بسم هللا الرحمن الرحيم

RESOLUSI PERSIDANGAN MEJA BULAT: ISU DAN CABARAN KONTEMPORARI DALAM PENGURUSAN ZAKAT DI MALAYSIA

‫بسم هللا الرحمن الرحيم‬ ‫الحمد هلل رب العالمين وصلوات هللا وسالمه على رسوله األمين خاتم النبيين وعلى اله‬ ‫وصحبه أجمعين‬

Dengan rahmat dan kurniaan Allah swt. selesai sudah Persidangan Meja Bulat yang bertemakan “Isu dan Cabaran Kontemporari Dalam Pengurusan Zakat di Malaysia.” Persidangan ini telah berlangsung selama satu hari iaitu pada 3 November 2016 bersamaan dengan 3 Safar 1438H di Institut Kajian Tinggi Islam Antarbangsa (IAIS) Malaysia. Persidangan ini merupakan anjuran bersama IAIS Malaysia, Lembaga Zakat Selangor (LZS) dan Sekretariat Pengurusan Zakat Negeri-Negeri (SPZN). Persidangan telah membahaskan isu-isu dan perkara-perkara sebagaimana berikut: 1. Isu-isu kemiskinan di Malaysia 2. Cabaran institusi zakat dalam menangani kemiskinan di Malaysia 3. Isu-isu mendesak dalam pengurusan zakat di Malaysia

Persidangan telah bersetuju terhadap perkara-perkara berikut: A. Isu-isu kemiskinan di Malaysia 1. Persidangan telah mengenalpasti bahawa: i.

Mekanisme

pengukuran

kemiskinan

di

Malaysia

telah

mengalami

penambahbaikan melalui pendefinisian semula konsep kemiskinan dan keperluan asas yang lebih menyeluruh dengan mengambilkira komponen-komponen seperti pengangkutan, akses pendidikan dan tahap kesihatan.

1

ii.

Antara faktor-faktor yang menyumbang kepada kadar kemiskinan di Malaysia termasuklah pendidikan yang rendah, pengangguran terutamanya di kalangan belia, perubahan demografi dan cabaran-cabaran tertentu golongan miskin.

iii.

Golongan miskin sering terdedah kepada skim-skim dan program-program yang menjanjikan kemewahan segera, termasuklah yang berunsurkan penipuan, namun dari segi jangka panjangnya boleh menggugat status kewangan serta menghalang proses mobiliti sosial mereka.

iv.

Tidak wujudnya keseragaman metodologi dan mekanisme penetapan komponenkomponen had al-kifayah antara negeri-negeri dan institusi-institusi zakat di Malaysia.

B. Cabaran institusi zakat dalam menangani kemiskinan di Malaysia 1. Persidangan mengenalpasti bahawa institusi zakat menghadapi cabaran dalam menangani kemiskinan di Malaysia dari perbagai aspek sebagai berikut: i.

Institusi Zakat mengalami masalah kekurangan dana akibat keperluan asnaf yang meningkat serta menjangkaui kadar kutipan.

ii.

Pembayar Zakat mempunyai kesedaran dan kefahaman yang kurang mengenai hukum kewajiban zakat harta serta peranan institusi zakat; mempunyai persepsi yang salah terhadap institusi zakat jesteru mengakibatkan mereka cenderung untuk mengagihkan sendiri zakat tanpa melalui saluran lembaga zakat.

iii.

Asnaf: Terdapat asnaf yang mempunyai masalah sikap seperti kurangnya rasa bersyukur dan lemahnya keyakinan diri sehingga mengakibatkan mereka bergantung sepenuhnya kepada bantuan dari institusi zakat.

iv.

Agensi: Tidak terdapatnya medium integrasi data antara institusi zakat, badan kerajaan serta agensi-agensi lain yang berkaitan.

C. Isu-isu mendesak dalam pengurusan zakat di Malaysia 2. Persidangan mengenalpasti bahawa: i.

Institusi zakat terdedah kepada persepsi masyarakat yang pelbagai antara lainnya adalah kos kutipan yang tinggi, perbezaan kaedah taksiran zakat, ketidakseragaman hukum zakat di antara negeri-negeri, pengasingan urusan kutipan dan agihan, proses agihan yang mengambil masa dan perlu melalui banyak prosedur, institusi zakat menggunakan wang zakat, serta terdapat kaunter kutipan zakat yang banyak berbanding kaunter agihan yang dilihat amat sedikit. 2

ii.

Institusi zakat menghadapi pelbagai cabaran dalam memperkasakan kutipan zakat perniagaan (korporat), seperti insentif cukai yang kurang menarik perhatian pihak korporat, halangan dalam menyampaikan maklumat zakat yang tepat kepada pihak pembuat keputusan dalam sesebuah syarikat, status kewajiban zakat syarikat yang belum diselaraskan dan terdapatnya syarikat yang mengagihkan zakat mereka tanpa melalui lembaga zakat.

iii.

