01. Memorie van antwoord

Gerechtshof Amsterdam Zitting van 16 ju ii 2013 Zaaknummer 200.125.414/01

Memorie van antwoord

inzake Universiteit Leiden gevestigd te Leiden, advocaat: mr. E.J. Daalder en mr. M.L. Batting en

Stichting Katholieke Universiteit, h.o.d.n. Radboud Universiteit Nijmegen gevestigd te Nijmegen, advocaat: mr. H.A. Hoving en

Rijksuniversiteit Groningen gevestigd te Groningen, Stichting Katholieke Universiteit Brabant, h.o.d.n. U niversiteit van Tilburg, gevestigd te Tilburg Universiteit van Amsterdam, gevestigd te Amsterdam Universiteit Maastricht, gevestigd te Maastricht Universiteit van Utrecht, gevestigd te Utrecht Vereniging voor Christelijk Hoger Onderwijs, Wetenscha ppel ijk Onderzoek en Patiëntenzorg, h.o.d.n. V rije Universiteit, gevestigd te Amsterdam advocaat: mr. W.E. Pors en mr. L. van Huizen geïntim eerden tegen

Pels Rijcken & Droogleever Fortuijn advocaten en notarissen

de stichting Stichting Collectieve Actie Universiteiten (SCAU) gevestigd te Utrecht, appellante advocaat: mr. NI. Kal kwiek


Inleiding 1.1

Geïntimeerde - hierna: Universiteit Leiden - kan zich met het in hoger beroep door appellante - de Stichting Collectieve Actie Universiteiten (SCAU) - bestreden vonnis van de rechtbank Amsterdam, kamer voor andere zaken dan kantonzaken, zittingsplaats Amsterdam van 9 januari 2013, zaaknummer/rolnummer 499960/HA ZA 11-2507 verenigen en is van oordeel dat alle tegen dit vonnis gerichte grieven om de hierna te bespreken redenen moeten falen.

1.2

De Universiteit Leiden handhaaft al hetgeen zij in eerste aanleg heeft aangevoerd.

2

Feiten en achtergronden

2.1

Aanleiding voor deze procedure is de inwerkingtreding van de Wet versterking besturing1 waarmee het aan de universiteiten zelf is gelaten het instellingscollegegeld voor een tweede bachelor- of masteropleiding te bepalen. De achtergrond daarvan is dat de bekostiging van rijkswege van studenten die een tweede bachelor- of masteropleiding volgen is weggevallen. De universiteiten moeten voortaan zelf de kosten van het onderwijs voor deze niet-bekostigde studenten dekken. De wetgever heeft de universiteiten uitdrukkelijk de vrijheid gegeven zelf de hoogte van het instellingscollegegeld vast te stellen. Dit is neergelegd in artikel 7.46 van de Wet op het hoger en wetenschappelijk onderwijs (WHW). Van een door de wetgever opgelegd maximum aan de hoogte van het instellingscollegegeld is geen sprake.

2.2

De Universiteit Leiden is voor de berekening van de hoogte van het instellingscollegegeld aangesloten bij de weggevallen rijksbijdrage. Daarbij heeft zij zich uitsluitend gebaseerd op het onderwijsgedeelte van de rijksbijdrage, met uitzondering van de zogenaamde onderwijsopslagbedragen die zijn bedoeld voor vooraf aangeduide specifieke onderwijsdoelen. Het onderzoeksgedeelte van de rijksbijdrage heeft de Universiteit Leiden geheel buiten beschouwing gelaten. Versimpeld weergegeven komt de berekening op het volgende neer: W e ttelijk collegegeld + overheldsbekostiglng = instellingscollegegeld

2.3

Daarmee heeft de Universiteit Leiden de hoogte van het instellingscollegegeld op zorgvuldige wijze vastgesteld. Hoewel geenszins een verplichting bestaat het instellingscollegegeld te beperken to t collegegelden die kostendekkend zijn, zijn voor de Universiteit Leiden de kosten van het onderwijs aldus weldegelijk leidend geweest. Uitgangspunt is immers dat het onderwijsgedeelte van de rijksbijdrage is bedoeld om de kosten van het onderwijs te dekken. Nu in het universitaire onderwijs het onderzoek daarvan een onlosmakelijk onderdeel uitmaakt - zonder onderzoek immers

1

Stb. 2010, 119.


geen goed onderwijs - had de Universiteit Leiden er ook voor kunnen kiezen het onderzoeksgedeelte van de weggevallen rijksbijdrage in de berekening te betrekken. De Universiteit Leiden heeft er echter voor gekozen dat niet te doen. Met deze berekeningswijze van het instellingscollegegeld heeft de Universiteit Leiden alleszins redelijk gehandeld, laat staan dat van enig onrechtmatig handelen van haar zijde sprake zou zijn. 2.4

De rechtbank Amsterdam is evenwel terecht niet toegekomen aan een inhoudelijke beoordeling van de vorderingen van de SCAU die alle zien op de hoogte van het instellingscollegegeld. Zowel studenten die al staan ingeschreven bij de Universiteit Leiden als zogenaamde aspirant-studenten kunnen zich to t het College van Beroep voor het Hoger Onderwijs (het CBHO) wenden indien zij het niet eens zijn met de hoogte van het instellingscollegegeld. Daarmee staat voor hen een met voldoende waarborgen omklede rechtsgang open. Nu de SCAU niet meer belangen vertegenwoordigt dan de gebundelde belangen van de individuele studenten en dus geen eigen belang bij haar vorderingen heeft, dient de SCAU overeenkomstig het arrest van de Hoge Raad van 9 ju li 20 102 niet-ontvankelijk te worden verklaard in haar vorderingen. Dat heeft de rechtbank Amsterdam terecht geoordeeld. Het daartegen gerichte hoger beroep van de SCAU slaagt niet, zodat dit ongegrond is en het vonnis van de rechtbank in stand dient te blijven. Hierna zal de Universiteit Leiden dit aan de hand van de weerlegging van de grieven van de SCAU verder toelichten. Daarbij verwijst de Universiteit Leiden nadrukkelijk naar de eerder gewisselde processtukken in deze zaak, te weten de conclusie van antwoord, de conclusie van dupliek en de pleitnota in eerste aanleg.

2.5

Nu een inhoudelijke behandeling van de vorderingen van de SCAU niet aan de orde is dient om die reden aan de inhoudelijke stellingen van de SCAU over de vaststelling van de hoogte van het instellingscollegegeld voorbij te worden gegaan. De Universiteit Leiden zal die daarom onbesproken laten en verwijst voor de weerlegging daarvan naar haar processtukken in eerste aanleg. Zij behoudt zich uitdrukkelijk het recht voor daar zo nodig op te reageren.

2.6

De SCAU verzoekt om prorogatie van de inhoudelijke procedure. De Universiteit Leiden stemt hier niet mee in. Indien uw Hof to t het oordeel komt dat de SCAU door de rechtbank ontvankelijk had moeten worden verklaard, dient de procedure te worden terugverwezen naar de rechtbank opdat de rechtbank de vorderingen inhoudelijk kan beoordelen. De Universiteit Leiden hecht daaraan, zodat geen instantie verloren gaat.

