Word nooit boos op een medewerker die zijn fouten meldt

Word nooit boos op een medewerker die zijn fouten meldt 20 columns vol inspiratie voor ondernemers

Interpolis, 2015

Inhoud Voorwoord 5 Voorkom dat je failliet gaat door een foutje in je product 6 Milieuaansprakelijkheid kan bijna elk bedrijf treffen 10 Waarom moderne bedrijfspanden tot de grond toe afbranden 12 Voorkom dat een ongeluk uitdraait op een ramp 14 Hoe een onschuldige klus je bedrijf in lichterlaaie kan zetten 18 14 tips tegen bedrijfsdiefstal 20 Gevaarlijke elektra. Let op verkleurde stekkers en rare luchtjes 24 Bedrijfsongeluk tot 36x duurder dan gedacht 26 Zes bizarre ongelukken en wat je eraan kunt doen om die te voorkomen 30

Copyright Interpolis - 2015 Alle rechten voorbehouden Grafisch ontwerp: Jinx Design Druk: Prezco Printing Media - Diemen Eerste druk 2015

De columns in deze uitgave zijn eerder gepubliceerd op de zakelijke website Z24.nl. De columns zijn ook te lezen op Interpolis.nl.

Waarom helm en stofmasker helemaal niet zo veilig zijn

34

Werken in besloten ruimtes, let op deze gevaren

36

11 tips om ziekmakend eten te vermijden op vakantie

40

Werk uitbesteden? Zo voorkom je ellende met beunhaas

42

De snelle winst van zelfinspecties

46

Zeven tips voor ondernemers in crisistijd

48

Word nooit boos op een medewerker die zijn fouten meldt 52 Veilige machines zijn zelden ongevaarlijk 54 Zo voorkom je vergiftiging door koolmonoxide 56 Exploderend melkpoeder en andere linke stofjes 58 Besparen op ziekteverzuim, zo doe je dat 60

Beste ondernemer, Vertrouwen en gelijkwaardigheid staan voor Interpolis voorop in de samenwerking met onze klanten. Wij vinden namelijk dat verzekeren anders kan. Want verzekeren is niet de enige manier om met risico’s om te gaan. Liever nog zorgen we er samen met u voor dat u problemen voorkomt. Omdat we u dan pas écht helpen. U bepaalt natuurlijk zelf hoe u uw bedrijfsrisico’s aanpakt. Hoe wij u daarbij helpen? Wij geven inzicht. En laten u zien hoe u de kans op schade beperkt en zo grip houdt op uw bedrijfscontinuïteit. Daarbij spelen onze risicodeskundigen en schade-experts een belangrijke rol. Zij weten alles over de oorzaken en gevolgen van schade. En delen deze kennis graag met u. Tijdens een risico-inventarisatie van uw bedrijf, maar ook op Interpolis.nl en via websites die zich richten op ondernemers. Zo schreven zij regelmatig columns voor 1 van de grootste websites voor ondernemers: Z24.nl. De best gelezen columns bundelden we voor u in deze uitgave. Onze deskundigen vertellen over de risico’s die ze dagelijks opmerken bij hun bezoeken aan ondernemers. Van brand en explosie tot aansprakelijkheid. En van inbraak en overval tot ongeval en verzuim. Maar u leest vooral welke preventiemaatregelen uw bedrijf veiliger maken. Doe er uw voordeel mee. Want op schade zit niemand te wachten! Ik wens u veel inzicht en een bloeiend, schadevrij bedrijf. Arné van den Boom directeur Interpolis

P.S. Kijk op www.interpolis.nl/zakelijk voor meer informatie over risicomanagement en voor praktische preventietips. - 4 -

- 5 -

Voorkom dat je failliet gaat door een foutje in je product Een klein gebrek in of aan je product kan grote gevolgen hebben. Met name als dat foutje de oorzaak is van ernstig letsel bij de koper of gebruiker van jouw product. Hoe zit het precies met productaansprakelijkheid en wat kan je doen om het risico van claims te verkleinen? Arjan Hendriksen, manager risicobeheersing bij Interpolis, sprak met collega Peter van Gisbergen, specialist op het gebied van aansprakelijkheid, rechtsbijstand en milieuschade. Wanneer is er sprake van productaansprakelijkheid? Als er schade is toegebracht door een onveilig product aan een persoon of aan een andere zaak dan het product zelf, kan de leverancier hiervoor aansprakelijk gesteld worden. Die onveiligheid kan ook bestaan uit een gebrekkige handleiding of het ontbreken van waarschuwingen. Je zou denken dat alleen de producent aansprakelijk gesteld kan worden. Wanneer je echter goederen inkoopt van buiten de Europese Economische Ruimte (EER), of een eigen label hangt aan producten die je inkoopt binnen de EER, word je gezien als producent en ben je productaansprakelijk. Als importeur moet je je aan bepaalde regels houden. Speelgoed bijvoorbeeld mag alleen geïmporteerd worden als het voorzien is van een CE-markering. Dan weet je zeker dat het voldoet aan de eisen van de Europese wetgeving. Meer risicovolle producten, zoals huishoudelijke apparaten, moeten een KEMA-keurmerk hebben. Productaansprakelijkheid kan je op geen enkele manier uitsluiten. Wel kan je hierover met toeleveranciers afspraken maken. Kijk daarom altijd goed naar leveringsvoorwaarden en je eigen inkoopvoorwaarden. Als de producent onbekend is, wordt elke leverancier als producent beschouwd. In dit geval kan je ook als detaillist worden aangesproken. Je kan als verkoper alleen aan aansprakelijkheid ontkomen, door degene die de schade heeft geleden te melden wie de producent is of wie het product aan jou heeft geleverd. - 6 -

Kun je een paar voorbeelden geven van productaansprakelijkheid? Aansprakelijkheid voor gezondheidsschade kan ontstaan wanneer een geneesmiddel onverwacht nadelige bijwerkingen heeft. Of wanneer een levensmiddel een voedselvergiftiging veroorzaakt. Als een onderdeel van een fiets spontaan afbreekt waardoor de berijder valt en gewond raakt, is de leverancier eveneens aansprakelijk. Regelmatig hoor je dat er kinderspeelgoed uit de handel wordt gehaald, omdat er bijvoorbeeld kleine onderdelen loslaten waarin kinderen kunnen stikken. Voor materiële schade kan ook productaansprakelijkheid gelden. Bijvoorbeeld als je vloerbedekking door een schoonmaakmiddel sterk verkleurt en de gebruiksaanwijzing daarvoor niet waarschuwt. De materiële schade moet dan wel minstens € 500,- zijn. En wat er beschadigd is, moet voor privédoeleinden zijn bestemd en ook hoofdzakelijk in de privésfeer zijn gebruikt. Als je product niet goed is, ben je als ondernemer sowieso verplicht een vervangend product te leveren of de klant geld terug te geven. Dit heeft niets te maken met productaansprakelijkheid, maar valt onder de wettelijke garantie. Geldt productaansprakelijkheid ook voor diensten? Nee, een dienst is geen product. Een gebrekkige dienst kan dan ook geen aanleiding geven tot aansprakelijkheid op grond van de Wet Productaansprakelijkheid. Productaansprakelijkheid ontstaat alleen als de schade is veroorzaakt door een fysiek product. Volgens de wet zijn dat roerende zaken zoals auto’s, levensmiddelen, geneesmiddelen, gereedschappen en ladders. Bestanddelen van roerende en onroerende zaken zoals auto-onderdelen of een verwarmingsinstallatie zijn ook een product. Hetzelfde geldt voor landbouwproducten die nog niet zijn bewerkt of verwerkt. Een onroerende zaak, zoals een huis, is geen product. Hoe voorkom je schadeclaims? Je kan een hoop doen aan preventie. Op de eerste plaats is dat natuurlijk ervoor zorgen dat je producten absoluut veilig zijn. Maar dat zal niet altijd en onder alle omstandigheden lukken. Veel producten zijn alleen bij een juist gebruik veilig. Denk maar aan een cirkelzaag of een gewoon keukenmes. - 7 -

Besteed daarom veel zorg aan de tekst en de uitvoering van gebruiksaanwijzingen en breng waarschuwingen aan. Test gebruiksaanwijzingen en waarschuwingen zo nodig bij de doelgroep. Zorg ervoor dat de producten voldoen aan de wetgeving en normen. Overweeg het introduceren van kwaliteitszorg in de onderneming. Administreer de resultaten van keuringen en steekproeven. Leg vast door wie en wanneer welke onderdelen, grondstoffen en eindproducten zijn geleverd, en wanneer welke producten in de handel zijn gebracht. Spreek met toeleveranciers af wie aanspreekbaar is als producten schade veroorzaken. Kijk in de leveringsvoorwaarden van je leveranciers hoe de aansprakelijkheid is geregeld. Ga na of het nodig en mogelijk is om de leveringsvoorwaarden te laten aanpassen. Laat de leveringsvoorwaarden juridisch toetsen. Als je als leverancier wordt aangesproken omdat de benadeelde niet kan achterhalen wie de producent is, informeer het slachtoffer direct over de identiteit van de producent of degene van wie het product afkomstig is. Ga je exporteren, verdiep je dan in de aansprakelijkheidswetgeving ter plaatse. Zelfs binnen de EU zijn er grote verschillen.

- 8 -

- 9 -

Milieuaansprakelijkheid kan bijna elk bedrijf treffen

Veel ondernemers onderschatten het risico van milieuaansprakelijkheid. Hierdoor kan milieuschade direct het voortbestaan van het bedrijf in gevaar brengen. Ook bestuurders en commissarissen blijven niet altijd buiten schot. Als er onvoldoende maatregelen zijn getroffen om het milieu te ontzien, lopen ze het risico van strafrechtelijke vervolging. In deze column zet Arjan Hendriksen, manager risicobeheersing bij Interpolis, uiteen wanneer je als ondernemer maatregelen moeten nemen en welke dat zijn. Niet alleen giftige stoffen kunnen milieuschade veroorzaken Veel ogenschijnlijk onschuldige stoffen kunnen toch flinke milieuschade veroorzaken. Zeker als ze in grote hoeveelheden in de bodem, het riool of oppervlaktewater terecht komen. Denk maar aan honderden liters melk die in de sloot stromen en massale vissterfte veroorzaken. Of aan een grote plas spijsolie die in de bodem weglekt. Ga er daarom niet te snel vanuit dat het milieurisico voor jouw bedrijf niet geldt. Elk bedrijf dat met milieugevaarlijke of -belastende stoffen werkt, kan milieuschade veroorzaken. Dus bijvoorbeeld ook scholen waar scheikundige proeven worden gedaan en ziekenhuizen. Milieuschade kent veel vormen Als milieugevaarlijke stoffen weglekken in de bodem of het oppervlaktewater, kan jouw bedrijf aansprakelijk gesteld worden voor diverse kosten. Denk aan saneringskosten, kosten voor het opruimen van vervuild water, schade aan beschermde planten en dieren. Daar komen nog bedrijfskosten bij: imagoschade, kosten van productieverlies, kosten van rechtsbijstand. Als er blijvende schade is, moet jouw bedrijf zorgen dat die schade zoveel mogelijk wordt hersteld. Alle kosten zijn voor jouw rekening. - 10 -

Brand en asbest. Een ramp bij een ramp. Bij bedrijfsbranden komt geregeld asbest vrij. Dit vergroot de brandschade met de kosten van uitgebreide veiligheidsmaatregelen, mogelijke evacuatie en het opruimen van asbestdeeltjes. Huurders veronderstellen vaak dat de eigenaar van het pand voor deze kosten aansprakelijk is. De Wet Milieubeheer stelt echter dat de gebruiker van een pand verplicht is milieubeschermende maatregelen te treffen na een brand. Deze gebruiker hoeft niet persé de eigenaar te zijn. Tips om milieuschade te voorkomen 1 Maak het gevaar herkenbaar met waarschuwingslabels 2 Sla gassen veilig op en gebruik lekbakken 3 Maak voor de dagvoorraad gebruik van zogenoemde veiligheidskannen en gebruik het liefst zelfsluitende kranen 4 Zorg ervoor dat alleen bevoegd personeel toegang heeft Maar dit risico helemaal uitsluiten is helaas niet mogelijk. Overweeg daarom serieus om een milieuaansprakelijkheidsverzekering af te sluiten. Bedenk dan wel dat elke verzekeraar kritisch naar jouw bedrijf zal kijken, om te bepalen of het risico te verzekeren is. Begin dus met het in praktijk brengen van preventieve maatregelen. Voorkomen is nog altijd beter dan verzekeren. - 11 -

