01_0018

magneet

01_0018

www.magneet.hanze.nl

De Magneet

Hanzehogeschool Groningen Pedagogische Academie

Voorwoord Scholen vinden het steeds belangrijker om binnen het lesprogramma aandacht te besteden aan wetenschap en techniek. Er worden bijvoorbeeld techniekweken georganiseerd en technieklessen ingeroosterd. De beperkingen van het schoolgebouw staan helaas maar al te vaak enthousiaste plannen in de weg, omdat er doorgaans geen ruimte is om plekken te creëren waar kinderen onderzoekend of ontdekkend bezig kunnen zijn. De Pedagogische Academie van de Hanzehogeschool Groningen beschikt wèl over die ruimte en heeft speciaal voor scholen ‘De Magneet' ingericht, een science centrum voor kinderen, met grote en uitdagende ‘doe-stations' waar zij actief en spelenderwijs kennismaken met de wonderen van de wetenschap. Deze doestations zijn ontworpen rond een thema, bijvoorbeeld ‘energie' of ‘in beweging', en zijn het hart van de Magneet. Minimaal elk jaar wordt de Magneet volgens een ander thema ingericht, zodat u uw klas elk jaar kunt trakteren op nieuwe belevenissen en leerervaringen. Met dit boekje hopen we u en uw leerlingen te enthousiasmeren om de Magneet te bezoeken. We beschrijven wat u er met uw klas kunt beleven en hoe u, in de voorbereiding en verwerking van het bezoek, ook andere lessen kunt betrekken bij dit veelzijdige project. U bent van harte welkom!

Peta de Vries Dean Pedagogische Academie

4

Herman Veenker Projectleider didactiek de Magneet

Inleiding Wetenschap is leuk! Wetenschap is boeiend en afwisselend, ook voor kinderen. En dan bedoelen we jongens en meisjes! In dit boekje willen we leerkrachten en schoolleiding in het basisonderwijs in de noordelijke regio van Nederland kennis laten maken met de Magneet, een goed geoutilleerd sciencelokaal voor kinderen. Opgezet, ingevuld en begeleid door studenten van de Pedagogische Academie en de technische schools van de Hanzehogeschool Groningen. Actief bezig zijn, zelf ontdekken en onderzoeken, daar draait het om bij ons. Daarom beginnen we dit boekje ook met het hoofdstuk ‘Aan de slag', waarin we een bezoek aan de Magneet beschrijven. Daarna gaan we dieper in op de achterliggende didactiek. In het eerste hoofdstuk volgen we het 1-23 stappenplan dat wij voor de bezoekende scholen hebben ontwikkeld. De drie stappen, te weten de voorbereiding, het bezoek zelf en de verwerking van de ervaringen die de kinderen hebben opgedaan, zijn bedoeld om het leerrendement zo groot mogelijk te maken. Een bezoek aan de Magneet staat niet op zichzelf als geïsoleerd uitje, maar krijgt een grotere betekenis als het speels wordt verwerkt in alle vakken die op school aan bod komen. In het hoofdstuk gewijd aan didactiek gaan we hier verder op in en besteden we ook aandacht aan het belang om juist meisjes te enthousiasmeren voor bètawetenschappen en techniek. De Magneet is in eerste instantie ingericht voor de groepen 7 en 8 uit het basisonderwijs, maar ook leerlingen uit jaar 1 en 2 van het voortgezet onderwijs zullen een bezoek kunnen waarderen en zijn van harte welkom. Gemiddeld duurt een bezoek aan de Magneet ongeveer twee uur, wat globaal neerkomt op een dagdeel als het vervoer wordt meegerekend. Achter in dit boekje staan alle praktische gegevens nog even op een rij. Hier willen we u alvast graag attenderen op onze website: www.magneet.hanze.nl U vindt er niet alleen organisatorische informatie, maar ook inhoudelijke ondersteuning, zowel voor u als leerkracht als voor uw leerlingen. We wensen u een aangename kennismaking!

5

Aan de slag!