2

ECLI:NL:HR:2010:BM2314.


5/20

3

De SCAU is terecht niet-ontvankeiijk verklaard

3.1

De rechtbank heeft terecht geoordeeld dat de SCAU niet-ontvankelijk is in haar vorderingen. Daarmee sluit de rechtbank terecht aan bij de rechtsregel die de Hoge Raad (HR) formuleert in het arrest van 9 ju li 2010.3 Daarin hadden verscheidene vreemdelingenorganisaties een collectieve actie ingesteld. Deze vreemdelingenorganisaties dienden geen andere belangen dan de gebundelde individuele belangen van de vreemdelingen die zij vertegenwoordigden. Nu deze vreemdelingen zich hoe dan ook to t de bestuursrechter moesten wenden en de vreemdelingenorganisaties geen eigen belang bij hun vorderingen hadden, werden zij door de HR niet-ontvankelijk verklaard. De HR overweegt daartoe als volgt: "4.4 Deze klacht is gegrond. Het hof is met het oog op de beantwoording van de vraag of voor de vreemdelingenorganisaties een met voldoende waarborgen omklede bestuursrechtelijke rechtsgang openstaat of heeft opengestaan, kennelijk ervan uitgegaan dat die organisaties niet een eigen belang behartigen, maar dat zij slechts optreden te r behartiging van de gebundelde belangen van individuele vreemdelingen ter zake van besluiten to t legesheffing, welke besluiten die vreemdelingen in een met voldoende waarborgen omklede rechtsgang ook op het punt van de verbindendheid van de legesregeling bij de bestuursrechter kunnen aanvechten. In een dergelijk geval moet, met het oog op een behoorlijke taakverdeling tussen de bestuursrechter en de burgerlijke rechter, worden aangenomen dat de verbindendheid van de legesregeling alleen door de betrokken vreemdeling zelf kan worden aangevochten in de voor hem openstaande bestuursrechtelijke rechtsgang. De vreemdelingenorganisaties kunnen daarbij de betrokken vreemdeling voorzien van alle argumenten die daartoe dienstig zijn. Daarnaast bestaat, afgezien van gevallen waarin een voorziening bij voorraad niet door de bestuursrechter kan worden getroffen, geen taak voor de burgerlijke rechter. In gevallen waarin de rechtsbescherming van individuele vreemdelingen is opgedragen aan de bestuursrechter, kan de enkele bundeling van hun belangen door een rechtspersoon niet ertoe leiden dat voor die rechtspersoon de weg naar de burgerlijke rechter komt open te staan. 4.5 Het voorgaande laat onverlet dat indien de vreemdelingenorganisaties een eigen belang naast dat van de betrokken individuele vreemdelingen zouden hebben gesteld ter zake waarvan de organisaties niet bij de bestuursrechter zouden kunnen opkomen, de toegang to t de burgerlijke rechter zou openstaan (zoals het geval was in de zaak die heeft geleid tot HR 3 september 2004, nr. C03/018 (Staat/VAJN en NJCM), UN AO7808, NI 2006/28 ). Een dergelijk belang is evenwel in deze zaak niet aan de orde. De Staat heeft (blijkens de hiervoor aangehaalde rov. 5) bestreden dat een dergelijk belang bestaat, en de vreemdelingenorganisaties hebben dienaangaande niets concreets gesteld, maar volstaan met het betoog dat zij

3

ECU:NL:HR:2010:BM2314.


6/20

in de onderhavige procedure geen eigen belang bij de vorderingen behoeven te stellen. 4.6 Het hof heeft bij zijn oordeel (ten overvloede, en kennelijk aansluiting zoekend bij HR 11 oktober 1996, nr. 16104 (Leenders/Ubbergen), UN ZC2169, NJ 1997/165 ) betrokken dat het uit een oogpunt van een doeltreffende dienstverlening aan degenen voor wie de organisaties opkomen ook ongewenst is dat de vreemdelingenorganisaties zich ertoe genoopt zouden zien een individuele vreemdeling, die belang heeft bij een spoedige afdoening van zijn aanvrage, niettemin de bestuursrechtelijke rechtsgang in te sturen met als enige doel de achterliggende legesregeling aan de orde te stellen. Daartegenover staat evenwel dat (anders dan bij het genoemde arrest) de vreemdelingen hoe dan ook de to t de legesheffing aanleiding gevende handelingen moeten verrichten, en dat een behoorlijke taakverdeling tussen de burgerlijke rechter en de bestuursrechter het in het algemeen ongewenst doet zijn dat tegelijkertijd voor beide rechters procedures over de verbindendheid van voorschriften als de onderhavige worden gevoerd, met het risico van een verschillende uitkomst. 4.7 Het voorgaande leidt to t de slotsom dat het bestreden arrest niet in stand kan blijven. De Hoge Raad kan zelf de zaak afdoen. Bij het ontbreken van een eigen belang van de vreemdelingenorganisaties naast het belang van de betrokken vreemdelingen, dat dezen zelf in een met voldoende waarborgen omklede bestuursrechtelijke rechtsgang aan de rechter kunnen voorleggen, dienen de organisaties in hun vorderingen alsnog niet-ontvankelijk te worden verklaard." 3.2

Uit dit arrest van de HR volgt dat de burgerlijke rechter niet kan treden in een inhoudelijke beoordeling van de vorderingen en de eisende partij niet-ontvankelijk moet verklaren indien: ®

sprake is van een met voldoende waarborgen omklede rechtsgang bij de bestuursrechter;

®

die de betrokkenen die de belangenorganisatie vertegenwoordigt hoe dan ook moeten doorlopen;

• 3.3

terwijl de belangenorganisatie geen eigen belang bij haar vorderingen heeft.

Daarvan is hier sprake, zodat de SCAU terecht niet-ontvankelijk is verklaard in haar vorderingen. De SCAU heeft immers een collectieve actie ingesteld waarbij zij niet meer belangen behartigt dan de gebundelde belangen van de individuele studenten. Deze studenten dienen zich hoe dan ook to t het CBHO te wenden indien zij het niet eens zijn met de hoogte van het instellingscollegegeld. Voor een inhoudelijke beoordeling van de vorderingen door de burgerlijke rechter is dan geen plaats. Hierna zal d it aan de hand van een bespreking van de grieven van de SCAU, die zoveel mogelijk zullen worden ingedeeld aan de hand van voornoemde stappen, verder worden toegelicht.


3.4

Vooraf wenst de Universiteit Leiden nog in te gaan op de stelling van de SCAU dat de rechtbank Amsterdam haar bij incidenteel vonnis van 12 december 2012 (SCAU doelt kennelijk op het vonnis van 14 december 2011) al ontvankelijk zou hebben verklaard, waarmee het eindvonnis een daarmee tegenstrijdig oordeel zou bevatten (zie randnr. 1.8, zie ook randnrs. 6.50 e.v.). Dat is niet juist.

