# " "!

!

! $

$

! !

"

" # #% " #

" # &

"

" # '

# (

"

!

$

"

#

!

"

!

# &

# ) ! " + , . /

* "

!

! #

-

0 "

#

&

! !

1

#

0 #2

#3 4

! ,

5

!

"

/

#

!

# $

"

.

6 5

# !

#

" "

!

# )

" !

$

#

"

0

" 0

!

# ( # 7 $

# 5 !

!

$ "

# !

"

1

#

8 . (/#

" "

#

8

!

"

(0 #

"

#

1

&

! # "

# !"

#2

"

9

9

!

#: # # "

(

!

+ -

8

(0

-

;

;

-

. /

;

-

" ;

-

;

-

# #

4

<< =>43)3 ? 2 (%37))< &): ? ''<

?7 3 <

<@ 4 A:7))<%

% "

.

/#

"

# #% # ' .

" "

6/#

"

#3 "

#

"

(30

#

"

" # & ! 0

"

!

# )

6

# "

6 .

!

! # / -

# 6

#

" >

2

0 "

# B4'&)0 ? ( <3 C ())3=>BB4 & ?3 ? $

0

#

" .

0( !

0 /

0( !

!

0&

! 0

#

0

!

#

0

"

"

# #

!

#2 " ! .

!

/

#

0

# #2

" !

"

#

!

#

( # 2

"

# %

0

0

0

"

"#

" >74 ? &

#

=(< B3'< ? ''< % 3 %'@ < '?


7 #

E %

: .

6 /! $

.

' !

!$

6

7 .FC0 % )/

<

.?

/ #)

#B 6 ! # #/

! " #

"

7 5

# % 3 ><'B )? F>)4 C ()3 '?= C<)& D '<: . FC/ ''< 4 (

!

?=4)?@ 4 < ?

<

! .

/ F . " # % ) 4 FC0

9 #2 C ! ' # " "

E!G!H <

E . FC/ 0

" :

0

! /!

! FC" .FC0 % )/# %

#% 6

FC "

: FC

FC # %

"

FC

3

" 6 $! %

! $ !

I

0 !

#

:

4

!

#%

" #

4

6 J 0

%

K! "

"

" #

#'

"

" .

/# % "

$

# !

(

.

!

"

/#

('&B 3 ?3 @ < (%3 '?


?

J *

K# 2

J

$ K# $ '

"

"

#% # !

"

'< #

#

'<

5

-

+

L

!

!

!

;

-

* ;

-

*

$

! ;

-

! #

('&B 3 ?3 = ? 4 < ? ? D <: ?

% 5

" # 2

5 M "

9 !

10

# "

# D

1

Vlaamse Onderwijsraad.(2007). Competentie-ontwikkelend onderwijs. Perspectieven voor een discussie. Versie Algemene Raad. Brussel: Vlaamse Onderwijsraad.

4

#

!

# .

#5 M

!

!5 M

/# (

" #

" #2

"

6 !

#

) !

!

)7!

# # J

K

J

K# @

!

"

#2 #

9 ? >D 7 =(%< A ?@ '?
? '<

? ?@

7

)? :D )4 C ()3 =

? % 3 %'@ <

5NNN

0

# 7 !

#%

"

. % )/ ! ! "

11

#

" # =

#

?

6

0 #

.

E/

)

.? )'/ #2

#

11

?

0 ?

!

# "

! # #& "

#

"

.

/

!

#

D <: ? & 3 =3)? ))<

? ? % 3 < )< ?@=7 D A=

%

! "

# "

"

# "

#

2

In de discussienota over het hoger beroepsonderwijs stellen we voor onder meer niveau 5 te gebruiken om het hoger beroepsonderwijs te positioneren.

5

" "

"

#

"

#%

#% !

('&B 3 ?3 7 4

"

? ('&B 3 ?3 &)?)@ & ?3=O=3

"

#

&

&

# !

! "

# '

" #

! !

#

D

# " # ? ! " "

11 #7 # !

" ! !

!

!P !

"

#

' <

.= < / ('&B 3 ?3 (30 0

" !

$ $

= . )7/

) 6 6 #% #% L

#

6 #

.

!

/

" "

!

#

"

"

#

! & ! !

"

0

# 0

"

.

!

0

#

/

, "

" " #Q 2

!" ! "

!

