-

/

/

\

-?u-,

.

\

.

\

a

\

,

-

-

-

^

-\J),.-,-

\J\-/-

Het grootstezonnedakter wereldis in het vooriaarvan 2OO2 op de Floriadein gebruikgenomen.Ruimnegentienduizend met een oppervlakte zonnepanelen bedekkener een expositiehal van drie voetbalvelden. De productievan zonnecellen stiigtiaarlijks gemiddeldmet viifentwintigprocent.Verwachtwordt dat zonnestroom in de toekomstin de mondialeenergievoorziening Doornieuwetechnologische een belangriikaandeelzalverweruen. onnarikkelingen zal zonnestroom steedsbetermet uit fossiele bronnenopgewektestroomkunnenwedijveren.

eGs

's

e bezoekers 'an de l'lodade. de Nederl:rn(tse nerekltuinborrwl ent0on s t e l l i n g ,k o l r ( l e nh e t e e r s t h e t g r c o t s l e z o n n e d a kt e r \ r e r e l d a l b o w í r r k ' r c n . l ) e s e n r i ' l fr n s l r a f à r t e zonnepanelen Í eliten elektri.riteit op er lornltlen het dak van een e x p o s i l i e h a lL . )oo rt de panelen r i e t l o g e ne l k a a fa a n q a r e n g ( r t ) l r a t s l l,i o t e n z e ! d d o e r d e l i ( h l d o 0 r ! o o f d e A e è x P o s e e f dbel o e r n e n ,t l a n t e n e n l r o n r e n . t)e zornecHrlfale vàn de l'lofi:rle " a ( t r . s l L r i l i " tv t ' r d o l e r r o o n s r . l l i l ' t . I r d o k l o b | r b l e t ' l h u r z o n r e ( l u ki I l l{(lfljl lrf'rft oer olrpfntaklo !nll n u ' r ' r l i r ' l s l r l ( ' r t i g ( l u i z r r Í lr j c r k a n t . n r " l 0 r . i n g r o o l t e r e r g l ' l i j k b a a rn r ( , t Hct zonnulok op de flotiode vifentochig kappenntt zonnepancicn. ttk hantbd n.4er leng De nianaknttol4ethotnl zonreaeÍe,)óevr/rden1/ai tu$er g/oJe, lale. waardoatde onttt\nre khtet en qc'ctlkopcr^,atdt.unkt) Htt voardeclvon zonn€paneien sdot ze ntct olleern)okkeilk ap alakerengevehkunren datdengeplootst.naa aak ap drde/e oblecle/r n het landtchap,zaoLgelud\lratler ieótt)

Wereldsgrootstezonnedakbevindtzichin Nederland drie'oetlral'eklen.]lel ruinrl'cg.r' l i e n d u i z e n ( zt o n n e p a n e l e nf r c o ' e l c k l f i s ( h f i e k l e r c g e nl a ] ' l l , : l megrs alt overtrelihel zorn(Jlrk lan d€ l'loriacie de I lnegaNallt)i! k i r s r a l h r i r ,o p h f l l ) ( { | s l e r r o i r v a n \lr:inchen, lot voor kon nog de A fo o l s l e g e b o u \ r g e b o n d e Il lo l ' I r t L le (Het lernroAervan zolur!cf]' lËles qrrrlt uitAedmkt in wall piek,hel lemrogen lrij nraxir'ralc zírnnekmclrlH . el gemiddekk \1rr m o g e no n ( l e f N e d e r l a n ( l s e n B e l g i s c h cc ( ) I l d i t i ( , iss g e n r Í k l r l ( l l i e n t r o r e n l \ , : r nh e l l ) i e k l c f n r ) g . r ' ) I J lN u n c l r r N f f í t c n d e d | k 0 ' \ ' à r ' z o s o x p o s i l j f h a L l o irn l 9 9 i n ! 1 r ( ' l r l ( l L r i z o r n! rl c f k a n l | ' l l l r . l f r l ' \ r J n r r l u l fs l ) o ( k , k t( 1 ' \ s t L ' L v' l ) o r z o r n c í r x ) n ' c n i s o . r n i l I r . t E n g e l sr t ï o n ' s l ' g c a l k o r l n r g! t ' 1 l I ) h o L o \ i t l r i c s o L a r |'rofgl, if hfl l',lf(k'rhn(ls 1í)l(^!nlài s.ho zonf. rJ!.rgxr) H.l l)rojc(1 k r ) s l l ( ! o ( . r l l ( l j rr r j l j o . r I ) L r i l s cr r à f k . r L r \ c r l ( 1 .! l ) g . s 1 ' k 1 f . l . k l r i ( i i l ( i i t rlircct tlrr (1. lr{rursgclroulrcr Il(, l o l r l o i r v . s l o r i r g s k o s l . r r L i r '( 1 . z o n ' ( \ f r l r ' 1 . . r ) r l c l . l o f i a ( l cl n \ l r o c g c

