Voorwoord
Het CDA Boxtel-Liempde wil middels het beschikbaar stellen van dit boekje een bijdrage leveren aan het inzichtelijk maken van hoe de democratie in Nederland, Noord-Brabant en binnen onze gemeente Boxtel werkt. Het boekje is geschreven voor mensen die graag geïnformeerd worden over de gemeenteraadsverkiezingen en voor degenen die voor het eerst hun stem uit mogen brengen bij de verkiezingen van de gemeenteraad. Wij hopen dat jij je er bewust van bent dat ook jouw stem belangrijk is.
Als je door het lezen van dit boekje geïnteresseerd bent geraakt in de gemeenteraad en denkt ‘ik zou wel eens mee willen denken’, dan kun je verdere informatie vinden op de site van de gemeente Boxtel of als je geïnteresseerd bent in meer informatie over het CDA Boxtel-Liempde, dan verwijzen we je naar de Site: www.cda.nl/noord-brabant/boxtel-liempde Facebook: www.facebook.com/cda.boxtelliempde Twitter: www.twitter.com/CdaBoxtel Hopelijk tot ziens! CDA Boxtel-Liempde Redactie: Hélène van As, Vera Brouns en Betsie van der Sloot Illustrator: Corné van der Schoor SintLucas
2
Inhoud Inleiding Een stukje geschiedenis Politieke partijen Wat doet de gemeente? Verkiezingen van de gemeenteraad Burgemeester en wethouders (B&W) Leden van de gemeenteraad Algemene informatie Belangrijk
3 4 7 11 14 18 21 22 24
Inleiding Dit boekje geeft algemene informatie weer over het functioneren van de democratie in Nederland. Immers in een democratie beslist het volk, maar dan moet je wel weten waarop je invloed kan uitoefenen. Wij hopen dat de lezer van dit boekje nieuwsgierig wordt en zich eventueel in de toekomst actief in gaat zetten bij een politieke partij. Verderop in het boekje gaan we wat dieper in op het reilen en zeilen binnen de gemeente Boxtel. Veel leesplezier!
3
Een stukje geschiedenis Wat is democratie? Nederland is een democratie. Dit betekent letterlijk ‘het volk regeert’. Alle Nederlanders van 18 jaar en ouder mogen hun stem uitbrengen bij de verkiezingen. Zij kiezen rechtstreeks de Tweede Kamerleden, leden van Provinciale Staten en gemeenteraadsleden. De politiek is hierdoor een afspiegeling van de meningen van de mensen in Nederland.
4
Kiesrecht voor mannen Vroeger moest je belasting betalen om te kunnen kiezen. Kon je het bedrag niet betalen, dan kon je dus niet stemmen! Later werd deze eis vervangen en moest je kunnen lezen en schrijven. Vanaf de nieuwe grondwet in1848 mochten mannen stemmen als een bedrag aan directe belastingen werd betaald van 20 gulden. Degenen die gekozen konden worden, waren mannen die grote belastingbetalers waren of mannen die hoge openbare betrekkingen hadden. In 1917 mochten alle mannen vanaf 23 jaar voor het eerst naar het stembureau. Vrouwenkiesrecht Er is door vele vrouwen en de vrouwenbeweging hard gevochten voor het vrouwenkiesrecht. Eén van de meest bekende namen uit die tijd is Aletta Jacobs. Zij heeft vijftig jaar lang met de vrouwenbeweging voor het vrouwenkiesrecht gestreden. In 1918 mochten de vrouwen voor de eerste keer gebruik maken van hun passief kiesrecht: ze mochten dus nog niet zelf stemmen maar ze mochten wel gekozen worden. In 1919 kregen vrouwen ook het actief kiesrecht. Algemeen kiesrecht Vanaf het moment dat vrouwen ook zelf hun stem uitbrengen, is er sprake van algemeen kiesrecht in Nederland. Op dit moment is dit nog niet gewoon voor alle vrouwen in de wereld. De vrouwen in Zwitserland kregen pas in 1991 kiesrecht. In 1965 ging het actief kiesrecht, het recht om bij verkiezingen te stemmen, van 23 naar 21 jaar. In 1971 werd de leeftijd verder verlaagd naar 18 jaar. Vanaf 1983 mag je ook vanaf 18 jaar ook op de verkiezingslijst als kandidaat staan. Kiesrecht Als Nederlander heb je vanaf je 18e jaar actief kiesrecht. Dit betekent dat je mag stemmen bij verkiezingen. Maar je hebt vanaf je 18e ook passief kiesrecht: je kunt je verkiesbaar stellen als Tweede Kamerlid, lid voor de provinciale staten of als lid voor de gemeenteraad. Ook niet-Nederlanders, die langer dan vijf jaar in Nederland legaal verblijven, kunnen in de gemeenteraad worden gekozen.
