000074

LIFE 06 NAT/NL/000074

CHALLENGES

And Innovation in Succession Management Weerribben-Wieden National Park

A new life for the marshes

www.wetlandchallenges.com

COLOFON Deze publicatie is een uitgave van Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer. Overname van tekstuele informatie uit deze publicatie is toegestaan, mits met bronvermelding. Gebruik van beeldmateriaal is zonder toe-stemming van de fotograaf niet toegestaan. Bij het samenstellen van dit rapport is de grootste zorgvuldigheid betracht. Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer zijn echter niet aansprakelijk voor enige directe of indirecte schade als gevolg van de aangeboden informatie uit deze publicatie. Dit Layman’s report is een initiatief van Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer en werd gerealiseerd in het kader van het Europese LIFEproject: ‘Nieuw leven voor moeras’ ‘Wetlands: challenges and innovation in succession management’ Nationaal Park Weerribben-Wieden (LIFE 06 NAT/NL/000074)

2

Redactie: Willem Miedema, Andries Stoker, Rosalie Martens, Lammert Kragt, Frankwin Scheve, Egbert Beens, Jeroen Bredenbeek, Jolanda de Kruyf en Roelof Tienkamp Eindredactie: Marianne Velsink Vormgeving: Martin van der Elst | Reclamestudio RISE ’N SHINE Foto’s: Philip Friskorn, Ronald Messemaker, Thijmen van Heerde, Willem Kolvoort, Jeroen Bredenbeek, Egbert Beens, Nationaal Park Weerribben-Wieden, Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer Programmeur: Gabriella Esselbrugge |Buro DRIE Website: www.natuurherstel.nl; www.natuurmonumenten.nl; www.staatsbosbeheer.nl Verantwoordelijke uitgevers: Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer © Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer 12 / 2011

CHALLENGES


Nieuw leven voor moeras

‘Wetlands: challenges and innovation in succession management’

Nationaal Park Weerribben-Wieden In deze stille wereld, gevormd door natuur en mensenhanden, bruist het onderhuids van dynamiek Wuivend riet dat een labyrint van plassen, meren en slootjes omkadert. Mysterieus ogende moerasbossen, hooilanden. In de zomer een kleurrijk dorado voor mens en dier, ‘s winters van een verstilde pracht. TemidA liggen new schilderachtige life for the marshes den van die bijzondere lappendeken dorpen verscholen als Giethoorn, Kalenberg, Ossenzijl en het voormalige Zuiderzeestadje Blokzijl. Als grootste aaneengesloten laagveenmoeras van Noordwest-Europa is het Nationaal Park Weerribben-Wieden ecologisch uiterst waardevol; door de rust, de ruimte en de natuurlijke variëteit aantrekkelijk voor recreant en toerist. Het is een oase van rust. Maar achter die www.wetlandchallenges.com prachtige façade bruist de dynamiek van de natuur: laat die haar gang gaan en De Weerribben en De Wieden verlanden en veranderen uiteindelijk in eentonig moerasbos. Veel planten diersoorten zullen verdwijnen. Voortdurend menselijk ingrijpen is nodig om de diverse landschapstypen (alle ontwikkelingsstadia tussen open water en moerasbos) in stand te houden en daarmee het kenmerkende karakter van het Nationaal Park. Dat gebeurt

Roerdomp

onder andere door zogenaamd cyclisch beheer: het jaarlijks maaien van hooilanden, rietvelden en trilvenen, waardoor bosvorming wordt tegengegaan. Maar dit beheer is onvoldoende om de bijzondere natuurwaarden te behouden. De achterliggende vijf jaar is met 4,8 miljoen euro LIFE-gelden en een bijdrage vanuit OBN (Overlevingsplan Bos en Natuur) ‘groot onderhoud’ gepleegd. Het Nationaal Park kreeg zo een belangrijke injectie voor de toekomst. Juist door het gebied jaren terug te zetten in de tijd....