1 7 , 5m i l j o . r ne L r r oq, a r n 0 r h r L r r r n i s t r fi c v a n E c o n o r n i s c h Z c akr" !iif nriljoen errro subs ieu.(kr li( otrÁ{'$rkte elektrniileit Uaarliiks l.2jl nriltr)í,n kilowitruur) werd aan ltrr .lt ktril iteirsner geleveríl on als ' r r au l u $ r f ( x m r 'o o k n e € r a a n . l e g c l ! n 1 \ \ c n. n i n s t a l l a r i e so t ) d e Florià(tc tenrgg€leve . Hel dak kar vr('rhondefd huishoLrdcrs!an cli,krri.iteit \,ffirzien.

8,5 KILOMETER ZONNEPANELEN Iliiz(rÍler.ran hetzonnedak orrí1. Fl(r'iàde is zijn Ér.oteomvang. zckcr v ( r ) f e e n m s r a l l a t i ed i o g . k o r ) r ! l ( i i s a a n c e n g e b o u " . z e g l R { r l r k oK r ( n , sal.s nunager duurzafrccr! rgi.r)ro i.írt.r en slslelnell'an Sicn!\'s \ f ( b d a n d . S i e n e n si s ! c l i ( i i l h c i \lik \an duuranre erergxr (\íir(t c n c 4 i c . e n e r g i eu i t b i o r r a s s ar ! ' z o n n e e n e r A i e le l l h ( , L x t zl i ( l r r ) r )h c t l c f r e i n l a n z o n n e s l r u o l rvr o r ) r r l b.zig nrel de lechris.hf r'àlisàli(' . | h e r l ) e h e e fv a n g r o l f r c l g ( k o t ) Irflí1. s)stelnen. \\'ereldnilri z!n cr $ 1 ' 1z o n n e . e n t r a l e si r I ' c l v r ' 1 ( l( l n '

tó2

DE PRODUCENTEN het zonnedakvan de Floriadequa piekvermogenovertreffen,zoalsin Iialie, nraarvan de gebouwgebonden PV centralesis het zonnedaknu de grootsleter weÍeld.' De zonnepanelen zijn Seintegreerd in de overkappingvan de expositiehal. Het zonnedakbestaatuit vijfenlachlig kappenmet zonnepanelen, elk honderdmeter lang.De zonnepanelen(elk paneelheefl zesenzes' lig zonnecellen)liggenin een hellingshoekvan 18,5gradenin noordoostelijkeen zuidwestelijke richting. Knol: 'Voorhet eerst is gebruikgemaaktvan een combinatie van glasnlel folie voor Élasoverkappingcnwàarlussende monokristallijne siliciumzonnecellenliggen.ln de zonnepaneeifabricage domineerl tol op hedende glas-glastechniek. Flenbelangrijkvoordeellan een combjnatievan glasmel folie is dat de paneleneen sluk lichter zjjn, zodatde draagconslrucl,ie van de expositichalgoedkoperen lichter kon wordcn gebouwd.Op de Floriadewerd eenbeÍoepgedaan c,ponhveÍpenen lechniekenuil de kassenbouwdic voor de combina' iie mct zonnepanelen Seschiktzijn gemaakt.'Dezonnecellenop het zonnedakliggenvier millimeter van elkaar,zodarelk paneelniet alleenlichl doorlaat,maartegelij' kertijd ook schadurvbiedt.