6

Stap 1: De voorbereiding Wetenschap gaat over het leven van alle dag. En niet alleen over zaken die alleen volwassenen kunnen begrijpen. Op het oog ingewikkelde en abstracte processen in de ‘grote' wereld die het nieuws beheersen zijn vaak terug te voeren tot eenvoudige principes en wetmatigheden, die ook door kinderen te begrijpen, na te bootsen of zelfs te bedenken zijn. Het begrip van een windmolenpark begint in wezen met het kleurige rondtollende windmolentje op hun kinderfiets. Snuffelen Op onze website bieden wij u als leerkracht allerlei leuke aanknopingspunten om het bezoek aan de Magneet voor te bereiden. U vindt er lessuggesties en achtergrondinformatie over de gekozen doe-stations. De materialen kunnen worden gedownload, waaronder een kijkwijzer die in de klas kan worden bekeken. Voor de kinderen is er een speciale kinderpagina waar globaal de onderwerpen van de doestations in uitgelegd worden, maar zonder te verklappen hoe ze er uitzien en wat voor spectaculairs er gaat gebeuren! Snuffelen in boeken en op internet, vragen naar aanleiding van het journaal of artikelen uit de krant, kortom, een beetje voorkennis over de te verwachten onderwerpen binnen het thema voert de nieuwsgierigheid op in de aanloop naar het bezoek aan de Magneet. Binnen het thema energie richt de voorbereiding zich op een drietal basiseigenschappen: > energie kan dingen veranderen > je kunt energie in een andere vorm omzetten > je kunt het rendement van energie beïnvloeden Over de praktische en organisatorische aspecten van het bezoek, zoals aanmelding, data, thema en programma, vervoer, contactpersonen en kosten vindt u alle informatie die u zoekt op onze website. Alles geregeld? Dan kan nu het bezoek zelf aan de orde komen.

7

Stap 2: Het bezoek In de Magneet gaan de kinderen onder begeleiding van twee begeleiders en uzelf in kleine groepjes langs diverse doe-stations. Elk station is gewijd aan een ander facet van in dit voorbeeld van energie. De kinderen kunnen hierdoor al doende een thema verkennen en naar hartenlust experimenteren. De kinderen doen alles zelf, proberen van alles uit en zien meteen welke gevolgen hun handelingen en ingrepen hebben. Zo kunnen zij bijvoorbeeld bij het thema energie al spelend ontdekken hoe met zonlicht energie kan worden opgewekt. Kinderen leren zo voorspellingen te doen over de effecten van hun ingrijpen in een natuurlijke situatie. Wat zijn de gevolgen van hun ingreep voor de energieopbrengst, voor de economie of de natuur? Ter extra motivatie van de kinderen wordt hun inzet, inzicht en resultaten in de doe-stations van de Magneet vergeleken met die van andere scholen, zodat zij, eenmaal bezig, meteen deelnemers aan een wedstrijd zijn... Tijdens de activiteiten in de Magneet worden foto's van de experimenten gemaakt, om op school nog eens rustig te bekijken. Leuk voor de kinderen, zinvol als ‘reminder' in latere lessituaties en informatief voor een ouderavond. Een bezoek aan de Magneet duurt ongeveer 2 uur. Van alle kanten De activiteiten van de kinderen bij de Magneet zijn onderverdeeld in drie ‘soorten' van benadering van het thema. Elke benadering heeft haar eigen plek in de Magneet. In de zogenaamde binnencirkel wordt in de doe-stations gewerkt aan de fundamentele en essentiële onderdelen van het thema; in de buitencirkel zijn de leerlingen bezig met de toepassing en de link naar de werkelijkheid, bijvoorbeeld met allerlei beroepen. De Magneet is permanent ingericht als expositieruimte. In de techniekhoek kunnen leerlingen zelf iets maken, leuk om trots mee naar huis te nemen. Ook kunnen zij er sleutelen aan onderdelen die zij elders in de ruimte willen gebruiken bij een experiment. Een bezoek aan de Magneet is leerzaam, maar vooral een avontuurlijke belevenis! 8