Waarom moderne bedrijfspanden tot de grond toe afbranden Moderne bedrijfspanden branden vaker volledig af dan oude. Dat komt doordat steen en beton deels zijn vervangen door kunststof bouwmaterialen. Volgens Arjan Hendriksen kunnen bedrijven op termijn veel geld besparen als ze bij nieuwbouw overleggen met hun verzekeraar over het gebruik van onbrandbare bouwmaterialen. Ik ben geen doemdenker. Desondanks maak ik me oprecht zorgen over de brandbestendigheid van moderne bedrijfspanden in Nederland. Als manager risicobeheersing bij Interpolis heb ik gemerkt dat de kans dat zo’n bedrijfspand tot de grond toe afbrandt, de afgelopen decennia beduidend is toegenomen. Met alle bijbehorende gevolgen voor de bedrijfscontinuïteit. Iedereen kent de verhalen over grote stadsbranden in vroeger eeuwen. Omdat huizen destijds van hout waren, gingen complete steden in vlammen op. Door schade en schande wijs geworden zijn we huizen in Nederland daarom steeds vaker van baksteen gaan bouwen, later ook van beton. Behalve de inventaris of het huisraad kon er aan huizen en gebouwen daardoor weinig meer verbranden. Maar sinds de jaren zeventig is dat veranderd. De constructies van gebouwen werden sinds die tijd steeds lichter en goedkoper. Er raakten kunststoffen in zwang die lang niet zo brandveilig zijn als steen en beton. Het is natuurlijk gechargeerd, maar veel moderne bedrijfspanden zijn eigenlijk grote dozen van piepschuim of PUR. Het isolatiemateriaal in muren van moderne bedrijfspanden bestaat vaak uit kunststoffen. Daardoor blijft brand in een bedrijfspand zelden beperkt tot één ruimte; meestal gaat het hele pand verloren. Bijna iedere maand is er in Nederland wel een brand waarbij een complete fabriek, bedrijfspand of stal afbrandt (de afgelopen zes jaar kwamen in Nederland circa 1,7 miljoen dieren om het leven door brand). - 12 -

Dat leidt niet alleen tot veel schade en (dieren)leed, maar is ook slecht voor het milieu. Bijna standaard wordt er bij grote branden door de autoriteiten gemeld dat er ‘geen giftige stoffen’ zijn vrijgekomen. Dat is onzin. Want bij brand komen per definitie giftige verbrandingsproducten vrij in grote hoeveelheden. Het effect daarvan op de volksgezondheid is afhankelijk van onder meer windrichting en afstand tot woongebieden. Milieubelastend is het in ieder geval. Maar moderne bedrijfspanden voldoen toch aan de eisen van het Bouwbesluit krijg ik vaak te horen. Dat klopt, maar mensen vergeten dat de brandveiligheidseisen in het Bouwbesluit uitsluitend betrekking hebben op de veiligheid van mensen. Die moeten bijvoorbeeld minimaal 30 minuten de tijd hebben om het pand te verlaten als er brand uitbreekt. Het beperken van materiële schade, dierenleed of milieuschade is nadrukkelijk geen doelstelling van het Bouwbesluit. ‘Voldoen aan de wettelijke eisen bij een nieuw bedrijfspand, is vaak tekenen voor een total loss bij brand’, zei deskundige Marcel Hanssen onlangs bij een symposium over dit onderwerp. Hanssen is directeur Risk Control bij de Nederlandse tak van ‘verzekeringsmakelaar’ Aon. Ik merk dat verzekeraars steeds kritischer worden bij het afsluiten van brandverzekeringen. De eisen die ze stellen aan te verzekeren gebouwen gaan tegenwoordig veel verder dan het Bouwbesluit. Maar een gebouw is moeilijk aan te passen als het eenmaal staat. Daarom is het belangrijk dat bedrijven bij nieuwbouw in samenspraak met hun verzekeraar veel scherper gaan letten op brandveiligheid. En brandveiligheid begint waar het Bouwbesluit eindigt. Dat scheelt flink in de verzekeringspremie en – belangrijker nog - het vergroot de continuïteit van het bedrijf. Vluchtveiligheid is essentieel. Maar voor de continuïteit van uw bedrijf is het eveneens van groot belang dat uw bedrijfspand niet afbrandt als er in een ruimte iets in brand vliegt. Kies daarom voor brandveilige (isolatie)materialen bij het ontwerp of de verbouwing van uw pand. - 13 -

Voorkom dat een ongeluk uitdraait op een ramp Geen enkel bedrijf is onkwetsbaar. Maar de gevolgen van een incident pakken bij het ene bedrijf veel minder ernstig uit dan bij het andere. Het verschil zit ‘m vaak in de voorbereiding. Hoe paradoxaal het ook klinkt, elk bedrijf zou plannen moeten maken voor onvoorziene gebeurtenissen. Daarmee is te voorkomen dat een klein ongelukje uitgroeit tot een onbeheersbare situatie. In deze column beschrijft Arjan Hendriksen hoe je dat systematisch en grondig aanpakt. Wat je kan leren van de Titanic De kapitein van de Titanic had geen calamiteitenplan toen hij uitvoer. Waarom zou hij? Het schip werd zo veilig geacht dat het aantal reddingssloepen was gehalveerd. Die waren toch niet nodig. Bovendien hadden de passagiers zo een beter uitzicht. Iedereen weet hoe het de Titanic verging. Het onzinkbare schip raakte een ijsberg en zonk. Ruim 1.500 mensen stierven. Het zinken was misschien niet te voorkomen geweest maar met een deugdelijk calamiteitenplan waren er lang niet zoveel slachtoffers gevallen. Dan waren er wel voldoende reddingssloepen geweest en had de bemanning geweten wat te doen. De passagiers zouden correct zijn geïnformeerd en geëvacueerd. Ook zouden er geen halflege reddingssloepen zijn weggevaren. Klein incident, grote gevolgen Als er in jouw bedrijf iets misgaat, er is bijvoorbeeld een lekkage, dan heeft dat meteen grote gevolgen. Een onvoorziene gebeurtenis houdt mensen van hun werk. Er moeten snel noodmaatregelen genomen worden. Er moet hulp van buiten komen. Al met al zit je met een flink productieverlies. Dit gebeurt bij vrijwel elk incident, groot en klein. Daarom getuigt het van goed ondernemerschap om bewust stil te staan bij wat er zou kunnen gebeuren en welke maatregelen dan nodig zijn. Daarmee voorkom je dat bij een noodsituatie kostbare tijd verloren gaat. Tijd waarin schade beperkt en mogelijk levens gered kunnen worden. - 14 -

Benoem een coördinator De voorbereiding op noodsituaties begint met het benoemen van een coördinator, die dit onderwerp in zijn portefeuille heeft, uitwerkt en onderhoudt. In een noodsituatie wil je niet dat iedereen elkaar aankijkt maar niemand actie onderneemt. Maak daarom een medewerker officieel verantwoordelijk voor de voorbereiding op calamiteiten. Zorg er dan ook voor dat deze persoon de juiste opleiding en ervaring heeft. Of snel krijgt. Denk na over het ondenkbare Jouw bedrijf heeft een uniek, eigen risicoprofiel. Niet alleen vanwege de activiteiten die je verricht maar ook door de constructie en de ligging van jouw bedrijfspand. Het gebruiken van alleen een standaard checklist voor het inventariseren van mogelijke noodsituaties is daarom niet afdoende. Beter is het om met afdelingshoofden te brainstormen over wat er binnen en buiten het bedrijf kan gebeuren. Loop in gedachten of – beter – in werkelijkheid alle ruimten af en bedenk wat daar mis zou kunnen gaan. Kijk ook in de omgeving van je bedrijf. Wat doen bedrijven in de buurt? Werken die met gevaarlijke stoffen? Hoe zit het met de bereikbaarheid? Kun je doorwerken als de politie of brandweer jouw straat afzet? Of als de stroom langdurig uitvalt? Maak een noodplan Je hebt nu een hele lijst met mogelijke calamiteiten. Van inbraak tot stormschade, van persoonlijke ongevallen tot langdurige stroomstoring. Beschrijf nu per geval wie wat moet doen om de schade voor je medewerkers en je bedrijf te beperken. Tip: doe dit in de vorm van een checklist en niet in de vorm van uitgebreide procedures. Bedenk ook welke andere maatregelen nodig zijn. Zoals procedures voor noodstop en veilig afschakelen van kritieke processen. Zorg voor een actuele telefoonlijst, een lijst met sleutelbewaarders en een actuele plattegrond en luchtfoto van jouw bedrijf. Maak op basis van de inventarisatie een noodplan waarin per incident alle te nemen stappen beschreven staan. Dit kost even wat tijd en moeite maar in geval van nood betaalt zich dat dubbel en dwars terug. Een goed noodplan voorkomt misverstanden, verwarring en tijdverlies. Het kan het verschil maken tussen een klein ongelukje en een onbeheersbare situatie. - 15 -

Help de hulpverleners Binnen jouw bedrijf weet jij blindelings de weg. Dat geldt natuurlijk niet voor hulpverleners. Voorkom dat ze (te) lang moeten zoeken naar toe- en uitgangen, trappen of afsluiters. Gebruik daarvoor plattegronden en luchtfoto’s. Zorg ervoor dat toe- en uitgangen, trappen en afsluiters ook altijd goed bereikbaar zijn.Geef locaties met een verhoogd risico – zoals locaties met een gastanks of voor opslag brandbare stoffen – goed aan op de plattegrond. Een luchtfoto erbij zorgt voor nog meer duidelijkheid. Bedenk dat elke minuut die je wint, eraan bijdraagt dat je bedrijf weer snel normaal kan functioneren. Oefenen redt levens Maatregelen die op papier lijken te kloppen, stuiten in de praktijk nogal eens op problemen. Ik kan dan ook niet genoeg het belang benadrukken van oefeningen. Boots met het calamiteitenteam verschillende noodsituaties na en test de beschreven maatregelen. Oefen vooral ook op je eigen bedrijf en niet alleen bij een trainingsinstituut. Gebruik je opgedane ervaring om het noodplan te verbeteren zodat noodmaatregelen in geval van nood ook echt werken.

- 16 -

- 17 -

Hoe een onschuldige klus je bedrijf in lichterlaaie kan zetten In elk bedrijf wordt wel eens gelast, geslepen of verf afgebrand. Juist wanneer dit geen dagelijkse kost is, is de kans op brand groot. Met gemiddeld twee branden per week staan brandgevaarlijke werkzaamheden in de top vijf van meest voorkomende brandoorzaken. Arjan Hendriksen legt uit welke – vaak onschuldig lijkende – klussen brandgevaarlijk zijn en wat je kan doen om brand te voorkomen. Kleine brand, grote gevolgen Zoals ik al eerder heb geschreven: als je in een modern gebouw werkt, is het moeilijk voor te stellen dat brand een serieus risico vormt. Maar zelfs een klein brandje heeft vaak ernstige gevolgen. Mensen kunnen in paniek raken. Werk wordt stilgelegd. Rook en bluswater vergroten de schade. Dagen later kan dat nog onrust en overlast geven waardoor de productiviteit daalt. Wat weer kan leiden tot vertraagde levering, boze klanten en gemiste orders. Deze bijkomende schade valt nergens te verhalen. Verzekeren is dus geen sluitende oplossing. Gelukkig kun je zelf veel doen om brand te voorkomen. Dat begint met je bewust te zijn welke werkzaamheden brandgevaarlijk zijn. Wat maakt een klus brandgevaarlijk? Even een leidinkje omleggen. Even een lekkage op het dak repareren. Even een stuk metaal afslijpen. Daar huur je even een mannetje voor in die dat wel “even” kan doen. Het venijn zit ‘m in dat “even”. Het veronderstelt dat de klus weinig om het lijf heeft. Dat er niets kan gebeuren. En dat er dus geen speciale voorzorgsmaatregelen nodig zijn. Daarom gaat het zo vaak mis. De grote brand bij Chemie-Pack ontstond doordat “even” een pomp met een brander werd ontdooid. Verreweg de meeste branden hebben een schijnbaar onbeduidende oorzaak. Maar een enkel vonkje of een gloeiend metaaldeeltje kan al genoeg zijn om een kettingreactie in gang te zetten. - 18 -