De pmductie vàn zonne.ellen groeit i.arliit5 met gêmiddeld êên kwàn ên ligt nu op viêrhonderd megawattpiekper iaar De vier grcotste bedriiven ziin: KyocêraSolaren shàlp Geidê Japant, BP5ol.r (VerenigdeStátên,mêt produdievestigingenwereldwiid) en 6indsde ovêmamêvàn SiemenrSolarditiaàr)ShellSola..Met de ovemamev.n Si€menrSolar breaddeShell2iin producn€.apaciteituit toi viiftig mègflàttpiêk pêr iàêi D€ Sdt' N€deriands€multinational producert zonnecêlhn in DuiBlênd (mul kÍistalliin silicium)€o rinds de ovemame van Siem€ns5olár ook in dê Vêrenigde Staten (Califomië).Daarworden monokist lliinê silicium<ellênên - sindr 1998 - oD b€mrkte sóàal Cl9ellen geproducerd. De pànêlenwordm geastemble€rdin Duitsl.nd, Nedeíiànd (Hdmond en Portugál. 'In Belgiëis de vooóiie iàrenop het gebiedvan kririalliine5iliciumzonnRèllenvel ondezoekg€daandoor het LeuvenrêondeEeksbuÊ.u IMEC in sámenw€*ingm€t de Univeuitêit Leuven,'z€gt Wemer Coppyevan hêt ondêrzo€ks'en advi€rbureau3E in Brusel. In 2OO3zal IMECván $an gaán met hêt producriebedriifPtotovoltech. Cte technologie en m.ted.leng@p Bêkaênun het B€lgisch€KonÍiik is in e€n ioinl venture met het AmeÍikaansêEnêrgyConveííon OevicesadieÍ m€t de producti€ vàn dunne ílm (amorí rilidum) zonnecellênop fl€)abeleubstraal BekaertECD5olàr syíemt vêr' hoogde de productie€àpacnêitvan de fabriek in Mi.higan onlan$ tot viêr€ndêrlig m€gawáttpièken oveM€egt ook in Eurcpà (niet in Bêlgiê)een productieliin te op€nen.

energieuit zonlicht{'ordt omeezet in bruikbarcelektrischeenergie. vinden$e zonnecel Tegenrvoordig len in allerlei consumentenproducren zoalshorlogesen rekenmachines,en als autonone energievoovieningop en in sche' pen, campers,caravans,tuinhuisjes, navigatiebakens, bii drinkrvatenoor zieningenvoor vee,in meet' en regelapparatuur, enzovoort.

ln onls'ikkelingslanden biedr zonne stroomvaakeen oplossing,omdat op het plattelandzeldeneen open baarelektriciteitsnetaans'ezigis. Zonnepanelen leverener elektrici leit aanwoningen,ziekenhuizenen scholen.lnmiddelshebbentwee niljoen huishoudens\aereldr{ijdeen DERDEWERELDLANDEN solarhome system,een klein BELANGRIJKE AFZETMARKT autonoomzonne-energiesysteem clat 'Dat zonnccellenoorspronkelijkrver bestaatuit eenzonnepaneel,een den ontwikkeldvoor toepassÍÉenin accuen een laadregelaarwaaÍmee de ruimtevaartis ecn veeigehoorde, sl,roomwordt opger\€ktvoor onder maarniel geheelcorrecteuitspraak,' n\eerverlichtirÉ, koeling,telcvisie aldusWim Siirke,managervan de en radio.Hel systeemvraagtweinig afdelingzonneenergievan hel onderhoud,werkl Seluidloos(in Energiconderzoek Centrum tegenslellinÉtot bijvoorbeelddie Nederland(ECN) in Petlen.'A1in selgeneratoren)en de paneLenheb dejaren vijflig weÍd een grole ben een langeievensduur(meeslal fabriekvoor zonnecellenvoor aardse neer dan twintig jaar). De accus gebouwd.Die kon hààr gaanhelaasminder lang mee.lcel loepassingen producIenechter onvo]doende leveranciersvan solar homesys kwijl. Zonnecel]enwerden in de tems leverendaaromook 'nazorg' ruimtevaartwel voor het eerst voor in de vorm van onderhoudspro een breed publiekzichtbaarl,oege' eramma'sen biedende mogelijk pas[,zij het dan in minusculeopper heid oude accu in te ruilen. vlakken.'op satcllietenzil hel neus je van de zalmvan de En lasl bul not leastbetekentzon peperdurecel zonneceltechnologier neslroomeen heleverbeleringals len met ecn extreen hoog rende het gaatom de levensomstandighc menl van circa vijfenlwintigprocenL. den van de plaltelandsbevolking. Er wordenminder fossielebrandsloffen Dat houdt in dal een kvart van de

{Jf hout vcrbrand,dus komener ook ndnderschadelijkesioffenv4i en is or minderbrandgevaar. Derde{eÍekllandenin Afrika, Azièen Zuid Amerika,en groei oc0nomieénzoalsChinaen India, ziin belangrijkeafzetmàrktenvoor dc PV indLrsrrie.Dat zal voorlopig wel zo blijven,want \,!ereld$ijd blijri vandaagnog altijd t&ee niljard mensen(een derde van de totale wereldbevolking)verstoken

