Keys of Connection
Woord vooraf Voor u ligt het product waar wij erg trots op zijn. We hebben hier met veel plezier en soms met de nodige moeite aan gewerkt. Wij zijn een aantal mensen zeer erkentelijk voor hun bijdragen aan dit project. Op deze plaats willen wij de volgende mensen hartelijk bedanken: In de eerste plaats onze opdrachtgevers: Hans Luttik, Jaap Ketelaar en Arjan Wietses: Bedankt voor de tijd en energie die jullie in dit project hebben gestoken. Het heeft ons erg geholpen om regelmatig met jullie te overleggen! Verder onze afstudeercoach: Bert Roor: Bedankt voor de begeleiding, dit was erg waardevol! En natuurlijk Stefan Paas: Bedankt voor je hulp bij het opzetten van het onderzoek. En onze levenspartners: Gerdien (en Maarten natuurlijk!), bedankt voor jullie waardevolle ondersteuning. Warner, ontzettend bedankt voor je liefde, je steun en het grondig doornemen van verschillende hoofdstukken. Geerke, bedankt!
Bovenal zijn we onze Vader in de hemel dankbaar! Henco, Maaike en Marco
Ede, Augustus 2010
1
Keys of Connection
Inhoudsopgave
Woord vooraf .................................................................................................................................................................1 Inhoudsopgave .............................................................................................................................................................2 Hoofdstuk 1 - Inleiding ..................................................................................................................................................4 1.1 Inleiding .................................................................................................................................................................4 1.2 Aanleiding ............................................................................................................................................................4 1.3 Onderzoeksvraag en toelichting begrippen.................................................................................................5 1.4 Onderzoeksopzet ................................................................................................................................................6 1.5 Inhoud ...................................................................................................................................................................8 Hoofdstuk 2 - Drie netwerken in Nederland .......................................................................................................... 10 2.1 Inleiding .............................................................................................................................................................. 10 2.2 Haarlem - Geloven in de Stad ...................................................................................................................... 11 2.3 Spijkenisse - Vrede voor de Stad ................................................................................................................... 18 2.4 Groningen - Evangelisch Contact Groningen ........................................................................................... 24 2.5 Korte vergelijking van de netwerken ........................................................................................................... 28 Hoofdstuk 3 - Theorie versus praktijk ....................................................................................................................... 30 3.1 Inleiding .............................................................................................................................................................. 30 3.2 Context .............................................................................................................................................................. 30 3.3 Organisatie ........................................................................................................................................................ 33 3.4 Leiderschap ...................................................................................................................................................... 38 3.5 Middelen............................................................................................................................................................ 42 3.6 Communicatie ................................................................................................................................................. 44 3.7 Identiteit ............................................................................................................................................................. 47 3.8 Output ................................................................................................................................................................ 54 Hoofdstuk 4 - Eenheid: alles hetzelfde? ................................................................................................................. 58 4.1 Inleiding .............................................................................................................................................................. 58 2
Keys of Connection
4.2 Eenheid onder de loep, een samenvatting van Deel B .......................................................................... 58 4.3 Conclusies ......................................................................................................................................................... 62 Hoofdstuk 5 - Conclusies en aanbevelingen ........................................................................................................ 67 5.1 Inleiding.............................................................................................................................................................. 67 5.2 Conclusies ......................................................................................................................................................... 67 5.3 Aanbevelingen................................................................................................................................................. 75 Bronnenlijst ................................................................................................................................................................... 79 Boeken...................................................................................................................................................................... 79 Artikel ........................................................................................................................................................................ 80 Websites ................................................................................................................................................................... 80 Bijlagen ......................................................................................................................................................................... 81 Bijlage 1: Beschrijving van 7 niet onderzochte netwerken en lijst netwerken ............................................ 81 Bijlage 2: Tabel netwerken ................................................................................................................................... 84 Bijlage 3: de beginselverklaring van de EA ....................................................................................................... 86 Bijlage 4: Vragenlijst ............................................................................................................................................... 87 Bijlage 5: Nationale Gebedsdag ........................................................................................................................ 89 Bijlage 6: Personen die zijn geïnterviewd ........................................................................................................... 91 Bijlage 7: Tabellen Onderzoeksresultaten .......................................................................................................... 92
3
Keys of Connection
Hoofdstuk 1 - Inleiding 1.1 Inleiding Het kan! Samenwerking tussen een grote verscheidenheid aan kerken, ontmoeting tussen christenen met allerlei achtergronden. Het is een mogelijkheid en in een aantal plaatsen een realiteit! Dit was onze reactie toen wij in drie plaatsen interviews hadden gehouden in het kader van het onderzoek dat voor u ligt. In dit document wordt de theorie en de realiteit van netwerken onder de loep genomen. De realiteit is dat het mogelijk is om een netwerk te vormen tussen kerken met allerlei kleuren en mét resultaat. De realiteit is ook dat het een grote uitdaging is. Voor u ligt een onderzoeksrapport met daarin kritieke succesfactoren en aanbevelingen voor het vormgeven van een effectief lokaal netwerk. Hierbij gaat het om een netwerk tussen kerkelijke gemeenten en christelijke organisaties, dat het doel heeft dat het evangelie hoorbaar en zichtbaar wordt in de samenleving. In dit hoofdstuk zullen wij het onderzoek dat we hebben gedaan - naar netwerken in de zin van samenwerkingsverbanden tussen kerken - inleiden. We nemen u mee naar de aanleiding van het onderzoek en zetten vervolgens de onderzoeksopzet uiteen. Daarna geven we kort weer wat u in de verschillende hoofdstukken kunt verwachten.
1.2 Aanleiding „Geloven in de Stad‟ (GIDS)1 Haarlem is één van de onderzochte netwerken. GIDS bestaat uit een groep kerken in Haarlem, en omliggende plaatsen, die hun - al langer bestaande - samenwerking sinds 2001 met nieuw elan invulling geven. In een groeiend aantal initiatieven krijgt de samenwerking vorm, met name in de invulling van het missionaire speerpunt. Inmiddels is het initiatief uitgegroeid tot een beweging met ruim 20 deelnemende kerken en organisaties en eenzelfde aantal kerken waarmee op projectbasis wordt samengewerkt. Door betrokkenen en buitenstaanders wordt dit netwerk als vruchtbaar en inspirerend ervaren. „Geloven in de Stad‟ kreeg vragen uit andere steden naar de "sleutels van succes". Er zijn in Nederland al veel netwerken maar in de beleving zijn die vaak niet effectief. Daarnaast is uit reacties op te
1
Niet te verwarren met GIDSnetwerk – een netwerk dat bestaat uit maatschappelijk betrokken leidinggevenden
4
Keys of Connection
maken dat er behoefte is aan informatie over hoe een netwerk op te zetten. Van daaruit groeide de behoefte om te onderzoeken wat de sleutels zijn voor het vormgeven van een vruchtbaar netwerk tussen kerken. „Geloven in de Stad‟ nam contact op met Agapè waar de coördinator mee samenwerkt. Vervolgens werd er ook contact gelegd met de Evangelische Alliantie (EA). Lokale samenwerking is een speerpunt in het EA beleidsplan. Dat is terug te vinden in hun motto: 'om samen te groeien': Groeien in geloof en toewijding. In het bereiken van de wereld met het evangelie, in woord en daad. Samen omdat je dan meer bereikt en verder komt. Deelnemers bundelen ervaring, verlangens, talenten en mogelijkheden om samen daadkrachtiger te werken in Gods Koninkrijk. Daarbij is er respect voor elkaars tradities en werkwijzen. Zowel Agapè als de EA wilden betrokken zijn bij dit project. Agapè, de EA en Geloven in de Stad besloten hun onderzoeksvraag bij het praktijkbureau theologie van de Christelijke Hogeschool Ede neer te leggen. Maaike Boon-Groenwold, Henco de Bruijn en Marco van der Spek, drie studenten die in de afstudeerfase van de opleiding Godsdienst Pastoraal Werk zitten, wilden dit onderzoek graag uitvoeren. Alle drie hebben wij het verlangen om ons in te zetten voor eenheid onder christenen in Nederland. Dit project leek hierop aan te sluiten. Het resultaat ligt voor u.
1.3 Onderzoeksvraag en toelichting begrippen In deze alinea willen we duidelijk maken hoe ons onderzoek is opgezet. Netwerken is een erg breed begrip, het wordt gebruikt in de computerwereld, denk aan netwerkverbindingen, netwerksites zoals „Hyves‟, tot het bedrijfsleven en de privésfeer, waar we spreken van „een sociaal netwerk‟. Wij bedoelen er weer iets anders mee, onze definitie van een netwerk is: Een groep van kerkelijke gemeenten en christelijke organisaties die een gemeenschappelijk belang hebben en die met regelmaat communiceren en samenwerken om een gemeenschappelijke visie te bewerkstelligen die de capaciteit van de individuele partners te boven gaat.2
2
Deze definitie is ontleend aan de definitie van „partnerships‟, Phil Butler, Well Connected, 2005, 34-35
5
Keys of Connection
Wij beperken ons in het onderzoek tot die netwerken die het doel hebben om te bevorderen dat het evangelie hoorbaar en zichtbaar wordt in de samenleving. Netwerken zoals de „Raad van Kerken‟ vallen hier dus buiten. Zoals gebruikelijk hebben we een vraag centraal gesteld waar we middels het onderzoek en dit onderzoeksverslag antwoord op willen geven. Wat zijn kritieke succesfactoren bij het vormgeven van een effectief lokaal netwerk tussen kerkelijke gemeenten en christelijke organisaties met het doel dat het evangelie hoorbaar en zichtbaar wordt in de samenleving? Om dit in te kaderen hebben we goed nagedacht over wat wij onder verschillende begrippen in deze onderzoeksvraag verstaan. De definitie van netwerk hebben we hiervoor al weergegeven. Kritieke Succesfactoren: Factoren die van doorslaggevend belang zijn om het doel te realiseren. Effectief: Het doel wordt (in voldoende mate) gerealiseerd. Lokaal: Behorend tot één verzorgingsgebied. Er wordt onderscheid gemaakt tussen een primair en een secundair verzorgingsgebied. Een primair verzorgingsgebied is het gebied dat tot de directe invloedssfeer van het netwerk behoort. Een secundair verzorgingsgebied is het gebied dat niet tot de directe invloedssfeer van het netwerk behoort. Wij richten ons op steden met een primair verzorgingsgebied van 40.000 of meer inwoners. Dat het Evangelie hoorbaar en zichtbaar wordt in de samenleving: In het onderzoek gaat het om die netwerken die de boodschap van Jezus in woord en daad in het verzorgingsgebied willen uitdragen.
1.4 Onderzoeksopzet De onderzoeksvraag hebben we benaderd vanuit de vier taken van de praktische theologie. 3 Descriptief-empirisch; interpreteren; normatief en pragmatisch. We kwamen tot de volgende vier onderzoeksvragen: 1. Hoe kunnen de onderzochte netwerken worden omschreven? 2. Wat zijn relevante overeenkomsten en verschillen tussen opvattingen over netwerken vanuit externe bronnen en de onderzochte netwerken?
3 Om dit alles te kunnen opnemen in een heldere structuur hebben we gekozen om het project in te richten naar de vier taken die we vinden bij de Praktische Theologie van Richard R. Osmer.
6
Keys of Connection
3. Hoe zijn de theologische kernbegrippen die in het onderzoek naar voren zijn gekomen aan de hand van Bijbelse exegese te beoordelen? 4. Wat zijn gezien de uitkomsten van het onderzoek kritieke succesfactoren voor het vormgeven van een effectief lokaal netwerk? Het is een veel omvattend onderzoek. We willen zowel 1) beschrijven vanuit de realiteit, als 2) de netwerken vergelijken met elkaar en de literatuur, als 3) toetsen aan de Bijbel. Daarom hebben we gekozen voor een kwalitatief onderzoek en literatuurstudie. We hebben drie netwerken met elkaar vergeleken. Drie, omdat we netwerken wilden vergelijken en drie ons het maximaal haalbare aantal leek binnen ons tijdsbestek en bij onze vorm van onderzoek. In Nederland zijn er een heel aantal plaatsen waarin een zekere mate van samenwerking tussen kerken is. Dit varieert van hele lichte vormen van enige samenwerking tot behoorlijk intensieve samenwerking tussen meerdere kerken en organisaties.4 Het netwerk in Haarlem is ons uitgangspunt geweest omdat de vraag daar vandaan kwam en zo'n soort netwerk betrof. Het gaat hier om een netwerk: waar 15 kerken en 5 christelijke organisaties aan deelnemen met een toegewijde coördinator dat de visie heeft dat inwoners van de stad Haarlem en de omliggende plaatsen geraakt worden door het evangelie van Jezus Christus dit werken ze uit in verschillende activiteiten door het jaar heen waaronder Sonrise Niet alle netwerken zijn hetzelfde en daarom hebben we ervoor gekozen om drie netwerken te onderzoeken die enerzijds te vergelijken zijn en tegelijk van elkaar verschillen. Uiteraard moeten deze netwerken wel aan bepaalde gemeenschappelijke eisen voldoen zodat er enige vergelijking mogelijk is. Criteria die wij hebben opgesteld zijn: Het netwerk moet niet te klein zijn, de plaats waarin het netwerk is moet dus ook niet te klein zijn, we hebben een ondergrens aangehouden van 40.000 inwoners. Het netwerk moet in ieder geval uit een groep kerken bestaan en zo mogelijk moet er samenwerking met christelijke organisaties zijn. Het netwerk moet actief zijn, er moeten meerdere activiteiten per jaar plaatsvinden. Het netwerk moet een voorzitter of „leider‟ hebben. Het netwerk moet een (officiële of officieuze) doelstelling hebben die aansluit bij het door ons
4
In de Bijlage 1 vindt u een lijst met een aantal netwerken in Nederland.
7
Keys of Connection
geformuleerde doel – dat het evangelie hoorbaar en zichtbaar wordt in de samenleving. We hebben gezocht naar netwerken die van elkaar verschillen en daardoor samen als steekproef min of meer representatief zijn voor het geheel van bestaande netwerken. We zochten naar verschil in formaat en ligging en netwerken die van elkaar verschillen in doelstelling en structuur. We hebben uitgebreid geïnventariseerd welke netwerken in aanmerking kwamen voor ons onderzoek. Vervolgens hebben we onze keus laten vallen op Haarlem, Spijkenisse en Groningen. Wij zijn van mening dat deze netwerken te vergelijken zijn en elkaar goed aanvullen, twee netwerken in de Randstad, één erbuiten, twee van rond de 150.000 inwoners, één van ruim 70.000 inwoners. Twee netwerken met een duidelijke structuur, één met een minder duidelijke structuur, twee met duidelijk geformuleerde doelen die iets willen betekenen voor hun stad, één met een niet geformuleerd doel dat in zijn activiteiten wel degelijk iets wil betekenen voor hun stad. In elk van de drie netwerken hebben we 5 tot 6 interviews gehouden. Ook hier geldt dat de personen elkaar zoveel mogelijk moeten aanvullen. Dat betekent dat het een verrijking is wanneer er vanuit verschillende perspectieven over het netwerk wordt gesproken. Degenen die wij wilden benaderen voor een interview moesten dus op verschillende wijzen betrokken zijn bij het netwerk. Hierin hebben we gekeken naar de mate van betrokkenheid, de duur van de betrokkenheid en of ze visie voor of moeite met het netwerk hadden.5 We hebben in totaal 17 diepte-interviews afgenomen. De netwerken beschrijven we aan de hand van een raster, dit is een lijst van onderwerpen. Onder andere kijken we naar; context, organisatie, leiderschap, middelen, communicatie, identiteit, output. Na het beschrijven van de netwerken willen we die rasterpunten ieder op zich nader bestuderen. Dit raster hebben we verwerkt in de vragenlijst die we gehanteerd hebben bij de interviews.
1.5 Inhoud In het tweede hoofdstuk vindt u een beschrijving van de drie netwerken die onderzocht zijn. Deze beschrijving vindt grotendeels plaats aan de hand van een raster, dit is een lijst van onderwerpen, een soort kapstok. De onderwerpen zijn; context, organisatie, leiderschap, middelen, communicatie, identiteit, output. 5 De personen die we hebben geïnterviewd hebben we nauwkeurig bepaald door telefonisch contact te leggen met allerlei betrokkenen in het netwerk en hun de vraag voor te leggen wie we zouden moeten interviewen. We hebben hen een aantal vragen voorgelegd: wie is er nu belangrijk voor het netwerk; wie is er belangrijk geweest bij de oprichting van het netwerk; wie heeft visie voor het netwerk en is er lang bij betrokken; wie heeft visie voor het netwerk en is er kort bij betrokken en tot slot wie participeert in het netwerk met meer moeite door praktische, theologisch of andere redenen.
8
Keys of Connection
In het derde hoofdstuk zult u onderzoeksresultaten vinden. Per rasteronderdeel geven we weer wat er uit de interviews kwam en wat er uit de literatuurstudie kwam, dit leggen we naast elkaar. Zo geven we per rasteronderdeel weer wat belangrijk is op dit vlak. In het vierde hoofdstuk gaan we dieper in op het thema eenheid. In de gehouden interviews komt eenheid als kernbegrip naar voren, eenheid als middel tot getuigenis. Deze kant van eenheid komt duidelijk naar voren in Johannes 17:20-23, een tekst die in de interviews meerdere malen is genoemd. In dit hoofdstuk gaan we op zoek naar de betekenis van eenheid in Johannes 17 en 1 Korinthe 12. We kijken naar eenheid en verscheidenheid. Hier zijn weer andere dingen aan verwant, zoals verdeeldheid. In het vijfde hoofdstuk geven we conclusies en aanbevelingen. In dit hoofdstuk geven we een antwoord op de vraag wat kritieke succesfactoren zijn bij het vormgeven van een effectief lokaal netwerk. Slotopmerking: De opdrachtgevers (Agapè, EA en GIDS) willen deze onderzoeksresultaten gebruiken voor het ontwikkelen van een brochure over het opzetten van een netwerk. Het is de bedoeling dat de onderzoeksresultaten zullen worden gepresenteerd in een symposium over netwerken in het najaar van 2010.
9
Keys of Connection
Hoofdstuk 2 - Drie netwerken in Nederland 2.1 Inleiding In dit hoofdstuk worden drie netwerken beschreven. Deze netwerken zijn netwerken tussen kerken. Bij één van de netwerken zijn ook christelijke organisaties betrokken als deelnemers. Deze netwerken hebben als doel, officieel of officieus, het evangelie hoorbaar en zichtbaar te maken in de samenleving. Eerst wordt 'Geloven in de Stad', een netwerk in Haarlem geïntroduceerd. Vervolgens wordt er een kijkje genomen in de keuken van 'Vrede voor de Stad', een netwerk in Spijkenisse. En als laatste zal 'Evangelisch Contact Groningen' voor het daglicht verschijnen. De netwerken worden beschreven aan de hand van de rasteronderdelen: •
Context en Geschiedenis
•
Organisatie
•
Leiderschap
•
Middelen
•
Communicatie
•
Identiteit
•
Output
Bij „context en geschiedenis‟ is iets weergegeven over de omgeving van het netwerk en wordt verteld hoe het netwerk is ontstaan. Onder „organisatie‟ wordt beschreven hoe de organisatiestructuur in elkaar zit. Bij „leiderschap‟ leest u hoe het netwerk wordt geleid en wat hierin kenmerkend is. In de alinea „middelen‟ wordt kort stilgestaan bij de 'middelen' van het netwerk. Hier worden gebouwen, financiën en mensen onder verstaan. Onder 'communicatie' wordt er ingezoomd op communicatiemiddelen en visie op communicatie, verder zal de rol die relatie hierin speelt naar voren komen. Bij 'identiteit' vindt u de visie van het netwerk en andere informatie die iets weergeven over de identiteit van het netwerk. En tot slot vindt u onder „output‟ de activiteiten en projecten van het netwerk.
10
Keys of Connection
2.2 Haarlem - Geloven in de Stad 2.2.1 Context en Geschiedenis Haarlem is een stad en gemeente in Nederland, het is de hoofdstad van de provincie Noord-Holland. De stad ligt aan de rivier het Spaarne en in de regio Kennemerland. De stad ligt in de Randstad. Haarlem behoort tot de middelgrote steden in de Randstad. De gemeente Haarlem telt 149.516 inwoners (1-1-2010) en is daarmee na Amsterdam de tweede stad van Noord-Holland en de tiende van Nederland.6 Het lokale netwerk werkt - net als de betrokken kerken - in het verzorgingsgebied van Haarlem, hierbij horen ook de gemeenten Velsen, Heemstede en Bloemendaal. In dit verzorgingsgebied wonen ruim 250.000 inwoners. Haarlem heeft net als de andere kerken in Nederland te maken met ontkerkelijking en vergrijzing. Hierdoor zijn de kerken de afgelopen decennia veel kleiner geworden en deze krimping is nog niet tot een halt gekomen. Dit baart zorgen voor de toekomst, wat blijft er over? Kerken hebben te maken met een grote doorstroom, hierdoor staat een kerk meer open voor veranderingen. De kerken staan in een stadscultuur. Kerken in steden zijn over het algemeen minder naar binnen gericht. 7 In de geschiedenis van Geloven in de Stad lopen twee lijnen. Al langere tijd was er een samenwerking tussen verschillende kerken in IKES, de Interkerkelijke Evangelisatie Samenwerking, deze is rond 1970 ontstaan. Kerken gingen samenwerken rond grote evangelisatieacties zoals 'Er is hoop'. 8 IKES was het laatste decennium steeds minder actief. Daarnaast waren er rond het jaar 2000 een aantal jongerenwerkers die met elkaar in contact kwamen en ontmoetingen met elkaar hadden. Zij hebben een paar keer samen een avond georganiseerd en ze wilden iets groters gaan doen. Ze dachten aan de 'Impact World Tour', die nog niet bestond in Nederland. Dit was een grote evangelisatieactie waarbij de voorwaarde was dat alle kerken uit de stad zouden deelnemen. De jongerenwerkers hebben het project opgepakt en voorgesteld aan de kerkenraden van de kerken die betrokken waren bij IKES. Eén van de jongerenwerkers, degene die later de coördinator van het netwerk werd, ging met al de kerkenraden in gesprek. In die gesprekken vond er bewustwording plaats. Men werd met de neus op de feiten gedrukt: er werden maar 500 van de 25.000 jongeren in Haarlem bereikt door de kerken. Als er niets gedaan zou worden, zou over 25 jaar de helft van de kerken gesloten zijn door ouderdom en sterfte. Dit bewustzijn was het begin van iets nieuws.
6 7 8
www.wikipedia.nl Deze gegevens zijn afkomstig uit de interviews. Zie voor meer informatie hierover het artikel in bijlage 5 ‟16 Januari 30e Nationale Gebedsdag‟
11
Keys of Connection
Hoewel de 'Impact World Tour' niet doorging werd er in Oktober 2001 een zogenaamde miniconferentie „Kerk zijn in Kennemerland‟ georganiseerd. Deze miniconferentie werd georganiseerd door IKES en het jongerenwerkersnetwerk. Het ging over hoe de kerken tegen hun roeping aankeken en hun verlangen om meer aanwezig te zijn in de stad. Er waren 12 kerken vertegenwoordigd. Er werden vier concrete mogelijkheden gepresenteerd om meer aanwezig te zijn in de stad, waaronder 'Alpha cursus' en 'Jeugdkerk'. Vervolgens gingen ze samen dromen. „Wat zouden we nou samen willen bereiken?‟. In het jaar dat erop volgde werd een bestaande jongerenontmoeting uitgewerkt tot een jeugdkerk „Linkz!‟ en in de zomer van 2002 werd er voor het eerst op één plek Sonrise georganiseerd. Sonrise is een project waarbij kerken relaties bouwen in een wijk. Dit gebeurt door met christelijke sporters van „Atletes in Action‟ een week te gaan sporten met mensen uit de wijk, en daarbij wordt er op creatieve wijze kort over het geloof verteld. Deze ontwikkelingen waren mogelijk doordat een jongerenwerker zijn baan opgaf en de jeugdkerk en Sonrise als een soort projectmanager kon gaan trekken. In de jaren erna groeide het werk uit, het jeugdwerk en Sonrise groeiden en er kwamen andere activiteiten bij zoals de gebedsdag en het voorgangersoverleg. Op het moment van schrijven is Sonrise 2010 in aantocht met 13 lokaties binnen en buiten Haarlem en 24/25 betrokken kerken. In 2005 is er nagedacht over de vraag „hoe gaan we verder?‟ In 2006 is dit geëffectueerd tot het netwerk „Geloven in de Stad‟ met een bredere doelstelling, namelijk niet alleen evangelisatie maar 'er zijn voor de stad'. Er werd een stichting opgericht, er kwam een visiedocument en men heeft een nieuwe structuur ontworpen.9 Deelnemende kerken zijn onder andere een Baptisten gemeente; twee Christelijke Gereformeerde Kerken; een Evangelische Broedergemeente; drie Evangelische gemeenten; een Gereformeerde Kerk (Vrijgemaakt); een Kerk van de Nazarener; twee Nederlands Gereformeerde Kerken; de pinkstergemeente; een Rafaël gemeente; een Vergadering van gelovigen; een kerk van de Zevendedags Adventisten. Verder is er samengewerking met kerken uit Castricum, Heemskerk, Hoofddorp, IJmuiden, Velsen en Velserbroek, bij Sonrise of „Samen aan de Slag‟. Bij The Mall wordt er samengewerkt met de PKN van Haarlem en de RK parochie Schoten.10
9 10
Zie - 2.2.2 organisatie Infobulletin, Geloven in de Stad, Januari 2009
12
Keys of Connection
2.2.2 Organisatie Er groeide iets in Haarlem. Er waren allerlei activiteiten waar verschillende kerken bij betrokken waren. Op een gegeven moment was de tijd rijp om een stokje bij dit groeiende plantje te zetten. Er werd doelbewust nagedacht over een structuur, deze moest minimaal zijn want GIDS streeft naar minimale bureaucratie. Eigenlijk zijn ze een netwerkorganisatie, hoewel ze heel voorzichtig zijn met zo'n beschrijving, omdat ze een beweging willen blijven. De beweging staat nadrukkelijk ten dienste van de kerken en staat niet naast de kerken. Het 'hoogste' orgaan van 'Geloven in de Stad' is de 'Deelnemersraad'. Voor het goed functioneren hiervan is er een bestuur. Dit is een groep die nadenkt over de vragen „wat gaan we doen‟ en „hoe hard gaan we‟. Men vindt het belangrijk niet te hard te gaan; dingen groeien en moeten niet worden geforceerd. De taken van het bestuur zijn het maken van plannen en het voorbereiden van begrotingen. Deze plannen en begrotingen komen vervolgens in de 'Deelnemersraad'. Puur voor de praktijk van de geldstromen is er een stichting opgericht. Bij het ontstaan van 'Geloven in de Stad' zijn de kerken van IKES aangeschreven of ze deelnemers wilden worden van 'Geloven in de Stad'. Daarnaast zijn ook alle andere kerken uitgenodigd om zich aan te sluiten. Wanneer een kerk of organisatie deelnemer van GIDS wil worden moet zij achter de visie van GIDS en de beginselverklaring van de EA staan, dan kan ze de deelnemersovereenkomst tekenen. Als deelnemer betaalt ze elk jaar een kleine bijdrage. Elke kerk of organisatie, die deelnemer is van GIDS, stuurt een afgevaardigde naar de deelnemersraad die zo'n 4-5 keer per jaar bij elkaar komt. In de deelnemersraad wordt besloten wat er wordt gedaan. Die keuze wordt gemaakt door de kerken van GIDS samen. Elke deelnemer kan per activiteit besluiten of ze erbij betrokken willen zijn en op welke manier. De kerken denken mee in GIDS, ze besluiten mee en ze betalen mee. Op deze manier is 'Geloven in de Stad' iets van de kerken zelf. Dit verhoogt de betrokkenheid op GIDS want het is iets eigens. Wanneer er in de deelnemersbijeenkomst is besloten aan een activiteit te beginnen, en welke kerken die activiteit gaan dragen, dan gaan zij ermee aan de slag. De participerende kerken leveren de nodige financiële middelen en vrijwilligers. Het GIDS team heeft een belangrijke functie in de organisatie van de activiteiten. Het GIDS team is een groep vrijwilligers die 1, 2 of 3 dagen op het kantoortje werken, met elk hun eigen taken. Per activiteit is er een werkgroep of projectgroep die verantwoordelijk is voor de activiteit. GIDS is de gezamenlijkheid van kerken. Daar omheen zitten verschillende activiteiten. Ieder jaar wordt er geëvalueerd.
2.2.3 Leiderschap Voor het leiderschap in het netwerk „Geloven in de Stad‟ wordt naar de coördinator gekeken. Hij is 13
Keys of Connection
vanaf het jaar 2001 fulltime betrokken bij het netwerk. Hij was belangrijk bij het voortraject als jongerenwerker met visie en ideeën. Doordat hij zijn baan had opgezegd, had hij de tijd beschikbaar om kartrekker te zijn bij het uitwerken van de visie en in de nodige activiteiten zoals Sonrise. Hierdoor werd hij, onbedoeld, de leider van het netwerk. Hij is de spin in het web en betrokken bij alle onderdelen van GIDS. Een jaar of drie geleden is er een proces gestart waarin wordt geprobeerd het functioneren van GIDS minder afhankelijk te maken van zijn persoon. Dit gebeurt door in verschillende takken van GIDS iemand anders naar voren te schuiven als de kartrekker van dat onderdeel. De coördinator is degene die over het algemeen initiatief neemt. Veel ideeën komen bij hem vandaan. Goede ideeën van anderen neemt hij mee om ze op het juiste moment naar voren te schuiven. Dit is een proces van jaren. Hij staat open voor feedback en zoekt die zelfs, door mensen om zich heen te verzamelen. Zij geven nu en dan tegengas om de kwaliteit te vergroten. De coördinator is een echte netwerker die iedereen in het netwerk kent en veel contacten daarbuiten heeft. Het vele werk dat de coördinator doet en de visie die hij heeft op allerlei zaken drukken hun stempel op „Geloven in de Stad‟. Zo steekt hij veel tijd in de persoonlijke contacten met, onder andere, voorgangers en is hij betrokken op en geïnteresseerd in de vrijwilligers. Zijn leiderschap wordt getypeerd als ´dienend´, ´bescheiden´ en „mensgericht‟. Hij is een communicator en in zijn communicatie is hij er voortdurend op gericht om iedereen mee te nemen in de visie en in het proces.
2.2.4 Middelen Mensen zijn bij 'Geloven in de Stad' het allerbelangrijkste. In totaal zijn er honderden vrijwilligers betrokken bij de verschillende activiteiten. De coördinator van het netwerk is fulltime voor het netwerk beschikbaar. Daarnaast zijn er 4 tot 5 medewerkers wekelijks beschikbaar voor het netwerk, zelfs tot drie dagen in de week. Zij leven van een vriendenkring of voorzien op een andere manier in hun inkomen. Er is een klein kantoor dat GIDS deelt met YfC Haarlem, hier kunnen de coördinator en de vrijwilligers hun werk doen. Naast de jaarlijkse bijdrage die de deelnemende kerken en organisaties aan GIDS betalen worden er projectbijdragen betaald. Elke kerk bepaald per project of activiteit in hoeverre zij financieel bijdraagt. Het helpt voor de onderlinge verhoudingen wanneer de begrotingen sluitend zijn en niet worden overschreden.
