! ! ! !!!!!!!!!!!!
Plan"van"Aanpak"" Kinderparticipatie"en"Kinderrechten"in"de"school"" " " Dit!plan!van!aanpak!is!geschreven!op!basis!van!de!‘KinderrechtenNU8methodiek!voor!implementatie!van! Kinderparticipatie!en!Kinderrechten!in!de!gemeente!en!in!het!onderwijs’.!! ! De!KRNU8methodiek!geeft!praktische!ondersteuning!om!de!Eigen!Kracht!van!kinderen!te!ontwikkelen.! Vanuit!het!perspectief!van!de!kinderen!wordt!invulling!gegeven!aan!de!kerndoelen!“Oriëntatie!op!jezelf!en! de!wereld”!en!de!basis!voor!duurzame!kinderparticipatie!gelegd.!! ! ! ! ! !
" Kinderparticipatie:"Tel"uit"je"winst!" ! …!kinderen!nemen!zelf!hun!leven!en!hun!leefomgeving!onder!de!loep! …!kinderen!leren!een!eigen!visie!te!ontwikkelen!op!de!maatschappij! …!kinderen!ontwikkelen!Eigen!Kracht!en!zelfredzaamheid! …!en!leren!te!participeren!in!de!samenleving!
" " "
"
"
Contactgegevens:" KinderrechtenNU! Willemijn!A.M.!Dupuis8Tombrock,!directeur! Van!Beresteynstraat!167! 2614!HE!Delft! T!015!21!38!438! M!06!4142!6600! www.kinderrechten.nu!
[email protected]! ! ! Auteurs:!W.J.G.!Lijs8Spek,!W.A.M.!Dupuis8Tombrock! ! ______________________________________________________________________________________________________" Bron: KinderrechtenNU, Delft, 2014
!
0
Inleiding"" Hoe!worden!kinderen!vaardig!om!vanaf!128jarige!leeftijd!belangrijke!beslissingen!over!hun!leven!te!kunnen!nemen?! Hoe!leren!kinderen!als!goede!burger!te!participeren!in!de!samenleving?!Hoe!vergroten!ze!hun!zelfredzaamheid!en! eigen!verantwoordelijkheid!voor!de!maatschappij?!!Dat!gaat!niet!als!vanzelfsprekend.!Dat!vraagt!om!een!goede! voorbereiding!waar!ouders,!professionals!en!kinderen!een!verantwoordelijkheid!in!hebben.!! De!samenhang!van!de!kinderrechten!biedt!kinderen!inzicht!in!wat!goed!is!en!wat!niet.!Kinderrechten!gaan!over! waarden,!normen!en!verantwoordelijkheid!in!de!samenleving.!! Kinderrechten!zijn!er!voor!ieder!kind, altijd!en!overal.! ! ! KinderrechtenNU!heeft,!samen!met!kinderen!in!de!leeftijd!van!9!tot!12!jaar!en!geadviseerd!door!deskundigen,!de! methodiek!‘Kinderparticipatie!en!Kinderrechten’!ontwikkeld.!Het!gaat!!vooral!om!de!bevordering!van! Kinderenparticipatie!en!de!ontwikkeling!van!de!Eigen!Kracht.!Het!is!een!manier!om!kinderen!zelf!normen!en!waarden! te!laten!ontdekken.!We!laten!hen!met!elkaar!nadenken!over!de!vragen!‘Wat%is%er%nodig%om%op%te%groeien?’,!‘Hoe% gaan%we%met%elkaar%om?’%en%‘Hoe%zorgen%we%voor%elkaar?’.% ! "
Kinderrechten" KRNU!heeft!haar!gedachtengoed!beschreven!in!het!document!‘KinderrechtenNUAmethodiek"voor"
Kinderparticipatie"en"Kinderrechten"in"de"gemeente"en"in"het"onderwijs’" Dit!is!gebaseerd!op!het!Verdrag!inzake!de!Rechten!van!het!Kind!(VRK).!Het!VRK!is!in!1989!aangenomen!door!de! Verenigde!Naties!en!voor!Nederland!in!werking!getreden!in!1995.!Het!Verdrag!staat!boven!de!Grondwet.!! Kernwaarden!van!het!VRK!zijn:! • Ontwikkeling,!opvoeding!en!veiligheid!en!!van!het!kind;! • participatie!van!kinderen;! • gelijke!kansen!voor!kinderen;! • onderwijs!gericht!op!de!algehele!ontwikkeling!en!democratische!burgerschapsvorming!van!het!kind.! ! Met"de"KRNUAbenadering"staan"de"kinderen"en"hun"leefomgeving"centraal.!