UITDAGING VOOR ARCHITECTEN Irr de westerselanden!,!ordende meesleP!'systenen ook de kleincrc aan het openbàreelekinciteitsnct gekoppeld.Via omvormerc wordl de door de zonnecellengeproducccrdegelijkstmomomgezeiin rvisselstroorn. rvaarnade stroomaan het net wordt geleverd.H€t voordeelvan zonnepanelenis dat ze nakkelijk op dakenen gevelskunncn wordengeplaatsten de schaarsc ruimte goedbenutten. \lbonhuizenen kantoorgebouwen, màarook geluirlswallenen andere objecten,zijn geschiktvoor de plaatSomsworsing van zonnepànelen. den de panelenop platte daken geplàatsien aan het oog onttrok' ken, maarze rvordenook vaak zichtbaarln gebouwenSeinreSreerd en kunnende architectuurzelfseen meerwaardebieden.Fabrikanten spelenop de esthetischewensen van ontwerpersin door gekleurde panelenaán te bied€n.Nadelenvan zonnepanelen met een modieus kleuÍtjc zi.jneen lager celrendemenl en een hogereprijs.

co.s Ir Nl!i, 11 !l srrrl Nr .if.! rr hllit'l r r ' , É i t r \i r l l l ) i I k l ' \ \ ( . f ' I o f t l , , l i g , , slfl,l I)( Nl\l, rlidrls| ttrrrlr.i(i s l r l ! , l l I r " [ L ' j r ] 0 : 1 r r ' r {1 ( L u u | z ! j l l , l r i r r r ( ! L ( r ' l (k l r r i r r , r r r ' \ r | 1 " l r ' ) Irt,|rl)n! rrLr v;r" r1r tn r'rr' .|1'r' A i r , ! r , l i fL L i l1i i l ) 1 r ,! r r g , J r \ ' 1 r r ' 1 1 r l l r $ , r , l l g , , s l r ' ! , j ( lf r i r r n t l l , n Í r r r l ( t r r r ) r ' r r r ! r ' r { f S L r 'l l . t s I l ! l l n , l \ l l I l t n r r L . A r L $ i r r l l )ki ({ r f f s r t ' l l , ! ! r l I r \ ' \ t , r r r L l i A ( r, r l l ) : l r $ . r l ! , ) r ' i g i l r L Il ' ! ) t ) l , , r l S r i r k { . :l ) , 1 ' \ s , Í 1 , , f rcll rl)r1\,kl rcL rl I ,Á1 r (rJ' hr'r' l ) u . I ' \ ' \ r , I f . ) q l r r r r s s ( . r ( 1 r 'l . _ n l l l I I : j l ) 1 ) 1n1! A r t r ! | l l t ) i . k I r j t ) : l ( l . l ) ( , 2 (( i j I r s r r l t l j 1 r ' , r r f l s , ! , r r u i 1 ( h g i ' L l f a ! f ( l ' .. ^ ( . r J ! , r l ' \ l , , r r f r L i , , l( z i j L L , l r . l , r U r i l k s r , . , h r r r f z ! r r ( ( r ( , f Ai ( . l ir , f r i ( . i rI n l i r l r s s r l {\rLlr1,!,'!,li,!,r',|!.i v,L".r's irl\'r' \r,rrll gcr,l( r,1)rJ' tr Lf(l(.f(,fgi. LL Il( lli. is l! 1 \r,rr,,!(.r uil 71,Ir, s l r r r ! r Lr r i r ! l ( , f r l i r , 1 i nn ! g f \ r t l t , i , l . r l , l L r s\ \ ' r ' r r ( . rl i r t ) l ) \ t ! f f l r t l Il r\! l\, ,ir!l{,v(r.ks (.r,!l\i(.sl,rl ,Lr'r(!.t)rssifg r l r i L r l l l I I ( , rl { l ( , i , 1

