappen in groepsverband voorbereiden onder b l idi d l k ht


16


LEERINHOUDEN

De leerlingen kunnen begeleiding van de leerkracht;

12.2

Rapportering en bespreking

een overzichtelijk en eenvoudig verslag opstellen en bespreken onder begeleiding van de leerkracht;

12.3

Evaluatie

didactische uitstappen evalueren. 13

13

Facultatief Gezien het facultatief karakter van dit item en de bijhorende vrijheid van de leraar zijn er geen doelstellingen.

Uitbreidingsmogelijkheid naar keuze van de leerkracht, eventueel via vakoverschrijdend leren of zelfstandig leren. Onderstaande suggesties zijn bij wijze van voorbeeld gegeven. Het staat de leraar vrij om een andere keuze te maken en bij tijdsgebrek dit facultatieve item niet te behandelen. Suggesties Globalisering versus antiglobalisering Vergelijking van kosten bij diverse instellingen Geïntegreerde oefening i.v.m. documenten (algemeen) Geïntegreerde oefening i.v.m. reisdocumenten (invullen, berekeningen) eventueel i.s.m. de leraar van het vak “Toerisme” OCMW Werknemersparticipatie Inspelen op de socio- economische actualiteit Toepassingen via ICT (informatie- en Communicatietechnologie) Leerlingentijdschrift Fusies en samenwerkingsakkoorden Kostprijs van veiligheids- en milieuaspecten (externe kosten) ...

TSO – 2de graad – Toerisme TV Toegepaste economie (1ste jaar: 3 lestijden/week, 2de jaar: 3 lestijden/week) BOEKHOUDEN 1ste jaar: 1lestijd/week Decr. nr.

17

2de jaar: 1lestijd/week LEERPLANDOELSTELLINGEN

LEERINHOUDEN


Inleiding

het begrip boekhouden omschrijven;

14.1

Het begrip boekhouden

het doel ervan aangeven;

14.2

Het doel van het boekhouden

de boekhoudkundige verplichtingen opsommen en eenvoudig omschrijven;

14.3

De boekhoudkundige verplichtingen (beperkt)

14.4

De inventaris (beperkt)

15

Dubbel boekhouden

15.1

Principe en toepassingsgebied

15.1

De balans – vorm en betekenis

15.2

Het noteren van de bedrijfsverrichtingen

15.3

Balansrubrieken

15.3

De rekeningen

15.3.1

De actiefrekeningen

15.3.2

De passiefrekeningen

de boekingsregels van de rekeningen toepassen;

15.3.3

De boekingsregels

de verrichtingen boeken in grootboek en journaal;

15.3.4

Het grootboek en het journaal

de saldi van de rekeningen bepalen;

15.3.5

Salderen van rekeningen

het Minimum Algemeen Rekeningenstelsel toepassen;

15.4

Het 'Minimum Algemeen Rekeningenstelsel'

15.5

De balansrekeningen

15.5.1.

Eigen Vermogen en Schulden op meer dan 1 jaar

15.5.1.1

Kapitaal en R/C Exploitant

14

de inventaris omschrijven en opstellen (eenvoudig). 15

het principe en het toepassingsgebied van het dubbel boekhouden omschrijven; vorm en betekenis van de balans verduidelijken; de bedrijfsverrichtingen op de balans boeken; de balans opstellen en onderverdelen in rubrieken; de balans uitsplitsen in rekeningen; een onderscheid maken tussen de verschillende soorten rekeningen; de betekenis en het gebruik van de verschillende rekeningen omschrijven (15.5 en 15.6)

de registratie van eigen vermogen (Kapitaal en R/C Exploitant) en van schulden op lange termijn (kredietinstellingen) toepassen;


18


LEERINHOUDEN

De leerlingen kunnen de registratie van de aankoop en verkoop van materiële vaste activa toepassen (inclusief afschrijvingen);

de registratie van voorraden van Handelsgoederen toepassen; de registratie van handelsvorderingen, dubieuze vorderingen en geboekte waardeverminderingen toepassen;

