Zorgvrijwilligers, hoe zet je ze op een verantwoorde manier in? Ilse de Bruijn 12 november 2013, Den Haag
Vrijwilligerswerk in zorg & ondersteuning “Werk dat in enig georganiseerd verband, onverplicht en onbetaald wordt verricht ten behoeve van anderen of de samenleving.” • Binnen instellingen • In de thuissituatie • In totaal gaat het om 660.000 vrijwilligers in zorg en ondersteuning in georganiseerd verband
2
• 250.000 vrijwilligers werken voor organisaties zoals Zonnebloem, Rode Kruis en Humanitas • 150.000 in verzorgings- en verpleeghuizen
• 50.000 in gehandicaptenorganisaties • 20.000 in ziekenhuizen
• 30.000 in GGZ-instellingen • 60.000 in welzijnswerk voor ouderen • 100.000 in welzijns- en sociaal cultureel werk
3
Vrijwilligerswerk: de feiten & cijfers 38% van de volwassenen doet jaarlijks aan vrijwilligerswerk • 5 miljoen vrijwilligers in Nederland • Gemiddeld 21 uur per maand • 12% doet wekelijks vrijwilligerswerk, 4% eens per jaar De inzet blijft de afgelopen 10 jaar in alle leeftijdscategorieën gelijk • Maar de categorie jongeren (18-24 jaar) doet steeds meer vrijwilligerswerk • En die groei is effect van de Maatschappelijke Stages, vlakt mogelijk af • Door de vergrijzing groeit het absolute aantal oudere (60+) vrijwilligers
4
Vrijwilligerswerk: motieven [1] Plezier [2] Goed voor carrière [3] Uitdragen van normen [4] Sociale contacten [5] Om er iets van te leren
[6] Persoonlijke groei [7] Verwerking/bescherming
5
Ontwikkelingen “De klassieke verzorgingsstaat verandert in een participatiesamenleving. Van iedereen die dat kan, wordt gevraagd verantwoordelijkheid te nemen voor zijn of haar eigen leven en omgeving.”
6
• Andere visie op zorg, participatie van familie en vanuit sociaal netwerk • Meer druk op informele zorg, vrijwilligers worden schaars • Van AWBZ naar Wmo & langer thuis • Nieuwe Samenwerkingsverbanden (bijv. in wijken & buurten)
7
Ontwikkelingen • Zorg wordt te duur • Dreigend te kort aan beroepskrachten • Nieuwe groepen vrijwilligers
• Van AWBZ naar Wmo • Langer thuis • Focus op zorg en ondersteuning in eigen kring • Aansluiting bij burgerinitiatieven • Nieuwe rol beroepskracht; meer faciliterend en ondersteunend
8
Trend: groei in diversiteit & veelzijdigheid
9
Diverse groepen vrijwilligers
10
Actuele vraagstukken • Waar liggen grenzen van het vrijwilligerswerk? • Hoe verloopt een goede samenwerking tussen vrijwilligers en beroepskrachten? Op deze twee ontwikkelingen zoomen we vandaag in
11
Mogelijkheden & grenzen Eens of oneens • Vrijwilligers mogen ‘gereserveerd’ worden voor mensen die geen of klein netwerk hebben
• Alle groepen vrijwilligers, bijvoorbeeld ook uitkeringsgerechtigden en maatschappelijke stagiaires, zijn welkom bij onze organisatie • Vrijwilliger mag cliënt niet uit rolstoel tillen, naar toilet helpen of helpen met eten • Vrijwilliger mag niet pinnen voor cliënt
12
Grenzen
13
Juridische & persoonlijke grenzen Juridische grenzen: • Er zijn geen juridische beperkingen om vrijwilligers in zorg en ondersteuning in te zetten. Organisaties zijn wel volgens de Kwaliteitswet verantwoordelijk voor veilige en verantwoorde zorg en ondersteuning. • Organisatie is aansprakelijk voor vrijwilligers. Persoonlijke grenzen: • Vrijwilligers stellen grenzen op basis van hun betrokkenheid, vaardigheden, beschikbare tijd. • Check bij aanvang en ook daarna wensen en mogelijkheden van de vrijwilliger!
