~~ ~ ~----~

24e jaargang • nummer 1 februari 2002

I

Colofon/Inhoudsopgave

Even bijpraten ...

..,

• ••

•

••••••••

24e Jaargang, nummer I, oplage: 7250

Inhoudsopgave

Vereniging Vrienden van Blijdorp Sonoystraat 6a, 3039 ZT Rotterdam

Even bijpraten , .... . . . " , ..... . . .... 3

. " . ... .... ..... .. . .. 2

Vnendenme""'-S is een uitgave van de Veren'i!'ng Vnenden van Blijdorp en verschijnt vier maal per jOar

Agenda Algemene Ledenvergadering 2002 .4

De Veremglng Vrienden van Blijdorp stelt Zich ten doel: "Het In zo breed mogelijke zin ondersteunen van Diergaarde Blijdorp". De jOarlijkse minimale contributie bedraagt 27 EURO, waarvoor de leden 4 keer per jaar het verenigIngsorgaan Vnendenme""'-S ontvangen, alsmede 2 gratis toegangsbewijzen voor Diergaarde Blijdorp in Rotterdam of Arbs in Amsterdam. Bovendien worden de leden in staat gesteld deel te nemen aan diverse actiViteiten, die speciaal voor hen georganiseerd worden. zoals excursies en leZingen,

Verslag van de secretaris " .. .... , .. .. .5

Secretariaat: K van Leeuwen, Sonoystraat 60, 3039 ZT Rotterdam Vriendenfoon: OIO - 467 66 37 Vriendenfax: OIO - 467 66 37 Email: [email protected] Gif0: 1357803, Bank: VSB bank nr: 98.55.33,099

Afdeling Reizen: I Slljkoort Aemt Bruunstraat 111, 3067 Je Rotterdçm Telefoon: 0 I0-42 11931 Giro: 20 71 059 Promotieteam: fom. H. Gemtse Sourystraat Id, 3039 SR Rotterdam TelefCXJi'Vfax: 0 I0 - 466 36 82 Telefoon Vnendenwmkel: 0 I0 - 44) 1431 tst 220 (oude winkel) en 250 (nieuwe Winkel) Giro: 62 /79/7 Redactie-adres Vriendennieuws: M. Kreuger. hoofdredacteur GoudsesIngel 235d, 3031 EL Rotterdam RedactJe-medewerkers: M. van Leeuwen-Maat, j. Nijkamp, A. Nijkamp-HoSf'1an, A. Peters, A. %houten, G. Tijssen, I van de Velde Vormgeving en druk: M. VQ!l de Kerkhof - Wyt 0ffS t B.V Vrienden van Blijdorp op Internet: Internetsi te: http://www. endenvanblijdorp.nl Advertentiewerving Vrienclennieuws: I van de Velde: Spoansekade 20, 30 I f ML Rotterdam Telefoon: 010-4127 4 Samenstelling Verenigingsbestuur: Voorzitter c.M. Groenhorst Vice-voorzitter I Slykoort Secretaris K van Leeuwen 1Weede secretans S. Noo'dijk Penningmeester A. Bos Leden H. Gemtse M. Kreu er.""",,,,,-,f"o-'_"";'i... ISSN: 1568-3400 Arbktilen geschreven door derden vertegenwoordigen de mèJimg van de auteur en met noodzakelijkerwijs die van de redawe. De redactie behoudt ZICh het recht voor artikelen in te itJrten of te weigeren. Toegezonden (oto 's kunnen met vermelding van de naam van de fotograa( rechtenvrij gebruikt den ten behoeve van actiViteiten zonder winstoogmerk van de 'krenJg.ng t rienden van Blijdorp. Tenzij schnftelijk anders wordt aangegeven worden toegezonden (oto's opgenomen m het fotoarchief van de Vereniging V(i~nden van Blydorp en aldus niet geretourneerd.

Financieel verslag 200 I / Begroting 2002 . , .6 Nieuws uit Blijdorp ., . .. .. . . . .... , . .. 8 Ideeën voor een nieuw tijgerverblijf .. , .. 13 Zoo'n boek: Brother Wolf ...... " . ... 15 Even voorstellen: Marcel Kreuger . ..... . 16 Botanisch Blijdorp: Een zee van groen . .. 19 Vrienden van Blijdorp op reis in Midden-Frankrijk " , . . .. . . . . .. ...... 24 Bizondere wolven? ..... , , ... .. , , , , , ,28

Was u ook zo verrast toen er op 20 januari opeens een jonge olifant was te bewonderen? Dat was pas echt een 'onverwachte ontmoeting'! Nu zijn er drie generaties Blijdorp-olifanten te bewonderen: oma Irma. moeder Berhardine en kleinzoon Senang. Dankzij onze vernieuwde internet-service konden we u al snel op de hoogte stellen. Heeft u ook zo genoten van de eerste foto 's? Leden met emailadres ontvangen , als zij zich daarvoor aanmelden. direct -per email- de laatste nieuwtjes. Interesse? Kijk op www.vriendenvanblijdorp.nl!lnternet en email worden steeds gewoner. Daarom starten we in Vriendennieuws met de rubriek 'DigiBeesten'. In deze rubriek vindt u allerlei digitale wetenswaardigheden. Verder treft u in dit nummer de informatie aan voor de Algemene Ledenvergadering van 27 april 2002. Dat belooft een bijzondere dag te worden, want we openen die middag ook de verblijven voor bizons en manenwolven (zie ook pagina 50)! Dankzij uw steun is Blijdorp dan weer een stukje fraaier. Niet alleen wordt de eerste aanzet gegeven voor de verdere invulling van de Ameri kaanse continent, ook komt er in het oude deel van de tuin ruimte vrij voor de ontwikkeling van het Afrikaanse continent. Opnieuw hartelijk dank! Ik hoop dat u net zo enthousiast geeft voor ons nieuwste project. In 2003 willen we ons 40-jarig bestaan kracht bijzetten door onze geliefde Diergaarde een nieuw tijgerverblijf te schenken. Doet u weer mee? In het vorige Vriendennieuws kon u lezen dat u mee mag denken over de inrichting. Aan één bijzondere reactie willen we in dit nummer al aandacht besteden . Misschien brengt het u op ideeën?

Mutaties in de Diergaarde . .. . . " . . . . .3 I Vogelwijzer: Introducing .. . Mr & Mrs Peacock ......... . .... . ... 32

Tenslotte nog onze excuses voor de late verschijning van het vierde nummer van 200 I . De techniek liet ons in de steek en de invoering van de Euro werkte ook al niet erg mee. Wij gaan er van uit dat dit niet nog eens zal gebeuren .

DigiBeesten . . , ., .. . . ... , ... .. , ., . . 35

Veel leesplezier!

Veelzijdige Berhardine ... ......... .. . 36

Marcel Kreuger, hoofdredacteur.

Koud Bloed: Inktvissen . . ... .. ..... . .. 39 Lijn 13 .. ... .... . . . . .... .. ...... . .43 Blijdorpherinneringen ... , . , .. .... . . . .45 Aankondiging Vriendenreis Berlijn, Magdeburg .. , , .... , . . , . , .. , , ... . . .46 Giften. , ... .. .. , .. . . .... . . . .. . . .. .47 Aankondiging Vrienden reis Keulen ... .. .48 Agenda

.. , ....... ...... . .. ...... .50

Ga ook eens kijken bij Cito naar die I bijvoO

De Subaru Impreza Sportswagon, standaard met All Wheel Drive voor de beste grip op de weg.

• Voorpai!'na: Senang Foto: Yvonne Raaijmakers

~~--------~--------~----~

-------------------------------~

Algemene Ledenvergadering

••••••••

•••••••• Algemene Ledenvergadering Vereniging Vrienden van Blijdorp Zaterdag 27 april 2002

Hierbij worden alle leden van de Vereniging Vrienden van Blijdorp uitgenodigd tot het bijwonen van de jaarlijkse Algemene Ledenvergadering op zaterdag 28 april 200 I in het Eauditorium van Diergaarde Blijdorp. Toegang tot het Eauditorium wordt alleen verleend tegen afgifte van de speciale coupon aan uw lidmaatschapskaart 2002. Deze is u begin 2002 toegestuurd. PROGRAMMA 10.30 uur Zaal open 11.00 -13 .00 uur Algemene Ledenvergadering AGENDA I . Opening 2. Notulen Algemene Ledenvergadering d.d. 28 april 200 I Deze notulen zullen op telefonische aanvraag worden toegezonden (0 I 0 -467 66 37) en zijn ook ter vergadering aanwezig 3. jaarverslag van de secretaris 4. jaarverslag van de penningmeester 5. Natuurbeschermingsprojecten

Jaarverslag secretaris 2001

6. Verslag en benoeming van de kascontrolecommissie 7. Verslag promotiewerkzaamheden 8. Bestuursverkiezing. Aftredend volgens rooster zijn mevrouw Groenhorst en de heer Kreuger. Beiden hebben zich herkiesbaar gesteld. 9. Vaststellen contributie 2003 10. Rondvraag I I. Sluiting

Met de opening van het nieuwe gebied aan de andere kant van de spoorlijn is er werkelijk een wereld opengegaan! Als ontdekkingsreizigers gaan bezoekers door de tunnel naar het werelddeel Amerika. Een kleine stap voor de mens, maar een enorme stap voor Diergaarde Blijdorp! En .... oplettende leden hebben gemerkt dat ze uitgezwaaid worden door de leden van ons promotieteam, die met een nieuwe winkel bijna letterlijk 'aan de kade ' staan! Kan het Rotterdamser? En dat ze ook nog hard werken mag blijken uit de enorme stijging van de omzet! Bedankt, promotieteam! Ook een grote stap in 200 I : er is met man en macht gewerkt aan de totstandkoming van een nieuwe internetsite. Heeft u hem al bekeken : www.vriendenvanblijdorp.nl ? De site is eind 200 I operationeel geworden, maar dat kon pas nadat een aantal mensen daar hard aan gewerkt heeft! Bedankt Astrid Gelderblom, jenny Cockshull en natuurlijk Marcel Kreuger! En er was de opening van het nieuwe okapiverblijf. Op 28 april liep een aantal Vrienden 'een rondje om de kerk' waarbij er een lichte vertraging was om even een boompje op te zetten . Een mooie symbolische handeling, waarbij Blijdorp directeur Ton Dorresteyn het graafwerk ver richtte en vicevoorzitter Tom Slijkoort de boom plantte: een vruchtbare samenwerking! Voor Tom was er nog meer werk te verrichten: de organisatie van 2 excursies en een meerdaagse reis. Helaas moest die reis door die ellendige MKZ-crisis tot het najaar uitgesteld worden, maar het was er niet minder geslaagd om!

Vanaf 13.00 uur activiteiten bij de geplande verblijven voor bizons en manenwolven. Om 14.00 uur officiële opening (zie ook pagina 50)

Maar het belangrijkste blijft natuurlijk u! Als u met z'n allen niet zo enthousiast zou meedoen aan de excursies, lezingen, openingen, reizen en het bijeenbrengen van zoveel geld voor Diergaarde Blijdorp zou er voor ons, de vrijwilligers, redactieteam en bestuur geen reden zijn voor al onze inspanningen! Wij zijn dan ook blij dat onze vereniging ook dt jaar weer vele nieuwe leden mocht begroeten! We zijn op weg naar de 6500 leden, maar dat mogen er het komend jaar best veel meer worden! Wij rekenen dan ook weer op U in het komend jaar, waarin we een bizonweide en een manenwolvenverblijf gaan openen en een start maken voor de nieuwe jubileumactie: Vier 40 jaar vriendschap met een nieuw t ijgerverblijf!

REPARATIE, VERKOOp, HANDS. REPARATIE, VERKOOp, STALLING, REPARATIE, VERKOOp, , VERKOOp, STALLING, STALLING, NIEUW & NIEUW & 2E HANDS. STALLING, NIEUW & 2E HANDS. REPARATIE, EUW & 2E HANDS. REPARATIE, VERKOOp, E HANDS. REPARATIE, VERKOOp, STALLING, REPARATIE, VERKOOp, STALLING, NIEUW & , VERKOOp, STALLING, Schepenstraat 6d . Rotterdam' Telefoon 010466 54 52

Koos van Leeuwen, secretaris. Foto: Yvonne Raaijma_ l«:_rs _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _---'

~~-------------------------------

---------------------------------~

Vereniging Vrienden van Blijdorp

Hobby

••••••••

CENTRUM

De Vriend voor U"W ogen en oren

MAGAZijN BlïdoRp

FINANCIEEL OVERZICHT STAAT VAN BATEN EN LASTEN 200 I in / BATEN Contributie Giften en legaten Rente Reizen

428.277 90.576 24.793 20.415

Verkopen ex BTW Terugontv Venn Bel

341 .624 11 .693

LASTEN Vriendennieuws Admin. Leden Admin. Diversen Reizen Diversen Inkopen In- en Verkoopksten Voorz. Manenwolf Voorz. Koraalonderz Voorz. Tygers

6.276 923.654

Nadelig saldo TOTAAL

TOTAAL

97.792 7.890 4. 185 19.920 4.024 171.263 18.580 100.000 25 .000 475 .000 923 .654

I

530.000

TOTAAL

Vriendennieuws Admin. Leden Admin. Diversen Reizen Inkopen In- en verk.kosten Diversen Bizonwei Manenwolven Koraalonderzoek Voorz Tygers TOTAAL

47.500 5.000 2.000 17.600 80.000 6.000 3.000 45.400 45.400 11 .350 266.750 530.000

BALANS PER 3 I DECEMBER 200 I IN € ACTIVA

Kas 76 Giro 22.646 Bank 698.207 TOTAAL Waarde goederen

720.929 61 .339

Reeds betaalde rek. Nog te ontvangen TOTAAL

1.507 783.775

Reeds ontvangen contributie Te betalen reken. Te betalen BTW Voorz. Bizonwei Voorz. Manenwolf Voorz.Koraalonderz Voorz. Tijgers

Groene Hilledijk 255a Tel. : 0104232339

33 11.715 2.474 45.400 45.400 11.350 664.740

Brasserie • Café-Restaurant

rzJierenspeciaalzaak bu

Op vertoon van deze advertentie ontvangt u een kanarie

plu, kool voy

45, •

-

Vermol!"en TOTAAL

2.563 783 .775

~~-------------------------------

...

'tlt

Lange Hilleweg 117 Tel. : 0104847835

Ruim assortiment aan dieren en -benodigdheden

PASSIVA

Liquide middelen

Ec(t:~ull

crheo v.d.Cflam . Hillevliet 15 Tel.: 0104859657 Fax: 010-485 00 27

4 6 660 521

;é~vv t;

Teven s uw leve ra nc ier voo r horeca e n cateri ng

UITGAVEN

206.250 20.000 24.000 17.600 160.000 102.150

Contributie Giften Rente Reizen Verkopen ex Voorzieningen

108 , R o tt e rdam , 010

ECHTE BAKKER

BEGROTING 2002 in € ONTVANGSTEN

!S~C~!O~E!!

I Sta t e nw eg

Pret o ria laa n 24-26 • 3072 EN Rotterdam t elef oon : 010 485 39 00

Ons bedrijf is een verhaal apart. Kom het zelf ontdekken op loopafstand van Diergaarde Blijdorp. Voor een eenvoudige maaltijd van onze scherp geprijsde kleine kaart of een uitgebreid diner. Uw receptie, feestavond of vergadering verzorgen wij geheel naar uw wensen in onze inpandige zalenaccomodatie. Wij verstrekken u graag informatie.