\ r L Irl l l l r r r z r L Jl )r(() n r ! J rl r ' s l i f r r l . f ( , r i .i s i r I l , t A L i ,( ! , f r ( , s L , , f r l (;.r i I r s I It,gIr|,,i(l \'lrLrr!l(,r,r\t!,( jl rrrLr ujl l,r r ', l (lL'rrzrLJir.'.r(,]li(,rl l l r l o \ \ a l l t , | r i l(! , ( j l ! 1 ! , f , n 1 Lj |(l l , , l , r , l s(ll l i n g .l l a a r L sr r r r l r . n r i r L ( , f t rL (l i r , l) r L ( 1 ( l I(i,f l r r . l ! l n z 1 , r r k , , ) l l , !l , t l , i r í \ , Í ) r r | \ 1 ! i r (' l ( t r i r r ' r \ l 1 . r ' l , r r ! h r ( 1 i rI ,l )r r r ! f , 1 1 !L , h r L r z I I r l r ' (r ( , U L (. l r r L . l . ) l r l ( , , , r r l , r g i ( ! , , r r s L L J|rÉL1l zn ri (^,\ r , rl l I n , l g r i , r l si r \ r , , i r , r I r r (rl ! , r ! n r { ! l 1 ' l ), ) r L A 1, ,r\, rr , { , ft ) Í ! r ' n l V , r ) f , l t ,l r (l ( ,I , l L L, tf! , s , I. r r r s h { ! l r , l , l - i r r r t , t t s(, , I r ] r s s i { , r , r i r , ! , r l \ , , r r h r l , ll!i r ! \ i I r ( l ( . l L l r r \ r ,l l, ! , r i l l l l l r f z r r ! 1 r l r , r l r 1l , r ] l \ i L L l jl ) ! ! r , r l i r rl r ) l I L , l r L r r ! l ( ,1,( h L i r f z i r u r l , ) t , 9 , , { r ' k 1( If ( L I r i (L I r , rnI ! ! , 1 , l a r l : : l I t ) r ! Í , ! r l l r ! h i r A { , f I ) 1 ,( r j l i , r ! l i g ! t , r l ! ) A ( , (r [ r r , 1 r 'N r \ L r ' r 1 ; r r l rs,I] l I l l g i r r l ! , , l , r , l s r 1 , l L r rA. ,$ i i r r rl ! r l ! , 1 r r , l(l ! , r ! { , r i r i r l ,[l],r , \ 1 ! , f r l | , I l l L l I l , l , , rI ) , , i i l ( $ , r i r r i r L ( vl fr , f s l l r l L l t , r , It i, o, r ) 1 ,s, { ,I L r ! ] r , rA i i , r L ( , , r r t , f ! i t, ,, r r i u , , , r ( , rl , r ) r i rs l I r l L r l

r ! , ! r Z , )^ j r o . ) s r ( , f f i i rk, r l S r ' r r 1 1 i r '; ar \g n n r ' 1 i n ! l L r ( i . i r l (rlr(rrr f r I l ,i r i r r s ( , z L Ai ,l rl \(i I r r l l ( , f k f r L I( ' l L n l r r l ( , sI ) r ' I l I r o t ! s ( , ( l r r i s s L I 1 1 | L L f a r 'r! ,' r ! r A r ( , t ) n i r { , f l i r L i L r i rI c l n r ( , rl ! , r . \ 1 , ' l ' l . l N I l l t .t(,, i r ! t ) n ) A r [ ] r f , ! , f r U l i f ( . fr , t n r ,1 ! 1 1 r r I r l r ( . 1l l l l l l l l l l l i I i r u r r r r [ \ r ! ) r r ( , rl I r l ) l o É i | , r r r r $ i k k ( , l L r ' Ê

GROENESTROOM ERGPOPULAIR l r \ ( ! | , r I L r ! l i s r l ( ,\ r i k ( r ) l i\ i l l l l r L r f r i r i l r ) 1 i A (r\' \k l I r ' r ' k l r i ( 1 1 ( , i l ( A f l ! r ' , s 1 i ! ) r ' r )i r i dr 1 1 , I r s L Irr' rr Lr ,, r ' I r l!rLf'j\(,r,11 \ 1 ! i f l ) ' j ( , i r L r 1( ,! r, r l g Í ! n s L r((i , sg r \ \ ( n ( l r l ) ( . t ! ) t n r I r r i I I i l L sr ! , r ! l { , r h r k r , r i r i ! r r | t , \ r i sir,llirU \ i ! r r l ( ,I n A u l (r 1r LI, I ) ! , f A i { , 1[!r s r i r L(Al l l ] l j ) I I L (r ( l , | ! $ ( , r ( l r , l r , f i . i s !r (s rl I l r r { , l g r i . r z { , ' s 1 ! r ) f r l ! , , 1 k l . L r , ) l s . n f sr ' . i 1 ."\r l , , 1r ! , ! i r l ! l N r f r , . n r l i r ' \ . r i . r | r r l ( ! , f J r r l r ! i r k L i r r l c rA r ( ! , f I s l f , r ) r r r L l \ l , l A c r s , , . r 1 ( , rl'! , r ' k r , r ' i I A ( , r l \ r r Ll L (1 I l ( N ^ l l ! , 1u u r t a l\ r , r ( 1 . r ! r , ! , ! , r L l r ) rl l r i { , r r i l r ! , rL r l 1 ) 1 í \) r. l