2.2.5 Communicatie Communicatie is volgens de coördinator van het netwerk in Haarlem heel erg belangrijk, 'We communiceren ons te pletter' zegt hij. De communicatie vindt op allerlei niveaus plaats, binnen de verschillende ontmoetingen en via verschillende communicatiemiddelen. Er wordt zo min mogelijk vergaderd en zoveel mogelijk ruimte geboden voor ontmoeting en wederzijdse inspiratie. Ruimte om 14
Keys of Connection
verhalen te delen, elkaar te bemoedigen en enthousiast te worden door de verhalen. Daarnaast brengen de activiteiten veel geregel met zich mee. Middels overleg, honderden telefoontjes en mailtjes worden activiteiten geregeld. De juiste personen worden doelgericht betrokken. Bijvoorbeeld de jongerenwerkers voor activiteiten voor jongeren. E-mail werkt gewoon niet, alleen als reminder. Dus iedereen wordt eerst gebeld en vervolgens wordt er een e-mail gestuurd als reminder. Daarnaast worden de kerken geïnformeerd middels de kerkstructuren. Voor projecten zoals Sonrise is er in elke participerende kerk een contactpersoon. Naast de contactpersonen hebben de voorgangers een rol als communicator. Zij hebben het te druk om op activiteitenniveau actief te participeren, maar door hen erbij te betrekken en enthousiast te maken helpen zij het vuurtje bij hun achterban brandende te houden. Het netwerk communiceert rechtstreeks met deze achterban middels een 'infobulletin'. De infobulletins worden uitgedeeld in de kerken en in dit 'full color' blad staan leuke verhalen en informatie over het netwerk. Het is verassend hoe goed het blad heeft uitgepakt. Eerst ging er veel geld naar het drukken van flyers, sinds 2005 wordt dit geld gestopt in het infobulletin 'Geloven in de Stad' en het wordt goed gelezen. Toen GIDS een peiling deed naar hoe bekend gemeenteleden zijn met 'Geloven in de Stad' bleek dat 60-80% GIDS kent, grotendeels door dit blad. GIDS vindt dit een aanrader voor ieder netwerk als een effectieve manier om de achterban erbij te betrekken. Mensen buiten het netwerk kunnen het netwerk leren kennen via de website. Deze functioneert tevens voor betrokkenen als naslagwerk, hier kan men even in de agenda kijken of de laatste gebedsbrief lezen. Er wordt niet alleen gecommuniceerd om activiteiten te organiseren maar ook juist om relaties op te bouwen. Alle voorgangers en jeugdwerkers worden met regelmaat gebeld en dan is de insteek pure betrokkenheid, 'hoe gaat het nou echt met je'. Praten, luisteren, luisteren. Luisteren naar wat er leeft onder de mensen die betrokken zijn bij het netwerk. Dat past bij de vraaggestuurde insteek die dit netwerk wil hebben. Het is er voor, door, uit en ten dienste van de kerken. Wanneer uit deze persoonlijke gesprekken blijkt dat er behoefte is aan bijvoorbeeld training of toerusting dan wordt er een weg gezocht om hierin te voorzien. Kortom: communicatie is in „Geloven in de Stad‟ een sleutelwoord.
2.2.6 Identiteit Voor het beschrijven van de identiteit kijken we naar het visiedocument zoals GIDS dit heeft opgesteld.11 Visie (wat de droom van GIDS is) 11
Dit visiedocument is te vinden op www.gelovenindestad.nl
15
Keys of Connection
We verlangen er als christenen naar dat inwoners van de stad Haarlem en de omliggende plaatsen geraakt worden door het evangelie van Jezus Christus. Dat verlangen is gebaseerd op ons geloof dat God hart heeft voor de stad en dat Jezus Christus de hoop is voor de wereld. Missie (wat GIDS wil doen) We willen als gezamenlijke kerken en christelijke organisaties in een veelkleurige eensgezindheid en in de kracht van de Geest naar buiten treden met het evangelie van onze Heer, om door middel van activiteiten, projecten, events, trajecten, samenwerkingsverbanden en communicatiemiddelen de inwoners in contact te brengen met het nieuwe leven dat God ons in Jezus Christus geeft. Kenmerken (waaraan het werk van GIDS herkenbaar is) •
We zijn ervan overtuigd dat het koninkrijk van God te vinden is overal waar in woord en daad beleden wordt dat Jezus Heer is.
•
We geloven dat kerken en christelijke organisaties elkaar in deze samenleving nodig hebben om het evangelie te communiceren.
•
We geloven dat de kracht van de gezamenlijke kerken groter is dan de kracht van alle kerken bij elkaar opgeteld.
•
We zijn een beweging en geen organisatie. We streven daarom naar een minimale bureaucratie.
•
We vormen een netwerk waarin we zoeken naar optimale geestelijke eenheid voor het Koninkrijk van God bij maximale ruimte voor eigen kleur en keuzes van kerken en organisaties.
•
Elke kerk of organisatie mag op eigen plek en op eigen wijze gestalte geven aan de opdracht van Christus om de stad te bereiken. Gezamenlijkheid en afstemming rond activiteiten etc. gebeurt steeds op vrijwillige basis. De intensiteit van de betrokkenheid kan per situatie verschillen.
•
We hechten grote waarde aan onderlinge uitwisseling en gezamenlijke geestelijke en materiële toerusting.
•
We waarderen onderling contact, bemoediging en ondersteuning als een geestelijk geschenk dat God ons wil geven.
•
De beweging is niet bedoeld voor binnenkerkelijke aangelegenheden, maar richt zich op het welzijn van de stad en haar inwoners.
16
Keys of Connection
'Geloven in de Stad' heeft een gezamenlijke belijdenis in de beginselverklaring van de EA. 12 De beweging 'Geloven in de Stad' verenigt zich op een gezamenlijke kern en op een gezamenlijke missie zoals deze hierboven is beschreven. Alle kerken en christelijke organisaties die deze belijdenis en de visie onderschrijven kunnen lid worden van GIDS. De visie is voortdurend in beweging, het bestuur en de coördinator bezinnen zich voortdurend op de visie en spelen een richtinggevende rol.
2.2.7 Output Om een beeld te schetsen van de output van 'Geloven in de Stad' volgt hier een overzicht van de activiteiten: •
•
•
Netwerken o
Voorgangers
o
Kinderwerkers
o
GIDSnetwerk (dit is een netwerk voor ondernemers)
o
Onderwijsplatform (christenen werkzaam in het basisonderwijs)
Gebed o
Bidden voor de buurt
o
Gebedsnetwerk
o
Nationale Gebedsdag
Communicatie o
Infobulletin
o
www.gelovenindestad.nl
o
www.sonrisehaarlem.nl
•
Sonrise
•
Kerstmissie
•
Samen aan de slag
•
WMO (Wet Maatschappelijke Ondersteuning) – dit is een aandachtspunt, nog weinig concreet.
•
12
YouthLink – het jongerenwerk van GIDS o
Linkz!! jeugdkerk
o
De Bunker – jongerenweekend
o
Netwerk jongerenwerkers
o
Training & toerusting
Deze vind u in de Bijlagen
17
Keys of Connection
•
Samenwerkingsverbanden o
Kruispunt – inloop voor daklozen
o
Bijbel In – boekwinkel
o
Boekenstand
o
Stg Present
o
YfC The Mall
De kerken zijn weer zichtbaar voor de samenleving en de overheid. Er is betrokkenheid gegroeid op elkaar en er zijn contacten ontstaan over kerkmuren heen. In het jeugdwerk maken de jongeren geestelijke groei door, het werk in het Sonrise project is voor hen enthousiasmerend. Het netwerk biedt iets wat de kerken „an sich‟ niet kunnen bieden en het zet vervolgens de kerken in beweging doordat zij oog krijgen voor de wijk. Output die wordt gemist is dat er weinig mensen tot geloof komen. Men heeft wel het idee dat er vooroordelen worden weggenomen. De kerken krijgen hele positieve reacties op het Sonrise project, men geeft aan dat de wijk een andere sfeer heeft in die week van het jaar, langzaam is er iets aan het groeien.
2.3 Spijkenisse - Vrede voor de Stad 2.3.1 Context en Geschiedenis Spijkenisse is een plaats en gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland op het eiland Putten. De gemeente telt 72.442 inwoners (1-1-2010).13 Spijkenisse heeft in de 20e eeuw een enorme groei doorgemaakt. Spijkenisse groeide van een dorpje op een eiland uit tot een stad van ruim 70.000 inwoners. Dit kwam door een vaste oeververbinding en jaren later - de aanleg van de metrolijn. De stad maakte door deze groeispurt een identiteitscrisis door, de inwoners werden ineens geconfronteerd met problemen zoals die er in een stad zijn. 14 In 2003 hield Elsevier een onderzoek naar leefklimaat in de 489 gemeenten die er op dat moment waren, aan de hand van 22 punten, van ruim, aangenaam wonen, tot veiligheid. Spijkenisse komt op de één na laatste plaats, namelijk op plaats 488.15 Tussen de kerken was er weinig samenwerking. Er was met name contact tussen kerken die 13 www.wikipedia.nl 14 www.wikipedia.nl 15 Deze informatie is ontleend aan een interview en vervolgens geverifieerd aan de hand van het oorspronkelijke artikel. Bron: www.gemeentearchief.veenendaal.nl
18
Keys of Connection
aangesloten waren bij de Raad van Kerken. Daarnaast hadden kerken met evangelische signatuur enig contact met elkaar. Zo bestond er in Spijkenisse al enige tijd een interkerkelijke gebedsgroep. Samen baden zij voor onder andere de voorgangers. Tijdens de bidstonden kwam het thema „eenheid‟ vaak naar voren. Bij één van de bidders werd in het hart geboren contact te gaan leggen met voorgangers. Ze legde contact met enkele voorgangers. Eén van hen had door zijn participatie in de Raad van Kerken veel contacten met andere kerken, een andere PKN predikant vulde hem aan door zijn affiniteit met de evangelische hoek. In 2003 kwam er een ontmoeting tussen de gebedsgroep en drie predikanten. In die ontmoeting werd het idee geboren om een dag van gebed te organiseren. Er was een verlangen naar meer contacten tussen de kerken onderling en om meer mensen te motiveren voor bidden voor de stad. Voor het organiseren van de dag van gebed wilden ze een jaar de tijd nemen, een tijd van voorbereiding en ook een tijd van gebed. Alle kerken werden aangeschreven met de vraag of ze wilden meedoen met de dag van gebed in 2004. Heel wat kerken deden mee. Centraal moest gebed voor Spijkenisse staan en als thema voor de dag werd gekozen „Vrede voor de Stad‟, ontleend aan Jeremia 29:14. Er kwam een werkgroep die de dag van gebed ging organiseren en die bestond uit vertegenwoordigers van alle participerende kerken. De dag van gebed werd een kerkentocht, er werden vijf gebedsdiensten op vijf locaties georganiseerd, elke dienst had zijn eigen stijl. Er was een taizé viering, een stilteviering, een traditionele PKN dienst, een aanbiddingsdienst in de Pinkstergemeente en een dienst in een school. Deze school staat in een wijk waar geen kerk staat, deze dienst werd georganiseerd door de Baptistengemeente en de Vergadering van Gelovigen. De dag werd afgesloten met een barbecue en een slotviering. Het was een groot succes, de bezoekers waren enthousiast. Daarna was de vraag „hoe nu verder?‟. Ze wilden een stap verder gaan. Ze wilden niet automatisch elk jaar een dag van gebed organiseren. Uit de stuurgroep kwam het idee om met elkaar diaconale projecten te gaan organiseren. Niet alleen handen gevouwen maar ook handen uit de mouwen. Ze wilden bereid zijn deel uit te maken van het antwoord op hun gebed. Opnieuw namen ze een jaar de tijd. Ze wilden vier projecten verzamelen en honderd vrijwilligers om in die projecten voor één jaar aan de slag te gaan. Honderd paar handen. Dit lukte, er kwamen vier projecten, en zelfs 120 vrijwilligers. De projecten waren: •
Het opzetten van een Voedselbank;
•
Een bezoekproject in de plaatselijke jeugdgevangenis;
•
Een signaleringsproject voor zorg aan dak- en thuislozen in samenwerking met het Leger des Heils; 19
Keys of Connection
•
Ondersteuning van kinderen uit probleemgezinnen in samenwerking met de Stichting Leergeld.16
Later is dit laatste project weggevallen en zijn er een WMO project en een project kerk, vluchteling en maatschappij bijgekomen. De vrijwilligers werden in een gezamenlijke gebedsdienst „uitgezonden‟. De start van de vier projecten in 2005 zorgde voor een enorme stroomversnelling. In korte tijd was de groep gegroeid van 25 mensen in de stuur- en werkgroep naar 150 mensen. Dit was op organisatorisch vlak een uitdaging. Een aantal kerken die met „de dag van gebed‟ niet meededen, wilden wel meedoen nu het ging om diaconale projecten. De contacten met de burgerlijke gemeente waren in het begin moeizaam maar zijn gelukkig verbeterd. Dit heeft geresulteerd in subsidie voor een gebouw voor de Voedselbank toen de oude voorziening niet langer voldeed. Uiteindelijk zijn alle kerken in Spijkenisse (met uitzondering van de Gereformeerde Gemeente en het Apostolisch Genootschap) betrokken geraakt bij „Vrede voor de Stad‟.17
2.3.2 Organisatie „Vrede voor de Stad‟ is een beweging die gesteund wordt door 14 kerken van Spijkenisse. „Vrede voor de Stad‟ heeft een stuurgroep. Deze groep wil zich bezig houden met de grote lijnen. De realiteit is dat er nog veel werk bij de stuurgroep terecht komt, zeker waar het gaat om het regelen van zaken rondom de Voedselbank, die vrij recent een nieuw gebouw heeft gekregen. De stuurgroep is aanspreekpunt voor de burgerlijke gemeente en de kerken. In de stuurgroep vind je de verschillende kleuren van de kerkgemeenschappen terug. Stuurgroepsleden zijn onder andere de predikant van de Christelijke Gereformeerde Kerk, een predikant en twee vertegenwoordigers van de betrokken PKN gemeenten, een vertegenwoordiger van de Rooms Katholieke parochie, een predikant van de Gereformeerde Kerk Vrijgemaakt, en twee leden met een evangelische achtergrond. De leden van de stuurgroep weten goed wat er kerkelijk speelt en hoe de achterban denkt. Daar houden zij rekening mee. Ze beseffen dat „Vrede voor de Stad‟ de kerken vertegenwoordigt en daar willen ze zorgvuldig mee om gaan. Ze hanteren het standpunt dat „ze niets doen wat ze niet samen kunnen dragen‟. Voor de financiële kant, bijvoorbeeld het in aanmerking komen voor subsidie, was het nodig dat er een stichting werd opgericht. Dit gebeurde in 2006. De stuurgroep van „Vrede voor de Stad‟ functioneert als bestuur van de stichting. „Vrede voor de Stad‟ is in de eerste plaats een beweging van de kerken, de stichting is daar een hulpmiddel in. Naast de stuurgroep is er een werkgroep. Deze werkgroep wordt voorbereid door de stuurgroep en voorgezeten door iemand uit de stuurgroep. In de
16 17
Goedhart, J.M., „Hoop voor de Stad – Spijkenisse‟, IDEA 27e (2006) 3-5, m.n. 5. Goedhart, J.M., „Hoop voor de Stad – Spijkenisse‟, IDEA 27e (2006) 3-5, m.n. 4.
20
Keys of Connection
werkgroep zitten projectcoördinatoren en vertegenwoordigers van de kerken. In de werkgroep kan de stuurgroep iets vertellen over hun beleid, de projecten rapporteren en worden er beslissingen gemaakt op praktische punten. De vertegenwoordigers van de kerken functioneren ook als aanspreekpunt binnen hun kerk en zij spelen informatie door vanuit de werkgroep naar hun kerk. Elk project heeft een coördinator en een projectgroep. Het streven is dat de projecten zoveel mogelijk zelfstandig functioneren en besluiten nemen over de projecten. De stuurgroep bewaart daarbij het overzicht en draagt verantwoordelijkheid naar de kerken toe. De stuurgroep heeft zich laten leiden door de Heilige Geest. Ze letten op wat er op hun pad kwam en waar ze eensgezind in waren. Bijvoorbeeld bij het kiezen van de hoeveelheid en de invulling van de projecten in 2005.
2.3.3 Leiderschap In het begin zijn twee predikanten en één lid van de gebedsgroep, die secretaresse werd in de stuurgroep, heel belangrijk geweest. Zij speelden een grote rol in het initiëren van de dag van gebed en de oprichting van „Vrede voor de Stad‟. Zij hadden elk hun eigen netwerk van predikanten waar ze contact mee hadden en die konden ze aan elkaar verbinden. Door persoonlijk contact en gesprekken kregen ze veel predikanten mee in de beweging. De secretaresse is bij de meeste predikanten wel eens langs geweest. Zij is nu geen secretaresse meer maar speelt nog een belangrijke rol door de visie levend te houden en over te brengen. Een van de predikanten werd in de interviews „dominee voor de stad‟ genoemd, hij heeft een groot netwerk en is sinds het begin de voorzitter van de stuurgroep. Tussen deze drie leidersfiguren is er enthousiasme en relatiegroei ontstaan. Iemand zegt: „De kracht was dat we allemaal bij elkaar zaten en echt afhankelijk waren en goed naar elkaar luisterden, en ja, wat zouden we nou doen. Ik zie dat als een grote succesfactor dat we, achteraf gezien, eigenlijk het standpunt altijd hebben gehad dat we alleen datgene doen dat we samen kunnen dragen. Het is nooit een idee van één geweest, gewoon met elkaar.‟ Er is momenteel het besef dat het wellicht goed zou zijn om een stuk professionalisering in te brengen. Alle stuurgroepsleden doen het werk voor „Vrede voor de Stad‟ in hun vrije tijd, naast hun andere bezigheden. Dit wordt wel een zware verantwoordelijkheid, zeker nu de Voedselbank een behoorlijke organisatie is geworden.
2.3.4 Middelen In het begin waren beperkte middelen voldoende. Er waren, toen ze begonnen met het project „100 handen‟, ongeveer 150 vrijwilligers bij de beweging betrokken. De beweging wordt helemaal gedragen door vrijwilligers. Er is altijd genoeg geld geweest. Als het om middelen gaat dan speelt de Voedselbank een grote rol omdat daar veel geld en goederen in omgaan. De inhoud van de 21
Keys of Connection
pakketten voor de Voedselbank wordt geleverd door de 'Voedselbank van Rotterdam'. In het begin waren twee kerkgebouwen de uitdeelposten van de Voedselbank maar dat kon op een gegeven moment niet meer. Nu hebben ze, met veel moeite, voldoende subsidie kunnen krijgen voor een gebouw voor de Voedselbank, die hiermee grotendeels kan worden bekostigd. Er is een vrachtwagen ter beschikking gesteld door een bedrijf. Er wordt ook af en toe ingezameld met supermarktacties, dan wordt de inhoud van de pakketten van de Voedselbank in de supermarkten gekocht door mensen die hun boodschappen doen, zo worden de burgers van Spijkenisse ook ingezet. Naast de Voedselbank zijn er ook de gebedsbijeenkomsten die in wisselende kerkgebouwen worden gehouden. „Vrede voor de Stad‟ kan haar werk doen omdat er veel giften binnenkomen voor de verschillende projecten, daarnaast worden er in de kerken geregeld collectes gehouden voor „Vrede voor de Stad‟.
2.3.5 Communicatie „Vrede voor de Stad‟ heeft een secretariaat dat bestaat uit drie personen. Eén persoon beheert de vrijwilligerslijsten en de bedankbrieven aan instanties voor de Voedselbank. Eén persoon beheert het archief en de derde persoon doet de rest van de secretariële taken zoals het verzorgen van de post en het schrijven en versturen van de notulen en is tevens lid van de stuurgroep. Van de stuurgroep en de werkgroep worden notulen gemaakt en deze worden verstuurd naar de betrokkenen. De leden van de werkgroep functioneren als communicator naar hun kerk of project toe. Elke maand wordt er een nieuwsbrief per e-mail toegestuurd naar alle vrijwilligers en de kerken. De kerken kunnen op hun manier weer (stukken uit) de nieuwsbrief communiceren naar de gemeenteleden. Met deze nieuwsbrief worden de betrokkenen geïnformeerd over het wel en wee van „Vrede voor de Stad‟. Verder functioneren de stuurgroep, werkgroep en de jaarlijkse voorgangerslunch als momenten om te overleggen, informatie te delen en over te brengen. De voorgangers zijn door de initiatiefnemers van „Vrede voor de Stad‟ in het begin benaderd mede doordat zij hun kerken mee zouden nemen in het proces. In de gebedsdiensten wordt er iets verteld over de projecten en daarbij wordt er voor de projecten gebeden. Voor de buitenwacht is er een website te bekijken, namelijk www.vredevoordestad.nl.
2.3.6 Identiteit „Vrede voor de Stad‟ is begonnen als gebedsbeweging en dat wil ze blijven. Meerdere malen per jaar zijn er gezamenlijke gebedsdiensten. Verder is ze vooral actief op het gebied van diaconaat. Ze vinden elkaar in hun gezamenlijk verlangen aanwezig te zijn in de stad. Ze willen meer vrede voor de stad laten ontstaan, hierin geïnspireerd door Jeremia 29:14 (NBG): 'Zoekt de vrede voor de stad waarheen Ik u in ballingschap heb doen wegvoeren, en bidt voor haar tot de HERE, want in haar 22
Keys of Connection
vrede zal uw vrede gelegen zijn.' Ze hebben een themalied ontleend aan de Evangelische Alliantie: 18
Meer dan ooit (Tekst en muziek: Jan Visser/ © Mirre produkties) 1. 2. Heer, als wij uw naam belijden Niet alleen maar de ontmoeting, en met eerbied voor U staan, onze ijver evenmin, halen wij de muren neer ‘t Is uw Geest, die samenvoegt, van trots en eigenwaan. ons één maakt als gezin. Vorm ons nu tot één lichaam, Vul heel ons hart met liefde waar U het Hoofd van bent. veel meer nog dan voorheen, Wij bidden zo dat meer dan ooit dat wij geduldig en getrouw de wereld U in ons herkent. de naaste zijn van iedereen Refrein: Meer dan ooit, maak ons één in uw naam, Here Jezus, maak ons één in uw opdracht wereldwijd, in uw liefde voor altijd, Bind ons samen in uw naam, meer dan ooit.
3. Bind ons samen in uw opdracht om de wereld in te gaan, om als uw gemeente, Heer, als lichtend licht te staan. Laat onze harten spreken tot in de diepste nacht, opdat uw hemels koninkrijk zal schitteren met grote kracht.
2.3.7 Output Er zijn 5 projecten: •
De Voedselbank
•
'Stichting Leergeld', hier levert 'Vrede voor de Stad' de vrijwilligers voor
•
Een bezoekproject jeugdgevangenis de Hartelborgt
•
'Kerk, vluchteling en maatschappij'
•
WMO, „Vrede voor de Stad‟ heeft namens de betrokken kerken één persoon die zitting neemt in de WMO adviesraad.
Daarnaast zijn er vier keer per jaar gezamenlijke gebedsdiensten. 'Vrede voor de Stad' heeft de Helixprijs gekregen van de EA. De EO is twee keer komen filmen voor een televisie programma. 'Vrede voor de Stad' heeft de diakonieprijs „Brood en Rozen‟ gekregen19. Daarnaast is „Vrede voor de Stad‟ onderwerp geweest in verscheidene radioprogramma‟s en in 18 www.ea.nl 19 Dit is een diaconieprijs binnen het Bisdom Rotterdam, die door Mgr. Van Luyn in het leven is geroepen als erkenning van het vele diaconale werk in de lokale geloofsgemeenschappen, ter bemoediging en ondersteuning, en als inspiratie voor anderen. De eerste prijs bestaat uit € 2.500 en een kunstwerk dat als wisseltrofee fungeert. Met de Diaconieprijs wil het bisdom Rotterdam de diaconie in de schijnwerpers zetten en de inzet waarderen van alle vrijwilligers die zich bezig houden met de zorg voor de naasten. Bron: www.bisdomrotterdam.nl
23
Keys of Connection
Nederland zingt (18 Januari 2009). 'Vrede voor de Stad' is een voorbeeld voor anderen. Het netwerk is een gezicht toe naar de samenleving en de overheid. Er worden wekelijks honderden gezinnen geholpen. Het is opbouwend voor de vrijwilligers om anderen te dienen en er ontstaan contacten over kerkmuren heen. Tussen de kerken is er meer eenheid gekomen. Evangelisatie is niet het doel van „Vrede voor de Stad‟ maar op persoonlijke titel krijgen vrijwilligers de vraag waarom ze het doen, het valt op!
2.4 Groningen - Evangelisch Contact Groningen 2.4.1 Context en Geschiedenis Groningen is de hoofdstad van de Nederlandse provincie Groningen en de grootste kern in de gelijknamige provincie. De plaats wordt in grote delen van Noord-Nederland ook kortweg aangeduid met „Stad‟. De gemeente Groningen heeft 187.622 inwoners (1-1-2010). Hoewel de stad zelf een lager inwoneraantal heeft, behoort Groningen tot de tien grootste steden in Nederland. Groningen is één van de oudste steden van Nederland.20 Groningen is een studentenstad met bijna 50.000 studenten, waarvan er ruim 30.000 in de stad wonen. Groningen hoort samen met Amsterdam, de Zaanstreek en het oosten van de provincie Groningen tot de minst kerkelijke gebieden van Nederland. Door de personen die we hebben geïnterviewd werd Groningen meermalen als een „rode stad‟ aangeduid, hiermee verwezen ze naar de politieke rode en paarse kleur van de stad.21 Het netwerk in Groningen is ontstaan als pastoresconvent. Twee voorgangers die rond 1993 in Groningen kwamen vonden elkaar in hun verlangen om de predikanten bij elkaar te brengen. Het predikantenbestaan is vaak een eenzaam bestaan en veel predikanten hebben geen vakbond of plek waar zij hun persoonlijke problemen neer kunnen leggen. Zo ontstond het pastoresconvent, een ontmoetingsplek voor predikanten. In het verleden waren er activiteiten gekomen en activiteiten gegaan, maar niets bleef. De twee voorgangers wilden graag iets opzetten wat zou blijven, ook als zij weg zouden gaan. Vanaf 1995 waren er de voorbereidingen en in 1997 werd stichting 'Evangelisch Contact Groningen' opgericht. Deze stichting heeft een bestuur maar het pastoresconvent is het hoogste orgaan, daar worden de besluiten genomen. In de loop der jaren zijn er allerlei activiteiten geweest die door het ECG zijn opgepakt.
20 21
www.wikipedia.nl www.wikipedia.nl
24
Keys of Connection
Vanaf het begin waren er de 'Nationale Gebedsdag‟ en de „Week van Gebed‟, beide vielen onder de werkgroep gebed. In 2001 en 2003 werd 'Sonrise' georganiseerd in Groningen, een hoogtepunt voor het ECG. Voor de week Sonrise in de zomer waren er vier diensten in één week waarin er gebed was ter voorbereiding op 'Sonrise'. In deze diensten werd tegelijk het grootste deel van het benodigde geldbedrag opgehaald. In 2002 begon 'Prayerstation' in Groningen22, dit is evangelisatiewerk op straat, waarbij ook met mensen gebeden wordt. 'Prayerstation' is een zelfstandige organisatie maar het ECG is er bij betrokken en financiert het. De betrokkenheid tussen het ECG en prayerstation is te zien aan het kaartje dat je op straat van vrijwilligers van 'Prayerstation' kunt ontvangen waar de 13 kerken van het ECG opstaan. Bij het ECG zijn 13 kerken betrokken en 20 voorgangers. Predikanten kunnen ook los van hun gemeente, op persoonlijke titel participeren. In 2004 was het ECG betrokken bij een grootschalige presentatie van 'de Nieuwe Bijbelvertaling'. 23 In 2007 kreeg het ECG een zetel in de WMO (Wet Maatschappelijke Ondersteuning) adviesraad. Het ECG is bij de overheid goed in het vizier en zo heeft de overheid contact opgenomen met het ECG met het verzoek samen met de Raad van Kerken deel te nemen aan een overleg met moslims en joden, naar aanleiding van de dood van Theo van Gogh. Het ECG werd betrokken bij het „Procesplan Geestelijke Hulp bij Ongevallen en Rampen‟ (in het vervolg Gvor genoemd) Regio Groningen dat uitkwam in oktober 2008. In datzelfde jaar werden de voorbereidingen getroffen voor het stiltecentrum dat in 2009 geopend werd. Kerken waarvan pastores verbonden zijn aan het ECG zijn, onder andere, een Baptisten gemeente; Vrije Baptistengemeente; Christelijke Gereformeerde Kerk; Destiny Church; Doopsgezinde Gemeente; Evangelische gemeente; Gereformeerde Gemeente; Gereformeerde Kerk (Vrijgemaakt); Hervormde Gemeente; Leger des Heils; Nederlands Gereformeerde Kerk; New Dimension Church; Newfrontiers; Noordelijk Heilsleger; Pinkstergemeente; Restoration Church; Volle Evangelie Gemeente; Vrije Evangelische Gemeente; Zevende-dags Adventisten
2.4.2 Organisatie Het ECG is begonnen als pastoresconvent, hierin is er ondersteuning van de pastores en dit is het „hoogste‟ orgaan waarin er besluiten worden genomen over bijvoorbeeld nieuwe activiteiten. Het 22 "Prayerstation Groningen" is een organisatie die actief is sinds 2002 en zich richt op het verspreiden van het evangelie in de stad Groningen. Jezus gaf ons de opdracht de wereld in te gaan en het "evangelie" te brengen te beginnen in Jeruzalem tot aan het einde van de aarde. Bron: www.prayerstation.info 23 In Groningen werd de Bijbel overhandigd in de Martinikerk. Er waren vertegenwoordigers van zeventig kerken en kerkgenootschappen. Ook waren er representanten van het dovenpastoraat, de Russisch Orthodoxe Kerk en verschillende verzorgingshuizen. De eerste Bijbel werd overhandigd aan een Groningse wethouder. Bij deze feestelijke bijeenkomst waren meer dan achthonderd mensen aanwezig. Bron: www.kerknieuws.nl
25
Keys of Connection
ECG heeft de visie dat het benaderen van voorgangers het meest effectief is. Doordat de initiatiefnemers iets wilden opzetten dat duurzaam zou zijn en niet zomaar weer zou verdwijnen, hebben ze een stichting opgezet. Deze stichting heeft een bestuur. Dit bestuur functioneert als een soort kerngroep of stuurgroep waar alle lijntjes samenkomen. In het bestuur zitten drie Zevende-dags Adventisten, waaronder hun voorganger, verder zitten er in het bestuur een voorganger van een Evangelische Gemeente, een lid van de Christelijke Gereformeerde Kerk en een penningmeester. Daarnaast is er een vacature voor een vertegenwoordiger van de christelijke studentenverenigingen in Groningen. Er zijn verschillende werkgroepen, de werkgroep gebed, die de verschillende gebedsactiviteiten organiseert en de werkgroep WMO die de standpunten in de WMO adviesraad voorbereidt. Belangrijk in het ECG is relatie, dit is een proces, het is iets organisch dat moet groeien en dat heeft veel tijd nodig. Wanneer een netwerk zo lang bestaat is het niet verwonderlijk dat er in die jaren frictie kan ontstaan door ontwikkelingen die zich voordoen in de kerken. Dit heeft effect op het netwerk. Het netwerk is bezig met het herstellen van relaties. Het netwerk bouwt aan bruggen en reageert daarbij op mogelijkheden die zich voordoen. Voorbeelden hiervan zijn de presentatie van de Nieuwe Bijbelvertaling, overleg met Joden en Moslims in het JCI-overleg, Gvor en het WMO. Het netwerk is faciliterend. Er worden cursussen aangeboden en toerusting. Verder biedt het de mogelijkheid voor gemeenteleden om actief te zijn als vrijwilligers in de verschillende activiteiten en wordt er ondersteuning geboden aan de voorgangers middels het pastoresconvent.