Tot ziens! Bentickplein 1 - 3 • 3039 KL Rotterdam Telefoon 01 0 467 75 77

----------------------------------~

Nieuws uit Blijdorp

•••••••• Dat een dierentuin veel meer is dan een plaats om 'aapjes te kijken' raakt gelukkig bij een steeds groter publiek bekend. De moderne dierentuin probeert haar bezoekers tevens te wijzen op het belang van natuurbehoud, en levert daaroan zelf een actief aandeel. In de afgelopen maanden werd regelmatig een beroep gedaan op Diergaarde Blijdorp om bij te dragen aan oplassingen voor knellende problemen. Schildpaddentragedie Begin januari verscheen Blijdorp blad met daarin een alarmerend artikel door Henk Zwartepoorte over de schi ldpaddencrisis in Azië. Vele soorten schildpadden in Azië dreigen uit te sterven door de vraag vanuit China naar schildpadden voor consumptie en medicijngebruik. De situatie is vergelijkbaar met het bushmeat probleem waaraan de Europese dierentuinen vorig jaar veel aandacht hebben geschonken. Op I I december jl. werd in Hong Kong een zending van ongeveer 10.000 zeldzame schildpadden in beslag genomen. Ook deze dieren waren bestemd voor menselijke consumptie. De schildpadden hadden al enkele weken geen water en voedsel gekregen. Zij werden door de autoriteiten in een opvangcentrum in Hong Kong geplaatst. Vanwege hun slechte conditie konden de dieren niet worden teruggezet in het wild, en definitieve opvang was dringend gewenst.

vervolg

•••••••• verwijderd, lijden de dieren namelijk aan longontsteking. De meesten waren er enkele dagen na aankomst al beduidend beter aan toe. Ook reptielenzoo Iguana in Vlissingen en dierenpark Amersfoort leveren hun bijdrage door schildpadden op te vangen. Behalve naar Europa zijn duizenden schildpadden naar de Verenigde Staten gegaan om daar te worden opgevangen. Ondanks deze reddingsoperatie zal voor veel soorten de redding te laat komen, zo vreest Henk Zwartepoorte. Deze partij was toevallig onderschept door de douane in Hong Kong, maar helaas eindigen nog steeds grote aantallen schildpadden in de soep. Het is diep triest dat een diersoort die al zo lang op onze aardbol rondloopt in korte tijd volledig dreigt uit te sterven door toedoen van de mens.

Koraal Begin november kreeg de Diergaarde 35 ton koraalzand en koraalbrokken. De douane in de Rotterdamse haven had deze partij , waarvan de benodigde papieren ontbraken, in beslag genomen. Het koraal is afkomstig uit wateren bij de Filippijnen en Indonesië, en was bestemd voor aquariumhouders en groothandelaren. In het Oceanium wordt gebruik gemaakt van kunstkoraal, omdat Blijdorp niet wil meedoen aan de afbraak van koraalriffen. Het gekregen koraal werd dan ook niet in de aquariums gelegd omdat Blijdorp geen verkeerd voorbeeld wil geven. De grote stukken koraal worden fijngemaakt en opgelost in water. Het water met daarin opgeloste koraal bevat natuurlijke voedingsstoffen waardoor levend koraal kan groeien. Blijdorp probeert namelijk om zelf levend koraal te kweken. Het koraalzand , dat een zuiverende werking heeft, wordt wel in de aquaria gebruikt.

Een aantal reuzenrivierschildpadden verkeerde in zo 'n slechte conditie dat ze nog niet verder kon den reizen. Diergaarde Blijdorp en Burgers' Zoo in Arnhem vangen deze dieren op. De meeste van hen hebben wonden en zelfs vishaken die nog vastzitten in hun bek. Dierenartsen en verzorgers in beide tuinen doen hun best om te redden wat er te redden valt. Daarna kunnen de dieren alsnog naar hun uiteindelijke bestemming. De Resemakas is tijdelijk ingericht als noodopvang voor 85 rivierschildpadden . De dieren, waarvan de zwaarste exemplaren wel 20 kilo wegen, krijgen om de dag een injectie met antibiotica. Afgezien van de vishaken , die voor zover mogelijk operatief wor den ~

In het Oceanium is één bak met levend koraal te vinden: het laatste aquarium voor de mangrovebak. De laatste maanden werd het natuurlijke beeld in dit aquarium verstoord door plastic ringen met daarop stukjes koraal gemetseld. Deze stukken koraal zijn niet afkomstig uit de in beslag genomen partij. Zij zitten er vanwege een andere reden . Blijdorp doet mee aan een onderzoek door diverse dierentuinen en universiteiten naar de voortplanting van steenkoralen . Dit onderzoek vindt plaats achter de schermen van het Oceanium . Voor het onderzoek is Dirk Petersen van de universiteit van Essen (Duitsland) aangetrokken . Samen met marien bioloog Michael Laterveer heeft ~

~---------------------------------

------------------------------~~

Na een noodkreet van de Turtle Survival Alliance hebben dertig dierentuinen in Europa zich aangemeld om schildpadden op te vangen. In totaal kunnen deze tuinen , die allemaal lid zijn Foto: Koos van Leeuwen van EAZA (European Association of Zoos and Aquaria - www.eaza.com) zo.n 1000 schildpadden herbergen . Op 9 januari vertrokken reptielenverzorger Henk Zwartepoorte en dierenarts Willem Schaftenaar naar Hong Kong om de dieren voor te bereiden op hun reis naar Amsterdam. De KLM ondersteunde deze actie door de schildpadden gratis te vervoeren . Vanuit Amsterdam is het grootste gedeelte van de dieren doorgereisd naar andere landen in Europa. Vertegenwoordigers van dierentuinen uit Engeland , Denemarken, Polen en Tsjechië stonden klaar om de dieren in ontvangst te nemen.

I

vervolg

vervolg

••••••••

••••••••

hij op Curaçao jonge koralen opgedoken . Natuurlijk nadat bij alle autoriteiten de nodige toestemming was verkregen. In de Diergaarde probeert men de koraaldiertjes tot geslachtelijke voortplanting te brengen. Als het lukt om zelf koraal te kweken kunnen aquaria in de toekomst in hun eigen behoefte voorzien en kunnen beschadigde riffen hersteld worden met gekweekte exemplaren . Nu al wordt samengewerkt met een rif herstelproject op Curaçao (Porto Mari) waar men de in Blijdorp opgedane kennis in de praktijk brengt.

Korenwolven Het project rond de korenwolven dreigde te mislukken omdat het ministerie van landbouw, visserij en natuurbeheer er maar niet in slaagde om een geschikte plek te vinden om de gefokte dieren uit te zetten. Zowel bij de stichting Das en Boom als in Diergaarde Blijdorp is succesvol gefokt met de hamsters. In het najaar gingen zij in w interrust met de bedoeling in het voorjaar te worden uitgezet op een speciaal terrein in zuid-Limburg. Pas na een brandbrief vanuit Blijdorp heeft het ministerie een terrein van 35 ha aangekocht, voldoende om 40 korenwolven uit te zetten . Met de overige dieren wordt verder gefokt.

De koralenbak ziet er niet zo fraai uit met die stukken koraal die op plastic ringen zijn bevestigd . Dit is echter een tijdelijke situatie; als de proefopstellingen achter de schermen klaar zijn verhuizen de koralen daar naar toe. Enkele stukken koraal zullen in de bak blijven. De plastic ringen worden dan verwijderd zodat de bak weer een natuurlijk aanzien krijgt.

'Terug' naar Afrika Vier zwarte paardenantilopen gingen begin februari 'terug' naar Zuid-Afrika. De antiFoto: Monique von Leeuwen lopen en/ of hun nakomelingen worden na een introductieperiode losgelaten in het nationaal park Vhembe-Dongola, dat grenst aan nationale parken in Zimbabwe en Botswana. De drie parken vormen in de toekomst één groot grensoverschrijdend park. De antilopen uit Blijdorp moeten voor 'vers bloed' zorgen. Het gaat slecht met de zwarte paardantilopen in het wild . In 1960 leefden er bijvoorbeeld nog 2000 in het Krugerpark, nu nog maar 400. De organisatie ' Back to Africa' probeert daarom dieren uit Europese dier entuinen te reïntroduceren . Windeieren In het vorige nummer meldden we heel trots dat een van de koningspinguins een ei had gelegd . Korte tijd later was er ook bij een ander koningspaar een ei. De verzorgers lieten de zorg voor de eieren aan de dieren zelf over. In Amerikaanse dierentuinen worden de eieren iedere dag gecontroleerd , maar dit verstoort de kolonie wel heel erg. Na enige tijd ontdekten de verzorgers echter dat een van de eieren was verdwenen . In plaats van een ei (dat er wel degelijk is geweest!) rolde het ouderpaar een steen naar elkaar toe als zij het broeden wilden afwisselen . Toen ook maar even het andere ei gecontroleerd. Dit rook erg onfris en was bovendien nogal gedeukt. Voor de verzorgers was dit een teken dat het ei onbevrucht was en niet tot ontwikkeling kwam. Het ei is weggehaald . AI met al was het ook wel erg snel gegaan allemaal. De dieren zijn nog maar zo kort in de tuin . Na zo'n stressvolle verhuizing is het wat teveel gevraagd om binnen enkele maanden ook nog voor nageslacht te zorgen. Geen donzige baby's dus, maar alle hoop is op het komende broedseizoen gevestigd! ...

~~---------------------------------------

Verrassing! Op 28 november 200 I zorgde giraf Tipsy voor een verrassing door veel eerder dan verwacht een zoon ter wereld te brengen. Het jong werd pas in maart verwacht. De verzorgers hadden namelijk in januari 200 I een paring waargenomen tussen Mark en Tipsy. Achteraf bleek dus dat er al eer der een paring had plaatsgevonden die door niemand werd opgemerkt. De kleine giraf kreeg de naam Jimmy, en heeft best een zware start gehad. Hij bleek niet bij zijn moeder te drinken en na enkele dagen leek het erop dat hij het niet zou gaan halen . In allerijl werd een reddingsplan opgesteld . De kleine stal naast het giraffenverblijf werd ingericht met strobalen en warmtelampen, en Jimmy werd gedwongen om de fles te accepteren . Hoewel dat niet gemakkelijk ging gaf hij zich uiteindelijk over, en met behulp van een grote kalverspeen leerde hij uit de fles te drinken . Zo gauw hij weer op de been was werd hij in de groep gelaten om te leren hoe hij zich als giraf moet gedragen. Doordat grote broer Hank en ook halfzusje Baringa bij Tipsy drinken is haar melkproductie niet gestopt. Kleine Jimmy volgt hun voorbeeld en probeert ook af en toe bij haar te drinken. Wie weet is de fles al snel overbodig. Foto: Yvonne Raoijmakers

Gibbon Saar zorgde ook weer voor een verrassing: op 29 oktober beviel deze hoogbejaarde dame van haar negende jong! Haar vorige jong, dat pas enkele maanden geleden werd geboren, heeft helaas maar kort geleefd. Het was overigens het eerste jong dat zij verloor. Alle andere zijn voorspoedig opgegroeid en verhuist naar andere dierentuinen . Alleen Matang woont nog bij zijn vader en moeder. Deze ondeugende puber maakt de verzorgers het leven zuur door ze een flinke tik te verkopen of aan hun haren te trekken als zij het verblijf binnengaan . Hopelijk is hij wat minder ruw met zijn kleine broer of zus! De grootste verrassing kwam van Bernhardine. Op zondagochtend 20 januari bracht zij volkomen onverwacht een kalf ter wereld . Dina was pas aan het einde van dit jaar uitgerekend . Achteraf moet Alexander haar hebben gedekt kort nadat zij vanuit Münster was teruggekeerd naar Rotterdam. De twee dieren hebben toen wel enige tijd samen doorgebracht, maar niemand heeft een ...

-----------------------------------------~

vervolg

••••••••

•••••••

• ••••

paring gesignaleerd . Het nieuws veroorzaakte een ware kettingreactie onder de Vrienden. Diverse telefoons stonden roodgloeiend en in de loop van de dag liep een groot aantal Vrienden ongelovig door de tuin. De groep olifanten scharrelde opvallend rustig rond in Taman Indah; zij hebben immers al regelmatig een bevalling meegemaakt. De kleine liep tussen hen in alsof het de gewoonste zaak van de wereld was. Het jong, een mannetje, kreeg de naam Senang. Dit is Maleis voor 'je lekker voelen, blij voelen' . Dat was dan ook precies zoals een stralende directeur Dorresteyn het grote nieuws verwoordde: " Ik voel me senang! "

Meer dikhuidennieuws Neushoorn Namaste is in blijde verwachting! Het bezoek van Nico in augustus was dus niet voor niets. Overigens worden de buitenverblijven van deze kolossen aangepast. Er komen vlonders waardoor de neushoorns makkelijker het water in kunnen gaan. Zo komen zij ook weer wat dichter bij het publiek. Met nog een olifantenbaby op komst bij Douanita belooft het een druk jaar te worden voor de verzorgers in Taman Indah.

Nieuwbouw Zowel in de 'oude tuin' als bij het Oceanium wordt driftig verder gebouwd . Hoe kan het ook anders in een stad als Rotterdam? Het verblijf voor de Françoislangoeren vordert gestaag, evenals het nieuwe verblijf voor Galagaposschildpadden bij het Oceanium. Daar komt een ruime kas waar zij de winter kunnen doorbrengen en een buitenverblijf dat wordt ingericht als een vulkaaneiland met lava-achtige rotsen, beplanting en een waterpartij om te kunnen baden. Onze schildpadden zijn nog jonge dieren die enkele jaren geleden vanuit de dieren-

Ideeën voor een nieuw tijgerverblijf

Foto: Yvonne Raaljmakers

tuin in Zürich naar Rotterdam zijn gekomen. Zij meten nu 60 tot 80 centimeter, maar eenmaal volwassen kunnen zij wel anderhalve meter bereiken! Naast het schildpaddenverblijf komt een verblijf voor manenwolven . De manenwolven horen eigenlijk thuis op de Zuid-Amerikaanse pampa met hoge grassen. In hun huidige verblijf met naaldbomen komen deze ranke dieren niet tot hun recht. Voor de Vrienden aanleiding om de bouw van hun nieuwe onderkomen te sponsoren. Op 27 april openen we niet alleen de bizonweide, maar tegelijkertijd het nieuwe verblijf voor de manenwolven (zie pagina SO)! tekst: Monique van Leeuwen-Maat

Eén van de leukste reacties die we tot op heden mochten ontvangen is die van Jason Britton uit Weesp. Hij heeft zich laten inspireren door het verblijf voor sneeuwpanters in de dierentuin van Keulen (u kunt dat op 20 april zelf bekijken, zie pagina 47). Hij ontwierp een verblijf van circa 2100 vierkante meter, opgedeeld in drie delen . De drie delen worden van elkaar gescheiden door netten, waardoor het visueel één verblijf lijkt. Het verblijf heeft een rotswand tegen de achterwand , met

L-______________

~ I~I

_______________ _

~,

~!

_ __ _ _ _ _ _ _ _ _ __ __ _

~

verbijf3

6SJ90meler

Oe twee bIJtenste bogen ""
_'5

d.

voldoende klimmogelijkheden . Een boogconstructie maakt het mogelijk het geheel met een net te overdekken . Verder natuurlijk klimbomen en waterpartijen . Tijgers moeten kunnen zwemmen! Tenslotte stelt hij voor een verri jkingselement te constru eren zoals wordt gebruikt bij de hyenahonden in de zoo van Duisburg: een kabel waarmee vlees door het verblijf wordt geslingerd . zodat de tijgers moeten rennen voor hun leven. Heeft u ook ideeën voor het nieuwe tijgerverblijf? Stuur ze dan op naar de redactie van Vriendennieuws, t .a.v. Marcel Kreuger, Goudsesingel 23Sd, 303 I .EL Rotterdam. Diergaarde Blijdorp heeft beloofd om de plannen mee te nemen bij het bedenken van de uiteindelijke constructie.

bronnen: persberichten Diergaarde Blijdorp. Blijdorp Blad. het Rotterdams Dagblad en 'De Nieuwsbrief', maandelijkse uitgave van de vrijwillige rondleiders in Blijdorp.