Stap 3: De verwerking Na het bezoek aan de Magneet, waar de kinderen zich hebben ondergedompeld in alles wat met het thema te maken heeft en van alles hebben beleefd en geleerd, is het goed om in de klas nog eens rustig na te praten over wat er in de Magneet zoal aan de orde kwam, waar zij van onder de indruk waren, waar ze door waren verrast of wat ze op grond van eigen ervaringen al wisten. Om de overvloed aan indrukken te ordenen, om verbanden te leggen, kortom, om structuur aan te brengen in het thema, vindt u op onze website, zowel op de kinderpagina als op de leerkrachtenpagina, allerlei experimenten en ontwerpen bouwopdrachten die u kunt gebruiken om in uw lessen inhoudelijk voort te borduren op het bezoek. Hierin wordt steeds terugverwezen naar hetgeen de kinderen eerder in de Magneet hebben geleerd en ondergaan. De site kan kinderen helpen zich spelenderwijs bewust te worden van de complexiteit en veelomvattende gevolgen van bepaalde beslissingen met betrekking tot de wereld waarin zij leven. - per doe-station leggen we nog eens uit wat uw kinderen precies hebben gedaan en wat ze hebben geleerd - we reiken u activiteiten aan die u in de klas kunt doen als vervolg op het bezoek - we zetten de resultaten van de wedstrijd voor u op een rijtje. Bij wijze van voorbeeld krijgen de kinderen bij het thema energie bij binnenkomst uitgelegd dat je in bepaalde doe-stations energie kunt opwekken en in andere energie kunt verbruiken of verspillen. Op welke doe-stations zijn punten gewonnen of verloren? De resultaten bieden diverse aanknopingspunten die aanleiding kunnen zijn voor discussie over bijvoorbeeld welke vorm van energie veel oplevert en welke weinig. - De Magneet werkt samen met Biblionet met het opzetten van speciale collecties van boeken die bij een thema passen. De kinderen kunnen de boeken bij u in de buurt lenen. In het volgende hoofdstuk gaan we dieper in op de didactische achtergronden bij een bezoek aan de Magneet.

9

Didactiek

10

Het onderliggende doel van onderwijs in wetenschap en techniek beperkt zich niet tot zuiver wetenschappelijke foefjes en weetjes. Het behelst meer. Het leidt tot een levenshouding, tot een manier van denken en redeneren die het beste kan worden aangeduid met de term “wetenschappelijke geletterdheid” (OECD/PISA, zie kader). Willen kinderen goed voorbereid worden op de toekomst, dan is het van belang dat zij leren analyseren, logisch redeneren en helder communiceren. En nieuwsgierig blijven. Zodat zij, door zichzelf vragen te stellen, zich blijven ontwikkelen en zich kunnen aanpassen aan veranderingen. Zoals het taalonderwijs streeft naar geletterdheid van kinderen opdat zij teksten kunnen lezen en begrijpen om beslissingen te kunnen nemen in het maatschappelijk functioneren, zo gaat het bij wetenschap en techniek om het kunnen toepassen van logica en creativiteit in het nemen van beslissingen in het maatschappelijk functioneren. Deze beslissingen kunnen variëren van het kiezen van bijvoorbeeld duurzaam speelgoed tot het nadenken over de vraag: wat wil ik later worden als ik groot ben?

Wat is wetenschappelijke geletterdheid? Wetenschappelijke geletterdheid is volgens OECD/PISA* het kunnen toepassen van wetenschappelijke kennis en vaardigheden in levensechte situaties. Het gaat hierbij met name om het begrijpen van de invloed van het menselijk handelen op de fysieke wereld, zodat dit begrip het nemen van beslissingen kan ondersteunen. *een internationale organisatie die zich bezighoudt met de evaluatie van het onderwijs om jongeren goed voor te bereiden op de toekomst,

De didactiek van de Magneet probeert zo nauwkeurig mogelijk aan te sluiten bij wat er op de scholen al gebeurt. Daarom hebben wij negen scholen uit het basisonderwijs en een school voor voortgezet onderwijs gevraagd om mee te denken en mee te werken aan de opzet van de thema's van de Magneet. Zo weten wij zeker dat wij aansluiten bij de kerndoelen van uw school. In dit hoofdstuk beschrijven we de didactische kaders waarbinnen de Magneet is vormgegeven: onderzoekend leren, jongens-meisjes, klassenmanagement en communicatie en taal & rekenen1.