2.4.3 Leiderschap Het ECG heeft een bestuur, binnen het bestuur is er de voorzitter, hij was 17 jaar geleden medeoprichter. Het voorzitterschap is al enige malen gewisseld en er zijn in de interviews verschillende namen teruggekomen van predikanten die in de 17 jaar dat het ECG bestaat belangrijk zijn geweest, maar die nu niet meer - door verhuizing of overlijden - of in mindere mate betrokken zijn bij het ECG. Wanneer wij vroegen naar leiderschap werd er naar het bestuur verwezen en binnen het bestuur naar 2 sleutelfiguren, de voorzitter en de secretaris. Deze laatste steekt veel tijd in het ECG en regelt, als een soort manager, een belangrijk deel van de organisatorische zaken. Hem zou je ook de informele leider kunnen noemen. Beide zijn belangrijk voor visievorming.
2.4.4 Middelen Er zijn bij een aantal activiteiten vrijwilligers betrokken. Voor verschillende activiteiten zijn er gebouwen 26
Keys of Connection
nodig. Bijvoorbeeld de „Nationale Gebedsdag‟ en de „Week van Gebed‟. Hiervoor maakt men gebruik van de kerkgebouwen van de betrokken kerken. In verschillende delen van de stad worden de kerkgebouwen van verschillende denominaties gebruikt. De predikanten worden gevraagd om in een andere kerk, van een andere denominatie voor te gaan in plaats van in de eigen kerk. Op deze manier worden middelen gebruikt om bekendheid met elkaar te bevorderen. In het centrum zit het kerkgebouw van de Zevende-dags adventisten, hier vinden veel bestuursvergaderingen plaats en hier is het stiltecentrum gesitueerd.
2.4.5 Communicatie Gezien de basis van het netwerk, namelijk de persoonlijke ontmoeting tussen voorgangers en predikanten, is de basis van de communicatie het pastoresconvent. Verder gebeurt er veel communicatie middels de secretaresse die de post en de uitnodigingen en notulen van de pastoresconventen verzorgt. Hierin speelt e-mail een belangrijke rol. Toch wordt e-mail niet als een ideaal middel gezien omdat miscommunicatie hierin gemakkelijk ontstaat, doordat er geen directe interactie plaatsvindt. Telefoon is wat dat betreft een beter communicatiemiddel. Het netwerk heeft geen website vanuit de gedachte „als je aan een relatie bouwt moet je thee drinken met elkaar, ontmoeting hebben‟. Prayerstation (www.prayerstation.info) heeft overigens wel een eigen website, hierop is ook informatie over het stiltecentrum te vinden. Naast de secretaresse is ook de secretaris belangrijk in het onderhouden van contacten, dit gebeurt veelal door persoonlijk contact. In de communicatie zijn het pastoresconvent, de bestuursvergaderingen en het bij elkaar komen van de werkgroepen van belang. Hierin is er plaats voor persoonlijke ontmoeting, vergaderen en het overbrengen van informatie.
2.4.6 Identiteit Het ECG heeft een gezamenlijke grondslag in de beginselverklaring van de EA. 24 Twee kernteksten van het ECG: Psalm 133 - Ziet, hoe goed en hoe liefelijk is het, als broeders ook tezamen wonen.(...) Want daar gebiedt de HERE de zegen. Johannes 17:21 Opdat zij allen één zijn, gelijk Gij, Vader, in Mij en Ik in U, dat ook zij in Ons zijn; opdat de wereld gelove, dat Gij Mij gezonden hebt. Het ECG kent geen officieel geformuleerde visie, maar uit de gesprekken komen we tot het beeld dat het hun visie is om vanuit de eenheid het evangelie bekend maken. We krijgen de indruk dat het ECG
24
Zie Bijlage 3
27
Keys of Connection
momenteel aan het investeren is in de eenheid om in een latere fase ook meer gericht te kunnen zijn op evangelisatie. In de activiteiten ligt de nadruk nu op gebed en maatschappijbetrokkenheid. Relatie is de basis en door relatie komen de kerken en de predikanten, ondanks verschillen, nader tot elkaar.
2.4.7 Output Het ECG vindt het belangrijk om contacten te leggen, zo zijn er lijntjes met de burgerlijke gemeente, met christelijke organisaties, met de raad van kerken, met studentenverenigingen, met een vrouwennetwerk etc. In het verleden is er twee keer Sonrise georganiseerd en is er een gezamenlijke presentatie van de Nieuwe Bijbelvertaling geweest in Groningen. Er is een pact armoedebestrijding getekend door het ECG. Actuele activiteiten zijn: „Nationale Gebedsdag‟ „Week van Gebed‟ Wijkgebed Stiltecentrum Prayerstation (www.prayerstation.info) JCI overleg WMO Daarnaast is er nog het Gvor (geestelijke verzorging bij ongevallen en rampen), het procesplan ligt klaar en wanneer er een ramp zou gebeuren is het ECG volop betrokken bij de geestelijke verzorging. Het ECG is in verschillende activiteiten, zoals WMO, JCI overleg en dergelijke, een gezicht naar de samenleving en de overheid. Verder biedt het ECG ruimte aan vrijwilligers om te participeren in de activiteiten.
2.5 Korte vergelijking van de netwerken In dit hoofdstuk zijn de netwerken beschreven aan de hand van rasteronderdelen. In het volgende hoofdstuk zullen we per rasteronderdeel uiteen zetten wat de uitkomsten zijn van het praktijkonderzoek. Hier worden de netwerken heel kort naast elkaar gelegd en opvallende overeenkomsten en verschillen genoemd. Wat opvalt is het formaat van de netwerken, bij de drie netwerken zijn 13-15 kerken „deelnemer‟, daarnaast zijn er in Groningen en Haarlem veel contacten met andere kerken en christelijke organisaties. Een andere opvallende overeenkomst is de 28
Keys of Connection
betrokkenheid van de voorgangers of predikanten. In alle drie de netwerken is er een voorgangersoverleg of pastoresconvent, en zijn er persoonlijke gesprekken geweest met de voorgangers (of die staan op de agenda). In alle drie de netwerken wordt er gezeten in de WMO adviesraad of wordt er gezocht naar mogelijkheden om bij de WMO aan te sluiten. In alle drie de netwerken zijn er momenten geweest die de netwerken een impuls hebben gegeven. In Spijkenisse was dit met name de dag van gebed en in Haarlem en Groningen Sonrise. De betrokkenen werden door deze grote activiteiten geënthousiasmeerd en gemotiveerd. Het belang van relaties is ook iets dat er uitspringt. Het procesgericht zijn, niet te snel willen gaan, tijd nemen om een groeiproces de ruimte te geven, lange termijn denken is kenmerkend voor de drie netwerken. Ook de houding tot de kerken komt sterk overeen, de netwerken zijn faciliterend, ze zijn dienstbaar aan de kerken die ze willen ondersteunen. De netwerken hebben alle drie een stichting, deze heeft met name praktisch nut maar zorgt ook voor een stukje duurzaamheid. De netwerken willen iets betekenen voor hun stad maar vullen dat op verschillende wijze in: diaconaal in Spijkenisse en missionair in Haarlem en Groningen. De breedte van de betrokken kerken en de diaconale of missionaire visie, lijken een wisselwerking op elkaar te hebben. Is het netwerk breder dan is diaconaat geschikter, wil het netwerk missionair zijn dan is de samenwerking qua betrokken kerken smaller. Het leiderschap wordt verschillend ingevuld. Alleen in Haarlem is er één persoon die de spilfunctie heeft, hier functioneert dat heel goed al is het tegelijkertijd een kwetsbaarheid. Spijkenisse en Haarlem hebben een geformuleerde visie, een heldere structuur en aanwijsbare deelnemers, dit geeft helderheid en duidelijkheid voor alle betrokkenen en het geeft het netwerk richting, in Groningen zijn deze zaken minder aanwezig. In Haarlem wordt er geïnvesteerd in communicatie, hier is een website, een infobulletin en veel e-mail en telefoontjes, dit bevordert de betrokkenheid en hierdoor worden de activiteiten goed geregeld. In Spijkenisse wordt er minder geïnvesteerd in communicatie, hier is een website, een nieuwsbrief voor vrijwilligers per e-mail, veel post en e-mail. In Groningen wordt er het minst geïnvesteerd in communicatie, hier wordt met name gecommuniceerd via e-mail, post en telefoon
29
Keys of Connection
Hoofdstuk 3 - Theorie versus praktijk 3.1 Inleiding In dit hoofdstuk komen we tot de kern van ons onderzoek. Per rasteronderdeel zullen de onderzoeksresultaten van het praktijkonderzoek uit de doeken gedaan worden en vervolgens de onderzoeksresultaten van de literatuurstudie. Daarna zullen deze met elkaar worden vergeleken. Het zijn onderzoeksresultaten uit 17 interviews met mensen uit de drie verschillende netwerken. 25 De gegevens zijn afkomstig uit diepte-interviews. Dit betekent dat er open vragen zijn voorgelegd. Vervolgens is hierop doorgevraagd.26 De uitkomsten27 zijn dus veelal opmerkingen die uit de geïnterviewde personen zelf kwam. Bijvoorbeeld, vijf personen hebben genoemd dat het houden van vrijwilligers een uitdaging is (of iets van die strekking). Dit betekent niet dat de twaalf andere personen die zijn geïnterviewd dit niet een uitdaging vinden, ze hebben het alleen niet genoemd. Uit de resultaten is alleen op te maken dat minstens het aantal personen dat in de tabellen in de bijlagen genoemd wordt een bepaalde mening heeft geuit. Bij een paar onderwerpen, namelijk relatie, vertrouwen en transparantie hebben we in de meeste interviews gevraagd hoe belangrijk men deze aspecten vond. In de interviews hebben we gevraagd een zogenaamde „SWOT analyse‟ 28 van het netwerk te maken. Dit zijn sterke en zwakke punten; kansen en bedreigingen van, in dit geval, het netwerk. Deze zijn verwerkt in de rasteronderdelen. Daarnaast hebben we gevraagd naar wat zij vonden dat „kritieke succesfactoren‟ zijn voor een netwerk. In de kaders vindt u citaten uit de interviews, in overleg hebben we besloten deze citaten anoniem te vermelden.
3.2 Context
Je ziet dat door de opkomst van met name de EO, mensen hun geestelijke voeding ook via heel andere kanalen krijgen. YfC speelt een belangrijke rol in het vervagen van kerkelijke grenzen in het kerkgrens overschrijdend denken.
3.2.1 Context vanuit de praktijk 25 Zie bijlage 6 voor geïnterviewde personen 26 Zie bijlage 4 voor de vragenlijst 27 Zie bijlage 7 voor tabellen, waarin de uitkomsten van de interviews zijn verwerkt 28 De sterkte-zwakteanalyse is een bedrijfskundig model dat intern de sterktes en zwaktes en in de omgeving de kansen en bedreigingen analyseert. De Engelse term SWOT-analyse wordt ook vaak in het Nederlands gebruikt en bevat de vier elementen: Strengths, Weaknesses, Opportunities & Threats. Bron: Wikipedia
30
Keys of Connection
Qua contextuele factoren van de netwerken werden drie onderwerpen even vaak genoemd. De ontkerkelijking, waardoor kerken kleiner worden en, zeker in de randstad, meer op elkaar aangewezen zijn om nog relevant te zijn voor de samenleving. Kerken zijn meer missionair bewust geworden. Zending en diaconaat zijn niet meer voor verre landen, waar we zendelingen naar toesturen, maar er is bewustzijn gekomen dat Nederland zendingsland is. Dit hangt samen met het vorige punt, kleinere kerken en een seculiere samenleving geven een „sense of urgency‟ 29. Kerkmuren brokkelen af, men herkent elkaar op de kern, verandering in kerkvisie lijkt hier een rol in te spelen. Dat waren de drie punten die het meest werden genoemd. Een ander punt uit de context zijn de christelijke organisaties die handvatten bieden voor het organiseren van activiteiten. Athletes in Action (AIA), een tak van Agapè, is hier een goed voorbeeld van. Zowel Groningen als Haarlem zijn met AIA aan de slag geweest. Een ander voorbeeld is de „Nationale Gebedsdag‟, die dit jaar al dertig jaar bestaat.30 Dit ligt dicht tegen een volgend punt aan, namelijk de toenemende betekenis van parakerkelijke organisaties. De kerkmuren worden lager. Op EO jongerendagen en bij andere EO activiteiten komt men bij elkaar, bij de EO en de EA vinden veel kerken gezamenlijke grond. Dat blijkt ook uit het feit dat bij twee verschillende netwerken de beginselverklaring van de EA wordt gebruikt en in het andere netwerk het themalied van de EA. De samenleving en de noden in de samenleving zijn omgevingsfactoren waar de netwerken op reageren, bijvoorbeeld door projecten of activiteiten.
3.2.2 Context vanuit de literatuur Een sleutel voor partnerschap: Geen partnerschap of netwerk kan effectief worden gelanceerd of worden onderhouden zonder een gezamenlijke basis van informatie en aannames. Het gezamenlijke draagvlak heeft betrekking op geschiedenis, sociaal/ spirituele context, informatie over organisaties en leiderschap en teams, begrip over struikelblokken, enz.
31
We leven in het jaar 2010. Allerlei ontwikkelingen hebben de afgelopen jaren een rol gespeeld. Op politiek en religieus vlak, in de gezondheidszorg en noem maar op. Ontwikkelingen beïnvloeden ook christelijke netwerken. Eén van de belangrijkste ontwikkelingen in de laatste decennia is de ontkerkelijking. Daarvan lijkt het einde nog niet in zicht. Aan het begin van de twintigste eeuw was het merendeel van de Nederlanders lid van een kerkgenootschap. Een eeuw later is het aantal 29 Een „sense of urgency‟ is het besef dat er een dringende noodzaak is om in beweging te komen. 30 Zie bijlage 5 ‟16 Januari 30e Nationale Gebedsdag‟ 31 Citaat „A Key Partnership Principle: No Partnership or network can effectively be launched, much less sustained, without a commonly agreed upon base of information and assumptions. This „common data set‟ involves history, social/spiritual context, information about organizations and their leadership and teams, understanding of roadblocks , and so on‟ Phill Buttler, Well connected, in partnership with World Vision, 2006, 151
31
Keys of Connection
kerkgaande Nederlanders tot een kleine minderheid gedaald. Dit zijn feiten waar we in onze tijd niet omheen kunnen. „Godsdienstsociologisch onderzoek maakt eveneens duidelijk dat de binding aan de kerk in Nederland drastisch is verzwakt en dat hieraan voorlopig nog geen einde is gekomen.‟32 De geschiedenis van het christendom in Nederland is een klein onderdeel van dit grote veranderingsproces. De in het oog springende veranderingen die het verloop van deze geschiedenis in het bijzonder laat zien, vallen in de periode tussen ongeveer 1965 en 1980. Het is duidelijk dat de laatste honderd jaar voor het christendom in Nederland een periode van achteruitgang, misschien zelfs wel neergang, was als we alleen zouden kijken naar de kerkgang. Dit kan door de één als bevrijding worden ervaren, door de ander als een verlies en door weer een ander als een ontwikkeling waarvan hij met belangstelling kennisneemt.33 Ondanks de terugloop van het aantal kerkgangers zien we vandaag de dag ook nieuwe enthousiaste gelovigen. De tijd van het midden van de jaren zestig is voor de meeste kerken een tijd van versnelde achteruitgang. Als gevolg van de ontkerkelijking moesten kerken uit financieel oogpunt met elkaar gaan samenwerken en als gevolg daarvan ontstonden er fusies. De samenwerking is in het begin vaak vanuit financieel oogpunt tot stand gekomen. Vandaag de dag willen christenen, los van welke kerk ze lid zijn, zich weer zichtbaar maken door Gods woord op het gebied van evangelisatie en diaconaat uit te dragen. Men ziet dat je naar buiten moet treden, anders wordt de positie van christenen kleiner en kleiner. Op deze manier wordt ook de geloofwaardigheid van onze boodschap versterkt. Jezus heeft gezegd dat iedereen die naar ons leven en werk kijkt,iets kan zien en ervaren van onze christelijke identiteit. 34 Dit is een heel ander punt dan financiële noodzakelijkheid. Christenen signaleren samen bepaalde noden en willen met elkaar daarop inspelen. We leven anno 2010 in een tijd dat Nederland zendingsgebied is geworden. De 'nood' naar het bevrijdende evangelie is groter dan ooit. Vellekoop heeft nieuwe gemeenschappen onderzocht en daarbij gekeken naar contextueel 35 bepaalde vormen en inhouden. Hieruit kwam naar voren dat er vier groepen 36 van gemeenschappen zijn. Groep 1 de „contrastmakers‟, de context doet er feitelijk niet toe. Het evangelie is een universeel geldende boodschap, de kerk kent de boodschap en communiceert deze naar een zondige wereld. Er is een sterk besef van „wij‟ en „zij‟.
32 Hijme Stoffels, Tussen binding en ontbinding. Kerkleden op zoek naar gemeenschap en individualiteit, 33 Enginhard Meijering , Het Nederlandse Christendom in de twintigste eeuw, Amsterdam, 2007, 13 34 Phill Buttler, Well connected, in partnership with World Vision, 2006, 29-30; Johannes 5:31-47, Johannes 10:38, Johannes 17:23 35 Onder contextualisering verstaat Vellekoop; de dialectische verhouding tussen een context en het evangelie. 36 Zie ook Vellekoop, Nieuwe kerken in een nieuwe context. Onderzoek naar gemeentestichting in Nederland en de rol van contextualisatie ,Amsterdam,2008, 68-69 en Noort, Paas, de Roest, Stoppels, Als een kerk opnieuw begint, Handboek voor missionaire gemeenschapsvorming, Zoetermeer, 2008, 119.
32
Keys of Connection
Groep 2 de „vertalers‟, de context bepaalt mede de vorm, maar heeft geen invloed op de inhoud. Aansluiting op de samenleving is soms mogelijk, maar wel blijft het zaak niet wereldgelijkvormig te worden. Groep 3 de „situationelen‟,de context bepaalt niet alleen de vorm waarin het evangelie wordt gecommuniceerd, maar heeft ook invloed op de inhoud. Zonder fundamentele kennis van en verbondenheid met de samenleving is vruchtbare communicatie niet mogelijk Groep 4 de „antropologen‟, de context is er eerder dan de boodschap. Juist de omringende samenleving is een leermeester voor de christelijke geloofsgemeenschap. Alleen door intensieve verbondenheid met de context komt de kerk tot een juist verstaan van het evangelie.
De context beïnvloedt wat van het evangelie wordt gecommuniceerd en hoe dit wordt gecommuniceerd.
3.2.3 Context – theorie en praktijk naast elkaar We kunnen niet om het belangrijke gegeven van de ontkerkelijking heen. Dit komt zowel uit de praktijk als uit de literatuur duidelijk naar voren. Mede door de ontkerkelijking is er een missionair bewustzijn gekomen bij christenen. Christenen willen zich meer zichtbaar maken door Gods Woord uit te dragen. Christenen kijken vandaag de dag gemakkelijker over kerkmuren heen dan 10-20 jaar geleden. Wat wel in de literatuur naar voren kwam en niet zozeer uit de praktijk is de financiële noodzaak om samen te werken. Fusies van kerken ten gevolge van dalende inkomsten en dalende ledentallen zijn vaak ook uit financieel oogpunt. Ook kwamen de vier „groepen‟ die Vellekoop 37 onderscheidt in de literatuur naar voren. In de praktijk zal dit ook meespelen maar dat is niet duidelijk in het praktijkonderzoek naar voren gekomen. Kerken die deelnemen aan een netwerk kunnen verschillend omgaan met de context waarin zij staan. Dit zou ook een aandachtspunt kunnen zijn. Op welke manier wil het netwerk de context benaderen met het evangelie en speelt de context een rol bij wat er van het evangelie wordt uitgedragen en hoe dit gebeurt?
3.3 Organisatie 3.3.1 Organisatie vanuit de praktijk De netwerken hebben elk hun eigen manier waarop het georganiseerd is, de organisatiestructuur.
37
Zie voorgaande paragraaf 3.2.2
33
Keys of Connection
Deze drie organisatiestructuren verschillen van elkaar. Het feit dat er bij de drie netwerken een stichting is en dat deze stichting een bestuur heeft, is een overeenkomst. In alle drie de netwerken is dit bestuur vrij essentieel. Het heeft een leidende en richtinggevende functie. Uit het onderzoek komt er één factor het sterkst naar voren, de sleutelfiguren. Zij vormen de verbinding tussen het netwerk en de kerken, met name met de kerkleden. Het contact tussen netwerk en de kerken gaat namelijk voor een belangrijk deel via contactpersonen en voorgangers. In alle drie de netwerken is er een ontmoetingsmoment waarin vertegenwoordigers van de kerken bij elkaar komen, bij twee van de drie netwerken worden hier de grote besluiten genomen. Als het samenwerken uit het hart van een predikant komt is het makkelijker, dan kan hij daar vanaf de preekstoel dingen over zeggen. Dan gebeurt er veel meer
De functie van de voorgangers wordt als tweede genoemd en ligt natuurlijk dicht tegen de vorige aan. De drie netwerken hebben alle drie de visie dat het belangrijk is om de voorgangers te betrekken, omdat dit het functioneren van het netwerk bevordert.
De kerken zijn een groot en belangrijk onderdeel van de netwerken. Als grootste bedreiging van de netwerken wordt het stellen van prioriteiten van de kerken en voorgangers gezien, zij geven aan interne zaken voorrang. Andere zaken, zoals een netwerk waar de kerk onderdeel van uit maakt, komen daarna. Dit punt werd door zeven mensen aangestipt. Het staat de kerken vrij om te participeren maar het bestaan van het netwerk is afhankelijk van de bereidheid van de kerken om te participeren en hierin daadwerkelijk actief te zijn, dit staat dan ook in de top 10 van genoemde kritieke succesfactoren. De netwerken zijn faciliterend ten opzichte van de kerken, dit geeft de houding en de Het netwerk is ondersteunend aan de kerken en samenbindend.
verhouding aan van het netwerk ten opzichte van de kerken. Het netwerk wil de kerk dienen, als je evangelisatie en diaconaat ziet als taken van de kerk dan biedt het netwerk manieren om die taken uit te voeren, maar ook in maatschappelijke betrokkenheid, toerusting en jongerenwerk (Haarlem) worden mogelijkheden geboden. Een netwerk kan ook goed functioneren als inspiratiebron, dan zet het kerken in beweging en geeft het kerken een duw in de goede richting.
Het netwerk is een beweging van de kerken en ze willen een beweging blijven. Institutionalisering wordt gezien als een bedreiging omdat het zoveel mogelijk verbonden moet blijven met de kerken en als instituut zou het netwerk een zelfstandige entiteit naast de kerken worden. Het netwerk is in alle drie de gevallen afhankelijk van vrijwilligers, en deze vrijwilligers hebben vaak een drukke agenda, dit kan de betrokkenheid bij het netwerk dwarsbomen. Dat het een vrijwilligersorganisatie is wordt ook het vaakst genoemd als een zwak punt van het netwerk. Daarnaast wordt als grote bedreiging genoemd dat veel werk gedragen wordt door weinig schouders, dit ligt dicht tegen het vorige punt aan. Dat er 34
Keys of Connection
grote verantwoordelijkheid ligt bij vrijwilligers komt bij bedreigingen op de vijfde plek. Een andere bedreiging is dat de netwerken voor een groot deel afhankelijk zijn van een enkeling: Een enkeling die bijna of helemaal een dagtaak aan het netwerk heeft doet zoveel dat, wanneer hij of zij wegvalt, er een probleem ontstaat. Het is belangrijk om de juiste mensen op de juiste plek te hebben, sommige mensen komen in het netwerk op hun roeping terecht, een plek die helemaal bij hen past. De organisatie is veelal procesgericht en gericht op de lange termijn. Er zijn projecten op korte termijn waarin projectmatig wordt gewerkt maar het netwerk als geheel is een proces, iets organisch dat moet groeien. Dit vormt gelijk ook een valkuil; gebrek aan daadkracht staat op de derde plek qua zwakke punten. Twee netwerken geven aan dat de structuur zo gegroeid is of dat het netwerk gegroeid is waar vervolgens een bepaalde passende structuur bij werd gevonden. In één netwerk is de structuur vanaf het begin heel bewust zo neergezet en is er veel tijd en aandacht naar toegegaan in de beginfase. Als vierde kritieke succesfactor, die in de interviews genoemd werd, staat relatie centraal en niet de structuur of activiteiten. Relatie is belangrijker dan formaliteiten ook al gaat een enkele keer de activiteit voor de relatie. Belangrijk in de organisatie is dat er gereageerd wordt op mogelijkheden die zich voordoen: er wordt aangesloten op de Wet Maatschappelijke Ondersteuning of er zijn noden in de samenleving waar het netwerk op inhaakt. In één netwerk wordt benadrukt dat ideeën ontstaan uit de gezamenlijkheid, ontmoeting en overleg.
3.3.2 Organisatie vanuit de literatuur Wat maakt een netwerk tot een netwerk? Vanuit de literatuur wordt erop gewezen dat er pas sprake is van een netwerk als er niet alleen een gemeenschappelijk doel is dat mensen verenigt, maar als mensen met elkaar dat doel moeten realiseren en er kaders zijn aangegeven waarbinnen die samenwerking zich moet afspelen. Anders blijft de groep mensen een collectie individuen. Kaders en de gemeenschappelijk te realiseren doelstellingen maken dat een netwerk een structuur krijgt. Men kent zijn of haar plaats binnen het netwerk, doordat zij hun eigen positie binnen de structuur kennen. De structuur is in feite niets meer dan een aantal afspraken die mensen met elkaar maken over hoe het netwerk wordt ingericht. Deze afspraken hebben dan ook alleen maar betekenis als mensen die deel uitmaken van het netwerk deze afspraken deugdelijk vinden en zich daaraan houden. In de beginfase van een netwerk kun je met een zo simpel mogelijke structuur starten. Het is makkelijker om later dingen toe te voegen dan om later dingen te laten vervallen.38 Denk in de beginfase van een netwerk ook om voldoende draagvlak. Betrek zo mogelijk ook
38
Phill Buttler, Well connected, in partnership with World Vision, 2006, 248-254
35
Keys of Connection
christelijke organisaties, zij zijn ook actief in de omgeving waar het netwerk wil opereren. 39
Structuur is essentieel binnen een netwerk. Een hiërarchische structuur is de meest voorkomende structuur van een netwerk. Een hiërarchie kan de samenwerking makkelijker maken.Volgens Pirsit zijn mensen zo geconditioneerd in hiërarchisch denken, dat we daar nooit meer van loskomen. Mensen blijven er zelfs in geloven ook al heeft de hiërarchie geen functie meer. Mensen maken dus met elkaar de realiteit van het netwerk. Uit TNO onderzoek naar netwerken komt naar voren dat institutionalisering van een netwerk niet meer dan een logisch gevolg is.40
Een netwerk heeft ook te maken met wederzijdse beïnvloeding. Door te participeren in een netwerk kan een kerk of organisatie invloed uitoefenen,Zo kunnen ook hun doelstellingen worden verwezenlijkt. tegelijkertijd worden de eigen doelstellingen daardoor ook beïnvloed. 41 Binnen een netwerk zijn bepaalde rollen onderscheiden. Netwerkanalyse 42 maakt ook gebruik van bepaalde rollen43. Middels netwerkananyse worden de volgende rollen onderscheiden: •
de Ster, heeft die een centrale rol speelt in het netwerk
•
de verbindingsfiguur, legt verbindingen tussen een of meerdere groepen
•
de brug, is lid van meerdere groepen
•
de portier, brengt als enige informatie over van de ene naar de andere groep
•
de geïsoleerde, heeft geen links.
Verder laat netwerkanalyse zien dat organisaties die centraal worden geleid, efficiënt zijn met het oog op de uitvoering van routinehandelingen en vastgestelde taken. Gedecentraliseerde organisaties, instellingen of groepen zijn meer geschikt voor taken die creativiteit en inspiratie vragen.44
Een netwerk is onlosmakelijk verbonden aan doelen en missie. 45 In de loop der jaren kunnen de doelen en deze missie wijzigen. Als de doelen en deze missie veranderen kunnen mensen de band die zij met het netwerk hebben kwijtraken, omdat zij zich hierin niet meer of in mindere mate herkennen. De structuur valt dan uiteen en het houvast dat men dacht te hebben valt weg. Hierdoor kunnen mensen afvallen als zij niet worden meegenomen in het proces van veranderde doelen en missie. 39 Phill Buttler, Well connected, in partnership with World Vision, 2006, 286 40 TNO onderzoek: www.tno.nl/downloads/TNOKvL_Notitie_Over_het_opzetten_van_een_netwerkorganisatie.pdf 41 Marlies Brenters ,De organisatie als netwerk. Hoe mensen organisaties veranderen en organisaties mensen,Alphen aan de Rijn, 1999, . 26-28 42 C.aythornthwaite ,Social network analysis: An approach and technique for the study of informations exchange 43 Henk de Roest, En de wind steekt op! Kleine ecclesiologie van de hoop, Zoetermeer, 2006, 121 44 Peter Monge & Noshir S. Contractor , Emergence of Communication Networks, 447 45 Marlies Brenters ,De organisatie als netwerk. Hoe mensen organisaties veranderen en organisaties mensen,Alphen aan de Rijn, 1999, 150-153
36
Keys of Connection
Tot slot wijst Phill Butler ons erop dat de organisatie van het netwerk ook procesgericht moet zijn. Het is een proces wanneer een visie effectief gerealiseerd wordt middels een netwerk. Het kost veel „onzichtbaar‟ werk dat veel tijd kost.46 Netwerken zijn een proces en geen gebeurtenis. Het opstarten en het vormgeven van een netwerk neemt vaak tijd in beslag. Door een eerste gezamenlijke bijeenkomst of een verkennend gesprek te vroeg te plannen, kun je de mogelijkheid om een netwerk te beginnen al laten mislukken. Tenslotte is persoonlijk vertrouwen een vereiste. Door tijd te nemen om in persoonlijke één op één gesprekken vertrouwen te winnen, zal de netwerkleider er uiteindelijk achter komen dat dit na verloop van tijd zijn vruchten afwerpt.47 Binnen een effectief netwerk heb je sleutelfiguren nodig. In elke kerk, geloofsgemeenschap of organisatie die betrokken is, heb je zo‟n netwerkkampioen nodig. Een persoon die ziet hoe zijn of haar groep kan profiteren van een praktische samenwerking. Een individu dat de visie zal verkopen aan haar of zijn collega‟s en die het partnerschap gefocust zal proberen te houden op het realiseren van de voordelen van zijn/ haar organisatie.48
3.3.3 Organisatie – theorie en praktijk naast elkaar Als overeenkomsten kunnen worden genoemd dat: 1. De leiders of het zijn bestuur belangrijk 2. De organisatie van een netwerk is afhankelijk van vrijwilligers 3. Het is van belang dat je de juiste mensen op de juiste plaats hebt 4. Aan structuur ontkom je niet, wel is het van belang dat dit zorgvuldig gebeurt (hoe minimaal de structuur ook georganiseerd wordt) 5. Relatie is van groot belang 6. De organisatie is procesgericht 7. Sleutelfiguren zijn belangrijk De volgende verschillen zijn te noemen: 1. Vanuit de praktijk zien netwerken institutionalisering als bedreiging. De literatuur geeft dit meer aan als een logisch gevolg; 2. Vanuit de praktijk wordt een drukke agenda als belemmerend ervaren terwijl de literatuur dit niet als probleem ziet als de deelnemers maar voldoende gemotiveerd zijn; 3. De hiërarchische structuur, in de praktijk komt naar voren dat er op organisatorisch vlak een hiërarchische structuur is maar dat de besluiten democratisch worden genomen. 46 47 48
Phill Buttler, Well connected, in partnership with World Vision, 2006, 116 Phill Buttler, Well connected, in partnership with World Vision, 2006, 320 Phill Buttler, Well connected, in partnership with World Vision, 2006, 320
37
Keys of Connection
De verschillende rollen die vanuit de literatuur naar voren komen kunnen worden gekoppeld aan de rollen die netwerkanalyse beschrijft. Interne zaken hebben bij de kerken hogere prioriteit dan het netwerk. Ook heeft het netwerk een ondersteunende rol naar de kerken toe.
