091014

Governance bij gemeentelijke bedrijven: tussen markt en overheid

Governance Support

Nyenrode/A/091014

©

9 oktober 2014

Museumlaan 2 3581 HK Utrecht T 030 2328760 E [email protected]

Overheidsvennootschap: de spelers en het spel Nyenrode themabijeenkomst – 9 oktober 2014 Hildegard Pelzer

Keuzes van gemeenten

IN

INKOOP

EIGEN BEHEER

GEMEENSCHAPPELIJKE REGELING

VERENIGING ……

……

OP VRIJE MARKT

OVERHEIDS-

VENNOOTSCHAP

Verbonden partijen Publiekrechtelijke of privaatrechtelijke organisatie waarin de gemeente(n) een bestuurlijk én financieel belang heeft (hebben)

Governance Support

Nyenrode/A/091014

©

2

Vennootschap

AvA RvC

opdrachtgever

Gemeente(n)

   Gemeenteraad     B&W     Ambtenaren  

aandeelhouder

Overheidsvennootschap: vele spelers

Commissie … … Commissie … …

Directie (bestuur) Governance Support

Nyenrode/A/091014

©

3

Complexe relaties



Vaak meerdere gemeenten, van uiteenlopende omvang en met hun eigen doelen



Verschillende partijen binnen elke gemeente, met deels verschillende belangen



Veranderingen van het politieke speelveld en de bemensing bij gemeenten min. elke 4 jaar



Dubbelrol van gemeenten: aandeelhouder en opdrachtgever/klant



Diffuusheid van beoordelingscriteria: “wanneer doet het bedrijf het goed?”



Wederzijdse afhankelijkheid

Governance Support

Nyenrode/A/091014

©

4

Niet doen?

Elke keuze heeft zijn eigen pr’s en cntra’s

Goed managen van de cmplexiteit van de relaties

Governance Support

Nyenrode/A/091014

©

5

I. Verbinden

Belangen binnen gemeente  Expliciteren van doelen  Scheiden van rollen  Overleg Belangen tussen gemeenten  Aandeelhoudersstatuut  Periodiek strategisch aandeelhoudersoverleg  Commissie ‘Dienstverlening’ Belangen van aandeelhouders en bedrijf  Onderhouden van goede contacten tussen bedrijf en individuele gemeente op meerdere niveaus  Periodiek strategisch aandeelhoudersoverleg  Commissie ‘Dienstverlening’ Governance Support

Nyenrode/A/091014

©

6

Actief en professioneel aandeelhouderschap Behartiging belang gemeente

 Weten wat je gemeente wil

Dienstverlening aan gemeente

Beleidsrijk

Dienstverlening aan burger

Financieel risico Financiële winst

 Bedrijf en strategische omgeving kennen  Afstemmen met en meenemen van betrokkenen van eigen gemeente  Investeren in relaties met collega-aandeelhouders, directie en RvC van onderneming * * *

 Investeren in (gemeenschappelijke) start bij aantreden als wethouder/aandeelhouder Governance Support

Nyenrode/A/091014

©

7

II. Professionele dienstverlening en zakelijke bedrijfsvoering binnen politieke dynamiek

Spagaat voor management  Marktconform werken EN ruimte voor ‘extra’s’  Doortastendheid, ZONDER politiek draagvlak uit het oog te verliezen  Ondernemerschap, MAAR met rem op groei-ambities  …… Omgaan met politieke onzekerheid en irrationaliteit  Veranderingen in politieke verhoudingen  Stemmingen in samenleving en politiek  …… Bescherming van bedrijf  Als verantwoordelijkheid van directie en RvC  Met behoud van vertrouwen van gemeenten  …… Governance Support