% De!kinderen!geven!zelf!inhoud!en!vorm!aan!kinderparticipatie.!De!methodiek!geeft!!kinderen!van!9813!jaar!zelf!het! woord!en!stimuleert!en!ondersteunt!hen!bij!het!in!kaart!brengen!van!hun!eigen!leefwereld.!Zij!ontdekken!hun! talenten!en!worden!zich!bewust!van!hun!sociale!netwerk.!Zo!leren!kinderen!te!participeren!in!de!samenleving.% % % % % Uit%de%toespraak%van%Koning%Willem%Alexander%bij%de%inhuldiging%op%27%april%2013:! “…%Burgers%die%zich%medeverantwoordelijk%weten%voor%het%algemeen%belang%en%opkomen%voor%elkaar."%% % % %
" De"KinderrechtenNUAmethode"voor"de"school" De!KinderrechtenNU8methodiek! • maakt!gebruik!van!de!instrumenten!Kinderrechtenchecklist,!Kinderprotocol!Meldcode,!Kinderrechtenspel,! Kinderparticipatiecirkel!en!de!handleiding!Kinderrechten!in!de!klas;! • ondersteunt!de!school!bij!de!uitvoering!van!het!gedachtengoed!zoals!bedoeld!in!het!VRK!en!de! maatschappelijke!vorming!van!de!kinderen;! • sluit!aan!bij!de!kerndoelen!34!t/m!39.! ______________________________________________________________________________________________________" Bron: KinderrechtenNU, Delft, 2014
!
1
Hoe"kan"de"school"uitvoering"geven"aan"kinderparticipatie"in"de"klas" " De"instrumenten" De!Kinderrechtenchecklist!biedt!het!overzicht!van!alle!onderwerpen!die!met!de!kinderrechten!te!maken!hebben! en!!in!de!klas!besproken!kunnen!worden.!Onderwerpen,!waar!kinderen!vragen!over!hebben!of!die!op!de!lokale! educatieve!agenda!(LEA)!staan,!kunnen!gekoppeld!worden!aan!lesprogramma’s,!bijvoorbeeld!over!gezondheid,! pesten!of!maatschappelijke!vraagstukken.! ! Emily:%‘Op%de%checklist%staat%allemaal%wat%je%nodig%hebt%in%jouw%leven%en%wat%wel%en%niet%goed%is.%Daar%staat%ook%op% wat%je%moet%doen%als%het%niet%klopt’.% !
! ! Voor%de%invoering%van%de%Wet%Meldcode%is%veel%aandacht%besteed%aan%de%professionals.%In%Rotterdam%vroeg% Jeugdambassadeur%Simone%aan%de%wethouder:%“En%wij%dan,%wat%moeten%wij%dan%doen%als%het%met%een%vriendinnetje%of% een%klasgenoot%niet%goed%gaat,%wat%is%dan%ons%protocol?”%! ! ______________________________________________________________________________________________________" Bron: KinderrechtenNU, Delft, 2014
!
2
Bovenstaande!vraag!was!voor!KRNU!de!aanleiding!om!het!Kinderprotocol"Meldcode!te!ontwikkelen.!Deze!luidt:! ‘Zoek!een!volwassene!die!je!vertrouwt,!die!naar!je!luistert!en!die!je!helpt!(te!helpen)’.!Dit!protocol!is!aan!de! Kinderrechtenchecklist!toegevoegd.! Door!het!Kinderrechtenspel!leren!kinderen!spelenderwijs!wat!(niet)!nodig!is!om!op!te!groeien.!Zij!krijgen!de! mogelijkheid!om!na!te!denken,!hun!mening!te!vormen!en!verantwoordelijkheid!te!nemen!voor!hun!eigen!leven!en! dat!van!anderen.!Door!het!kennen!van!elkaars!achtergrond!krijgen!zij!respect!voor!elkaar,!ontwikkelen!empathie!en! gaan!elkaar!helpen.! !
!!!!!!!
!!!!!!
!!!!!! ! ! Na!het!spelen!van!het!Kinderrechtenspel!krijgen!alle!leerlingen!een!kaartje!met!het!Kinderprotocol!Meldcode.!Hierop! is!ruimte!voor!het!invullen!van!contactgegevens!van!vertrouwenspersonen!die!zij!zelf!kiezen!(zie!ook!de!sociale!kaart! voor!kinderen).!Er!staan!ook!gegevens!op!van!de!Kindertelefoon!en!het!contactadres!in!de!gemeente.!! !
"
"
"
"
!!!!!!!
!!!!!!