3.4 Leiderschap 3.4.1 Leiderschap vanuit de praktijk Op het onderwerp leiderschap hebben we veel respons gekregen. Niet verwonderlijk aangezien het voor iedereen zichtbaar is en daarom kan iedereen er een oordeel over vormen. De leider heeft een spilfunctie, meerdere malen komt het beeld van een spinnenweb voorbij en de spin in het web is een centrale figuur die alle draden verbindt en op alle punten van het web komt. Voor de leesbaarheid gebruiken wij hij en hem en enkelvoud maar hiervoor kan ook zij en haar gelezen worden of zij en hun. Visie en visionair zijn wordt door 15 (!) mensen genoemd. Belangrijk is dat de leider van een netwerk visie heeft en richting geeft aan het netwerk in de richting van de visie. Het hebben van een visie op zich is natuurlijk niet voldoende, visionair zijn houdt ook in dat er een strategie is om naar de visie toe te werken. Er is een zoekende houding die steeds gespitst is op mogelijkheden, nieuwe manieren en wegen om zo goed mogelijk uiting te geven aan visie en de gestelde doelen te behalen, soms tegen de stroom in en dan is het de kunst de betrokkenen ook weer mee te krijgen. Op het gebied van nieuwe mogelijkheden en ideeën is de leider ook initiator, al komen ideeën niet perse bij hem vandaan.
Een leider kijkt vooruit, stelt doelen, die ziet vooruit de blokkades en obstakels en doet daar wat aan. Een leider kapt dingen af die niet goed gaan. Visionair leiderschap nodig. Door visie neem je mensen mee. Een zekere ideeënrijkdom, ook visie, maar niet alleen één beeld, maar steeds weer zoeken naar vormen om die ene inhoud expressie te geven. Het leiderschap heeft een dienend karakter.
De leider moet te vertrouwen zijn, betrouwbaar, eerlijk en echt. Hij heeft het vertrouwen van de betrokkenen (14 keer genoemd). De meesten zijn van mening dat een netwerk door meerdere 38
Keys of Connection
mensen geleid kan worden, dan kunnen de verschillende leiders elkaar aanvullen wat betreft hun kwaliteiten. Drie personen lijkt hiervoor wel het maximum. Hierin is goede onderlinge communicatie van doorslaggevend belang. Het is erg belangrijk dat de leider een communicator is en dingen weet over te brengen. Met name de visie moet voortdurend worden gecommuniceerd. En het moet goed gecommuniceerd worden, zodat de boodschap ook daadwerkelijk overkomt. Transparant zijn, invloed hebben, enthousiasmeren en motiveren zijn belangrijke kenmerken en taken voor netwerkleiders. Het leiden van een netwerk kost veel tijd en inzet, de leider moet tijd beschikbaar hebben om het netwerk adequaat te kunnen leiden. Een netwerk is geen korte termijn bezigheid, de leider moet op de lange termijn gericht zijn en kunnen volharden, ook wanneer het niet gemakkelijk gaat en het resultaat tegen valt. Opvallend is dat acht mensen noemen dat het mensgerichte aspect van de leider belangrijk is, daarmee staat het in de top acht. Betrokkenheid en interesse van de leider worden hoog gewaardeerd en motiveren om in het netwerk te participeren. Een netwerk heeft een netwerker nodig, iemand die heel veel mensen kent, veel contacten heeft binnen en buiten het netwerk en bruggen bouwt tussen verschillende partijen. Om een bruggenbouwer tussen kerken te zijn moet er een zekere neutraliteit zijn en bekendheid met de kerkelijke kaart van Nederland. De leiders die we spraken zeiden dat ze zich thuis voelen in de breedte van de betrokken kerken, ook op die manier verbinden ze kerken aan het netwerk en aan elkaar. Bij de functie van het leiderschap hoort ook organiseren, dit wordt 7 keer genoemd. Toch wordt ook genoemd dat het organiseren niet door de leiders zelf gedaan hoeft te worden. Zoals een kapitein op het schip zorgt dat alles gebeurt zonder zelf te sturen en de motor op te stoken. Het wordt positief gewaardeerd wanneer het leiderschap in de praktijk een bescheiden en dienende houding aanneemt, een dominante houding kan bedreigend zijn voor de deelnemers. Zoals u inmiddels wel begrijpt is het leiden van een netwerk een veeleisend iets, waar deskundigheid goed bij van pas komt zo niet een vereiste is. Een paar keer werd ook de geestelijke kant genoemd. De passie voor God van de leider, het zien van Gods doel met de stad, het hebben van een roeping voor het leiden van het netwerk, het verlangen dat mensen Jezus leren kennen, werden alle genoemd als belangrijke nodige kwaliteiten van de leiders. Overigens hebben de leiders van het netwerk het leiderschap niet bewust gezocht, op een gegeven moment bleken zij de leiders te zijn.
39
Keys of Connection
3.4.2 Leiderschap vanuit de literatuur Binnen de literatuur is er veel te vinden over het thema leiderschap. Leiderschap is één van de meest onderzochte verschijnselen binnen de sociale wetenschappen.49 Wat het lastig maakt om een duidelijk beeld te krijgen van leiderschap is dat ook de culturele factor een rol speelt. Amerikanen hebben andere ideeën over leiderschap dan Nederlanders. 50 Een goede definitie van „leiderschap‟ moet recht doen aan de gevarieerde en ingewikkelde werkelijkheid die in organisaties en ook in kerken te vinden is. Het gaat dan niet alleen primair om sterke mannen of vrouwen, maar ook om processen en invloed. 51 Er is sprake van verschillende soorten leiderschap. Gayle Avery 52 onderscheidt vier paradigma‟s van leiderschap: A-
Het klassieke leiderschap; een hiërarchische uitoefening van macht, door het uitdelen van straffen en beloningen.
B-
Transactioneel leiderschap; zullen niet zomaar bevelen afkondigen. Zij kunnen ook straffen en belonen Luisteren en onderhandelen spelen hierbij een rol.
C-
Visionair leiderschap; hier ligt alle accent op een inspirerende, charismatische leider.
D-
Organisch leiderschap; niet geconcentreerd aan de top, maar verspreid over de hele organisatie.
De praktijk leert ons dat leiderschap onvermijdelijk is. Zeker als leiderschap wordt gedefinieerd als „de factor die richting en samenhang geeft aan een groep‟. De grootste valkuil voor leiderschap is overheersing en onderdrukking. In het algemeen kun je zeggen dat het voor een leider belangrijk is om aan de volgende steekwoorden te voldoen; een bezielende visie hebben, omgaan met weerstand, mensen dienen, mensen werven, verbinden, luisteren, leren, vertrouwen, inspireren, een voorbeeld zijn, gedreven, integer, vastberaden, over goede communicatievaardigheden 53 beschikken en zichzelf kennen.54
Het is belangrijk dat de deelnemers van het netwerk vertrouwen hebben in: 1. de mensen
49 Een overzicht van theorieën is te vinden bij Albert J. Remmelzwaal , actief en afhankelijk: een praktijktheorie voor leiderschap in kerkelijke gemeenten, Delft 2003 50 Deanne N. den Hartog, Marcus W. Dickson, Leaderschip and Culture, in Antonakis e.a., Nature 249-278 51 Noort, Paas, de Roest, Stoppels, Als een kerk opnieuw begin Handboek voor missionaire gemeenschapsvorming, Zoetermeer, 2008, 286-288 52 James G. Hunt, What is leadership, in Antakonis e.a.,Nature, 25 53 Zie ook 3.6 communicatie. 54 Harry G.Starren, Twan van de Kerkhof , De 21 geboden van modern leiderschap, Amsterdam, 2008
40
Keys of Connection
2. het leiderschap, het leiderschapsteam 3. de andere partijen 4. het proces 5. hoe het netwerk opereert 6. hun gevoel van betrokkenheid.55
Een leider mag vastberaden zijn om acties te ondernemen.56 Niet uit eigen belang maar in het belang van het netwerk of de organisatie. Het gaat niet om de leider maar om het netwerk. Een leider moet bescheiden zijn. Niet de eer komt hem toe, maar het netwerk in zijn totaliteit. Voor een christelijk netwerk is het van belang dat God de leider is en dat Hem alle eer toekomt. God maakt gebruik van mensen; niet tot eer van de mensen maar tot eer van Zichzelf. Leiders zijn ook beslissers. In de klassieke tekstboeken is leiderschap altijd geassocieerd met eindverantwoordelijkheid, met het vermogen een beslissing te nemen, de knoop door te hakken. Wie naar de complexiteit, de omvang en de omgeving van organisaties kijkt, moet meteen toegeven dat de meeste beslissingen niet kunnen worden genomen door de hoogste leider. Hij of zij bemoeit zich maar met een deel van de organisatiewerkelijkheid.57 Om de juiste beslissingen te nemen is visie nodig.
Visie en leiderschap zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Later zal visie uitgebreider aan bod komen. Hier alvast een aantal zaken die van belang zijn voor de visie met betrekking tot het leiderschap. Leiderschap gaat over visie. Maar leiderschap gaat ook over het creëren van een klimaat waarin de waarheid gehoord wordt en waar oog is voor de harde realiteit. Er is een groot verschil tussen de mogelijkheid om je 'zegje te doen' en de mogelijkheid om gehoord te worden. Creëer een klimaat waarin naar mensen geluisterd wordt zodat de waarheid gehoord kan worden.58 Het is onmogelijk om goede beslissingen te nemen zonder een eerlijke confrontatie met de harde realiteit. Veel projecten zijn in het verleden mislukt vanwege onbekwaam leiderschap. Kerkverbanden en organisaties moeten zich dan ook veel meer gaan inzetten op het trainen en ondersteunen van leiders.59 Continuïteit van leiderschap is van belang . Dit kan worden bereikt door bijvoorbeeld een
55 56 57 58 59
Phill Buttler, Well connected, in partnership with World Vision, 2006, 146 Jim Collins, Good to great and the social sextors. A monograph to accompany Good to Great, Random, 2006, 39 Harry G.Starren, Twan van de Kerkhof , De 21 geboden van modern leiderschap, Amsterdam, 2008, 25 Jim Collins, Good to great and the social sextors. A monograph to accompany Good to Great, Random, 2006, 80-93 Noort, Paas, de Roest, Stoppels, Als een kerk opnieuw begint. Handboek voor missionaire gemeenschapsvorming,
41
Keys of Connection
sturend comité of een team van leiders. Als het leiderschap rust op één persoon kan dit kwetsbaar zijn.60 Een goede leider zal niet klokkijken maar een klok maken, zodat deze ook doortikt als hij vertrokken is.61
Volgens Phill Butler heb je als leider twee rollen namelijk van profeet en dienaar. 62 -
Als profeet help je mensen na te denken over de dingen waar ze vaak niet mee bezig zijn. Profeten roepen mensen terug naar de kern. Bijvoorbeeld: Gods mensen horen samen te werken. Profeten herinneren mensen aan hun verplichtingen. Ze herinneren mensen aan hun prioriteiten. Oftewel: het zijn mensen met een verbintenis.
-
Als dienaar mogen wij Christus volgen. Christus heeft de natuur van God. Hij is niet door geweld gelijk aan God geworden. In plaats daarvan gaf Hij uit vrije wil alles op en nam de gestalte van een dienstknecht aan. Hij werd een mens gelijk.
Het volgende stuk is vertaald uit „Well connected‟: ‘Je hebt een visie op iets wat individuen of geloofsgemeenschappen niet alleen kunnen doen. Dat is je doel (wat?.) Maar even belangrijk als het doel, even uitdagend is ook het proces (het hoe) Dat is datgene waarom je een netwerk ontwikkelt of een andere vorm van samenwerking om je visie te bereiken’63
3.5 Middelen 3.5.1 Middelen vanuit de praktijk De verschillende netwerken werken met heel veel vrijwilligers, dat vraagt de nodige organisatie waarover u meer kunt lezen onder 'organisatie'. Genoeg vrijwilligers hebben en houden is voortdurend een aandachtspunt, gelukkig zijn veel vrijwilligers ook erg trouw. De vrijwilligers komen uit de betrokken kerken, evenals het gros van de financiën die nodig zijn en vaak de gebouwen. Kerken bestaan tenslotte uit mensen en kerkgebouwen. Van die kerkgebouwen wordt op allerlei manieren gebruik gemaakt: in het ene netwerk zijn er twee uitdeelposten van de Voedselbank in kerkgebouwen geweest, in een ander netwerk is er een stiltecentrum in een kerkgebouw gerealiseerd. In alle netwerken worden kerkgebouwen gebruikt voor ontmoetingen of gezamenlijke gebedsdiensten. Het Zoetermeer, 2008, 284 60 Phill Buttler, Well connected, in partnership with World Vision, 2006, 202-242 61 Jim Collins, Good to great and the social sextors. A monograph to accompany Good to Great, Random, 2006, 191 62 Phill Buttler, Well connected, in partnership with World Vision, 2006, 202-242 63 Phill Buttler, Well connected, in partnership with World Vision, 2006, 203-204
42
Keys of Connection
wisselen van de kerkgebouwen heeft een bijkomend voordeel, namelijk dat mensen met andere kerken bekend worden gemaakt, dit kan helpen in het verlagen van de figuurlijke kerkmuren. Wanneer het netwerk groeit, de hoeveelheid van projecten of activiteiten toeneemt, de projecten of activiteiten groter en duurder worden, nemen logischerwijs ook de kosten toe. Op een gegeven moment vraagt dit om eigen rekening, dat wordt geregeld door het oprichten van een stichting. Een stichting is nodig wanneer er een subsidie wordt aangevraagd voor een project, en subsidie kan goed van pas komen. Opvallend is, dat het oprichten van een stichting, ook als gevaar wordt gezien. De netwerken leggen de nadruk op het feit dat het een beweging van kerken is, daarnaast is er ook een stichting, maar die „bungelt eronder‟. Uit de middelen wordt één ding duidelijk, voor geld en vrijwilligers en vaak ook voor gebouwen is het netwerk geheel afhankelijk van de kerken. Om over middelen te kunnen beschikken is het nodig dat kerken betrokken zijn en bereid om geld te geven of kerkgebouwen ter beschikking te stellen. Betrouwbaar budgetbeheer is hierin helpend: het maken van begrotingen die je niet overschrijdt. Daarnaast moeten kerkleden gemotiveerd zijn om als vrijwilliger aan een activiteit of project mee te werken. Het is dus van belang om aandacht te besteden aan het motiveren en gemotiveerd houden van vrijwilligers.
3.5.2 Middelen vanuit de literatuur Het is lastig om vanuit de literatuur iets over middelen te zeggen. Welke middelen nodig zijn heeft veelal te maken met de doelen van het netwerk. Het is van belang goede afspraken te maken, met name op het gebied van financiën, en deze vast te leggen. Een netwerk kost geld en vraagt om investeringen. De kosten kunnen erg variëren. Van een pot koffie tot gebouwen en betaalde arbeiders. Bestaat het netwerk uit alleen vrijwilligers of zijn er ook kosten verbonden aan beroepskrachten, in vol- of deeltijd? Komen vrijwilligers ook in aanmerking voor een opleiding, training of coaching?64 Een netwerk kan geconfronteerd worden met uiteenlopende kostenposten. Een budget reserveren is dan ook aan te raden. Het belangrijkste middel dat een netwerk tot zijn beschikking heeft zijn wel de vrijwilligers. Mensen die vrijblijvend hun vrije tijd en energie willen steken in een netwerk. Om mensen hiervoor te krijgen is een inspirerende visie van belang. Deze visie en doelstellingen moeten gemeenschappelijk worden gedragen. Om vrijwilligers te werven en te behouden is het belangrijk dat iedereen het met de doelen eens is. Zonder deze gemeenschappelijke doelen krijgen mensen het idee dat het werk niet belangrijk
64 Noort, Paas, de Roest, Stoppels, Als een kerk opnieuw begint. Handboek voor missionaire gemeenschapsvorming, Zoetermeer, 2008, 365
43
Keys of Connection
is.65 Naast deze doelen is vertrouwen een kernwoord om vrijwilligers te motiveren. Vertrouwen bij mensen kun je winnen door openheid, eerlijkheid en door onaangename verrassingen te voorkomen. Besteedt meer aandacht aan de gemeenschappelijke belangen dan aan de onderlinge verschillen. 66 Hoe groter het netwerk wordt des te meer middelen zullen nodig zijn om doelstellingen te bereiken.
3.5.3 Middelen - theorie en praktijk naast elkaar Overeenkomsten tussen theorie en praktijk zijn: 1. Een netwerk heeft middelen nodig 2. Groei van het netwerk heeft logischerwijs tot gevolg dat meer middelen nodig zijn 3. Het belangrijkste middel zijn vrijwilligers Vanuit de praktijk zorgen de kerken voor de financiële middelen. De literatuur wijst erop dat vrijwilligers weer connecties hebben die ook weer voor financiële middelen zorgen. Hoe gemotiveerder deelnemers zijn des te makkelijker zal het zijn om aan de benodigde middelen te komen.
3.6 Communicatie 3.6.1 Communicatie vanuit de praktijk Ontmoeting is voor een netwerk essentieel. Relaties zijn heel belangrijk voor het netwerk, vinden 15 van de gevraagde personen, één persoon vindt het redelijk belangrijk. 'Relatie is alles' wordt er zelfs gezegd, relatie is de basis waar vanuit je werkt. Ook mensen die zichzelf niet als relatiefiguur zien, zien het belang van relaties in het netwerk in. Beschadigde relaties hebben grote impact op het netwerk. Onderlinge betrokkenheid en interesse worden in zeven interviews genoemd, betrokkenheid op elkaar, echte belangstelling, voor elkaar klaarstaan en met elkaar meeleven werden hier nog aan toegevoegd. De contacten en relaties over de kerkmuren heen worden positief gewaardeerd en het staat zelfs op nummer twee als sterk punt. Vertrouwen is ook heel belangrijk vinden twaalf van de respondenten, vertrouwen bijvoorbeeld door open communicatie, respect voor elkaar en echtheid. De helft van de mensen noemden ook transparantie als belangrijk element. In de top negen van genoemde kritieke succesfactoren staan een aantal punten die aan het relationele verwant zijn:
65 66
•
relatie boven structuur
•
ontmoeting
•
eerlijkheid & transparantie
Venetië, E. van, Luikenaar, J., Het Grote Lobby Boek. De ongeschreven regels van het spel, Zutphen, 2006, 137-140 Venetië, E. van, Luikenaar, J., Het Grote Lobby Boek. De ongeschreven regels van het spel, Zutphen, 2006, 149-150
44
Keys of Connection
•
elkaar in waarde laten / respect voor elkaar hebben.
Deze belangrijke plaats van relationele aspecten als kritieke succesfactoren geven wel aan hoe wezenlijk goede relaties
Vertrouwen is belangrijk, is er geen vertrouwen dan ga ik daar niet mee samenwerken. Eerlijkheid en transparantie is belangrijk. Zonder dat kun je niet aan relatie werken en dan kun je ook geen vertrouwen winnen.
zijn voor een netwerk. Er wordt in een netwerk heel veel gecommuniceerd. Eén op één contact in persoonlijke ontmoeting is belangrijk. Hoe er wordt gecommuniceerd is natuurlijk ook van belang, dat blijkt uit de nadruk op vertrouwen, transparantie en belangstelling. Communicatie moet vertrouwelijk worden behandeld en er moet oprechte interesse uit blijken. Het vraagt om een zorgvuldige en luisterende houding. Wellicht dat e-mail daarom, hoewel heel veel gebruikt, niet als ideaal middel wordt gezien. Zakelijke informatie delen kan goed via e-mail maar voor persoonlijk contact en het overleggen over dingen – waarin het belangrijk is dat je elkaar goed begrijpt – is ontmoeting of telefonisch contact beter geschikt. Goede afstemming van al die partijen vraagt om veel en goede communicatie. In de communicatie spelen contactpersonen en voorgangers een belangrijke rol, met name de voorgangers. Als je een netwerk op wilt zetten dat goed functioneert dan moeten de voorgangers, op een manier die hen goed past, betrokken worden. Het moet hen niet veel tijd kosten, tenslotte hebben ze een baan die veel van hun eist. Het voorgangersoverleg wordt door negen mensen genoemd als significant communicatieorgaan (zeven van de geïnterviewden zijn zelf predikant en zeker vier anderen waren ook wel eens of altijd bij het voorgangersoverleg aanwezig). De contactpersonen hebben onder andere een rol in het doorspelen van informatie naar de juiste mensen in hun kerk, ze sluizen informatie door van kerk naar netwerk en vice versa, ze zijn aanspreekpunten in hun gemeente. In twee netwerken zijn er secretaresses die de communicatie verzorgen, dit is een tijdrovende aangelegenheid. Communicatie gaat via de grandioze secretaresse die functioneert als een spin in het hele netwerk.
Communicatie gaat verder via notulen, e-mail, telefoontjes, de website, flyers, filmpjes, nieuwsbrief en infobulletin. Communicatie naar de gemeenteleden toe is een aandachtspunt. Slechts in één netwerk worden de gemeenteleden rechtstreeks geïnformeerd door middel van een infobulletin. Daar wordt het als positief beleefd en is het een goed middel om gemeenteleden bekend te maken met het netwerk. In de andere netwerken gaat het informeren van gemeenteleden, op wat flyers en 45
Keys of Connection
mededelingen na, uitsluitend via de contactpersonen en voorgangers en wordt het ook aan hun overgelaten. Via afkondigingen en kerkbladen wordt er over activiteiten geïnformeerd. In de communicatie heeft men respect voor de kerkstructuren. Er wordt dus beperkt gewerkt aan het enthousiasmeren en betrekken van gemeenteleden bij het netwerk en de visie van het netwerk an sich. Gemeenteleden worden vooral geïnformeerd over activiteiten.
3.6.2 Communicatie vanuit de literatuur Communicatie is een belangrijk onderdeel van een netwerk. Met communicatie staat of valt een netwerk. Zoals we bij het benaderen van vrijwilligers in de voorgaande paragraaf al zagen, is het van belang dat er open en eerlijk met elkaar gesproken wordt. Dit werkt ten goede aan de vertrouwensband die van cruciaal belang is bij een vrijwilligersnetwerk. Deze vertrouwensband kun je versterken door de deelnemers iets te laten vertellen over hun persoonlijke achtergrond, persoonlijke motivatie waarom zij deelnemen en als laatste kun je met elkaar in gesprek gaan over de visie. Hieruit kan een interessante discussie voortkomen.67 Er is veel communicatie binnen een netwerk. Doelen en visie worden over en weer gecommuniceerd. Communicatie verloopt veelal door persoonlijk contact. Zowel formeel als informeel. Van één op één tot in groepsverband. ‘Communiceren gebeurt tussen mensen en organisaties, in een bepaalde context en met bepaalde doelen. Communiceren is meer dan uitwisselen van informatie. Wie goed communiceert, stemt de inhoud en de vorm van zijn boodschappen niet alleen af op zijn eigen doelen, maar houdt ook bewust rekening met de doelen en kenmerken van de andere deelnemers aan het communicatieproces. Communiceren is een middel om persoonlijke doelen of doelen van een organisatie te bereiken. De onderlinge relatie tussen mensen is van invloed op de communicatie, en de communicatie op de onderlinge relatie. Ideaal is het als de doelen van de deelnemers aan de communicatie naadloos op elkaar aansluiten, maar dat is lang niet altijd het geval. Het is belangrijk om bij alle vormen van communicatie bewust te zijn van wat je precies wilt bereiken.’ 68
Ook bij communicatie is het van belang om de gemeenschappelijke doelen voor ogen te houden. Communicatie is op die wijze het meest effectief. Door effectieve communicatie zullen doelen eerder en zo goed mogelijk bereikt worden.69 Het is van belang dat het leiderschap binnen een netwerk gepaard gaat met goede communicatieve vaardigheden. De leider of het leiderschap zal continu moeten wijzen op de gemeenschappelijke doelen die er zijn. Door miscommunicatie is er al heel wat misgegaan. Door goede en heldere communicatie blijven leden gemotiveerd en zij weten wat de bedoeling is.
67 68 69
Phill Buttler, Well connected, in partnership with World Vision, 2006, 149 Jansen, C.J.M., e.a., Professioneel communiceren. Taal- en communicatiegids, Groningen, 2004, 13-14 Jansen, C.J.M., e.a., Professioneel communiceren. Taal- en communicatiegids, Groningen, 2004, 16
46
Keys of Connection
Tot slot onderscheid Phill Butler Vier niveau‟s waarop en waarmee moet worden gecommuniceerd: De mensen die bereikt wensen te worden (de doelgroep) De kerken/ geloofsgemeenschappen die betrokken zijn (participanten) De betrokken partners en gebedskringen Het netwerk zelf
70
3.6.3 Communicatie - theorie en praktijk naast elkaar Met betrekking tot communicatie komen de uitkomsten van praktijk en literatuur overeen. Er zijn geen (relevante) verschillen te noemen. De belangrijkste overeenkomsten zijn: 1. onderlinge relatie 2. beschadigde relaties hebben impact op de communicatie 3. vertrouwen en transparantie is van belang 4. ontmoeting staat centraal 5. respectvol omgaan met elkaar 6. veel formele en informele communicatie 7. persoonlijk contact is van belang bij het uitdragen van het evangelie 8. veel communicatie tussen vrijwilligers, kerken, kerkleden en contactpersonen 9. communiceren op verschillende niveaus. In de praktijk geldt communiceren met vrijwilligers, kerken, kerkleden, voorgangers en contactpersonen. Vanuit de literatuur wijst Phill Butler ons op vier verschillende niveaus van communicatie.
3.7 Identiteit 3.7.1 Identiteit vanuit de praktijk In deze alinea kijken we naar visie en daarnaast ook naar de rol van gebed, hierin besteden we ook aandacht aan het zoeken naar Gods wil voor het netwerk. Tenslotte staan we stil bij hoe er met verschillen en overeenkomsten wordt omgegaan. 3.7.1.1 Visie Visie is substantieel, daar begint het allemaal mee. De visie bindt de kerken en organisaties samen, dat is de gezamenlijke grond waarop men elkaar vindt. Visie brengt en houdt ze bij elkaar. De 70
Phill Buttler, Well connected, in partnership with World Vision, 2006, 236 en 320
47
Keys of Connection
netwerkleider(s) hebben hierin een belangrijke rol om de visie te hebben en vooral om de visie over te brengen. In de interviews werd, wanneer het over visie ging, benadrukt dat het overbrengen van de visie belangrijk is. De visie moet voortdurend gecommuniceerd worden. Mensen dienen gemotiveerd te worden, enthousiast te raken over de visie, geïnspireerd te worden door de visie zodat ze zich in willen zetten voor de visie en de manier waarop het netwerk de visie in de praktijk uitwerkt. De visie moet dus ook motiverend en inspirerend zijn noemen vijf van de geïnterviewden. In de interviews horen we globaal drie opdrachten uit de Bijbel terug, als basis van visievorming: de opdracht om getuige te zijn van Jezus, de opdracht om te zorgen voor hen die dat nodig hebben en de opdracht om één te zijn71. Iets laten zien van de liefde van Jezus, getuigen, wordt door vier mensen genoemd. Het begint met een visie; kerken en organisaties komen bij elkaar om samen naar de visie toe te werken. Vervolgens worden er activiteiten georganiseerd, die als het goed is, aansluiten bij de visie; zo wordt de visie in haalbare doelen gegoten. De betrokken partijen raken enthousiast door de activiteiten en de visie wordt verder uitgewerkt en er worden verdere en nieuwe plannen gemaakt. Zo is er een voortdurende wisselwerking tussen visie en handelen. Drie mensen noemen dat de visie in ontwikkeling is en zich aanpast aan de actualiteit. Bij visie wordt ook genoemd dat alleen dát wordt gedaan wat er samen gedragen kan worden, dit is van één netwerk een duidelijk standpunt. In de andere netwerken wordt er gezamenlijk besloten over het al dan niet doen van activiteiten of projecten, dan komt het er ook op neer dat dingen alleen gedaan worden wanneer de deelnemers, waaronder de kerken, dat willen. Allereerst is een heldere visie belangrijk die duidelijk maakt waar de verbinding ligt.
3.7.1.2 Gebed In alle netwerken zijn er gebedsactiviteiten. Er zijn gebedsdiensten; de „Nationale Gebedsdag‟ en de „Week van Gebed‟; gebedsbrieven; een stiltecentrum; en de kerken bidden voor het werk van het netwerk. Eén netwerk is begonnen als gebedsbeweging en iedereen zegt dat gebed heel belangrijk is. Écht bidden, écht tijd nemen voor gebed en niet even als afsluiter of binnenkomer. Bij allerlei ontmoetingen is er ruimte voor gebed. Er zijn gebedsverhoringen meegemaakt! Gods leiding en Gods wil voor het netwerk en de stad wordt gezocht. Gebed wordt door twee personen genoemd als kritieke succesfactor, het wordt ook genoemd als uitdaging en ook als sterk punt. De opkomst van gebedsactiviteiten valt tegen. Gebed is kwetsbaar maar volgens sommigen essentieel bij het naar buiten treden. Iedereen bidt op zijn eigen manier, het verschil in spiritualiteit wordt gelijk geproefd en tegelijkertijd is het heel goed om samen in gebed te gaan en de tijd te nemen voor het zoeken naar
71
Zie Psalm 133:1; Jesaja 61:1; Matteüs 25:31-46; Matteüs 28: 19,20; Lucas 10; Johannes 17:21; Johannes 13:35.
48
Keys of Connection
Gods wil en te bidden voor elkaar en het werk dat je samen doet. Gebed is het middelpunt. Want zonder gebed, zonder de leiding van de Heilige Geest kun je niet. Gebed als echt bidden (niet even ogen sluiten en afsluiten) ervaar ik wel als heel waardevol. We nemen er de tijd voor.