~-------------------------------------

----------------------------------~~

Zoo'n Boek

••••••••

•••••••• Brother Wolf

December staat weer voor de deur, vol feestelijke en knusse dagen. Een uitstekend moment om een olifantje cadeau te doen. Een olifantje? Ja, met een peetouderschap of een olifantenvriendschap!

Peetouderschap f 110,(per jaar, éénmalig zonder verdere verplichtingen) Vrienden van de Olifant steunt het Olifantjes Weeshuis in Kenia en dat baby-olifantjes opvangt, verzorgt en begeleidt bij de reïntegratie in de natuur. Met uw bijdrage betaalt het weeshuis, medicijnen, huisvesting, voedsel en drinken. Een peet ouder ontvangt een certificaat, elk kwartaal het laatste nieuws en jaarlijks een videoverslag van de weesolifantjes.

Olifantenvriendschap f 45,(per jaar, éénmalig zonder verdere verplichtingen)

Gewoon trouwe vriend worden, kan ook. U helpt daarmee het werk van 'Vrienden van de Olifant'. Zo kunnen we met elkaar meer voor de olifant doen.

Exclusieve olifantencadeau's Olifanten kalender 2002 f 27,50' Olifantenkaartspel 'Matriarch' f 17,50' Olifanten lepeltje (zwaar verzilverd) f 14,50' Massieve Thaise olifant (± 12 cm) f 95,-" • + f 3,50 verzendkosten per bestelling .. + f 7,50 verzendkosten per bestelling

Bestellen? Maak het bedrag plus verzendkosten over op Postbanknummer 22 11 20 t .n.v. Vrienden van de Olifant, Arnhem . Maak op uw overschrijving duidelijk voor welk cadeau u kiest. U krijgt het cadeau of een peetouder-, vriendschappakket dan binnen 10 dagen thuisgestuurd. U kunt ons ook bellen, tel. (026) 321 56 66.

Vrienden van de Olifant zet zich in voor bescherming van de olifant door steun aan concrete projecten, zoals het Olifantjes Weeshuis en het Olifanten Ziekenhuis. Met meer vrienden kunnen we meer projecten steunen.

Het Nieuwe Land 8 6828 DZ Arnhem T 026 321 56 66 f 026 322 91 35 E [email protected] I

www.olifanten .org

'Brother Wolf' is een mooi boek. Schrijver/ fotograaf Brandenburg leefde een tijd bij een wolvengroep in de bossen bij 'Ravenwoud' in Noord-Minnesota (USA). De schrijver vertelt het hele verhaal van de wolf: hoe moeilijk het is om ze te zien te krijgen, de harde overlevingstrijd, het sociaal gedrag, de prooien (elanden). Verder belicht hij de samenleving met andere bosbewoners. Met name de relatie wolf-raaf is interessant. Ze helpen elkaar bij de jacht. Een groot deel van het boek gaat ook over de relatie mens-wolf. Waarschijnlijk gebruikten beide elkaar in het begin om effectiever te kunnen jagen. Uiteindelijk werd de wolf ook de stamvader van alle honden . Brandenburg ziet ook een bijzondere band tussen mens en wolf: de wolf doet de mens herinneren dat hij ooit ook leefde als jager. De tekst van het boek geeft veel informatie, en altijd begeleid door werkelijk prachtige foto 's. Foto's van wolven , maar ook van zijn leefomgeving, prooidieren en mede-bosbewoners. Het is een mooi boek om veel te weten te komen over wolven. Ook om meer respect te krijgen voor deze dieren . Is ook nodig: nog deze week stond in de krant dat Noorwegen groot deel van zijn wolvenpopulatie neerschoot. Er zijn er nog maar 13 over! Jos Nijkamp

Koop 'Brather Wolf' en steun de Vrienden van Blijdorp!

In samenwerking met Icalluna Impress bieden wij u dit fraaie boek tegen een aantrekkelijke prijs aan . En bovendien steunt u daarmee de financiering van het nieuwe manenwolvenverblijf. Twee vliegen in een klap dus! U kunt het boek bestellen voor slechts € 34,-! (De normale prijs € 41,-.) Deze actieprijs geldt van 25 maart tot 25 mei 2002 en zolang de voorraad strekt. Bestellen: maak € 36.45 (€ 34 + € 2.45 verzendkosten) over op giro 1357803 ten name van Vrienden van Blijdorp onder vermelding van 'Boek Brother Wolf' . Vergeet niet uw naam en adres te vermelden! Wij zorgen dan dat het boek u toegestuurd wordt. ' Brother Wolf' zal ook ter inzage liggen in de winkels van de Vrienden in Blijdorp (bij de tunnel en tegenover het tijgerterras). Tevens zal er op 27 april 2002 (bij de opening van de bizonprairie) een stand zijn waar u dit boek voor de actieprijs kunt kopen! Laat deze kans niet lopen!

----------------------------------~~

Even voorstellen Een 'dromer' op zoek naar soortgenoten

Even voorstellen: Morcel Kreuger bestuurslid van de Vrienden en hoofdredacteur van Vriendennieuws Marcel Kreuger, kent u hem? Hij is als bestuurslid bij vrijwel alle vergaderingen aanwezig, ook bij alle redactievergaderingen . Als er overleg tussen de Vriendenvereniging en het bestuur van Blijdorp is, dan vind je hem daar ook. Als hoofdredacteur van Vriendennieuws levert hij tekstuele bijdragen. probeert de overige redactieleden zover te krijgen dat ze hun stukjes en foto's op tijd inleveren. Regelt alles met de drukker .... Marcel is 41 jaar, getrouwd , heeft een dochter en een fulltime baan . Hij is geboren in Arnhem, opgegroeid in Doesburg en Nijmegen en uiteindelijk na zijn studie politicologie beland in Rotterdam. Marcel zijn postuur verraadt een licht Bourgondische inslag ondanks dat hij 'niets eet wat voorheen heeft kunnen bewegen' . Hij is steeds observerend , beweegt rustig en spreekt niet gehaast. Om hem heen gebeurt er echter van alles. Mensen komen spontaan op ideeën, doen suggesties en bieden zich aan voor klussen waarvan ze zich soms op de Moreel Kreuger drempel al afvragen of het eigenlijk hun bedoeling wel was. " Ik herinner me nog dat ik voor het eerst het CS uitkwam : het Weena met die kale vlakten. Het werd Rotterdam omdat ik hier werk gevonden had. Als dienstweigeraar heb ik zelf mijn vervangende dienstplicht geregeld bij een instantie die zich min of meer met dezelfde zaken bezighield als mijn huidige werk. Tijdens mijn studie had je -in de tachtiger jaren- enkele opvallende stromingen. je had de ' No futures' zeg maar Punks en de aankomenden carrièrestudentjes, die op hun twintigste al elk feestje gebruikte om kaartjes uit te wisselen . Daar had ik niets mee. Ik zocht meer de samenlevingsgerichte mensen op. We hielden ons bezig met anti-kernwapens, anti-kernenergie, vrouwenbeweging, vrede, anti-discriminatie, en pro-milieu groepen. Het leek of deze bewegingen geen zoden aan de dijk zetten, maar je ziet dat ze achteraf hun gelijk hebben gehaald . Kerncentrales worden gesloten, er wordt hard gewerkt aan natuurbeheer en nagedacht over genetische manipulatie enz. De rode draad was en is voor mij nog steeds: Een betere toekomst." " Diergaarde Blijdorp sprak mij meteen aan . Ik vind dat hier met respect met dieren wordt omgegaan. Blijdorp heeft een duidelijke educatieve doelstelling en doet veel voor natuurprojecten. Het is een dierentuin met een visie. De Vrienden vormen voor mij een ideale combinatie. Het is fijn om deze dierentuin te steunen samen met een leuke club mensen . De reizen naar andere tuinen zijn meestal een succes. Ook binnen het bestuur heb ik het naar mijn zin . je merk dat men graag met de tijd meegaat en open staat voor ideeën . De vaste zaken die het goed doen worden gekoesterd, zoals de reizen en de lezingen , en nieuwe ontwikkelingen verwelkomd. Zo is Vriendennieuws tegenwoordig in kleurendruk en hebben we de vernieuwde website www.vriendennieuws.nl. Destijds ontmoette ik Marc Damen op een van de dierentuinreizen . Hij maakte Vriendennieuws helemaal alleen. Omdat ik wel gemakkelijk schrijf heb ik hulp geboden, wat hij graag aannam. Toen hij in 1998 naar Arnhem vertrok, voor een baan bij Burgers Dierenpark, heeft hij mij voorgedragen bij het bestuur." . .

•••••••• "Krijg ik vaak mijn zin? Ik heb meestal geen einddoel voor ogen. De richting die je gaat, de weg, dat is een bewuste keuze. Verder komen er altijd mensen aan te pas met hun eigen ideeën en zienswijzen. Ik ben een type voor coalitievorming en probeer goed te luisteren naar anderen. Het met elkaar is heel belangrijk, en of het nu om plannenmakers gaat of mensen die hand en span diensten verrichten, iedereen heeft zijn eigen redenen om iets wel of niet te Moreel Kreuger doen. Ik denk wel eens terug aan die tijd van de anti-kerncentrale acties. Er stonden vrouwen, zeg maar SO+ers bloemetjes in knoopsgaten van de ME te steken en dat had op dat moment een bijzondere impact. En denk eraan dat deze dames zich thuis op verjaardagen ook hadden te verantwoorden. " Wie met Marcel samenwerkt merkt dat hij heel toegankelijk is. De man die zich ogenschijnlijk niet haast, is altijd bereikbaar als hij ten minste niet reist of vergadert. Mailtjes worden soms halfacht 's ochtends en dan weer elf uur 's avonds beantwoord. Ontspannen is voor hem een andere vorm van bezig zijn. Als redactieleden hun kopij -weer eens- te laat inleveren worden ze niet scherp bekritiseerd, maar op doorzichtige excuses krijg je als antwoord slechts één woord: Tsja! "ja, wat ik graag anders zou willen zien! Ik zou natuurlijk ontwikkelingen en veranderingen graag sneller zien plaatsvinden. Maar geld is altijd een probleem . Wat ik ook graag zou zien is dat Blijdorp wat meer nadenkt over de diversiteit van de bezoekers. Er komen relatief weinig allochtonen in de dierentuin. Veel minder dan de samenstelling van onze regionale bevolking doet verwachten . Waarom komen die mensen niet? Het is nodig om daar over na te denken. Niet alleen omdat ook zij bijdragen aan de algemene middelen waar Blijdorp mee gesteund wordt, maar ook omdat er een kans voorbij gaat om een grote bevolkingsgroep mee te laten denken over hoe belangrijk natuurbehoud is . .. Ook hier geldt dat je met zijn allen één samenleving bent. Blijdorp mag wat dat betreft best wat creatiever omgaan met haar aantrekkingskracht." "Nee, ik heb zelf geen huisdieren . Vroeger had ik katten, daar was ik gek op. Maar als ik een dier verzorg is het alles of niets. En omdat ik nogal bezig ben kies ik dan maar voor niets. Tijd voor hobby's? Afrika, daar reis ik het liefst, zowel safari's als alles wat met de cultuur te maken heeft." Marcel Kreuger is een charismatisch en vooral praktisch mens, die ervan overtuigd is dat als je genoeg mensen vindt met een zelfde droom, er wonderlijke dingen kunnen gebeuren .. .. Zoals john Lennon zong: "Maybe I'm a dreamer, but I am not the only one. " Tekst: Theo van de Velde

Botanisch Blijdorp HOTELCOMPLEX

- - HOTEL - RESTAURANT

BIJ GREENSIDE VOELEN DE GASTEN ZICH IN HUN ELEMENT... Blij dorp zors;It s;Ioed \loor haar dieren en Greenside \loor haar s;Iasten. Wilt u zich thuis\loelen als een zeehond in de Waddenzee of de meeuwen in de Slufter, dan is een \lerblijf bij HoteIcomplex Greenside echt iets \loor u. Bel ons en \lraas;I naar de speciale arrans;Iementen. Tot ziens op Texel...

Een zee van groen Op een van de eerste dagen dat het Oceanium open was, heb ik een tijd op het Caribisch terras gezeten om de eerste indrukken te verwerken en te genieten van het feit dat de tuin met zo 'n indrukwekkend project was uitgebreid. De beplanting in dit gedeelte van het gebouw is sindsdien enorm gegroeid. Tijdens de winterlezing van 9 december jl. heeft Maurice Hinterding van de Botanische Afdeling verteld hoe dit allemaal tot stand is gekomen. Aan de hand van zijn uitgebreide diacollectie nam hij ons mee op een boeiende reis van de maquette van het Oceanium, via alle bouw- en beplantingsfasen, naar wat het uiteindelijk is geworden. Voor de bouw van het Oceanium waren Maurice en zijn vrouw Henriëtte benaderd om de beplantingsplannen te maken voor de zee van Cortez en het Caribisch gebied . Beiden hebben lange tijd voor de Hortus Amsterdam gewerkt. Ook hebben zij vele botanische tuinen bezocht, waaronder Kew Gardens en München. Door hun jarenlange ervaring en de vele bezoeken hadden zij een goed beeld van hoe je deze biotopen zou kunnen uitbeelden .

Vooruitkijken Om te beginnen werden de bouwtekeningen en maquettes van het Oceanium uitgebreid bestudeerd. Ook tijdens de bouw gingen Maurice en Henriëtte regelmatig een kijkje nemen om te zien hoe een en ander er daadwerkelijk ging uitzien. Als je een beplantingsplan wilt opstellen zijn er diverse vragen te beantwoorden : * Hoe ziet een biotoop er in werkelijkheid uit? * Welke planten komen voor in relatie tot andere planten? * Welke planten ga je gebruiken? * Hoe kom je aan materiaal? * Hoe zijn de groeiomstandigheden in het gebouw? Vooral dit laatste punt is erg belangrijk. Je kunt wel een heleboel planten neerzetten, maar als de groeiomstandigheden niet goed zijn gaat alles dood en kun je weer van voor af aan beginnen . Het praktische werk van aanplanten wordt dus voorafgegaan door een jarenlange planning. Door het bezoeken van andere botanische tuinen en het bekijken van foto's krijg je een beeld van de beplanting in een bepaald gebied . Het is juist de kunst om een biotoop na te bootsen en niet zomaar een verzameling cactussen te planten.

Hotel-Restaurant Greenside, Stappeland 6, 1796 BS de Koos;I, Texel Telefoon 0222-327222 - Fax 0222-327333 E-mail: s;[email protected] - Internet: www.hotels;Ireenside.com

~----------------------------------------

Zo is de zee van Cortez in werkelijkheid niet de alom bekende zandvlakte met hier en daar een cactus, maar een struikwoestijn . Dit beeld heeft men in Blijdorp dan ook willen realiseren . Omdat de beplanting in de zee van Cortez al eerder aan bod is gekomen in Vriendennieuws NRS I en 4 van 2000 zal ik me beperken tot het Caribisch gebied . ....