1 zie ook www.STIPPS.info voor een uitgebreidere benadering, waarin “peer learning” centraal staat

11

Onderzoekend en ontdekkend leren Zoals we in het vorige hoofdstuk hebben beschreven gaan de kinderen bij de Magneet vooral zelf aan de slag in doe-stations. Ze onderzoeken een opstelling, brengen veranderingen aan en ontdekken waar dat toe leidt. Oorzaak en gevolg. Door actief bezig te zijn en verschillende mogelijkheden af te tasten steken ze een hoop op. Meer dan als het alleen verteld wordt. Surprise! Dit zogeheten ‘onderzoekend leren' is een verzamelnaam voor een visie op leren, waarin het wetenschappelijk denken wordt bevorderd. Bij het ‘ontdekkend leren', een aspect van onderzoekend leren, staan de eigen ontdekkingen die kinderen doen centraal. Soms ontdek je iets heel bijzonders waar je niet eens naar zocht! De uitvinding van penicilline door Alexander Fleming, maar ook de beroemde gele Post-it papiertjes zijn bijvoorbeeld ‘toevallige' vondsten. Bij-effecten, die een eigen leven konden leiden omdat ze zijn ‘gezien' en op waarde zijn geschat. Ontdekkend leren is leren denken volgens een bepaalde methodiek waarin kinderen leren systematisch na te denken over dingen die ze in de werkelijkheid hebben ontdekt of ervaren. Er zijn daarom doe-stations waar de nadruk ligt op het methodisch leren denken, en andere waar het gaat om het ontwikkelen van het ontdekkend vermogen. En omdat lijfelijk ervaren erg belangrijk (en leuk!) is, hebben we dramatische effecten niet geschuwd! De Magneet biedt op deze manier een mix van werkvormen aan, die met elkaar gemeen hebben dat ze de belangstelling van kinderen voor wetenschap en techniek proberen te prikkelen en ontwikkelen. Doen! Voor deze manier van werken hebben we ons laten inspireren door de principes zoals die zijn opgesteld door Smid e.a., in een publicatie uit 2006. We zetten ze hier nog eens op een rijtje. De leerlingen - nemen actief deel - leren door doen - onderzoeken zelf - nemen zelf initiatieven - leren van elkaar - komen zelfstandig tot conclusies - spreken in zichzelf andere bronnen van intelligentie aan Dit laatste is met name interessant. Bij de Magneet worden kinderen uitgedaagd om andere vormen van intelligentie te gebruiken. Er wordt een appèl gedaan op probleemoplossend denken en handelen, of gewoon op boerenslimheid. Op intuïtie en alertheid, al of niet beredeneerd. Verschillen tussen kinderen zoals die in de klas soms voorkomen, kunnen hier verzachten. Samenwerken, wederzijdse waardering en hulp, ook daar gaat het om. En wie weet komt hier het onopvallendste kind uit uw klas een stuk beter tot zijn of haar recht! 12

Gevraagd: j/m We kunnen er niet omheen: maatschappelijk worden nog steeds grote verschillen tussen mannen en vrouwen waargenomen. Enerzijds is in het primair onderwijs een toenemende feminisering waar te nemen, waardoor er steeds minder mannen voor de klas staan, anderzijds zien we dat in Nederland wetenschap en techniek –anders dan in het buitenland- zeer sterk geassocieerd zijn met mannen. Helaas, maar waar.

13

Foutje? Toch zijn er in de meeste landen geen verschillen tussen de prestaties van jongens en meisjes op het gebied van rekenen en wiskunde, zoals een internationaal onderzoek2 (TIMMS) onder kinderen in de bovenbouw van de basisschool heeft aangetoond. Op grond hiervan kun je dus niet beweren dat meisjes minder aanleg zouden hebben voor bèta-wetenschappen en techniek. Ergens gaat er dus iets mis! Op een of andere manier ontwikkelen meisjes minder zelfvertrouwen op het gebied van wetenschap en techniek en beleven er daardoor minder plezier aan. Ze zien het nut er niet van in en hebben daarbij ook onvoldoende rolmodellen tot hun beschikking. Onderzoek wijst uit dat, ook al zou je het in onze tijd niet meer verwachten, de verklaring voor dit verschijnsel gezocht moet worden in de volgende omstandigheden: - er is een gebrek aan rolmodellen, bijvoorbeeld van vrouwen in de ICT of in de bouw - vooroordelen en gendercodes: het blijkt dat er in de maatschappij nog steeds vooroordelen leven die stereotiep jongens- en meisjesgedrag stimuleren - de vaardigheden die kinderen leren bij realistisch rekenen liggen bij jongens gemiddeld beter dan bij meisjes - leerkrachten behandelen jongens tòch anders dan meisjes - ouders stimuleren dochters minder om de computer te gebruiken en geven hun eigen negatieve beeld van bètavakken en techniek aan hen door.