3.7.1.3 Verschillen en overeenkomsten Door 13 personen genoemd: de kern van het Evangelie staat centraal in de contacten tussen de deelnemers. Niet gericht zijn op de verschillen maar juist op de overeenkomsten. De kern en de overeenkomsten zijn groter dan de verschillen. De verschillen worden gerelativeerd, de gezamenlijkheid gezocht. Hier is respect, acceptatie en aanvaarding heel belangrijk in. Zonder respect, acceptatie, open staan voor de ander, is het moeilijk, zo niet onmogelijk, om aan een netwerk deel te nemen. In het begin van de netwerken was de samenwerking moeizaam. Er is tijd nodig om het proces, van naar elkaar toe te groeien, door te maken. Maar in de loop der tijd groeit men in de netwerken naar elkaar toe!
Als je met elkaar om tafel gaat zitten kom je er ineens achter dat je helemaal niet zo verschilt! Als je de genade van de Heere Jezus centraal houdt, worden andere dingen iets minder belangrijk. De relatie is daarin erg belangrijk. Kijk, we blijven wel verschillen over doop enzo.. maar dat geeft helemaal niet! Verschillen moet je zien als een verrijking. Eén zijn is een keuze van het hart. En met elkaar eens zijn, hoeft helemaal niet Binnen dit netwerk speelt eigen identiteit alleen nog maar een rol in die zin dat we er geintjes over maken. We relativeren onszelf helemaal stuk. eigen gemeente is huiverig voor interkerkelijke contacten
Men leert elkaar kennen en daardoor ook begrijpen. Doordat er relatie groeit worden de verschillen goed gehanteerd. Er wordt over verschillen gesproken, de verschillen worden niet verborgen en tegelijk wordt het conflict zeker niet gezocht. In een open gesprek vanuit een open, respectvolle en luisterende houding kan er goed over verschillen worden gepraat. In de loop der tijd gaat men de verschillen relativeren, maakt men grapjes over de verschillen in traditie en veel mensen gaan de veelkleurigheid juist waarderen. Ze kunnen er van leren. Uitgangspunten van twee van de netwerken is een gezamenlijke beginselverklaring. Dit is gezamenlijke grond, dingen die daarbuiten vallen, vallen onder verantwoordelijkheid van de kerken.
49
Keys of Connection
Verschillen kunnen moeilijk zijn. Uitdaging nummer één is om in het begin de verschillende tradities, kerken en voorgangers bij elkaar te krijgen.
De eerste uitdaging was om zoveel mogelijk kerken mee te laten doen. Er was heel veel wantrouwen over en weer.
Kerken zijn bang iets van hun identiteit, iets van hun eigenheid, te verliezen. Kerken besluiten niet aan het netwerk te participeren omdat ze de verschillen te groot vinden. Mensen kunnen moeite hebben met keuzes van andere vrijwilligers of betrokkenen. Mensen kunnen pijnlijke dingen zeggen over hun theologische standpunten, dit kan schadelijk zijn voor het netwerk. Het is nodig om fijngevoelig te zijn en je moet iets van jezelf loslaten. Al is het maar de overtuiging dat jij gelijk hebt en jouw kerk de ware kerk is. Tegelijk is er ruimte voor de eigen identiteit van de verschillende kerken, de verschillen worden gevierd en gezien als rijkdom. Dat is de kunst. Johannes 17:21 en Psalm 133 worden meermalen genoemd. God wil dat er eenheid is, Hij zegent eenheid en, vanuit Efeze 4, we zíjn een, de Geest maakt ons één.
3.7.2 Identiteit vanuit de literatuur We kunnen er niet omheen, er zijn verschillen tussen kerkelijke gemeenten, tussen christelijke organisaties en christenen onderling. In de eerste gemeenten ontstonden er al discussies over de betekenis van joodse wetten, gebruiken en tekenen. In Antiochië leidden deze discussies zelfs tot een scheuring.
72
Ook binnen een netwerk zijn verschillen aanwezig. Deze verschillen komen vooral tot
uiting in de opvattingen over God, de Geest, de Zoon en over de vorm en inhoud van het geloofsleven. Hoe met verschillen om te gaan is een vraag die al vroeg speelde in het christendom. Vanuit de Bijbel is nergens een ideaalbeeld van gemeentezijn geschetst. Wel kunnen we lezen waaraan een gemeente moet voldoen. Hoe een gemeente vruchtbaar wordt/is. In bijna elke nieuwtestamentische gemeente, waarover we kunnen lezen, doen zich conflicten tussen groepen voor. Dit waren vooral interne conflicten, maar daarnaast was het in die tijd ook druk van buitenaf. Het christendom werd in die tijd gezien als afval. Het vieren van de maaltijd stond centraal. Van belang is ook dat mensen voordat zij deelnemen aan een netwerk al een geschiedenis met elkaar kunnen hebben. Zo kan het voorkomen dat er in het verleden al problemen zijn geweest en men elkaar nu binnen het netwerk (opnieuw) treft. Conflicten of onenigheden kunnen een enorme
72 Noort, Paas, de Roest, Stoppels, Als een kerk opnieuw begint. Handboek voor missionaire gemeenschapsvorming, Zoetermeer, 2008, 37-40
50
Keys of Connection
impact hebben. Geef hier ook ruimte aan om dit uit te spreken.73
Bij „de kerk‟ wordt vrij snel gedacht aan het kerkgebouw, aan een overkoepelende aanduiding voor alle christenen of aan de kerk zoals deze zich vormt in plaatselijke parochies en gemeenten. Henk de Roest schetst het volgende beeld van de kerk: ‘zij is een configuratie van kerken en kerkjes, een netwerk van talloze soorten kerkplekken van verschillende signatuur én de kerk vormt zich telkens opnieuw in kerkplekken met een voorlopig karakter, waarbij gemeenten en parochies slechts één kerkplek zijn temidden van andere kerkplekken.’ 74
De visie op de manier van kerk zijn is heel divers. Deze visies spelen ook weer een rol bij een netwerk. Visie is voor een netwerk van wezenlijk belang. Een visie kan worden gedefinieerd als een samenhangend, haalbaar toekomstbeeld van een netwerk. De visie moet daarom ook breed gedragen worden door de leden. Vanuit de visie komen de doelstellingen naar voren. We hebben eerder al gezien dat visie belangrijk is bij leiderschap. Er ontstaat binding en gemeenschap als mensen worden geraakt door de visie. Mensen willen zich dan ook inspannen.
Een identiteit kun je niet creëren, een identiteit is. Een imago daarentegen is wel „maakbaar‟. De identiteit is het resultaat van samenwerking tussen mensen die deel uitmaken van het netwerk. Omdat het imago van het netwerk maakbaar is moet je er wel voor oppassen dat je geen „verkeerd‟ beeld gaat afgeven naar de buitenwereld. Een netwerk kan bijv. een beeld van zichzelf creëren dat niet in overeenstemming is met wat het netwerk is.
75
Op deze manier staat communicatie ook in relatie tot
identiteit. Communicatie is ook van belang om de identiteit van het netwerk kenbaar te maken aan de omgeving. Deze communicatie verloopt het beste als we communiceren vanuit een open houding. Dat wil zeggen je zoveel mogelijk te laten zien zoals je bent.
76
Vanuit de psychologie is de identiteit de onvervangbare eigenschap van een persoon. Als je dit overzet naar een netwerk betekent dit dat dit de onvervangbare eigenheid van het netwerk is. Net als bij een persoon ontwikkelt de identiteit van een netwerk zich in de loop der jaren. Net zoals je van mensen een indruk opdoet zo maken mensen van een netwerk ook een indruk op. Zonder letterlijk te communiceren straal je soms als netwerk al iets uit. Door bijvoorbeeld het logo, het gebouw (als dat er al is). Een mening wordt al snel gevormd. Transparantie op het niveau van beleid zijn in eigenbelang van een netwerk. Doordat meer mensen begrijpen van de beweegredenen van het netwerk hoe groter is de kans dat er begrip voor ontstaat. 73 Phill Buttler, Well connected, in partnership with World Vision, 2006, 193-194 74 Henk de Roest, En de wind steekt op! Kleine ecclesiologie van de hoop, Zoetermeer, 2006, 150 75 Marlies Brenters ,De organisatie als netwerk. Hoe mensen organisaties veranderen en organisaties mensen,Alphen aan de Rijn, 1999, 240 e.v. 76 Voor meer communicatie zie hoofdstuk. 3.6
51
Keys of Connection
Door iedereen vanaf het begin te laten meedenken vergroot je de kans dat men zich ook achter een besluit tot verandering schaart. Transparantie heeft ook weer alles met communicatie te maken. Transparant kun je alleen zijn als je eerlijk, rechtvaardig en betrouwbaar bent anders zal het zich tegen je keren.
77
Tot slot een kritiek principe van Phill Butler: „Effectieve netwerken erkennen de verschillen, en vieren die zelfs, in de geschiedenissen van geloofsgemeenschappen, visies en diensten. Binnen het partnerschap moet men zich echter richten op wat samenbindt, zoals: visie, waarden en doelstellingen en niet op verschillen. 78
3.7.2.1 Gebed vanuit de Literatuur De Bijbel spreekt veel over het gebed. Enkele bekende voorbeelden: In die tijd begon men de naam van de Heer aan te roepen (gen. 4:26) Wanneer u bidt.... Mat 6:5 Ze waren allemaal bij elkaar en hielden niet op met bidden. Hand. 1:14 Horen bidden en opbouw van de kerk en netwerk bij elkaar?! Een spannende vraag die een exegese meer dan waard is. In deze paragraaf beperken we ons tot gegevens vanuit de literatuur. ‘Bidden is het grootste wonder dat bestaat. De mens is niet alleen! Hij staat op de aarde onder de hemel, voor het aangezicht van God. God is. Hij is niet maar een woord, een projectie van menselijk tekort of menselijk verlangen. Hij heeft een eigen, onherleidbare werkelijkheid. Hij bewoont een ontoegankelijk licht, zegt de apostel (1 Tim. 6:16) Vanuit dat licht nadert hij tot de mens. Hij maakt zich aan de mens bekend. Zelfs door de storingen heen, die mensen en culturen veroorzaken, blijft hij zich bekend maken als God. En de mens? Die is geschapen naar God toe. Het hoort bij de definitie van mens-zijn dat hij kan antwoorden. Dit maakt de mens bij uitstek mens, dat hart en mond God aan kunnen spreken. Priesterlijk leeft de mens stem aan heel de schepping. Niet bidden betekent niet voluit mens worden. Het is niet onze kennis, het is niet ons beheerst gedrag, het is niet ons hoge verstand dat de menselijke waardigheid uitmaakt. Onvervreemdbare, menselijke waardigheid is dat wij ons wenden mogen tot God.’79
Het gebed zou een belangrijke plaats in moeten nemen bij christenen. Feitelijk wordt aan gebedsbijeenkomsten door ongeveer tien procent van de gemeenteleden deelgenomen. 80 Hieruit kun je opmaken dat het gezamenlijk gebed weinig betrokkenen kent. Naast gezamenlijk gebed moeten we het persoonlijk gebed niet onderschatten. Iedere bidder en elk gebed telt mee. Deze gemeenschappelijkheid mag in een netwerk worden beleefd. Het gaat niet om het individu maar om elkaar, om het netwerk, om het gemeenschappelijke. In die zin is gebed dan ook onlosmakelijk
77 Marlies Brenters ,De organisatie als netwerk. Hoe mensen organisaties veranderen en organisaties mensen,Alphen aan de Rijn, 1999, 242-243 78 Phill Buttler, Well connected, in partnership with World Vision, 2006, 320 79 Bouma, H., Faber, J., Bidden in het pastoraat, Kampen, 1997, 17 80 Jennings, J., Gier, P. de, De kerk op de knieën. Praktische handleiding voor dynamisch gebed, Amersfoort, 2005,16-17
52
Keys of Connection
verbonden met een christelijk netwerk. Je onderwerpt je samen aan Gods wil. Je zoekt samen naar een antwoord in gehoorzaamheid aan Hem.
Netwerken moeten gevormd en onderhouden worden door Gods Heilige Geest. Zo kan een netwerk effectief worden. Ook is het gebed onlosmakelijk verbonden met culturele, theologische verschillen, technische en strategische zaken en duurzaamheid kunnen alleen worden gehanteerd in een proces dat wordt gedragen door het gebed.81
Het gebed kan volgens Phill Butler op vier gebieden het werk binnen je partnerschap/netwerk beinvloeden: 1. Als je partnerschap evangelisatie als doel heeft, is het gebed een essentieel element om stenen te verwijderen, om te planten, water te geven (harde harten zacht te maken). Het begin stadium van geestelijke verandering kan nooit worden gerealiseerd zonder het gebed. Mensen kunnen alleen in het Koninkrijk komen door het werk van de Heilige Geest en het gebed, nooit door strategieën, hoe mooi ook. 2. Het gebed is essentieel voor gezonde relaties. Het netwerk moet zijn gebouwd op relaties. Openheid, vertrouwen en toewijding aan elkaars belangen kunnen alleen worden bereikt en in stand worden gehouden door het gebed. 3. Het gebed is essentieel om overeenstemming te bereiken rond prioriteiten en om Koninkrijksdoelen te formuleren. Het begrip en waardering van verschillende perspectieven en bereidheid om naar elkaar en God te luisteren spelen een centrale rol in het proces van een netwerk. 4. Het gebed is essentieel voor de duur van een effectief netwerk. Serieuze, spirituele veranderingen kosten tijd en vragen een duurzaam netwerk en een bijzondere spirituele, blijvende kracht. 82
‘Het huis van geloof, waarnaar we allemaal verlangen en waarvan we nu zulke bemoedigende tekenen beginnen te zien, heeft een zeer belangrijk fundament: gebed.’
83
3.7.3 Identiteit - theorie en praktijk naast elkaar
81 Phill Buttler, Well connected, in partnership with World Vision, 2006, 101 82 Phill Buttler, Well connected, in partnership with World Vision, 2006, 102 83 Jennings, J., Gier, P. de, De kerk op de knieën. Praktische handleiding voor dynamisch gebed, Amersfoort, 2005 Uitspraak van Sander Millar, hoofdpredikant Holy Trinity Brompton in London. Deze uitspraak is overgenomen op de achterkant van het boek „De kerk op de knieën.
53
Keys of Connection
Als overeenkomsten bij identiteit komen de volgende naar voren: 1. Visie is belangrijk 2. Verschillen zijn er vroeger en ook nu 3. Het blijft een uitdaging om vanuit verschillende tradities, kerken en mensen een netwerk te vormen 4. Een identiteit ontwikkelt zich 5. Veelkleurigheid waarderen Als verschilpunt kan worden genoemd dat in de praktijk naar voren komt dat men zich beperkt tot datgene wat samen gedaan kan worden. De literatuur geeft aan dat er meer mogelijk is met juiste visie, motivatie en dat verschillen te overbruggen zijn. Als overeenkomsten bij bidden komt het volgende naar voren: 1. Iedereen ziet het belang van bidden in 2. Opkomst gebedsactiviteiten vallen tegen Met betrekking tot het gebed kwam in de literatuur naar voren dat het gebed ook van belang is bij het herstellen van relaties. In de praktijk is dit niet genoemd.
3.8 Output 3.8.1 Output vanuit de praktijk Een gezicht naar buiten toe hebben, naar de samenleving en naar de overheid, wordt verreweg het vaakste genoemd als manieren waarop het netwerk vruchtbaar is (11 maal). Zichtbaar zijn voor de samenleving, een aanspreekpunt en gesprekspartner zijn voor de overheid worden ervaren als punten waar de meerwaarde van het netwerk uit blijkt. Er ontstaan contacten, binnen en buiten het netwerk. Het netwerk voedt en inspireert betrokkenen. De mensen die zijn geïnterviewd schatten in, of observeren, dat er geestelijke groei is onder de betrokkenen. Er is relatiegroei tussen de kerken, zelfs een stukje eenheid. Er zijn honderden mensen betrokken. Het netwerk biedt iets wat de kerken niet kunnen bieden, christenen kunnen dienen en mensen worden geholpen. Dienen doet iets met mensen, het enthousiasmeert. Door het netwerk ontstaat een dynamiek die kerken in beweging zet, kerken zien weer manieren om relevant te zijn voor de samenleving. De sterke punten die in de interviews werden genoemd zijn ook veelal onder output te scharen. De top 5 is: 1.
Het netwerk is een gezicht naar de overheid toe.
2.
Door het netwerk ontstaan er relaties, contacten over kerkmuren heen. 54
Keys of Connection
3.
Door het netwerk zijn de kerken present in de stad.
4.
Door het netwerk wordt er eenheid uitgestraald en vanuit eenheid gehandeld. Eenheid wordt door God gezegend.
5.
Het netwerk werkt samenbindend.
Mensen worden geholpen en er zijn gesprekken over het geloof, er wordt getuigd van Jezus. Er wordt met ongelovigen gebeden op straat. Daden spreken, de diaconale werken worden gezien en zijn een sterk getuigenis en geven soms aanleiding tot gesprek. Wat zou het mooi zijn wanneer op nummer één stond dat er honderden mensen tot geloof komen! De impact van de netwerken lijkt nog niet te zijn dat er duidelijk mensen door tot geloof komen. Dit is iets dat door sommigen wordt gemist. Er wordt wel degelijk leven gesignaleerd, er worden stenen opgeruimd, vooroordelen die mensen kunnen hebben jegens het christendom en de kerken. De grond wordt zo vruchtbaar mogelijk gemaakt opdat er plantjes van geloof kunnen gaan groeien. De liefde van Jezus wordt zichtbaar gemaakt.
3.8.2 Output vanuit de literatuur Wat de output is van een netwerk ligt er heel sterk aan wat voor netwerk je voor ogen hebt. Gemeenschappelijkheid komt wel erg naar voren.84 Om samen met elkaar bezig te zijn vanuit Gods Woord. Samen zoeken naar de weg die God voor heeft. Je bent zo met elkaar een gezicht naar buiten toe. Met elkaar sta je er sterker voor. Een missionair netwerk mag het evangelie uitdragen op allerlei manieren. Een diaconaal netwerk zal zich meer zichtbaar maken door op de noden in de samenleving in te spelen. Mensen uit verschillende kerkgenootschappen en context raken in gesprek met elkaar. Veel van wat de output is hangt samen met de visie van het netwerk en eventuele doelstellingen. Een seculier netwerk heeft andere belangen dan een christelijk netwerk. Waarom ben je met elkaar een netwerk? Het zal in een bepaalde behoefte moeten voorzien. Dit geldt voor zowel een seculier als christelijk netwerk. Gemotiveerde mensen zijn van belang. Mensen worden door een gemeenschappelijke en aansprekende visie gemotiveerd om deel te nemen. Gemeenschappelijke doelen die gerealiseerd worden werken ook erg motiverend. Door met elkaar deel te nemen aan een netwerk ontstaan er informele contacten. Een mens is een relationeel wezen. Deelnemen aan een netwerk bevordert het opdoen van nieuwe informele contacten.
Mensen komen samen met grote dromen, maar beseffen dat ze nog niet eerder hebben
84
Phill Buttler, Well connected, in partnership with World Vision, 2006
55
Keys of Connection
samengewerkt. Om dromen uit te werken moet men dan ook rustig beginnen. Door op korte termijn kleine doelen te stellen, is er op korte termijn ook succes. Dit werkt weer positief op de motivatie van de deelnemers als opstap om aan de grote droom te gaan werken. Stap voor stap werken aan de doelen geeft meer succes.
85
Door samen te werken in een effectief netwerk, worden nieuwe
leermogelijkheden gecreëerd. Men komt in aanraking met mensen waarbij de visie van het netwerk kan worden voorgehouden.
86
Door samen te werken ontstaat vertrouwen. Mensen kunnen soms sceptisch zijn over samenwerken, maar dat doet niet onder dat samenwerken ook echt kan bij de juiste visie en communicatie. perfecte manier van een georganiseerd netwerk bestaat niet.
88
87
Een
Er zijn wel een aantal elementen die
van onmisbaar belang zijn voor een succesvol netwerk. Een aantal zijn hier in de hoofdstukken naar voren gekomen.
Waarom een christelijke netwerk als middel om mensen te bereiken met het evangelie? Getuigen is een kernbegrip voor de relatie van gelovigen tot „de wereld‟. Wie getuigt, wil een ander motiveren tot het leren kennen van God in Jezus. Wie getuigt is er op uit een ander mee te nemen in de beweging die van Jezus uitgaat. Missionaire communicatie gaat om 89
werving.
Naast missionair aanwezig zijn kunnen netwerken ook op diaconaal vlak present zijn. Op die manier kunnen christenen getuigen van de boodschap van Jezus, door er dienend voor de ander te zijn. Een effectief netwerk probeert in kaart te brengen wat de behoefte van de doelgroep is. Er moeten prioriteiten voor actie worden gesteld. 90 Het realiseren van een betekenisvolle verandering kan veel tijd kosten. Participatie van anderen hierin is waardevol en kan balans en nieuwe hoop geven zonder dat hierbij de visie en doelstellingen uit het oog worden verloren.
91
Belangrijke veranderingen nemen
veel tijd in beslag. Meestal hebben die veranderingen betrekking op: 1. Meer dan één persoon en meer dan één vorm van communicatie. 2. De verschillende stadia van het geestelijk leven van de verschillende personen binnen de doelgroep. 3. Verschillende vormen van diensten en getuigen zijn passend voor verschillende mensen uit de doelgroep. Daarom is het goed om verschillende vormen in de breedte aan te bieden.
85 86 87 88 89 90 91
Phill Buttler, Well connected, in partnership with World Vision, 2006, 159 en 165 Phill Buttler, Well connected, in partnership with World Vision, 2006, 241 Phill Buttler, Well connected, in partnership with World Vision, 2006, 254 Phill Buttler, Well connected, in partnership with World Vision, 2006, 282 Henk de Roest, En de wind steekt op! Kleine ecclesiologie van de hoop, Zoetermeer, 2006, 131 en 143 Phill Buttler, Well connected, in partnership with World Vision, 2006, 320 Phill Buttler, Well connected, in partnership with World Vision, 2006, 61
56
Keys of Connection
4. Of iemand vanuit de doelgroep aansluiting kan vinden bij één van de participanten van het netwerk. Binnen het netwerk zou men over de kennis moeten beschikken waar iemand zich bij aan zou kunnen sluiten.92
3.8.3 Output - theorie en praktijk naast elkaar Bij overeenkomsten bij identiteit komt het volgende naar voren: 1. samen één gezicht naar buiten toe, kerken zijn samen present in de samenleving 2. contacten die ontstaan 3. een netwerk kan meer bieden dan een kerk 4. visie en doelstellingen wat de output van een netwerk is 5. getuigend en dienend present zijn 6. het kost tijd voordat het gezochte resultaat wordt behaald Als tips vanuit de literatuur kan worden meegegeven: kleine haalbare doelen stellen om „succes‟ te behalen vergroot motivatie samenwerken kan met juiste visie en communicatie
92
Phill Buttler, Well connected, in partnership with World Vision, 2006, 62
57
Keys of Connection
Hoofdstuk 4 - Eenheid: alles hetzelfde?
4.1 Inleiding Met hoofdstuk 4, zijn we aangekomen bij het normatieve hoofdstuk van het praktijkonderzoek. Dat wil zeggen, het hoofdstuk waarin we op belangrijke begrippen uit het netwerk, een theologische reflectie zullen geven. De belangrijkste term die wij hier willen behandelen is „eenheid‟. Tijdens het praktijkonderzoek is deze term op verschillende manieren naar voren gekomen. Vaak in combinatie met woorden die aan eenheid zijn verwant. Denk aan „verscheidenheid‟ of „verdeeldheid‟. Op deze plaats vragen wij ons af of de term „eenheid‟ op de juiste manier wordt gebruikt in de netwerken. Is de theologische interpretatie van dit Bijbelse woord juist? En worden daar de juiste consequenties aan verbonden? Moeilijke vragen waarop wij een antwoord trachten te vinden, of waarin we elk geval een richting willen aangeven. Dit hoofdstuk bestaat uit een samenvatting93 en een aantal conclusies. Vervolgens willen we deze de netwerken bekijken in het licht van deze conclusies. De samenvatting en conclusies zijn ontleend aan de studie, die te vinden is in deel B van dit rapport. De conclusies zijn letterlijk overgenomen uit deel B. Wel wordt er in dit hoofdstuk bij iedere conclusie een koppeling gemaakt met de netwerken zoals die beschreven zijn vanuit het praktijkonderzoek. De conclusies hebben een willekeurige volgorde.
4.2 Eenheid onder de loep, een samenvatting van Deel B Vanaf de eerste kennismaking met christelijke netwerken, hebben we gezien dat men eenheid enorm belangrijk acht. Vaak gemotiveerd door het gebed van Jezus om eenheid, zoeken christenen elkaar op. Maar niet alleen door dit gebed, ook doordat de kerk wordt teruggedreven uit het publieke domein, is het nodig dat christenen en kerkverbanden elkaar opzoeken. Eenheid is dan geen doel op zichzelf, maar functioneel om een hoger doel te dienen. Kerken zoeken elkaar op om relevant te zijn in de lokale context en in sommige gevallen zoekt men elkaar op om te overleven. Aan de hand van twee Bijbelgedeelten zoeken wij naar de theologische betekenis van de term
93 De reflectie op eenheid heeft de omvang van een studie gekregen, en is daarom te groot voor een onderzoeksrapport. Dat is de reden dat de studie zelf is opgenomen als „Deel B‟, en de samenvatting en conclusies hiervan hoofdstuk 4 van „Deel A‟ vormen.
58
Keys of Connection
„eenheid‟. Als eerste is dit Johannes 17: 20-23. Het „Hogepriesterlijke gebed‟, waarin Jezus, vlak voor zijn kruisdood, tot zijn Vader bidt. Vervolgens zullen we kijken naar 1 Korinte 12. Hierin gaat het om het lichaam met haar vele leden.
4.2.1 Johannes 17:20-23
Ik bid niet alleen voor hen, maar voor allen die door hun verkondiging in mij geloven. Laat hen allen één zijn, Vader. Zoals u in mij bent en ik in u, laat hen zo ook in ons zijn, opdat de wereld gelooft dat u mij hebt gezonden. Ik heb hen laten delen in de grootheid die u mij gegeven hebt, opdat zij één zijn zoals wij: ik in hen en u in mij. Dan zullen zij volkomen één zijn en zal de wereld begrijpen dat u mij hebt gezonden, en dat u hen liefhad zoals u mij liefhad.
Het is Johannes zelf, die verslag doet van het gebed van Jezus. De tekst van hoofdstuk 17 kunnen we plaatsen onder het afscheid wat Jezus neemt aan de vooravond van zijn dood. Het is een afscheidsgebed, wat in die tijd niet ongebruikelijk was. Wanneer we hoofdstuk 17 goed bekijken kunnen we een driedeling ontdekken: Jezus Christus bidt eerst voor zichzelf om heerlijkheid (17, 1-8), daarna voor zijn leerlingen om bewaring en heiliging (17, 919) en tenslotte voor alle gelovigen om eenheid (17,20-26)94. Het gedeelte wat wij nader gaan bezien, valt onder dit laatste stuk. Het gebed van Jezus voor alle gelovigen om eenheid. Met alle gelovigen bedoelt Jezus ook de gelovigen die nog zullen komen. Het getuigenis van de apostelen zal vrucht dragen. En rondom de verkondiging van het woord, zal zich een groep gelovigen vormen. Tot aan de wederkomst. Voor hen allen bidt Jezus. En zijn gebed is: „dat zij één zullen zijn‟. Daarna wordt dit door Jezus zelf uitgelegd in het volgende stuk: „zoals u in mij bent en ik in u, laat hen ook zo in ons zijn‟. De basis voor de eenheid ligt dus in het wezen van God dat is geopenbaard in Christus. De eenheid tussen Jezus en de Vader staat model. Als de basis voor eenheid onder de gelovigen in het wezen van God zelf ligt, zou men de zin „laat hen allen één zijn‟ uitleggen als „laat hen in ons zijn‟. Daarna volgt de zin die begint met „opdat de wereld…‟. De eenheid onder gelovigen heeft een missionair karakter. De wereld zal erkennen dat Jezus door God is gezonden. En met deze erkenning begint geloofserkenning. Dat wil zeggen: het in geloof erkennen dat Jezus de zaligmaker is. Jezus vraagt om eenheid en heeft hierin ook zijn eigen aandeel. Hij heeft de gelovigen laten delen in zijn grootheid. Deze grootheid bestaat uit de liefde van God voor de mensen. En wanneer gelovigen deze liefde ervaren, heeft dat een gemeenschapsvormend effect.
4.2.2 1 Korinte 12
94
Dr. P.H.R. van Houwelingen, Johannes, Het evangelie van het Woord, Kampen,2007, 332-334.
59
Keys of Connection
In dezelfde eeuw waarin Jezus bidt om eenheid, wordt er een gemeente gevormd in Korinte. Het is Paulus die hierin het voortouw neemt. Maar na een conflict besluit hij om weg te gaan. In zijn plaats komt Apollos. De gemeente van Korinte bestaat uit meerdere huisgemeenten. Uit de brief van Paulus blijkt dat er huisgemeenten waren die zich naar hun voorganger noemden. Zo noemden sommigen zich van Apollos en anderen zich van Paulus. Paulus maakt zich niet zozeer zorgen om het verschil van mening, maar om het partijschap dat hieruit kan voortvloeien. In de brief die Paulus schrijft, stelt hij verschillende misstanden uit de gemeente, aan de kaak. En daarna volgen hoofdstuk 12-14, waarin zijn visie op de christelijke gemeente duidelijk wordt. Hij vat deze visie samen in het beeld van het lichaam en haar vele leden. Het begin van hoofdstuk 12 zien we dat Paulus zich opstelt tegen diegenen die zich beroemen op hun charismata95. Glossolalie96 was een gave die men in Korinte zeer hoog achtte. Men dacht dat iedereen deze gave moest bezitten en vond het ongeestelijk als iemand niet in tongen kon spreken. Paulus brengt hierin twee correcties aan. Als eerste wijst hij erop dat geestelijke gaven, gaven zijn, en dus niets met prestatie hebben te maken. En vervolgens wijst hij erop dat de gaven op God zijn gericht en bedoeld zijn tot opbouw van de gemeente. Het kan niet zo zijn dat iemand alle gaven bezit. Uniformisme is uitgesloten. De Geest geeft de gaven aan wie hij wil. Mensen zullen verschillende gaven hebben, en met elkaar zullen ze de gemeente vormen. In vers 12 introduceert Paulus het beeld van het lichaam. Hij wil hiermee een aantal dingen duidelijk maken. 1. Als eerste dat de eenheid in Christus is 2. Dat de eenheid uit verscheidenheid bestaat 3. Dat iedereen zijn gaven tot dienst van elkaar gebruikt 4. En tot slot dat ieder zich aan zijn eigen gaven dient te houden en niet moet streven naar gaven die de Geest aan anderen heeft gegeven. Met het gebruik van de metafoor van het lichaam levert Paulus een strijd op twee fronten. Hij keert zich tegen de partijschappen en tegelijk strijdt hij tegen het verstikkende uniformisme.
4.2.3 Eenheid, verscheidenheid en verdeeldheid in de geschiedenis In de tijd van de eerste christelijke gemeenten waren er „grensgangers‟ 97. Dat waren mensen die rondtrokken langs de verschillende gemeenten en deze gemeenten met elkaar in contact brachten. Zij brachten brieven rond, vertelden wat er speelde in de andere gemeenten en vertelden wat er wel
95 Geestelijke gaven 96 Spreken in tongen 97 Deze term komt van De Roest, Henk de Roest, En de wind steekt op!, kleine ecclesiologie van de hoop, Meinema, Zoetermeer,2006, 85-86.