"
"
"
"
In!de!Kinderparticipatiecirkel!staan!alle!stappen!die!een!volwassene!samen!met!een!kind!doorlopen!voor!een! volwaardige,participerende!inbreng!van!een!kind."
loslaten eigen belang en doelen verantwoordelijkheid delen
luisteren naar
samen oplossen
genoeg tijd nemen serieus nemen
!
!
!
!
!
!
!
!
Kinderparticipatiecirkel!KinderrechtenNU!! (Lijs!&!Dupuis,!2013)!
!!!!!!!!!!!!!!
! ______________________________________________________________________________________________________" Bron: KinderrechtenNU, Delft, 2014
!
3
In!de!handleiding!‘Kinderrechten"in"de"klas’!staat!een!praktische!werkwijze!beschreven.! Uit!onderzoek!(Muller,!M.,!2014)!blijkt!dat!de!intern!begeleider!en!de!vertrouwenspersoon!van!de!school!de!meest! aangewezen!personen!zijn!om!de!methodiek!in!te!voeren!en!in!te!bedden!in!het!schoolbeleid.!
" Vroegsignalering" Als!kinderen!met!een!probleem!komen,!heeft!de!school!de!taak!zorg!te!bieden!(Wet!Meldcode).!Dat!kunnen!scholen! alleen!wanneer!zij!de!samenwerking!met!partners!in!de!jeugdzorg!en!opvoedondersteuning!goed!hebben!geregeld.! De!school!kan!in!ieder!geval!terecht!bij!het!Zorg8!en!Adviesteam.!!! ! Bij!ernstig!vermoeden!van!kindermishandeling!of!als!de!veiligheid!van!een!kind!in!gevaar!is,!treedt!de!Wet!Meldcode! direct!inwerking.!! " Door!de!preventieve!werking!van!de!KRNU8methodiek!kunnen!problemen!in!het!leven!van!kinderen!eerder!aan!het! licht!komen.!Door!effectieve!en!efficiënte!samenwerking!tussen!onderwijs!en!de!brede!jeugdsector!zullen!minder! kinderen!in!de!knel!komen.!Hierdoor!!zal!er!uiteindelijk!minder!beroep!gedaan!hoeven!worden!op!de!dure,!intensieve! jeugdzorg.!
" Sociale"kaart"voor"kinderen"" Tijdens!het!bespreken!van!de!Kinderrechten!in!de!klas!krijgen!kinderen!inzicht!in!wat!nodig!is!om!op!te!groeien!en! wie!er!zijn!om!hen!te!helpen.!Binnen!de!school!kan!het!dan!gaan!over!de!vertrouwenspersoon!van!de!school,!een! schoolmaatschappelijk!werker,!de!leerplichtambtenaar.!Buiten!school!gaat!om!veel!meer!mogelijkheden,!zoals!in!de! sociale!kaart!voor!kinderen!staat!weergegeven!de!bloem.!
"
"""""""""""""""""""""""""""""""
""""""""""""""""""Sociale!kaart!voor!kinderen!
""""
" ______________________________________________________________________________________________________" Bron: KinderrechtenNU, Delft, 2014
!
4
Kinderrechten"in"de"klas""""" %
KinderrechtenNU%ontwikkelde%Z%geadviseerd%door%kinderen%in%de%leeftijd%van%9%–%13%jaar%en%door%bijzonder%hoogleraar% Jan%Willems%en%psycholoog%Martine%Delfos%–%de%Kinderrechtenchecklist.%Op%de%checklist,%afgeleid%van%het%VNZVerdrag% inzake%de%Rechten%van%het%Kind,%staan%alle%onderwerpen%die%nodig%zijn%voor%ieder%kind%om%evenwichtig,%veilig%en% gezond%te%kunnen%opgroeien.%Met%deze%checklist%kunnen%het%welzijn%en%de%ontwikkeling%van%ieder%kind%(preventief)%in% kaart%gebracht%worden%(zoals%pesten%en%kindermishandeling)%en%komen%(indirect)%antwoorden%op%de%volgende%vragen:%% % Wat%is%er%nodig%om%zo%goed%mogelijk%op%te%kunnen%groeien?% Hoe%gaan%we%met%elkaar%om?% Hoe%zorgen%we%voor%elkaar?% Hoe%kunnen%%we%elkaar%helpen?% Wat%kan%ik%zelf%doen?% Waar%kan%ik%hulp%krijgen?!