3.5

De rechtbank Amsterdam heeft zich in het incidenteel vonnis weliswaar bevoegd geacht over het geschil te oordelen, maar de rechtbank heeft zich uitdrukkelijk nog niet uitgelaten over de vraag of de SCAU ontvankelijk is in haar vorderingen. Dat zijn, zo lijk t de SCAU te miskennen, twee verschillende zaken. In het incidenteel vonnis heeft de rechtbank immers overwogen: "4.9 Gelet op het voorgaande kan in dit stadium in het midden blijven of (zoals de Instellingen betogen) StCAU in haar vorderingen kan worden ontvangen. Dit zal in de hoofdzaak aan de orde komen."

3.6

De rechtbank heeft de beoordeling of de SCAU ontvankelijk was in haar vorderingen aldus nog open gelaten in het incidenteel vonnis. Dat de rechtbank in het eindvonnis van 9 januari 2013 to t het oordeel komt dat de SCAU niet-ontvankelijk is in haar vordering vorm t daarmee, anders dan de SCAU stelt, dan ook geenszins een tegenstrijdig oordeel.

4

Er is geen sprake van een uit de W HW van het Nederlandse rechtsstelsel afw ijkende rechtsmachtverdeling tussen bestuursrechter en burgerlijke rechter: Grief A fa a lt

4.1

De SCAU stelt zich in de eerste plaats op het standpunt dat uit de wetsgeschiedenis bij de Wet versterking besturing, in het bijzonder bij artikel 7.66 van de WHW, volgt dat de wetgever heeft beoogd dat voor studenten bij een privaatrechtelijk geschil altijd beroep openstaat bij de civiele rechter, kennelijk ook als voor hen al een met voldoende waarborgen omklede rechtsgang bij de bestuursrechter openstaat. De stelling van de SCAU berust op een onjuiste lezing van de wetsgeschiedenis. In de tekst van artikel 7.66 WHW, noch in de wetsgeschiedenis zijn aanknopingspunten te vinden dat in het geval van een geschil in het kader van de uitvoering van de WHW de normale rechtsmachtverdeling tussen de civiele rechter en de bestuursrechter niet op zou gaan. Met de citaten uit de wetsgeschiedenis die de SCAU aanhaalt heeft de wetgever ju ist duidelijk willen maken dat de normale hoofdregel van artikel 112 Grondwet geldt en de vaste rechtspraak die daarover is ontwikkeld, waaronder die over het objectum litis. Indien, zoals hier, ook besluiten in de zin van de Algemene wet bestuursrecht (Awb) aan de orde zijn, geldt de hoofdregel dat de bestuursrechter de bevoegde rechter is.

4.2

Dit volgt uit de memorie van toelichting bij de Wet Versterking besturing:


8/20

"Burgerlijke rechter De burgerlijke rechter blijft bevoegd in geschillen die civielrechtelijk van aard zijn (wanprestatie of onrechtmatige daad). Op grond van artikel 112 van de Grondwet geldt dat het een student of (het college van bestuur van) de instelling altijd vrij staat ervoor te kiezen een geschil aan de burgerlijke rechter voor te leggen. Ook als het een geschil is op grond van de WHW of daarop gebaseerde regelgeving. Vanzelfsprekend moet dat geschil dan wel privaatrechtelijk van aard zijn. Alleen dan is de burgerlijke rechter immers bevoegd.”4 [cursivering advocaat] 4.3

Dat volgt ook uit de reactie van het kabinet op kritiek van de Raad van State dat met de WHW geen afbreuk mag worden gedaan aan het in het Nederlandse rechtsstelsel verankerde onderscheid tussen privaatrecht en publiekrecht. Het wetsvoorstel strekte er namelijk toe dat alle geschillen op grond van de WHW bij het CBHO moesten worden aangebracht. De Raad van State merkt het volgende op: "b. Zoals de Raad al eerder heeft opgemerkt in zijn advies over wetsvoorstel to t vaststelling van een nieuwe regeling voor het hoger onderwijs en het onderzoek (Wet op het hoger onderwijs en onderzoek), doet het voorstel om alle geschillen op grond van de WHW in handen van het college van beroep voor het hoger onderwijs te leggen geen recht aan het in het Nederlandse rechtsstelsel verankerde onderscheid tussen privaatrecht en publiekrecht, en het daarmee samenhangende onderscheid tussen het op het publiekrecht gebaseerde openbaar onderwijs en het in het privaatrecht geordende bijzonder onderwijs, alsmede de daarmee corresponderende rechtsgangen bij respectievelijk de bestuursrechter en de burgerlijke rechter. Deze conclusie is ook van toepassing op het thans voorliggende voorstel."5

4.4

De regering reageert hierop dat met de WHW niet is beoogd afbreuk te doen aan het Nederlandse rechtsstelsel waarin een onderscheid wordt gemaakt tussen het privaatrecht en publiekrecht: "b. Bij het streven naar één extern college, waartoe de student zich in geval van beroep kan wenden, wordt geen afbreuk gedaan aan artikel 112 van de Grondwet, omdat een student altijd het recht behoudt zich to t de burgerlijke rechter te wenden. Bij het streven naar één extern college wordt in het wetsvoorstel voorts rekening gehouden met de positie van de bijzondere instellingen. Die kunnen individueel of gezamenlijk kiezen voor de oprichting van een «eigen» college van beroep."6

4 5 6

Tweede Kamer, vergaderjaar 20082009, 31 821, nr. 3, p. 24. Tweede Kamer, vergaderjaar 20082009, 31 821, nr. 4, p. 9 en 10. Tweede Kamer, vergaderjaar 20082009, 31 821, nr. 4, p. 11.


9/20

Uit de WHW vloeit aldus geenszins een afwijking voort van de gebruikelijke, mede in de rechtspraak ontwikkelde, rechtsmachtverdeling tussen de burgerlijke en de bestu u rechter. 4.5

Dit volgt overigens ook uit de citaten die de SCAU zelf aanhaalt. Zie o.a. het citaat in randnr. 4.7 waarin ju ist een voorbehoud wordt gemaakt als het gaat om besluiten die personen of organen van de instelling hebben genomen in de hoedanigheid van bestuursorgaan in de zin van de Awb. Dat is hier het geval nu het instellingscollegegeld door middel van een besluit in de zin van de Awb aan de student wordt opgelegd. Zie hieromtrent ook de uitspraak van het Hof Den Bosch van 13 december 20117waarnaar de SCAU in randnr. 4.6 verwijst: "4.5. Nu [geïntimeerden] c.s. aan hun vordering ten grondslag leggen dat zij onverschuldigd hebben betaald (zulks omdat het besluit van Hogeschool Zuyd op grond waarvan zij hebben moeten.betalen nietig is) is de burgerlijke rechter bevoegd van het geschil kennis te nemen. Indien de burgerlijke rechter evenwel in dat verband een geschil van administratiefrechtelijke aard zou moeten beslissen, dan dient hij zich van berechting te onthouden in geval de wet een bijzondere, met voldoende waarborgen omklede administratieve rechtsgang openstelt. In dat geval is geen sprake van onbevoegdheid, maar dient eiser nietontvankelijk in zijn vordering te worden verklaard (HR 12 december 1986, NJ 1989, 527; HR 3 april 1987, NJ 1987, 744)."