Dr \.jer ii/ÍrJf,r,rl ncd Jrr..jl .r r.irr r r.)l,r') IÉr durr,,ll rf lrrrrrIr'rirfrririi]trjr irri irri !,r/rrr,rr Êirer'rÊI]È1]iilll]i)il(l]!ifi],.ij.l.f.r]l.il]l:r.]]i1ríll]Êe]/.l]ir|ij,rr,l:l] ,.i.trl.iri'||rÍir/i.1)iit'rr/fr]l.l|,rlfri|jiri'(i.l1l |f,.lll.i']lll.r]'1i].lr]:j(.il,|]jl]

ri4

UIT DE RUIMTEVAART RACEAUTO METZONNECELLEN

neerkofirlop vecrijg procentvàn alle huishoudens.Of de gro€i aanhoudt hangl echter afvan het voornemen van de overheidom de vdjsielling vàn de REB voor consumenten[ecolax) gedeeltelijken voor bedrijven geheelal tc schaffen. Door het succesvan groenestroom is sinds2000 de import van elektriciteil uit duurzamebronnensterk toegenomen.Tachtigprocentvan de gÍoenesiroom in Nederlandwordt ingcvocíd.Om het weglekkenvan subsidicsnaar al bestaandebuitente voorlandseenergieproducenten komen,wil dc Nederlandseregering dfli alleennog nleuw te bouwen - in binduurzameenergiecentrales nen of buitenland van de belastingvrijs[el]ingkunnengenieten.

Eind 2001 won het Nêderhndrê Alpha C€fltaud eam clê zê6deWorld SolarChalhnge, en w€dstriid voor ràceàutos die door zoon€cell€nwoídm aàng€dí€v€nCie Eot ni 1 l, november 20Ol). D€ gemidd€ldesn€lhêidvên dê Ned€dànds€Nuna 9ê6ouuri door studenten van de Univ€ísiteitênvên Dê|ft en AmsH.m, wá3 één€nnêgêí i9 kilometer p€r uur, d€ top lag op hond€íd denig kilomet€r per uuí In totàalw€Íd dri€_ duizend kilometèr atg€legd,dwa6 door Auír.lië. D€ Nuná was uitgeÍust Ínt t iPle iuncrion gÉllium-.rsênid€zonnec€llen,di€ de EuEpes€ruimtevàànorganisatÈESA sp
zend huishoudens)gereàliseerden op de VN-topconferenlieÍt werd h(]l slartschot Johannesburg gesevenvoor een project in Zuid Aftika. Daarwordenvijftigduizend huishoudensmel solarhome systems van elektriciteil v|)orzien.

Behalvedat z€ groenestroom imporieren,exploiierende energiebcdrljvenook zêlf duurzameenergiecenrralesin het buitenland. EnergiebedrijfNUON (in Nederland loploper in het aantalnàtuurstroomklanren)zoekt duurzame cnergieprojectenover de grens omdai de realisaiiein Nederland niet snel genoeggaat.Dai g€ldt zekervoor de bouw van windparken, zo meldt her bedrijf in hetjaalïersla€2001.NUONconstateertdat Nêderland,als windlandbij uitstek, de doelstellingenvoor windenergie niel weet te realiserendoordatde procedureste veel tijd in beslag ncmen.Inmiddelsexploiteen het eneqiebedrijf windparkenin Duitsland,India en Chinaen werkt het samenmet Spanje,waar windenergieeen hogevlucht neemt-ln de NoorseprovincieFinnmarkwordt in oktoberin samenwerkingmet twee Noorseenergiebedrijven 's wereldsmeestnoordelijkgelegen windparkin bedrijf g€st€ld. Het aandeelzonnestrcomdat NUON in het buiienlandopwekt,is nog erg klein. Op het plaltelandin Mali is enkelejaren geledenee trale voor lokaalgebruik (zevenduiDehagekostry vffi zonnecellen tsonder ondeteeengevalgvonhetqiebrukvffi dure noteriolen en technieken. DeFtÈenvonhet kiíonne elgun stiigen zotlrodevrooghet ootrbod ovefteft.Toch)L'6dtvetwodttdot net ví defiizen dekonendebrentooÍliiks totzevenWteft zunen dolen.

In Belgiëis de wetgevingvoor groene enerÉienet algerond,nuar er worden nog geen gÍocne energi€producten'verkochl. Dc liberàlisering van de cnergicmarktis hier mÍrder snelgcgàtrndnn in Nederland.FienandcÍ verschilnlet Nederlandis dat dc Bclgischeenergiebedrijvenzelf geen PV projecten realiseren,nraar in samenwerkinÉ met de Vlaanseoverhoid partlculieren en bedÍijveneen subsidievan vijfenzeve tig procentter beschikking stellenàls ze ccn PV systeem lalen inshllcrcn. Círppye:'De voorbijejaren zijn bii paÍticulierendriehonderdsystemen nret cên zon nepaneeloppervlaktc tussentien en t\qintiÉvierkantemetcr en eenver-