----------------------------------~

Vervolg

Vervolg

•••••••

•••••••

Techniek

Stress

Hoewel het voor ons als bezoekers als een groene zee oogt staan de planten in het Caribisch gebied in I I verschillende vegetatiebakken . Tussen deze bakken is steeds wat hoogteverschil, dat in totaal wel zeven meter bedraagt. Dit betekent ook een verschil in groeiomstandigheden voor de planten . De planten bovenin, vlak onder het glazen dak, krijgen bij voorbeeld veel meer licht dan de planten op de grond . Alle bakken zijn uitgebreid bekeken en opgemeten om te berekenen hoeveel grond er nodig was, hoeveellavakorrels voor de drainage, hoeveel planten en hoe hoog de planten kunnen worden. Ook is er door Maurice een plan voor het kweektechnische gedeelte opgesteld: voor de hoeveelheid licht die nodig is, evenals de luchtvochtigheid, hoeveelheid water en meststoffen. Na het maken van vele berekeningen kwam men erachter dat de omstandigheden in het gebouw lang niet optimaal war en voor de planten. Aan de hand van het pakket van eisen is er uiteindelijk een professionele installatie geplaatst om de voorzieningen voor de planten optimaal te maken . Oplettende bezoekers kunnen tussen de beplanting enkele kastjes opmerken. Deze boxen hangen er speciaal om te meten hoe het met de temperatuur en de luchtvochtigheid is gesteld. Er is een computergestuurd systeem dat bepaalt of de temperatuur on hoog gaat of dat de sproeiers aangaan .

Drie weken voor de opening van het Oceanium was er nog geen plant te vinden in het gebouw. De botanische afdeling zorgt voor de 'finishing touch' en kan altijd pas als laatste aan het werk, en dat levert nog wel eens problemen op. Zo kon er geen groot materieel meer het gebouw in. Alle bakken zijn dan ook met mankracht gevuld . Daarbij is wel gebruik gemaakt van katrollen en verhuisliften, maar sommige planten zijn met 10 man op hun plaats gezet! Om alles binnen te krijgen werd buiten tegen het gebouw een grote berg grond gelegd. Via een opening in de glazen wand werden de planten binnengesjouwd. Eenmaal binnen kon men de planten via een glijbaan laten zakken om ze met behulp van een pompwagen te verplaatsen. Bij de juiste bak aangekomen werden ze met katrollen omhoog gehesen. Alle medewerkers van de botanische afdeling hebben in korte tijd een enorm zware klus moeten klaren. U moet bedenken dat alles in het gebouw verder al af was. Zelfs de pergola boven het terras hing al. Probeer dan maar eens een palm van 7 meter rechtop te krijgen .......

Diversiteit Na het schrijven van de diverse technische rapporten kon het eigenlijke beplantingsplan getekend worden . In de verschillende bakken probeert men verschillende vegetaties te tonen . Zo is er bij voorbeeld bij de speelplaats met schildpadden Caribische kustvegetatie te vinden, terwijl er bij de Cubaanse hutia's een Cubaans laagland bos is nagebootst. Er is dus wel degelijk verschil tussen de bakken, hoewel voor ons alles even groen oogt. Het valt lang niet altijd mee om de gewenste planten ook werkelijk te krijgen . Sommige planten zijn niet in de handel te koop. In zulke gevallen gebruikt men 'Iook-a-likes' om toch de juiste sfeer te krijgen. Ondertussen probeert men om vanuit zaad dat via andere botanische tuinen is verkregen alsnog de gewenste exemplaren op te kweken .

Ook het onderhoud is niet altijd eenvoudig. Door de grote hoogte van de bakken is het aanvoeren van planten en afvoeren van afval niet altijd even makkelijk. En om bij voorbeeld de planten te ontluizen als dat nodig is, moeten de bladeren stuk voor stuk worden afgesponst. Met zoveel bezoekers in het gebouw kun je er niet zomaar de spuit op zetten. Hoewel het verblijf 'hutia-proof' zou zijn wisten toch enkele dieren te ontsnappen. Planten knappen er niet echt van op als deze dieren rondhuppelen met een aantal verzorgers in hun kielzog.

Zorgenkindje

In het Caribisch gebied is gebruik gemaakt van 85 verschillende soorten planten met in totaal 750 exemplaren. Redenen genoeg om in een van de komende nummers van Vriendennieuws eens terug te komen op een aantal soorten . ~

De smalle bak met mangroven is zo'n beetje het zorgenkindje van de plantenverzorgers. Eigenlijk zijn het twee bakken: de bak tegen de achterwand is beplant met kokospalmen en ficussen, terwijl de echte mangroven in een bak ervoor staan. Het is moeilijk om echte mangroven te kweken in zo'n kunstmatige omgeving. De planten zijn onder andere afhankelijk van het eb- en vloedsysteem. Om toch het beeld te creëren van een mangrove bos is er voor een ficussoort gekozen met bladeren die lijken op mangroveblad. Om het beeld compleet te maken zijn er kunstmatige wortels van mangroven aangebracht die stuk voor stuk met de hand zijn vormgegeven. De mangroven gedijen prima in zout water, terwijl dit voor de planten in de achterste bak funest is. Helaas gebeurde kort na de lezing van Maurice het volgende: een golf zout water spoelde over de rand van de achterste bak met als gevolg dat de planten al hun bladeren lieten vallen. In plaats van een groene achterwand waren er alleen kale stammetjes te zien; een trieste aanblik. Vorig jaar is dit ook al eens gebeurd . Heel veel spoelen met zoet water kon niet voorkomen dat de planten doodgingen en allemaal vervangen moesten worden. Dit is niet eenvoudig bij een bak ~

~------------------------------------

------------------------------~

'Beplanten Cubaanse kustvegetaUe' - Foto: Maunce Hinterdmg

•••••••

•••••••

die alleen per boot bereikbaar is. AI het afval en ook alle nieuwe planten moesten met een bootje worden aan- en afgevoerd. Ook nu is er meteen gespoeld met zoet water in de hoop dat een deel van de beplanting nog te redden is.

Positief nieuws Gelukkig zijn er ook successen te melden . Er moet al flink gesnoeid worden, en dat is veel eerder dan verwacht was. De meeste planten hebben het blijkbaar naar hun zin in het gebouw. Ook zijn er al enkele planten zoals de paradijsvogel bloem (Strelitzia) en de Yucca gloriosa die meteen het eerste jaar hebben gebloeid . Met het verhaal van Maurice in mijn achterhoofd kijk ik toch heel anders rond als ik op een sombere ochtend in januari weer eens op het Caribisch terras zit. Er is over zoveel dingen nagedacht, daar hebben we als bezoeker geen idee van! Zelfs de dorre bladeren aan de palm midden op het terras zitten er niet zomaar. In de natuur blijven de dorre bladeren ook als een soort rok om de stam zitten. Ze worden wel de petticoat van de palm genoemd. Door ze niet af te knippen wordt het natuurlijke beeld versterkt. Ik neem nog een cappuccino en waan mij voor even op een tropisch eiland ..... laat het buiten maar regenen! tekst : Monique van Leeuwen- Maat bron: lezing door Maurice Hinterding op 9 december 200 I

~-----------------------------------------

3 dagen onder waterl Vrienden van Blijdorp op reis in Midden-Frankrijk Vanwege de MKZ-crisis in het voorjaar werd de meerdaagse reis uitgesteld. De Vrienden vetrokken nu woensdagochtend 3 oktober met 23 personen uit Rotterdom. Het doel was om, naast een gezellige reis, de ontwikkelingen op dierentuingebied in het land van Morianne weer eens met eigen ogen te aanschouwen. Onderweg naar het hotel in de omgeving van Tours zorgde 'huischauffeur ' Jan Peeters voor een verrassende excursie dwars door het woelige Parijse straatleven. Donderdagochtend arriveerden we na anderhalf uur rijden bij Zoo de la Flèche, een voor velen onbekend park. Het is als 'La Tertre Rouge' na de tweede wereldoorlog gesticht als privétuin door een bioloog. La Flèche bleek een verrassende combinatie van gedateerde verblijven (o.a. het reptielen- en chimpanseehuis en de roofdierenverblijven) en moderne biotopen, zoals de Poolwereld met ijsberen en witte poolwolven en het gebied voor Afrikaanse olifanten . Onze rondleider, dierenarts Cyril Hug, vertelde dat er de komende tijd nog veel vernieuwingen op stapel staan om de omstandigheden voor dieren en bezoekers te verbeteren: bijvoorbeeld een uitbreiding van 14 naar maar liefst 28 hectare! Opvallende dieren in deze tuin zijn onder meer mandrils, manenwolven, Bengaalse tijgers, Diana-meerkatten en slingerapen. Het mooiste verblijf hebben de ijsberen met een ruim bassin met 40 meter onderwaterzicht voor de bezoekers en een gevarieerd landgedeelte, waarvan we de indruk hadden dat het geen ettelijke miljoenen guldens had gekost! Het Dioramagebouw bevatte een overweldigende hoeveelheid opgezette inheemse vogels en zoogdieren: van vink tot edel hert. Gedurende de zomermaanden heeft men, zoals de Fransen zeggen, 'animation': een papegaaienshow, een roofvogeldemonstratie , het voederen van de ijsberen en olifanten en een nu nog speciaal voor ons gezelschap uitgevoerde zeeleeuwendemonstratie. Vanuit luidsprekers naast het wandelpad werden we in de gehele tuin begeleid door 'new age' muziek, maar ook André Rieu kwam voorbij ... Op vrijdagochtend ging de reis deels langs de rivier de Loire naar de Zoo de Doué, 'un amour de zoo', zoals bij het vorige bezoek in 1997 al was gebleken . De oude naam 'Zoo de ~

••••••• la Minière' geeft al aan dat voor een aantal verblijven gebruik is gemaakt van vroegere steengroeven , die in de 18de en 19de eeuw op deze plek in gebruik waren . De vader van de huidige directeur, Pierre Gay, heeft deze steengroeven verder laten uitgraven en in de loop der jaren zijn ze deels met elkaar verbonden Canadese Otter - Fata: Ineke S/Ukoort door tunnels. Zo is er bijvoorbeeld een pantervallei met o .a. Sri Lanka panters en zeer levendige sneeuwpanters. Verder 'La Grande Voilière' met diverse Ibis soorten , Cuba Flamingo's en Lepelaars en een Gierenvallei met vrijvliegende gierensoorten. Bij de ontvangst vertelde Pierre Gay dat de zoo dit jaar t .g.v. zijn 40 jarig bestaan projecten ondersteunt welke opgezet zijn om 40 diersoorten te behouden of opnieuw te introduceren in de natuur o .a. brilberen, klauwaapjes, Sri Lanka panters en Java tijgers. Op speciale panelen door het park staan deze projecten aangegeven . Nieuw zijn in het park sedert ons laatste bezoek in 1997: het verblijf voor de dwergnijlpaarden met 'aquavision', zodat men deze dieren prachtig onderwater kan zien zwemmen, een terrein van liefst 2500m 2 voor brilberen met waterpartijen , struikgewas en klimbomen en een verblijf voor Aziatische kleinklauwotters. Opvallend zijn in onze ogen de tentoonstellingen ' La Grotte Decromagnon' (prehistorische mensen en dieren en rotstekeningen) en ' La Grotte de Faluns' met prehistorische fossielen en een reconstructie van de kaken van de grootste Haai (1 5 meter lang 25 ton zwaar) die hier 10.000.000 jaar geleden in een subtropische baai leefde. Dit alles is te zien in kathedraalachtige kelders en alleen te bereiken via smalle wenteltrappen naar beneden met stoplichten , om de bezoekersstroom 's zomers te regelen. We zijn benieuwd hoe het er daar in het spitsuur toegaat! Ook in dit park veel 'animation', doch in deze tijd van het jaar alleen voedering der gieren en de zang van de gibbons, alles omgeven door een schitterende vegetatie met o .a. veel bamboe. Speciaal voor de Vrienden werd bij ons vertrek de boutique nog even geopend, vanzelfsprekend kassa!

Bn/beer - Foto: Ineke Slijkoorr

~~---------------------------------

In ZOOPARC de BEAUVAL te St-Aignan kregen we van onze voortreffelijke reisleider Tom Slijkoort zeven uren de tijd om dit voor ons nieuwe park te bekijken. Uit een gevarieerd vogel park is de afgelopen 10 jaar een complete dierentuin ontstaan, die als ondertitel terecht op haar brochure met plattegrond vermeldt: "Opdat u niets over het hoofd zult zien". Na de ingang bevindt zich het grootste deel 'van de 2000 vogels in deels gedateerde volières en een tropische vogel hal. Te zien zijn onder andere: de palmgier, de Chileense arend , de zuidelijke hoornraaf, de trompetter neushoornvogel , twee soorten kroonduiven en in de gracht talloze soorten mooie eendjes. ~

vervolg

•••••••• Hogerop in het park een drie hectare grote Afrikaanse savanne met ruime stalgebouwen, welke door grote ramen aan de achterzijde ook voor bezoekers zijn te bezichtigen . Op en om de savanne onder andere giraffen, witte neushoorns, Litschi waterbokken, Grévy zebra's, springbokken , paardantilopen, stokstaartjes, grootoor vossen en diverse vogels. Weer afdalend zagen we natuurlijke verblijven met witte tijgers en witte leeuwen (overigens geel van kleur) en traditionele verblijven voor poema's en sneeuwluipaarden . Verder een rij ronde apenvolières met o.a. grijze mantelmangabe's, diverse soorten meerkatapen en eilanden met bijvoorbeeld rode vari's, baardapen en spinapen . Achterin het park ligt een amfitheater met als middelpunt een groot lagune bassin met een inhoud van 3 miljoen liter water. Hier werden naast ± twaalf Californische zeeleeuwen ook roofvogels gepresenteerd gedurende een show van één uur. Uw schrijver gaf er de voorkeur aan de show de show te laten en wat meer tijd te besteden aan de twee tropische kassen van elk 2000 m2. Eén kas met twee grote binnenverblijven voor gorilla's samen met huzaarapen, die via tunnels over het bezoekerspad op een ruim buiteneiland kunnen komen . Ook een enorm bassin met onderwater panorama waarin drie zeekoeien , die zich voornamelijk ophielden in het gedeelte waar het water twee graden warmer was dan in de rest van het bassin . Het bassin werd gedeeld met diverse vissoorten , onder andere pacu's. Sfeer werd ook gecreëerd door de vele tropische bloemen en planten, vrijvliegende vogels en rondspringende goudkop leeuwaapjes. In en om de tweede kas twee families Borneo orang oetans, een evenwichtige groep van twaalf chimpansee's, diverse soorten klauwaapjes en het vivarium met veel reptielen in traditionele vitrines, maar ook een ruim bassin met waterval voor nijlkrokodillen . In dit bassin zwemmen ook een onnoemelijk aantal waterschildpadden met als de meest in het oogspringende een Schnappschildkröte, de grootste zoetwaterschildpad . Ook hier weer met onderwaterpanorama zoals in veel Franse dierentuinen. In de souvenierwinkel zijn naast vele pluche dieren en Afrikaans houtsnijwerk maar liefst vijft ig verschillende ansichtkaarten verkrijgbaar. AI met al een indrukwekkend dierenpark waar zowel aan de dierenverblijven als de kleurige beplanting veel aandacht is besteed.