4.6

De Universiteit Leiden heeft dan ook terecht een beroep gedaan op het arrest van de Hoge Raad (HR) van 9 ju li 2010.8 Met dit arrest bevestigt de HR de lijn dat indien er een deugdelijke bestuursrechtelijke rechtsgang openstaat, de burgerlijke rechter de vordering niet ontvangt. De HR g rijp t daarmee terug op het arrest lusta Causa van 3 april 1987, NJ 1987, 744, waarin dezelfde regel werd geformuleerd en die het Hof in de hiervoor opgenomen overweging ook aanhaalt.

4.7

Grief A faalt.

5

Er is sprake van een m et voldoende w aarborgen omklede rechtsgang b ij het CBHO: Grieven B en C.a, C.c. C.e falen

5.1

De volgende vraag is dan of er een met voldoende waarborgen omklede bestuursrechtelijke rechtsgang openstaat voor de studenten die de SCAU vertegenwoordigt. De SCAU stelt dat de rechtbank ten onrechte heeft overwogen dat tegen een vaststellingsbesluit van de Universiteit Leiden waarmee het instellingscollegegeld aan de volgtijdige student wordt opgelegd beroep kan worden

7 8

ECLI:NL:GHSHE:2011:BU7839. ECLI:NL:HR:2010:BM2314.


10/20

ingesteld bij het CBHO. Daartoe stelt de SCAU dat het CBHO de vaststellingsbesluiten niet toetst omdat sprake is van algemeen verbindende voorschriften. Onder verwijzing naar het arrest van de HR inzake Leenders/Ubbergen stelt de SCAU vervolgens dat de vraag of het voorschrift verbindend is in dat geval aan de burgerlijke rechter kan worden voorgelegd. De SCAU stelt dat het vonnis van de rechtbank niet alleen onjuist is (grief C), maar ook onjuist en onbegrijpelijk is gemotiveerd (grief B). De Universiteit Leiden zal beide grieven hierna gezamenlijk weerspreken. Voor zover de stellingen van de SCAU zien op bijzondere onderwijsinstellingen (grief C.b) zal de Universiteit Leiden die onbesproken laten, nu die niet op haar van toepassing zijn. 5.2

Allereerst is van een onjuiste of onbegrijpelijke motivering van het vonnis geen sprake. Tussen partijen is niet in geschil dat tegen een besluit waarbij het instellingscollegegeld wordt opgelegd na bezwaar beroep kan worden ingesteld bij het CBHO, zoals de rechtbank kennelijk bedoeld heeft te overwegen. Dit volgt uit artikel 7.66 van de WHW. In artikel 7.66, eerste lid, van de WHW is bepaald: "Het college van beroep voor het hoger onderwijs oordeelt over het beroep dat een betrokkene heeft ingesteld tegen een beslissing van een orgaan van een instelling voor hoger onderwijs die jegens hem op grond van deze wet en daarop gebaseerde regelingen is genomen. Tegen uitspraken van het college van beroep voor het hoger onderwijs staat geen hoger beroep open."

5.3

Waarover partijen met elkaar van mening verschillen is de vraag of over de band van dat besluit het CBHO de verbindendheid toetst van het vaststellingsbesluit waarop de hoogte van het instellingscollegegeld is gebaseerd. De rechtbank is terecht to t het oordeel gekomen dat dat het geval is en heeft haar oordeel uitvoerig toegelicht door te verwijzen naar verscheidene uitspraken van het CBHO waaruit blijkt dat het CBHO de verbindendheid van de vaststellingsbesluiten weldegelijk toetst. Zie hieromtrent rov. 4.16 van het vonnis van de rechtbank: "4.16. De rechtbank stelt vast dat uit de wetgeving niet is af te leiden dat de bevoegdheid van CBHO om vaststellingsbesluiten te toetsen is beperkt. Uit de uitspraken waarnaar StCAU verwijst en de uitspraken die zij heeft overgelegd, blijkt ook niet dat het CBHO de vaststellingsbesluiten niet kan of wil toetsen. Dat het CBHO in een uitspraak van 3 maart 2011 in de zaak met nummer 2010/062, heeft overwogen dat het besluit to t vaststelling van de instellingscollegegelden een algemeen verbindend voorschrift is, waartegen geen beroep open staat, is in lijn met artikel 8:2 Awb en betekent niet dat de verbindendheid daarvan niet getoetst kan worden door dat college. In die zaak werd geoordeeld dat hetgeen was aangevoerd onvoldoende was om de regeling onverbindend te achten. Uit die uitspraak is dan ook af te leiden dat het CBHO ju ist wel de verbindendheid toetst. Dat geldt eveneens voor de uitspraak van het CBHO van 22 ju li 2011, in de zaak met nummer 2011/045. Verder blijkt bijvoorbeeld uit de uitspraak van het CBHO van 28 ju li 2011, in de zaak met nummer 2011/033 dat het college toetst aan de algemene rechtsbeginselen en de algemene beginselen van behoorlijk bestuur. Tot slot


11/20

betekent de stelling van StCAU dat er slechts twee uitspraken van het CBHO zijn waarin wordt geoordeeld dat het instellingscollegegeld niet verschuldigd is, op zichzelf ook niet dat dat college onvoldoende toetsing uitvoert. De rechtbank concludeert dan ook dat er voor de studenten een met voldoende waarborgen omklede bestuursrechtelijke rechtsgang open staat." 5.4

De stellingen die de SCAU hier tegen aanvoert (randnr. 6.3 e.v), gaan er volledig aan voorbij dat de bestuursrechter door middel van exceptieve toetsing, over de band van een beroep tegen de bestreden beslissing weldegelijk de verbindendheid van het algemeen verbindende voorschrift dat daaraan ten grondslag ligt, kan toetsen. Dat het algemeen verbindende voorschrift zelf niet rechtstreeks door een daartegen gericht beroep bij de bestuursrechter aan de orde kan worden gesteld, zoals de SCAU stelt, is juist. In de uitspraken die de SCAU in dit verband aanhaalt, wordt dit dan ook terecht door het CBHO overwogen (6.7 e.v.). Dat volgt uit het bepaalde in (thans) artikel 8:3, eerste lid, onder a, van de Awb. Daarmee is het CBHO er in deze uitspraken echter nog niet. Is er sprake van een besluit in de zin van de Awb, zoals hier het besluit waarbij aan de student het instellingscollegegeld wordt opgelegd, dan kan de student daar op grond van artikel 7.66 WHW bij het CBHO tegen opkomen. Over de band van dat besluit toetst het CBHO weldegelijk de verbindendheid van het algemeen verbindende voorschrift dat daarvoor de grondslag vormt. Met haar stelling dat deze exceptieve toetsing contra legem zou zijn, zoals de SCAU in randnr. 6.33 stelt, gaat de SCAU voorbij aan de sinds vele jaren vaste rechtspraak op dit gebied.9 Het CBb hanteert het volgende toetsingskader: "5.1 De aan appellante opgelegde - en bij het bestreden besluit gehandhaafde - heffingsnota is in overeenstemming met de bepalingen van de Verordening. Dit brengt mee dat appellantes stelling dat aan haar ten onrechte een heffing is opgelegd, slechts doel kan treffen indien de bepalingen van de Verordening onverbindend moeten worden geacht. Volgens vaste jurisprudentie van het College kan aan een algemeen verbindend voorschrift slechts verbindende kracht worden ontzegd, indien de door de betrokken regelgever gemaakte keuzen strijdig geacht moeten worden met een hogere - algemeen verbindende- regeling, dan wel indien met inachtneming van de beoordelingsvrijheid van de regelgever en derhalve met terughoudendheid toetsend geoordeeld moet worden dat het voorschrift een toetsing aan algemene rechtsbeginselen niet kan doorstaan. Bij de beoordeling of dit het geval is, is van belang of sprake is van een willekeurige en onredelijke heffing en zich strijd met het legaliteitsbeginsel voordoet."10

5.5

Het CBHO hanteert hetzelfde toetsingskader. Dat blijkt uit verscheidene uitspraken van het CBHO waarvan de rechtbank in overweging 4.16 al een aantal heeft genoemd.