IJsvogel

Grote vuurvlinder

3

CHALLENGES


Ontstaan door krachtig samenspel Noordwest-Overijssel was ooit een uitgestrekt en desolaat moerasgebied, gevormd door een krachtig samenspel van de elementen. Na de laatste IJstijd (10.000 jaar geleden) ontstond uit planten- en dierenresten veen tussen de hoge gronden van de keileemheuvels (stuwwallen bij Steenwijk en Vollenhove) en de zandduinen in de lage gebieden. Het veenlandschap veranderde toen 3000 jaar geleden de zeespiegel steeg en hoogwater en stormen de zee vrij spel gaven. Een groot deel van het veen sloeg weg of raakte overspoeld met klei- en zandafzettingen. In de 13e eeuw werden simpele dijkjes aangelegd: de eerste ingreep van de mens in natuurlijke landschapsprocessen.

Gemaakt door mensenhanden De Weerribben en De Wieden vormen een life for A new cultuurlandschap. Het bijzondere patroon van legakkers, trekgaten en meren is eeuwen geleden ontstaan door menselijk ingrijpen. Het enorme veengebied was een onuitputtelijke bron van grondstoffen. Toen in de 16e eeuw de www.wetlandchallenges.com vraag naar brandstoffen steeg, nam het winnen van turf grote vormen aan. Het veen werd uit het water omhooggetrokken, waar het droogde tot turf. Hierdoor ontstond het rechthoekige landschapsmodel van veengaten (weren of trekgaten met open water) en ribben (legakkers). De ribben werden gebruikt om het veen te drogen en te vervoeren. Ze zijn nog overal in het Nationaal Park terug te vinden. Soms (vooral in De Wieden) gingen de verveners iets te enthousiast aan de slag: te smalle legakkers waren het gevolg. Woeste stormen maakten er korte metten mee, er ontstonden grote meren. Zo verdween zelfs een compleet vervenersdorp, Beulaeke in 1775/1776, waar nu het Beulakerwijde ligt. De Weerribben bleef dat lot bespaard; hier begon men later met het winnen van turf. De verveners hadden geleerd van de fouten in De Wieden: men hield de ribben breder. Het vervenen stopte in het begin van de 19e eeuw. Trekgaten groeiden dicht, de rietteelt zou het landschap gaan bepalen.

the marshes De vervening

Beschermde status Nationaal Park Weerribben-Wieden -Kerngebied in de Ecologische Hoofdstructuur -Planologisch geheel bestemd als beschermd natuurgebied (bestemmingsplannen, streekplan, natuurbeleidsplan) -Sinds 1980 (Weerribben) en 2005 (Wieden) aangewezen als wetland, krachtens de Ramsar conventie -Vogel- en Habitatrichtlijngebieden, in 2005 aangewezen als Natura 2000-gebied -De Weerribben is vanaf 1992 Nationaal Park (UCN categorie IV), en sinds 2009 samen met De Wieden in één Nationaal Park -Nationaal Park Weerribben-Wieden ontving in 2009 het Europees Diploma voor Duurzaam Toerisme -Europees diplomagebied sinds 1996 (De Weerribben), De Wieden sinds 2010 -De Wieden is grotendeels in eigendom van de Vereniging Natuurmonumenten -De Weerribben is grotendeels in eigendom van Staatsbosbeheer

4

CHALLENGES


houden van het moeras als leef- en broedgebied letterlijk van levensbelang.

Terugblik: Eerste LIFE Project Het LIFE project, Restoration and demonstration project pSCI “De Wieden and De Weerribben” werd in 2004 afgerond. Voorbeelden van maatregelen die Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer uitvoerden zijn het uitbaggeren van dichtgegroeide veengaten, plaggen van verdroogde rietlanden en verwijderen van bos. De natuurresultaten zijn goed zichtbaar. Zeldzame planten (groenknolorchis (Liparis loeselii), blaasjeskruid (Utricularia vulgaris), moerasviooltje (Viola palustris)) en waterminnende planten (waterlelie (Nymphaea), krabbenscheer (Alloides stratoides)) keerden terug in het gebied. Moerasvogels en de otter (Lutra lutra) profiteren ook van extra open water. De kennis en ervaringen uit het eerste LIFE-Project zijn meegenomen naar het vervolgproject, Wetland challenges and innovation in succession management.