Adreswijziging JA, ik ga verhuizen en wil ook in de toekomst Vriendennieuws blijven ontvangen. Daarom stuur ik deze adreswijziging op. Oude gegevens Dhr./mevr.: _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ Lidnummer

(indien bekend): _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __

Adres: _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ Postcode: _ _ _ _ _ _ Woonplaats: _ _ _ _ _ _ __ Telefoon: _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __

Nieuwe gegevens Verhuist per

(datum) : _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __

Adres: _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ Postcode: _ _ _ _ _ _ Woonplaats: _ _ _ _ _ _ __ Telefoon: _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __

Na een geslaagde vijfdaagse reis en een afscheidsdiner in Chaam waren de Vrienden zondagavond negen uur terug in Rotterdam . Voor ondergetekende werd het dankzij de NS een zesdaagse reis , halfdrie 's morgens weer thuis. Arnold

J. Balk, Sneek.

~----------------------------------------

E-mail: _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ Giro-/Banknummer: _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ Sonoystraat 6a • 3039 ZT Rotterdam· Tel: 0 I0 - 467 66 37

•••••••• Hogerop in het pari door grote ramen a" onder andere girafl paardantilopen, stok lijke verblijven met \ ven voor poema's el mangabe's, diverse! spinapen. Achterin h inhoud van 3 miljoer vogels ge presenteer show de show te lat« Eén kas met twee gr het bezoekers pad ol

MAVEMAT B. V. Onderhoud en reparatie van stalen steigers. In-en verkoop stalen steigers, nieuw en gebmikt. Verhuur stalen steigers. Verhuur accommodaties. Verkoop stalen stapelbakken.

c. ~

o

-0"'C

0-

a:I

c:

~~

c:LI'l O CU

"'C

c: o~

M

L

Cl)

E ro -

"'C L

E ...., > E ...., Cl)

~ o.oê c:"'C

0-

L

o~ 0 c: 0

om de tweede kas t pansee's, diverse so, maar ook een ruim b melijk aantal watersc grootste zoetwaters( tuinen. In de souveni tig verschillende ansi aan de dierenverblijv Na een geslaagde vij negen uur terug in R halfdrie 's morgens v Arnold

J.

Balk, Snee

f ~

~~

ca ~ 0

M

0

M

-----

--

MAVEMAT B. V. Boonsweg 25 3274 LH Heinenoord Telefoon 0186 60 09 77 Telefax 0186600487 Email [email protected] Website www.mavemat.nl

e

metaalunIe

------------------~---------------~

BIZONDERE WOLVEN?

•••••••

•••••••

Na de Algemene Ledenvergadering op 27 april is het zover. De Vrienden openen nabij het Oceanium nieuwe verblijven voor de manenwolven én voor de bizons (zie p.50). Deze dieren van het continent Amerika verhuizen van de ' oude ' tuin naar het nieuwe deel van Blijdorp, wat daarmee opeens een heel ander aanzien krijgt! In dit artikel meer informatie over de dieren en hun verblijven. Harry en familie In de eerste Vriendennieuws van 200 I zijn Harry en zijn familie al aan u voorgesteld . Binnenkort maakt de kudde de oversteek naar de overzijde van het spoor en gaat de nieuwe bizonweide bewonen , die gedeeltelijk door de Vrienden is gesponsord . Het meeste grondwerk voor het verblijf is al enige tijd geleden uitgevoerd en sindsdien heeft u tegen een heuvelachtig grasland aan kunnen kij ken. Een hek erom heen en laat de bizons er maar op zult u misschien denken . Maar zo makkelijk gaat dat niet, er moet nog heel wat getekend en gegraven worden voordat de bizons de wei in kunnen. Wat een ruimte! Het nieuwe verblijf krijgt een oppervlakte van 6100 m 2 en is daarmee veel groter dan het huidige. Het lijkt hiermee groot genoeg om het vertrappen van het gras tegen te gaan . Maar toch is op plekken die ze veel gaan gebruiken halfverharding (gruis begroeid met gras e.d.) toegepast. D it is ondermeer de voedselplek, die bovendien altijd droog moet zijn . Ook de kraal (oppervlakte 300 m 2) is uiteraard verhard . Op het perk zelf komen geen bomen , maar rondom staan veel esdoorns. Die geven mooie herfstkleuren , waardoor er hopelijk een echte Indian Summer komt in Rotterdam. Er is veel aandacht besteed aan de zichtbaarheid . Hoewel er forse heuvels in het verblijf zitten, zijn de dieren vanaf 2 grote kijkplekken zonder tussenkomst van dikke balken goed te zien . Hier wordt de scheiding gevormd door een soort wildrooster. De rest van de omheining wordt gevormd door een nieuw soort hek. Dit hek is nauwelijks zichtbaar (transparant zoals dat in dierentuintermen heet) en bestaat uit 4 meter hoge palen met dun gaas en een schrikdraad op neushoogte die Harry binnen moet houden . Overigens is ook het wildrooster nauwelijks zichtbaar. Zo ontstaat de illusie dat er helemaal geen scheiding is tussen de bezoeker en de bizons. Het geld om het verblijf aan te leggen gaat overigens niet alleen in het hek en de stallen zitten , maar vooral de drainage (tsja, we zitten nou eenmaal in Rotterdam) en alle kabels zijn een dure grap . De bijdrage van de Vrienden was dan ook zeer welkom . Op de kijkplekken komen themapanelen over de terugplaatsing van de bizons in Amerika en over de Indianen . De Indianen gingen heel wat duurzamer met hun omgeving om dan de Europeanen , die in korte tijd bijna alle bizons neerschoten ..... Maar gelukkig is er in Blijdorp een mooie kudde, die bovendien nog wat groter kan worden! ~

•

AANLEG NOORD-AMERIKA

•••••••• Vos op stelten? Behalve voor de bizons is er door de Vrienden ook voor de manenwolven voor nieuwe huisvesting gezorgd . De manenwolf wordt zo genoemd vanwege de lange zwarte haren op de schouders (die overeind gezet kunnen worden) en omdat hij het formaat heeft van een wolf. Eigenlijk is het geen echte wolf, maar meer een vos op stelten. Die lange benen komen goed van pas in hun natuurlijke habitat: steppen met hoog gras in Manenwolf - Foto: Yvonne Rooljmakers het centrale deel van Zuid-Amerika (met name Brazilië en het noorden van Argentinië). De tenen kunnen gespreid worden voor een betere grip op moerasachtige ondergrond . Wolven leven over het algemeen in een gematigd of koud klimaat, terwijl de manenwolf in een (sub-) tropisch klimaat voor komt. Ze hebben zich op diverse manieren aangepast aan het warme weer. Ze zijn met name tijdens de koelere nachten actief. Bovendien hebben ze geen ondervacht en wordt veel warmte afgevoerd via de lange, rechtopstaande oren. Manenwolven vangen wat er maar voorhanden is en pakken prooien ter grootte van kleine gewervelde dieren tot het formaat van paca ' s (soort zwijn). Konijnen, kleine knaagdieren , gordeldieren en vogels worden het meest gevangen , maar ook vis, insecten , reptielen en vruchten staan op het menu . De kleine dieren worden langzaam beslopen en vervolgens besprongen, op dezelfde manier zoals vossen dat doen . Overigens wordt er in Brazilië van de dieren wel gezegd dat hij met z ' n blik een kip kan doden . Nou , blijkbaar lukt dat in het Rotterdamse ook gezien de vele kuikens die ze daar verorberen . .. . Einzelgängers Omdat de dieren een teruggetrokken , solitaire leefwijze hebben is er waarschijnlijk weinig onderzoek gedaan naar de leefsituatie van de manenwolf. Het zijn met name nachtdieren en overdag rusten ze in dichte begroeiing. Waarschijnlijk wordt een territorium van 25-30 km2 bewoond door een stel , dat elkaar echter alleen gedurende het paarseizoen treft. De rest van het jaar jagen en rusten ze vrij onafhankelijk van elkaar. De territoria worden door middel van geurvlaggen (urine en faeces) gemarkeerd . Langs belangrijke paden worden uitwerpselen gedeponeerd en deze markeringen worden regelmatig vernieuwd . De dieren kunnen in één nacht wel zo ' n 30 km afleggen . De grenzen van de territoria worden door de dieren strikt gehandhaafd. Bedreigd .... Het zal u waarschijnlijk niet verbazen: door het grote territorium dat ze nodig hebben gaat het in het wild gaat niet goed met dit schitterende dier. Het verspreidingsgebied is de afgelopen tientallen jaren aanzienlijk afgenomen door ingebruikname van leefgebied van de manenwolf door de mens (landbouw). Bovendien worden ze bejaagd omdat ze wel eens lammeren verschalken. Ook de introductie van ziektes, die door honden kunnen worden overgebracht, heeft zijn tol geëist. Gelukkig is het dier door de Braziliaanse regering als bedreigd geclassificeerd en worden er projecten ~

I

vervolg

•••••••• opgezet om de manenwolf te beschermen. Over het algemeen gaat het met de fok in dierentuinen matig. Sommige tuinen zijn echter zo succesvol dat er aan geboortebeperking wordt gedaan. In bijvoorbeeld Artis staat het vrouwtje manenwolf tijdelijk op de pil. Het EEP (Europese fokprogramma) voor de manenwolf wordt gecoördineerd door de dierentuin van Frankfurt.

Even voorstellen In Blijdorp lopen op dit moment 2 manenwolven rond: een mannetje van 6 jaar, geboren in de dierentuin van Stuttgart, en een vrouwtje uit februari 200 I , dat recent uit jersey is gekomen. Hoewel de dieren na ongeveer één jaar geslachtsrijp zijn, planten ze zich pas voor als ze 2 jaar oud zijn. We zullen dus nog even moeten wachten op jongen. Gewoonlijk worden 1-5 jongen geboren, die circa 4 ons wegen . De vacht is bij de geboorte zwart, maar verandert al na 3 maanden in de mooie, kenmerkende roodachtige kleur. De dieren worden in gevangenschap zo ' n 12-15 jaar oud en het vorig jaar overleden vrouwtje in Blijdorp had de respectabele leeftijd van 12,5 jaar.

Nieuw Het nieuwe onderkomen van de manenwolven ligt tegenover de bizons en grenst aan het Oceanium. Het idee voor het nieuwe verblijf van de manenwolven is spontaan onstaan . Vervolgens is een team samengesteld dat een pakket van eisen heeft geformuleerd . Dit team bestond uit ondermeer de architect, de curator en de hoofden van de Educatieve Dienst en de Botanische afdeling. Het resultaat wordt een verblijf van 1000 m 2, dus net als de bizons gaan ook de manenwolven er flink op vooruit. Vanuit een kijkhut in Zuid-Amerikaanse stijl heeft u vrij zicht op het pampa-achtige verblijf. Achter de schermen worden geluidsdichte werphokken en een separatieruimte gebouwd . In de kijkhut heerst de sfeer van de Adobe-indianen en voor de kinderrondleiding is er een speciaal paneel. En nu maar duimen dat het nieuwe stel elkaar héél aardig vindt en er straks mini-stelten te bewonderen zijn! Door: Alex Schouten en Angeline Peters Met dank aan: Robert van Herk, Diergaarde Blijdorp.

Kijk op pagina 50 voor het speciale programma ter gelegenheid van de opening van de verblijven voor bizons en manenwolven op 27 april!

~-----------------------------------------

Mutaties in de Diergaarde (23 oktober - 26 december 200 I )

In deze rubriek vindt u delen van de mutatielijst van de Diergaarde. Voor deze lijst is gebruik gemaakt van diverse (interne) Blijdorp-uitgaven. Er kan dus tussentijds het een en ander zijn veranderd. Ook kunnen dieren zich (niet zichtbaar voor publiek) achter de schermen bevinden. De meest actuele lijst vindt u op het mededelingenbord op het voorplein tegenover de flamingo 's. Ontvangen: I javaanse patrijs, I Californische renkoekoek, 30 zeekatten, 2 Madagaskar grondboa's, 10 juweelkardinaalbaarzen, 4 jemenkameleons, I rotspython , I javahoen, I rolstaartbeer, I su ikereekhoorn, vele rupsen en poppen, I okapi (Kamina), 2 Birmese stralenschildpadden, 3 spinschildpadden, I neushoornleguaan , 2 dwergkaaimans, 2 roodsnavelhokko's, I sperweruil , I Amoerpanter. Geboren: I bongo, I gibbon , 3 Malawi meervallen, I anoa, I Molonetispreeuw, I koedoe, I Prins Alfredhert (gestorven), I addax, I zwartvoetpinguïn, 5 roeiroeis , I oranjebuikvruchtenduif, 3 Molonetispreeuwen , I ratkangoeroe, I grijze reuenkangoeroe, I netgiraffe. Verloren: 2 gestreepte muisvogels, I lori van de blauwe bergen, I koeneusrog, I poetsgrondel , I gladde haai, I Boelens python , I Russische rattenslang, 3 Indische antilopen, 2 blau-blau's, 7 zeekatten , I roodbuikvuurpad , 2 grote zaagbekken, I zilverreiger, I grijze reuzenkangoeroe, 4 Nijlroezetten , I kegelvlakbarbeel , I oceaan trekkervis, I roodsnaveltoekan , I Berberkink, 3 penseelzwijnen, I kliplipvis, 4 roze lipvissen, I zeebaars, 28 klipharders, I manoei, I tong, I doktersvis, I goudhoofdkaakvis, I witte harder, I vuursalamander, I zwartvoetpi nguïn , I aalscholver, I eidereend, I Germain-pauwfazant, I bergpauwfazant, 2 roeiroeis, I kroonplevier, I purperkuiftoerako, I wigstaartvruchtenduif, 2 textorwevers, 7 rijstvogels, I Balispreeuw, I voskoesoe, I Françoislangoer, I Europese hamster, I Nijlroezetje, I leeuw. Verzonden: I javaanse patrijs, 2 Ambonese doosschildpadden , 3 langsnavelkaketoes, I sneeuwuil , I Balispreeuw, I Chapman zebra, 5 zeekatten, I pygmee gans, 26 wandelende takken, I neushoornleguaan, 3 Cubaanse boa's, 2 jufferkraanvogels, I Victoria kroonduif, 2 muskaatduiven, 2 sneeuwuilen, I Australische griel, 2 helmhokko's, 2 witkopgoeans, 2 VonderDeckentoks, 2 Balispreeuwen, I potto, I votsotsa, I Sumatraanse tijger, 2 rolstaartberen , I elandantilope, 2 addaxen.

In 2003 bestaat de Vereniging Vrienden van Blijdorp 40 jaar. Ter gelegenheid van dit jubileum willen wij de Diergaarde een nieuw, ruim en meer natuurlijk verblijf voor de Sumatraanse tijgers schenken . Dat kost veel geld, liefst 680.000 EURO. Met uw hulp gaan we deze wens van Diergaarde Blijdorp realiseren! Stort uw bijdrage op postbankrekening 1357803 tnv Vrienden van Blijdorp. Heeft u ideeën over de inrichting van het nieuwe tijgerverblijf? Of heeft u tijdens uw reizen elders een fantastisch tijgerverblijf gezien dat als voorbeeld zou kunnen dienen voor Blijdorp? Laat ons dat weten. Kijk voor de voorwaarden in Vriendennieuws 2001-4.