mogentussenéén en iw€e kilo,'vatt' piek per syslcem geinstalleerd.Op 160Belgischescholenzijn Pv-syste men operalioneel.' ln Nederland chtte de overheid zich vooralop groiere projectenin de wonrngbouwIn Amersfoortziin op de dakcnen gevelsvan vijfïon derd woningenen enkeleutiliteils gebouwenzonnepanelenaange brachl mct een totaal vermogen van 1,3megawaitpiek,in Apeidoornwordi een I megawalt piekprojectgerealiseerden in de rest van Nederlandzijn er liental len kleincreprcjectenin de voning en utiliteitsbouw Een ambitieusproject in NoordHolland(De Stadvan de Zon), nel vijf megawattpiekaan zon nepanelen,is in voorbereiding, maarvanwegeeen rec€nlewijzi ging in de Ned€rlandsesubsidie regelingvoor Pv-systemenis het onzekcrgewordenof het project kan woÍdcn uitgevoerd.

oo5

65

AFVALCHIPINDUSÏRIE zeer hoogwaardig silicium Zowel de Nederlandse als de \flaamse overheid benadrukken in hun energiebeleidhet belang n de oniwikeliru van zonneceltechnologi€ €n het wegnemen van finaiciêle belernmeíngen. Want de hoge kostprijs van zonnecellen is een van de belargrjjkste oorzaken van het feit dat PV nog niet echt doorbreekt. Zonn€stroomkan op dit moment mo€ilijk wedijveren met elektriciteit uit fossi€leenergie(kolen,olie €n gas). Maar in tegenstelling tot fossiele bronnen is de beschikbaaxheid van zonne-ene4ie in principe on€indig en vergroot zonnestroom het broeitaseffect niet. Deze voordelen kunnenin de toekomsteen groier politiek gewicht krugen. Een zorurepaneelgaat echter pas na €rlk€lejaren netto energieleveren, omdat de productievan de cellen behoorlijkveel energiekost. De 'energi€t€rugverdientjjd' wordt door technologische ontwikkelingen wel steedskorter. Ook is zonnestroom, v€rgel€ken met andere vomen vaÍl duurzame energie zoals windener8i€,wat€rkrachten biomassa,nog altijd een stuk duurder. Sinke:'De hoge kostprijsvan zonnec€llen is een gevolg van het gebruik van dure materialenen technieken, en ran de productie op relatief klei ne sclual. De kristallijne silicium Pv-industriekoopt afvàlen de overschottenuit de chipindustrie- die

gebruild en bewerkt die tot bruikbareplakken.Dit is echter e€n onzekereen beperktebron, en de prijzen stijgensterk zodm de waag het aanbod overtreft.' Toch is de prijs van de panelen de voorbije tien jaar gehalveerd. Sinkeverwachtdat, bjj eenvoortSaarde Sroei van de wereldpro' ductie, de kostprÍs van zonnepanelende komendejaren jaarlijks met vijf tot zeven procent kan blijven dalen. De productie nan de voorbijejarentoe met een kwart per jaar, de groei beleefde in 2001met een productievan vierhonderd megawattpiek zelfs een uitschieter van veertig pro cent. Wereldwijdstaat nu meer dan l-500 megawattpiek aan PV vemogen opgesteld.Sinke:'De marktprijs voor een compleet zonne-energiesysteem ligt nu tus sen vijf en acht euro per wattpiek. Per kilowattuur komt dat in Nederland en België grofweg over eenmet vijftig à tachtig eurocent.' Pv-producentenen wetenschapp€lijkeinstellingenzoekenvoort durend naar mogelijkheden om de kostenvan zonnestroomverder te verlagen. Inspanningen zijn onder meer Sericht op een vermindering van de productiekostenvan zuiver

silicium door goedkopere en snellere productiemethoden.Tot 2010,en misschiennog wel veel langer, zal silicium naar verwachting de belangÍijkste grondstof voor de zonneceltechiek blijven. Sinker'ln het EuropeseSolsilcproject wordt door Nederlandse en Scandinavische onderzoekers een proces ontwikkeld voor de productievan goedkoper,speciaal'zonnekwaliteit'silicium, waarbij bovendien minder energie wordt Sebruikt daÍt in de traditioneleroute.' 'De ontwikkeling van verschillende soortendunne film zonnecellen is erop gericht uiteindelijk goedkoperepanelente kunnen makendoor op de gebruikte materialente besparen,Nu is dat meestalnog niet het geval. Sommige dunne-film panelen zjjn veel duurder dan die van kristallijne siliciumcellen.PrÍsvoordeel kíjg je hooguitpasbjj grootscha lige productieen bovendienheeft de kristallijnesiliciumtechnologie in veel opzichteneenvoorsprcng, waa.rdoorde concu$entie hevig is en voorlopig aanwezigblijft. Nadeelvan de dunne-filmtechnologieis het lagererendement, dat bij dit tlpe cellentussenzesen elf procent ligt. Dat kan in de toe komst echter veranderen,'

genenties Metzonneponelen werken zd voortoekonslige o'íltibcteneengrote guntos de Belgixheadite
66