5
Hoe is de democratie opgebouwd in Nederland? In Nederland kennen we drie bestuurlijke lagen:
Landelijk: Staten Generaal = Tweede Kamer en Eerste Kamer, ministers en ministerpresident Onze regering zit in Den Haag. Deze wordt gevormd door ministers, staatssecretarissen en de minister-president. Eén maal per vier jaar zijn er landelijke verkiezingen en dan kiezen we 150 nieuwe vertegenwoordigers in de Tweede Kamer. De grootste politieke partij probeert in overleg met andere partijen een meerderheid te krijgen en een regering te vormen. Zij vormen de coalitie. De partijen die niet in de coalitie meedoen, noemen we oppositie. De regering bereidt voorstellen voor en de Tweede Kamer beslist of die voorstellen uiteindelijk doorgaan. Landelijk is het mogelijk, als men het vertrouwen opzegt in de gehele ministerraad, dat er vervroegde verkiezingen komen. Ook kan het gebeuren dat één minster naar huis wordt gestuurd.
In Den Haag vergadert ook ieder dinsdag de Eerste Kamer, deze bestaat uit 75 zetels. De Eerste Kamer mag de wetten alleen goed- of afkeuren, ze mogen geen wetten wijzigen. De Eerste Kamerleden worden gekozen door de leden van alle Provinciale Staten. Ze worden niet direct door de bevolking gekozen. Naast de wetten die door de regering en de Staten-Generaal worden gemaakt, komt veel regelgeving tegenwoordig ook uit Europa: ongeveer de helft van alle regels en wetten die in Nederland gelden, worden gemaakt door de Europese Unie. 6
Provinciaal Provinciale Staten, gedeputeerden en commissaris van de koning Nederland bestaat uit 12 provincies. Iedere provincie wordt geleid door een commissaris van de koning, benoemd door de koning en ministers. Alleen in Limburg heet dat de Gouverneur. Het dagelijks bestuur van elke provincie wordt gevormd door de commissaris van de koning en de gedeputeerden. De leden van Provinciale Staten worden via de verkiezingen voor Provinciale Staten door de bevolking gekozen. De leden van Provinciale Staten bepalen daarna door wie de gedeputeerden worden. De leden van Provinciale Staten controleren het beleid en uitvoering van Gedeputeerde Staten. De provincies zijn actief op gebieden als economie, infrastructuur, cultuur, natuur en milieu. Ook houden ze toezicht op de gemeenten en de waterschappen.
7
Gemeentelijk Gemeenteraad, wethouders en burgemeester Sinds 1 januari 2014 telt Nederland 403 gemeenten. Dat zijn er vijf minder dan een jaar eerder. Het dagelijkse bestuur is het college van B&W, dat gevormd wordt door de wethouders, die gekozen worden door de gemeenteraad en door de burgemeester, die op zijn beurt benoemd wordt door de koning en ministers. De gemeenteraad wordt om de vier jaar gekozen. Zij controleren het gemeentebestuur. Zij komen zo vaak als nodig is bij elkaar maar minimaal 10 maal per jaar. De vergaderingen van de gemeenteraad zijn openbaar. Het aantal raadsleden hangt af van de grootte van de gemeente. In Boxtel hebben we 23 raadzetels, omdat de bevolking van Boxtel meer dan 30.000 inwoners telt.
8
Politieke partijen Politieke partijen zijn verenigingen van burgers met ongeveer dezelfde ideeën over politieke onderwerpen zoals gezondheidszorg, milieu, onderwijs en wonen. Omdat niet iedereen deze doelen op dezelfde manier wil bereiken, zijn er meer partijen ontstaan. Er zijn ook partijen die slechts één doel nastreven. Dit worden belangenpartijen of 'one-issue-partijen' genoemd. Een voorbeeld hiervan is de Partij voor de Dieren.
Links en Rechts De politieke partijen stellen een partijprogramma en een verkiezingsprogramma op en stellen kandidatenlijsten vast. In 2014 doen acht partijen mee aan de gemeenteraadsverkiezingen. Tijdens de verkiezingscampagnes proberen zij kiezers te overtuigen om op hun partij te stemmen. Hoe meer stemmen, hoe meer inspraak een partij heeft.