--------------------------------------~~

Vogelwijzer 'Introducing .. Mr & Mrs Peacock'

Deze keer een verhaal over de minst bekende pauwensoort die bovendien nog maar sinds 'kort' bekend is: de Congopauw. Vorige eeuw werd hij ontdekt in de wouden van Congo. Deze pauw, zonder de bekende en fraaie pauwenstaart met pauwenogen , is ook te zien in Blijdorp. Leest u over zijn ontdekking en de pogingen om deze soort te behouden voor volgende generaties. Dr. Chapin, ontdekkingsreiziger Pas in 1936 werd de Congopauw door de mens 'ontdekt' , alhoewel , eigenlijk al een beetje eerder. AI in 1913 ontdekte de Amerikaanse ornitholoog James P. Chapin in de binnenlanden van het toenmalige Belgisch Congo (in het Itu riwoud, waar jaren daarvoor al de okapi's werden ontdekt) in de vederdos van een stamhoofd één bruinzwart gestreept veertje. Hij kende geen enkele vogel die dergelijke veren had en dus kocht hij de veer voor wat tabak. Daarna ging hij. met de veer in de hand, in het Ituriwoud op zoek naar de bijpassende vogel. Uiteindelijk vond hij in 1924 de vogel, echter niet in de wouden van Congo, maar in het Belgische Tervuren waar zich het Congomuseum bevindt. Hij vond daar twee opgezette vogels die gelabeld waren als jonge Congopal.M\ hen - Foto: Jas Nijkamp Indische blauwe pauwen met de veertjes zoals hij ze in Congo had gevonden . Aangezien blauwe pauwen echter niet voorkomen in Afrika wist Chapin dat hij een nieuwe vogelsoort had ontdekt. Chapin keerde terug naar Congo om als een echte ontdekkingsreiziger op zoek te gaan naar de onbekende vogel. Pas in 1936 vond hij één dood exemplaar van wat later de Afropavo congenis (ofwel Congolese Afrikapauw) zou gaan heten. Helaas moest de vogel meteen al als zeldzaam worden aangemerkt en vanaf 1938 is de Congopauw beschermd. In dat jaar werden ook de eerste Congopauwen gevangen , maar het duurde nog tot 1949 voor de eerste vogels naar het buitenland gingen en wel naar de Bronx Zoo in New York. In 1957 gingen de eerste vogels naar de Antwerpse dierentuin en twee jaar later ontvingen ook Blijdorp en Clères een koppel. Blijdorp is dus één van de eerste dierentuinen die Congopauwen in haar collectie kreeg. In de periode van 1949 tot 1982 werden er nog slechts 35 vogels vanuit Congo naar dierentuinen uitgevoerd . In 1962 startte men in Antwerpen met een fokprogramma en in 1971 werd hiervoor een speciale 'trust' opgezet. Deze trust heeft alle in gevangenschap levende Congopauwen in bezit en regelt de verspreiding vanuit Antwerpen naar andere zoo's. Antwerpen blijft echter wel de . .

~------------------------------------

•••••••• eigenaar van deze vogels, alsmede ook van de eventuele jongen die geboren worden . Echt goed gaat het helaas nog niet met het kweken van deze bijzondere pauw. Tussen 1964 en 1990 werden door alle Congopauwen 2678 eieren gelegd, waarvan slechts 292 kuikens opgroeiden tot volwassen vogels!

Congopauw De

Congopauw

is

Congopol1V< hoon - Foto:Jos Nykomp

sterk verschillend van de twee andere pauwensoorten . De haan heeft geen lange staart en op zijn staartje zitten ook niet de bekende pauwenogen. De Congopauw wordt dan ook als een primitieve vorm gezien van de veel bekendere groene en blauwe pauw. De haan is voornamelijk donkerblauw van kleur en heeft een parmantig kuifje dat van voren wit en van achter zwart is. Op zijn poten heeft hij forse, lange sporen . De hen is overwegend groen-bruin van kleur en heeft een bruin kuifje. Congopauwen zijn grote vogels. De hanen kunnen 68 cm lang worden en wegen zo 'n 1600 gram, terwijl de hennen wat kleiner zijn (ca. 61 cm en 1300 gram) . Congopauwen leven verborgen in de wouden van Oost-Congo en hierdoor zijn er vanuit het wild maar weinig gegevens over hun leefwijze bekend . Van in gevangenschap levende vogels weten we dat ze vaak laag in de bomen (ca. 1.5 meter) broeden op een platform-achtig nest. Ze leggen meestal twee tot drie eieren (maximaal zes) en bebroeden deze 27-28 dagen . De kuikens zijn kaneelbruin met zwarte streepjes en vlekken. Congopauwen voeden zich met onder andere zaden , vruchten en termieten. Het zijn dus echte omnivoren(alleseters). Hoeveel Congopauwen er nog in het wild zijn is niet bekend. Wel is duidelijk dat het er niet veel zijn en dat er voor die vogels nog veel bedreigingen zijn (jacht en ontbossing, met name ten behoeve van de mijnbouw) . . . CongDpal1V< hoon - Foto: Jas Nykomp_ _ _ _ _ __

-----------------------------------------~

vervolg

augustus 1960 kropen er twee kuikens uit het ei. Het hennetje had de eieren dertig dagen bebroed . Beide ouders verzorgden de jongen , wat voor pauwen zeer vreemd is. Bij de andere soorten kijkt de haan niet meer naar hen en jongen om na de bevruchting. Helaas stierf één van de twee kuikens , maar het andere groeide voorspoedig op en bezorgde Blijdorp de wereldprimeur! In 1961 ging dit, inmiddels volwassen, jong op transport naar de dierentuin van Kopenhagen . De pauw werd in een speciaal kistje en met een speciale vergunning als handbagage met een KLM-toestel vervoerd. Tijden veranderen! Nog steeds is Blijdorp succesvol met de Congopauw. Net als in de vrije natuur krijgen ze ook in Blijdorp een afwisselend voedselaanbod. Dat ze dit waarderen blijkt wel uit het feit dat er in Blijdorp nog steeds met een zekere regelmaat jonge kuikens uit de eieren kruipen . Op dit moment zijn Congopauwen in Blijdorp buiten te zien , maar misschien in de koude tijd van het jaar, nog belangrijker, zijn ze ook te bewonderen in de Victoria serre. Afgelopen december nog in gezelschap van een inmiddels flink gegroeid kuiken uit 200 I . Tekst: Jos en Anne Marie Nijkamp Hosman.

~~----------------------------------------

'

_

~

_

'

_

_

r~._ '_

.

AI snel volgt het grote succes voor Blijdorp als ze er als eerste dierentuin ter wereld in slagen jonge Congopauwen groot te krijgen . Aanvankelijk mislukten de pogingen van de Congopauwen en vonden de verzorgers steeds kapotte eieren op de grond in hun volière in de Victoria serre. Na zorgvuldige observatie bleek dat de vogels de eieren in een boom probeerden te leggen. Dit gegeven was nieuw voor de verzorgers, men dacht dat de Congopauw, net als andere pauwensoorten, grondbroeders zouden zijn . Hierna bracht men kunstnesten in de bomen aan. Toen ging Wereldpnmeur Blijdorp: Jonge Congopauwen - Foto: C. Molkenboer het goed en op 23

----..=-~

.!.~ ! Om te beginnen geheel vernieuwde site van de -..!_..... _ i _.!~~ .-4 __" , _ _ ....._ vrienden zelf te vinden op: www.vriendenvanblijdorp.nl Deze nieuwe lay-out en technisch hoogstandje is gemaakt door ons eigen ' Digibeest' , Astrid Gelderblom. Zij is webdesigner en is .. -..------______ 4_.A_ inm iddels zo verknocht aan de Vrienden van _. Blijdorp dat zij ook Vriend is geworden !! '

weinig in zoo 's te zien doordat deze vogels zich moeilijk laten vangen en negers er geen goede vangmethoden voor kennen . Men moet deze uiterst schuwe vogels bijzonder voorzichtig behandelen daar ze zeer gemakkelijk aan 'shock' sterven en voorzichtig en rustig met een dier omgaan is nu niet iets wat negers goed ligt" (sic! - JAN) .

Een digibeet is iemand die geen verstand heeft van computers, internet enz. Maar een DigiBeest daarentegen weet er alles van! Bent u al aan DigiBeest of wilt U een worden? Deze nieuwe rubriek laat zien hoe veel informatie er in het digitale tijdperk op internet te vinden is over dieren , hun leefWijze, dierentuinen , enz .....

_

Congopauwen in Blijdorp, Als Blijdorp op 8 oktober 1959 als één van de eerste dierentuinen ter wereld een koppel Congo pauwen vanuit Antwerpen krijgt wordt daar uiteraard met trots melding van gemaakt in 'Blijdorp Geluiden' . Een vreemd stukje uit dat artikel willen wij u niet onthouden : "Congopauwen zijn

••••••••

'

••••••••

Maar er zijn veel meer sites waar Blijdorp te bewonderen is. De dierentuin heeft zijn eigen site www.diergaardeblijdorp.nl. Deze site is in drie talen, Nederlands, Engels en Duits zodat u al u vrienden en familie mee kan laten genieten. Een heel lang adres, maar wel de moeite waard , is Club Blijdorp Diergaarde www.clubs.nl/community/default.asp?club= Diergaarde+ Blijdorp. Je wordt begroet met een leuk muziekje, dus uitkijken als je op kantoor aan het surfen bent! Verder hebben zij een uitgebreid fotoalbum , een forum waar je vragen kan stellen en het laatste nieuws vanuit de dierentuin . Zelf heb ik een paar foto's over Blijdorp, het Oceanium , en Burgers Bush op mijn eigen homepage: www.welcome.to/ blijdorp Als uw even uitgekeken ben (wat ik mij niet kan voorstellen .. .. ) op Blijdorp aangelegenheden, dan kunt u bij www.dierentuin .pagina.nl links vinden naar bijna alle Nederlandse dierentuinen, plus een heel reeks in Europa en uit de rest van de wereld . Een fantastische mogelijkheid om allerlei dierentuinen te bezoeken vanuit uw luie stoel! Als u informatie over een bepaalde diersoort wilt weten , dan kunt u zoeken in het "Dieren Database" van www.dierentuin.net . Ze hebben ongelofelijk veel informatie verzameld en gerubriceerd over 1500 dierensoorten , van amfibieën tot zoogdieren. Ze hebben ook een heel uitgebreide lijst met links naar andere dierentuinen over de hele wereld. En ten slotte heeft www.dierennieuws.nl precies wat de naam zegt: heel veel interessant nieuws over allerlei soorten dieren!! Rubrieken als ' Dier van de Maand', wedstrijden, prijsvragen en vacatures maken het een must voor de hele familie. Tekst: Jenny Cockshull

Als u een leuke site weet voor andere 'DigiBeesten', stuur dan een mailtje naar [email protected]

-----------------------------------~

•••••••

•••••••

Over het ontstaan van het Bernhardine Fonds en het belang van natuurbescherming voor dierentuinen heeft u in de vorige Vriendennieuws kunnen lezen. In dit artikel worden diverse projecten besproken die het Bernhardine Fonds heeft ondersteund. Zoals u kunt lezen is natuurbescherming meer dat het beschermen van een stukje natuur. Beter een goede buur .... Dat de Aziatische olifant een bijzondere plaats in Blijdorp inneemt is wel bekend. Zo zijn er in de groep van Irma al jaren goede fokresultaten en is de Diergaarde de coördinator van het Europese fokprogramma (E.E .P.) van de Aziatische olifant. Het zal dus niemand verbazen dat de Blijdorp zich ook inzet voor de Aziatische olifant in het wild . Via het Bernhardine Fonds wordt sinds een aantal jaren diverse projecten in zuidoost Azië ondersteund . Net als voor vele andere dieren is de mens de grootste bedreiging voor de olifant. Steeds meer tropische regenwouden worden gekapt voor het hout of ontgonnen om de toenemende bevolking van voedsel te voorzien. Hierdoor neemt het leefgebied van de olifant steeds verder af. Dat de dieren hiermee in hun voortbestaan worden bedreigd zal duidelijk zijn. Een bijkomend probleem is dat olifanten , op zoek naar voedsel in hun te kleine leefgebied , steeds vaker bij 'de buren' op bezoek gaan. U zult begrijpen dat een boer niet blij is, als zijn hele oogst in de maag van een kudde olifanten verdwijnt. Om het imago van de olifant te verbeteren heeft het Bernhardine Fonds in 1996 de publicatie ondersteund van een educatief kinderboek over een jonge mahout en zijn olifant. Het boek geeft de jonge lezer niet alleen een positief beeld van de werkolifant maar geeft tevens informatie over zijn wilde soortgenoten en het belang van natuurreservaten.

•••••••• aangeboden in de vorm van bijvoorbeeld lakstempels en beeldjes. Met de resultaten van dit onderzoek en met de contacten die ti jdens dit onderzoek zijn gelegd wil men de overheden duidelijk maken dat de huidige wetgeving veel beter moet worden gehandhaafd .

Gezocht: volwassen olifantenbul Stropen heeft niet alleen een direct effect op het aantal olifanten . Gevreesd wordt dat er ook op lange termijn verstrekkende gevolgen zijn . Stropers hebben namelijk een voorkeur voor volwassen bullen vanwege hun grotere slagtanden. Uit onderzoek is gebleken dat er bijvoorbeeld in het zuiden van India in bepaalde gebieden maar 5 volwassen bullen zijn op een populatie van 1000 olifanten!! Dat hiermee de voortplanting in gevaar komt is duidelijk. Het Asian Elephant Research and Conservation Centre uit India heeft daarom een langjarig populatie-onderzoek naar olifanten opgezet om de effecten van stropen op de voortplanting te onderzoeken. Met o.a. de opbrengsten van de dikhuidenavonden in Blijdorp gaat het Bernhardine Fonds dit project financieel ondersteunen . Kleine panda in het nauw Een ander Aziatisch dier dat de warme belangstelling van Blijdorp heeft is de kleine panda. Ook voor dit dier is Blijdorp de EEP-coördinator. Om die reden is Blijdorp begin jaren '90 benaderd om te helpen bij het opzetten van een fokprogramma van de kleine panda in India. Hij komt van nature voor in de berggebieden van de H imalaya in India, Nepal, Tibet, Birma en China. In de plaatselijke dierentuinen waren uiteraard al veel kleine panda's aanwezig. Door het opzetten van een goed fokprogramma ontstaat een gezonde dierentuinpopulatie waarvan de dieren in de toekomst wellicht weer terug kunnen worden gezet in het wild. Daarnaast vergroot een fokprogramma de kennis over de dieren. Voor het opzetten van een fokprogramma is het noodzakelijk dat de dieren de verzorging krijgen die ze nodig hebben . Blijdorp heeft met adviezen over de huisvesting, dieet en hygiëne ondersteuning kunnen geven .

Jacht op ivoor De laatste jaren nemen diverse landen in Zuidoost Azië steeds meer stappen om bedreigde dieren en hun leefomgeving te beschermen door het opzetten van natuurreservaten en het verbieden van handel in allerlei dieren en dierproducten. India is bijvoorbeeld al jaren actief op dit gebied . Helaas blijkt die bescherming in de praktijk niet altijd goed te werken . De illegale handel in Aziatisch ivoor is de laatste jaren alleen maar toegenomen FlliPU ns project met alle gevolgen van dien . Om een beter beeld te krijgen van die illegale ivoorhandel heeft het Asian Elephant Research and Conservation Centre in 1996 een onderzoek gestart dat mede door het Bernhardine Fonds is gefinancierd . Uit dit onderzoek bleek dat er in bijna alle zuidoost Aziatische landen op grotere of kleinere schaal wordt gestroopt. Met name Japan , Hong Kong en Macau zijn de grootste afnemers. Ondanks de wetgeving wordt ivoor in die landen open en bloot te koop ~

organisatie, een school pakket ontwikkeld met als thema de kleine panda. Deze pakketjes met allerlei schrijfgerei zijn door de lokale dierentuinen gebruikt bij educatieve programma's voor schoolkinderen. Daarnaast heeft het Bernhardine Fonds meegewerkt aan een onderzoek naar de genetische diversiteit van panda's. Hierbij is genetisch materiaal van w ilde panda's, dierentuindieren en museumexemplaren onderzocht. Het onderzoek bevestigde dat er bij de panda twee ondersoorten zijn: de westelijke (uit Nepal en India) en de oostelijke (uit China) kleine panda. Op dit moment zijn de meeste kleine panda's in westerse dierentuinen oorspronkelijk uit India of Nepal afkomstig en

~------------------------------------

--------------------------------~~

Kleine (of rode) Panda - Foto: Yvonne Raaijmakers

Panda's onder de loep Ook afgelopen jaren heeft Blijdorp steun gegeven aan de kleine panda's in India. Met een financiële bijdrage van het Bernhardine Fonds heeft de Zoo Outreach Organisation, een Indiase liefdadigheids-

vervolg

Koud Bloed

•••••••• behoren dus tot de westelijke ondersoort. Bij uitwisseling van dieren in het kader van fokprogramma's zal men dus alleen die ondersoort willen hebben om kruisingen te voorkomen. Ook als men in de toekomst in gevangschap geboren dieren terug wil zetten in de natuur moet men rekening houden met de ondersoort. Het genetisch onderzoek en de ontwikkelde test kunnen hierbij gebruikt worden . Wellicht blijft het Bernhardine Fonds de kleine panda in de toekomst ondersteunen in de vorm van een onderzoeksproject naar de leefwijze en het sociale gedrag van de soort in het wild. Tot nu toe is weinig bekend over deze aspecten en uiteraard zijn dierentuinen gebaat bij zoveel mogelijk kennis over de dieren.