Het kan beginnen met isolatiemateriaal dat gaat smeulen, een bergje droog afval, papier of karton. Aanvankelijk is daar niets van te merken. Maar als de klus al lang klaar is, kan het smeulen nog doorgaan en omslaan in een brand waarop niemand is bedacht. Als op dat moment iedereen al naar huis is, zijn de gevolgen niet meer te overzien. Acht punten om in acht te nemen 1 Bedenk dat alle werkzaamheden waarbij hitte vrijkomt, brandgevaarlijk zijn. Hierbij gaat het niet alleen om open vuur – bijvoorbeeld van een brander – maar ook om hete lucht, stralingshitte en vonken. Je bewust zijn van gevaar is misschien wel de beste bescherming. Plus een flinke dosis gezond verstand. 2 Vraag jezelf af of de klus ook op een andere manier gedaan kan worden. Bijvoorbeeld lijmen in plaats van lassen, knelkoppelingen in plaats van solderen. Kan de klus in open lucht of in de TD ruimte gedaan worden in plaats van binnen? 3 Onderzoek de omgeving. Zijn er brandbare (vloei)stoffen in de buurt? Haal ze weg of dek ze af. Zoek naar holtes waarin brandbaar materiaal kan zitten zoals piepschuim, dorre bladeren, vogelnesten. Gebruik daarbij de kubusgedachte; kijk links, rechts, voor, achter, onder en boven de werkplek. 4 Onderzoek de constructie waaraan wordt gewerkt. Als een leiding die verhit wordt door een muur loopt, kijk dan wat er aan de andere kant zit. Metalen geleiden hitte over flinke afstanden. Als aan de andere kant van de muur brand ontstaat, kan het (te) lang duren voordat iemand het merkt. 5 Zorg ervoor dat er werkzame blusmiddelen in de buurt zijn. Neemt de uitvoerder zelf een blusapparaat mee, til dat apparaat dan even van de grond. Voelt het licht, dan is de blusser waarschijnlijk leeg en dus nutteloos. 6 Vraag de uitvoerder of hij een mobiele telefoon bij zich heeft en of hij de precieze locatie van het werk kent voor het geval hij 112 moet bellen. 7 Spreek met de uitvoerder af wie de eindcontrole doet als de klus klaar is. Voer zelf een nacontrole uit op smeulende resten. 8 Wil je het echt goed aanpakken? Vul dan samen met de uitvoerder het in. Hiermee sta je systematisch stil bij de gevaren en maak je samen glasheldere afspraken over verantwoordelijkheden, veiligheidsmaatregelen en noodprocedures. - 19 -

14 tips tegen bedrijfsdiefstal Security. Onder die noemer worden de tips die ik geef doorgaans samengevat. Securitydeskundigen delen antidiefstalmaatregelen vaak in volgens het OBER-principe: Organisatorisch, Bouwkundig, Elektronisch en Respons. Die indeling hanteert Arjan Hendriksen hieronder ook. Organisatorisch 1 Spreek vreemden aan Train uw medewerkers om vreemden in het gebouw aan te spreken. Natuurlijk wel hoffelijk en netjes. ‘Kan ik u ergens mee helpen?’, ‘Zoekt u iets?’ 2 Houd het struikgewas laag Hoe mooi bomen en forse struiken ook zijn, rond een bedrijfsgebouw zijn ze niet handig. Zorg dat uw pand vanaf de openbare weg goed zichtbaar is. Inbrekers zijn dat in dat geval ook. Dus struiken kort en laag houden. 3 Voer een goede sleuteladministratie Maak gebruik van zogenaamde certificaatsleutels. Die zijn niet na te maken, behalve door degene die het bijbehorende certificaat bezit. Houd goed bij wie welke sleutels in zijn bezit heeft en laat medewerkers voor ontvangst tekenen. Zorg ervoor dat mensen consequent hun sleutels inleveren als ze uit dienst gaan. Dus niet: ‘Geeft niet dat je ‘m vergeten bent, het komt nog wel een keer.’ 4 Bezoekers melden zich altijd bij de receptie Er zijn nog steeds organisaties waar bezoekers bij binnenkomst gewoon door kunnen lopen. Bij universiteiten bijvoorbeeld. Dat is natuurlijk vragen om ongewenst volk en spullen die verdwijnen. Laat bezoekers zich altijd melden bij de receptie en zorg dat een medewerker hen daar ophaalt. 5 Laat bezoekers hesjes dragen Gaat het om een bouwplaats of fabriek, laat bezoekers dan gekleurde hesjes dragen. Dat is niet alleen handig uit security-oogpunt, maar ook voor de algemene veiligheid: hier loopt iemand die mogelijk de gevaren niet kent. - 20 -

6 Plan de nachtelijke rondgang op wisselende tijdstippen Als een beveiliger een nachtelijke rondgang maakt door uw pand, zorg er dan voor dat hij dit niet iedere nacht rond dezelfde tijd doet. Inbrekers weten vaak precies hoe laat de bewaking zijn ronde maakt. Bouwkundig 7 Zorg dat hang- en sluitwerk SKG-proof is Zorg dat het hang- en sluitwerk voldoet aan de SKG-normen. SKG is de onafhankelijke Stichting Kwaliteit Gevelbouw. SKG maakt bij zijn goedkeuring gebruik van een sterrensysteem. Eén ster staat voor ‘standaard inbraakwerend’. Drie sterren (het hoogste aantal) voor ‘extra zwaar inbraakwerend’. 8 Voorzie deuren van schild en (eventueel) dievenklauwen Zorg bij deuren altijd voor een SKG-gekeurd metalen schild rond de klink. Naar buiten draaiende deuren hebt u natuurlijk voorzien van minimaal drie dievenklauwen of veiligheidsscharnieren. Anders verwijderen dieven vrij eenvoudig de scharnierpennen en komen ze zo binnen. 9 Doe ramen op slot Ramen die open kunnen, moeten aan de binnenkant voorzien zijn van een slotje. Doe de ramen standaard op slot als ze dicht zijn. Elektronisch 10 Plaats passieve infrarood detectoren (PIR) PIR-detectoren zijn helemaal niet duur meer. Deze apparaten ‘zien’ warmte in plaats van licht. Warmte die van een inbreker afkomt bijvoorbeeld. Let wel op: er zijn twee soorten PIR-detectoren. De maskeerbare variant is eenvoudig te foppen door er een papiertje voor te schuiven of ‘m te bespuiten met lak. Kies daarom voor de niet-maskeerbare PIR. Als die ‘gefopt’ wordt, wordt dit gesignaleerd. - 21 -

11 Plaats trillingsdetectoren Voorzie kluizen of ruimtes die als kluis dienstdoen van trillingsdetectoren. Voor deuren en ramen bestaan speciale trillingsdetectoren die alarm geven als mensen proberen de deur of het raam te forceren. Voor ruiten bestaan verder glasbreukdetectoren. Het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid (CCV) heeft overigens de securityrisico’s voor bedrijven goed beschreven met hulp van de VRKI-risicoklassenindeling. Respons 12 Regel wie langskomt bij alarm Regel dat er ook daadwerkelijk iets gebeurt als ’s nachts het alarm in uw bedrijf afgaat. Op de politie moet je op het platteland ’s nachts vaak erg lang wachten. Als u een contract afsluit met een particuliere alarmdienst, leg dan vast hoe snel ze bij alarm ter plaatse zijn. U kunt ook met uw eigen personeel in de buurt afspraken maken om te gaan kijken. Vanuit persoonlijke veiligheid is het natuurlijk niet gewenst dat personeel ’s nachts alleen naar binnen gaat. Wacht op de komst van meerdere collega’s, de particuliere alarmcentrale of de politie. 13 Plaats internetcamera’s Camera’s worden steeds geavanceerder. Ze kunnen draaien, inzoomen, zelfs kentekens herkennen. Het mooiste is dat je de beelden ook live via internet kunt bekijken. Laat de particuliere alarmcentrale (PAC) of de politie (’s nachts) meekijken als er inbraakalarm is. 14 Check de security na een verbouwing Als manager risicobeheersing bij Interpolis heb ik het regelmatig meegemaakt. Een bedrijf plaatst een glazen afscheiding in een ruimte, waardoor de pir-detectie deels niet meer werkt. Loop daarom na een verbouwing de veiligheidsmaatregelen allemaal goed langs.

- 22 -

- 23 -

Gevaarlijke elektra. Let op verkleurde stekkers en rare luchtjes In december komen er allerlei apparaten en verlichte ornamenten tevoorschijn. Etalages en kantines staan vol met zwaaiende pieten, dravende rendieren en stralende kerstbomen. Winkels, tuinen en huizen worden volop in het licht gezet. Binnen komen de elektrische gourmetsets en warmhoudplaten op tafel. Heel gezellig allemaal. Arjan Hendriksen geeft graag een paar tips om het ook gezellig te houden. Thuis en op het werk. Het verschil tussen kortsluiting en overbelasting Iedereen denkt meteen aan kortsluiting als het gaat over de risico’s van elektriciteit. Maar daarin schuilt niet het grootste gevaar. Bij kortsluiting is er een verbinding tussen twee elektrische geleiders waardoor een hoge stroom gaat lopen. Bij kortsluiting springt een zekering of slaat de aardlekschakelaar uit. Het gevaar is daarna meestal wel geweken. Bij overbelasting is juist sprake van een te hoge weerstand in het stroomcircuit. Op de plek waar de weerstand het hoogst is, vindt overbelasting plaats. Hierdoor stijgt de temperatuur. Die kan zo hoog worden dat er brand ontstaat. Kortsluiting merk je meteen. Overbelasting meestal niet. Overbelasting is verraderlijk omdat het lang kan duren voordat je er iets van merkt. En dan is er vaak al sprake van schroeien, smeulen of zelfs brand. Let daarom op verkleuring van snoeren, stekkers en apparaten. Dit kan duiden op te hoge temperatuur. Gebruik ook je neus. Te hete kabels, contactdozen, stekkers en apparaten ruik je vaak eerder dan dat je ze ziet. Tien elektra tips Overbelasting en hittevorming ontstaan als een verbinding niet goed is. Berucht zijn bijvoorbeeld kroonsteentjes. Deze verbinding heeft veel weerstand. Ook ontstaat overbelasting wanneer teveel apparaten op een enkele toevoer zijn aangesloten. Er moet dan te veel stroom door een enkele draad, stekker of ander contact. - 24 -

Zo voorkom je overbelasting 1 Sluit apparaten die een vaste plek hebben aan op een vaste contactdoos. Gebruik geen verlengsnoeren. Bedenk dat elke overgang de weerstand verhoogt en dus de kans op oververhitting. 2 Rol kabelhaspels altijd helemaal af. Ook als je de lengte niet nodig hebt. In een opgerolde haspel kan de warmte niet weg. Trek om dezelfde reden ook bij stofzuigers altijd het hele snoer naar buiten. Gebruik een verlengkabel of haspel alleen tijdelijk en kies er een van deugdelijke kwaliteit die afgestemd is op het aangesloten vermogen. 3 Gebruik meterkasten niet als opslagruimte. Maar al te vaak ontstaat juist hier overbelasting. Dan heb je liever geen brandbaar materiaal in de buurt. Plaats in de meterkast een rookmelder. 4 Heb je een lang snoer nodig, gebruik dan nooit een kroonsteentje om een verbinding te maken. Gebruik alleen deugdelijke, goed geïsoleerde verlengsnoeren en haspels. 5 Gebruik de juiste diameter bedrading om verbindingen te maken. In een dun snoertje loopt de weerstand – en dus de temperatuur – snel op. Een straalkacheltje aansluiten met een speakersnoertje is vragen om problemen. 6 Let op scherpe randen die elektriciteitsdraden kunnen beschadigen. Op de plaats van een beschadiging neemt de weerstand toe. En de kans op kortsluiting. Zorg dus voor bescherming tegen slijtage. 7 Herstel kapotte draden, stekkers en contactdozen meteen. Ga niet in de weer met plakband of andere lapmiddelen. Vervang knipperende en roodgloeiende TL buizen direct. Door de opgebouwde hitte kunnen deze buizen knappen. De gloeiende delen kunnen brand veroorzaken. 8 Sluit zo min mogelijk apparaten aan op hetzelfde contactpunt. Ga uit van maximaal 2500 watt voor alle apparaten samen. Dan zit je aan de veilige kant. 9 Laat veranderingen aan de elektrische installatie uitsluitend uitvoeren door bevoegde installateurs. Zorg dat de elektrische installatie in je bedrijf voldoet aan de NEN 1010 en de NEN 3140. 10 Laat in je bedrijf periodiek een thermografisch onderzoek uitvoeren. Hierbij worden met een infraroodcamera temperatuurverschillen en overbelasting in de elektrische installatie opgespoord. Bij een dergelijk onderzoek kan en moet de elektrische installatie in gebruik zijn. Je bedrijf hoeft niet stilgelegd te worden. - 25 -