9 Zie bijvoorbeeld de veelheid aan rechtspraak van het CBb: CBb 4 februari 2011, ECU:NL:CBB:2011 :BP4812, AB 2011/89, CBb 15 juni 2012, ECU:NL:CBB:2012:BW8905, ECU:NL:CBB:2012:BW8889, ECU:NL:CBB:2012:BW8901. 10 CBb 15 juni 2012, ECLI:NL:CBB:2012:BW8889.


12/20

5.6

Evenals het CBb toetst het CBHO algemeen verbindende voorschriften aan hogere regelingen als daar een beroep op wordt gedaan. Zie bijvoorbeeld de uitspraak van 2 ju li 2007, 2007/017: "2.9. Vastgesteld moet worden dat met betrekking to t het te betalen collegegeld onderscheid wordt gemaakt naar nationaliteit. De vraag die daarom voorligt is of voor dit onderscheid naar nationaliteit een redelijke en objectieve rechtvaardigingsgrond bestaat. Gelet op de door verweerder genoemde kosten die worden gemaakt in verband met de extra voorzieningen die worden getroffen voor studenten die niet de nationaliteit bezitten van een staat die partij is bij de Overeenkomst betreffende de EER, komt het het College niet onredelijk voor om de bekostiging daarvoor door te berekenen in het instellingscollegegeldtarief zoals dat wordt berekend voor studenten die niet onder het bereik vallen van artikel 7.43, eerste lid, van de WHW. De vraag of de bepalingen betreffende de hoogte van het instellingscollegegeldtarief in de Uitvoeringsregeling onverbindend zijn wegens strijd met een hogere regeling beantwoordt het College daarom ontkennend." Zie voorts bijvoorbeeld: - CBHO 2009, 022.1; - CBHO 2003/013; - CBHO 2000/026 en 026.1.

5.7

Anders dan de SCAU stelt toetst het CBHO niet louter aan een hardheidsclausule (randnr. 6.29). Ook als er geen hardheidsclausule is, toetst het CBHO de verbindendheid van algemeen verbindende voorschriften. Zie hieromtrent bijvoorbeeld de uitspraak van 3 maart 2011, 2010/062, ten aanzien waarvan de SCAU ten onrechte stelt dat die niet relevant is (randnr. 6.30): "2.7. Zoals het College eerder heeft overwogen (onder meer in de uitspraak van 11 januari 2010 in zaak nr. 2009/037; www.cbho.nl) is het besluit tot vaststelling van de collegegelden een algemeen verbindend voorschrift, waartegen geen beroep openstaat. Hetgeen appellant heeft aangevoerd tegen het bestreden besluit maakt niet dat de regeling in het besluit van 1 maart 2010 in d it geval onverbindend moet worden geacht. Nu voormelde regeling voorts geen ruimte biedt voor afwijking in individuele gevallen, heeft verweerder appellant terecht instellingstarief 1 in rekening gebracht. Het betoog faalt." Uit het woord voorts volgt dat het CBHO niet louter aan de hardheidsclausule toetst. De hiervoor aangehaalde uitspraken van het CBHO getuigen daar ook niet van.


13/20

5.8

Ook het instellingscollegegeld heeft het CBHO inmiddels verscheidene malen aan een inhoudelijke beoordeling onderworpen. Zie bijvoorbeeld CBHO 6 december 2012, 2012 / 110 :

"2.4.2 Anders dan appellante betoogt, houdt het starten van een opleiding tegen een vastgesteld collegegeld geen recht in dat de hoogte ervan gedurende de hele looptijd van de studie onveranderd blijft. Ingevolge artikel 7.32, vierde lid, van de WHW geschiedt de inschrijving voor een opleiding voor het gehele studiejaar. In aanmerking genomen dat de collegegelden jaarlijks worden vastgesteld en dat aan de wijzigingen in de wetgeving over de verhoging van het collegegeld in de landelijke media veel aandacht is besteed, mocht appellante er niet op vertrouwen dat de hoogte van het collegegeld de gehele duur van haar studie steeds van gelijk niveau zou blijven. Appellante is tevens tijdig voor het starten van het studiejaar 20112012 geïnformeerd over de hoogte van het collegegeld dat bij inschrijving voor dat jaar zou gelden. Op 3 juni 2010 is op Sharepoint een bericht geplaatst en op 8 ju li 2010 is naar alle studenten die het betrof, waaronder appellante, een brief gestuurd met een toelichting op de wijzigingen voor zogenoemde (studie)stapelaars in de studiejaren 2011-2012 en 2012-2013. Gelet op het voorgaande, bestaat dan ook geen grond voor het oordeel dat de informatieplicht, bedoeld in artikel 7.15 van de WHW, is geschonden. Wat het betoog van appellante dat instellingen voor hoger onderwijs niet verplicht zijn het instellingscollegegeld hoger vast te stellen dan het wettelijk collegegeld en dat het college van bestuur de nut en noodzaak van de vastgestelde instellingscollegegeldtarieven onvoldoende heeft gemotiveerd betreft, geldt dat appellante haar stelling dat de daadwerkelijk voor de opleiding gemaakte kosten niet overeenkomen met de vastgestelde instellingscollegegeldtarieven niet nader heeft toegelicht. Voor het studiejaar 2010-2011 was appellante € 1.317,00 verschuldigd. Voor het studiejaar 2011-2012 is het instellingscollegegeld op € 2.930,00 vastgesteld en het volgende studiejaar op € 5.800,00. Er is geen grond om aan te nemen dat die bedragen hoger dan kostendekkend zijn en de grenzen van een als redelijk aan te merken wederprestatie voor genoten onderwijs te buiten gaan. Evenmin bestaat grond voor het oordeel dat het vertrouwensbeginsel is geschonden door het ontbreken van voor appellante toepasselijk overgangsrecht. Uit artikel 7.45a, eerste lid, van de WHW, gelezen in samenhang met de daarop betrekking hebbende memorie van toelichting, valt af te leiden dat de wetgever heeft bedoeld dat voor één bachelor- en één masteropleiding het wettelijk collegegeld verschuldigd is. De wetgever heeft voorzien dat deze regeling in bepaalde gevallen to t ongewenste uitkomsten kan leiden en heeft ter voorkoming hiervan een nadere regeling getroffen voor de student die voor de eerste maal een opleiding op het gebied van onderwijs of gezondheidszorg volgt. Andere uitzonderingen heeft de wetgever niet beoogd. Het college van bestuur heeft in dit verband ook toegelicht dat de overgangsbepalingen beperkt zijn gehouden, omdat het financieel onmogelijk is om voor veel studenten die op grond van de gewijzigde wetgeving het instellingscollegegeld verschuldigd zijn en waarvoor de hogeschool geen vergoeding van de overheid ontvangt, het wettelijk collegegeld van toepassing te verklaren. Bovendien is er voor studenten, als