15.5.1.2

Kredietinstellingen

15.5.2

Materiële vaste activa

15.5.2.1

Gebouwen

15.5.2.2

Machines

15.5.2.3

Meubilair

15.5.2.4

Materieel

15.5.2.5

Rollend materieel

15.5.3

Voorraden Handelsgoederen

15.5.4

Vorderingen en schulden op ten hoogste 1 jaar

de registratie van schulden op korte termijn toepassen;

Handelsdebiteuren

de werking van de BTW-structuur verklaren en toepassen;

Leveranciers

de registratie van verrichtingen i.v.m. liquide middelen toepassen (inclusief interne overboeking);

BTW-rekeningen 15.5.5

Liquide middelen

15.5.5.1

Kas

15.5.5.2

Bank

15.5.5.2

Post

de verschillende verrichtingen, die het resultaat bepalen, opnoemen en groeperen;

15.5.5.3

Interne overboekingen

15.6

De resultatenrekeningen

een onderscheid maken tussen kosten- en opbrengstenrekeningen;

15.6.1

De kostenrekeningen (klasse 6)

de werking van de kosten- en opbrengstenrekeningen toepassen (boekingsregel);

15.6.2

De opbrengstenrekeningen (klasse 7)

15.6.3

De boekingsregel

15.7

De kostenrekeningen (klasse 6)

15.7.1

Aankopen handelsgoederen

15.7.2

Aankopen diensten en diverse goederen

de registratie van betalingen toepassen (inclusief van dubieuze vorderingen);

de registratie van aankopen en verkopen van handelsgoederen, diensten en diverse goederen met handels- en betalingskortingen en terugzendingen toepassen;


19


LEERINHOUDEN

De leerlingen kunnen afschrijvingen boeken;

15.7.3

Afschrijvingen

15.7.4

Financiële kosten (beperkt)

15.7.5

Uitzonderlijke kosten (beperkt)

15.8

De opbrengstenrekeningen (klasse 7)

15.8.1

Omzet – Verkopen van handelsgoederen

15.8.2

Financiële opbrengsten (beperkt)

15.9

De proef- en saldibalans

de boekhouding rekenkundig controleren;

15.10

Rekenkundige controle van de boekhouding

het resultaat afleiden uit de kosten- en opbrengstenrekeningen;

15.11

De resultaatsbepaling en de eindbalans

16

Uitbreidingsleerinhouden (facultatief)

de proef- en saldibalansopstellen;

het resultaat verklaren; de eindbalans (gerubriceerd) opstellen. 16

Facultatief Gezien het facultatief karakter van dit item zijn er geen doelstellingen vastgelegd.

Het invullen van een BTW-aangifte De berekening van de bezoldigingen De resultaatverwerking

TSO – 2de graad – Toerisme TV Toegepaste economie (1ste jaar: 3 lestijden/week, 2de jaar 3 lestijden/week)

20

PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN EN TIMING HANDELSECONOMIE

Nr.

Pedagogisch-didactische wenken Dit leerplan geldt voor een lestijdenpakket van 25 weken op schooljaarbasis. De leerstofitems worden zoveel mogelijk ondersteund met voorbeelden uit de toeristische sector. De verkenning van het economische leven wordt aangebracht via de goederen- en de geldstroom. Uitgaande van de economische kringloop kan methodologisch aangetoond worden dat in de relatie tussen de economische entiteiten (gezinnen, ondernemingen) een zekere technische ordening (o.a. handelsdocumenten, betalingen) noodzakelijk is. Deze technische elementen sluiten aan bij de praktische benadering van de leerstof in het TSO. De algemene doelstellingen van de handelseconomie kunnen slechts bereikt worden via het actualiteitsprincipe. In deze context kan een begin gemaakt worden met een actualiteitsmap. De actualiteitsmap bevat zowel stukken die de leraar aanbrengt als elementen die door de leerling werden verzameld. Deze actualiteitsmap kan als basis dienen van een onderzoeksopdracht. Steeds zal gewaakt worden over het gebruik van de juiste vakterminologie. Goed voorbereide didactische studie-uitstappen in de toeristische sfeer leveren eveneens een waardevolle bijdrage tot het actualiteitsprincipe. Teneinde een zekere vrijheid voor de leerkracht in dit leerplan in te bouwen kan hij in het facultatieve hoofdstuk 13 opteren voor de uitbreidingsmogelijkheid, die bij voorkeur als vakoverschrijdend leren of zelfstandig leren wordt benaderd. Dit kan op verschillende wijzen gebeuren. •

Integratie binnen het vak economie.