Politieke partijen worden vaak ingedeeld in links en rechts. Linkse partijen zijn over het algemeen voor een grotere rol van de overheid. Rechtse partijen zijn meer conservatief en willen de rol van de overheid beperkt houden. Deze indeling probeert de kiezers meer duidelijkheid te geven. Men spreekt ook vaak over centrum, centrumlinks en centrumrechts. Partijen met radicale opvattingen worden extreemrechts of extreemlinks genoemd. 9
De kiezers en ook de partijen zelf leggen deze indeling vaak verschillend uit. De indeling heeft vaak meer te maken met het beeld dat van een partij bestaat, dan met concrete programmapunten. Daarnaast kan een partij op sommige punten behoudend ('rechts') zijn, maar bij andere onderwerpen juist weer progressief ('links').
Landelijke en lokale partijen In Nederland schommelt het aantal landelijke partijen rond de tien partijen. De bekendste landelijke partijen zijn CDA, VVD, D66, Groen Links, PvdA, en SP. Er komen soms nieuwe partijen bij (PVV), maar er vallen er ook weer af (Trots op Nederland). De landelijke partijen hebben vaak afdelingen in de provinciale en lokale politiek. Lokale partijen zijn alleen plaatselijk actief. Er bestaan vele honderden lokale partijen. Vaak hebben ze namen als Gemeentebelangen met de plaatsnaam zoals bijvoorbeeld Gemeentebelangen Apeldoorn. Veel landelijke partijen hebben provinciale en regionale afdelingen en vaak ook plaatselijke afdelingen. De landelijke organisatie wordt meestal geleid door beroepsmensen maar de plaatselijke en provinciale afdelingen kunnen niet bestaan zonder de enorme inzet van de vele vrijwilligers (partijleden). Enkele landelijke partijen hebben een eigen jongerenafdeling, zoals de Jonge Socialisten (bij de PvdA) en het CDJA (bij het CDA). Partijen die in het parlement vertegenwoordigd zijn, krijgen financiële ondersteuning bij het doen van wetenschappelijk onderzoek naar maatschappelijke problemen. Zij hebben een eigen wetenschappelijk instituut. De plaatselijke afdelingen van deze partijen kunnen ook gebruik maken van deze kennis.
10
Wat doet de gemeente? Een gemeente regelt en bestuurt zaken voor haar eigen inwoners. Over veel zaken mag de gemeente helemaal zelfstandig beslissen maar de gemeente moet ook een aantal landelijke wetten uitvoeren. Gemeentetaken Burgerzaken De gemeente houdt in de Gemeentelijke basisadministratie van persoonsgegevens (GBA) bij wie er in de gemeente wonen. Geboortes moet je bij burgerzaken aangeven. Ook voor officiële documenten zoals een paspoort, een identiteitskaart en een rijbewijs kun je bij de afdeling Burgerzaken terecht. Openbare orde en veiligheid De burgemeester in de gemeente heeft het gezag over de politie en de brandweer. In de Algemene Plaatselijke Verordening (APV) staan regels over de sluitingstijden van cafés en bijvoorbeeld het afsteken van vuurwerk. Economische zaken De gemeente werkt aan een goed ondernemersklimaat. Zo zorgt ze bijvoorbeeld voor een goede bereikbaarheid van bedrijventerreinen, voor markten en mooie winkelstraten.
11
Sociale zaken en werkgelegenheid De gemeente is verantwoordelijk voor uitvoering van de Wet werk en bijstand (Wwb). Een gemeente zal proberen zoveel mogelijk mensen aan het werk te krijgen. Wie niet in eigen levensonderhoud kan voorzien, krijgt een uitkering van de gemeente. De gemeente kan wel eisen stellen; ze kunnen bijvoorbeeld jongeren verplichten om werk voor de gemeente te doen. Milieubeheer De gemeente zorgt voor uitvoering en naleving van Wet milieubeheer, een landelijke wet. Deze wet regelt o.a. gescheiden inzameling van huisvuil en de kwaliteit van de lucht. De gemeente geeft onder meer milieuvergunningen uit aan bedrijven. Verkeer en vervoer De gemeente zorgt voor aanleg en onderhoud van straten en wegen, voetpaden, parkeerterreinen en fietsroutes. Onderwijs De belangrijkste taak op het gebied van onderwijs is huisvesting van de scholen. Daarnaast geven gemeenten geld uit aan leerlingen die extra begeleiding nodig hebben. Welzijn, maatschappelijk werk en volksgezondheid De uitvoering van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) is ook een taak van de gemeente. Deze wet regelt onder meer allerlei taken op het gebied van zorg voor de inwoners, bijvoorbeeld thuiszorg. Gemeenten hebben voor dit soort aanvragen meestal een Wmo-loket.