14/20

appellante, daarom gekozen voor een gefaseerde invoering van het instellingscollegegeldtarief, zo b lijkt uit het beleidsdocument "Nieuwe WHW en beleid instellingscollegegeld". Het College volgt appellante evenmin in haar betoog dat de Inschrijvingsregeling onverbindend is, omdat deze geen hardheidsclausule bevat. Artikel 39 van die regeling biedt de faculteitsdirecteur de mogelijkheid om een onmiddellijke beslissing te nemen in gevallen waarin de regeling niet voorziet. Tot slot heeft het college van bestuur in de door appellante naar voren gebrachte persoonlijke omstandigheden in redelijkheid geen grond hoeven zien om af te wijken van de hoogte van het vastgestelde instellingscollegegeld. Het betoog faalt." Zie bijvoorbeeld ook: - CBHO 24 oktober 2012, 2012/068 5.9

Hieruit blijkt dat het CBHO het instellingscollegegeld uitvoerig toetst aan het vertrouwensbeginsel en evenredigheidsbeginsel. Van een terughoudende toets is geen sprake.

5.10

Uit de uitspraken van het CBHO over het instellingscollegegeld blijkt dat de studenten vaak een beroep doen op uit hun eigen specifieke situatie voortvloeiende bijzondere omstandigheden die ertoe zouden nopen jegens hen af te wijken van het vaststellingsbesluit waarbij de hoogte van het instellingscollegegeld is vastgesteld. Zie bijvoorbeeld: - CBHO 5 december 2011, 2011/103; - CBHO 5 december 2011, 2011/102; - CBHO 22 ju li 2011, 2011/045. Het CBHO toetst in dat geval of in hetgeen de student aanvoert grond is gelegende uitvoeringsregeling buiten toepassing te laten. Uit de

rechtspraak van het CBHO over

het instellingscollegegeld blijkt aldus niet dat de desbetreffende student een beroep deed op een hogere regeling, zoals bijvoorbeeld artikel 2 van het Eerste Protocol bij het EVRM. Indien een beroep op een hogere regeling wordt gedaan toetst het CBHO daaraan zoals uit de hiervoor genoemde uitspraken blijkt. 5.11

Anders dan de SCAU stelt is dan ook van een met voldoende waarborgen omklede rechtsgang bij het CBHO sprake (zie randnr. 6.27 e.v.). De toets die het CBHO aanlegt is dezelfde als die de andere bestuursrechters aanleggen. Zoals blijkt uit de uitspraken is daarmee sprake van een volledige toets en niet, zoals de SCAU stelt, van een dermate terughoudende toetsing dat in feite in het geheel geen sprake is van toetsing van een algemeen verbindend voorschrift (randnr. 6.43). Mogelijk zijn de oordelen van het CBHO niet naar de zin van de SCAU. Dat maakt vanzelfsprekend nog niet dat daarmee een met voldoende waarborgen omklede rechtsgang bij het CBHO ontbreekt.


15/20

5.12

Anders dan de SCAU in het verlengde van het voorgaande stelt, is het CBHO weldegelijk een onafhankelijke rechterlijke instantie (vgl. randnr. 6.39 e.v.). Het CBHO voldoet aan de vereisten van de artikelen 6 en 13 van het EVRM. Het CBHO is ingesteld bij Wet van 8 oktober 1992 (Stb. 1992, 593). De leden van het CBHO worden bij koninklijk besluit voor het leven benoemd (artikel 7.65, eerste lid, van de WHW). De leden worden ontslagen op de gronden genoemd in artikel 7.65, vierde lid, van de WHW. Bij de meest recente wijziging van de artikelen 7.64 to t en met 7.66 van de WHW per 1 september 2010 overweegt de wetgever nadrukkelijk dat het CBHO optreedt als onafhankelijke administratieve rechter: "Het college van beroep fungeert als onafhankelijke administratieve rechter die in beroep oordeelt over de beslissingen naar aanleiding van een beroep dat behandeld is door een college van beroep voor de examens of een bezwaar dat behandeld is via een geschillenadviescommissie. Een betrokkene zal altijd eerst de interne rechtsbeschermingsprocedure moeten doorlopen voordat hij beroep bij het college van beroep voor het hoger onderwijs kan indienen. In dit artikel en in de artikelen 7.65 en 7.66 zijn waarborgen opgenomen voor de deskundigheid, onpartijdigheid en onafhankelijkheid van het college. Het eerste lid is constituerend van aard, want het stelt van rechtswege een landelijk college van beroep voor het hoger onderwijs in dat gevestigd is in Den Haag. Het tweede lid regelt de omvang van het college. De omvang van het college is in de wet geregeld vanwege het karakter van onafhankelijke rechter dat het college heeft. Het college telt minimaal drie en maximaal zeven leden. Het aantal plaatsvervangende leden is niet groter dan het aantal leden. Dit betekent dus dat er geen tweede of derde plaatsvervanger mag zijn voor een lid."11 Zie ook de toelichting bij artikel 7.66: "Het eerste lid regelt de positie van het college van beroep voor het hoger onderwijs als onafhankelijke administratieve rechter die een oordeel geeft over het beroep van een student. Het college oordeelt in laatste instantie."12

5.13

Ook gelet daarop is met de rechtsingang bij het CBHO sprake van een met voldoende waarborgen omklede rechtsgang. Daaraan doet vanzelfsprekend niet af dat het CBHO niet is aangewezen als een gerecht dat to t de rechterlijke macht behoort. De Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State behoort daar ook niet toe, maar dat doet er niet aan af dat de Afdeling bestuursrechtspraak voldoet aan het bepaalde in de artikelen 6 en 13 van het EVRM.13 Dat geldt ook voor het CBHO.

11 Kamerstukken I I 2008/09, 31 821, nr. 3, p. 65. 12 Kamerstukken I I 2008/09, 31 821, nr. 3, p. 66. 13 EHRM 9 november 2006, AB 2007, 281.


16/20

5.14

Grieven B en C.a, C.c. C.e falen.

6

De studenten die de SCAU vertegenw oordigt dienen hoe dan ook beroep in te stellen bij het CBHO: Grieven C.c, D en E falen

6.1

Nu is vastgesteld dat bij het CBHO sprake is van een met voldoende waarborgen omklede rechtsgang is de volgende vraag of de individuele studenten die de SCAU vertegenwoordigt hoe dan ook naar het CBHO moeten om het aan hen opgelegde instellingscollegegeld te bestrijden. Dat is het geval.