ZONNF]CEI,TF]CHNOLO(iIE HOPENOP Enêrgieuit zonli.ht kàn in bepà.lde combinatier van mat€dálen- hàlÍgelêideÉ- e€n D€ meesl MASSAPRODUCTIE elekt.ischêst@m oprekkên. Zonn€cellenwe*en volgss dit principe. gewonnen

Massaproduclie is een absolute voonvaarde om de kostprijs van zonnecellen verder te laten ctalen. Enkele jaren geleden liet Grcenpeace berckenen wat de financiële Sevolgen van massaproductie voor de prijs vàn zonnepànelen zouden zijn. Met eenjaarlijkse productie van vijfïonderct megasal.lpiek zou een prijsdaling van zestig à lach' tig procent kunnen worden gereali' seerd. ln Nederlard is op daken van \r'omngen en gebouwen een oppervlakte van enkele honderclen vier' kante kilometer beschikbaar, die in principe bruikbaar is voor het plàa! sen van zonnepanelen. lndien claad$'erkelijk op Srote schaal l'v'pane' len zouden rvorden eeplaatst, dan kan hiermee een àanzienlijk deel van de eleklriciteitsbehoefte worden gedekt. Sinke: 'Ofschoon de lelterlijke inhoud van hel pleidooi van Greenpeace veel kritiek heeft gekre gen, wordl de basisredenering 'schaalvergroting is noodzakelijk voor prijsverlaÉine cloor vrijwel iedereen onderschrcven.

In Nederland werken Akzo NobeL Chemicals en Shell Solar momenteel aan de voorbereiding van een expe rimentele productielijn (rolL-to'roil proces) voor de produclie van flexi beie zonnecellen. Op rollen folie zuLlen zonnecellen worden aàngebracht. i'rojectleider Gert Jan Jongerden van Akzo Nobel ChemicaLs:'Het gaat om de produc ti€ van dunne-film amorfe silicium cellen, met een rendemenl van zeven procent, die door middel van onder meer plasmadeposilie in een dunne laag (met een dikte van één tot enkele micromeler) op folie van derti8 centimeter breed worden aangebrachl. Als blijkt dal het piloolproject succesvol is, verwachten we een miljoen vierkanle meler zonnecellen perjaar te gaan produceren, wat neerkomt op zeventig mega{?ttpiek. 'De flexibele cellen kunnen, omdal ze zo licht en goed le integreren zijn, voor allerlei loepassingen wor' den ingezet. Gedacht wordt aan zowel netgekoppelde toepassingen, bijvoorbe€ld in dak- en Sevelelementen, als àutonome loepassingen,

gebruakehálfgeleider uilsili
zoalssolar honrosyslolnscn stutn) nair{ren mobicloconsumenienioe pàssÍ€en.' BehalveAkzo Nobelen Shelllvcrkcn FiCN,TNO, de TechnischeLlniversiteitenDclfi en Eindhovenen cleUniversileitvan Ulrecht mee aanhet project. Ook zoekt dc ilr(lustrionaarmeer geprefabriceerde produclenmet zonnecellenvoor loepassÍrgenin de bouw Monrentcclwerkt hei 'P!!\rirefiee'consortiumaàn hel ont s'erp van een revolulionairPV systeem waarh de draagconstructie ook ctiensldoet als elektrisch€geleider. HeI is ecn click on/click off systeem dat heel eenvoudigop daken en gevelskan {orden bevesiigd. Sinke: De koslprijsvan ccn P!'sysleem sordl voor vijftig tot zcst'g procenl bepaàlddoor d. kosrenvan

het zonnepaneelon voor de rest door de bijkomendcnuterlalen en montagekoslen.Mei PV \\Iireftee kan door de fysiekecombinatievan elektrischeverbindrngen(vroeger bekabeling)en bouwkundigebeves iiging aanzienlijkoDrnaterialenen wordenbespaard.' montagekosten Het Pv-wirefreeconsortÍm besiaat uit OKE'Ser'ices,NKF Electronics, 0skomeraSolarPowcr Solutions, ECN,TNO Bouq BEAR Architectenen Altema Plastics. ^nn.hiêrê vahRcker

I

NOGMEER WETEN? 0p onzesitevindtu extra linksnaar meerinformatieoverdit onderwerp,