12
Ruimtelijke ordening en volkshuisvesting Voor de inrichting van de gemeente moeten bestemmingsplannen worden gemaakt. In een bestemmingsplan legt de gemeente precies vast hoe een gebied er uit moet zien. Welk deel is bestemd voor huizen, welk deel voor natuur en welk deel voor bedrijven? De gemeente houdt ook toezicht op de woningbouw en maakt daarover afspraken met woningcorporaties. Cultuur, sport en recreatie Goede voorzieningen waar mensen hun vrije tijd kunnen doorbrengen zijn heel belangrijk voor de leefbaarheid in een gemeente. De meeste voorzieningen kunnen alleen maar bestaan door subsidies. Voorbeelden zijn diverse sportclubs, een theater een zwembad maar ook musea en natuurgebieden.
13
Verkiezingen van de gemeenteraad De gemeenteraadsverkiezing is een verkiezing waarbij de gemeenteraad van een gemeente wordt gekozen. Omdat voor alle gemeenten op dezelfde dag verkiezingen worden gehouden, spreekt men van gemeenteraadsverkiezingen. Alleen als meerdere gemeenten worden samengevoegd, worden deze verkiezingen op een andere dag gehouden. In 1996 zijn bij tussentijdse verkiezingen de gemeente Boxtel en de gemeente Liempde samengevoegd tot één gemeente Boxtel. Eenmaal in de vier jaar vinden verkiezingen voor de gemeenteraad plaats. De laatste gemeenteraadsverkiezingen waren in 2010. De volgende verkiezingen vinden plaats op 19 maart aanstaande. Artikel 129 van de Grondwet schrijft voor dat de leden rechtstreeks door de inwoners van de gemeente worden gekozen. Aan de verkiezingen kunnen plaatselijke afdelingen van landelijke partijen, lokale partijen en individuele burgers meedoen. De gemeenteraad kan niet een tussentijdse herverkiezing organiseren. Dit is alleen mogelijk bij de Tweede Kamer. De omvang van een gemeenteraad hangt samen met het aantal inwoners van een gemeente. De grootste gemeenteraad van Nederland (bij gemeenten met meer dan 200.000 inwoners) telt 45 leden, de kleinste 9 leden (bij gemeenten met minder dan 3000 inwoners). Het aantal raadsleden - en dus zetels - is altijd oneven. Omdat de gemeente Boxtel meer dan 30.000 inwoners heeft komt het aantal raadszetels op 23. Voorbereidingen Hoe komt je naam op de lijst? Om op de lijst te komen, zoek je contact met een politieke partij. Ook is het mogelijk een eigen partij op te richten. Als lid van een partij kun je op de lijst worden geplaatst. Meestal is er een kandidatencommissie die een voorstel doet welke persoon op welke plaats komt. In een algemene ledenvergadering van de partij stemmen de leden over dit voorstel. Deze lijst wordt ingediend bij het hoofdstembureau van de gemeente. Zitting hoofdstembureau Zes weken voor de verkiezingen is er een zitting van het hoofdstembureau over het indienen over de geldigheid van de ingeleverde kandidatenlijsten.