6.2

In randnrs. 6.19 e.v. stelt de SCAU dat deze door haar als 'hoe-dan-ook-criterium' aangeduide rechtsregel niet opgaat voor de studenten en aspirant-studenten waarvoor zij opkomt. De SCAU stelt daartoe dat studenten er ook voor kunnen kiezen zich niet in te schrijven of zich uit te schrijven. Deze redenering van de SCAU is niet juist. Waar het om gaat is dat studenten die een tweede bachelor of master willen volgen en het niet eens zijn met het instellingscollegegeld dat zij daarvoor moeten betalen, zich hoe dan ook to t het CBHO moeten wenden om het onaantastbaar worden van de onderliggende besluiten te voorkomen. Indien studenten zich niet inschrijven of uitschrijven worden zij ook niet geconfronteerd met het instellingscollegegeld en vallen zij überhaupt niet binnen de omschrijving in de statuten van de SCAU. Anders dan de SCAU daarbij stelt (randnr. 6.21), is dan ook weldegelijk sprake van een situatie die vergelijkbaar is met die in het arrest van de HR van 9 ju li 2010. De individuele vreemdelingen dienden ook actief een verblijfsvergunning aan te vragen en de procedure te doorlopen om toegelaten te worden. Zij konden er ook voor kiezen dat niet te doen. Dat achtte de HR niet relevant in de beoordeling. Het gaat er om dat als zij zouden willen worden toegelaten, zij hoe dan ook een verblijfsvergunning zouden moeten aanvragen en via de bestuursrechtelijke procedure tegen de bijbehorende leges op zouden moeten komen. Voor de studenten geldt ook dat zij eerst moeten inschrijven willen zij een volgtijdige studie volgen. Vervolgens dienen zij zich hoe dan ook to t het CBHO te wenden indien zij het niet eens zijn met de hoogte van het instellingscollegegeld. Het "hoe dan ook"-criterium gaat aldus weldegelijk op.

6.3

Anders dan de SCAU daarbij stelt (randnr. 6.24 e.v.) is van een onevenredige belasting van de studenten, in die zin dat zij eerst het hogere instellingscollegegeld zouden moeten betalen alvorens zij toegang to t het CBHO hebben, geen sprake.

6.4

Uit artikel 7.59a, derde lid, van de WHW volgt dat niet alleen de student, maar ook de aanstaande student als betrokkene wordt aangemerkt en aldus toegang heeft to t het college van beroep voor de examens en het CBHO. Uit artikel 7.66, eerste lid, van de WHW volgt dat de "betrokkene", waaronder dus ook de aanstaande student, bij het CBHO beroep kan instellen tegen een beslissing van een orgaan van een instelling voor hoger onderwijs.


17/20

6.5

De beslissing waartegen de (aspirant-)student kan opkomen vorm t veelal de mededeling aan de student dat hij (na inschrijving) op basis van het Inschrijvingsbesluit het instellingscollegegeld is verschuldigd. Tegen deze mededeling, die aldus als besluit in de zin van de Awb wordt aangemerkt, kan bezwaar en vervolgens beroep worden ingesteld bij het CBHO. Zie bijvoorbeeld: - CBHO 12 juni 2012, 2012/016; - CBHO 16 april 2013, 2012/236; - CBHO 7 mei 2012, 2011/169; - CBHO 23 april 2013, 2013/020 en 020.1; - CBHO 5 maart 2013, 2012/221. De (aspirant-)student hoeft aldus geenszins eerst het instellingscollegegeld te betalen om toegang te verkrijgen tot het CBHO. Van een situatie als in het arrest Leenders/Ubbergen is geen sprake.

6.6

In aanvulling op haar hiervoor al besproken stellingen stelt de SCAU onder grief E nog dat indien de student de procedure bij het CBHO verliest hij alsnog het volledige instellingscollegegeld is verschuldigd. Ook dat is niet juist. De inschrijving wordt pas definitief als het instellingscollegegeld is voldaan. Voldoet de student dit niet dan vervalt de inschrijving simpelweg.

6.7

Voor het overige vormen de stellingen onder de grieven D en E een herhaling van zetten, waaraan gelet op het voorgaande voorbij dient te worden gegaan.

6.8

Grieven C.c, D en E falen.

1

De SCAU heeft geen eigen belang bij haar vorderingen dat anders is dan de gebundelde belangen van de individuele studenten die zij vertegenwoordigt: Grieven C.d en C.g falen

7.1

Alleen indien de SCAU een eigen belang zou hebben bij haar vorderingen kan zij terecht bij de burgerlijke rechter. Daarvan is geen sprake.

7.2

De SCAU heeft haar statuten bij notariële akte van 3 juni 2013 gewijzigd. Dat maakt niet dat zij daardoor ontvankelijk wordt in haar vorderingen, nu haar vorderingen niet zijn gewijzigd. Het gaat er immers om dat zij geen eigen belang heeft bij de vorderingen die zij bij de civiele rechter heeft ingesteld. De vorderingen zien alle op de hoogte van het instellingscollegegeld, waarmee de SCAU niet een eigen belang bij de vorderingen heeft dat anders is dan dat van de individuele studenten die zij vertegenwoordigt.


I lilü ilÜ M M 18/20

7.3

De statuten van de SCAU zijn bovendien ook niet dusdanig gewijzigd dat daardoor een eigen belang is ontstaan bij haar vorderingen, voor zover dat al mogelijk zou zijn. Blijkens haar statuten beoogt zij immers nog steeds het voorkomen van nadeel voor studenten ten gevolge van de inwerkingtreding van de Wet versterking besturing. Het in artikel 2.1, onder b van haar gewijzigde statuten genoemde doel bestaande uit het waarborgen van de toegang to t het volgtijdig onderwijs sluit daarbij aan en maakt niet dat de SCAU een eigen belang bij haar vorderingen heeft nu zij überhaupt niet zelf als student to t de instelling kan worden toegelaten. Wat betreft het doel onder c bestaande uit het verkrijgen van transparantie ter zake door onderwijsinstellingen bestede publieke en private gelden, geldt dat daarop haar vorderingen niet zien en bovendien is het daarvoor niet nodig een civielrechtelijke procedure te starten. De Wob-procedures die de SCAU tegen de instellingen is begonnen, getuigen daarvan. Het doel onder d, bestaande uit het in rechte doen onderwerpen van de Vaststellingsbesluiten aan een integrale in plaats van een marginale toets aan de WHW en andere hogere regeling, is nu ju ist bij uitstek de toets die het CBHO als onafhankelijke bestuursrechter kan aanleggen, zoals hiervoor toegelicht. De rechtsmachtverdeling tussen burgerlijke en bestuursrechter kan de SCAU niet door een statutenwijziging omzeilen.