Een onzichtbaar mechanisme? Een eilandje van meiden in een zee van jongens. Dat is de situatie op het gros van de bèta- en techniekopleidingen. Van alle bèta afgestudeerden is nog geen 20% vrouw. Mbo, hbo en universitair: overal is de balans zoek. Op alle Nederlandse opleidingen wel te verstaan. Want in vele andere landen is de verhouding jongensmeiden minder scheef. Al decennialang kampen de exacte studies met een ondervertegenwoordiging van meiden. Er is in ons land dus een onzichtbaar mechanisme dat meiden al tijdenlang van bèta/techniek afhoudt. Alsof beiden de noordpool van een magneet zijn: ze stoten elkaar af. Mis. Uit onderzoek blijkt dat de school sturend kan werken als het om de keuze voor een vervolgopleiding gaat. De magneten kunnen gekeerd worden: zuidpool tegen noordpool. Van tegenpolen tot aantrekkingskracht. De kiem daarvoor wordt gelegd in het basisonderwijs!

2 http://www.vtbpro.nl/content/files/SITE1129/Brochure%20Meiden%20en%20W&T%20def.pdf

14

Het onderwijs speelt een belangrijke rol als het gaat om het stimuleren van wetenschap en techniek bij meisjes. Om de interesse van meisjes te vangen èn vast te houden is meer nodig dan alleen aandacht voor wetenschap en techniek. Dan moet eerst het imago van deze vakken eens flink worden opgekrikt. De rol van het onderwijs is hierin cruciaal. Er kan een domino-effect optreden als vlotte en eigentijdse informatie over de rol en het nut van wetenschap en techniek in samenhang met allerlei beroepen zo ‘pakkend' is, óók, of juist voor meisjes, dat zij steeds meer plezier beleven aan lessen die hier over gaan en als vanzelf meer zelfvertrouwen op dit vlak ontwikkelen. Talent gezocht Hoe kun je meisjes en jongens motiveren om hun talenten te ontwikkelen op het gebied van wetenschap en techniek? Wel, om een talent te kunnen ontwikkelen, moet je eerst weten of je dat talent hebt. De Magneet presenteert een fris en hedendaags beeld van wetenschap en techniek en zorgt ook voor de aanwezigheid van professionals, rolmodellen waar de leerlingen zich mee kunnen identificeren. Als in de klas een veilige leeromgeving wordt gecreëerd, gericht op het vergroten van het zelfvertrouwen, en u als leerkracht uw eigen houding ten opzichte van jongens en meisjes eens kritisch tegen het licht houdt, zult u zeker in staat zijn dit talent bij uw leerlingen te herkennen en te stimuleren.

15

3 gebaseerd op het Ontwerpatelier dat is opgezet door Pabo-studenten

16

Stap 2: Bezoek aan de Magneet

Stap 1: Voorbereiden op bezoek

Stappenplan

Fase b: verkenning

Fase a: voorkennis activeren

Fase leerproces

Bij het bezoek aan de Magneet verkennen de leerlingen verschijnselen uit natuur en techniek in de doe-stations. Daarbij kunnen ze zelf tot vragen, hypotheses en (intuïtieve) oplossingen komen.

De leerkracht organiseert een bezoek aan de Magneet

- verklaringen zoeken: In de meest open vorm kiezen de kinderen

De kinderen brengen zelf een onderwerp binnen het actuele thema van de Magneet naar voren. Via de website www.magneet.hanze.nl en de schoolbibliotheek kunnen kinderen (zelfstandig) hun voorkennis ophalen.