Bedrijfsongeluk tot 36x duurder dan gedacht

Een lekke fietsband kost een paar euro om te repareren. Maar de indirecte kosten (tijdverlies, ergernis, te laat bij een afspraak) zijn vele malen hoger. Zo werkt het bij bedrijfsongevallen ook. Bedrijven moeten daarom scherper letten op de ‘total cost of risk’, vindt Arjan Hendriksen. Mijn vak heet risk management. Risk managers proberen risico’s zo goed mogelijk in kaart te brengen. Risk management is een relatief jong vak, dat zich snel ontwikkelt. In het verleden deed een risk manager bij een bedrijf weinig meer dan verzekeringen afsluiten tegen een zo laag mogelijke premie. Maar hoe volwassener ons vak wordt, hoe meer we erachter komen dat dat een veel te eendimensionale manier is van omgaan met risico’s. Hoge indirecte kosten Een verzekeraar betaalt meestal alleen de directe kosten van een ongeval, de prijs van het laten plakken van die lekke band, zeg maar. Maar als je alle gevolgen van een ongeluk systematisch op een rij zet, blijkt dat de werkelijke kosten veel hoger zijn. De productie die stilvalt, personeel dat zijn werk tijdelijk niet kan doen, imagoschade, noem maar op. Zelf hanteer ik de stelregel dat de werkelijke kosten van bedrijfsongevallen ten minste twee maal zo hoog zijn als de directe kosten. Ik weet dat dat een erg conservatieve inschatting is. Drie keer zo hoog ligt in veel gevallen waarschijnlijk dichter bij de waarheid. En in sommige situaties is die factor nog veel hoger. - 26 -

Gewond op de werkvloer Een voorbeeld. Een werknemer raakt gewond op de werkvloer en is een tijd uit de running. De werkgever is hiervoor verzekerd, zodat de medische kosten en het inkomen van de gewonde tijdens diens afwezigheid vergoed worden. Maar een tijdelijke vervanger van de gewonde zal doorgaans meer kosten dan de verzekeraar vergoedt. Bovendien moet de vervanger worden ingewerkt. Alle consternatie rond het ongeval kost eveneens veel manuren. De machine waaraan de werknemer werkte, wordt stilgelegd. Er volgt een grondig onderzoek naar de oorzaken. Procedures worden aangescherpt. Veel administratie. Andere medewerkers praten onderling nog minstens een week opgewonden na over het ongeluk. En dan hebben we het nog niet eens over eventueel bezoek van de Inspectie, een rechtszaak, boetes, negatieve publiciteit et cetera. Frank Bird Het klinkt cru om de indirecte kosten uit dit voorbeeld zo zakelijk op een rij te zetten omdat het hier gaat om een gewonde werknemer. Dat is misschien ook de reden dat dat bij ongelukken nog zo weinig gebeurt. Maar dit voorbeeld (ontleend aan het boek ‘Practical Loss Control Management’ van risicogoeroe Frank Bird) illustreert wel hoe hoog de indirecte kosten van een ongeval vaak zijn. Dat is helemaal het geval bij bijvoorbeeld een grote brand. Risk cost iceberg Er zijn dan ook risicomanagers die de indirecte kosten veel hoger inschatten dan de factor 2 à 3 die ik eerder noemde. Zij spreken net als Bird van een ‘risk cost iceberg’: de directe kosten vormen maar het topje van de ijsberg. Een collega bij een conferentie in München over dit onderwerp een aantal jaren geleden schatte in dat de indirecte kosten van een ongeval zelfs 8 tot 36 keer hoger zijn dan de directe. Daarover kun je lang discussiëren. Waar het mij omgaat is dat bedrijven zich bewuster worden van dit fenomeen. En dus ook rationeler naar risico’s leren kijken. 10 of 20 procent verschil in verzekeringspremie is veel minder relevant dan het simpelweg voorkomen van alle ellende. - 27 -

Pretpark Neem bij de keus van een verzekeraar daarom in overweging of hij alleen uitbetaalt bij schade, of dat hij daarnaast als een adviseur de risico’s in kaart brengt en met jou samen plannen maakt om ze te voorkomen. Een praktijkvoorbeeld: als manager risicobeheersing bij Interpolis was ik een aantal jaren geleden betrokken bij een pretpark dat zich bij ons verzekerde. De eerste drie jaar was er in totaal 3,5 ton aan schade die wij vergoedden. Zoals gezegd: de indirecte schade was voor het pretpark veel hoger. Factor 1000 lager Interpolis is samen met het pretpark die incidenten gaan analyseren en systematisch de oorzaken gaan aanpakken. In de drie jaar die volgden, was de schade nog maar 361 euro. Meer dan een factor duizend lager. Kijk als bedrijf dus altijd naar de total cost of risk. Zet alle risicokosten op een rij, zoals verzekeringspremies, eigen risico, directe en indirecte kosten van incidenten, de kosten van een afdeling veiligheid, de effecten op gezondheid en milieu en alle beheersmaatregelen. Staar je niet blind op de laagste verzekeringspremie, maar kijk naar het totaal. En zorg dat je als organisatie het totaal van die risicokosten omlaag brengt. Dat lukt vaak al door een kleine investering in risicopreventie.

- 28 -

- 29 -

Zes bizarre ongelukken en wat je eraan kunt doen om die te voorkomen Mensen maken soms fouten. Gelukkig geeft dat zelden echte problemen. Maar als fout op fout wordt gestapeld, kunnen de gevolgen ernstiger uitpakken. Voor mijn werk heb ik veel bedrijfsongelukken en -ongelukjes geanalyseerd. Daaruit valt doorgaans veel te leren. Over het voorkomen van incidenten en het beperken van gevolgschade. Aan de hand van zes waargebeurde situaties, geeft Arjan Hendriksen u tips om de gevolgen van menselijke missers te minimaliseren. Auto open gereten Onderweg naar een klant kreeg een accountmanager hoge nood. Hij zette zijn auto aan de kant een spoedde zich naar een beschutte plek. Hij vergat echter de handrem. Tergend langzaam rolde de auto naar een betonnen duiker. Daar stopte de auto. De wielen bungelend boven de goot, de bodem muurvast op de rand. De berger meende dat de auto gewoon achteruit gesleept kon worden al dacht de onfortuinlijke chauffeur daar heel anders over. De berger hield voet bij stuk, hij was immers de expert. Met als gevolg dat de hele bodem van de auto werd opengehaald. De auto, slechts drie maanden oud, was“total loss”.

het vuur al boven het verlaagde plafond razen. De brandweerlieden maken dat ze wegkomen. De brandscheiding op de tekening bleek maar tot het verlaagde plafond te komen. Het vuur kon daar makkelijk overheen. De brandweerlieden ontsnapten ternauwernood. Controleer daarom plattegronden - vooral ook na verbouwingen - en evalueer periodiek het bedrijfsnoodplan. Bovenloopkraan duwt schaarlift om Hoog in een montagehal werken technici op een schaarlift. Blijkbaar weet niet iedereen dit want iemand zet de bovenloopkraan in beweging. Die duwt de schaarlift zonder pardon omver. Een vergelijkbaar ongeval overkwam een glazenwasser. Terwijl hij de ramen zeemde, schakelde iemand de automatische zonneschermen in. Beide ongevallen hebben dezelfde basisoorzaak: de werkplek was onvoldoende gezekerd. Personeel was niet (goed) geïnstrueerd en potentieel gevaarlijke installaties waren niet uitgeschakeld. Ik adviseer daarom altijd om intern iemand aan te wijzen die verantwoordelijk is voor de veiligheid. Hij of zij moet de mogelijkheden en zeggenschap krijgen om de veiligheid te waarborgen. Zorg ook voor vervanging want bij het eerste ongeval bleek de toezichthouder afwezig.

De moraal van het verhaal: als er tijd is om een situatie te beoordelen, neem die tijd dan ook. Denk na en overleg hoe vervolgschade is te voorkomen. Ook ‘leken’ hebben vaak goede ideeën.

Sleutels voor veiligheid Er gebeuren nog te vaak ongelukken doordat iemand een installatie inschakelt terwijl een collega er nog mee bezig is. Deze fout is te voorkomen met een zogenoemd Lock Out Tag Out systeem (LOTO). Hierbij gebruikt men een slot met meerdere sleutels zodat niemand de schakelaar of afsluiter kan bedienen terwijl het werk nog in uitvoering is. Tevens worden er waarschuwingstags geplaatst om anderen te waarschuwen voor het gevaar.

“Near miss” bij brandweerinzet Op een ijskoude winterdag warmen enkele daklozen zich aan een vuurtje achter een grote meubelzaak. Opeens slaat het vuur over naar het bedrijf. De brandweer is snel ter plaatse en denkt een deel van de zaak te kunnen redden door via de voorkant van het bedrijf naar binnen te gaan. Volgens de beschikbare informatie bevindt zich tussen de voor- en achterzijde van het gebouw een brandscheiding. Halverwege de showroom horen ze echter

Domino-effect in besloten ruimtes Een monteur gaat een mest-silo binnen om onderhoud te plegen. Al na een paar stappen wordt de monteur onwel en zakt in elkaar. Een collega ziet dit gebeuren en snelt de bewusteloze man te hulp. Ook hij wordt onwel en raakt buiten bewustzijn. In de silo was de concentratie ammoniakdamp te hoog. Besloten ruimten zoals silo’s, tanks en ovens zijn gevaarlijke plekken om te werken.

- 30 -

- 31 -

Dergelijke ongelukken zijn te voorkomen met strakke procedures. Alle betrokkenen moeten zich bewust zijn van de risico’s, goed geïnstrueerd zijn en gebruik maken van een vergunningensysteem ‘betreden besloten ruimtes’. Hierbij mag iemand pas de besloten ruimte betreden als een checklist van controles en veiligheidsmaatregelen is doorlopen. Hieronder vallen onder meer metingen en het verstrekken van de juiste beschermingsmiddelen. Vertrouw niet blindelings op de beveiliging In een groot magazijn rijden heftrucks af en aan. Om te voorkomen dat ladingen te hoog worden opgetild en bovenleidingen raken, heeft elke heftruck een hoogtebeperking. Op een dag valt een heftruck uit en wordt er een vervangende heftruck gehuurd. Inderdaad, zonder hoogtebeperking. De chauffeur is zich hiervan niet bewust en zet zoals gewoonlijk de hoogte op maximaal. Met flinke schade tot gevolg. Ga er dus nooit vanuit dat veiligheidsmaatregelen altijd werken. Voer regelmatig tests uit en informeer uw medewerkers als omstandigheden veranderen. Kanoën op het droge Een attractiepark heeft wildwatervaren op het menu staan. Bezoekers worden in een uitgeholde boomstam een stukje omhoog getrokken en roetsjen dan over water naar beneden. Op het hoogste punt blijft opeens een boomstam steken. De operator pakt de handleiding erbij en probeert een paar knoppen uit. Ondertussen klautert een collega naar boven en probeert de boomstam met de hand los te krijgen. Onwetend van deze actie drukt de operator als laatste redmiddel de noodknop in. Hierdoor wordt al het water weggepompt. Maar intussen is de boomstam losgekomen, raast door het droge bassin en vliegt uit de bocht. Was dit te voorkomen geweest? Wel als er een deugdelijk noodplan was geweest, het personeel goed was geïnstrueerd en – het allerbelangrijkst – er was geoefend met het oplossen van problemen. In deze gebeurtenissen zit een duidelijk rode draad. Menselijke fouten verergeren als er niet juist wordt gereageerd. Probeer daarom niet alleen fouten te voorkomen maar spreek van te voren duidelijk af wat er moet gebeuren als er toch iets mis gaat. - 32 -

- 33 -

Waarom helm en stofmasker helemaal niet zo veilig zijn

Beschermingsmiddelen zoals helmen en stofmaskers helpen - tot op zekere hoogte - alleen de drager, maar niet zijn omgeving. Bovendien brengen sommige beschermingsmiddelen zelf ook weer risico’s met zich mee. Als werkgever zal je er dan ook alles aan willen doen om het gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen terug te dringen. In deze column vertelt Arjan Hendriksen hoe je het gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen kunt beperken binnen de grenzen van de Arbowet. En als dat niet mogelijk is of niet is toegestaan, hoe je er goed gebruik van maakt. Minder is meer Er zijn werkgevers die hun mensen van top tot teen aankleden met persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM’s). Het is echter zeer de vraag of de persoonlijke veiligheid daarmee is gediend. Want ook hier geldt: overdaad schaadt. Persoonlijke beschermingsmiddelen werken bijna altijd belemmerend. Je ziet of hoort minder, je kunt je minder makkelijk bewegen, minder goed ademhalen of je kunt je lichaamswarmte slechter kwijt. PBM’s moet je echt zien als een allerlaatste redmiddel wanneer geen enkele andere maatregel het gevaar kan wegnemen. Een te veel aan PBM’s kan een sfeer van schijnveiligheid creëren waardoor mensen zich onvoorzichtiger gaan gedragen. Of nonchalant omgaan met de verstrekte middelen.