Introductie"van"de"Kinderrechtenchecklist"in"de"klas"
" Bespreek"eerst"de"Kinderrechtenchecklist"met"de"leerlingen"en"speel"daarna"het"Kinderrechtenspel." 1. Laat!de!kinderen!in!een!kring!zitten.! 2. Vraag!de!kinderen:!‘Wat!is!er!nodig!voor!kinderen!om!op!te!kunnen!groeien?’!Houd!de! Kinderrechtenchecklist!bij!de!hand!en!streep!af!wat!benoemd!is!en!zorg!er!voor!dat!de!kinderen!alles!zelf! bedacht!hebben.!Af!en!toe!zijn!een!tip!en!een!schouderklop!nodig.!Reken!hiervoor!ongeveer!20!minuten.! 3. Vertel!dan!dat!zij!het!geweldig!goed!bedacht!hebben!en!dat!vertegenwoordigers!van!de!193!landen!van!de! Verenigde!Naties!in!New!York!daar!ook!zo!over!denken.!Zij!hebben!het!opgeschreven!in!het!Verdrag!van!de! Rechten!van!het!Kind!(1989).!Alle!landen!–!Nederland!in!1995!8!hebben!dat!Verdrag!ondertekend!en!beloofd! er!alles!aan!te!doen!om!er!voor!te!zorgen!dat!kinderen!goed!op!kunnen!groeien.!Zij!hebben!beloofd!het! Verdrag!na!te!leven.! 4. De!volgende!vraag!aan!de!leerlingen!is:!Wie!zijn!verantwoordelijk!voor!het!naleven!van!het! kinderrechtenverdrag?!Wie!moeten!dat!doen?!Kinderen!antwoorden!meestal!in!de!volgende!volgorde:!de! koningin!8!de!minister!president!8!de!Tweede!Kamer!8!Het!Kabinet!8!Ministerie!…!! 5. Dan!de!vraag:!‘Kunnen!zij!dat!alleen!voor!elkaar!krijgen?’!(Komt!de!minister!president!jou!een!boterham! geven?)!Wie!zijn!dat!in!de!gemeente?!De!burgemeester!8!de!wethouder!8!ambtenaren!8!de!wijkagent!8!de!juf! 8!de!ouders!8!de!oppas!8!…!(zie!ook!de!sociale!kaart!voor!kinderen).! 6. En!dan:!‘Wie!zouden!jullie!vergeten!kunnen!zijn?’!‘Jullie!zijn!jonge!mensen!vergeten!?’!Kinderen!Zelf!!Zij!zijn! ook!verantwoordelijk.!De!meest!duidelijke!voorbeelden!zijn!pesten,!te!veel!snoepen!en!te!weinig!bewegen.!! 7. Daarna!krijgen!de!leerlingen!de!Kinderrechtenchecklist.!De!lijst!wordt!nogmaals!doorgenomen!en!hun! antwoorden!worden!nogmaals!bevestigd.! Het!gaat!dus!primair!over!de!samenhang!en!de!intentie!van!het!kinderrechtenverdrag."
Kinderrechtenchecklist,"verbeterpunten"en"Kinderprotocol"Meldcode"! 1.
Vertel!de!kinderen!dat!als!je!een!vraag!met!“nee”!beantwoordt!het!een!verbeterpunt!is!en!dat!je!daar!iets! mee!moet!doen.!!Er!moet!een!verbeterplan!voor!gemaakt!worden.!Kinderen!kunnen!dat!zelf!doen,!maar!het! kan!ook!zijn!dat!ze!daar!hulp!voor!nodig!hebben.!KRNU!heeft!samen!met!kinderen!een!Kinderprotocol! Meldcode!ontwikkeld!voor!als!er!sprake!zou!zijn!van!huiselijk!geweld!of!kindermishandeling.!Leer!de! kinderen!de!inhoud!van!het!protocol:! ! ZOEK"EEN"VOLWASSENE"DIE"JE"VERTROUWT,"DIE"NAAR"JE"LUISTERT"EN"DIE"JE"HELPT"(TE"HELPEN).! !
2.
3. 4.
Sluit!het!gesprek!met!de!kinderen!af!met!de!afspraak!dat!de!Kinderrechtenchecklist!in!de!klas!wordt! ophangen!en!dat!ieder"kind"altijd"bij"jou"aan"mag"kloppen!"Hanteer!hierbij!de!Kinderparticipatiecirkel"(zie! achterkant!van!de!Kinderrechtenchecklist).! Doe!nog!een!rondje!waarin!elk!kind!mag!vertellen!wat!hij/zij!van!het!gesprek!vond!en!een!ander!een! compliment!mag!geven!voor!een!goede!uitleg!van!de!kinderrechten.! Kinderen!kunnen!iedere!dag!onderwerpen!aandragen!waarover!zij!willen!praten!(bijvoorbeeld!gezien!op!het! jeugdjournaal!of!een!belevenis).!Probeer!met!de!kinderen!de!terugkoppeling!te!vinden!met!de! kinderrechten.!"