•

Multidisciplinaire benadering: gezamenlijk thema binnen een beperkt aantal vakken (themaonderwijs).

•

Interdisciplinaire benadering: doorbreken van de vakken en werken met een alternatief roostersysteem (projectonderwijs).

•

Transdisciplinaire benadering: integratie in het hele schoolgebeuren.

De leraar dient ICT-gebruik in te lassen voor de hoofdstukken 2 t.e.m. 12 (b.v. opzoeking van gegevens, e-mailberichten om informatie op te vragen, zelfstandig leren, grafische voorstelling, …). Het verdient aanbeveling om m.b.t. het facultatief hoofdstuk 13, bij behandeling, eveneens ICT-toepassingen te voorzien.

Timing


21

BOEKHOUDEN

Nr.

Pedagogisch-didactische wenken Dit leerplan geldt voor een lestijdenpakket van 25 weken op schooljaarbasis. Het ordelijk en verzorgd laten werken is een absolute noodzaak. Uitgaande van duidelijke situeringen en nauwkeurige omschrijvingen van termen, begrippen en rekeningen worden de leerstofitems op grond van een doordachte aanpak behandeld. Bij de concretisering van het leerplan wordt ook aandacht besteed aan de praktische benadering. Het leerplan wordt bewust beperkt en eenvoudig gehouden. De T-vorm (balans en rekeningen) wordt als een permanent werkinstrument gehanteerd om overzichtelijk en snel boekhoudkundig verwerken te bevorderen. Het journaal wordt opgevat als techniek om de boekhoudkundige betekenis van de verrichtingen schriftelijk vast te leggen. Het gebruiken van de correcte rekeningnamen is een noodzaak. Steeds zal gewezen worden op fouten tegen vakterminologie. Het rekeningstelsel fungeert als leidraad. Er dienen slechts eenvoudige oefeningen gemaakt te worden met de meeste nadruk op aankopen en verkopen van handelsgoederen en diensten en diverse goederen, de overeenkomende BTW-rekeningen, de betalingen, alsmede de proef- en saldibalans, een eindbalans en een eenvoudige resultatenrekening. Bij de didactische aanpak worden een variatie aan werkvormen gehanteerd in functie van de leerinhoud en doelstellingen. Daartoe rekenen we het onderwijsleergesprek, het groepswerk en de opdrachtvorm. Ze bevatten de principes van leerlingenmotivatie, aanschouwelijkheid en actieve participatie aan het lesgebeuren. Verder is het aangewezen om in een gepaste omgeving (in functie van de leerstofitems, doelstellingen en gekozen werkvormen) didactische media (overheadprojector, of eventueel computer) aan te wenden. Deze maken de lessen aantrekkelijker en versterken de impact op de klassfeer. Een boekhoudpakket kan ingeschakeld worden bij o.a. herhalingsmomenten. Het is niet de bedoeling om systematisch een boekhoudpakket te gebruiken. Er dient over gewaakt te worden dat het aanleren van het gebruik van de software slechts een beperkte tijd in beslag neemt. Er wordt dan ook best gekozen voor een eenvoudig en didactisch boekhoudpakket. Bij het bordgebruik moet de schikking logisch opgebouwd zijn en het overzicht synthetisch. Het is eveneens aangewezen dat verrichtingen die met elkaar verband houden, in een overzichtelijk schema worden aangeboden, zowel in projectie (via overheadprojector of met behulp van de PC) als op papier. De leraar mag deze leerlingen gerust gebruik laten maken van hoger genoemde schema's voor de toepassingen, zo kan nutteloos geheugenwerk vermeden worden