14
Voor de op 19 maart 2014 te houden verkiezing van de leden van de raad van de gemeente Boxtel, werd op 3 februari 2014 in het gemeentehuis een openbare zitting gehouden, als gevolg van artikel 14 van de Kieswet. Het hoofdstembureau beslist over: De nummering van de ingeleverde lijsten van kandidaten voor de op 19 maart 2014 te houden verkiezing van de leden van de gemeenteraad; Het handhaven van de daarop voorkomende kandidaten; Het handhaven van de daarboven geplaatste aanduiding van een politieke groepering. De lijstnummers zijn afhankelijk van het aantal uitgebrachte stemmen op die partij bij de vorige verkiezingen. Kiesrecht Als Nederlander heb je vanaf je 18e jaar actief kiesrecht. Dit betekent dat je mag stemmen bij verkiezingen. Maar je hebt vanaf je 18e ook passief kiesrecht: je kunt je verkiesbaar stellen als Tweede Kamerlid of gemeenteraadslid Alle Nederlanders en EU-onderdanen van 18 jaar of ouder die minimaal 5 jaar daadwerkelijk in Nederland wonen hebben stemrecht. Ook niet-Nederlanders die hier langer dan vijf jaar (legaal) verblijven, mogen stemmen. Dit is anders dan bij de Tweede Kamerverkiezingen. De Grondwet bepaalt dat alleen Nederlanders, ongeacht het feit of zij wel of niet in Nederland wonen, mogen stemmen voor de Tweede Kamerverkiezingen. Stemmen bij volmacht Je kunt bij volmacht stemmen. Dit wil zeggen dat iemand anders ook stemt voor iemand die op de verkiezingsdag zelf niet kan stemmen. Informatie hierover staat aan de achterzijde van de oproepingskaart. Iedere kiezer moet zich legitimeren bij het uitbrengen van zijn of haar stem. Nieuw is dat men bij het stemmen met volmacht een kopie van het identiteitsdocument van de volmachtgever moet laten zien. Voorkeurstem Je kunt een voorkeurstem uitbrengen op één van de partijleden die op de kandidatenlijst staat. Een voorkeurstem gaat nooit verloren. Deze stemmen worden overgedragen naar de lijsttrekker. Mocht een lid op de lijst zoveel stemmen hebben, kan het zijn dat die met voorkeur in de gemeenteraad komt. De lijstvolgorde wordt hiermee doorbroken. Degene die met voorkeur gekozen wordt, komt op dezelfde lijst in de volgorde van de meeste stemmen. De lijsttrekker krijgt normaal gesproken de meeste stemmen. Degene, die met 15
voorkeur wordt gekozen, komt direct daarachter. Mocht die partij twee zetels halen dan zijn die voor de lijsttrekker en degene die de voorkeurstemmen heeft behaald. Om met voorkeur gekozen te worden heeft men minimaal 25 % van de kiesdeler nodig. Stempas In sommige gemeentes is het mogelijk om met een stempas te stemmen. Dit kan ook in Boxtel. Met deze pas kan op één van de stembureaus in Boxtel gestemd worden. Voor de gemeenteraadsverkiezingen is het niet mogelijk in een andere gemeente te stemmen. Je kunt alleen stemmen in de gemeente waar je 6 weken voor de verkiezingen staat ingeschreven. Oproep voor de verkiezingen De oproepkaart krijgt iedereen ruim voor de verkiezingen per post thuis gestuurd. Op deze kaart staat het stembureau aangegeven waar je kunt stemmen. Je mag ook op een ander stembureau binnen de gemeente gaan stemmen. De oproepkaart heeft een aantal beveiligingskenmerken waardoor het niet mogelijk is dat iemand twee keer zijn stem uitbrengt. De oproepkaart moet je meenemen naar het stembureau. Let op dat de oproepkaart niet beschadigd raakt. Met een beschadigde kaart mag je ook niet stemmen. Is de oproepkaart beschadigd of kwijt dan kunt je tot een dag voor de verkiezingen op het gemeentehuis een vervangende oproepkaart aanvragen. Zorg ook dan voor een legitimatiebewijs. Ook wordt een overzichtslijst van de kandidaten voor de gemeenteraadsverkiezingen huis aan huis verspreid. Op 19 maart kan men in Boxtel kiezen uit 329 kandidaten. De dag van stemming op 19 maart Stembureau Scholen, sporthallen en overheidsgebouwen worden ingericht als stembureau. In elk stembureau zitten drie personen die voor de goede gang van zaken zorgen. Zij houden bij hoeveel stemgerechtigden er komen, controleren de oproepkaarten en tellen de stemmen die worden uitgebracht. Na de sluiting van de stembureaus noteren zij alle gegevens op een lijst (proces-verbaal). We moeten tegenwoordig weer stemmen met het rode potlood omdat aangetoond is dat de stemcomputers niet veilig genoeg waren. Op het stembureau krijg je een stembiljet van de voorzitter van het stembureau. Dit formulier neem je mee naar een stemhokje. Daar kunt je één stem uitbrengen met het rode potlood. Indien je door iemand gevolmachtigd bent, krijg je één of maximaal twee extra stembiljetten. 16