______________________________________________________________________________________________________" Bron: KinderrechtenNU, Delft, 2014
!
5
Belangrijk"! 1.
2.
Zie!de!Kinderrechtenchecklist!als!een!‘paraplu’!waaronder!alle!onderwerpen!bij!elkaar!komen.! Kinderrechten!gelden!elke!dag:! • in!het!kringgesprek! • op!de!speelplaats! • tijdens!de!ouderavond! • bij!een!ruzietje! • in!de!leerlingenraad! • tijdens!de!projectweek! • tijdens!de!leesles! • tijdens!lessen!over!gezond!eten!en!bewegen,!over!pesten,!over!kindermishandeling!en!huiselijk! geweld,!over!seksualiteit,!over!genotsmiddelen,!….! • of…! De!ervaring!!van!KRNU!is!dat!met!deze!methode!de!betrokkenheid!van!leerlingen!bij!het!gesprek!over!het! kinderrechtenverdrag!groot!is.!Het!wordt!een!succesvol!gesprek.!Kinderparticipatie!is!vooral!samen! bedenken!en!doen.!Dus!niet!te!veel!de!inhoud!zelf!bepalen,!maar!leerlingen!aan!het!denken!zetten,!laten! onderzoeken!en!enthousiast!luisteren!hoe!zij!erover!denken…!en!vragen!wat!zij!er!voor!en!mee!zouden! doen.
" Kinderrechtenspel"
Na!de!introductie!wordt!in!groepjes!van!688!leerlingen!onder!begeleiding!van!teamleden!van!school!het! Kinderrechtenspel!gespeeld.!Alle!leerlingen!krijgen!na!het!spel!een!kaartje!met!het!Kinderprotocol!Meldcode.!Hierop! is!ruimte!voor!de!contactgegevens!van!vertrouwenspersonen!die!zij!zelf!kiezen!Er!staan!ook!de!contactgegevens!op! van!instanties!die!voor!hen!bereikbaar!zijn,!waaronder!de!Kindertelefoon!en!het!contactadres!in!de!gemeente.!
" Resultaat"
Kinderen!leren!van!u!wat!ieder!kind!nodig!heeft!om!veilig!op!te!kunnen!groeien!en!zo!goed!mogelijk!te!kunnen! ontwikkelen.!" • Ze!leren!inzien!wat!goed!is!en!wat!niet.!! • Ze!leren!dat!er!verbeterpunten!in!hun!leven!kunnen!zijn!waar!zij!zelf!mee!aan!de!slag!moeten.!! • Ze!leren!inzien!wie!er!allemaal!zijn!om!hen!te!helpen.!! • Ze!leren!een!ander!te!helpen.!! • Zij!worden!geprikkeld!om!zelf!een!visie!te!ontwikkelen!over!hoe!we!het!beste!met!elkaar!om!kunnen!gaan.! • Ze!worden!voorbereid!op!hun!latere!rol!als!opvoeder!! Na!!!het!spelen!van!het!Kinderrechtenspel!krijgen!alle!leerlingen!een!kaartje!met!het!Kinderprotocol!Meldcode.! Hierop!is!ruimte!voor!de!contactgegevens!van!vertrouwenspersonen!die!zij!zelf!kiezen!Er!staan!ook!de! contactgegevens!op!van!instanties!die!voor!hen!bereikbaar!zijn,!waaronder!de!Kindertelefoon!en!het!contactadres!in! de!gemeente.!
" Wat"te"doen"bij"problemen"!
Wanneer!een!kind!tijdens!of!naar!aanleiding!van!de!bespreking!van!de!checklist,!het!spelen!van!het! Kinderrechtenspel!of!spontaan!met!een!probleem!komt,!is!het!zaak!hier!prudent!en!serieus!mee!om!te!gaan.!" Als!de!gespreksleider!op!het!moment!zelf!geen!oplossing!heeft,!kan!de!intern!begeleider!of!de!vertrouwenspersoon! van!de!school!erbij!betrokken!worden.!De!intern!begeleider!kan!voor!complexere!problemen!!Zorg8!en!Adviesteam! inschakelen.! Bij!ernstig!vermoeden!van!kindermishandeling!of!als!de!veiligheid!van!een!kind!in!gevaar!is,!treedt!de!Wet!Meldcode! in!functie.!!
" Voor"meer"informatie:"www.kinderrechten.nu";"
[email protected] ______________________________________________________________________________________________________" Bron: KinderrechtenNU, Delft, 2014
!
6