A new life for

Grootste van West-Europa Nationaal Park Weerribben-Wieden is met zijn 10.000 hectare het grootste aaneengesloten laagveenmoeras van West-Europa. Het Natura www.wetlandchallenges.com 2000-gebied heeft een hoge natuurkwaliteit en is van groot internationaal belang. Het Nationaal Park is een belangrijk kerngebied voor specifieke aan laagveenmoeras gebonden flora en fauna. Hier tieren water- en moerasplanten als krabbenscheer (Alloides stratoides), plat blaasjeskruid (Utricularia intermedia), ronde zegge (Carex diandra) en sterzegge welig (Carex echinata). Het landschap wordt verder ingekleurd door soorten als rietorchis (Orchis praetermissa), grote ratelaar (Rhinanthus angustifolius), welriekende nachtorchis (Platanthera bifolia), moerasviooltje (Viola palustris), ronde zonnedauw (Drosera rotundifolia), blauwe zegge (Carex panicea), tormentil (Potentilla erecta) en Spaanse ruiter (Cirsium dissectum). Van sommige diersoorten herbergt het Nationaal Park zelfs bijna de hele Nederlandse populatie. De grote vuurvlinder (Lycaena dispar), de donkere waterjuffer (Coenagrion armatum) en de gevlekte witsnuitlibel (Leucorrhinia pectoralis) zijn hier voorbeelden van. Maar ook voor de grote modderkruiper (Misgurnis fossilis), de bittervoorn (Rhodeus amarus), de purperreiger (Ardea purpurea) en de roerdomp (Botaurus stellaris) is het in stand

Verdroging, verzuring, verrijking Om de biodiversiteit in stand te houden en verder te ontwikkelen is ‘niets doen’ geen optie in Nationaal Park Weerribben-Wieden. Voortdurende ingrepen in de natuurlijke processen zijn pure noodzaak, want het Nationaal Park heeft te maken met bedreiging van de drie V’s: verdroging, verzuring en verrijking. De drie bedreigingen versterken elkaar. Het gevolg is dat de normale successie (veranderingen in het ecosysteem) zwaar onder druk staat. Slechte waterkwaliteit dwarsboomt de eerste stap van watervegetatie naar verlanding. Waardevolle jonge stadia kunnen niet tot ontwikkeling komen en dreigen daardoor zelfs te verdwijnen. Dat heeft weer de nodige consequenties voor de volgende stap in de successie: the marshesmoerassen met galigaan (Cladjum kalkhoudende marscus) en waterriet (Phragmites australis). Dat zijn biotopen waar rieten moerasvogels als de roerdomp (Botaurus stellaris), snor (Locustella luscinioides) en bruine kiekendief (Circus aeruginosus) zich thuis voelen. In oudere en verdrogende rietvegetaties heeft de ontwikkeling naar ruigte en bos zich juist versneld met soorten als koninginnekruid (Eupatorium cannabinum), braam (Rubus fruticosus), grote brandnetel (Urtica dioica), haagwinde (Calystegia sepium) en jonge bomen. Ook door verdroging (lage waterpeilen en het weglopen van water naar lager gelegen gebieden) en verzuring (regenwater) neemt de natuurkwaliteit van de rieten hooilanden af. Een neerwaartse spiraal: het rietland wordt economisch minder interessant voor de rietsnijders. Niet alleen groeit er minder en lager riet, ook het maaien wordt moeilijker. Voortzetting van het huidige beheer wordt hierdoor onzeker.

Luchtfoto de Wieden

5

CHALLENGES


De cirkel is rond Om het kenmerkende karakter van het gebied te behouden zijn forse ingrepen nodig. Door een stap terug te doen in de tijd ontstaat nieuw leven in het moeras. Op grote schaal moeten dichte petgaten worden uitgebaggerd, moerasbos verwijderd en oevers hersteld. Door het afplaggen van rietlanden en het graven van sloten wordt het gebied vernat. Zo wordt het eeuwige en boeiende proces van verlanding opnieuw in gang gezet.

Open water en verlanding



6

CHALLENGES


voor bestaande vegetaties zijn hiermee hersteld en vormen een vruchtbare biotoop voor groenknolorchis (Liparies loeselii), draad- en sterzegge (Carex lasiocarpa, Carex echinata), moeraskartelblad (Pedicularis palustris) en rood schorpioenmos (Scorpidium scorpioides).