! " "

3

Cf. Bouckaert S. – Van Buggenhout B., Een juridische verkenning van de grijze zone tussen vrijwilligerswerk en professionele arbeid, Brussel, 2002, p. 8. Deze tendens kadert in het bredere maatschappelijke debat over mogelijke beleids(her)oriëntaties inzake menselijke arbeid en een pleidooi voor een grotere participatie van alle burgers aan het maatschappelijk leven, ongeacht de concrete vorm (al dan niet betaald) die deze inzet aanneemt. Zie ook: Koning Boudewijnstichting, Arbeid en Niet-arbeid. Naar een volwaardige participatie. Aanbevelingen van de Commissie Arbeid en Niet-Arbeid aan de Koning Boudewijnstichting, Brussel-Leuven-Apeldoorn, 1999. 4 Cf. Bouckaert S. – Van Buggenhout B., o.c., p. 8.

6

+

" #E !

!

!

" "

0 .# # "

" P /# )

"

"

#

!# # "

! /

. "

"

6 #G &

/

" . "

"

"

0

!

#H

% 0

!

" #'

$

#

1

!

"

!

"

/

."

"

"

#!

#

! "

#&

+

-

;

-

;

-

! #

!

#!

#! !

" . /

!

!

! -

#% #3 #

R

-

# = =(

NH# =(

NH

6

( 6

5

Het betreft de tendens waarbij voor initieel onbezoldigde vrijwilligerstaken thans systematisch een beperkte prestatievergoeding wordt uitbetaald, d.i. een vergoeding die de reële onkosten, gemaakt tijdens de uitoefening van de activiteit, overstijgt en die evenmin, omwille van het systematische karakter ervan, als een vrijgevigheid kan worden gekwalificeerd. Deze evolutie laat zich opmerken in de meeste West-Europese landen en komt voor in de meest uiteenlopende maatschappelijke domeinen: het meest uitgesproken weliswaar in de welzijns- en gezondheidssector, maar ook bij de combinatie gezinslevenberoepsarbeid en in de socio-culturele, de religieuze en de civiele sector. Cf. Bouckaert S. – Van Buggenhout B., o.c., p. 18. 6 Cf. Bouckaert S. – Van Buggenhout B., o.c., p. 21-22. 7 Onbetaalde arbeid heeft weliswaar steeds een zekere erkenning genoten. Naast de brede maatschappelijke waardering, kan in dat verband worden verwezen naar een al dan niet rechtstreekse valorisatie van vrijwillige inzet via b.v. loopbaanonderbreking of –vermindering, of een beperkte geldelijke vergoeding. Op juridisch vlak is er echter nog werk voor de boeg. Een ondersteuning zou hier b.v. kunnen bestaan uit het creëren van voldoende rechtszekerheid omtrent het statuut van deze activiteiten en van diegene die ze verricht.

7

" "

#'

6

$

=(

!

#

? 6

# 6

)7 <1

C

.<'& /# '

.( 7 0 ' 1

/

&1

6

6

. >< =/

" # % 1 6

=6 S

1 '(/ # ' #

.=

.

= !

(

(30

>< =N# =('

5NN 6 /#

!

#7 #%

"

""

# 7 6

#

&

6 #& "

0

$

$ # "

# >0

"

#

$

#!

&

# # #

%

" # : " ! " "

#

" $

!

# "

"

# 2 "

# & " " "

"

0

! # "

# # * :

" $

" #

" #

8

SEDOC: Europees systeem voor de mededeling van de voor internationale arbeidsbemiddeling geregistreerde aanbiedingen van en aanvragen om werk.

9

EURES heeft als kernpunten een gecentraliseerde vacaturebank en speciaal opgeleide Eures-adviseurs die werkzaam zijn bij de nationale diensten voor arbeidsbemiddeling

8

!" # "

"

"

F

"

C

#'

$

#

B

" " #

!

!

#!

!

!

&

# !

!

#

$ "

" "

#

" "

# !

" "

"

#

0

" #7

" #=

"

"0

"

# " # )

" * . /

"

" #

%

!

#!

!

&# " "

!

!

!

!

#F

!" 0

! "

"

" !

!

# % # "

! !

"

!

!

!

!

#

" '

"

# " 8 8

% @

'

" >:

! #

" #

#

#

&# # 7

!

D

!

!?

!" 0

= #' "

*

9

#

" . FC/ #

" "

0

#

"

! # # ' -

!

0

# @

" #

"

"

#

(

% !

)

!

#!

@

# "

+

-

" ;

-

;

-

#

D

!

" #%

! # 3

" #

(

* !

' # ('&B 3 ?3

? :D )4 C ()3 ! #

* +

#D ' =' 5 #%

#) "

! D

# !

! # !