Kies de juiste bescherming PBM’s zijn vaak ontwikkeld voor specifieke situaties en risico’s. Dat maakt deze PBM’s totaal ongeschikt voor situaties waarvoor ze niet zijn bedoeld. Zo zijn filtermaskers doorgaans gemaakt om alleen een bepaalde stof tegen te houden. Zo’n filtermasker kan je dus niet onder alle omstandigheden gebruiken. Realiseer je ook dat er stoffen zijn die via de huid het lichaam kunnen binnendringen. Alleen adembescherming volstaat dan niet. Heb je twijfel over de juiste bescherming? Raadpleeg dan altijd een expert zoals een Arbodienst of leverancier van PBM’s. Brandweer in hetverkeerde pak Uit een gekantelde tankwagen lekte een hoeveelheid alcohol, een zeer vluchtige en uiterst brandbare stof. Twee brandweerlieden hadden een gaspak aangetrokken, een collega stond erbij in de standaard brandweerkleding. De keuze voor een gaspak was een verkeerde omdat bij brand de pakken geen enkele bescherming bieden. De brandweerman in de standaard kleding was in dit geval het beste beschermd. Gelukkig bleven verdere calamiteiten uit. Geef het goede voorbeeld Met het verstrekken van de juiste – dus geteste en goedgekeurde - PBM’s ben je er natuurlijk nog niet. Het is minstens zo belangrijk dat je mensen ze op juiste manier gebruiken, onderhouden en opbergen. Zorg daarom voor een goede instructie en zie ook streng toe op juist gebruik. Zet sancties op nonchalant of nalatig gedrag. Laat als leidinggevende ook zelf zien dat je veiligheid serieus neemt. Betreed dus niet zonder voorgeschreven PBM’s een werkplek. Ook al kom je alleen maar even kijken.

Verhoog de veiligheid op de werkplek Wil je het gebruik van PBM’s terugbrengen, onderzoek dan wat je kunt doen om gevaren weg te nemen. Bijvoorbeeld door over te stappen op machines die minder lawaai maken. Of door gevaarlijke stoffen te vervangen door een minder giftig of brandbaar alternatief. Wellicht kan een betere luchtafzuiging het gebruik van stof- of gasmaskers overbodig maken.

Verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid Veilig werken is een gedeelde verantwoordelijkheid tussen werknemer en werkgever. Maar als het gaat om aansprakelijkheid voor letselschade, kijkt de rechter vooral kritisch naar de werkgever. Als je niet kunt hard maken dat je er alles aan hebt gedaan om de veiligheid te waarborgen, sta je heel zwak. Alleen het verstrekken van PBM’s is dus lang niet genoeg. Ook instructie over juist gebruik en toezicht op daadwerkelijk gebruik wordt van elke werkgever verwacht en geëist.

- 34 -

- 35 -

Werken in besloten ruimtes, let op deze gevaren

Tal van bedrijfstakken gebruiken vaten, silo’s, tanks of ketels. Die moeten allemaal van tijd tot tijd schoongemaakt, geïnspecteerd of gerepareerd worden. Die werkzaamheden zijn niet zonder gevaar. Elk jaar vinden er meerdere ernstige ongevallen plaats. Mede dankzij de Onderzoeksraad voor de Veiligheid weten we veel over de oorzaken. Die kennis moeten we gebruiken om nieuwe tragedies te voorkomen. Arjan Hendriksen vertelt hoe je de veiligheid bij het werken in besloten ruimten vergroot. Onderken de gevaren Als je een gevaar niet ziet, kan je er ook niets tegen doen. Het voorkomen van ongelukken in besloten ruimten, begint dan ook met bewustwording. Iedereen die betrokken is bij het ontwerp, gebruik, onderhoud en reparatie van besloten ruimten moet weten wat de risico’s zijn. Die zijn onder vier noemers samen te vatten: 1 Geen ventilatie. Door de krappe opening van tanks en silo’s passeert nauwelijks enige frisse lucht. 2 Aanwezigheid chemicaliën. Afhankelijk van wat de inhoud is (geweest) bestaat er gevaar van verstikking, bedwelming, brand, explosie of een combinatie hiervan. 3 Geringe vluchtmogelijkheden. In geval van nood is het doorgaans niet eenvoudig om snel een besloten ruimte te verlaten. Nog lastiger is het om iemand die gewond of buiten bewustzijn is, in veiligheid te brengen. 4 Claustrofobie. Sommige mensen raken in benauwde, duistere ruimten in paniek. Ze kunnen zo een gevaar voor zichzelf en voor anderen vormen. Een goede selectie en keuring van personeel op dat punt is daarom van belang. - 36 -

Dodelijk domino-effect Wie ziet dat iemand onwel wordt in een besloten ruimte, wil het slachtoffer onmiddellijk helpen. Dit gebeurde ook in juni 2013 in het Friese Makkinga. Een medewerker van een gespecialiseerd onderhouds-bedrijf werd onderin een vrijwel lege mestsilo onwel. Zijn collega klom onbeschermd naar binnen om hulp te bieden. Ook hij raakte buiten bewustzijn. Nog een derde en een vierde persoon daalden af in de silo en verloren het bewustzijn. Toen de brandweer met ademluchtapparatuur arriveerde, was het voor drie van de vier mannen reeds te laat. Dit incident illustreert het belang van strakke procedures, oefening en voorbereiding op noodsituaties. Vergroot de veiligheid Veilig werken in besloten ruimten vraagt om duidelijke maatregelen. Je kunt niet alleen maar vertrouwen op je eigen waarneming. Veel gevaarlijke stoffen zijn kleur- en geurloos, of al dodelijk voordat ze waarneembaar zijn. Sommige stoffen – zoals waterstofsulfide – kunnen zelfs het reukvermogen uitschakelen. Ook kunnen stoffen gevaar opleveren doordat ze zuurstof verdringen. Werk volgens strakke procedures Ontwikkel een ‘Procedure betreden besloten ruimten’. Beschrijf in detail en in een chronologisch volgorde welke voorzorgsmaatregelen genomen moeten worden voordat iemand een besloten ruimte mag betreden. Geef aan welke beschermingsmiddelen aanwezig moeten zijn. Maak een lijst van controles en metingen die uitgevoerd moeten worden. Zie toe op strikte naleving van de procedures en gebruik hierbij een checklist. Informeer bij je branche organisatie of een dergelijke procedure al is beschreven. Oefen, oefen, oefen Zorg voor instructie en training in het gebruik van veiligheidsmiddelen. Ga er niet vanuit dat iedereen snapt hoe een ademluchtapparaat of gasmeter werkt. Dat is namelijk niet zo. Gasmeters zijn gevoelige apparaten die op de juiste manier gekalibreerd, op de juiste manier gedragen en op de juiste plaats gebruikt moeten worden. Een gasmeter die bijvoorbeeld is afgesteld op het meten van de ene stof slaat geen alarm bij een andere stof. - 37 -

Houd rekening met noodsituaties Hulp verlenen in een besloten ruimte is extra moeilijk. De toegang is vaak nauw, de lichtinval is slecht en de hulpverlener moet ook zichzelf beschermen tegen mogelijk aanwezige gevaarlijke stoffen. Evacuatie van een slachtoffer wordt vaak ook bemoeilijkt doordat de toegang op een slecht bereikbare plaats zit. Een ladder biedt dan geen uitkomst. Bedenk daarom wat ervoor nodig is om iemand te helpen. Denk aan extra adembeschermingsmiddelen, noodverlichting en klim- en hijsmaterialen.

- 38 -

- 39 -

11 tips om ziekmakend eten te vermijden op vakantie

Ziek worden is al geen pretje maar tijdens de vakantie is het nog erger. Vooral als je ver van huis bent en niemand je verstaat. Dus wil je er alles aan doen om gezond te blijven. Arjan Hendriksen geeft tips waarmee je voorkomt dat je ziek wordt van eten. Thuis of op de camping, in een pretpark of restaurant. Versla de salmonella Voedsel kan ziekmakende bacteriën bevatten. Het verraderlijke daarvan is dat je ze niet kan zien of ruiken. Voedsel bederft ook niet door deze bacteriën. Alleen een laboratoriumtest kan de aanwezigheid aantonen. Ziekmakende bacteriën komen het meeste voor in dierlijke producten zoals vlees, vis, ei en zuivel. Vooral kip is berucht. Maar ook op groente en fruit kunnen bacteriën zitten. Ze kunnen klachten veroorzaken als misselijkheid, braken en diarree. Als je zelf het eten bereidt, denk dan hieraan: • Houd je werkblad en keukengerei schoon en droog. • Was je handen goed en regelmatig. Niet alleen na toiletbezoek maar ook nadat je bederfelijke etenswaren of (huis)dieren heb aangeraakt. Is er geen stromend water gebruik dan desinfecterende handgel. • Was groente en fruit grondig onder stromend water. • Houd rauw en bereid voedsel strikt gescheiden. Gebruik de snijplank voor rauw vlees nergens anders voor. • Verhit dierlijke producten als vlees, vis en ei door en door. • Koel bederfelijke etenswaren goed op maximaal 4°C. • Let op versheid, houdbaarheidsdatum, bereiding- en bewaaradviezen van bederfelijke levensmiddelen. - 40 -

Leidingwater of flessenwater? Ook in leidingwater kunnen bacteriën zitten. Binnen Europa is de kans daarop erg klein. Maar in vrijwel alle landen buiten West-Europa is het kraanwater niet te vertrouwen. Het kan ziekmakende bacteriën, parasieten en virussen bevatten. Gebruik in die landen daarom uitsluitend water uit een afgesloten fles of gedesinfecteerd water. Poets je tanden met dit water, was er groenten en fruit mee en gebruik het om kookgerei schoon te maken. Pas ook op met ijsklontjes. Die zijn meestal gemaakt van leidingwater. Veilige dranken zijn frisdranken en mineraalwater uit een afgesloten fles. Laat flesjes altijd openen waar je bij bent en laat er geen ijsklontjes in doen. Lekker veilig uit eten Vermijd het liefst risicovolle producten zoals rauwe tartaar, rauwe vis (sushi), schelp- en schaaldieren en rauwe, ongekookte melk. Wil je iets eten bij een kraampje, kijk dan eerst goed of voedingsmiddelen die koud moeten zijn, ook echt koud zijn. Laat warme gerechten goed verhitten. Het veiligst zijn gerechten die klaargemaakt worden terwijl je erbij staat. Koop geen half rauw vlees en pas op met onverpakt ijs dat langs de weg wordt verkocht. Verpakt ijs en schepijs uit echte ijssalons zijn doorgaans veilig. De eerste indruk die je krijgt van een eetkraampje of restaurant zegt vaak al heel veel. Ziet alles er netjes en schoon uit, dan neemt de eigenaar de hygiëneregels waarschijnlijk serieus. Kijk waar de plaatselijke bevolking eet. Ook dat is meestal een goed teken. In elk geval wat betreft prijs en smaak. - 41 -