Institusi zakat turut menghadapi pelbagai cabaran dalam memperkasakan usahawan-usahawan asnaf seperti isu kekurangan ilmu dan bakat dalam berniaga, kekurangan motivasi, kekurangan idea serta wujudnya masalah sikap dalam menguruskan perniagaan.

iv.

Institusi zakat menghadapi isu kurangnya penyelarasan maklumat dan aktiviti antara institusi zakat negeri-negeri dengan agensi-agensi swasta serta badan-badan bukan kerajaan (NGO).

D. Cadangan Penambahbaikan Persidangan mencadangkan perkara-perkara berikut: 1. Perlu diwujudkan mekanisme perlindungan bagi golongan miskin daripada skim-skim yang menawarkan kemewahan segera namun boleh menjejaskan status kewangan mereka dalam jangka masa panjang. 2. Program-program khusus untuk menggalakkan mobiliti sosial golongan miskin perlu dijalankan termasuklah menawarkan latihan keusahawanan di kalangan mereka serta menyediakan peluang pendidikan yang lebih luas, merangkumi pendidikan teknikal dan vokasional dan juga kemahiran pengurusan kewangan. 3. Strategi dan langkah-langkah khusus perlu dirangka demi mengurangkan kebergantungan asnaf kepada bantuan zakat. 4. Platform khusus perlu diwujudkan sebagai medium integrasi dan perbincangan isu-isu zakat di antara agensi zakat negeri-negeri, pihak Kerajaan Pusat serta badan-badan bukan kerajaan (NGO). 5. Proses pendidikan dan pemahaman menyeluruh perlu diperhebatkan khususnya mengenai kewajipan berzakat dan peranan institusi zakat dalam masyarakat Islam. 6. Gerak kerja dalam membasmi kadar kemiskinan hendaklah dipikul bersama oleh agensi-agensi kerajaan sebagai penerajunya dan institusi-institusi zakat sebagai pelengkapnya. 3

7. Sebuah badan sekretariat perlu ditubuhkan untuk menjalankan kajian-kajian yang berimpak tinggi berkaitan isu-isu mengenai zakat. Sekretariat Pengurusan Zakat Negeri-Negeri (SPZN), Lembaga Zakat Selangor dan IAIS Malaysia boleh menjadi penyelaras bagi sekretariat ini. 8. Menganjurkan Simposium Zakat Nasional 2017 bagi tujuan untuk membentangkan hasil-hasil kajian yang telah dijalankan serta memantau hasil resolusi yang tercapai daripada persidangan ini.

Institusi Zakat 9. Perlu mewujudkan mekanisme pengukuran kemiskinan yang lebih inclusive, dynamic dan comperehensive dengan mengambilkira kualiti hidup dan kesejahteraan rakyat secara menyeluruh termasuk bentuk kemiskinan yang pelbagai dimensi dan faktor perubahan demografi. 10. Kaedah penentuan asnaf yang lebih berkesan perlu dibentuk seperti mewujudkan bank data pemohon zakat yang bersepadu antara negeri-negeri. 11. Metodologi yang seragam perlu dibentuk dalam penentuan garis kemiskinan dan penentuna komponen-komponen had al-kifayah. 12. Mekanisme yang jelas dan berkesan di dalam menangani persepsi masyarakat terhadap institusi zakat perlu diperhalusi seperti menyediakan kemudahan yang lengkap dan mesra pelanggan, menyediakan sumber maklumat yang tepat dan terkini, pengiktirafan tadbir urus institusi zakat yang cekap, penggunaan media sosial yang lebih meluas, dan menyediakan ruang komunikasi dua hala antara institusi zakat dan ahli masyarakat. 13. Koordinasi dan penyelarasan maklumat perlu ditambahbaik khususnya di antara institusi kefatwaan dan institusi zakat bagi menyelesaikan isu ketidakselaran fatwa mengenai zakat korporat. 14. Mempelbagaikan kaedah kutipan zakat bagi meningkatkan hasil kutipan.

Regulator 15. Mencadangkan kepada pihak yang mempunyai kawalan terhadap badan korporat seperti Suruhanjaya Syarikat Malaysia, Suruhanjaya Sekuriti dan Bank Negara 4

Malaysia untuk menggalakkan pembayaran zakat di kalangan syarikat-syarikat korporat. Kewajiban zakat perlu ditekankan sebagaimana kewajiban pembayaran cukai. 16. Memberikan rebate berdasarkan kadar pembayaran zakat perniagaan sebagai salah satu insentif percukaian. 17. Memohon pihak kerajaan untuk mengekalkan status quo peruntukan Seksen 6A(3) Akta Cukai Pendapatan 1967 bagi mengekalkan kelangsungan kos menampung keperluan asnaf.

5