Timing


22

MINIMALE MATERIËLE VEREISTEN Inzake veiligheid is de volgende wetgeving van toepassing: • Codex • ARAB • AREI • Vlarem. Deze wetgeving bevat de technische voorschriften die in acht moeten genomen worden m.b.t.: • de uitrusting en inrichting van de lokalen; • de aankoop en het gebruik van toestellen, materiaal en materieel. Zij schrijven voor dat: -

duidelijke Nederlandstalige handleidingen en een technisch dossier aanwezig moeten zijn;

-

alle gebruikers de werkinstructies en onderhoudsvoorschriften dienen te kennen en correct kunnen toepassen;

-

de collectieve veiligheidsvoorschriften nooit mogen gemanipuleerd worden;

-

de persoonlijke beschermingsmiddelen aanwezig moeten zijn en gedragen worden, daar waar de wetgeving het vereist.

De voorkeur gaat uit naar een vaklokaal economie. Het lokaal is uitgerust met een bord, een prikbord, een kast (voor documentatie, tijdschriften, …), overheadprojector. De leraar moet in de mogelijkheid gesteld worden om zo nodig gebruik te maken van een video en van een ICT-lokaal met internetaansluiting. De leerlingen beschikken over een rekenmachine, een schrift of cursus en een documentatiemap (actualiteitsmap).

EVALUATIE Per rapportperiode: 2 à 3 bondige toetsen (10 à 15 minuten) en minimum 1 herhalingstoets over de verworven kennis en inzichten per deelvak. De herhalingstoets wordt vooraf aangekondigd. Geregeld mondelinge toetsen als controle en herhaling of als aanknoping bij de nieuwe les. Het staat de leerkracht vrij klastaken te geven, terwijl huistaken de vorm aannemen van het verder afwerken van toepassingen en opdrachten. Het taxonomisch niveau dient in de evaluatie uitdrukkelijk bewaakt te worden. De zelfstandige opdracht dient zowel proces- als productgericht te worden geëvalueerd. De tekorten inzake kennis, inzicht en vaardigheden t.a.v. bepaalde leerstofitems dienen gedurende het schooljaar deskundig te worden geremedieerd. In aansluiting op het Pedagogisch Project van het Gemeenschapsonderwijs wordt van de leerlingen verwacht dat ze de aangegeven attitudes ontwikkelen en nastreven.


23

BIBLIOGRAFIE ROMBOUTS, G.en VERBERCKT, F., Didactiek van de handels- en economische wetenschappen, De Sikkel, Oostmalle, 1996 VAN DEN BROECK, N.en GEUENS, P., Optimum 2.1, Leer-werkboek boekhouden en handelseconomie, De Sikkel, Oostmalle, 2000 VAN DEN BROECK, N.en GEUENS, P., Optimum 2.2, Leerboek en werkboek boekhouden en handelseconomie, De Sikkel, Oostmalle, 2000 MASSY , M. en SCHEEFHALS, T., Optimum, Boekhouden vandaag (didactisch boekhoudpakket), Oostmalle, De Sikkel, 2001 VANINGELGEM, L., Flitsend boekhouden (oefeningen met de computer), Wolters-Plantyn-Novum LENAERT, H., Economische Zaken, Van In, Lier VAN ROMPAY, M. e.a., Consumenten en producentengedrag, Standaarduitgeverij, Antwerpen VAN DER ELST, R. e.a., Algemeen Boekhouden 2.2, Standaarduitgeverij, Antwerpen BELLON, L. en SCHELLENS, L., ECU 1 en 2, Novum, Deurne Budget en Recht - Test Aankoop Trefpunt Economie, Ministerie van Economische Zaken Het stond in de tijd, Financieel Economische Tijd (FET) - Jaaroverzicht, FET De kranten De standaard, De Morgen, Het Laatste Nieuws, Het Volk, Het Nieuwsblad, e.a. De tijdschriften Knack, Trends Premium, Centrum voor Informatie in Assuranties (CIA), de Meeûsplantsoen 29, 1040 Brussel Kroniek voor het Economisch onderwijs, Standaarduitgeverij, Belgiëlei 147a, 2018 Antwerpen Statistische publicaties NIS en Nationale Bank van België, Berlaimontlaan 14, 1000 Brussel Blikopener, leerlingentijdschrift, N.V. Keesing, Keesinglaan 2-20 , 2100 Deurne, tel. (03)36 05 300