Werk uitbesteden? Zo voorkom je ellende met beunhaas

Bedrijven huren geregeld externe partners in voor werkzaamheden die het bedrijf niet zelf kan of wil uitvoeren. Dat hoeft geen problemen te geven. Zolang je ervoor zorgt dat je greep houdt op de kwaliteit van het geleverde werk. Zo niet, dan kan uitbesteding uitdraaien op een bron van ergernis. Of erger. Arjan Hendriksen beschrijft een aantal missers bij uitbesteding en hoe je dergelijke pijnlijke voorvallen voorkomt. Vak(on)bekwaamheid Zomaar iemand inhuren, kan vervelend uitpakken. Een aannemer dacht met vakmensen te werken bij de bouw van een appartementencomplex. Al enkele maanden na de oplevering, bleek dat alles behalve zo te zijn. De zogenaamde vakmensen hadden koperen leidingen zonder beschermend omhulsel in het beton gestort. De koperen leidingen gingen snel corroderen en er ontstond lekkage in de vloeren. Niet alleen was de schade enorm, de appartementen werden ook onverkoopbaar om dat de leidingen gezien werden als een 'tikkende tijdbom'. Gevaarlijke miskoop Goede vakmensen gebruiken goede materialen. Helaas kan je daar niet altijd blind op vertrouwen. In een parkeergarage moesten isolerende plafondplaten aangebracht worden. Niet alleen koos de onderaannemer voor brandbaar isolatiemateriaal, ook liet hij - tegen de voorschriften in - de tegels vastlijmen in plaats van vastschroeven. Gelukkig brak er geen brand uit. Wel lieten diverse plafondplaten los en belandden op geparkeerde autos. Haastige spoed Een voorbeeld uit de olie- en gasindustrie . Een onderaannemer moest onderhoud plegen aan twee veiligheidskleppen. Dit moest om en om - 42 -

gebeuren. Als de ene klep dicht zat, kon hij de andere onderhouden en andersom. De onderaannemer had gehoord dat het systeem buiten werking was. Om tijd te winnen haalde hij beide veiligheidskleppen tegelijk weg voor onderhoud. Door het ontbreken van een veiligheidsklep, stroomde aardgas uit de installatie terug en kwam tot ontploffing. Dit zijn slechts een paar voorbeelden. Als je zaken doet met anderen, kan er altijd iets mis gaan. Maar veel problemen zijn te voorkomen met een paar eenvoudige maatregelen. Stem je inkoopbeleid af op de aard van de werkzaamheden Begin met je inkoopbeleid eens tegen het licht te houden. Je maakt het jezelf hierbij makkelijker als de in te huren werkzaamheden indeelt in drie categorieën en hierop je selectieprocedures afstemt. 1 Eenvoudige werkzaamheden met weinig risico. 2 Gespecialiseerde werkzaamheden met een bescheiden risico. 3 Gespecialiseerde werkzaamheden met hoog risico. Het spreekt voor zich dat je bij de werkzaamheden in de derde categorie meer zekerheden wilt hebben dan bij de eerste categorie. Gebruik je netwerk Ben je op zoek naar een nieuwe leverancier, informeer dan bij relaties, kennissen en vakgenoten naar hun ervaringen. Bel eventueel ook met de Kamer van Koophandel, je verzekeraar of je bank. Zoek - bijvoorbeeld via internet - uit wat de vakbekwaamheidseisen zijn voor de betreffende werkzaamheden en welke diplomab s of certificaten vereist zijn. Onderzoek of jouw beoogde leverancier lid is van de branchevereniging. Kijk verder dan de prijs Vraag altijd bij tenminste drie partijen een offerte op. Kijk dan niet alleen naar de prijs maar naar het totaalplaatje. Wordt er goed meegedacht, is alles goed gespecificeerd, zijn er (kwaliteits)garanties? Maak heldere afspraken Bespreek vooraf aan welke eisen de werkzaamheden en degenen die ze gaan uitvoeren minimaal moeten voldoen. Leg afspraken over kwaliteit, garanties en aansprakelijkheid vast in een service level agreement (SLA). - 43 -

Houd toezicht Controleer 'aan de poort' of de juiste mensen zijn gestuurd en regel een goede werkvoorbereiding. Werk tijdelijke krachten goed in. Zie erop toe dat tijdelijke krachten en externe specialisten de veiligheidsprocedures kennen en weten wat hen te doen staat bij calamiteiten. Wees extra alert bij risicovolle werkzaamheden als graven, werken op hoogte, werken in besloten ruimten en brandgevaarlijke werkzaamheden. Zorg na afloop van het werk voor een nacontrole. Kortom, vertrouwen is goed maar heldere afspraken en scherpe controle zijn beter. Zo voorkom je schade aan je bedrijf, persoonlijke ongevallen en deuken in je reputatie.

- 44 -

- 45 -

De snelle winst van zelfinspecties Maak iedere maand een ronde door uw bedrijf. Praat met mensen en noteer klachten, gebreken en onvolkomenheden. Zo vergroot je de veiligheid en het werkplezier van je medewerkers. Arjan Hendriksen weet dat u als ondernemer regelmatig inspecteurs over de vloer krijgt. De een controleert de brandveiligheid, de ander de milieuveiligheid en weer een ander checkt of u voldoet aan de Arbo-eisen. Maar de beste inspecteur komt niet bij u langs. Dat bent u namelijk zelf. Als u slim bent, houdt u namelijk periodiek zelfinspecties. Daarmee voorkomt u niet alleen eventuele boetes van die externe inspecteurs, u vergroot zo ook de veiligheid en betrokkenheid van uw personeel. Het dak op Maak elke maand een ronde door uw bedrijf. Inspecteer bekende ruimtes, maar vooral ook ruimtes waar u normaal nooit komt. Ga het dak ‘ns op. Kijk in de technische ruimtes. En maak buiten een rondje, ook in de verlaten hoekjes waarvan u niet eens wist dat ze bestonden. U zult versteld staan van wat u tegenkomt als u zo’n zelfinspectie systematisch en met een goede checklist uitvoert. Blusapparaten die ontbreken of niet werken. Vluchtgangen die afgesloten blijken of versperd zijn door troep. Dakgoten die vol gegroeid zijn. Raampjes waardoor het wel erg makkelijk inbreken is. Brandbare opslag in de serverruimte. Checklists Als manager risicobeheersing bij Interpolis heb ik inmiddels veel ervaring met het op een goede manier opzetten van zulke zelfinspecties. Mijn collega’s en ik hebben dat in een overzichtelijke white paper beschreven. We hebben ook een aantal generieke checklists toegevoegd, al moet u die natuurlijk aanpassen aan de omstandigheden van uw eigen bedrijf. Als u daar prijs op stelt, verzorgen we zelfs graag een presentatie aan u en uw medewerkers over het opzetten van zelfinspecties. - 46 -

Tips Neem steeds andere medewerkers mee tijdens de zelfinspectie. De een let namelijk op heel andere dingen dan de ander. Maar leid de inspectie zelf en praat met de mensen die u onderweg tegenkomt. Zo hoort u niet alleen wat er leeft – van irritant knipperende tl-balken tot gaten in de vloer – maar toont u ook betrokkenheid. Leuk dat de baas een keer langskomt. Ik ken helaas genoeg bedrijven waar de algemeen directeur weinig andere ruimtes kent dan zijn eigen gang en een paar vergaderzalen. Geef steeds op de checklist aan wat er moet verbeteren. Wie dat gaat doen. En op welke termijn het geregeld moet zijn. Geef ook objectieve rapportcijfers voor wat u aantreft. Het is natuurlijk de bedoeling dat die cijfers oplopen naarmate u meer van zulke periodieke zelfinspecties hebt uitgevoerd. Interpolis kan helpen bij het opstellen van beoordelingscriteria. Bewustwordingsproces De veiligheid zal door zulke zelfinspecties sterk verbeteren. De werkruimtes zullen er ook leefbaarder en aangenamer door worden (eindelijk die irritante gebreken verholpen). Maar last but not least leiden zulke zelfinspecties ook tot een bewustwordingsproces. Medewerkers leren waar de blusapparaten hangen. Hoe ze bij brand weg het pand het best kunnen verlaten. Waarom de vluchtweg vrij moet blijven. En u als manager leert uw eigen bedrijf goed kennen. Want zeg eens eerlijk, in hoeverre lijkt u op die directeur met wie ik onlangs voor het eerst zo’n zelfinspectieronde aflegde. ‘Arjan’, zei hij, ‘ik werk hier nu al tien jaar. Maar hier ben ik echt nog nooit geweest.’ - 47 -

Zeven tips voor ondernemers in crisistijd

Veel ondernemers hebben het moeilijk in deze crisis. Arjan Hendriksen geeft vanuit zijn vakgebied ondernemers zeven tips om de crisis beter door te komen, van slimmer risicomanagement tot het zoeken van alternatieve inkomsten. Sommige tips kwamen in eerdere columns al naar voren. 1 Wees niet ‘penny wise, pound foolish’ Als er minder geld binnenkomt, is de eerste reflex van ondernemers om te gaan bezuinigen. Dat is op zich niet verkeerd. Bureaus, stoelen en computers kunnen vaak best nog een jaartje langer mee als het moet. Maar kijk als ondernemer wel uit dat je niet op de verkeerde zaken bezuinigt. De Fyra was de goedkoopste hogesnelheidstrein, maar wat een ellende is daaruit voortgekomen. Als manager risicobeheersing bij Interpolis zie ik het in de bouwwereld soms fout gaan. Projectontwikkelaars kiezen bijvoorbeeld voor brandbare isolatiematerialen in plaats van voor het (iets) duurdere, maar onbrandbare steenwol. Dat de verzekeringspremie voor het gebouw daarna hoger is, vergeten ze. Pas ook op met het kiezen van de goedkoopste verzekering, kijk naar de ‘total cost of risk. 2 Houd goede mensen binnenboord De sfeer op de werkvloer wordt er vaak niet beter op als een bedrijf een tijd lang niet goed draait. Al lijkt het misschien een prettige bezuiniging, het slechtste wat je in zo’n situatie kan overkomen is dat je goede werknemers vertrekken (de matige blijven in crisistijd meestal gewoon zitten). Doe er alles aan om je goede mensen gemotiveerd te houden. Praat ze regelmatig bij, geef ze extra verantwoordelijkheden, en schep duidelijkheid over de koers van het bedrijf. - 48 -

3 Geen geld, dan betere procedures Een voetbalclub kan veel geld investeren in nieuwe spelers. Maar daarmee is succes niet altijd gegarandeerd. Clubs die geen geld hebben, kunnen op andere manieren succesvol zijn: de juiste sfeer onder de spelers, een betere strategie, trouwe supporters. Bij bedrijven werkt het net zo. Als je geen geld hebt, moet je proberen zaken op een andere manier te regelen. Een voorbeeld uit mijn eigen vak, risicobeheersing. Uiteraard kun je technisch veel regelen tegen brand en inbraak. Maar organisatorisch (met geen of lage kosten) is er ook veel winst te behalen. Denk aan een procedure brandgevaarlijke werkzaamheden, geen brandbare opslag tegen het pand, je personeel goed instrueren beter op gasten te letten, de struiken rond je bedrijf laag houden, et cetera. 4 Zoek nevenactiviteiten Als de zaken vanwege de crisis niet optimaal draaien, kan het een goed idee zijn nevenactiviteiten op te zetten. Als riskmanager bij Interpolis is mijn ervaring dat nevenactiviteiten vooral succesvol zijn als ze in het verlengde liggen van wat een bedrijf al doet. Een slager die besluit ook bedrijfsbarbecues te organiseren, kan een prima idee zijn. Of een stukadoorsbedrijf dat ook sloopwerk gaat aanbieden. Maar pas op voor nevenwerkzaamheden op totaal andere terreinen. Je begeeft je dan op markten die je niet kent met alle risico’s van dien. 5 Voorkom dure ongelukken door zelfinspecties Een serieuze calamiteit in je bedrijf is vaak een drama. Maar in crisistijd is het zo mogelijk nog erger. Ook als je verzekerd bent, want de indirecte kosten van een ongeval zijn doorgaan stukken hoger dan de directe. De kans op ongelukken is flink te verkleinen door periodiek een zelfinspectie uit te voeren. Maak een ronde door je eigen bedrijf. Inspecteer bekende ruimtes, maar vooral ook ruimtes waar je normaal nooit komt. Ga het dak ‘ns op. Kijk in de technische ruimtes. Je zult versteld staan van wat je tegenkomt. Blusapparaten die ontbreken of niet werken. Vluchtgangen die afgesloten blijken of versperd zijn door troep. Raampjes waardoor het wel erg makkelijk inbreken is. Brandbare opslag in de serverruimte. - 49 -

6 Ga anders om met ziekteverzuim De sfeer op de werkvloer heeft veel invloed op het ziekteverzuim. Verziekte verhoudingen, pesten op het werk, managers die zich horkerig gedragen: het is een recept voor oplopend verzuim. Zeker voor een klein bedrijf in crisistijd kan dat zo duur zijn dat de continuïteit in gevaar komt. Naast werksfeer zijn er tal van andere zaken die het ziekteverzuim terugdringen. Zijn de werkplekken ergonomisch in orde? Is er genoeg licht? Geen irritant gezoem? Minstens zo belangrijk: hoe ga je met ziekmeldingen om. Iemand is ziek of niet-ziek, was de gedachte vroeger. Maar iemand die ziek is, kan bepaalde zaken best nog doen. Bespreek dat direct als een werknemer zich telefonisch bij jou ziek meldt. Dat geldt ook voor langdurig zieken. Want veel werknemers kunnen tegenwoordig thuis inloggen op het bedrijfsnetwerk. 7 Zorg voor minder schade aan bedrijfsauato’s Het valt verzekeraars op dat sommige bedrijven veel meer schade hebben aan bedrijfs- en leaseauto’s dan andere. Dat leidt veelal niet alleen tot een hogere verzekeringspremie, maar ook tot veel indirecte schade (geregel en gedoe). Schades aan bedrijfsauto’s zijn eenvoudig terug te dringen. Geef ten eerst als baas het goede voorbeeld. Personeel zal jouw rijgedrag zonder twijfel kopiëren. Zet daarnaast logo en telefoonnummer van het bedrijf op bedrijfsauto’s. Met de oproep even te bellen als de bestuurder roekeloos rijgedrag vertoont. Ontmoedig bellen in de auto. En werk nieuw personeel fatsoenlijk in waarbij je de do’s en dont’s duidelijk uitlegt.