#

'<

= < # 10

OECD (2007), Human Capital, How what you know shapes your life.

10

J

L

! ! $

! !

$

!

!

K55# 5

#(

$#

'

! $# !

# L

! !

# :

"

# (

#(

" #

" # & #4

" "

!

"

$

# .

"

7

/ !

# 4 !

5

"

#%

!

#

4

" *

#? ! "

"

,

- ,

,

-

# "

"

# 9

#!

5Q#

&

#%

! #% #:

" #

%

.

"

/ $#

#

#2 , 6

. ' 3 (

/-

-.

/

,

6

# "

# #

" " #(

" " # & "

*

"

# :D )4 C ()3 =3<>(3>>< ? :D )4 C ()3 <))&D <: 11

VLOR (2007), Competentieontwikkelend onderwijs, Perspectieven voor het debat.

12

SERV (2007), Informatiefiche, Nieuw format beroepscompetentieprofielen.

13

Gonzalez, J. & Wagenaar, R. (eds) (2005). Tuning Educational Structures in Europe II, Final Report, Pilot project - Phase 2, Universities’ Contribution to the Bologna Process. Bilbao: University of Deusto.

14

In de context van de deze nota zien we competenties en leerresultaten als inwisselbare begrippen. In de verdere tekst spreken we omwille van de leesbaarheid meestal alleen nog over competenties, alleen bij de kwalificaties voor het hoger onderwijs spreken we over leerresultaten omdat dit begrip er meer ingeburgerd is en internationaal wordt gebruikt.

11

#!

6

!

# "

."

:

"

"

/#

11

# %

#%

#!

"

" #

#

:D )4 C ()3 7 D A= @

#! !

"

!

! "# %

./ FC# :

" "

"

" #

(

+

#!

%' :D )& % 3 3'3 =3)? T %

! $

! "

)

!

# # 7

$ $ ? ( ?

" 0

= F

C (

? F

(

F

C !

C

!

" ! ( 3

2

#

( !?

G F

?

C

. FC/#

!D ) <1

C

-5E#

E

(

# 0 !

!

0!

# FC

"

0

!

"

!

"

>0

# 6

" #%

:

!<

"

4

0A

!

6

##

0 !

7 "

0 "

6

Schotland: http://www.ltscotland.org.uk/nq/index.asp & http://www.scqf.org.uk/; Engeland: http://www.qca.org.uk/ & http://www.openquals.org.uk/openquals/SimpleSearch.aspx?nav=key; Wales: http://www.elwa.ac.uk/elwaweb/elwa.aspx?pageid=1612; Frankrijk: http://www.cncp.gouv.fr/ en http://www.anpe.fr/espacecandidat/romeligne/RliIndex.do; Ierland: http://www.nqai.ie/en/; Nederland: http://www.colo.nl; Nieuw-Zeeland: http://www.kiwiquals.govt.nz/index.do & http://www.nzqa.govt.nz/; Spanje: http://www.mec.es; Australië: http://www.aqf.edu.au/; Zuid-Afrika: http://www.saqa.org.za/

15

12

FC

# !

"

# E!G!H %

FC " . % )/

)

C

F

3

7

7

#

FC # %

FC

# "

# G #

.= < ! 4' #3

'

0 #

#

! # #2

#' #

" #

%' 2 3 % 3 <> 3T

,

!

%

#

11

#

"

# % #

)

#2 #

" " !

#%

! .

# + !

*/ */ .

!

! !

.

$! ! !

9

! !

/

#

* #

"

#

"

#: $#

" $ "

!

#%

$#

-

" # "

!

-

!

#)

"

#

"

#

D #%

"

#%

"

"

# ! #

! $ #

# % 9"

*

# # 3

# #%

"

#

"

13

# %

" #

"

" "

!

# 5

:= ?

! 5

$!

!

# !

! # %

+ # ) "

0

#'

! # := ?

!

# # #

*

!

" # 36

"

11

+

6 !" 0

" !

$ #

! := ?

!

# 0 !

! # %

" # # : "

!

$

"

# =

"

" #3 6

+

6

!

#& 0

" #

!

"

"

# : := ?

Q

"

0 Q

!

*

!

# L L

.

#

#( "

$ # #

/ "

1 " !

" *

#% # E

:= ?

.$ E

. " @ L

/

/ #)

" #

9

#3

14

# B $

"

# $

! $ #

! ; G

:= ?

# 0

!

$ "

G

" "

# "

*

# $ "

!

# $

$ # #

H := ?