A new life for Wat hebben we met LIFE bereikt? De ‘make-over’ van het moeras is een mammoetoperatie: plaggen, graven, kappen en rooien. Groot onderhoud voor de toekomst. De resultaten in een notendop: - Herstel van 19 hectare drijftillen in De Wieden, www.wetlandchallenges.com op de grens van land en water. Drijvende vegetaties (riet-kraggen) krijgen de ruimte ten koste van ongewenst houtopschot zoals berk, wilg en els. Nieuw gegraven sloten verbeteren de wateraanvoer. - Herstel van 8 hectare verlandingsstadia in De Wieden. Nieuwe petgaten en slootpatronen vormen nu de basis voor verdere ontwikkeling van trilveen, natte rieten veenmosrietlanden. Goed nieuws voor onderwaterplanten, maar ook typische moeras-vogels profiteren: bruine kiekendief (Circus aeruginosus), purperreiger (Ardea purpurea), roerdomp (Botaurus stellaris), grote karekiet (Acrocephalus arundinaceus), snor (Locustella luscinioides), baardmannetje (Parus biarmicus). In de ondiepere delen nestelen tal van libellen- en kikkersoorten zich weer voor voortplanting. - Het plaggen van 40 hectare trilvenen en veenmosrietlanden in De Wieden en De Weerribben. De toplaag van een steeds dikker groeiende kragge is verwijderd. Ook werd 10 kilometer aan nieuwe sloten en greppels gegraven voor de watertoe- en afvoer. Kansen

- 22 Hectare ruig grasland en verdroogd rietland in De Wieden is omgevormd tot kansrijk moerasgebied. Een impuls voor de roerdomp (Botaurus stellaris), kwak (Nycticorax nycticorax), woudaapje (Ixobrychus minutus), waterral (Rallus aquaticus) en porseleinhoen (Porzana porzana) die hoge eisen aan hun leefomgeving stellen. De nieuwe biotoop biedt moerasvogels voldoende bescherming, voedsel en nestgelegenheid. Hij oefent ook aantrekkingskracht uit op insecten, kreeftachtigen, mollusken e.a., veel vissoorten (paaiplaats) en recreanten die hier kleine, thenatuurlijke marshes aanlegplekken vinden. - Aanleg van 20 hectare nieuwe petgaten in De Weerribben. Besloten boslandschap transformeerde zo in open moerasgebied, met volop ruimte voor de zwarte stern (Chlidonias niger), wulp (Numenius arquata) en bruine kiekendief (Circus aeruginosus). - 5 Hectare bos in De Weerribben is omgevormd tot rietland. Nog eens 9 hectare bos, struweel en vegetatie is verwijderd. Steile oeverranden zijn afgevlakt om een geleidelijke overgang te creëren voor o.a. waterriet en waterzuring. Het is een optimale voortplantingsbiotoop voor libellen (glassnijder (Brachytron pratense), bruine korenbout (Libellula fulva)) en een ideaal broed- en foerageergebied voor rieten moerasvogels. De plantrijke oevers zijn ook uitermate geschikt als leefgebied voor de grote vuurvlinder (Lycaena dispar).

LIFE in vogelvlucht Het totale moerasgebied van De Weerribben en De Wieden beslaat 10.000 hectare. Circa 123 hectare daarvan profiteert rechtstreeks van de LIFE ingrepen. De indirecte positieve effecten – minder verdroging door verbeterde watertoevoer – zijn nog vele malen groter: zo’n 1200 hectare natuur wordt er beter van. 7

CHALLENGES




8

CHALLENGES




Acties LIFE De Wieden

Acties LIFE De Weerribben

Beginsituatie

Het rooien van het moerasbos

Grote ingreep groot Erve na het rooien van moerasbos 9

CHALLENGES


Water: levenselixer

Maatwerk in ‘t moeras

Water; Een levenselixer waar onze moerasnatuur niet zonder kan. De Weerribben en De Wieden hebben er genoeg van. Of toch niet..? Het blijft zoeken naar balans, omdat het waterpeil in ons land kunstmatig gereguleerd wordt: hoog in de zomer, laag in de winter. Bij een natuurlijk waterpeil is dat juist omgekeerd. In korte natte of droge periodes wordt het peilbeheer bovendien aangepast, waardoor karakteristieke moerasplanten (dreigen te) verdwijnen.