- 50 -

- 51 -

Word nooit boos op een medewerker die zijn fouten meldt die vermanend toespreekt of straft. Ik merk dat bedrijven zo’n omslag in de praktijk vaak wel willen maken, maar dat het moeilijker is dan gedacht. Aan ieder ernstig bedrijfsongeluk gaan zeshonderd bijna-ongelukken vooraf. Daarom is het essentieel dat medewerkers die bijna-ongelukken eerlijk melden. Alleen zo kan een bedrijf leren van dingen die misgaan. Maar liefst 1,7 miljoen bedrijfsincidenten onderzocht de Amerikaan Frank Bird jr. in 1969. Die studie is onder veiligheidsspecialisten nog steeds beroemd. Bird, directeur Engineering Services bij de toenmalige verzekeraar Insurance Company of North America, concludeerde dat tegenover elk bedrijfsongeval met ernstig letsel tien minder ernstige ongevallen stonden (alleen EHBO), dertig incidenten met alleen materiële schade en maar liefst zeshonderd bijna-ongelukken. Het onderzoek is overigens in de jaren negentig herhaald door een Brit. Het rapport daarover - The costs of accidents at work - komt tot vergelijkbare verhoudingen tussen ernstige, lichte, materiële en bijna-ongelukken. Het interessante is dat al die typen incidenten doorgaans dezelfde oorzaken hebben. Dat is handig voor veiligheidsspecialisten, want dat betekent dat je van bijna-ongelukken net zoveel kunt leren als van zware ongevallen. Sterker nog: als je de bijna-ongelukken goed analyseert en er lering uit trekt, doet dat grote ongeluk zich misschien nooit voor. Dat klinkt simpel, maar helaas gaat het in de praktijk bij veel bedrijven niet zo. Pas als er een ernstig ongeval heeft plaatsgevonden (bijvoorbeeld een arm in een machine), zoekt zo’n bedrijf uit wat er precies gebeurd is en hoe dat voortaan voorkomen kan worden. Als het kalf verdronken is, dempt men de put, zou je kunnen zeggen.

Zo ken ik een bedrijf dat besloot toleranter met fouten om te gaan. Het personeel moest voortaan alle incidenten melden en zou daar niet voor worden gestraft. Tot de directeur op maandagochtend een lijst met twintig fouten en missers van de week ervoor op zijn bureau kreeg. Hij sprong uit zijn vel: ‘Hoe kan het dat hier zoveel dingen fout gaan? Laat die lui hier komen.’ De week erna bleek de incidentenlijst weer net zo leeg als voorheen. Richt je als bedrijf niet op de directe oorzaak en de directe schuldige als er wat fout gaat. Maar vraag waarom het kon gebeuren. Neem het treinongeluk bij het Belgische Wetteren onlangs. Vrij snel werd bekend dat de Nederlandse machinist de veroorzaker zou zijn. Hij had 87 had gereden in plaats van de toegestane 40 kilometer per uur. Maar dat is niet hét antwoord. Want waarom reed die machinist zo hard? Is een Nederlandse machinist wel op de hoogte van de Belgische regels? Hebben de Belgische Spoorwegen hun machinisten wel goed genoeg geïnstrueerd? Dat soort vragen moet je stellen. Als je consequent doorvraagt, stuit je op onvolkomenheden in de organisatie, zaken die het management moet oplossen. ’s Werelds grootste risicobeheersingsbureau DNV schat dat 80 procent van de incidenten en ongelukken een gevolg zijn van managementfouten. Ze hebben die fouten gegroepeerd tot twintig basisthema’s. Gebrekkige groepscommunicatie bijvoorbeeld, of te weinig inspecties, geen goede selectie van medewerkers.

Voor de meeste bedrijven geldt dat er een cultuurverandering nodig is om te leren van bijna-ongelukken. Word niet langer boos op een medewerker die (bijna) iets fout doet, maar zorg ervoor dat hij zijn fout rapporteert. Nu is de praktijk bij een incident vaak dat de leidinggevende de schuldige zoekt en

Veiligheid is dus een kwestie van tolerantie tegenover medewerkers die een fout maken, én een kwestie van doorvragen naar de échte oorzaken achter de directe oorzaak. Alleen zo ontdek waar je bedrijfsorganisatie structureel niet deugt en hoe je dat kunt verbeteren. Dat kost heel weinig en levert veel op.

- 52 -

- 53 -

Veilige machines zijn zelden ongevaarlijk Als werkgever ben je verplicht om uitsluitend veilige machines en apparaten aan te schaffen. Ze zijn te herkennen aan de CE-markering. Maar ook met goedgekeurde machines en apparaten kan nog van alles misgaan. Als werkgever wil je dit natuurlijk voorkomen.Naast persoonlijk leed veroorzaakt een ongeval productieverlies en is er vaak ook materiC+le schade. Arjan Hendriksen legt uit hoe je machines veilig houdt en veilig gebruikt. Veilig is een misleidend woord Met een kettingzaag kan veel misgaan. Er is niet veel fantasie voor nodig om je dat voor te stellen. Zelfs als het apparaat fonkelnieuw is en een keurmerk als TüV Geprüft draagt. Toelating door een keuringsinstituut is dan ook geen garantie tegen ongelukken. Machineveiligheid begint bij de gebruiker. Die moet zich volledig bewust zijn van mogelijk risicobs. Dit is een taak van de werkgever. Hij moet ervoor zorgen dat alle medewerkers de veiligheidsrisicobs kennen en weten hoe ze die moeten vermijden. Laat je dat na, dan vergoot je de kans op ongelukken. Daarbij kan je aansprakelijk gesteld worden voor de gevolgen. Maak dus tijd en geld vrij om nieuwe mensen goed in te werken en te instrueren. Controleer ook op strikte naleving van veiligheidsprocedures en het gebruik van beschermingsmiddelen.

Roest rust niet Machines zijn aan slijtage onderhevig. Zeker als ze intensief gebruikt worden. Dit brengt directe en indirecte gevaren met zich mee. Bevestigingen kunnen lostrillen waardoor onderdelen loskomen of zelfs weggeslingerd worden. Door een defect valt soms een hele productielijn stil. Dan is de keuze machines helemaal stil zetten... of even snel proberen de boel weer aan de gang te krijgen. In dit soort situaties gebeuren veel ongelukken. Laat daarom periodieke keuringen uitvoeren door een interne of externe expert. Belangrijke aandachtspunten zijn: • De staat van onderhoud, is de machine volgens voorschrift onderhouden? • Veiligheidsvoorzieningen, zijn die nog aanwezig en in goede staat? • Veiligheidsschakelaars, zijn ze niet overbrugd of omzeild? Plaatsing Veilige machines kunnen ook gevaar opleveren als ze niet op de juiste manier zijn geplaatst. Een machine die niet goed geborgd is, kan omvallen. Ook kan de ruimte rondom een machine te krap zijn. Of er ontbreken veiligheidshekken. Ik heb wel eens gezien dat de noodknop na een verbouwing onbereikbaar was geworden. Denk bij de aanschaf van een machine en bij verbouwingen daarom altijd goed na over veiligheid. Aanpassingen achteraf zijn doorgaans heel kostbaar. Let ook op ergonomische aspecten en pas bewezen effectieve veiligheidsmaatregelen toe zoals een goed zichtbare en bereikbare noodknop.

Werkdruk Wat ik bij bedrijven nog te vaak tegenkom, zijn veiligheidsvoorzieningen die niet meer goed werken. Dit kan het gevolg zijn van veroudering en gebrekkig onderhoud. Maar heel vaak worden veiligheidsvoorzieningen - zoals beschermkappen - weggehaald om het werken, reparaties of onderhoud te vergemakkelijken. Dat scheelt weliswaar kostbare tijd, maar is ook behoorlijk risicovol.

Geef het goede voorbeeld Veiligheid hangt sterk samen met de bedrijfscultuur. Alleen als het management veiligheid serieus neemt, doen medewerkers dat ook. Ga dus nooit zonder voorgeschreven veiligheidsmiddelen de werkvloer op. Maak veiligheid tot een gespreksonderwerp en beloon veilig gedrag. Straffen of berispen helpt niet. Dat werkt alleen maar ontkenning in de hand. Met orde en netheid voorkom je glij- en valpartijen, de belangrijkste oorzaak van letsel op het werk.

- 54 -

- 55 -

Zo voorkom je vergiftiging door koolmonoxide

Nog altijd zijn er jaarlijks tussen de vijf en twaalf doden te betreuren door koolmonoxide-vergiftigingen. Daarnaast moeten nog eens honderden mensen in het ziekenhuis behandeld worden na blootstelling aan koolmonoxide (CO). In deze column legt Arjan Hendriksen uit hoe koolmonoxide ontstaat, wat de gevaren zijn en hoe je risico’s voorkomt. Elk verbrandingsapparaat kan gevaar opleveren Koolmonoxide is een giftig en explosief gas. Het ontstaat bij onvolledige verbranding van alle soorten brandstof. Dat kan aardgas zijn maar ook olie, hout en benzine. Onvolledige verbranding is in verreweg de meeste gevallen het gevolg van onvoldoende zuurstoftoevoer. Dit kan verschillende oorzaken hebben. De belangrijksten zijn slecht onderhoud van verwarmingstoestellen en het ontbreken van voldoende luchttoevoer door gebrekkige ventilatie. Herken het gevaar Koolmonoxide is een echte sluipmoordenaar. Je kunt het niet zien en niet ruiken. Hoe weet je dan of er iets mis is? Heb je een gevelkachel of een geiser met waakvlam, let dan op de grootte en de kleur van die vlam. Als die vlam oranje is in plaats van blauw, dan is dat een teken dat er iets mis is. Wees ook alert op de eerste symptomen van koolmonoxidevergiftiging: hoofdpijn, moeheid en slaperigheid. Wat je moet doen Heb je een vermoeden van koolmonoxidevergiftiging? Zet dan meteen ramen en deuren open. Zet het verwarmingsapparaat af. Breng eventuele slachtoffers naar buiten in de frisse lucht en bel 112. Waarschuw ook uw installateur. - 56 -