60
Keys of Connection
en niet werkte. Zij waren een soort van gemeenteopbouwers en netwerkers. Al snel kwam er toen een kerkelijke structuur. In de vroege kerk was er één kerk, die een organisatorische eenheid vormde en van bovenaf werd bestuurd. Eerder hebben we gezien hoe belangrijk Jezus eenheid vindt en hoe Paulus er alles aan deed om verscheidenheid geen verdeeldheid te laten worden. De vroege kerk kende zelfs organisatorische eenheid. Dat geeft de kerkelijke situatie in Nederland op dit punt te denken. Waarom zijn er zo ontzettend veel verschillende kerken? McGrath wijst ons op twee scharniermomenten. Het eerste moment vinden we in de vroege kerk. De kerk was in die tijd een institutionele eenheid. Er was maar één organisatorische kerk. In die kerk waren de ambten en werden de sacramenten bediend. Binnen de kerk was het heil. Buiten de kerk, buiten de ambten en dus buiten de sacramenten om, was het onmogelijk om het heil te vinden. In de eerste eeuwen van het christendom stond de kerk vaak onder grote druk. Gelovigen werden gedwongen hun geloof te verloochenen en terug te keren naar het heidendom. Sommigen gaven hieraan toe. Toen zij later, in rustigere tijden, weer wilden terugkeren tot de kerk, was het de vraag of zij wel konden worden aangenomen. Uiteindelijk kwam dit tot een scheuring. De Katholieken vonden dat de zonde toch niet het laatste woord mocht hebben, en „afvalligen‟ konden dus terugkomen. Zij het met de grootste moeite. Daar tegenover waren er de Donatisten. Zij waren er van overtuigd dat afvalligen niet weer mochten worden opgenomen in de kerk. Het tweede scharniermoment ligt in de zestiende eeuw. De tijd van de Reformatie. Tot dan toe was de Rooms-katholieke kerk vrijwel ongedeeld gebleven in West-Europa. Toch scheidden de reformatoren zich af. Men voerde als rechtvaardiging aan dat men terug ging naar de Apostolische kerk en dat de kerk geen kerk meer was, omdat de waarheid er niet meer werd verkondigd. Daarmee werd de ban gebroken. Afscheiden van de kerk werd mogelijk, wanneer men er van overtuigd was dat er de waarheid niet meer werd verkondigd. Vanaf toen is er een beweging ontstaan, waarvan de veelkleurige kerkelijke kaart in Nederland het resultaat is. Men had wel een probleem. Er was geen sprake meer van eenheid in sociologische of organisatorische zin. Hoe kon men dan belijden tot „één, algemene Kerk‟ te behoren? Eenheid moest opnieuw worden gedefinieerd. Twee visies willen we hier noemen: 1. Een eschatologische benadering die zegt dat de huidige verdeeldheid op de jongste dag zal worden opgeheven. Deze toestand is tijdelijk; zij duurt tot de vervulling in het eschaton. Dit is de opvatting waarop Calvijns onderscheid tussen de „ zichtbare‟ en „ onzichtbare‟ kerk is 61
Keys of Connection
gebaseerd. 2. Een biologische benadering, die de historische ontwikkeling vergelijkt met de groei van takken aan een boom. Dit beeld is afkomstig van de achttiende-eeuwse piëtist Nikolaus Ludwig graaf von Zinzendorf en werd in de volgende eeuw enthousiast overgenomen door verschillende schrijvers. Deze visie maakt het mogelijk de bestaande kerken – van rooms-katholiek tot orthodox en protestants – te beschouwen als een organische eenheid, ondanks hun verschillen.98 In deze tijd vindt men organisatorische eenheid vaak niet meer belangrijk. De veelkleurigheid van kerkelijk Nederland is dan juist iets moois. Pluriformiteit is niet iets negatiefs, maar juist een voorwaarde voor eenheid. Uniformiteit is negatief. Niet iedereen hoeft hetzelfde te zijn en hetzelfde te geloven. Christenen hebben elkaar in de verscheidenheid nodig. Zij zijn op elkaar aangewezen. En dat is positief. Dan is er altijd weer een terugkerende vraag. Verscheidenheid is iets moois, maar er zijn toch wel grenzen? Ja die zijn er, en die zijn breed. De grenzen liggen daar waar men zich niet meer laat aanspreken op de belijdenis „Jezus is Heer‟. Op het moment dat christenen onderling het ergens niet over eens zijn, en de een vraagt de ander naar deze belijdenis, dan zal blijken of ze broeders zijn of niet. Deze belijdenis is de norm. Ook belangrijk is de vraag: waar is waarheid? In kerkelijk Nederland hebben we geleerd, dat we ons mogen afscheiden omwillle van de waarheid. Maar wat is dat nu eigenlijk? We moeten ons bedenken dat waarheid geen systeem, geen theorie of een beschouwing is, maar een Persoon: Jezus Christus is de Waarheid. De waarheid vinden we alleen in ontmoeting met Hem. Een orthodoxie die zeer intellectualistisch de „puntjes op de i‟ zet als het over de ware leer gaat, maar de band met Christus mist, is een gevaarlijke zaak. Dan geloven we nog wel de belijdenis, maar belijden we niet het geloof.99
4.3 Conclusies 4.3.1 Alleen eenheid door Jezus Eenheid is voor christenen geen bijzaak, maar een hoofdzaak. Het is daarom belangrijk om hierover na te denken en er mee bezig te zijn. De basis voor eenheid ligt in de relatie die Jezus heeft met zijn Vader. Het gebed van Jezus is dat de gelovigen één zullen zijn, zoals zij één zijn. De gelovigen kunnen die eenheid alleen vinden in Jezus. Dus buiten Jezus om, geen eenheid. Jezus gebed om eenheid is 98 99
Alister McGrath, 2000 jaar Christendom, Een introductie, 2000, 189-190. Idem. 25-28
62
Keys of Connection
eigenlijk een gebed dat de gelovigen in Hem zullen zijn. Dit gebed draagt het karakter van wilsbeschikking. Wanneer christenen zo één zijn, heeft deze eenheid een missionaire uitstraling. Tijdens de interviews is het specifieke Bijbelgedeelte van Joh. 17 meermalen genoemd. Men wilde hier dan het belang van eenheid mee aangeven. Nog vaker heeft men genoemd hoe belangrijk het gebed is. Dit gebed moet dan geen „formeel‟ gebedje zijn, maar echt gebed waarin de wil van God gezocht wordt. Vanuit dit gebed worden kerkmuren „flexibel‟ en groeit het verlangen naar eenheid. Moeilijker wordt het wanneer eenheid gedefinieerd moet worden. Volgens sommigen ligt dat in het gebed, volgens anderen in het samen avondmaal vieren, en weer anderen denken er nog anders over. Hoe wij eenheid definiëren, bepaalt of wij de vraag: zijn de verschillende kerken één? met „ja‟ kunnen antwoorden.
4.3.2 Eenheid rondom de waarheid In de gemeenschap van gelovigen moet wel naar de waarheid worden gezocht. De waarheid is geen systeem wat je met je verstand kunt bevatten, maar een Persoon. Door het middelaarswerk van Jezus Christus mogen de gelovigen verbonden zijn met de Vader. Hij is de waarheid. En deze maakt één. Deze conclusie sluit aan bij de voorgaande. Men kan met elkaar in gebed gaan, maar men moet wel de waarheid blijven zoeken. De waarheid blijft bovenaan staan. Niet de eenheid. De waarheid is echter geen leerstellige waarheid, maar een persoon. Namelijk Jezus. Wat opvalt is dat waar men Jezus zoekt - en niet in eerste plaats een consensus in een leerstellige discussie – de leerstellige verschillen als minder relevant worden ervaren. De persoon Christus, waarin men elkaar dan terugvindt, stijgt boven leerstellige verschillen uit, zo blijkt uit de interviews.
4.3.3 Eenheid kent grenzen Het veelkleurige palet van onze kerkelijke kaart is voor een deel te danken aan het feit dat christenen zich mogen afscheiden omwille van de waarheid. Het ene kerkgenootschap vat waarheid in engere zin op dan het andere kerkgenootschap. De ruimte waarbinnen men elkaar als broeders en zusters kan omarmen is echter groot. Overal waar je elkaar kunt aanspreken op de belijdenis „Jezus is Heer‟ kun je spreken van broeders en zusters. Ook al gaat het tegen je eigen interpretatie van het Woord in, als de ander de belijdenis „Jezus is Heer‟ als norm hanteert is het alleen maar een uitdaging om je te verdiepen in de ander. 63
Keys of Connection
Voor een netwerk is het van belang dat er duidelijk gecommuniceerd wordt wat de reikwijdte van het netwerk is. Voor iedere deelnemer is het belangrijk om te weten wat de grenzen zijn. Deelnemers van een netwerk moeten zich binnen deze grenzen kunnen vinden. Dit geldt in het algemeen voor netwerken. Geen van de netwerken heeft de bovenstaande „grens‟: Jezus is Heer. Wel kennen ze een eenheidsverklaring, grondbeginsel of iets dergelijks.
4.3.4 Binnen de verscheidenheid het zwakke waarderen In het Nieuwe Testament werd de veelheid aan kerken niet als probleem ervaren voor de eenheid van de kerk. Wel moest er gewaakt worden voor partijschappen en voor gedrag waar de een zich boven de ander verheft. Dit kon binnen een gemeente gebeuren, maar als we naar Korinte kijken, zien we dat het ook tussen de ene en de andere gemeente kon gebeuren. De één was van Apollos en de ander van Paulus. Het zwakke en oneervolle werd hierin minder geacht. Hier sprak Paulus zich tegen uit. Het zwakke en oneervolle moest juist extra beschermd worden. Wat een enorme les voor kerkelijk Nederland. Als het met jouw kerk goed gaat, gebruik dit dan niet om een andere minder te achten! In de netwerken zijn altijd kerken waarmee men gemakkelijker kan samenwerken. Kerken die minder moeilijk doen over principiële zaken, of juist wel extra moeilijk doen op sommige punten. Een valkuil die er ligt, is dat er op momenten waarop dit grotere vormen aanneemt, er partijschappen ontstaan. Er kunnen conflicten ontstaan waarbij degenen die daarbij betrokken zijn, hun voor- en tegenstanders zoeken. Dit gevaar lijkt altijd op de loer te liggen. Vaak is men dan overtuigd van het eigen gelijk. Dat impliceert dat de ander ongelijk heeft. En zo ontstaat er scheiding en worden relaties geschaad. Tenminste, dit komt voor. Nu is het voor alle netwerken, ongeacht of er wel of geen conflicten zijn, belangrijk om conclusie 6 serieus te nemen. Wanneer een kerk ervan overtuigd is dat zij het beter doet dan een ander, mag dit nooit tot zelfverheffing leiden. Maar juist het geheim in het lichaam van Christus, is dat de eervolle, belangrijke delen, de oneervolle, kwetsbare delen beschermen. Concreet betekent dat dan, dat kerken elkaar niet „moeten onderdrukken‟, maar juist naar elkaar toe moeten gaan en zeggen: ik zie dat het bij jouw gemeente moeilijk gaat. Kunnen wij helpen? In het onderzoek is naar voren gekomen dat men elkaar in sommige gevallen helpt, maar dat het omgekeerde ook voorkomt.
4.3.5 Grensgangers van toen, netwerkers van nu In de tijd van het Nieuwe Testament waren er grensgangers die rondreisden, brieven brachten en 64
Keys of Connection
boodschappen overbrachten. Dit was erg belangrijk voor de opbouw van de gemeenten. Een gemeenschappelijke bekende maakte van een vreemdeling iemand die gemakkelijker werd geaccepteerd. Dit lijkt op de christelijke netwerkers van vandaag. Het werk dat zij doen, lijkt op het werk van de grensgangers. Dit zou hen kunnen bemoedigen en inspireren. Ditzelfde principe blijkt belangrijk te zijn bij de netwerken uit ons onderzoek. Een leider, een echte netwerker die overal zijn contacten heeft, maar deze ook onderhoudt. Het is iemand die coördineert en visionair is, mensen met elkaar in contact brengt enzovoorts. Het principe van netwerkers of grensgangers blijkt dus al oud, maar het werkt nog steeds. Een grensganger was een spil in contacten tussen kerken onderling. Hij blijkt erg veel onderling vertrouwen te kunnen wekken. Doordat kerken dezelfde bekende hebben, heft dat al iets van de onderlinge onbekendheid op. Deze onderlinge bekendheid kan alleen maar groeien door de netwerker. Een grensganger is van oudsher iemand die gemeenten ondersteunt. In een netwerk is een netwerker iemand die verschillende gemeenschappen (of kerkelijke gemeenten) met elkaar verbindt. Daarmee heeft de netwerker een faciliterende en inspirerende functie. Het geheel van het netwerk stelt de verschillende gemeenten beter in staat om te doen wat zij moeten doen. Met name op missionair vlak blijken netwerkverbindingen heel nuttig.
4.3.6 Veel kerken, organisch één De kerkvisie is in de loop van de tijd veranderd. In de vroege kerk bestond er geen kerk buiten het instituut, de ambten en de sacramenten. Nu is daar verandering in gekomen, hoewel dit niet bij alle kerkgenootschappen het geval is. Op de veelheid aan kerken moest vanaf de Reformatie een visie gevormd worden. Er zijn er verschillende, maar de belangrijkste – die we ook in de interviews tegenkwamen – is wel dat alle gelovigen een organische100 eenheid vormen. God is zo veelkleurig dat dit niet in één kerkvorm kan worden gestopt. Er zijn meerdere vormen nodig om die veelkleurigheid te laten zien. In deel B, kunt u lezen dat A. McGrath schrijft dat de nieuwe visies ontstonden na verschillende scheuringen. Men moest de eenheid van de kerk opnieuw definiëren. Op het moment dat niet het organisatorische, maar het organische belangrijk is, doen kerkverbanden er minder toe. Dan gaat het namelijk om het vinden van dezelfde persoon: Christus. Eigenlijk geven alle deelnemers in het netwerk wel aan dat organisatorische eenheid niet mogelijk is. Daarvoor zijn er teveel verschillen. De noodzaak van organisatorische eenheid wordt niet ingezien, 100
Of biologische; zie McGrath in Deel B
65
Keys of Connection
omdat de organische visie voldoet. De kerk die een organisatorische eenheid is, blijft dan misschien wel een eschatologische werkelijkheid. Een veranderde kerkvisie, die voortkomt uit verdeeldheid van de kerk, roept vraagtekens op. Het belangrijkste vraagteken is wel of christenen met een mooie organische kerkvisie niet te gemakkelijk berusten in verdeeldheid en deze visie gebruiken als een alles bedekkende deksel van een stinkende beerput. Met het vormgeven van een netwerk, berust men niet in een mooie organische visie die verdeeldheid bedekt. Juist in de praktijk van een netwerk zoekt men elkaar op. Er wordt concreet gewerkt aan het samenbrengen van gelovigen. Door in gesprek te gaan met gelovigen die alles iets anders beleven dan jij, word je aangescherpt. En dat niet alleen, het is ook een toets voor jouw beleving van eenheid. Na een gesprek met een andere gelovige, bekruipt je dan het gevoel dat je het goed doet? Zo niet, net ietsje beter dan die ander? Is dat het geval, laat dit dan een roep zijn om de waarheid weer te zoeken in die ene Persoon, en het zwakke hoog te achten. Zolang men met elkaar de eenheid blijft zoeken in de waarheid, namelijk Christus, ontloopt men het gevaar om met een mooi verhaal, verdeeldheid te bedekken.
66
Keys of Connection
Hoofdstuk 5 - Conclusies en aanbevelingen 5.1 Inleiding Dit is het laatste en afrondende hoofdstuk van dit onderzoeksrapport. We hebben drie netwerken beschreven, we hebben gekeken naar verschillende rasteronderwerpen binnen die drie netwerken. We hebben de uitkomsten van het praktijkonderzoek naast literatuur gelegd en we zijn op zoek geweest naar de theologische betekenis van eenheid en wat dit betekent voor netwerken die bestaan uit onder andere kerken. Aan het begin van dit onderzoek hebben we een kernvraag gesteld: Wat zijn kritieke succesfactoren bij het vormgeven van een effectief lokaal netwerk tussen kerkelijke gemeenten en christelijke organisaties met het doel dat het evangelie hoorbaar en zichtbaar wordt in de samenleving? In dit hoofdstuk geven we middels de conclusies antwoord op deze vraag en vervolgens doen we aanbevelingen. De conclusies komen voort uit de integratie tussen praktijk en literatuur. Wat we hebben gezien in de praktijk, in de netwerken en in de diepte-interviews, en wat werd bevestigd door de literatuur en visa versa. Hierover is veel te zeggen, maar in dit hoofdstuk gaat het om de kernpunten. De twaalf punten die hier worden genoemd kwamen dermate sterk naar voren dat wij menen dat ze kritiek genoemd mogen worden voor het vormgeven van een effectief lokaal netwerk. In onze afweging hebben we de 15 kritieke principes voor een Koninkrijks netwerk die Phill Butler geeft in Well Connected101 meegenomen. In onze afweging hebben we ook observaties meegenomen die we alleen in algemene termen hebben vermeld vanwege het vertrouwelijke karakter. De volgorde is enigszins chronologisch, te beginnen met factoren die vanaf het begin van groot belang zijn.
5.2 Conclusies 1. Sense of urgency Een van de voorwaarden voor het kunnen ontstaan van netwerk tussen kerken en christelijke organisaties, is dat de deelnemers het belang hiervan beseffen. Johannes 17, 'opdat zij één zijn' kan ervaren worden als drang om als lokale kerken samenwerking te zoeken. Maar zolang een kerk in de 101
Phill Buttler, Well connected, in partnership with World Vision, 2006, 319-321
67
Keys of Connection
luxe positie verkeert dat ze alles wat zij wil doen, alleen kan doen, zal deze drang veelal ontbreken. Pas op het moment dat de kerk het verlangen heeft om iets te bereiken dat het eigen kunnen overstijgt, bijvoorbeeld het verlangen om de stad te bereiken met het evangelie, zal ze andere kerken opzoeken om mee samen te werken. Dan hebben kerken elkaar nodig en is er een besef van dringende noodzaak. Dit gebeurt ook wanneer een kerk wordt teruggedreven uit het publieke domein en ten onder dreigt te gaan. Dan is er het besef: een kerk die niet werft die sterft. Blijkbaar moet er in de context aanleiding zijn om zich te wenden tot andere kerken. Toch achten wij het niet onmogelijk dat kerken uit een stad wel door de oproep tot eenheid worden gemotiveerd om samen te werken. Dan moet er iets zijn om samen mee aan de slag te gaan, namelijk een nood of behoefte in de context.
2. Visie bindt samen Een gemeenschappelijk gedragen visie brengt mensen, kerken en christelijke organisaties bij elkaar. Het begint bij één of enkele personen met een visie die betrekking heeft op de christelijke roeping en om die visie te realiseren is er de samenwerking tussen kerken en organisaties nodig. Vanuit deze visie wordt er contact gelegd met kerken en organisaties en worden deze aangespoord om deel te nemen aan het netwerk. Deze visie is de gezamenlijke grond en het uitgangspunt van de samenwerking. Kerken en organisaties committeren zich aan deze visie. De visie bepaalt voor een belangrijk deel welke kerken en organisaties worden benaderd voor het netwerk. Voor een diaconaal gekleurde visie kunnen kerken in de volle breedte van de kerkelijke kaart worden gevraagd terwijl er voor een missionaire visie gekeken wordt naar meer gelijkgezinde kerken en organisaties. De visie moet steeds gecommuniceerd worden vanuit het leiderschap van het netwerk. Het moet voor alle betrokkenen duidelijk zijn wat de visie is en waarom deze visie belangrijk is. Een goede visie werkt motiverend, inspirerend en men zal er enthousiast door raken. De visie is de (misschien) bereikbare droom van wat het netwerk wil doen en waar ze wil komen. De visie zal in het geval van een christelijk netwerk waarschijnlijk betrekking hebben op een gesignaleerde fysieke, sociale of geestelijke nood in de samenleving. Vanuit wat in de Bijbel staat ontstaat er een passie en een visie in het hart van christenen die uiteindelijk uit kan monden in een effectief functionerend netwerk dat zijn vruchten afwerpt.
3. Gebed als motor Zonder uitzondering wordt gebed heel belangrijk gevonden voor het netwerk. Samen bidden, bidden met elkaar en bidden voor elkaar, bindt samen. Voor het komen tot een gezamenlijke visie en voor het werken aan het realiseren van de visie is gebed heel belangrijk: Wat is de wil van God voor het 68
Keys of Connection
netwerk en voor de stad? Wanneer je als kerken wat wilt betekenen heb je de bescherming van gebed nodig. En wanneer je als kerken gaat bidden voor de stad ga je waarschijnlijk ook aan de slag om deel uit te maken van het antwoord op het gebed. Gebed is van belang om passie te krijgen en te houden voor de doelgroep. Gebed is noodzakelijk bij tegenslagen en gebroken relaties omdat er genezing van relaties mogelijk is op het gebed.
4. Resultaat zien motiveert Als het vlammetje van de visie is gaan branden dan moet dit vlammetje ook blijven branden. Dit gebeurt onder andere door het zien van resultaat. Dit zijn de droge houtblokken die het vuur een impuls geven waardoor het blijft branden of zelfs harder gaat branden. Wanneer er geen resultaat wordt gezien dan gaat het vlammetje vanzelf uit, want de motivatie neemt af en hiermee het enthousiasme en de inzet. Het helpt wanneer de resultaten worden doorverteld, dan wordt het vlammetje niet alleen aangewakkerd bij hen die er bij zijn maar ook bij anderen. Het is van doorslaggevend belang dat de verwachtingen die er zijn gewekt worden waargemaakt, dat de deelnemers succes ervaren. Hiervoor is het belangrijk dat de verwachtingen die worden gewekt haalbaar zijn door het stellen van haalbare doelen. Dit moeten concrete haalbare stappen zijn waarin de visie praktisch wordt uitgewerkt, bijvoorbeeld in de vorm van het organiseren van activiteiten. Door de succeservaring is er motivatie voor het zetten van nieuwe, andere en grotere stappen. Zo blijft het netwerk bestaan en de visie levend. Het is essentieel dat de genomen stappen altijd gekoppeld zijn aan de visie. De resultaten moeten voor de verschillende partijen zichtbaar en relevant zijn willen ze motiveren.
5. Belang van relaties Tijdens de interviews vroegen wij mensen om een metafoor te geven van het netwerk. De meesten kwamen met een metafoor die te maken had met relaties. Relaties zijn essentieel voor een netwerk; een netwerk bestaat uit relaties. Zonder dat kan een netwerk niet bestaan. Het belang van relaties kwam naar voren bij verschillende rasteronderdelen. Alle activiteiten van een netwerk staan op de één of andere manier in het kader van relatiegroei. De persoon die in belangrijke mate de relaties onderhoudt beweegt als een spin in het web. Meestal is dit de kartrekker, leider, secretaris of secretaresse van het netwerk. Deze persoon investeert in relaties en heeft contact met de verschillende partijen. Deze persoon vraagt aan mensen hoe het gaat en luistert goed naar het antwoord. Op deze manier weet deze persoon wat er leeft en gaande is binnen het netwerk. De „relatiepersoon‟ van het netwerk heeft zelf contact met deelnemers van het netwerk 69
Keys of Connection
en informeert hen over de gang van zaken. Hiernaast stimuleert hij ook anderen om te investeren in relaties. Hij creëert momenten waarin deelnemers, in informele sfeer bij elkaar komen. Zo is er in alle drie de netwerken bijvoorbeeld een voorgangersontmoeting of pastoresconvent, waar voorgangers elkaar treffen. Tijdens een dergelijke ontmoeting leren voorgangers elkaar kennen en groeit de relationele band. Het valt op dat verschillende voorgangers geen behoefte hebben aan een relatie om 'te praten over koetjes en kalfjes'. De relaties binnen een netwerk zijn uiteindelijk functioneel. Wanneer er regelmatig momenten van ontmoeting zijn, is dit voor de meeste mensen voldoende. Zij hebben er geen behoefte aan om elkaar, buiten de georganiseerde ontmoetingen om, op te zoeken. Voor relaties zijn vertrouwen en openheid van belang. Waar de relaties groeien kunnen de verschillen worden overbrugd.
6. Regelmatig communiceren Een netwerk staat of valt met communicatie. Door goed met elkaar te communiceren blijven de betrokkenen gemotiveerd. Voor de communicatie is vertrouwen en transparantie belangrijk. Rekening houdend met de verschillende betrokken partijen moet er passend en helder worden gecommuniceerd. De visie moet worden gecommuniceerd en de behoefte aan informatie moet worden vervuld. Er moet goed geluisterd worden naar de behoeften van de verschillende partijen en naar wat er leeft. Één op één contact is belangrijk voor communicatie. Het is altijd van belang om na te gaan of de boodschap is overgekomen.
7. Gedreven leiderschap Een goede leider is van cruciaal belang. Een goede leider heeft een aansprekende visie, en weet deze over te brengen naar de deelnemers. Voor het realiseren van de visie bedenkt de leider strategische stappen, het netwerk ziet hij als het geschikte middel hiervoor. Zo geeft hij richting aan het netwerk, hij is proces- en lange termijn gericht. Een leider met visie zal ook vooruit kijken. Omdat relaties en communicatie zo cruciaal zijn voor een netwerk zijn investeren in relaties en communicatieve vaardigheiden belangrijk voor de leider(s). De leider moet transparant zijn en het vertrouwen van de deelnemers winnen. De leider dient en inspireert.
8. De rol van sleutelfiguren De voorgangers functioneren vaak als sleutelfiguren voor een netwerk. Voorgangers hebben veel invloed in hun kerken. Wanneer voorgangers een rol spelen als communicator en motivator kunnen ze 70
Keys of Connection
hun kerk meenemen in het proces dat netwerk heet. De eerste prioriteit van de voorganger ligt bij zijn gemeente. Het gevaar dat op de loer ligt is dat voorgangers overvraagd worden, qua tijd en organisatie. Het gevolg hiervan kan zijn dat ze de rol die ze kunnen spelen, als communicator en motivator, niet ten uitvoer brengen. Relatie hebben met de voorganger opent deuren naar zijn gemeente en bevordert de betrokkenheid van die gemeente bij het netwerk. Het initiatief ligt bij de netwerkleider(s), niet bij de voorgangers. Deze nemen dit initiatief over het algemeen niet. Natuurlijk kunnen voorgangers binnen het netwerk actief zijn, bijvoorbeeld in het bestuur, dan spelen ze eigenlijk een dubbelrol. Wanneer voorgangers open staan voor contacten met andere kerken, zijn ze hierin een belangrijke voortrekker en voorbeeld voor hun gemeente. Dit geldt zeker wanneer ze daarin acceptatie en respect laten zien en misschien zelfs de verschillen kunnen waarderen. Het is voor een netwerk van belang om in elke deelnemende kerk of organisatie een contactpersoon te hebben. Zij kunnen in hun kerk (of organisatie) de visie van het netwerk verkopen en kunnen de belangen van hun kerk (of organisatie) in het netwerk behartigen. Zij hebben een belangrijke rol op het gebied van communicatie en organisatie. Het is van belang dat elke kerk (of organisatie) actief betrokken blijft bij het netwerk. Dit te realiseren is een belangrijke taak van de contactpersonen.
9. Vieren van veelkleurigheid Wanneer mensen uit verschillende kerken elkaar ontmoeten en elkaar leren kennen gaan de verschillen wegvallen. De verschillen worden irrelevant. Men zoekt de gemeenschap en de gemeenschappelijke kern en mijdt, met name in het begin, confrontatie over de verschillen. Er is veel aandacht voor het bouwen van de relatie. Voorwaarde hiervoor is dat men elkaar accepteert als broeders en zusters in Christus. Tegen de achtergrond van de ontwikkelingen in kerkelijk Nederland, ligt dit nog wel eens gevoelig. Toch is het belangrijk dat men elkaar accepteert en zelfs waardeert. Als deelnemer in een netwerk is het van belang om in te zien dat verscheidenheid hoort bij het lichaam van Christus. Dit is juist positief te waarderen. Op grond van 1 Korinte 12 kunnen we concluderen dat het niet alleen belangrijk is dat je als kerk in het netwerk aandacht hebt voor de 'sterke broeder' (de grote kerk, de succesvolle gemeenschappen) maar dat je juist aandacht hebt voor de zwakken. Juist dit is wat men in een netwerk zou moeten beschermen. Dit kan alleen wanneer de deelnemers zich bewust zijn van de eenheid in Christus en de liefde van God de Vader voor diegenen die 'in Hem' zijn. Het lichaam van Christus is veelkleurig. Daar is veel verscheidenheid. Maar er zijn grenzen. Niet alles kan worden beweerd. De grens ligt in de belijdenis 'Jezus is Heer'. Daar waar men zich laat aanspreken 71
Keys of Connection
op deze belijdenis kan men elkaar zien als broeders en zusters. Zo niet dan stellen zij zichzelf buiten het lichaam van Christus.
10. Het netwerk is procesgericht Een netwerk is lange termijn werk, op korte termijn worden er successen behaald maar de visie is gericht op de lange termijn. Het is een proces. Het kost veel tijd om een netwerk zover te brengen dat alle belangrijke factoren op hun plek zijn. Werken aan een substantiële visie kost tijd, veel tijd, opdat het uiteindelijk ook veel mag opleveren. Relatiegroei kost ook tijd. Er moeten vooroordelen uit de weg worden geruimd en weerstanden overwonnen, dan is er een relationele basis waarop verder gebouwd kan worden. Het is een gevaar om (bepaalde) partijen te snel bij elkaar te willen brengen, er moet een proces van voorbereiding en groei in bereidheid aan vooraf zijn gegaan. Relatie is een lange termijn begrip. Het netwerk is als een plantje dat moet groeien en het kan even duren voordat er echte vrucht wordt gesignaleerd al was de groei en de belofte van vrucht er al lang. Het leiderschap van het netwerk moet visie hebben voor het proces, hij moet insteken op het proces en naast het werken aan de korte termijn doelen ook werken aan het proces. Voor dit proces is er structuur nodig maar het is belangrijk dat dit de minimaal nodige structuur is want het moet in beweging blijven, de visie blijft het belangrijkste en daarvoor doe je wat nodig is. Het werkt belemmerend als er een zware structuur is omdat dit veel tijd en energie kost.
11. Het netwerk ondersteunt Het creëren van een netwerk is niet het uiteindelijke doel. Een netwerk is er nooit 'om het netwerk'. Het netwerk is een middel tot een doel. Uit het onderzoek blijkt dat de betreffende netwerken met hun doelen inspelen op de nood van de stad waar ze aan verbonden zijn. Vaak mist men eenheid en samenwerking tussen kerken, dan wordt er een netwerk opgericht waarbinnen samenwerking plaats vindt. Het netwerk ondersteunt de betrokken kerken om hun taken uit te voeren. Dit kan op het gebied van toerusting zijn maar ook op het gebied van diaconaat of evangelisatie. Wanneer er ondersteuning wordt aangeboden dan is het belangrijk dat deze ondersteuning aansluit op de behoefte aan ondersteuning. Als een kerk een behoefte of vraag heeft en een netwerk kan hierin voorzien of iets aanreiken dan is de kerk blij met het netwerk. Met andere woorden: wanneer een netwerk vraaggericht werkt, zien mensen het nut en de meerwaarde van het netwerk in omdat er voorzien wordt in behoeften die er zijn. Een netwerk dat vraaggestuurd werkt heeft behoefte aan een leider die deze 'vraag' herkent. Hiervoor moet hij zijn oor te luisteren leggen. Het zijn niet altijd vragen waar men al bewust mee bezig 72
Keys of Connection
is. Om goed op de vraag te kunnen inspelen, moet de leider 'vooruit zien'.