" # ( " !

H

$

!

"

!

!

$ #

"

# 36

9

# # 6 := ?

# 7

# L #

* $

"

" !

# : * ! 9

! "

# & "

!

!

#

%

!

*

#!

)

(

#

FC #

#

$

" #2

# $ G !

# ( (

6 3

=6

FC0

>0

# %

30

#

.( "

3/# <

! 0

# (

" 0

# 3

" !

# " !

" !

!

15

# # %

(

3

@

" # ' (

! !

# ! (

" B

# 3 <

(

(

3

=6

. (3=/# (3= #% "

6 !

UU

#

% !

"

!

!

"

# ( /

. # !"

$

!

! # (3= 0

" G

E

!

! 11

!"

# 1

# # ( #( "

."

/# D

$

.

!

/

#(

!

"

# #

! (3=

# # %' D '< 3 % 3 @ 7<> :3T

% !

#!

%

"

0 #

9

0 !

# ' !"

" " # !

+

$

9

#!

# ' # 2

!

" #

" .

/

#% ."

/#

16

(

!

#! # % "

#

" ! ! # : "

#

D

# #! $

#

" !

# #

7 = <

'

"

#

"

! ! 0

$# '

" #? "

$ = <

# "

#! .

/

" #%

" ! "

## 0 # '

"

# " # "

#

:

7

V

'

W W W W W W W W

H G E Q

5 V7

G! H

& 7 @ W W W 9VV !

D

;VV "

5

+ ! G!H

5

E#

17

!

%

#!

= < 07 <' B=('&B 3 ?3 B<'C 4 ? % ! = 3

= <

#

! # $ # # # #

"

*

"

# ! # # D # "

= <

#

!

# &

"

6

.('&B 3 ?3/ # D "

= <

" 6

"

('&B 3 ?3

#

! % # ' ! #

"

" ."

/# " %

! "

= < !

#

# # = < !

0

4'< $

#

#

#

#

(

# "

# " #

'

" #% # #

"

18

# #

? # 7

# #

= <

# 7 #

?

!

"

# #

" #%

"

!

" # )?

< ('&B 3 ?3 B<'C 4 ?

'

0

$ !

. ! "

. =

! %7'0 ) 7P /#

P /!

.

0 P/

!

"

#%

" " "

# !

! #

? "

# ' .#

" "

" "

= <

!

/!

#

% !

#

" = <

" #

.

0

! " "

#

0

P/

" $

= <

*

" # = #

" 3=

3 7

'

4

'

. 3=/ !

!

! 4

' # 3=

#

7 "

3= "

"

# )

"

= < #=

$ "

#

19

"

#2 "

"

*

# #D #

!

)

) = < # #

"

"

0! $

4'< "

0 "

#

# " # "

= <

! !

.

!

" #

#! ) 11

FC

>0

5 . FC/#'

: #

" FC# #

*

%7'

# % #%

! !

"

E .%7' E/# # ?

#D Q .%7' Q/ %7' %7'

"

"

"

"

"

#

?

#

G# "

#

7

#

# !

#%

#2 # 7

"

# "

#

" "

FC

# ' #

" "

20

#

" #

"

#

.

#!

/)0

12

3

G!H "

"

#% 0! #

9

0

!

! " (0

"

#D #D 6 "

#

#

D G!H

FC#

#>

G!H

!

# #

"

.7

/

* #

G

#

! #

(

0

!

R G

H

" #%

"

!

" "

% !

# ! .

/ 9"

#

" " # #

"

.

/ #%

8

4<

4%'<)# 7

J

'

) K

"

!

#

% # %'0

11

'

# "

" *

21

#

!"

# #

7 $# 2 D

7

"

" (

( &

(

, <6 (

#% =

B6

"

#%

, ?

<

-

?

"

!

9"

# %

? 0

: @

?

.:?&@/

D "

4< "

& "

=

#

4%'<)

.? )'/

# # ) !

# @ %

'

# %

%

'

"

"

#

# %

'

! G!H

# G

# H # # %

" #'

"

%

'

# "

" "

#

!

"

#

'

# # #

#

" " #

" # !

!

# " # #

!"

#

22

!

.

#!

(

'

5

E

!

#

!

" # &

0

0

#

# '

"

# % !

! 5 " !

E "

# !

# %

# D

5# 5

!