Didacta, Brussel, Departement didactiek EHSAL Stormstraat 2, 1000 Brussel, tel. (02)210 16 31 Economische didactiek IDEA/UFSIA, Antwerpen. Info Economie UG, Hoveniersberg 4, 9000 Gent, tel. (09)264 35 33. Macro Micro Tijdschrift van de Vereniging van Leraren in de Economische Wetenschappen (VLEW) www.vlew.be Nuttige websites www.rago.be Gemeenschapsonderwijs www.vlew.be Vereniging van Leraren in de Economische Wetenschappen www.destandaard.be De Standaard (krant) www.hbvl.be Het Belang van Limburg (krant) www.hln.be Het Laatste Nieuws (krant) www.gva.be Gazet van Antwerpen (krant) www.demorgen.be De Morgen (krant) www.hetvolk.be Het Volk (krant) www.nieuwsblad.be Het Nieuwsblad (krant) www.knack.be Knack (tijdschrift) www.trends.be Trends (tijdschrift) www.vecon.nl Nederlandse vereniging voor leraren in de economische wetenschappen www.vev.be Vlaams Economisch verbond www.startersservice.be/ Unizo www.taxup.com/belgie_recht Webgids voor accountancy en fiscaliteit www.standaardedu.com/educatief/pagina.asp?metnaam=standaardeducatief Standaard Wetenschappelijke Uitgeverij (+ MIM) www.deboeck.be Uitgeverij De Boeck (= Standaard Wetenschappelijke uitgeverij + De Sikkel) www.kluwer.nl Uitgeverij Kluwer www.denarend.be Uitgeverij Den Arend www.rago.be Gemeenschapsonderwijs www.vdab.be VDAB www.kbc.be KBC www.fortis.be Fortis www.dexia.be Dexia www.abb-bvb.be/gen/nl Belgische Vereniging van Banken

24


25

www.batimonde.be/particulier/adres_vl.htm Nuttige adressen www.bvvo.be Beroepsvereniging der Verzekeringsondernemingen www.digischool.nl/ec/eclok.htm Economielokaal van de digitale school www.gemeenschapsonderwijs.be/subpage_startpagina/bibliotheek/Url/index.htm Internetverwijzingen (op website van het Gemeenschapsonderwijs) www.unizo.be UNIZO – Unie van Zelfstandige Ondernemers www.digitheek.f2s.com/index.htm De digitheek – Links voor leraren en leerlingen www.bin.be Belgisch Instituut voor Normalisatie (BIN) www.cbd-bcd.be Belgisch comité voor de Distributie http://212.190.77.115/cgi/welcome.pl Het Belgisch Staatsblad www.touring.be/corporate/history1895/club4-nl.stm Touring Club http://www2.vereenvoudiging.fgov.be/inventaire/nl/pouvoirs.asp Inventaris van de officiële Belgische sites www.ping.be/~tori0060/Toerisme_Verkeer.htm Toerisme www.tib.be Dienst voor Toerisme en informatie van Brussel www.toervl.be Toerisme Vlaanderen www.belgie-toerisme.net Office de Promotion du Tourisme Wallonie-Bruxelles http://schoolweb.argo.be/cvo/brussel/links.htm Links naar interessante websites www.planetinternet.be/nl/reizen Planet Internet Portaalsite http://mineco.fgov.be/redir.asp?loc=/enterprises/vademecum/home_nl.htm Ministerie van Economische Zaken – Vademecum voor de beginnende ondernemer

113)

Recommend Documents