Om ideeën en ervaringen op te doen kunt u woordvelden maken, associëren en brainstormen, discussiëren, multimedia of krantenknipsels inzetten De (school-) bibliotheek biedt ook veel mogelijkheden tot inspiratie. Gebruik makend van het circuitmodel kunt u kinderen in de klas verkenningen laten doen. Fijn is als er computers beschikbaar zijn voor verkenningen op het internet.

- verklaringen zoeken: U stelt goede vragen en treedt op als

Wat doen de leerlingen

Wat doet de leerkracht

Het bezoek aan de Magneet, stap 2 in het 1-2-3 stappenplan zoals we dat in het vorige hoofdstuk beschreven, vraagt een goede voorbereiding in stap 1 en een goede verwerking in stap 3. Hoe kunt u als leerkracht er voor zorgen dat een en ander op een goede manier aan bod komt in het lesprogramma? We hebben geprobeerd het hele proces3 onder te brengen in een schema, waar zowel uw aandeel als dat van de kinderen in staat beschreven, met de koppeling naar het stappenplan.

Klassenmanagement

17

Stap 3: Verwerking

Stap 2: Bezoek aan de Magneet

Fase e: verbreding en verdieping

Fase d: verslag

Fase c: onderzoek

- stapsgewijs leren onderzoeken: De kinderen maken kennis met de onderzoekscyclus: een verklaring bedenken bij een probleem of vraag; de verklaring toetsen, de toetsresultaten vergelijken met de verklaring en de goede conclusies trekken.

- verklaringen zoeken: In de meest open vorm kiezen de kinderen zelf wàt ze gaan onderzoeken, met welk materiaal, en hóe; ze formuleren zelf onderzoeksvragen, zoeken zelf antwoorden en ordenen zelf de resultaten.

U houdt het onderwerp ‘warm’, zoekt vergelijkingen in de actualiteit en toetst of de kennis is ‘geland’.

U organiseert schriftelijke of ruimtelijke presentaties en regelt de benodigde faciliteiten. U begeleidt het maken van de presentaties, helpt kinderen zo nodig over een drempel en u moedigt tijdens de presentaties de discussie aan.

NB: de website biedt bij diverse doe-stations toepassingen voor rekenen en taal.

De leerlingen zoeken of vragen meer informatie over het onderwerp o.a. naar aanleiding van reacties op de presentaties en de discussies die daarbij aan de orde kwamen.

De kinderen presenteren de resultaten, trekken conclusies en zoeken toepassingen.

- abstraheren: - abstraheren: De kinderen leren hun ervaringen in een U leert de kinderen een passend vocabulaire bredere context te zien en gebruiken. waarmee abstracties en argumentatie kunnen worden uitgedrukt. U legt een link met andere vakken als taal en rekenen en zoekt hier werkbladen of opdrachten bij.

- stapsgewijs leren onderzoeken: U legt aan de hand van een schema of een figuur uit hoe een onderzoekscyclus er uitziet..

- verklaringen zoeken: U stelt goede vragen en treedt op als procesbewaker.

Circuitmodel Een succesvolle manier om bovengenoemde activiteiten aan te bieden in de klas is het circuitmodel. In het circuitmodel worden verschillende tafels ingericht, elk met een onderwerp of opdracht, waarbij de kinderen in groepjes langs de tafels rouleren, net zoals bij de doe-stations in de Magneet. Iedere tafel bevat dan materiaal rondom een onderwerp van een doe-station. Een dergelijke opzet heeft als voordeel dat daarmee het bezoek aan de Magneet heel dichtbij komt; als tweede voordeel heeft dit dat kinderen in hun eigen tempo de tafels kunnen afgaan. Snelle kinderen “doen” meer tafels dan minder snelle kinderen. Een zekere mate van rumoer is onvermijdelijk bij het circuitmodel. Discussiëren is nu eenmaal een onderdeel van het leerproces. Zolang u merkt dat de kinderen bezig zijn met de stof en andere kinderen er geen last van hebben, zal wat levendigheid deze leuke en informatieve manier van leren niet in de weg staan. Tot slot spreken we onze hoop uit dat ook op uw school de kinderen in de verschillende fasen van het leerproces de beschikking hebben over computers met een internetverbinding. Onze website bevat voor elke fase, voor zowel u als voor de kinderen actuele en nuttige informatie.