Als er meer kandidaten worden aangekruist dan wordt het stembiljet ongeldig verklaard. Wordt er geen stem uitgebracht dan wordt die stem als blanco geteld. Elk stemformulier wordt door de kiezer in een gesloten stembus gestopt. Openingstijden De stembureaus zijn van 7.30 uur tot 21.00 uur geopend. Tellen van de uitgebrachte stemmen Na 21.00 uur worden de stemmen geteld. Deze telling is openbaar. Nadat alle stemmen geteld zijn worden deze stemmen naar het hoofdstembureau gebracht. Na diverse controles wordt deze uitslag op de verzamellijst geplaatst. Bekendmaking Als alle stembureaus de uitslag hebben ingeleverd, maakt de burgemeester als hoofd van het hoofdstembureau de uitslag bekend. Hierbij wordt bekend gemaakt hoeveel zetels elke partij heeft en wie met voorkeur in de raad komt. Kiesdeler Het aantal stemmen dat nodig is voor het behalen van een zetel heet de kiesdeler. Bij de gemeenteraadsverkiezingen is dat het aantal geldige stemmen gedeeld door het aantal te verdelen zetels in een gemeente. Zetels worden verdeeld door het aantal stemmen op een partij door de kiesdeler te delen. De uitkomst hiervan (naar beneden afgerond) geeft het aantal volle zetels dat wordt toegewezen aan een partij. Omdat daarna vaak een aantal zetels overblijft, is er ook een systeem voor het verdelen van de overgebleven stemmen, de restzetel. Restzetels Er blijven in de praktijk altijd zetels over, dit noemen we restzetels. Het aantal stemmen voor elke partij wordt gedeeld door het aantal behaalde volle zetels+1. De partij die nu het grootste aantal stemmen per zetel heeft, krijgt de restzetel toegewezen. Indien er meer restzetels zijn, wordt deze procedure herhaald met de nieuwe tussenstand tot de restzetels op zijn. Coalitie Direct na de verkiezingen begint de grootste partij met de onderhandelingen om een coalitie te vormen. De coalitie bepaalt wie de beoogde wethouders zijn. De wethouders worden dan door de nieuwe gemeenteraad gekozen.
17
Burgemeester en wethouders (B&W) Het college van burgemeester en wethouders is verantwoordelijk voor het dagelijks bestuur van de gemeente. De burgemeester is voorzitter van de gemeenteraad en van het college van B&W. Wethouders worden benoemd door de gemeenteraad, burgemeesters door de regering. B&W is het dagelijks bestuur van de gemeente. Het College van burgemeester en wethouders zorgt voor de invulling van het beleid - hoe gaan we het bereiken - en het in gang zetten van de uitvoering bij de ambtenaren. Het college wordt daarbij ondersteund door de gemeentesecretaris en ambtenaren . 18
Burgemeester Als er in een gemeente een vacature voor een burgemeester is, wordt een zogenoemde vertrouwenscommissie van de gemeenteraad ingesteld. Hierin zitten meestal de fractievoorzitters van alle partijen in de raad. De commissie stelt een lijst met eigenschappen op waaraan de nieuwe burgemeester zou moeten voldoen. Dat noemen we een profielschets. Hoe word je burgemeester? Om burgemeester te worden stuur je een sollicitatiebrief naar de commissaris van de koningin in de provincie waarin die gemeente ligt. In deze sollicitatiebrief moet je aangeven van welke landelijke politieke partij je lid bent. Dat is wel belangrijk. De commissaris van de koningin brengt in overleg met de gemeenteraad van die plaats een advies uit aan de minister van Binnenlandse Zaken die dat advies meestal overneemt. De minister geeft dit door aan de koningin die dan de burgemeester benoemd voor een periode van zes jaar. Als zijn ambtstermijn erop zit, gaat de gemeenteraad bekijken of de burgemeester de afgelopen jaren zijn werk goed heeft gedaan en zegt of de burgemeester herbenoemd kan worden. De gemeenteraad kan de burgemeester niet ontslaan, dan kan alleen de Kroon (de koningin en de ministers). Taken van de burgemeester De burgemeester is de eerst verantwoordelijke van de gemeente. Bij belangrijke gebeurtenissen is de burgemeester met ambtsketen, altijd aanwezig. Hij heeft de taak om de verhoudingen tussen de wethouders goed te houden en is verantwoordelijk voor de contacten met de burger. Hij is de voorzitter van de gemeenteraad maar heeft daar geen stemrecht. De burgemeester kan wel in de vergadering van de raad aan de discussie deelnemen. In de vergaderingen van B&W heeft de burgemeester wel stemrecht. Zijn of haar stem kan zelfs de doorslag geven als de stemmen van de wethouders dat niet doen. De burgemeester is ook hoofd van de brandweer en de politie en verantwoordelijk voor de handhaving van de openbare orde en veiligheid Wethouder Voor een groot deel is de functie van wethouder te vergelijken met andere politieke ambtdragers zoals de functie van minister in de landelijke politiek en van gedeputeerde in de provinciale politiek. Met de burgemeester vormen de wethouders het College van Burgemeester en Wethouders (B&W), het dagelijks bestuur van de gemeente. B&W vormt samen met de gemeenteraad het gemeentebestuur. De gemeenteraad is ook het politieke orgaan dat na de gemeenteraadsverkiezingen de wethouders kiest. Een wethouder wordt 19