Nyenrode/A/091014

©

8

Eisen aan governancestructuur en bemensing

Governancestructuur  Passende goedkeuringsbevoegdheden van RvC en aandeelhouders  Tijdsgeest: aandacht voor bevoegdheden van aandeelhouders t.a.v. beloning van bestuurders  Aandacht van aandeelhouders voor bemensing van RvC Passend leiderschap  Meerdimensionaal denken  Uitstekende communicator, ook extern  Gedreven met hoge frustratiedrempel Commissarissen als belangrijke verbindingsschakel  Kennis van en gevoel voor bedrijfsleven en overheid  Als sparringpartner voor directie optreden  Vertrouwen van aandeelhouders; zeker de voorzitter Governance Support

Nyenrode/A/091014

©

9

III. Wederzijdse afhankelijkheid

  



Gedwongen winkelnering van gemeenten Bedrijf is beperkt in de uitbreiding van de markt Vertrek van gemeente heeft consequenties voor collega-gemeenten

Gras van de buurman is groener, zeker als het moeilijk of niet bereikbaar is

Governance Support

Nyenrode/A/091014

©

10

Passende contracten en goede contacten

Contracten 

Dienstverleningscontracten



Rapportages over geleverde diensten



Exit afspraken

Contacten  



Elkaar zakelijk scherp houden Op zakelijke afstand blijven en eigen verantwoordelijkheden gescheiden houden Onderling vertrouwen: confidence and trust

Governance Support

Nyenrode/A/091014

©

11

Democratische controle van (regionale) verbonden partijen onder druk ?

Getrapte democratie is lastiger, maar geen intrinsiek probleem van verbonden partijen 

Aanbrengen van focus



Bij de start: inrichten van verbonden partijen



Blijvende aandacht voor informatievoorziening



Adequate exit-afspraken



Investeren in relaties

Governance Support

Nyenrode/A/091014

©

12

Gemeenschappelijke Regeling

Algemeen bestuur Dagelijks bestuur

opdrachtgever

Gemeente

   Gemeenteraad   B&W      Ambtenaren  

bestuurder

Gemeenschappelijke Regeling

Directie

Governance Support

Nyenrode/A/091014

©

13


Governance Support

Nyenrode/A/091014

©

9 oktober 2014

Key challenges in successful city development related to public private governance Carolien Gehrels – 9 oktober 2014

ARCADIS Big Urban Clients

‹#›

Confidential Business Information © 2014 ARCADIS

‹#›


The 20th century was the century of nations. The 21st century will be the century of cities.

‹#›


Vision smart urbanism

• basics: health and safety, prosperity, quality of life, inclusivity, transparency, sustainability • identifying: creativity, innovation, spirit of commerce, port city, industrial city, green city, connected city, flower city, …..

Values

Local leadership

basics and identifying

Power Top down-bottom up, public -private, formal - informal

Systems Mobility, housing, energy, water, food, health, education, air quality, culture, waste… urbanism!

‹#›


Global craftmanship

Key challenges of smart urbanism 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

‹#›

Be connected and intertwined Attract and retain smart people / companies Green growth Climate resilience Transformation without disruption Interconnectivity on a human scale Governance (public and private) ……………


Monocentric cities NYC, Londen

‹#›


Polycentric cities Netherlands, Germany

Public private governance

‹#›


Amsterdam is a city of citizens

‹#›


Wethouder Wibaut said that in a different way • Laat de markt doen wat de markt kan doen • En laat de overheid doen wat de overheid moet doen (vishandel) • Rond 1900: gemeentelijke bedrijven: GEB, GVB, AWV.

‹#›


Deelnemingen Amsterdam: 42 Oude bekenden • Schiphol • Stadsherstel • Alliander (vh NUON) • RAI • Amsterdam ArenA • Carré

‹#›

Onlangs opgericht • Beurs van Berlage • GVB • AEB • Cition • Port of Amsterdam • (Amsterdam Museum)


Doel: borgen van het publieke belang Ambitie

Noodzaak

•

•

Strategische functie voor de stad / Geen concurrentie - geen monopolie (GVB, Schiphol, AEB, Port of Amsterdam) Stedelijke ontwikkeling (ArenA, Beurs van Berlage, NV Zeedijk, Stadgoed) Strategische invloed (RAI) Nutsfunctie (BNG, VGA) Werkgelegenheidsproject (Clipper “de Stad Amsterdam”)

•

• • •

‹#›


• •

Monumentaal (Stadsherstel, Carre) Schaal (Cition, NUON, Alliander) Slagvaardigheid (Port of Amsterdam, Amsterdam Museum)

De verhalen over….. Schiphol • Discussie met Zalm 2006 (publiek – privaat): publieke of private functie? • Air France / Charles du Gaulle • Lelystad, Rotterdam, Eindhoven! • KLM!