Een complex en kwetsbaar gebied als De Weerribben en De Wieden vraagt om maatwerk op de vierkante meter. Maar ook om inlevingsvermogen en creativiteit van uitvoerders. Terreinkennis van beheerders koppelen aan de technische knowhow van aannemers. Want hun mogelijkheden zijn beperkt op soms moeilijk bereikbare, kleine percelen hooi- en rietland, bos en water. Toch is juist hier met succes gepionierd en samengewerkt. Het LIFE project is mede geslaagd dankzij innovatieve machines en werkmethodes, zoals de drijvende moeraskranen, het shredderponton en een hydraulische zuiger met shredderinstallatie.

Creativiteit en innovatie Natuurbouw in De Weerribben en De Wieden A new life for the marshes Stuw Kiersche Wijde

Proeftuin Stoeien met het waterpeil vergroot onze kennis over de effecten op de natuur. Reden dat de www.wetlandchallenges.com gebieden Kiersche Wijde (De Wieden, onderdeel LIFE project) en ’t Jurries (De Weerribben) sinds 2007 dienst doen als proeftuin. In samenwerking met het waterschap wordt hier een natuurlijker waterpeil nagebootst, met flexibeler hoogtes.

vergt creativiteit en leidt tot innovatie. Zo heeft Knoop Baggerwerken uit Tynaarlo (www.knoopdredging.nl) in eigen beheer speciale machines ontwikkeld. Vernieuwend gereedschap zoals de amfibische graafmachine ‘Waterking’ en het shredderponton. Hoogstandjes die ook in andere gebieden, wereldwijd, worden toegepast.

Waterking met shredder

Kiersche Wijde

Moeraskraan, shredder en pijpleiding

10

CHALLENGES


Leven in én met natuur De Weerribben en De Wieden vormen een natuurlijke schatkamer waarin –en dat is opmerkelijk - ook wordt gewoond, gewerkt en gerecreëerd. Vissen, varen, schaatsen; het leven in én met de natuur maakt dat veel bewoners uit deze streek (in)direct afhankelijk zijn van, en zich ook sterk betrokken voelen bij het gebied. Voor en tijdens de uitvoering van LIFE is dan ook intensief overleg gevoerd met de lokale bevolking en bestuurders. Mede hierdoor was er voldoende draagvlak om de tijdelijke depots voor het LIFE project in te richten, voor de opslag van baggerspecie van veen en plantenresten. Dit materiaal is hergebruikt bij de versterking van de oevers en wordt ingezet bij de aanleg van nieuwe natuurgebieden. Natuurresultaten zijn veelal direct meetbaar. Maar LIFE is meer dan alleen een investering in natuA new life urherstel. Het project bezorgt de regio ook een sociaaleconomische impuls. Goed voor extra werkgelegenheid in de rietbranche en recreatiesector. De leefbaarheid van het gebied groeit en in de omgeving neemt ook het maatschappelijke draagvlak voor natuur toe. www.wetlandchallenges.com

Voordelen op ’n rij: de rietteelt

-Geplagd rietland biedt een hogere rietopbrengst -Behoud van natuur- en cultuurhistorisch waardevol vakmanschap -Pachters en rietsnijders werken samen met beheerders, gemeente, waterschap en recreatieondernemers -Innovatie: moderne beheermachines, drijvende kranen, biomassaprojecten (voor opwekking van energie) en nieuwe beheermethodes -Duurzaamheid: rietvelden bevloeien met waterpomp op zonne-energie

Riet maaien

Kanovaren

for the marshes Schaatsen -Kruisbestuiving van kennis: de cursus ‘Erkend Natuurbeheerder’ maakt rietsnijders beter bewust van de hoge natuurwaarden en hun eigen rol in het behoud van dit moeraslandschap Natuurbeheerder maakt rietsnijders beter bewust van de hoge natuurwaarden en hun eigen rol in het behoud van dit moeraslandschap