benoemd voor een periode van vier jaar en is gelijk aan de zittingstermijn van de gemeenteraad. Als in de gemeenteraad oneindigheid is waardoor de wethouder niet voldoende steun krijgt, of als de coalitie onderling zeer sterk verdeeld over en bepaald onderwerp dan kan het gebeuren dat de wethouder door de raad weggestuurd wordt. Dit gebeurt dan via een motie van wantrouwen tegen het hele college of specifiek tegen een wethouder. Sinds 2002 toen de nieuwe wet over dualisering is aangenomen zijn wethouders geen lid meer van de gemeenteraad en kunnen zij ook van buiten de raad en van buiten de gemeente worden aangetrokken. Aantal Het aantal wethouders wordt bepaald door het inwonertal van een gemeente. Een gemeente moet minimaal twee wethouders hebben, maar mag er niet meer hebben dan 20% van het aantal raadsleden of niet meer dan 25% als één of meer wethouders in parttime werken. Sinds 2002zijn de taken van de gemeenteraad en die van het college van burgemeester en wethouders uit elkaar zijn gehaald. De wethouder is geen lid van de gemeenteraad. Portefeuille Elke wethouder heeft zijn of haar eigen portefeuille, een term die aangeeft voor welke beleidsgebieden een wethouder verantwoordelijk is. De burgemeester heeft ook een eigen portefeuille. Voorbeelden hiervan zijn: a. Financiën, Personeel & Organisatie b. Ruimtelijke Ordening & Openbare Werken (Grondgebiedzaken) c. Volkshuisvesting, Milieu d. Economische Zaken, Toerisme & Evenementen e. Sociale Zaken, Onderwijs, Welzijn & Sport (Bewonerszaken) Ondersteuning Een wethouder voert vaak overleg met de directeuren van de diensten en hoofden van de ambtenaren van de afdelingen waarvoor hij verantwoordelijk is. Een wethouder moet luisteren naar de gemeenteraad. De gemeenteraad controleert hem en stelt de kaders waarbinnen de wethouder moet werken. Een wethouder moet de gemeenteraad en de raadscommissies alle inlichtingen geven die voor een goed bestuur noodzakelijk zijn. De wethouder geniet het vertrouwen van de raad. Als de raad het vertrouwen in een wethouder opzegt, moet deze wethouder aftreden.
20
Leden van de gemeenteraad In de grondwet is bepaald dat het hoogste gezag in de gemeente bij de gemeenteraad ligt. De gemeenteraad is een groep van gekozen volksvertegenwoordigers binnen een gemeente. Een lid van de gemeenteraad noemen we gemeenteraadslid. In grote plaatsen heeft men naast de gemeenteraad ook deelraden per stadsdeel. Gemeenteraden vergaderen meestal eenmaal per maand, onder voorzitterschap van de burgemeester. Bij afwezigheid van de voorzitter wordt de raad voorgezeten door een daartoe door de gemeenteraad aangewezen raadslid. In diverse gemeenten wordt de vergadering begonnen met het ambtsgebed of een stiltemoment voor een overweging. De gemeenteraad stelt in grote lijnen het beleid in de gemeente Boxtel vast. Een eerste aanzet daartoe wordt gegeven in het beleidsprogramma dat na de verkiezingen wordt opgesteld. De raad zegt bijvoorbeeld dat er meer woningen voor starters moeten komen of dat het toerisme een impuls moet krijgen. Ook de jaarlijkse begroting legt de grote lijnen van het gemeentelijke beleid vast. De raadsleden houden, namens de burgers van Boxtel, het werk van burgemeester en wethouders in de gaten. De raad controleert of alles volgens plan verloopt en binnen het budget blijft. Tijdens de raadsvergadering beantwoorden wethouders vragen van raadsleden en gaan de partijen met elkaar in discussie of het gevoerde beleid zijn doel bereikt. De besluiten worden aangenomen volgens de stemming: de helft plus één. Met het aannemen van raadsbesluiten wordt de opdracht gegeven aan B&W om die samen met de ambtenaren uit te voeren. De gemeenteraad heeft dus twee belangrijke functies: kaders stellen en controleren. Raadsleden Na de verkiezingen worden de geloofsbrieven van de raadsleden onderzocht. In de geloofsbrieven wordt vermeld welke bijbanen de persoon heeft en of die niet in strijdigheid zijn met het lidmaatschap van de raad. Enkele dagen na de verkiezingen komt de nieuwe gemeenteraad bijeen en wordt er afscheid genomen van de oude raad. Tijdens de eerste vergadering volgt de installatie van de raadsleden. Dit gebeurt met een eed of gelofte. Bij afwezigheid van een raadslid mag die plaats niet zomaar ingenomen worden door een partijgenoot. Een belangrijke taak van de gemeenteraad is om het college te controleren. Het college moet dus verantwoording afleggen aan de raad.