Educatie voor alles Dat natuurbescherming niet alleen met dieren te maken heeft, maar juist ook met mensen bewijst het educatieve project in de Filippijnen. Op het eiland Negros is het NFEFI instituut gevestigd . In dit centrum wordt onderzoek gedaan en worden vele endemische soorten , zoals het Prins Alfred hert, opgevangen en gefokt. Omdat het centrum midden in Bacolod (de hoofdstad van het eiland) ligt, is het educatieve karakter natuurlijk heel belangrijk. In juli 1999 is Robert van Herk van de Afdeling Educatie van Blijdorp naar Negros gereisd om het project te bekijken en adviezen te geven. Ondanks alle inzet en goede bedoelingen van de medewerkers van het opvangcentrum ging de educatie niet veel verder dan wat handgeschreven bordjes bij een aantal verblijven. Daarnaast werden er schoolrondleidingen gedaan, maar het geheel had weinig samenhang. Robert heeft geholpen met het vormgeven van een educatieplan dat door de lokale medewerkers verder is uitgewerkt. Hiermee wordt het centrum aantrekkelijker voor een bezoek en krijgt meer uitstraling. Hierdoor krijgt de lokale bevolking vanzelf meer interesse en bewustwording voor natuurbescherming. Daarnaast heeft Robert meegeholpen met de sollicitatieprocedure voor een educatief medewerker. Dat bleek door alle cultuurverschillen een heel aparte ervaring. Tijdens de gesprekken onderschat een sollicitant zijn of haar eigen mogelijkheden en geeft juist aan wat hij/zij allemaal niet denkt te kunnen. Tsja, siert de bescheidenheid mens .. .. Met financiële onderPnns Affred hert· Foto.' Yvonne Raaumakers steuning van het Bernhardine Fonds is de Filippijnse educatief medewerker inmiddels al weer een aantal jaar aan de slag. Via halfjaarlijkse rapporten wordt Blijdorp op de hoogte gehouden van de voortgang en indien nodig worden adviezen gegeven .

Inktvissen Welke dier kan zijn kleur sneller veranderen dan een kamelean, kan zijn lichaamsvorm veranderen, heeft jetaandrijving, komt voor in alle oceanen en is de inspriratie voor vele verhalen en legenden? Dit maal in de rubriek Koud Bloed aandacht voor een aantal aan elkaar verwante diersoorten , namelijk de octopus en de sepia. Beide soorten worden gezien als inktvissen.

Algemeen De octopus en de sepia horen evenals de pijlinktvissen en de nautilussen tot de klasse van de cephalopoda. Dit betekent letterlijk ' koppotigen'. Hun lichaam bestaat op het eerste gezicht voornamelijk uit een kop met poten. Cephalopoda hebben goed ontwikkelde zintuigen en grote hersenen en behoren tot de meest intelligente ongewervelden. Cephalopoda komen voor in alle oceanen , in warm en koud water en van ondiep tot zeer diep. Alle soorten zijn zeedieren en kunnen bijna allemaal slecht tegen brak water.

Octopus De naam octopus betekent letterlijk acht voeten. Het dier heeft inderdaad acht armen, die aan hun basis een soort valscherm vormen en die samen een gesnavelde bek omgeven. Octopussen hebben geen inwendige schelp en hun lichaam is kort en rond en niet gestroomlijnd. Octopussen verschillen duidelijk van de pijlinktvissen en de sepia's doordat bij de octopussen het extra paar lange poten ontbreekt. Bovendien zijn de zuignappen waarmee de armen bezet zijn niet verstevigd door hoornringen, zoals de zuignappen van de pijlinktvissen wel zijn . Er bestaan ongeveer 150 soorten octopussen, die over alle wereldzeeën verspreid zijn . Hun voornaamste verspreiding is toch in de warmere wateren . De octopussen lopen in grootte uiteen van vijf centimeter tot tien meter.

Gedrag, voedsel Octopussen verblijven graag in holen als bescherming tegen vijanden en om de eieren uit te broeden. Een octopus valt meestal alleen bewegende voorwerpen aan. Hij glijdt geruisloos naar zijn prooi toe, staat even stil en springt dan naar voren door een krachtige straal water naar achteren uit te stoten. Prooien worden gevangen, hoofdzakelijk vis en schaaldieren, tussen de armen en dan gegrepen met de papegaaisnavelachtige hornige kaken rond de mondopening. Zij kunnen een prooi uiteenscheuren, openbijten of een gaatje maken en tegelijkertijd een gif afgeven , dat de prooi verlamt.

Zo ziet u maar dat Blijdorp via het Bernhardine Fonds verder kijkt dan haar eigen tuin groot is.

Voortplanting Door: Angeline Peters en Alex Schouten Met dank aan: Angela Glatston en Robert van Herk van Diergaarde Blijdorp.

---{@------------------------------------

Er is bijna geen paringsspel tussen het mannetje en het vrouwtje. Het enige contact dat het mannetje heeft met het vrouwtje geschiedt door een enkele arm, die hij uitsteekt om haar te liefkozen . Deze arm is altijd de derde arm aan de achterkant. Deze arm is speciaal voor dit doel gevormd en ~

--------------------------------------~~

vervolg

••••••••

vervolg

••••••• heeft een lepelvormig uiteinde en geen zuignappen aan het einde. Het uiteinde van deze ar m wordt in de mantelholte van het wijfje gebracht en de zaadcellen worden bij de uiteinden van de eileider afgezet in pakketjes (spermatoforen). De eieren wo rden in het hol van de moeder bewaakt en regelmatig voorzien van vers water en ontdaan van verontreinigingen . Gedurende deze periode eet zij weinig. Afhankelijk van de temperatuur van het water kan deze periode wel zeven maanden duren .

Bijzonderheden. Octopussen kunnen niet horen , Ze reageren echter wel op aanraking, smaakstoffen en bovendien zijn de ogen zeer goed ontwikkeld. Dat ze goed zien wordt nog benadrukt door het feit dat ze van kleur kunnen veranderen door pigmentvlekken in hun huid te concentreren of te verspreiden ..

Sepia De sepia is zoals vermeld verwant aan de octopus. Hij heeft echter een ovaal lichaam met aan de randen twee dunne smalle vinnen . Foto: Momque van Leeuwen

Bovendien heeft hij nog twee lange tentakels, die in rust teruggetrokken zijn in een holte naast ieder oog. De armen liggen tegen elkaar aan , zodat zij een kegel vormen. De acht armen zijn bedekt met zuignappen . Deze zuignappen bevinden zich op een kort gespierd steeltje en de rand wordt verstevigd met een hoornig ringetje . De schelp is inwendig. Ze is even lang als het lichaam en bestaat uit kalk waarin zich holten met gas bevinden (zeeschuim). De schelp wordt vaak aan het strand gevonden en gebr uikt als bron van kalk voor zangvogels. Er bestaan ongeveer tachtig soorten sepia's. De gewone sepia sepia officinalis kan maximaal 50 centimeter lang worden ( I meter incl. vangarmen) en komt voor in het oostelijk deel van de Atlantische Oceaan , van de Noordzee tot de Middellandse zee . Ook sepia's kunnen van kleur veranderen en zijn hierin alle dieren de baas. Sepia's bewegen zich vaak langzamer dan octopussen, maar zij kunnen zich evensnel voortbewegen . Bovendien is de sepia een snellere en actievere jager. Door hun inwendige schelp hebben zij een zeker drijfvermogen . Zij zwemmen door golvende bewegingen van de vinnen

---(9----------------------------------

aan de zijkanten . Als grote snelheid gewenst is, gebruiken zij een trechter aan de onderzijde van hun lichaam , waar zij dan water uit spuiten als een jetmoter.. Ook de sepia heeft een harde snavel en daarnaast een raspige tong. Hiermee kan hij vlees afscheuren van zijn prooi . Hij voedt zich met garnalen, steurkrabben, krabben en vissen.

Blijdorp De sepia's en de octopus zijn gehuisvest in het Oceanium. De sepia's direct bij binnenkomst tegenover het Noordzeeaquarium en de vloedbak. De octopus zit in een aquarium naast de kelpbak met luipaardhaaien . Blijdorp is op dit moment de enige Europese tuin met een Pacifische reuzenoctopus (enteroctopus dofleini) in de coliectie.Op dit moment heeft Blijdorp slecht één exemplaar. Het dier is wildvang en is afkomstig van Vancouver. Het dier woog bij aankomst ongeveer vier kilo. Op dit moment wordt het gewicht geschat op 7-10 kilo. De grootte wordt geschat op 2,5 meter bij spreiden van de armen. In de natuur zijn exemplaren gesignaleerd van zeker 50kg, waarbij de spanwijdte 10 meter kan bedragen . Dit dier leeft van nature van noord Californie tot Alaska tot bij Japan in niet al te warm water van 5 tot IOC. Het aquarium in Blijdorp heeft een temperatuur van 12 C. Hij krijgt haring, makreek, inktvisjes, sprotjes stukjes krab, mossen en mesheften. Ze worden aangereikt. Octopussen zijn ware ontsnappingskunstenaars. Ze zijn zeer sterk en voor weekdieren zeer intelligent. Zij kunnen door een gat kruipen , waar het enige harde deel van het lichaam, de bek, doorheen kan (dus 5cm). De bak in Blijdorp heeft gladde betonwanden tot 2,5 meter boven de waterlijn . Vanwege zijn gewicht en weke lichaam is hij niet in staat zo hoog boven het water te kruipen. Boven de bak zit echter toch een net gespannen. Op dit moment is slechts I sepia zichtbaar, maar zijn nog meer exemplaren aanwezig achter de schermen . Sepia's of zeekatten leven slechts I tot 2 jaar. De nieuwe exemplaren zijn afkomstig uit Zeeland . Zij kunnen zich perfect aanpassen aan de omgeving en zijn dan moeilijk te zien. Zij worden gevoed met kleine vissen, mosselen en kreeftjes. P.S. Op 25 Februari is "Okkie" de Octopus aan een bacteriële infectie overleden . Tekst: Gerhard T ijssen Met dank aan: Ron Bernhard , vissenpost Diergaarde Blijdorp.

----------------------------------(?---

De specialist voor uw • Dagtochten • Personeelsreizen • Excursies

touringcarreis, zoals: • Bruiloften • Schoolreizen • Meerdaagse reizen

"Hoe wilt u dat aanpakken , een optimale leefomgeving inrichten?" " Nou . .. uh, eerst kijken we wie er in de nieuwe omgeving komt wonen. Een bewoner uit India zal andere eisen stellen aan zijn omgeving dan iemand uit Siberië. Dan kijken we naar de totale omgeving. Hoeveel ruimte heb je binnen en buiten; zijn er al waterpartijen? Héél belangrijk voor een goede inburgering. "

0181 331 222 Rijksstraatweg 36 - Hellevoetsluis - Fax 0181 312 368

ct$.

tHUV Çj)uawri/

ASSURANTIE-ADVISEURS

• alle verzekeringen • pensioenen • hypotheken • Noordsingel208 - 210 ' 3032 BM Rotterdam tel.: 0104658577 • fax: 0104664545

.6 nväl.lid

"Leidt jouw vormgeving tot een verbeterde integratie?" "De vraag is: wil je dat wel? Moet het wel zonodig allemaal hetzelfde? Is het niet belangrijker dat bewoners hun eigen identiteit behouden?" "Maar als na een tijdje zou blijken dat de nieuwe bewoners zich niet happy voelen in jouw vormgeving?" "Wonen is iets heel persoonlijks en je moet rekening houden met verschillende functionaliteiten . Je moet je er lekker in voelen, natuurlijk ... Wij beginnen altijd met ons af te vragen welke activiteiten er in zo'n ruimte gaan plaatsvinden. Wordt er gezellig met een leuk groepje getafeld? Wil je ook met slecht weer buiten kunnen eten? En wat te denken van de buitensituatie; wil je die doortrekken naar binnen , of juist niet? Op zo'n prachtig terras kun je gezellig met z'n zessen eten, of beter gezegd: actief tafelen!"

"En wat betreft de materialen?"

9Jdoocafenkanfoor mr CJ( CXuijer

"Daar kunnen we heel helder in zijn. Je kiest voor zo veel mogelijk natuurlijke materialen . De aangebrachte kleuren zijn dan ook: brick, specerij. poeder, soms ijstinten. We kiezen dan natuurlijk voor een enkele sterke accentkleur zoals oxblood ." "Hoe brengen we rust in het interieur?" " Da's simpel. We creëren rust door niet te veel organische vormen , een beetje minimalistisch mag, met liefst oriëntaalse accessoires zoals bamboe. De rest doen we met licht."

"Licht, kun je dat uitleggen?"

Qespeclallseerd In o.a. : 9lrheldsrechl c51ra/rechl %mlilerechl 9iilleolid 124 Ie lflallerdam . Iele/aan 010 4<'36 65 44

" Eerst de basisbelichting, want je wilt gezien worden. Dan de functionele verlichting, omdat je licht wilt op je werkplek. Met accentverlichting brengen we de sfeer aan. De techniek stelt ons in staat om aanpassingen naar het jaargetij te doen ."

"Dus het wordt gewoon een leuke doorzon- , splitlevelwoning met een open tuin?" " Haha ... neeneenee .. . Dit wordt niet zo'n burgerlijk optrekje hoor! Ik zou dit ontwerp omschrijven als een levensloopbestendige semi-vrijstaande leefomgeving, waarbij de vide het geheel een luchtige aanblik verschaft die de communebeleving versterkt. De tussenverdieping -de mezzanine- moet het individualisme weer een kans geven. De tuin, die door hoogteverschillen en waterpartijen haar speelsheid benadrukt, kent een open structuur en benadrukt een afstandelijke doch gastvrije cultuurbeleving .. . " "Het is mij een eer en een groot genoegen dat ik u de eerste prijs voor het beste ontwerp voor het nieuwe tijgerverblijf mag aanbieden. " .. .Applaus! Theo

~-------------------------------------

----------------------------------~~

• • • • • • • • .

• ,

"

_________

& .2

~1

y,~, ~ r è' ~

cf

c ~

3 &

De nieuwe skyline voor groot Rotterdam

www.faborycentres.com

ft FABORYcentres

Meer dan 25 jaar als specialisten vóórop in de regio met: • steeds snelle en complete leveringen • kostenbesparende logistieke oplossingen zoals FABORY Stock Service, FAST-Quick, enz. • twee afhaalbalies, showrooms en eigen bezorgdiensten • duidelijke catalogi en een enorm assortiment • topkwaliteit voor absolute bedrijfszekerheid • 10 uur open per dag en 24-uurs service Samen in de hele Benelux actief als één van de circa 30

Ind.lerrein Spaansepolder Schuitevaerweg 19 3044 BA Rotterdam Tel./Fax: 010-4462044/69

Voor Hoek van Holland Vm Gouda e.o, Voorne PutJen en Waal haven

,,, lIIIIIH:IIIrIII BI

~ f1!!!pRYCentre

ca. 135.180 bouten, moeren, schrollen, ringen, pluggen, pennen, gereedschap, studbolts, pUpcomponenten en Industrie-artikelen op één adres

~ f!!!pRYCentre Int ..... FIIIIIIrI BW Voor Maasvlakte Vm Gorinchem e,o, Schouwen-Duiveland Vm Moerdijk Ind.terrein Donkerslool-Noord l.eidekkerslTaal 4, 2984 AV Ridderkerk Tel.: 0180-442222 (alg,) Tel./Fax: 0180-442244/29 (verk,)

~ ~ t>O

0

c

c

ïii

~

z

ol

a.