Opsteker voor recreatie De recreatiesector is één van de drie grootste economische pijlers voor de gemeente Steenwijkerland. Gemiddeld 1,5 miljoen gasten per jaar bezoeken De Weerribben en De Wieden; Varend, fietsend, wandelend. Natuur en ‘openluchtmusea’ als de dorpjes Giethoorn, Dwarsgracht en Kalenberg zorgen voor afwisselende recreatie. Behoud en diversiteit van het landschap zijn dus van cruciaal belang voor de waarde die de recreant aan de natuur toekent. Hoe hoger de kwaliteit, hoe langer de gast in het gebied bivakkeert zo is de ervaring. Ook de sportvisserij en - in mindere mate - de beroepsvisserij hebben belang bij het LIFE project. De nieuwe petgaten vormen kraamkamers voor de vispopulatie, vooral voor soorten als de snoek (Esox lucius), zeelt (Tinca tinca) en ruisvoorn (Rutilus erythro phtalamus).

11

CHALLENGES


Kennis delen: kwestie van communicatie

Internationaal symposium

Het grote draagvlak voor LIFE is mede te danken aan heldere communicatie met betrokkenen, bewoners en bezoekers van het gebied. Dit gebeurt via publicaties in de regionale en landelijke pers, door gebruik van social media (Twitter, blogs), via digitale infokanalen (www.natuurherstel.nl, www.natuurmonumenten.nl, www.staatsbosbeheer.nl) en in rechtstreeks contact met agrariërs en rietsnijders, de partners in het gebied.

Ruim 75 gasten uit zeven verschillende landen kwamen af op het driedaages International LIFE Symposium. Doel: kennis en informatie uitwisselen en geboekte successen met eigen ogen bewonderen.

Recreanten maakten kennis met het natuurherstelproject LIFE dankzij speciale exposities in de bezoekerscentra van Staatsbosbeheer (140.000 bezoekers per jaar) en Natuurmonumenten (70.000). Verder zijn voor zowel bewoners als belangstellenden ‘werk-in-uitvoering’ excursies op touw gezet naar de diverse LIFE locaties. Tijdens reguliere vaarexcursies kreeg het publiek tekst en uitleg over het ‘hoe A new life for en waarom’ van LIFE.


Een mix van theorie en veldwerk. Met sprekers Hayo Apotheker (toenmalig burgemeester van Steenwijkerland en oud-minister van LNV), Patrick Meire (professor biologie aan de Universiteit van Antwerpen), Liro Ikonen (Fins projectcoördinator en rietexpert) en Bart de Haan (ecoloog bij Natuurmonumenten). Op dag twee trok het gezelschap ’t veld in. Vooral de innovatieve machines trokken veel bekijks.

the marshes

LIFE- symposium

LIFE-schat begraven met kinderen

Schatgraven Op ludieke wijze is ook de jeugd bij het project betrokken. Kinderen van obs De Rolpaal in Blokzijl mochten met behulp van GPS een ‘schat’ begraven in de herstelde oevers van de eilandjes in het Giethoornse meer. Hun toekomstvisie. De scholieren hebben aan papier toevertrouwd hoe Nationaal Park Weerribben-Wieden er over vijftien jaar uitziet. Of dat beeld klopt met de realiteit? We weten het op 7 april 2025. Pas dan mag de schatkist met ideeën open.

12

LIFE- excursie ‘Investeren in natuur loont’, zo luidde de slotconclusie van de relatiedag, het derde en laatste deel van dit symposium. Een samenspel van terreinbeheerders, aannemers, adviesbureaus, overheden en recreatieondernemers. De informatiemarkt besteedde aandacht aan o.a. het monitoren van natuurwaarden en nieuwe contractvormen bij aanbesteding van natuurbouwprojecten. Ook werden levende ambachten als rietdekken gedemonstreerd.

CHALLENGES


Jaarlijks meten = weten Zijn natuurwaarden als gevolg van LIFE weer geheel of gedeeltelijk hersteld? Meten is weten. Monitoring wordt daarom jaarlijks uitgevoerd en vastgelegd.