Zorg voor goede ventilatie Huizen en kantoren worden steeds beter geïsoleerd. Toevoer van frisse lucht door gaten en kieren, wordt hierdoor afgesloten. Doorgaans komt hier mechanische ventilatie voor in de plaats. Juist hierbij is voldoende toevoer van frisse buitenlucht onmisbaar. Hiervoor zijn vaak speciale ventilatieroosters aangebracht. Houd deze altijd open. Vooral als het kouder wordt. Dan wordt er immers meer gestookt. Zonder toevoer van buitenlucht, kan er binnen onderdruk ontstaan. Dit effect wordt versterkt bij het aanzetten van de afzuigkap in de keuken. Rookgassen worden dan naar binnen gezogen. Zijn er geen ventilatieroosters aanwezig, laat dan altijd een klepraampje openstaan. Zeker tijdens het stoken, koken en douchen. Onderhoud moet Alle verbrandingstoestellen – kachels, geisers, boilers, cv-ketels en verbrandingsmotoren - hebben onderhoud nodig. Gebeurt dit niet, dan kan er door vervuiling verstoring van de luchttoevoer ontstaan. Met alle mogelijke gevolgen die ik hiervoor beschreven heb. Laat je verbrandingstoestellen daarom minstens een keer per jaar door een erkende deskundige nakijken. Laat ook geregeld alle rookafvoerkanalen nakijken. Rookgassen moeten onbelemmerd afgevoerd kunnen worden. CO-melder Een koolmonoxide-melder waarschuwt met een luid signaal als er iets mis is en kan zo levens redden. Plaats dit apparaatje in de buurt van toestellen waarin koolmonoxide kan ontstaan, zoals kachels, geisers, boilers en cv-ketels. Voor de kosten van zo’n melder wil je het risico op koolmonoxidevergiftiging niet lopen. Vergeet deze ook niet in de (sta-)caravan en de kajuitboot. Volg bij plaatsing van deze melder de instructies van de leverancier en vervang jaarlijks de batterijen. - 57 -

Exploderend melkpoeder en andere linke stofjes. Niemand houdt van stof. Het staat vies, het kan op je longen slaan en nogal wat mensen reageren er allergisch op. Wat weinig mensen weten, is dat veel soorten stof explosief zijn. Arjan Hendriksen legt uit waar je op moet letten. Zelfs iets schijnbaar onschuldigs als melkpoeder kan ontploffen. Wat voor melkpoeder geldt, geldt ook voor veel andere stoffen. Sta daarom eens stil bij de stoffen die jouw bedrijf gebruikt, onderzoek de mogelijke risico’s en neem maatregelen. Maar eerst een korte uitleg over stof-explosiegevaar. Welke stoffen kunnen ontploffen? Alle stoffen die niet zijn geoxideerd, kunnen ontploffen. Bepaalde bedrijven moeten daarom extra alert zijn. Denk aan houtzagerijen, diervoeder en graan verwerkende bedrijven, metaal bewerkende bedrijven, broodfabrieken en andere bedrijven waar grote hoeveelheden poedersuiker, bloem of bakmeel worden gebruikt. Hoe ontstaat een stofexplosie? Voor het ontstaan van een stofexplosie zijn drie factoren van belang. Allereerst natuurlijk de aanwezigheid van een stofwolk of een stoflaag die door luchtverplaatsing gaat wervelen. Dit kan explosief pas ontbranden wanneer er ook zuurstof aanwezig is en een ontstekingsbron. Die ontstekingsbron kan van alles zijn. Van een flikkerende tl-verlichting, een vonk door vallend gereedschap of statische elektriciteit tot een oververhitte machine.

1

2

3

4

5 6 7 8 9 10

In 10 stappen naar een veilige werkomgeving De aanwezigheid van stof hoeft een veilige werkomgeving niet in de weg te staan. Als je de volgende 10 adviezen opvolgt, is de kans minimaal dat er ooit iets mis gaat. Zorg ervoor dat alle medewerkers zich bewust zijn van de aanwezigheid van stof en de gevaren daarvan. Oplettende medewerkers die goed zijn opgeleid en de boel ook schoon houden zijn uw beste bescherming. Laat stof niet ophopen. In stofhopen kan, afhankelijk van het materiaal, broei ontstaan. Als er dan een deur, raam of luik opengaat, wervelt het stof op en kan de broei aan de oppervlakte komen met een explosie als gevolg. Door vallen van (grond)stoffen en wrijving tussen materialen kan statische elektriciteit ontstaan. Zorg ervoor dat statische elektriciteit wordt afgevoerd door deugdelijke aarding van leidingwerk en machines. Voorkom met name opbouw van statische elektriciteit in filterkasten en stofzuigsystemen door deugdelijke aarding. Zie toe op professionele aanleg en periodiek onderhoud van de elektrische installatie. Vervang defecte onderdelen direct. Een knipperende tl-lamp kan vonken afgeven. Gebruik speciaal schakelmateriaal dat niet kan vonken en verlichting die geen hitte afgeeft. Voorkom wrijving tussen metalen onderdelen. Let bijvoorbeeld goed op hete lagers, aanlopende ventilatoren en slippende v-snaren. Controleer apparaten en machines geregeld op afdoende koeling. Bedenk dat een laag stof koeling bemoeilijkt. Wees extra voorzichtig met brandgevaarlijke werkzaamheden. Markeer explosiegevaarlijk gebied met waarschuwingstekens. Laat een onafhankelijke expert onderzoek doen en een explosieveiligheidsdocument (EVD) opstellen.

Primaire en secundaire ontploffing Een stofexplosie lijkt op een gasexplosie maar is verraderlijker. Door de eerste explosie ontstaan vaak stofwervelingen die vervolgens ook exploderen; de zogenoemde secundaire ontploffingen. Op deze manier kan een stofexplosie met een enorme snelheid door een bedrijf razen.

Explosie-veiligheidsdocument Dit document beschrijft de stofexplosie-eigenschappen van toegepaste stoffen en de zonering binnen je bedrijf. Het bevat zoneringstekeningen, preventiemaatregelen, instructies en opleidingen, veiligheidsvoorschriften, een risicoanalyse en plan van aanpak. Ook beschrijft het document de overige organisatorische maatregelen en de systemen om (de gevolgen van) explosies te verminderen. Maar zoals eerder gezegd, begint veilig werken met je bewust te zijn van mogelijke gevaren. Een gewaarschuwd mens telt nog altijd voor twee.

- 58 -

- 59 -

Besparen op ziekteverzuim, zo doe je dat! Ziekteverzuim kost je als werkgever veel geld. Naar schatting gemiddeld 250 euro per zieke medewerker per dag. Je moet loon doorbetalen en zorgen dat het werk wel gewoon doorgaat. Dat betekent vervanging regelen of met z’n allen harder werken. Hoe kleiner je bedrijf, hoe harder verzuim aankomt. Wat kun je als ondernemer doen om het verzuim binnen de perken te houden? Arjan Hendriksen sprak hierover met collega en verzuimspecialist Stijn van den Bosch. Door de crisis loopt het verzuim toch vanzelf terug? De crisis speelt zeker een rol. Als er banen op de tocht staan, zijn mensen ondanks mogelijke klachten geneigd langer door te werken. Maar ik zie ook andere effecten. De crisis leidt vaker tot beëindiging van contracten. Dit gaat gepaard met verzuimmeldingen. Als het economisch tegenzit, roept verzuim ook sneller frustraties op bij collega’s en de werkgever. Soms gaat het om kleine dingetjes. De werkgever leest dan bijvoorbeeld iets op Facebook dat zich moeilijk laat rijmen met een verzuimmelding. Of de werknemer in kwestie wordt wel ‘gewoon’ gesignaleerd in de lokale supermarkt.

Zie toe op naleving van de afspraken en corrigeer waar nodig. Licht ook nieuwe medewerkers meteen bij indiensttreding in over het verzuimprotocol. Voorkom meldingen via via of per sms en accepteer alleen rechtstreekse meldingen bij een vaste contactpersoon. Dat voorkomt misverstanden en vertragingen bij het doorgeven van de melding. Leg in het protocol ook vast wat er bij een verzuimmelding besproken kan en mag worden. Als werkgever mag je geen medische vragen stellen en eigenlijk heb je die informatie ook niet nodig. Je mag bijvoorbeeld wel informeren waar iemand bereikbaar is en hoe lang het verzuim naar verwachting gaat duren. Mag je iemand die zich ziek meldt, vragen aangepast werk te doen? Jazeker. Je mag wel informeren wat voor werk iemand nog kan doen en welke mogelijkheden er zijn. Vaak kan iemand zich – eventueel met wat aanpassingen – toch verdienstelijk maken. Een ziekmelding betekent niet automatisch dat iemand ook 100% arbeidsongeschikt is. Bespreek mogelijkheden en onmogelijkheden. Je kunt daarbij uitgaan van eigen of niet-eigen werk, aangepaste (thuis)werkzaamheden, werken voor minder uren dan gebruikelijk, of een combinatie van dit alles. Als werkgever mag je hier ook naar vragen en gerichte voorstellen doen.

Hoe voorkom je dat kleine irritaties uit de hand lopen? Goede, open communicatie kan veel narigheid voorkomen. Heldere regels en afspraken scheppen naar beide kanten duidelijkheid. Ik adviseer ondernemers om een verzuimprotocol op te stellen. Hierin leg je vast wanneer werknemers zich arbeidsongeschikt melden, bij wie en op welke manier.

Hoe is verzuim te voorkomen? Soms kan je verzuim zien aankomen. Maar dan moet je wel de signalen herkennen. Als iemand opeens minder productief wordt of minder kwaliteit levert dan je gewend bent, hoeft dit niet meteen te wijzen op motivatieproblemen. Soms liggen hieraan medische klachten ten grondslag. Concentratieverlies en prikkelbaarheid kunnen ook signalen zijn dat er meer aan de hand is. Soms geven mensen zelf aan dat ze ergens last van hebben of de werkdruk als hoog ervaren. Deze mensen kun je adviseren om hulp te zoeken of ze een preventief spreekuur aanbieden bij de bedrijfsarts. Ook een werkplekonderzoek en –aanpassing is een manier om dreigend verzuim te voorkomen. Kortom, wacht een verzuimmelding niet af. Ga preventief om met verzuim in plaats van reactief.

- 60 -

- 61 -

Onderlinge verhoudingen kunnen onder druk komen te staan en soms blijft het dan niet bij kleine irritaties. De ervaring leert dat er bij verzuim regelmatig sprake is van een verstoorde arbeidsrelatie.

Heeft een werkgever ook invloed op de duur van het verzuim? Dat kan zeker. Ook hierbij geldt dat goede communicatie het verschil kan maken. Houd daarom contact met je medewerker. Bel – zeker in het begin – minstens een keer per week. Spreek vaste contactmomenten af, maar stel elkaar ook direct op de hoogte als de situatie zich wijzigt. Houd de dialoog gaande en leg die vast. Zo kun je later altijd opzoeken wat er is besproken en wanneer. Met een goede registratie houd je overzicht. Ook als het verzuim langer duurt. Daarnaast helpt het je als je moet aantonen wat je als werkgever hebt gedaan om een snelle re-integratie te bevorderen. Gebruik je verzuimverzekeraar als sparringpartner en wees niet bang om vragen te stellen. Hoe langer verzuim aanhoudt, hoe groter de kans dat je als ondernemer termen tegenkomt waarmee je niet bekend bent. Veel bedrijven hebben geen aparte HR-afdeling of P&O-functionaris die weet wat bijvoorbeeld een traject spoor 2 inhoudt of wat het nut is van een deskundigenoordeel. Nog een laatste tip? Werk samen. Ga ervan uit dat alle direct betrokkenen – jijzelf, je werknemer, de verzekeraar en de arbodienst – hetzelfde willen: een spoedig herstel en een verantwoorde, duurzame terugkeer op de werkplek. Werk actief aan re-integratie, overleg regelmatig, durf vragen te stellen en laat je adviseren. Maar houd het overzicht door goed vast te leggen wat er is gebeurd en besproken.

- 62 -

- 63 -

Deze columns, die eerder op bedrijvenplatform Z24.nl verschenen, zijn bedoeld ter inspiratie. Zodat u als ondernemer zelf uw bedrijfsrisico’s in kaart kunt brengen en de juiste preventiematregelen kunt nemen om deze te beperken. Met speciale dank aan Arjan Hendriksen, manager risicobeheersing bij Interpolis. Zijn inzet en kennis zijn van grote waarde geweest bij het samenstellen van deze bundeling van best gelezen columns op Z24.nl. Verzekeren kan anders De risicodeskundigen van Interpolis adviseren bedrijven bij hun bedrijfsvoering. Hun ervaring: door slimmer met risico’s én verzekeren om te gaan, kunnen ondernemers duizenden euro’s besparen. En, nog belangrijker, voorkomt u problemen die uw bedrijfscontinuïteit in gevaar brengen.

Wilt u net als wij verzekeren anders aanpakken? Kijk voor meer risico-inzichten en preventietips op interpolis.nl/zakelijk en linkedin.com/interpolis. Of stuur uw vraag naar [email protected].

Interpolis. Glashelder