...u

ol

.gi -0 Q)

Q}

'-0

c

ol ol

'-

a. 0

ol

c -0

~

Q}

:J :J

'-

-0

...

VI ..... B

0

.2 6. ':=-

-0 Q}

[ij :J

-0

0 ..: ~ :J :J 0

Q}

Q}

cQ} 'Q}

~~

go~ c 0

:J :J

~

::Js Q} Q}

.:= I

(~

"
Vijfdaagse dierentuinreis naar Duitsland, •••••• • van 7 mei t/m 11 mei 2002. De Vereniging Vrienden van Blijdorp organiseert van 7 mei tfm I I mei 2002 een vijfdaagse dierentuinreis naar Duitsland. Op het programma van deze aantrekkelijke meerdaagse reis staan bezoeken aan de dierentuin van Magdeburg en de beide tuinen van Berlijn. De tuin van Magdeburg is in 1959 een echte dierentuin geworden . Er worden ongeveer 180 diersoorten getoond. De oudste dierentuin van Berlijn , de Zoologischer Garten , is in het centrum van de stad gelegen, vlak bij de Kurftirstendamm. We kunnen hier een groot aantal dieren ontmoeten, waaronder een aantal zeldzaamheden. Heel bijzonder is het nieuwe verblijf voor nijlpaarden. De tweede tuin van Berlijn, Berlin Friedrichsfelde, is in de voormalige Oostzone gelegen . Deze tuin heeft een oppervlakte van maar liefst 160 ha. De meeste dieren hebben dan ook de ruimte. Liefhebbers van herten en antilopen zullen hun ogen uitkijken. U kunt gelijk even kijken hoe het staat met onze takins. Vergeet vooral de enorme vliegkooi voor de gieren niet. Nieuw is het apengebouw met ruime verblijven voor onder meer gelada 's en huzaarapen. Kortom alleszins de moeite waard! Het totale reisprogramma ziet er als volgt uit: Dinsdag 7 mei 2002: Vertrek om 7.00 uur, Conradstraat te Rotterdam en rit naar Magdeburg. Woensdag 8 mei: Bezoek aan de dierentuin van Magdeburg en in de loop van de middag vertrek naar Berlijn .. Donderdag 9 mei : Bezoek aan de Zoologischer Garten Berlin. Vrijdag 10 mei: Bezoek aan Tierpark Berlin Friedrichsfelde. Zaterdag I I mei : Terugreis naar Rotterdam . Aankomst 22.00 uur aan de Conradstraat. Op 8, 9, en 10 mei wordt in Berlijn overnacht.

ZOO BIRLIN

Giften 2001

••••••••

••••••••

De penningmeester mocht in 200 I weer talloze extra giften ontvangen, van kleine tot grote bedragen. Iedereen hartelijk dank. Omwille van plaatsgebrek kunnen we hier alleen de bedragen boven de fI. 100,- weergeven. De kleine giften zijn echter net zo welkom. Een kleine beurs kan nu eenmaal niet teveel missen. Malschaert, AP.H.M., Dordrecht, fl 125,00 I Hatenboer, G. , Krimpen ad Yssel , fl 135 ,00 I Hendriks, M., Arnhem, fl 150,00 I Gryp, C. de, Rotterdam , fl 150,00 I Mulder, w.J ., Rotterdam , fl 150,00 I Polak-Boekelman , P.M ., Rotterdam, fl 150,00 I Rijsdijk, A , Rotterdam , fl 150,00 I Schimmel , H. , Rotterdam, fl 150,00 I Schiphorst, J., Witmarsum, fl 150,00 I Terpstra, M., Berkenwoude, fl 150,00 I Tuinhout, M., Rotterdam , fl 150,00 I Veenman, F.J .L., Spijkenisse, fl 150,00 I Klein-Duppen , L.L.M ., Dieren , fl 175,00 I Duimel , AAW. , Rotterdam, fl 200,00 I Heest, J. van, Den Hoorn , fl 200,00 I Junge, J., Rotterd am, fl 200,00 I Tiel van Noort, E.W. , Vlaardingen , fl 230,00 I Erven, L.D. vd Kroon, fl 250,00 I Graaff, IA vd , Rotterdam, fl 250,00 I Kwant, G. de, Capelle ad Yssel, fl 250,00 I Man in t Veld , K., Rotterdam, fl 250,00 I Punt, L. , Rotterdam , fl 250,00 I Veldman , A , Rhoon - fl 250,00 I Lok, P., Heelsum- fl 419,95 I Legaat Mr J Dutilh - fl 500,00 I Schoufour, J.S.c. , Putte-Kappell , fl 500,00 I D roppert-Stout, MAJ. , 's Gravenhage, fl 800,00 I Ministerie SZW, Den Haag, fl 1.600,00 I Monchy de, navo de 70e verjaardag van mevrouw (gevierd in de Haaienzaal van Diergaarde Blijdorp!), fl 3.000,00 - I Strooy, navo afscheid , fl 3.000,00 - I Legaat Uden Coenradie, fl 8.222,30. Eetcafé Facet met twee vestigingen in Rotterdam (Bergweg 64 en Weissenbruchlaan 8) voert momenteel actie voor de Vrienden van Blijdorp. Voor elke gast wordt twee Eurocent in een pot gedaan. Na afloop van de actie kan onze vereniging circa € 1000,- tegemoet zien! Mocht u zin hebben in een hapje, ga dan eens langs bij eetcafé Facet. Meer informatie: wwvvJacet.nl of 0 I 0-4671919.

De reissom , gebaseerd op een arrangement in een 2-persoonskamer, bedraagt voor leden 329 Euro p.p. en voor niet-leden (die daarmee automatisch lid zijn voor het lopende jaar) 356 Euro p.p.. Voor een I-persoonskamer (zeer beperkt beschikbaar) geldt een toeslag van 81 ,50 Euro ; u betaalt dan resp. 410,50 Euro, of 437,50 Euro. (prijzen onder voorbehoud).

In de reissom zijn begrepen: Vervoer van Rotterdam naar de betrokken dierentuinen en hotel v.v. * Vier overnachtingen op basis van halfpension (ontbijt/diner). * Toegang tot de dierentuinen . * Afscheidsdiner in Restaurant Schep in Amersfoort.

Vervolg van Pag 46

*

of toeristenkaart) Het aantal deelnemers aan deze reis is beperkt tot 50 personen. Het bestuur van de Vereniging Vrienden van Blijdorp behoudt zich het recht voor de reis eenzijdig te annuleren . Het reeds door u betaalde voorschot-bedrag zal in dat geval aan u worden gerestitueerd (onder inhouding van 14 Euro reserverings- en administratiekosten). Uiteraard wordt, indien de reis volgeboekt is, wèl volledige restitutie verleend .

Niet inbegrepen zijn:

Indien u belangstelling heeft voor deze reis verzoeken w ij u voor I april aanstaande 100 Euro p.p. als eerste aanbetaling (tevens bewijs van boeking) over te maken naar girorekeningnummer 20.71 .059 t .n.v. Vereniging Vrienden van Blijdorp, afd . excursies, Aernt Bruunstraat I I I , 3067 JC Rotterdam onder vermelding van 'Berlijn 2002', alsmede uw telefoonnummer. Indien u uitdrukkelijk een I-per soonskamer wenst, dient u dit aan te geven met de code 'I P'. Na I april besluit het bestuur of de reis doorgang zal vinden. U iteraard wordt u daarvan , als u zich aangemeld heeft, zo spoedig mogelijk op de hoogte gebracht. Ook ontvangt u dan nadere informatie over de reis.

* Lunches * U itgaven van persoonlijke aard * Fooi voor de chauffeur * Annuler ingsverzekering * Reis- en bagageverzekering

TIERPARK . .1U.11I.....DIUC.....LDI

Zoals altijd geldt in de bus een rookverbod. Overigens zal onderweg wel regelmatig gestopt worden. Niemand kan aanspraak maken op een eenmaal ingenomen plaats in de bus. ~ Vervolg op Pag 47

Het is helaas niet mogelijk de eerste aanbetaling te restitueren voor afmeldingen die later dan I april zijn ontvangen . Voor meer informatie over deze reis kunt u zich wenden tot Tom Slijkoort (zie colofon in Vriendenniews).

~------------------------------------

---------------------------------------~

Voor deze reis dient u te beschikken over een geldig grensdocument (paspoort

Voorjaarsexcursie naar de Zoo van Keulen • • • • • •• op zaterdag 20 april 2002. • ••••••

IJ

Hierbij worden de leden van de Vereniging Vrienden van Blijdorp uitgenodigd tot deelname aan de excursie, op zaterdag 20 april aanstaande, naar de Zoo van Keulen.

~~~f~?af~~YS I Uw NVM makelaar in de buurt!

De volgende punten zijn voor u van belang: • We gaan met slechts één bus, dus geeft u snel op. • Maximum aantal deelnemers bedraagt 50. • Vertrek: 8.00 uur, Conradstraat in Rotterdam (Naast Centraal Station). • Aankomsttijd in Keulen: ca. 12. 15 uur • Geplande aankomsttijd in Rotterdam: 21 .30 • Kosten voor leden bedragen 24 Euro; deelnemers die geen lid zijn van de Vereniging Vrienden van Blijdorp betalen 26,50 Euro. U dient voor deze buitenlandse excursie een geldig grensdocument (paspoort of toeristenkaart) bij u te hebben. Een reisverzekering (annuleringsverzekering) dient u zelf af te sluiten. In Zoo van Keulen bestaat de mogelijkheid tot het nuttigen van een lunch, maar u kunt uiteraard ook uw eigen lunchpakket meenemen.

In de reissom zijn begrepen: • • • •

De busreis Rotterdam - Keulen v.v.. Een kopje koffie op de heenweg Toegang tot de Zoo Fooi voor de chauffeur

Gespecialiseerd in:

* * *

Aan- en verkoop van woningen Nieuwbouw Taxaties

Kleine Beer 4, 3067 ZW Rotterdam Telefoon 010-207 22 22 www.zomerhofmuys.nl E-mail: [email protected] Tevens vestigingen in Bergambacht, Rhoon, Hellevoetsluis en WoonmalI Alexandrium 111 in Rotterdam.

Zoals altijd geldt in de bus een rookverbod . Op de heenreis zal een korte koffiestop gemaakt worden bij AC Restaurant Boxmeer. Op de terugweg wordt u in de gelegenheid gesteld, op eigen kosten, een maaltijd te gebruiken, wederom in AC Restaurant Boxmeer.

Aanmelding voor deze excursie: Het verschuldigde bedrag dient u over te maken naar girorekeningnummer 20.71.059 t .n.v. Vereniging Vrienden van Blijdorp, afd. excursies, Aernt Bruunstraat I 11 , 3067 JC Rotterdam onder vermelding van " Keulen" . De overschrijvingen dienen uiterlijk op 31 maart te zijn ontvangen (n.b. denkt u aan de tijd nodig voor verwerking door de Postbank). Uw overschrijving is uw bewijs van deelname; u ontvangt geen verdere bescheiden of mededelingen, tenzij de bus vol is. In dat geval zal uw geld zo snel mogelijk worden teruggestort. Het is niet mogelijk het betaalde bedrag te restitueren voor afmeldingen die later dan 30 maart zijn ontvangen. Restituties vinden plaats onder inhouding van 2,50 Euro administratiekosten.

Zoo van Keulen. Het is alweer 8 jaar geleden dat wij een bezoek brachten aan de Zoo van Keulen. Bekend is de Zoo vanwege de collectie apen. Er wordt o.a. succesvol gefokt met Zuid-Amerikaanse klauwaapjes. Hiernaast is er een grote verscheidenheid aan dieren te zien, waaronder een aantal die zelden in dierentuinen worden gehouden. Evenals in andere tuinen is ook hier de afgelopen jaren gewerkt aan de modernisering van de Zoo. Kortom: het belooft een aardige excursie te worden , dus geeft u snel op, want vol is vol.

~~----------------------------------------

Voor i . htingen kUnt u bellen of faJ!en naar: (OlQ) 466 36 82

Eet'! briefJe 15 ()()\("weIkoii1: Gemts Sourystraat 10 • 3039 SR Rotterdam

---------------------------------------~

Agenda

•••••••• la maart 2002. 27 april 2002.

Thieme MediaCenter Rotterdam is onderdeel van één van de grootste grafimediabedrijven in Nederland: de Thieme GrafiMedia Groep. Het Thieme MediaCenter

11 .00 - 12.30 uur. Winterlezing Fred Rueb - Een klein jaar koningspinguïns in het Oceanium. 11.00 - 13.00 uur Algemene Ledenvergadering met later die dag de opening van de verblijven voor bizons en manenwolven

bundelt technologie, kennis en creativiteit onder één dak. Hierdoor ontstaat een unieke combinatie van grafische ervaring en volledig geïntegreerde grafimedia-dienstverlening. Deze dienstverlening bestaat uit gedrukte- , geprinte- en digitale communicatie, in combinatie met fulfilment, warehousing en logistiek.

De winterlezingen worden gehouden in het Eauditorium in het Oceanium. Vrienden hebben op de genoemde data tot aanvang van de bijeenkomst. en op vertoon van hun lidmaatschapskaart voor het betreffende jaar, gratis toegang tot de Diergaarde. Er is niet meer dan één introducé per lid toegestaan.

NB. Diergaarde Blijdorp zal in 2002 helaas geen Zoomeravonden organiseren. Adresgegevens Blijdorp Diergaarde Blijdorp, Abraham van Stolkweg, Rotterdam . Bezoekersinformatie: 0 I0-4431495 . Postadres: Postbus 532, 3000 AM Rotterdam . Openingstijden: Het gehele jaar, iedere dag geopend! Wintertijd: 09.00 tot 17.00 uur. Zomertijd: 09.00 tot 18.00 uur.

PreMedia

IeT Toepassingen E - business

Zaterdag 27 april 2002:

OPE1\fI1\fG VERBLIJVE1\f VOOR BIZ01\f~ E1\f JULANE1\fWOLVE1\f!

Fulfilment

Om 14.00 worden de verblijven geopend. U bent van harte welkom op het plein bij de nieuwe ingang. Vanaf 14.15 uur worden er diverse activiteiten georganiseerd in Indiaanse sfeer. Er is bijvoorbeeld een speciale markt. Maar ook voor de kleintjes is er van alles georganiseerd: schminken, de kinderen kunnen meedoen aan het nieuwe Indianen avontuur "In het spoor van Zwarte Bizon", etc. En er is een verhalenverteller. Neem dus vooral de (klein-) kinderen mee!

Warehousing

Tegen inlevering van uw toegangsbewijs voor de Algemene Ledenvergadering ontvangt u bij de Vriendenwinkel bij de tunnel of de Vriendenstand op de speciale Indiaanse markt consumptiebonnen voor een gratis hapje en drankje.

Komt allen!

~-----------------------------------------

Multi Mail I Wyt Offset I Wyt Document Services Wyt Gevaarsetiketten I Wyt Label

Thieme MediaCenter Rotterdam

Meraalhof 27, 3067 GM I Postbus 8614, 3009 AP Rotterdam . Tel (010) 425 2600 I Fax (OIO) 2894000 • www.thiememediacenter.nl I info@thiememediacente r.nl