Flora LIFE stimuleert de terugkeer of toename van in Nederland én Europa zeer zeldzame plantensoorten. Zo heeft de veenmosorchis (Hammarbya paludosa) z’n comeback in het Nationaal Park te danken aan het afplaggen van rietlanden. Vernatting van het gebied (gevolg van nieuw gegraven sloten en greppels) gaf de groenknolorchis (Liparis loeselii) een enorme boost. Deze superkleine orchidee laat zich nu op veel nieuwe plekken zien. Ook andere soorten die van natte voeten houden maakten hun opmars: klein en plat blaasjeskruid (Urticularia minor en intermedia), krabbenscheer (Stratoides alloides), A new life for fonteinkruiden (Potamogeton spec.) en kranswieren (Chara spec.).

the marshes

Groenknolorchis

Verlandingsvegetatie met krabbenscheer www.wetlandchallenges.com

13

CHALLENGES


Fauna Biotoop- en oeververbetering werpen hun vruchten af voor de grote karekiet (Acrocephalus arundinaceus), purperreiger (Ardea purpurea) en roerdomp (Botaurus stelaris). Aantallen stijgen, soorten nemen toe. In het Nationaal Park is in 2011 een gloednieuwe libellensoort ontdekt: de sierlijke witsnuitlibel (Leucorrhinia caudalis). Andere soorten groeiden in aantal en profiteren van nieuw open water, zoals bruine korenbout (Libellula fulva), glassnijder (Brachtron pratense), bruine glazenmaker (Aeshna grandis) en gevlekte witsnuitlibel (Leucorrhinia pectoralis). De sterk verbeterde waterkwaliteit biedt ook de otter, die in de jaren ’80 uitstierf in het Nationaal Park, levensvatbare kansen. Sinds de herintroductie in 2003 zijn 31 dieren uitgezet en heeft zich een gezonde populatie van 80-100 otters ontwikkeld.

Grote karekiet



Otter

Gevlekte witsnuitlibel

Spectaculaire effecten Het monitoren is nog in volle gang. Toch waren alle ingrepen in De Wieden in 2010 al afgerond, zodat van diverse locaties al gegevens bekend zijn. Op een aantal locaties van het LIFE project zijn spectaculaire veranderingen zichtbaar. Een mooi voorbeeld vormen de oevers van het Giethoornse meer; ze zijn als moeras ingericht en - na jaren van afwezigheid – weer gastheer van een roerdomp (Botaurus stelaris) en een broedende grote karekiet (Acrocephalus arundinaceus). Ook langs de Kerkgracht zien we veelbelovende trends: vogels die vóór het LIFE project niet aanwezig waren, zoals kleine karekiet (Arrocephalus scirpaceus) en blauwborst (Luscinia svecica) worden nu massaal gespot. Verwacht wordt dat bij monitoring in 2012 ook op andere, gelijksoortige locaties sprake zal zijn van deze positieve tendens.

14

CHALLENGES


De toekomst: een uitdaging De rijkdom aan planten en dieren en het fraaie, afwisselende landschap maken de investering van LIFE meer dan waard. Maar topnatuur beheren én behouden is een vorm van topsport. Ook in de toekomst blijft het creëren van open water nodig voor voldoende jonge verlandingsstadia. Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer gaan die uitdaging aan, samen met partners als Nationaal Park Weerribben-Wieden en de gemeente Steenwijkerland. Ze blijven – ondanks slinkende rijksbudgetten - zoeken naar nieuwe kansen en middelen voor het moeras. Zoals biomassa; energie die vrijkomt uit het maaien van rietvelden en hooilanden. Zij aan zij met trotse rietsnijders en bewoners wordt het unieke karakter van dit gebied gekoesterd en verder ontwikkeld. Zo

kunnen ook de generaties na ons hier in stille verwondering varen, fietsen en wandelen. Het LIFE project ‘Nieuw leven voor het moeras’ kostte 4,8 miljoen euro en is mogelijk gemaakt dankzij subsidies van de Europese Gemeenschap (40%, LIFE-Nature fonds), het Ministerie van EL&I (55%, Overlevingsplan Bos en Natuur) en de provincie Overijssel vanuit het fonds voor Gebiedsgericht Beleid. Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten financierden zelf 5%. LIFE-Nature is een subsidiefonds van de Europese Unie dat tot doel heeft uitvoering van de Vogel- en Habitatrichtlijn in Europa te ondersteunen. De richtlijngebieden vormen samen het Europese ecologische netwerk Natura 2000.

A new life for the marshes Lokkenpolder De Weerribben


15

Belterwiede De Wieden

000074

Recommend Documents