12. Gemotiveerd tot geven Voor middelen is het van belang om gemotiveerde vrijwilligers te werven en te houden. Door goede communicatie en een aansprekende visie zullen vrijwilligers gemotiveerd worden om deel te nemen aan het netwerk. Ook gemeenschappelijke doelen werken mee aan de motivatie om aan een netwerk deel te nemen. Het is belangrijk om van de deelnemers ook een passende financiële commitment te vragen, dit is een uiting van de betrokkenheid en vergroot tegelijkertijd deze betrokkenheid. Kerken en organisaties die enthousiast zijn over wat het netwerk doet, zijn bereid om offers te brengen, ook in financiële zin als dat nodig zou zijn. Hetzelfde geldt voor particuliere bijdragen.
Tot besluit Zijn deze conclusies nu specifiek voor christelijke netwerken die in woord en daad het evangelie willen uitdragen? Ja en nee. Deze conclusies zeggen ook veel over netwerken in het algemeen. Toch is het christelijke karakter verweven door het geheel. Het begint met de sense of urgency en de visie. Beiden ontstaan vanuit een passie voor het Woord van God.
Psalm 133:1 Hoe goed is het, hoe heerlijk als broeders bijeen te wonen! Jesaja 61:1 De geest van God, de HEER, rust op mij, want de HEER heeft mij gezalfd. Om aan armen het goede nieuws te brengen heeft hij mij gezonden, om aan verslagen harten hoop te bieden, om aan gevangenen hun vrijlating bekend te maken en aan geketenden hun bevrijding, Johannes 13:35 Aan jullie liefde voor elkaar zal iedereen zien dat jullie mijn leerlingen zijn. Johannes 17:21 Laat hen allen één zijn, Vader. Zoals u in mij bent en ik in u, laat hen zo ook in ons zijn, opdat de wereld gelooft dat u mij hebt gezonden. Matteüs 28: 19,20 Ga dus op weg en maak alle volken tot mijn leerlingen, door hen te dopen in de naam van de Vader en de Zoon en de heilige Geest, en hun te leren dat ze zich moeten houden aan alles wat ik jullie opgedragen heb. (NBV)
73
Keys of Connection
Matteüs 25: 31-46. In dit gedeelte worden de rechtvaardigen geroepen in te gaan in het koninkrijk van God omdat zij werken der barmhartigheid hebben gedaan. Of denk aan de gelijkenis van de barmhartige Samaritaan in Lucas 10. Geïnspireerd door zulke teksten komen christenen in beweging. Aangevuurd door teksten over eenheid zoeken ze broeders en zusters op, ook die uit andere kerken, om samen te dienen en te getuigen. Samen een visie te hebben, samen te dienen en te getuigen en samen dit werk op te dragen in gebed. Het dienen en getuigen niet van zichzelf verwachten maar hierin afhankelijk te zijn van God, die dit door de Heilige Geest in ons werkt. Weten dat alleen God verandering kan bewerken in de harten van de mensen in de stad. Door de Bijbel en de Heilige Geest geïnspireerd om lief te hebben, elkaar en de mensen in de stad. Leiderschap dat niet alleen natuurlijke kwaliteiten daarvoor heeft maar passie voor God en dienende en profetische gaven en liefde voor het lichaam van Christus. Specifiek voor een netwerk waar kerken bij betrokken zijn is de rol die voorgangers en predikanten spelen. Het is belangrijk dat zij betrokken worden bij het netwerk. Het vieren van veelkleurigheid behelst bij christelijke netwerken ook theologische veelkleurigheid, vanuit de belijdenis 'Jezus is Heer' weten we ook: Efeze 3:18,19 Dan zult u met alle heiligen de lengte en de breedte, de hoogte en de diepte kunnen begrijpen, ja de liefde van Christus kennen die alle kennis te boven gaat, opdat u zult volstromen met Gods volkomenheid.
Het netwerk dient de kerken in de stad en de stad zelf. Vanuit het begrip rentmeesterschap weten christenen zich verantwoordelijk ook in hun omgang met geld rekening te houden met opdrachten uit de Bijbel, zorg voor de armen, het evangelie bekend maken enzovoorts. Dus een aantal zaken zijn zeker specifiek voor christelijke netwerken en voor de rest is het christelijke karakter verweven met alle aspecten van het netwerk. Zijn ze allemaal even belangrijk? Nee, hoewel ze allemaal belangrijk zijn is de ene crucialer dan de ander. Hoe kritiek de verschillende factoren zijn kunnen wij niet zeggen, daar zou een veel uitgebreider onderzoek voor nodig zijn onder meer netwerken. Wij schatten in dat met name de sense of urgency, de samenbindende visie, gebed, relaties, communicatie, leiderschap en de sleutelfiguren primair kritiek zijn. Met de juiste invulling van deze factoren zullen de andere factoren hier gedeeltelijk uit voortvloeien.
74
Keys of Connection
5.3 Aanbevelingen Vanuit de conclusies willen we in deze paragraaf een aantal heel praktische aanbevelingen doen voor het vormgeven van een netwerk. In het boek 'Well Connected' geeft Phill Butler allerlei hele praktische tips voor de vier verschillende fasen van een netwerk die hij onderscheidt, de verkenningsfase, de vormeringsfase, de onderwegfase en de operationele fase 102. We willen iedereen die betrokken is bij het vormgeven van een netwerk aanbevelen dit boek en in het bijzonder deze hoofdstukken te lezen. Het boek is echt Amerikaans en daarom van onze kant aanbevelingen voor de oer-Hollandse context. Ook hier houden we zoveel mogelijk een chronologische volgorde aan. A) Begin met een toekomstdroom, een visie die zo groot is dat u het niet kunt realiseren met alleen uw eigen gemeente of organisatie. Neem vervolgens persoonlijk contact op met sleutelfiguren van de kerken en organisaties die u op het oog heeft en ga het met hen hebben over deze visie. Wanneer sleutelfiguren en hun kerken of organisaties gemotiveerd zijn voor deze visie en zij het zien zitten om samen te werken met anderen, breng dan de deelnemers bij elkaar om samen verder door te spreken over de visie. Als er over de visie overeenstemming is moet er overeenstemming komen over hoe deze visie gerealiseerd gaat worden, de concrete haalbare stappen. B) Steek tijd en energie in gebed, motiveer mensen om te bidden, om het belang van het gebed te zien. Bid in alle fasen van het netwerk om leiding en bevestiging. Bid in alle ontmoetingen voor de activiteiten van het netwerk en voor de personen. Ook in de beginfase van een netwerk kan gebed een doorslaggevende factor zijn in het herstellen van relaties, eenheid, het samenbrengen en binden van de verschillende partijen, het samen komen tot één visie. Zeker bij een visie omtrent evangelisatie is gebed voor de doelgroep en geestelijke bescherming belangrijk. C) Voordat er een netwerk is moet er gewerkt worden aan relaties en soms aan het herstellen van relaties. Gebed kan hier een belangrijk middel in zijn net als bemiddelende gesprekken. D) Deelnemende partijen moeten de noodzaak inzien. In de fase van het opstarten van een netwerk is het belangrijk, dat de initiatoren de voorgangers en andere sleutelfiguren overtuigen van het belang van het netwerk. Overtuigen van de bestaande nood en dat er wat aan gedaan kan worden en dat een netwerk vormen hiertoe het middel is. E) Ontmoeting en relatie is van belang om elkaar te leren kennen, te gaan begrijpen en de verschillen te overbruggen. In de beginfase zullen er vooroordelen zijn en belemmeringen om tot elkaar te komen. Door persoonlijke ontmoeting en gesprek over de visie en hoe men hierin 102
Phill Buttler, Well connected, in partnership with World Vision, 2006, 121-197
75
Keys of Connection
staat kunnen vooroordelen worden weggenomen of gerelativeerd. Hierin moet een open, liefdevolle houding worden gestimuleerd. Het kan goed zijn hier een paar basis afspraken over te maken, bijvoorbeeld met en over elkaar spreken met respect. F) De visie moet vertaald worden naar haalbare, concrete stappen, die vervolgens ten uitvoer worden gebracht. Door deze concrete stappen te communiceren naar de betrokkenen worden er verwachtingen gewekt waar ook aan kan worden voldaan. Wees duidelijk in wat men van het netwerk kan verwachten, en leef dit na. Waak ervoor dat de verwachtingen die gewekt zijn of de doelen die gesteld zijn, niet worden gerealiseerd. Dit werkt demotiverend. G) In de beginfase van de samenwerking is het goed om iets te organiseren wat enthousiasmeert. Dit geeft de samenwerking een impuls. Maak het niet te groot, dan worden er verwachtingen voor de toekomst gewekt die misschien niet realiseerbaar zijn. H) Er moeten activiteiten worden georganiseerd en de resultaten van deze activiteiten moeten gedeeld worden zodat het alle betrokkenen enthousiasmeert. Zorg ervoor dat de activiteiten de visie dienen. I)
Wees in het begin niet gericht op structuur, wees gericht op visie en relatie. Wanneer er iets is gegroeid dan kan het nadenken over een minimale structuur die het netwerk en de visie van het netwerk dient, nodig zijn.
J) De leider van een netwerk moet relationeel zijn, oog hebben voor de vrijwilligers en andere betrokkenen. Hij moet interesse in hen hebben en tonen. Hij is er verantwoordelijk voor dat er momenten van ontmoeting komen. Wie komt er in aanmerking voor een leidinggevende rol? Well Connected zegt dat degene met de droom en de visie waarschijnlijk ook de initiator zal zijn en waarschijnlijk - uiteindelijk - ook de leider wordt van het netwerk. K) De leider van een netwerk zal veel tijd en aandacht moeten besteden aan goed communiceren. Dit zal een leeuwendeel van zijn of haar tijd innemen. Het is van groot belang dat de leider tijd heeft om in het netwerk te steken. Het is belangrijk dat het netwerk goed wordt opgezet, door te investeren in relaties, en dit kost veel tijd. De leider moet de visie hebben en communiceren en hij moet betrouwbaar en transparant zijn. L) Ga te allen tijde zorgvuldig om met gegevens en informatie. Win het vertrouwen door betrouwbaar, open en transparant te zijn in zaken van het netwerk en vertrouwelijk om te gaan met vertrouwelijke informatie. Wees ook transparant in dingen die niet goed gaan en doelen die niet gehaald zullen worden. Als de deelnemers er weet van hebben, dan hebben ze verwachtingen, eerlijkheid kan dan de schade van teleurgestelde verwachtingen deels voorkomen. M) Communiceer al wat u wilt communiceren voldoende, communiceer het doel, communiceer de nood, communiceer de visie en communiceer dit op zo'n manier dat het overkomt en 76
Keys of Connection
check of het is overgekomen. En blijf de belangrijke dingen communiceren om de visie levend te houden. Besteed voldoende aandacht aan persoonlijk – één op één contact. Ga bewust om met de verschillende communicatiemiddelen, doe zoveel mogelijk telefonisch en gebruik e-mail met name voor geheugensteuntjes. Veel e-mail versturen kan irriterend werken, zeker wanneer dit niet nodig is. N) Wees vraaggericht, luister naar de behoeften van de kerken. Waarin moeten de kerken geholpen worden om hun missionaire, diaconale of toerustende taken te volbrengen in de samenleving. Als er een visie voor de stad is dan moet er informatie zijn over de stad en deze moet actueel blijven. Er moet oog zijn voor wat er leeft in de samenleving en wat de samenleving nodig heeft en wat de kerken - middels het netwerk - hierin kunnen betekenen, voor zover het aansluit op de visie. O) Bij het vormgeven van een netwerk bevelen wij aan dat de predikanten erbij worden betrokken. Zorg ervoor dat het hen niet veel tijd kost. Steek als netwerkleiders tijd in relaties met voorgangers. Een goede manier hiervoor is, naast persoonlijk contact, het houden van een voorgangerbijeenkomst waar ruimte is voor relatie, ontmoeting, inspiratie en delen van wat er in het netwerk gebeurd. P) Maak gebruik van contactpersonen per deelnemende partij. Iemand die actief de kerk of organisatie betrekt bij het netwerk en de belangen van de kerk verdedigt binnen het netwerk. Zij hebben organisatorisch een rol, dit moet de voorganger niet doen maar dit moet wel gedaan worden. Zij zijn verantwoordelijk voor het doorgeven van informatie van het netwerk naar de kerk toe en tegelijkertijd hebben zij zicht op de kerkleden en weten daardoor bijvoorbeeld wie potentiële vrijwilligers zijn. Het is goed om met regelmaat een moment te hebben waarin contactpersonen bij elkaar komen, dit kan ook het besluitend orgaan van het netwerk zijn, dan is het goed wanneer kerkenraadsleden hierin zitting hebben. Q) Zorg dat er altijd tijd is voor ontmoeting, dat mensen kunnen delen wat er gaande is. Even tijd bij de koffie. Bij het gebed een moment voor persoonlijke gebedspunten. Er moet gezocht worden naar een goed evenwicht tussen ontmoeting en functioneel bij elkaar zijn. R) Alle deelnemers moeten worden gemotiveerd om hun steentje bij te dragen, qua tijd en geld. Hiervoor is enthousiasme voor de visie heel belangrijk. Wanneer de visie voortdurend wordt gecommuniceerd en wanneer de deelnemers enthousiast worden voor de visie dan zal het werven van vrijwilligers en geld soepeler verlopen. S) Verwacht niet te snel resultaat. Ga er vanuit dat het goed opzetten van een netwerk veel tijd en energie zal vergen en het in stand houden is een nog grotere uitdaging. Het is een proces. Het realiseren van een grote visie vergt veel voorbereidende activiteiten die veelal onzichtbaar zullen zijn. Houd vol en houd moed. Blijf investeren in het betrekken van 77
Keys of Connection
sleutelfiguren, door persoonlijk contact, ook in de nieuwe predikanten en voorgangers die door een betrokken gemeente wordt aangetrokken. Zij moeten enthousiast worden voor het netwerk willen zij er tijd en energie in steken. T)
Heb aandacht voor de zwakkeren in het netwerk. Zwak is alles wat je als „kerk‟ of als „christenen‟ graag wilt verbergen. Heb niet alleen oog voor de „sterken‟. Eer juist de aanwezigheid van zwakke broeders en zusters.
Aanbeveling voor vervolgonderzoek: In dit onderzoek is één van de vragen van de opdrachtgevers blijven liggen. Ze kwamen met twee verschillende vragen bij ons en we hebben ons tot één vraag beperkt. De tweede vraag ging over „hoe een netwerk vruchtbaar is‟. Wij zijn van mening dat we een deel van de vraag hebben behandeld: Voor een vruchtbaar netwerk heb je een netwerk nodig dat goed functioneert, met onze onderzoeksresultaten als randvoorwaarden. Maar de vraag naar vruchtbaarheid van een netwerk heeft ook te maken met het brengen van het evangelie. Wat kun je als netwerk doen om mensen te bereiken met het evangelie? Wat is hiervoor effectief? Een netwerk is pas effectief wanneer de gestelde doelen ook worden behaald. Hoe missionaire doelen behaald kunnen worden, met een netwerk tussen kerken als uitgangspunt, is een onderzoek waard. Wij bevelen aan om hier een vervolgonderzoek van te maken. Het zou volgens ons ook interessant zijn om de rol van gebed hierin mee te nemen. We willen u Gods zegen toewensen in uw betrokkenheid bij het vormgeven van een netwerk!
78
Keys of Connection
Bronnenlijst Boeken 1
Butler, P., Well connected. Releasing power, restoring hope throug kingdom partnerschips\ (Weyerhaeuser Way South: published in partnership with World Vision, 2006) 332 pp.
2
Noort, G., e.a., Als een kerk opnieuw begint. Handboek voor missionaire gemeenschapsvorming (Zoetermeer: Boekencentrum, 2008) 392 pp.
3
Brenters, M., De organisatie als netwerk. Hoe mensen organisaties veranderen en organisaties mensen (Alphen aan den Rijn: Samson, 1999) 275 pp.
4
Jong, R. de, De essentie van netwerken. Ontwikkel je eigen netwerkstijl (Den Haag: DeltaHage, 2006) 106 pp.
5
Roest, H. de, En de wind steekt op! Kleine ecclesiologie van de hoop (Zoetermeer: Meinema, tweede druk 2006) 246 pp.
6
Hoek, E. van, e.a., Nabije naasten. Kerken actief in lokaal diaconaat (Barneveld: de Vuurbaak, 2007) 117 pp.
7
Collins, J., Good to great and the social sextors. A monograph to accompany Good to Great (Random: House Business Books, 2006) 37 pp.
8
Collins, J., Good to Great. Nederlandstalige editie (Amsterdam: uitgeverij Business Contact, 2006) 284 pp.
9
Venetië, E. van, Luikenaar, J., Het Grote Lobby Boek. De ongeschreven regels van het spel (Zutphen: uitgeverij Plataan, 2006) 288 pp.
10 Schnabel, P., e.a., Betrekkelijke betrokkenheid. Sociaal en Cultureel Rapport 2008 (Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau, 2008) 423 pp. 11 Jansen, C.J.M., e.a., Professioneel communiceren. Taal- en communicatiegids (Groningen: Martinus Nijhoff, 2004) 681 pp. 12 Starren, H.G., Kerkhof, T. van de, De 21 geboden van modern leiderschap (Amsterdam; Antwerpen: Business Contact, zesde druk, 2008) 199 pp. 13 Meijering, E.P., Het Nederlandse christendom in de twintigste eeuw (Amsterdam: Balans, 2007) 618 pp. 14 Vellekoop, M., Nieuwe kerken in een nieuwe context. Onderzoek naar gemeentestichting in Nederland en de rol van contextualisatie (Amsterdam: Vrije Universiteit, 2008) 103 pp. 15 Bouma, H., Faber, J., Bidden in het pastoraat (Kampen: Kok, tweede druk, 1997) 136 pp. 16 Jennings, J., Gier, P. de, De kerk op de knieën. Praktische handleiding voor dynamisch gebed (Amersfoort: Alpha-cursus Nederland, 2005) 63 pp. 17 Beek, A. van de, Tussen traditie en vervreemding, over kerk en christenzijn in een veranderende 79
Keys of Connection
cultuur (Nijkerk, 1985) 144 pp. 18 Dekker, G., Zodat de wereld verandert, over de toekomst van de kerk (Baarn, 2000) 255 pp. 19 Hagoort, H., Kerkelijke eenheid, theologische verkenningen (Bijbel & Praktijk 17, Kampen) 121 pp. 20 Reuver, R. de, Eén kerk in meervoud, een theologisch onderzoek naar de ecclesiologische waarde van pluraliteit (Zoetermeer, 2004) 359 pp. 21 Houwelingen, P.H.R. van, Johannes, Het evangelie van het Woord, (Kampen, 2007) 478 pp. 22 Studiebijbel - Internetversie 4.0, 2009 23 Beasley-Murray, G.R., Word Biblical Commentary Vol. 36, John, (Second Edition, Nashville, 1999) 24 Milne, B., The Message of John, New Testament (Nottingham, 1993) 362 pp. 25 Morris, L., The Gospel according to John, Revised (Grand Rapids, 1995) 26 Kamp, W. van de, e.a., „ Wij kiezen voor eenheid‟, dertien geestelijke leiders onderschrijven het Manifest van Eenheid (Aalten, 2009) 192 pp. 27 McGrath, A., 2000 jaar Christendom (Een introductie, 2000) 388 pp. 28 Noordegraaf, A., Gods bouwwerk, Aspecten van het gemeente-zijn in bijbels-theologisch licht (‟s-Gravenhage, 1980) 278 pp. 29 Roest, H. de, Een huis voor de ziel, gedachten over de kerk voor binnen en buiten (Zoetermeer, 2010) 200 pp. 30 Osmer, R.R., Practical Theology, An introduction (Grand Rapids, Michigan, 2008) 246 pp.
Artikel 1
Goedhart, J.M., „Hoop voor de Stad – Spijkenisse‟, IDEA 27e (2006) 3-5.
Websites 1
Website van de Evangelische Alliantie:
www.ea.nl
2
Website diaconaal netwerk Spijkenisse:
www.vredevoordestad.n
3
Website wikipedia encyclopedie:
www.wikipedia.nl
4
Website geloven in de stad netwerk in Haarlem:
www.gelovenindestad.nl
5
Website sonrise activiteit Haarlem:
www.sonrisehaarlem.nl
6
Website Wikipedia
www.wikipedia.nl
7
Website EO
www.eo.nl
8
Website Kerknieuws
www.kerknieuws.nl
9
Website Archief Veenendaal
www.gemeentearchief.veenendaal.nl
80
Keys of Connection
Bijlagen Bijlage 1: Beschrijving van 7 niet onderzochte netwerken en lijst netwerken
Almere www.ecaalmere.nl Almere is in de tweede helft van de twintigste eeuw ontwikkeld als tweede grote stad in de provincie Flevoland. Almere heeft 188.209 inwoners (1-1-2010). Evangelisch Contact Almere is een platform voor éénheid, ontmoeting en samenwerking. Dit trachten zij te bereiken door: Het bevorderen van een gezamenlijk getuigenis van het christelijk geloof in de stad Almere. Het bevorderen van de éénheid onder christenen in Almere. Het bevorderen van de éénheid onder de leiders van de diverse christelijke kerken en gemeenten in Almere. Het op elkaar afstemmen van activiteiten van de deelnemende gemeenten. Het opzetten en ontwikkelen van gezamenlijke activiteiten ter bevordering van de verspreiding van het evangelie van Jezus Christus. Zo'n 18 kerken en organisaties (IBS, YfC) nemen deel aan dit platform. In Almere wordt al enige tijd de citybijbel uitgereikt aan nieuwe inwoners. Daarnaast is er elke 6 weken een voorgangersontbijt waarbij ze een thema bespreken. Incidenteel wordt er gezamenlijk gereageerd middels een brief aan de gemeente. Ze hebben een website waar nieuws over het platform te vinden is: www.ecaalmere.nl. Deventer www.deo-deventer.nl Deventer is een oude Hanzestad in de provincie Overijssel met 98.660 inwoners (1-1-2010). In Deventer functioneert het DEO, Deventer Evangelisatie Overleg. Het is een platform waar kerkelijke gemeenten en christelijke organisaties lid van kunnen worden. De leden vinden elkaar op een gemeenschappelijke doelstelling: 'Het evangelie van Jezus Christus proclameren in Deventer en mensen voor Hem winnen'. Ze kwamen een paar keer per jaar bij elkaar. Er werd gecommuniceerd via het DEO-nieuws en de DEO-site. Momenteel staat DEO op een laag pitje. Het stadsgebed loopt nog en er zijn nog de contacten die via DEO zijn opgedaan. Amersfoort www.stadsgebedamersfoort.nl Aantal inwoners: 143212 Het betreft hier een gebedsnetwerk. Er nemen 18 verschillende kerken deel: zowel evangelisch als reformatorisch. Er zijn geen christelijke organisaties direct bij betrokken. In het comité van aanbeveling zitten wel christelijke organisaties. Een aantal keren per jaar komen de contactpersonen van de deelnemende kerken bij elkaar voor ontmoeting, toerusting en gebed. Waaronder drie keer per jaar een gebedsavond. Men komt samen om te verootmoedigen voor God, danken, bidden voor de stad en éénheid van de kerken om samen de liefde en waarheid van Jezus zichtbaar te maken. het doel om het evangelie hoorbaar en zichtbaar te maken willen zij dmv gebed bereiken. Delft www.kerstmissiedelft.nl www.yfc.nl/delft www.linkdelft.nl 81
Keys of Connection
ddaydelft.wordpress.com Aantal inwoners: 96517 Aan de kerstmissie nemen 13 kerken deel zowel RK, Evangelisch en reformatorisch. Men heeft als doel: Gods liefde te laten zien door contact met Delftenaren in woorden en daden. Zij organiseren één keer per jaar een kerstactie. „Link‟ behandelt op een ontspannen mannier inspirerende thema's. Zij organiseren avonden met muziek, visuals, cabaret, film, en soms iets anders over thema‟s van het leven. Eerder waren er maandelijkse avonden, nu 1 x per seizoen. The Mall is ook in Delft actief. The Mall Voorhof is een jongerencentrum dat een veilige plek biedt aan jongeren, waar door recreatie elke jongere wordt gerespecteerd, gekend en gewaardeerd en door activiteiten jongeren zichzelf kunnen ontwikkelen Naast het onderling overleg van de commissies is er een predikantenoverleg. Hengelo www.omroeplogos.nl www.ewkh.nl Aantal inwoners: 80925 Radio logos: 8 evangelische en reformatorische kerken werken samen, daarnaast nog 4 kerken die sympathisant zijn. EWKH: 7 Kerken, evangelische en reformatorische kerken werken samen. Bij beide zijn er niet direct christelijke organisaties betrokken 3 x per jaar verschijnt de Logos Info. Radio logos heeft als doel: gestalte te geven aan de Openbaring Gods door middel van het Evangelie van Zijn Zoon Jezus Christus via het verzorgen van radio-uitzendingen en zo mogelijk televisie-uitzendingen. In het beginne was het Woord en het Woord was bij God en het Woord was God Er worden activiteiten georganiseerd op Koninginnedag, er is een mannenontbijt, een stadsgebed en er zijn activiteiten voor jongeren en kinderen. Nieuwegein www.hartvoornieuwegein.nl Aantal inwoners: 60.846 De stichting „Platform Nieuwe Genade‟ wil bouwen aan éénheid onder de christenen van Nieuwegein en omgeving. Om van daaruit alle mensen bekend maken met de liefde van Jezus Christus en met Zijn verlossing en herstel. Hun verlangen is dat Jezus Christus meer en meer zichtbaar wordt in Nieuwegein. Stichting „Platform Nieuwe Genade‟ is geen kerk, maar wordt gevormd door leden van verschillende kerken. Men vindt het belangrijk om een stevig netwerk van kerken te hebben, zodat mensen makkelijk kunnen worden doorverwezen naar een kerk die bij hen past. Daarnaast organiseert men activiteiten rondom bepaalde thema´s zodat de éénheid wordt bevorderd. Thema´s als gebed, evangelisatie, aanbidding, kinder- en jeugdwerk, onderwijs en diaconaat enz. Ieder onderwerp wordt een pijler waarbinnen verschillende activiteiten worden ontplooid door verschillende kerken. Elke pijler heeft een eigen coördinator. Verder is het organiseren van open avonden belangrijk en de vormgeving van hun site zodat de informatievoorziening makkelijk verloopt. Achterhoek www.regioteam.net 82
Keys of Connection
De achterhoek beslaat de regio tussen Dieren, Winterswijk. Lochem en Zuthpen. Vanuit conferenties die gehouden werden op De Betteld in Zelhem bleek dat er behoefte was om structuur aan te brengen in de onderlinge communicatie. Voorgangers van verschillende kerken werden daarom uitgenodigd voor een ontbijt. Op de site wordt alle informatie gebundeld en eventueel doorgemaild. Betrokkenen vergaderen slechts 2 maal per jaar. Het doel is dat er eenheid rondom het Woord wordt gecreëerd en dat er efficiënter gewerkt kan worden aan de Grote opdracht. Het doel van het regioteam is om hierin dienstbaar te zijn aan de verschillende kerken. Het netwerk organiseert zelf geen activiteiten maar coördineert, ondersteunt en communiceert Lijst netwerken (algemeen): Achterhoek Almere Amersfoort Amsterdam (de stadslamp) Amsterdam Delft Deventer Ede Ermelo Groningen Haarlem Hengelo Nieuwegein Rotterdam Spijkenisse Utrecht Lijst netwerken GIDS: Amsterdam Apeldoorn Barneveld Den Helder Doetinchem Dordrecht Harderwijk Heerhugowaard Hilversum Houten Laren-Blaricum-Eemnes Leiden Leusden Soest Veenendaal Zeeland Zeist Zwolle
83
Keys of Connection
Bijlage 2: Tabel netwerken „+‟ betekent: voldoet aan de bovenstaande criterium. „?‟ betekent: onbekend of er wordt voldaan aan bovenstaande criterium „-„ betekent: voldoet niet aan het bovenstaande criterium. Stad
Een stad van
Tenminste 5
Netwerk heeft een
Minimaal 4
40.000 of
verschillende
missionair doel
activiteiten per
meer
kerken (en
inwoners
christelijke
Leider
jaar?
organisaties) werken samen Groningen
+
+
+ (geen officieel
+
+
geformuleerd doel) Almere
+
+
+
?
+
Deventer
+
+
+
-
+
Hengelo
+
+
+
+
Spijkenisse
+
+ (org. niet perse
+ (men wil als christen
+
+
chr.)
present zijn)
Amersfoort
+
+
+
-
?
Utrecht
+
-
-
?
?
Delft
+
+
+
+
?
Achterhoek
+
+
-
-
-
Nieuwegein
+
+
+
+
+
Amersfoort (gids)
+
-
- (doel van gids is
-
?
breder) Amsterdam (gids)
+
-
-
+
?
Amsterdam
+
+
+
+
+
Apeldoorn (gids)
+
-
-
-
?
Barneveld (gids)
-
-
-
-
?
Den Helder (gids)
+
-
-
-
?
Dordrecht (gids)
+
-
-
-
?
(bew. V. J.C.)
84
Keys of Connection
Ede (gids)
+
-
-
-
?
Ermelo (gids)
-
-
-
-
?
Haarlem
+
+
+
+
+
Harderwijk (gids)
+
-
-
-
?
Heerhugo Waard (gids)
+
-
-
-
?
Hilversum (gids)
+
-
-
-
?
Houten (gids)
+
-
-
-
?
Laren-Blaricum-Eemnes
-
-
-
-
?
Leiden (gids)
+
-
-
-
?
Leusden (gids)
-
-
-
-
?
Rotterdam
+
+
-
+
+
Soest (gids)
+
-
-
-
?
Veenendaal (gids)
+
-
-
-
?
Zeeland (gids)
+
-
-
-
?
Zeist (gids)
+
-
-
-
?
Zwolle (gids)
+
-
-
-
?
(gids)
85
Keys of Connection
Bijlage 3: de beginselverklaring van de EA (Wij belijden samen) a. de eenheid van God, van eeuwigheid bestaand in drie Personen: de Vader, de Zoon en de Heilige Geest; b. de soevereiniteit van God de Vader in de schepping, voorzienigheid, openbaring en voleinding; c. onze Here Jezus Christus, God in het vlees geopenbaard, geboren uit een maagd, Zijn zondeloos leven, Zijn goddelijke wonderen, Zijn plaatsvervangend en verzoenend sterven, Zijn lichamelijke opstanding en hemelvaart, Zijn werk als Middelaar en Zijn persoonlijke wederkomst in macht en heerlijkheid; d. de goddelijke inspiratie van de Heilige Schrift en daaruit voortvloeiend haar betrouwbaarheid en hoogste gezag in alle zaken van geloof en leven; er is geen dwaling in al wat zij verklaart; e. de universele en algemene zondigheid en schuld van de gevallen mens, die hem onderwerpen aan Gods toorn en veroordeling; f. de verlossing van de zondaar door het vergoten bloed van Jezus Christus, Gods Zoon en Zijn rechtvaardiging uit genade, niet door werken maar door het geloof in Hem; g. de lichamelijke opstanding van de doden; van de gelovigen tot het eeuwige leven en van degenen, die verloren gaan, ten oordeel; h. het werk van God de Heilige Geest, die het verstand verlicht, de wedergeboorte werkt en in de gelovige woont, waardoor deze in staat wordt gesteld een heilig leven te leiden en te getuigen en te werken voor de Here Jezus Christus; i. het priesterschap van alle gelovigen, die tezamen de universele gemeente vormen, het lichaam van Christus waarvan Hij het hoofd is en die krachtens Zijn bevel gehouden is het evangelie in de hele wereld te verkondigen.