# '

# # "

#

'

"

7=' 11

11

./# # 7='

11

./# '

Q

"

+

-

)=';

-

3='

11

3=' -

" ; :='

11

:='

" ;

-

7=' .H

7='/ 11

; -

11 ;

'

Q# E

"

E#

:

7=' X ./

23

7=' X ./ X

Q

)=' 3=' X

Q

:=' X

Q

./ 3=' ./ :=' 7=' ."

/X

Q

./ )

Q 5G

X

./ ./

7

Q

E

#

(

#!

! ! #

& %

C

'

#

C

( 2

? )

6 .F()/ ! ) 6.?2F)/"

B

-.(?(B/

F

=

7 F

)

# % ( "

.?7 /# # F 6 .=F)/

C

, (

?

? #2

! # " # ' D

"

# =

" ! #%

"

"

(0

8 # %

"

! $

! "

" / " "

"

. (0

!

!

!

!

# (0

FC9?FC &

(0

# (

" .

/

3# '

" !

# ? )' #

!"

"

16

Aanvullende algemene vorming: is voorzien in het decreet volwassenenonderwijs, hiervoor zijn nog geen eindtermen bepaald.

24

# "

#

'

" #' " 0

/

#7 0

FC

$!

!

#

4

#!

!

&

! (0 # %

# !

" #

/

+

#!

'B4

?@ ?

0

# 5H#

0 # '

"

" 11

# 2

# .

/

"

# 2 "

.3='/

.7='/

11 ,

#

3='

./ 7=' #'

#

)=' #

.%7'/ #

" # =O?3<) " L = < D S

"# 2 11

.

/

#

=O?3<)0 "

" # !

. (/# %

"

! 0

#

" "

# 7 =O?3<)

#' 4

D

"

# =6

17

Vandenbroucke F., Treden naar succes, werk en leren. Het hoger beroepsonderwijs in het Vlaamse onderwijs. Discussienota, Oktober 2007

25

)70 " = <

" #

"

)70 0

0

# ! "

(0 ! " "

" "

#' + "

! "

# ' = < 06

!

!

"

0

)7 #

" # 7

0 "

.

" #2 "

/

#? # "

!

# " #

"

#

# D

!

4'< #

" 4'<

) " = <

!

#D

4'<

" " #

7 D

C

! !P )7

#' 4'< " =O?3<)

. D C/# ) !

!P 5NNE

!

Q "

#

"

#

" # =

"

" #

#%

" = < "

('&B 3 ?3 6

=

" #

!

6 #

"

" # (0 B<'(

>< =

' #> 2

' ='0 " " #

(0

#& "

! #

! "

#

26

$

"

!

" "

"

"

#

"

" # "

% (# %

' 8

# . 3=/

3 9

!

" #

#% 3=0

3=

.

/

#2

" J

K

#' # S

(0

#2 # "

(0 " " .

!

!P /#

" # 2

? "

#

"

"

#

(0 (0

#2 "

* " !

" ""

"

#

" "

#' "

#

/

25

3 "

0

" 0

$

# "#

$

! " #

0 "

"

# % " "

"

# 9

"

#

!" " #

. /

#

/

6

#!

3

7 " #%

!

# #

#2 "

" " "

27

" # <

"

" # % " # ' " # "

7

* #

D #D

)7

=6

* # D *

!

"# #

"

!

"

"

#D "

#

# #

4 D

D

%7'# (

"

#2 " # 6

! # & "!

" #

' !

"

. / % %'=B/

.

!" #) "

7 %

( '

%7' #

'

%'=B '

%' 9

E

G

G

H

' . %7'/ : %'=B0

#3

4'<

: .

/

%'=B

# %'=B0 %'=B

" %'=B0

# # ' #

= %7' ' $ ! ! %7' " =6 )7! =6 )7 0 %7'E 0 " =O?3<) )7 " "

" " "

%7'Q # #

! "

" =O?3<) R "

"

)7 "

" #

28

"

"

"

# B

)

!

$

5 "

FC#

@

# % " "

" # Q#

,

%7'

.%7'/ %7'0 %7'0

# %

,

-

Q! E# % %7'

# " ! "

0

#

!

" ! #&

! "

" =6

" #D #&

" #%

"# % "

#' ! "

/

#

#!

:

" #%

=6

#7

4

4 #

"

K

' ='0

JF

"

!

J

K#

"

" # ?

"

# A #

'

! " # (0

#

6

' ='0 $

#2

# (

# $ !# #

! *

"

#

" ,6

" !

-

! !

.

/

# 2 !

"

9

#

29

/(

*

#!

@ "

" *

"

# D * "# ' # " # " .

/# 0

0 !

! "# 2 #% !

#

"

" "

! "

#

30