7.4

In randnrs. 6.35 e.v. stelt de SCAU in dit verband dat zij zelf geen toegang heeft tot het CBHO en dat zij allen om die reden door de rechtbank wel ontvankelijk had moeten worden verklaard in haar vorderingen. Zij verwijst naar het arrest Staat/VAJN en NJCM van 3 september 2004. Ook die redenering gaat niet op. Voor zover de SCAU geen toegang heeft to t de bestuursrechter geldt nog steeds dat zij ook nietontvankelijk dient te worden verklaard in de procedure bij de civiele rechter. De SCAU heeft immers, evenals de vreemdelingenorganisaties in het arrest van de HR van 9 juli 2010, geen eigen belang bij de vorderingen. Het arrest van 3 september 2004 van de HR doet daar niet aan af, nu de VAJN en NJCM daarin wel een eigen belang hadden bij hun vorderingen. Nu zij daarvoor niet terecht konden bij de bestuursrechter stond voor hen de gang naar de burgerlijke rechter open. Van een eigen belang is in het geval van de SCAU nu ju ist geen sprake. Zie in dit verband de conclusie van de AdvocaatGeneraal bij het arrest van de HR'van 9 ju li 2010: "3.11 Mijns inziens kunnen het arrest lusta Causa en het arrest VAJN en NJCM met elkaar worden verzoend, indien wordt aangenomen dat beide zaken verschilden, en wel in die zin, dat, waar lusta Causa uitsluitend optrad ter behartiging van de (door individuele rechtsbescherming verzekerde) belangen van haar leden, VAJN (mede) opkwam voor een 'eigen' belang dat de 'gebundelde' belangen van de asielzoekers die zij behartigde oversteeg en ten aanzien waarvan (anders dan ten aanzien van de individuele belangen van de asielzoekers) niet in adequate bestuursrechtelijke rechtsbescherming was voorzien. Dat 'eigen' belang rechtvaardigde dat VAJN door de burgerlijke rechter in haar vorderingen werd ontvangen, alhoewel ook individuele asielzoekers een uitspraak over de verbindendheid van de betrokken regelingen hadden kunnen uitlokken."


19/20

7.5

VAJN kwam namelijk niet louter op voor de individuele belangen van asielzoekers, maar ook voor de belangen van rechtshulpverleners. De zogenaamde 48-procedure die door de VAJN in de civiele procedure werd aangevochten maakte het steeds moeilijker, zo niet onmogelijk om in de aanmeldcentra nog adequate rechtshulp te verlenen. Daarmee was in het geval van de VAJN dus sprake van nog een ander, de gebundelde individuele belangen van de asielzoekers, overstijgend eigen belang van de VAJN waarvoor zij niet bij de bestuursrechter terecht kon.

7.6

De AG overweegt in zijn conclusie voorts:

Als het arrest VAJN en NJCM, zoals ik veronderstel, niet met het arrest lusta Causa beoogt te breken en als dat arrest het openstaan van bestuursrechtelijke rechtsmiddelen voor de leden van de achterban wier belangen een organisatie behartigt slechts dan zonder gevolgen voor de ontvankelijkheid van die organisatie laat als zij althans mede te r behartiging van een eigen belang optreedt, is het arrest alleszins met een behoorlijke rechterlijke taakverdeling verenigbaar. Daarentegen zou een behoorlijke rechterlijke taakverdeling worden doorkruist als individuele belangen die aan het toezicht van de bestuursrechter zijn toevertrouwd, louter door 'bundeling' en door 'ompakking' van die belangen in een collectieve actie aan dat toezicht zouden kunnen worden onttrokken. Dat klemt temeer als het gaat om (on)verbindendheid van regelgeving, ten aanzien waarvan de burgerlijke rechter zich in toenemende mate naar het oordeel van de bestuursrechter richt. Zo oordeelde de Hoge Raad dat de burgerlijke rechter het 'verbindendheidsoordeel' van de bestuursrechter moet volgen, ook al is er geen volstrekte identiteit van de partijen in het proces voor de bestuursrechter die dat oordeel heeft uitgesproken met de partijen in het opvolgende civiele geding.[15.] Een nog ruimere doorwerking in civiele procedures komt toe aan een door de bestuursrechter uitgesproken 'onverbindendheidsoordeel' [16.] In dat verband heeft de Staat erop gewezen dat, parallel aan de onderhavige zaak, ook bestuursrechtelijke procedures zijn gevoerd waarin de verbindendheid van de Regelingen aan de orde is gesteld. Inmiddels is zelfs sprake van een na een prejudicieel arrest van het HvJ EG gedane uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State.[17.] Dat de verbindendheid van regelgeving steeds met voorbijgaan aan openstaande bestuursrechtelijke rechtsbescherming voor de burgerlijke rechter te r discussie kan worden gesteld, acht ik ten slotte niet juist. Althans volgt dat niet uit HR 11 oktober 1996 (Leenders/Ubbergen), UN ZC2169, NJ 1997/165 , m.nt. MS. In dat arrest was aan de orde dat van de burger niet kan worden gevergd dat hij een onnodige omweg volgt (zoals het vragen van een vergunning die volgens de burger ju ist niet kan worden voorgeschreven), uitsluitend en alleen om de verbindendheid van regelgeving (in plaats van direct bij de burgerlijke rechter) indirect bij de bestuursrechter te r discussie


20/20

te stellen. Van een onnodige omweg is in casu echter geen sprake. De betrokken vreemdeling zal hoe dan ook een verblijfsvergunning (c.q. een wijziging of een verlenging daarvan) moeten aanvragen en zal daarbij vanzelf en onverm ijdelijk met de ingevolge de Regelingen verschuldigde leges worden geconfronteerd." 7.7

Onder verwijzing naar deze conclusie van de AG die de HR in het arrest van 9 ju li 2010 heeft overgenomen, is de SCAU in de civiele procedure terecht niet-ontvankelijk verklaard nu zij geen ander belang vertegenwoordigt dan de gebundelde belangen van de individuele studenten. Dat zij daardoor zelf noch toegang heeft tot de bestuursrechter, noch to t de burgerlijke rechter is een gevolg van de door de HR geformuleerde rechtsregel dat het niet aangaat de rechtsmachtverdeling tussen civiele en bestuursrechter te doorkruisen door via een collectieve actie op grond van artikel 3:305a BW de belangen van individuele studenten te bundelen die zich hoe dan ook to t de bestuursrechter moeten wenden. De stelling van de SCAU dat nu zij geen toegang heeft to t de bestuursrechter zij om die reden bij de burgerlijke rechter moet worden ontvangen is dan ook onjuist. In het verlengde van het voorgaande geldt dat ook voor haar stellingen in randnrs. 6.56 e.v., die niet meer dan een herhaling van de hiervoor besproken stellingen vormen, dienen te worden verworpen.

7.8

Grieven C.d en C.g falen.

8

Conclusie

8.1

Tot bekrachtiging van het vonnis van de rechtbank Amsterdam, kamer voor andere zaken dan kantonzaken, zittingsplaats Amsterdam, zonodig met verbetering of aanvulling van gronden, met veroordeling van appellante in de kosten van het geding in hoger beroep, en met verklaring dat deze proceskostenveroordeling uitvoerbaar bij voorraad zal zijn, zulks met bepaling dat over die proceskostenveroordeling de wettelijke rente verschuldigd zal zijn met ingang van veertien dagen na de datum van het te dezen te wijzen arrest.

Den Haag, 15 ju li 2013

behandeld door

M.L. Batting

correspondentie

Postbus 11756, 2 50 2 AT Den Haag

telefoon

(0 7 0 ) 515 36 39

fax

(0 7 0 ) 515 33 66

e-mail

[email protected]

zaaknr

1 00 39884


lAdvoc

01. Memorie van antwoord

Recommend Documents