86
Keys of Connection
Bijlage 4: Vragenlijst Vragenlijst ten behoeve van halfgestructureerde diepte-interviews in verscheidene netwerken. Vraag vooraf: Kunt u een metafoor geven voor hoe u het netwerk ziet? Heeft u een tekening gemaakt? Wilt u deze toelichten? Persoonsomschrijving Naam: Geslacht: Leeftijd: Op welke manier betrokken bij netwerk: Hoe lang betrokken bij het netwerk: Beroep: Kerkelijke achtergrond: 1 Welke invloeden van buitenaf zijn belangrijk (geweest) voor de ontwikkeling van het netwerk? sense of urgency verleden / toekomst 2 Voor welke uitdagingen of problemen heeft het netwerk gestaan en hoe is hiermee omgegaan? 3 Welke rol heeft gebed en het zoeken naar God's wil gespeeld in de ontwikkeling van het netwerk? 4 Kunt u omschrijven hoe de communicatie binnen het netwerk verloopt? Informeel; met wie heeft u regelmatig contact? Hoe belangrijk zijn deze contacten voor u? onderlinge betrokkenheid heeft er een ontwikkeling plaatsgevonden in de relaties tussen kerken betrokkenheid gemeenteleden (draagvlak) 5 Is er binnen het netwerk sprake van leiderschap? Zo ja, hoe kijkt u tegen het leiderschap aan? Belang van leiderschap ontwikkeling formeel / informeel vertrouwen transparantie nodige kwaliteiten voor het leiden van een netwerk 6 Wat kost het netwerk uw gemeente aan geld, gebouwen, vrijwilligers en hoe wordt hier tegen aan gekeken? Hoe belangrijk zijn (de juiste) middelen voor een netwerk? 7 Wat vindt u van de manier waarop het netwerk is georganiseerd? omslagpunten / keuzemomenten ontstaan structuur (waarom) hoe functioneert de organisatie (doel van de structuur; wordt het doel gehaald)? Rol leiderschap bij oprichting 8 Hoe wordt er met verschillen tussen deelnemers binnen het netwerk omgegaan? (Wordt er over gesproken?) Theologische verschillen verschillen tussen deelnemers 87
Keys of Connection
theologie (speelt theologie een rol, is er een gezamenlijke theologie, komt men theologisch bij elkaar, koninkrijksvisie) Is er sprake van een gezamenlijke grondslag (vb. beginselverklaring EA)? Waarom is men hiertoe gekomen? Stelling: Om haar plek in te nemen in het netwerk moet elke kerk een eigen identiteit (en missie hebben). Men moet een sterke eigen identiteit hebben om deel uit te maken van een netwerk. Hoe verhoudt het netwerk zich tot de kerken (overstijgend, ondersteunend, het netwerk ís de kerk – kerkvisie)? 9 Wat is de motivatie van u persoonlijk en de motivatie van uw gemeente om te participeren in dit netwerk? Wat is het doel, visie en missie van het netwerk? Is hier een ontwikkeling in geweest, zo ja hoe? Wat zijn de officieuze doelen (eenheid, getuigen, dienen, ondersteuning van de kerken) Is uw visie veranderd afgelopen jaren door de praktijk van het netwerk? Hoe groot is de betrokkenheid op de missie in de achterban? 10 Op welke manier is het netwerk vruchtbaar? activiteiten (wat doe je; waarom; sluit het aan bij missie) effect van activiteiten op netwerk 11 Wat ziet u als sterke en zwakke punten, kansen en bedreigingen van het netwerk? 12 Wat vindt u de doorslaggevende factoren voor een succesvol netwerk?
88
Keys of Connection
Bijlage 5: Nationale Gebedsdag 16 januari 2010 30ste Nationale Gebedsdag Op 16 januari 2010 wordt voor de 30ste keer de Nationale Gebedsdag gehouden in Nederland. Onder het motto „Jij bent mijn getuige!‟ grijpt de gebedsdag terug op een beproefde combinatie van bidden en getuige zijn. In tien steden zullen regionale gebedsvieringen op verschillende manieren handen en voeten geven aan het „getuige zijn‟. Een mooie aanleiding voor een historische terugblik. De beginjaren Aan de vooravond van de grote „Er is Hoop‟-campagne vond in het najaar van 1981 een „Nationaal Gebedscongres‟ plaats, waarbij 3000 mensen bij elkaar kwamen om voor ons land te bidden. Het was het begin van de later terugkerende nationale gebedsdagen. In navolging van deze gebedsdag werden vervolgens honderden christenen in zeventig plaatsen toegerust om te bidden met de cursus “Here leer ons bidden” die speciaal daarvoor was ontwikkeld. Nood leert bidden. In de jaren zeventig was er sprake van twee keer een oliecrisis waardoor Nederland in een economische recessie verkeerde. Het was een tijd van hoge werkeloosheid, vooral onder de jongeren. Door de regering van premier Lubbers werd een versobering van het sociale vangnet ingezet, door verlaging van de uitkeringen en lonen. De hoge werkeloosheid en de versobering van de verzorgingsstaat had een invloed op de tijdsgeest: de dromen van een betere wereld werden vervangen door het streven naar (het vinden van) een plek op de arbeidsmarkt en een comfortabel leven. Het begin van de jaren ‟80 kenmerkte zich door teleurstellingen: geen wereldvrede, geen revolutie. Het was een „donkere‟ tijd, met veel negatief nieuws over drugsgebruik, criminaliteit, de kernwapenwedloop etc. „Er is Hoop!‟ De Evangelische Alliantie riep 1982 uit tot 'evangelisatorisch jaar'. De Er is Hoop-campagne van het „Instituut voor Evangelisatie‟ (nu: Agapè) bracht een boodschap waar mensen behoefte aan hadden. Veel christenen stapten voor het eerst de straat op om te getuigen van hun geloof. Naar schatting 5,2 miljoen huishoudens ontvingen een magazine waarin het Evangelie werd uitgelegd. De actie werd door veel mensen heel positief ontvangen. Daarbij groeide er een besef bij mensen en kerken: samen kunnen we iets bereiken, het land het evangelie verkondigen. Vele christenen kwamen tot hernieuwd geloof en zetten zich actief in en er kwam een bewustwording op gang rondom zending en getuige zijn. Het logo van de campagne was een regenboog, met een andere opeenvolging van kleuren dan die soms aan de hemel staat. Maar dat hinderde niet; jaren nadien werden de vrolijke stickertjes nog op bumpers en kettingkasten gezien, tot ze concurrentie kregen van de visjes… Ontwikkeling Hoe zag de eerste gebedsdag eruit? Eugene Poppe, NGD-voortrekker van het eerste uur: “Toen hadden we acht sprekers en aan het eind van de dag werd gezegd: „Nu gaan we voor in gebed‟. Dat was eigenlijk meer een gebedscongres”. In de loop der jaren zijn er steeds minder sprekers gekomen en is het met en voor elkaar bidden centraal komen te staan: er wordt nu in groepjes gebeden in diverse gebedsblokken verspreid over de hele dag. In 1984 werd de gebedsdag verplaatst naar het begin van het jaar en kreeg meer het karakter van een gezamenlijke start van het nieuwe jaar. Samen met christenen uit allerlei kerken aan het begin van het nieuwe jaar ons land en volk opdragen aan God. Vanaf 2003 wordt de Nationale Gebedsdag op meerdere plaatsen georganiseerd, met een eigen jongeren- en kinderprogramma. De steden van „het eerste uur‟ waren: Groningen, Haarlem, Rotterdam, Zwolle en Utrecht. Daar vormden plaatselijke kerken samen werkgroepen die samen de gebedsdag organiseren. Sindsdien is het aantal locaties uitgegroeid naar twaalf. Door de jaren heen vertonen de bezoekersaantallen van deze gebedsdagen grote schommelingen. In de eerste jaren na 1981 kwamen er rond de 600 bidders naar de Joriskerk in Amersfoort. Tijdens de Golfcrisis (begin jaren negentig) groeide het aantal tot 1500 bezoekers en werd uitgeweken naar de 89
Keys of Connection
Amerikahal in Apeldoorn. Vanwege ruimtegebrek en kostenoverwegingen is in 2003 besloten om de gebedsdag op meerdere plaatsen in het land te gaan organiseren. Vanaf 2005 wordt de gebedsdag ondersteund door de Evangelische Alliantie en is het evenement uitgegroeid tot 12 locaties. Ondertussen heeft het jongerenprogramma zich ontwikkeld tot een zelfstandig evenement: de Prayer Night, waarbij de laatste jaren ca. 1400 jongeren in 35 plaatsen een avond bij elkaar komen om te bidden. Back to the roots… Anno 2009 is het concept en de aanleiding van de eerste Nationale Gebedsdag actueler dan ooit te voren. Hoewel veel Nederlanders onbezorgd kunnen leven, worden de media nu al vele maanden gedomineerd door droevige berichten over de financiële crisis en de klimaatcrisis. De overheid is – als vanouds – bezig met het doorvoeren van ingrijpende bezuinigingsmaatregelen, o.a. in de zorg. Veel mensen zijn teleurgesteld in „grote verhalen‟ en koesteren de lichtpuntjes en „tekenen van hoop‟ in hun omgeving. Tegelijkertijd is bij veel christenen en kerken een besef gegroeid dat bidden, getuige zijn en (maatschappelijke) dienstbaarheid onlosmakelijk bij elkaar horen. Woorden en daden! Bron: www.eo.nl http://www.eo.nl/algemeen/tv/page/16_januari_2010_30ste_Nationale_Gebedsdag_/articles/article.e sp?article=11233086
90
Keys of Connection
Bijlage 6: Personen die zijn geïnterviewd
Geloven in de Stad: Hans Luttik Jan Mudde Jos Douma Wim Molenkamp Ramona van den Hoed Dick van de Boogaart Vrede voor de Stad: Heleen Visser Jan Maarten Goedhart Marieke van Ek Jan Gerrit van Buuren Arjen van Groos Evangelisch Contact Groningen: Truus van Okken Cor Snieder Jakob Wubs Wim Stoorvogel Jan Kerssen Thijs de Reus
91
Keys of Connection
Bijlage 7: Tabellen Onderzoeksresultaten 1. Metafoor Bloedsomloop van het lichaam van Christus – bloed van de een naar de ander brengen
1
Organogram – zet coördinator boven aan kapstok
1
Allemaal poppetjes, verdeeld in groepen, met allerlei verbindingslijnen, 1 sleutelpoppetje
1
Allemaal punten, rondje = deelnemers, vierkantje=ontmoetingen die op allerlei wijze dmv lijnen met elkaar verbonden zijn. Lichaam van Christus met daarin de namen van alle betrokken kerken vh netwerk
1
Puur noodzakelijk; versteviging in werk in de wijk
1
Zon met stralen; er komen dingen terug die zeer doen – worden uit de weg gewerkt – zon zonder stralen spinneweb, in het begin klein, wordt steeds groter, kwetsbaar en toch vebazingwekkend sterk
1
Losse draden in Gods patroon samengevoegd
1
Handen - open handen, gevouwen handen, vastgehouden handen
1
Aardbeienplant, door wortels verbonden, zelfstandige planten
1
Barmhartige samaritaan
1
1
1
2. Context
Ontkerkelijking – kleine kerken op elkaar aangewezen
6
Kerk wordt missionair bewust / krijgt missionair verlangen
6
Kerkelijke muurtjes breken af; het gaat om de kern; werken naar minimalistische eccleciologie
6
Sonrise; Linkz; YfC, gebedsdagen – bovenkerkelijke initiatieven waar het netwerk bij aansloot
5
Projecten / mogelijkheden dienen zich aan waar je op in moet gaan / noden die er zijn
4
Toenemen betekenis parakerkelijke organisaties (EO, EA, YfC binden samen)
3
Burgerlijke gemeente (contact met)
3
Opkomst Netwerkorganisaties in Samenleving
2
Werk Heilige Geest
2
Toekomst – Rol van kerk in samenleving, christenen uitkomen voor identiteit
1
Toekomst - komst van een grote gemeente
1
Toekomst – impact immigrantenkerken
1
Afnemen betekenis kerkelijk instituut
1
Stadscultuur – niet naar binnen gericht; grote doorstroom; weinig sociale controle
1
Sense of urgency
1
Voorganger in de vorm van IKES
1
Diaconaat vroeger ver weg, is dichtbij gekomen
1
Tijd waarin we beter dan vroeger kunnen omgaan met verscheidenheid
1
Stad negatief in het nieuws, veel criminaliteit, grote sociale problematiek
1
Weinig contact tussen de kerken
1
Eenzame baan als voorganger
1
Kerken gemarginaliseerd
1
92
Keys of Connection
3. Uitdagingen
Voldoende vrijwilligers houden
5
Verschillende tradities / kerken bij elkaar brengen
5
Voorgangers bij elkaar krijgen
4
Wat doe je als netwerk
3
Volharding ondanks beperkt resultaat (motivatie)
3
Contact met de plaatselijke gemeente ivm netwerk activiteiten / subsidies Visie / doelen levend houden
3 3
Netwerk = één grote uitdaging
2
Hoe bereik je de (jongeren en) stad met het evangelie
2
Hoe houdt je de kerken betrokken
2
Hoe blijf je in beweging (geen instituut worden)
2
Hoe werk je samen/ hoe intensief/ hoe vorm je relaties
1
Hoe houdt je de contacten vast die bij de activiteiten zijn ontstaan
1
Plotselinge enorme groei, organisatorische uitdaging
1
Werken met vrijwilligers, zoveel mensen samen
1
Elkaar te laten erkennen, zonder voorbehoud, als broeder en zuster
1
Gebed
1
Goede coördinatoren projecten vinden
1
Stimuleren voorgangersontmoetingen
1
4. Gebed en het zoeken naar Gods wil Gebed belangrijk + (echt bidden, niet ff als inkomer of afsluiter)
13
Gods leiding zoeken / hoofdzaak/ steeds luisteren
10
Momenten van gebed bij ontmoetingen
10
Te weinig gebed / lage opkomst gebedsactiviteiten / moeizaam -
7
Door gesprekken heen zoeken naar Gods wil +
3
Project; Bidden voor de buurt Het is begonnen met gebed
3 3
Gebedsbijeenkomsten
3
Gebedsverhoringen meegemaakt
3
Gebed is kwetsbaar -
2
Gebed essentieel bij het naar buiten treden
2
Gebedsbrief / gebedspunten in nieuwsbrief
2
Visie voor gebed
2
Gebedsdagen
2
Gebedsweek
2
Afhankelijk van God
2
Gebed werkt samenbindend
2
Zoeken naar wat God voor plannen heeft voor de stad
2
Prayerstation, bidden met mensen op straat
2
Gebed niet pushen
2
Strakke structuur is blokkade voor God Verschil in spiritualiteit in gebed en zoeken naar Gods wil
1 1
God heeft dé helikopterview
1
Gebedsbijeenkomsten helpen visie helder te krijgen
1
Wat gebeurt er als we ons eigen gebed serieus nemen
1
De kerken bidden voor het werk van het netwerk
1
93
Keys of Connection
5. Communicatie
Ruimte voor ontmoeting door alles heen+
10
Mail
10
Contactpersonen/ voorgangers
10
Voorgangers overleg
9
Persoonlijke communicatie – één op één contact
8
Via kerkstructuren Telefoontjes
5 5
Nieuwsbrief
5
Infobulletin volledige achterban +
4
Website +
4
Draagvlak onder gemeente is behoorlijk – met name jongere generatie
4
Secretaresses
4
Andere kerken bezoeken
4
Geen directe communicatie met kerkgangers
4
Transparant +
3
Draagvlak neemt af / niet heel groot
3
Goed communiceren naar kerken (en personen) kost tijd
3
Netwerk in beeld bij breedte kerkleden
2
Flyers; filmpjes in de dienst
2
Draagvlak heel verschillend; afhankelijk voorganger
2
Doelgericht Post
1 1
Open
1
Efficiënt
1
Doeltreffend
1
Er zit wel eens wat ruis op de lijn tussen verschillende groepen (stuur/taak/project) Te weinig ontmoeting
1
Communicatie alleen om activiteiten niet om draagvlak te creëren / bekendheid Draagvlak onder gemeente is belangrijk
1
Vertrouwen
Transparantie
Heel Belangrijk
1 12
Interesse / Betrokkenheid
7
Invloedrijke personen
3
Door open communicatie
3
Echtheid
2
Door positieve ervaringen Niet teveel vragen
1 1
Passie
1
Transparantie belangrijk
8
Vertrouwen door open communicatie Relaties
1
Heel belangrijk
3 15
Onderlinge betrokkenheid
7
Er zijn voor mensen / voor elkaar klaarstaan
5
Echte belangstelling
5
Beschadigde relaties groot effect op netwerk
3
Relatie ondergeschikt aan activiteiten
2
Er ontstaan veel contacten door het netwerk
2
Redelijk belangrijk
1
Niet zo belangrijk
1
Hard werken aan relaties
1
94
Keys of Connection
6. Leiderschap
Visie / nieuwe wegen zoeken / richting gevend
15
Het vertrouwen hebben
14
Dingen over kunnen brengen / communicator zijn
13
Transparantie
10
Enthousiasmeren / inspireren / motiveren / invloed hebben
10
Leider vrijgesteld/ tijd beschikbaar / inzet+
8
Lange termijn gericht / volharding
8
Mensgericht (betrokken, geïnteresseerd)
8
Netwerker + / kent veel mensen / contacten hebben
8
Organiseren / managen
7
Mogelijk door meerdere personen, mits goed gecommuniceerd / mits m+v
7
Integriteit/betrouwbaarheid/ eerlijk / echtheid
6
Bruggenbouwers functie – thuis in de kerken - neutraal Aan de slag met wat er is – sluimert; zoekende houding
6 6
Deskundigheid / kwaliteiten
6
Spilfunctie
5
Mensen verbinden
5
Initiatief nemen
4
(Zelfstandig) bestuur
3
(Betrouwbaar) Budgetbeheer
3
Vrijwilligers op hun plek brengen
3
Dienend leiderschap
3
Bescheiden in de leidersrol, krijgt deze, neemt deze niet
3
Eigenwijs richting durven geven, soms tegen stroom in
2
Overzicht
2
Zien resultaten
2
Dingen erdoor drukken, minder transparant zijn
2
Gebruikt / geroepen worden door God
2
Belangrijk dat netwerk gezicht heeft naar de kerken toe
2
Passie voor God
2
Contacten hebben
2
Gericht op Gods doel met de stad
2
Kapt dingen af die te slecht functioneren
2
Mag dominanter
1
Het zou goed zijn als er een proffessioneel, objectief iemand zou meekijken
1
Rust op vrijwilligers maar is te grote verantwoordelijkheid
1
Delegeren
1
Verlangen dat mensen Jezus leren kennen
1
Gebrek aan leiderschap
1
Leiderschap door meerdere personen niet mogelijk
1
Anticipeert op problemen
1
Staat boven de partijen
1
Daadkracht
1
Gedrevenheid
1
95
Keys of Connection
7. Middelen Nodig
7
Vrijwillige bijdrage uit de kerken (collectes)
6
Gebruik maken van de kerkgebouwen geen probleem; pragmatische uitdrukking betrokkenheid Subsidie
5
Betrekkelijk
2
Betrouwbaar budgetbeheer
2
Giften
2
Voldoende vrijwilligers
1 1
Creatief gebruik van middelen, ook ten doel van gezamenlijkheid bevorderen door afwisseling kerkgebouwen Er zouden meer middelen beschikbaar moeten komen voor een betere, professionelere uitstraling
5
1
8. Organisatie
Verbindingslijnen met kerkleden via contactpersonen en voorgangers
8
Gericht op voorgangers
6
Faciliterend
6
Afhankelijkheid vrijwilligers
4
Procesgericht, organisch, lange termijn +
4
Relatie belangrijker dan formaliteiten Ideeën geboren uit gezamenlijkheid
4 4
Structuur ontstaat uit noodzakelijkheid / is zo gegroeid
4
Reageren op mogelijkheden die zich voordoen
4
Stichting praktisch ivm geldstromen, maar liever geen stichting gehad
3
Veel betrokkenen -
3
Vrijwilligers hebben drukke agenda
3
Contactpersoon kerk +- / +
2
Kwetsbaar -
2
Gebrek aan Daadkracht -
2
Mens gericht
2
Kiezen voor vrijwilligheid. Intrinsieke motivatie
2
Institutionalisering / zakelijk worden
1
Afstemming met vrijwilligers tijdrovend
1
Aansluiten op passie van vrijwilligers
1
Professionaliteit Afhankelijk van één persoon (wordt minder)
1 1
Verantwoordelijkheid naar kerken toe
1
contact tussen verschillende groepen moeizaam
1
Stichting gekozen voor blijvende karakter
1
Projecten zo zelfstandig mogelijk laten functioneren
1
Formaat kerk bedreiging voor netwerk
1
96
Keys of Connection
9. Identiteit Gericht op overeenkomsten; Gezamenlijkheid zoeken; kern centraal +
13
Respect + Acceptatie (1)
11
Netwerk is ondersteunend / faciliterend aan de kerken +
10
Tijd nodig om naar elkaar toe te groeien; je groeit naar elkaar toe +
9
Er wordt over verschillen gepraat Verschillen niet verbergen & conflict niet zoeken +
9 8
Openheid
7
Elkaar kennen en spreken doet begrijpen
6
Interesse in elkaar / Relatie +
6
In het begin moeite met samenwerking in de kerken
5
Verschil in spiritualiteit
4
Verschillen worden gerelativeerd o.a. door grapjes
4
Verschillen waarderen / verrijking
4
Veranderde mentaliteit
4
Officieuze gezamenlijke grond in Jezus of Bijbel
4
Verantwoordelijkheid bij kerken laten
3
Gezamenlijke grond EO&EA
3
Niet één kerk; voelt wel zo; als één kerkplek
3
Kerk is het netwerk
3
Alleen dat doen wat samen gedragen kan worden
3
Johannes 17 / Psalm 133 - op gezamenlijkheid ligt Gods zegen Je moet iets van jezelf loslaten
3 3
Er wordt niet echt over verschillen gepraat
2
1 criterium: Gezamenlijke beginselverklaring EA
2
Verschil in betrokkenheid
2
Angst verliezen eigenheid
2
Kerken haken af of houden af door te grote verschillen
2
Vertrouwen nodig
1
Één lichaam
1
Door verscheidenheid diaconaal werk gaan doen
1
Contacten verbeterd
1
Pijnlijke theologische uitspraken gedaan
1
Er wordt goed met verschillen omgegaan
1
Verschillen minimaal door beperkte taak
1
Verschillen - voorzichtig mee omgaan
1
Ruimte voor eigen identiteit kerken
1
Visie
Visie overbrengen is erg belangrijk
8
Aansprekend/ motiverend
5
Beperkt tot waar iedereen in mee kan gaan
4
Iets laten zien van de liefde van Jezus / getuigen Steeds in ontwikkeling + past zich aan aan realiteit
4 3
Procesgericht
2
Dingen doen leidt tot visievorming
1
Doel is leven ipv vrucht
1
Jaarlijks evalueren op doel
1
Kerk relevant voor buurt
1
Buurt kan terecht bij kerk
1
Samenwerking inspireert
1
Open hart voor mensen buiten kerk Beperking in formuleren uit angst dat gemeenten er niet in mee kunnen gaan
1 1
Elkaar aanvullen
1
97
Keys of Connection
10. Output
Gezicht naar buiten - naar burgerlijke gemeente
11
Contacten - onderling / naar buiten
7
Netwerk voedt en inspireert betrokkenen
5
Geestelijke groei betrokkenen (met name jongerenwerk)
5
Eenheid, relatie tussen de kerken
5
Mensen betrokken Output die mist - mensen tot geloof gekomen
4 3
Netwerk biedt iets wat de kerken niet kunnen bieden
3
Het netwerk zet kerken in beweging
3
Christenen dienen
3
Mensen worden geholpen
3
Het doet iets met christenen om te dienen, samen te werken, het enthousiasmeert
3
Verandering van de wijk; betrokkenheid kerk op wijk
2
Voorbeeldfunctie
2
Betrokkenen leren omgaan met verschillen
2
Gebedsverhoringen
2
Waarnemen van leven
1
Veel kerken betrokken bij YfC the Mall
1
Op lange termijn gebeurt er iets
1
Schaal van Engel – er worden stenen uit de weg geruimd, vooroordelen weggenomen
1
Netwerkdenken op gang gebracht, ook naar ongelovigen toe Resultaten aan God overlaten
1 1
Grond zo vruchtbaar mogelijk maken
1
Liefde van Christus wordt zichtbaar gemaakt
1
Christenen krijgen oog voor nood
1
98
Keys of Connection
11a. Sterke punten
Gezicht naar overheid toe
8
Relaties (contacten over kerkmuren heen)
6
Present zijn in de stad
5
Eenheid uitstralen en in handelen; dat zegent God
5
Samenbindend
4
Mensen op de goede plek Gebed
3 3
Daden spreken meer dan woorden, kracht van diaconie; geeft ingang
3
Bijna alle kerken doen mee
3
Procesgericht
2
Veel doen
2
Saamhorigheid; betrokkenheid
2
Samen kun je meer dan alleen
2
Niet te hard gegaan
2
Respect
2
Bied mensen mogelijkheden om in hun stad te dienen / aan de slag te gaan
2
Mensen willen over de kerkmuren heenkijken
2
Vertrouwen
1
Vraaggericht
1
Faciliteren
1
Infobulletin Veel kerken samen
1 1
Het staat er, is stabiel
1
Omgaan met verschillen
1
Veel mogelijk door veel contacten
1
Nood zien en er wat aan doen
1
Open, meedoen op persoonlijke titel mogelijk
1
Bruggen gebouwd tussen kerken
1
Dienend leiderschap
1
Projecten draaien zelfstandig
1
Geen visie opleggen
1
Werken in afhankelijkheid
1
Het netwerk ondersteunt voorgangers
1
99
Keys of Connection
11b. Zwakke punten
Vrijwilligersorganisatie dus kwetsbaar
5
Veel werk op weinig schouders
5
Daadkracht
4
Te veel doen?! => verdeelt je aandacht
4
Onoverzichtelijk voor betrokkenen
4
Commitment van deelnemers: teveel te doen Vrijblijvende participatie
4 3
Activiteiten los zand; aantal activiteiten buiten blikveld kerken
2
Gevaar dat mensen er buiten liggen, niet mee kunnen komen
2
Hangt veel af van leiderschap
1
Gemeenteleden hebben beperkt zicht op het netwerk
1
Draagvlak gemeente
1
Mensen houden taken in eigen handen
1
Meer taakgericht dan relatiegericht
1
Prioriteit van het eigene boven het gezamenlijke
1
Resultaat
1
Door brede participatie kerken beperken tot diaconaat en gebed
1
Kerkmuren staan nog in de weg
1
Communicatie en relatie zijn te beperkt
1
Meer aanvaarding nodig
1
Tere eenheid; kwetsbare basis Belang van het netwerk wordt niet gezien / gebrek aan motivatie
1 1
Opkomst voorgangersontmoetingen
1
Zich houden aan afspraken
1
Eenheid in de breedte ten koste van inhoud
1
11c. Kansen
Samenwerking buiten het netwerk
2
Voorbeeldfunctie
2
Gemeentestichting vanuit gezamenlijke kerken – ook migrantenkerken
2
Meer samenwerking tussen kerken
2
Multicultureel aan de slag
2
Nood zien en er wat aan doen Bewustzijn nieuwe wegen nodig
2 1
Geestelijke openheid in de stad
1
Sense of Urgency - zendingsland
1
Er zijn in de buurt
1
Stem laten horen naar de stad toe, gemeenteraad / politiek / aanspreekpunt
1
Projecten die zich aandienen
1
Diaconaal bewustzijn vd kerken
1
Diakenen bij elkaar brengen
1
Ontspannen contact met ongelovigen
1
Heelheid door pastoresontmoetingen
1
Sociale nood neemt toe, dus veel te doen
1
Evangelie hoorbaar en liefde van Jezus zichtbaar maken
1
Meer kunnen betekenen wanneer voorgangers mee komen
1
100
Keys of Connection
11d. Bedreigingen Prioriteit van de kerken en voorgangers - intern gericht ten koste van extern
7
Te afhankelijk van één persoon
6
Afleiding van doel door teveel te doen
4
Institutionalisering, beweging eruit, moeten professionaliseren door groei netwerk
4
Grote verantwoordelijkheid voor vrijwilligers
3
Egocentrisme Ongeduld
3 2
Activiteit als doel gaan zien
2
Intern gericht worden
2
Botsingen in karakters
2
Moeilijk mensen te vinden, gedreven mensen richten liever iets op
2
Samenwerking buiten het netwerk
1
Niet bij de tijd blijven
1
Cultuurverschillen
1
Afhaken vrijwilligers
1
Alles wat de duvel gebruiken wil
1
Kerkleden die naar andere kerken gaan, ook bij netwerk betrokken
1
Verdeeldheid
1
Formaat van één actieve kerk
1
Conflicten
1
Veranderingen in kerken en voorgangers kan uiteengroeien in de hand werken Te groot worden
1 1
101
Keys of Connection
12. Kritieke Succesfactoren
Kwaliteiten van de leider
5
Visie (heldere visie die samenhang aangeeft: vinden en levend houden)
5
Beschikbaarheid van de netwerker / inzet leiders
4
Relaties centraal i.p.v. structuur of activiteiten
3
Ontmoeting
3
Bereidwilligheid participeren /actieve betrokkenheid participanten
3
Eerlijkheid transparantie
3
Elkaar in zijn waarde laten, wat voor kleur ook, respect voor elkaar
3
Afhankelijk van God / geloof
3
Vraaggerichtheid
2
(Gezamenlijk) Gebed
2
Werken aan eenheid in respect voor verscheidenheid en focus op gezamenlijkheid
2
Juiste personen op juiste plek; aansluiten op kwaliteiten van vrijwilligers
2
Doen wat naar Gods wil is
2
Leider verantwoordelijk voor; goede visie, heldere communicatie; participanten betrekken
2
Sense of urgency
1
Doel – Koninkrijk zichtbaar maken - activiteiten slechts middel
1
Procesgericht
1
Groeimogelijkheden creëren
1
Motiveren om te participeren
1
Elkaar inspireren
1
Ervaren dat er iets gebeurt
1
Creatieve invulling visie
1
Betrokkenheid voorgangers
1
Vertrouwen
1
Professionaliteit
1
Erkend leiderschap
1
God zegent eenheid
1
Alleen doen wat samen wordt gedragen
1
Ideeën vanuit gezamenlijkheid
1
Heldere communicatie
1
Bescheiden doelstelling
1
Het samen eens zijn over de strategie om bij de visie uit te komen
1
Leider met kwaliteiten voor leiderschap
1
Eigen identiteit - weten wie je zelf bent
1
102