14
Functionele & relationele grenzen Functionele grenzen: • Grenzen van de vrijwilligersfunctie, verantwoordelijkheden en bevoegdheden; • Hiervoor ook de benodigde deskundigheidsbevordering. • Vanuit (regie bij) cliënt: wat kunnen en willen vrijwilligers doen? Relationele grenzen: Gericht op betrokkenheid en samenwerking. Vrijwilligers onderhouden diverse contacten in hun werk. De inhoud van de contacten wordt ook bepaald door de wijze waarop deze relaties worden ingevuld. Dat uit zich onder meer in de mate van betrokkenheid, respect, erkenning, waardering en samenwerking.
15
16
17
18
19
20
21
22
Tips voor begeleiders Feedback geven is een goed instrument om de samenwerking te onderhouden en verbeteren. Complimenteer vrijwilligers. Je krijgt ze dan ook terug. Bepaal wat een vrijwilliger wel en niet mag doen in samenspraak met vrijwilliger en (zo mogelijk) cliënt. Stel vrijwilligers in de gelegenheid om vaardigheden te leren die nodig en waardevol zijn bij het uitvoeren van activiteiten. Bespreek gezamenlijk de visie op zorg – bijvoorbeeld stimuleren van zelfredzaamheid en geen betutteling– en stel vast binnen welke grenzen jullie je werk doen.
23
Samenwerken met vrijwilligers • De samenwerking blijkt voor verbetering vatbaar. De communicatie en informatieoverdracht verlopen niet altijd soepel. • Onder bijv. het motto ‘we hebben het te druk’ blijven gewenste verbeteringen achterwege. Maar wil een organisatie haar vrijwilligers behouden, moet er toch wat gebeuren. • Scan waarin partijen verbeterpunten aangeven. De scan is gebaseerd op het zogeheten WIFA-model, waarbij WIFA staat voor: Waarderen, Informeren, Faciliteren, Afstemmen.
24
WIFA model Coördinator vrijwilligers: ““Elkaar leren vertrouwen en weten wat je aan elkaar hebt: dat is de basis voor een goede relatie tussen de twee groepen” Aspecten van samenwerken tussen vrijwilligers & beroepskrachten
Wat houdt het in?
Waarderen
Waardering en respect realiseren tussen vrijwilligers & beroepskrachten
Informeren
Informeren van vrijwilligers over zaken met betrekking tot cliënten, uitvoering van taken en organisatie
Faciliteren
Faciliteren van randvoorwaarden, relevante kennis en toerusting van vrijwilligers
Afstemmen
Afstemming tussen vrijwilligers en beroepskrachten over zaken met betrekking tot cliënten en werkzaamheden
25
26
27
28
29
30
31
Zo kan het ook… • Rustig vertelt Sophie het verhaal. • Sandra moet wel even ‘slikken’, maar begrijpt ook dat de ondersteuning bij het douchen soms als ‘veel te snel’ overkomt. • In ieder geval fijn om dit te weten. • Ze bedankt Sophie voor haar opmerkingen en zegt er in het team over te zullen spreken.
32
Tips voor begeleiders Vraag na afloop van een activiteit aan de vrijwilliger hoe het gegaan is. Spreek je waardering uit voor de inzet. Sta open voor commentaar, feedback van de vrijwilliger. Geef aan wanneer dat niet goed uit komt en spreek dan een ander moment af. Vat kritiek niet te snel persoonlijk op, vraag na hoe iets bedoeld wordt en waar informatie precies vandaan komt. Een emotionele reactie is niemand vreemd. Kom erop terug als je je weer rustig voelt.
33
Filmpje http://www.zorgbetermetvrijwilligers.nl/zbv/Films.html
34
Vraagstukken Bijvoorbeeld: • Nieuwe rol beroepskracht, welke competenties heb je nodig in de nieuwe ontwikkelingen?
• Wat kun je vragen aan en verwachten van vrijwilligers? • Nieuwe samenwerkingsvraagstukken, bijvoorbeeld met burgerinitiatieven en verenigingen, wat is de rol van jou en jouw organisatie in het geheel? • Hoe optimaal samenspel tussen cliënt, mantelzorgers, vrijwilligers en beroepskrachten?
35
36
Meer informatie? Ilse de Bruijn
[email protected]
www.zorgbetermetvrijwilligers.nl www.movisie.nl www.expertisecentrummantelzorg.nl
37