18

Communicatie, taal en rekenen Communicatie en taal zijn van grote invloed op de ontwikkeling van het wetenschappelijk denken. Taal is het verbale voertuig van communicatie. Om een ervaring, een belevenis of een waarneming te kunnen delen met iemand anders, is het van belang dat je je denkbeelden helder kunt verwoorden, of het nou gaat om de smaak van een ijsje of om onvermoede energiebronnen op Mars. Taal kweekt begrip, ook voor jezelf. Taal brengt logica in de warboel van je gedachten, organiseert en filtert deze tot handelbare eenheden. Woordenschat Recent onderzoek geeft aan dat wanneer kinderen een ‘academische' woordenschat opbouwen er veel leerwinst kan worden geboekt. Het gaat hierbij om woorden die ze kunnen gebruiken voor het verwoorden van het wetenschappelijk denken, zoals: conclusie, oorzaak, gevolg, dus, maar, want, bewijs, argument, mening, voordeel, nadeel, gewicht, lengte, vergelijken, proef, test, etc. Op onze website doen we suggesties voor deze woordenschatontwikkeling, zodat u op deze manier ook uw taallessen kunt inbedden in dit techniekproject. Overigens willen we in dit verband graag opmerken dat een bezoek aan de Magneet zeer zeker ook geschikt is voor taalzwakke kinderen en kinderen met leesproblemen. Bij de doe-stations is het gebruik van teksten zoveel mogelijk vermeden. Er wordt veelal met behulp van beeld en multimedia aangegeven wat de bedoeling is en wat de kinderen er kunnen doen. Leuk rekenen Om uw bezoek aan de Magneet door te trekken naar de rekenlessen kunt u aan de volgende opdrachten en oefeningen denken: Wilt u de (leer-)ervaringen in een doe-station naar ‘getallen' vertalen dan zijn er mogelijkheden te over om u met uw klas te verdiepen in de procedure van het meten: > wat kan worden gemeten: tijd, aantallen, gewicht, snelheid, druk, lengte, volume (inhoud), volume (geluid), intensiteit etc. > met welke eenheden kan worden gemeten: tijd: minuten, uren, seconden > hoe nauwkeurig zijn de getallen: verschijnen dezelfde getallen wanneer iemand anders de meting verricht Als leerkracht heeft u hiermee het gereedschap om kinderen onderzoek te laten doen dat is onderbouwd met cijfers. De ‘cijfers' kunnen worden gebruikt voor het opzetten van een discussie in de klas en daarmee tot betrokkenheid en kennisvergroting.

19

20

Rekenen met Zonne-energie In de Magneet staat een doe-station over zonne-energie met grote spiegels opgesteld. Joost en Ingrid zijn erg nieuwsgierig naar het doe-station want op school is al druk geëxperimenteerd met het maken van vuur met een loupe. Kim, Joost en Ingrid hebben vorige week al druk geëxperimenteerd met het maken van vuur op millimeterpapier. In de klas lag het millimeterpapier met de loupes al enige tijd klaar. Kim had al gezien dat het die donderdag mooi zonnig weer zou worden. Er zou vast genoeg zon zijn om buiten het millimeterpapier te branden. En ja, om 10..30 u brak de zon goed door, het was zelfs heet. Kim, Ingrid en Joost gingen samen naar buiten met de loupes en het papier. Ingrid en Kim probeerden op vele manieren het papier te doen branden: op een grote vlek die veel vlakjes op het papier innam en op een kleine vlek die net niet op één vlakje paste. En Kim en Joost hadden ook geprobeerd hoe je de loupe vast moest houden om een mooie brandvlek te krijgen. Ingrid had met een stopwatch opgeschreven hoe lang het duurde voordat de eerste brandvlek ontstond. Kim had opgeschreven hoe hoog ze de loupe moest houden en Joost had de hoek uitgevonden hoe hij de loupe had vastgehouden. Voor de zekerheid hadden ze ook maar de dag en het tijdstip opgeschreven, dat stond op internet.