‹#›


….. NUON / Alliander • • • • • • •

‹#›

Het oude GEB Verkoop UNA 1998 / Aankoop Reliant 2003 Europese markt / buitenlandse expansie Splitsingswet Filosofie grondgebonden <-> marktwerking Verkoop aan Vattenfall 2009 Voorwaarden (hoofdkantoor, duurzaamheid etc)


….Stadsherstel • Geurt Brinkgreve (Joop den Uyl en Han Lammers) • Samen de boel opknappen (banken, verzekeraars, bouwers, de gemeente) • De grachtengrordel heeft er nog nooit zo goed voorgestaan • Globaal voorbeeld van publiek – private samenwerking (Anthony Thung)

‹#›


….. GVB • Wet personenvervoer 2000 • Referendum 2002: Ons GVB geen NV • Marktwerking als zwaard van Damocles: prestaties elk jaar beter • Situatie Brabant / Limburg / Groningen • Veranderende situatie: NZ-lijn komt erbij • Keuzevrijheid: concessie 2014 - 2024

‹#›


…. Beurs van Berlage • • • • • •

‹#›

Locatie locatie locatie en iconisch monumentaal Rode Loper / lange termijn visie Verlieslatend wegens teveel ongerichte functies Regierol van de stad Heldere positionering: Palazzo pubblico Heldere fasering: initieel, transitie, exploitatie


Haven van Amsterdam • Stad met een haven (geen havenstad) • Strategie: slagvaardig samenwerken (Ports of Holland) • Havenbedrijf - grondbedrijf • Zeggenschap

‹#›


Het dienen van het publiek belang

‹#›


Rolverdeling aandeelhouder - RVC • Strategische kaders statutair vastgelegd • Aandeelhouder namens de stad, RVC voor de onderneming (onafhankelijk, alle stakeholders) • B&W privaatrechtelijk beslissingsbevoegd (NB: gemeenteraad) • RVC ziet toe, directie dagelijks verantwoordelijk

‹#›


Wat levert het stad en stedelingen op?

• Eigendom en eigenaarschap • Zeggenschap en invloed • Dividend

‹#›


Imagine the result

‹#›



Governance Support

Nyenrode/A/091014

©

9 oktober 2014

Meerlanden NV

Ger de Jong

Meerlanden

• Typering • Motieven voor oprichting • Ontwikkelingen 1997 - 2014

Bestaansrecht Publieke Organisaties

• Nutsfunctie • Maatschappelijke oriëntatie • Beleidsontwikkeling

Afvalmarkt

• Typering • Beleid

Verhouding t.o.v. aandeelhouders contractpartijen

• Dubbelrol aandeelhouder - contractpartij • Betekenis Dienstverleningsovereenkomst • Rapportering van prestaties

Governance Meerlanden

• Model • Inbesteding (onderhands?) • Ontwikkeling – verhouding aandeelhouders / RvC

Politieke ontwikkeling t.a.v. Publieke Organisaties

• Valkuil • Historisch besef

Publieke Organisaties

• Nut en noodzaak • Model • Voorwaarden; – – – – –

Bepaal doelstellingen (strategie), wat wil je met elkaar Een maal per 4 jaar herijken uitgangspunten Bestuur, RvC eenmaal per 4 jaar evalueren Maak beleids-/evaluatiegroep voor 4-jaars cyclus Denk na of RvC nodig is. Politieke efficiency vs. Politiek beleid


Governance Support

Nyenrode/A/091014

©

9 oktober 2014

091014

Recommend Documents