21

Praktische informatie

22

Aanmelden U kunt uw school aanmelden voor een bezoek aan de Magneet via de planner op onze website, op www.hanze.nl/pabo of www.magneet.hanze.nl. Locatie en bereikbaarheid De Magneet is ondergebracht in het gebouw van de Pedagogische Academie, BrugsmaBorg, Zernikeplein 9, K-gebouw in Groningen. Pedagogische Academie De Magneet Hanzehogeschool Groningen Zernikeplein 9, K-gebouw 9747 AS Groningen Postbus 70030 9704 AA Groningen tel: 050 - 595 7797 email: [email protected] of [email protected] website: www.magneet.hanze.nl Informatie Bezoek onze website www.magneet.hanze.nl voor: > informatie voor aanmelding, data, thema en programma, contactpersonen en kosten. > inhoudelijke ondersteuning voor de leerkracht. Uiteraard kunt u via deze site ook doorklikken naar de planner voor aanmelding en dergelijke. > inhoudelijke ondersteuning voor de kinderen aan: informatie over de voorbereiding, over de thema's en over de doe-stations, en tips voor de verwerking. Bovendien geeft de website op deze plek informatie over de scholenwedstrijd. Bronnen Smid, H., F. Oldersma, M. Venema, H. de Vries en H. Koster: Sciencebeleidsplan; Samenwerking OBS De Starter en het Zernike College; Groningen, 2006. Keere, K. van de e.a.: Het Stipps-project, Katholieke Hogeschool Zuid-WestVlaanderen University College KATHO, Tielt (teacher training) België, 2002-2005, www.stipps.be; www.stipps.info.

23

Dankwoord Dit project, opgezet onder de naam ‘Ruimte voor Bèta' is mede mogelijk gemaakt dankzij financiële ondersteuning van de regeling SiaRaak. Ook willen wij onze dank betuigen aan de leden van de Vereniging van Handelaren te Groningen. Voor het opzetten van de doe-stations was hun bijdrage onmisbaar. De teksten in deze publicatie zijn tot stand gekomen in nauwe samenwerking met de collega's van de pilotscholen van het project Ruimte voor Bèta, de volgende basisscholen: obs Goeman Borgesius, obs De Bouwte, De Groningse Schoolvereniging, obs Jan Bierma, obs De jonge Hondenhoek, de St Josephschool, ods De Starter, obs 't Vrieske Honk, ods Westerschool, ojs De Weerborg en het Zernikecollege voor VO. Speciale dank gaat uit naar Levi Austin, Gerjan Arends, Hendrina Beukema, Antonia Boels, Hans Bos, Reid Coehoorn, Astrid Haverkort, Folkert Oldersma, Bas Pieterse, J. Siebelink, Jan van Veen, Henk de Vries, Ria Logtenberg, Grietha de Boer, Ynze van der Spek en Willem Hollewand voor hun voorwerk en tekstuele bijdragen. Ada Duker bedanken we voor het editen van dit boekje. We danken de deans die participeren in ‘Focus op 2010’ en het CvB van de Hanzehogeschool voor hun steun bij het realiseren van De Magneet. Speciale dank gaat hierbij uit naar onze collega’s van het Facilitair Bedrijf, afdeling Vastgoed. We danken leerkrachten, leerlingen en ouders van de Westerschool te Wildervank alsmede de Jan Biermaschool, Joke Broekema en de ouders van Sabine en Marijn voor hun medewerking en toestemming voor het gebruik van hun foto’s. Ook danken we Define, “Design for interfaces in electronics” te Groningen en Pepijn van den Broeke voor het beschikbaar stellen van hun fotomateriaal. Tot slot danken we Rianne Vrolijk en Eddy Kootstra voor hun inzet bij de totstandkoming van dit boekje.

24

Hanzehogeschool Groningen Pedagogische Academie De Magneet Zernikeplein 9, K-gebouw 9747 AS Groningen Postbus 70030 9704 AA Groningen Telefoon: Email: Website:

050 - 595 7797 [email protected] of [email protected] www.magneet.hanze.nl

Productie: Marketing & Communicatie