21
Algemene informatie Direct na de verkiezingen wordt de vergaderstructuur gewijzigd. Men gaat werken volgends de BOB regeling. Eerst komt een beeldvormende vergadering waarin de informatiegaring centraal staat. Daarna de oordeelsvorming door middel van een debat en dan de besluitvormende vergadering, waarin besluiten genomen worden door de leden van de gemeenteraad. Hier kunnen dan ook moties en amendementen worden ingediend. Het is de bedoeling dat door deze manier van vergaderen de burgers meer betrokken worden bij de politiek. Dit noemt men burgerparticipatie. Presidium Het presidium is samengesteld uit de fractievoorzitters van de gemeenteraad. Fractievoorzitter De fractievoorzitter is de leider van de eigen fractie. Hij is de politieke leider en woordvoerder bij belangrijke zaken. Ook voert de fractievoorzitter de onderhandelingen bij de coalitievorming. Agendacommissie De agendacommissie in Boxtel wordt samengesteld uit drie raadsleden , vicevoorzitter en de burgemeester. Zij stellen de agenda op voor de vergaderingen. Inspreekrecht Voorafgaande aan de beeldvormende vergadering mogen burgers altijd inspreken over een onderwerp dat op de agenda staat. Je kunt je hiervoor wenden tot de griffier. Als toehoorder mag je altijd aanwezig zijn. Burgerinitiatief Het burgerinitiatief is het recht van de burger om voorstellen of concrete voorstellen op de agenda van de gemeenteraad te zetten. De gemeenteraad moet hierover een standpunt innemen. Het belangrijkste doel van een burgerinitiatief is om de burger meer bij het bestuur te betrekken. Het voorstel mag ondertekend worden door inwoners, ouder dan 18 jaar, met naam, adres, geboortedatum en handtekening.
22
De gemeentesecretaris De gemeentesecretaris is de hoogste ambtenaar bij een gemeente. Hij of zij vormt de spil tussen het politieke bestuur(B&W), die plannen maakt, en de ambtenaren die de plannen moeten uitvoeren. De griffier Sinds de Wet dualisering (2002) wordt de gemeenteraad bijgestaan door een griffier. In kleinere gemeenten is er veelal de griffier de enige ambtenaar waarover de gemeenteraad beschikt. In grotere gemeenten is er vaak een griffie, waarop meerdere ambtenaren werkzaam zijn onder leiding van de griffier. De griffie ondersteunt de gemeenteraad en de raadsleden in brede zin. In Boxtel wordt de griffier ondersteund door twee raadsadviseurs. Zo zorgen de griffiemedewerkers, onder leiding van de griffier, ervoor dat vergaderingen van raad in goede banen worden geleid. Zij verzorgen de stukken die van en naar de raad en stellen de vergaderagenda's samen. De griffie werkt vragen uit van de raadsleden, brengt gewenste informatie bijeen, legt contacten tussen raadsleden en de ambtelijke organisatie en onderhoudt contacten met College van B&W en ambtenaren. Ook verlenen griffiemedewerkers ondersteuning bij het formuleren van initiatiefvoorstellen, moties en amendementen. De griffie heeft direct met agendacommissie en seniorenconvent en het presidium te maken. Voorzitter en griffie werken samen bij het leiden van de vergaderingen en de griffie zorgt voor de verslaglegging. Inwoners van Boxtel die willen inspreken tijdens vergaderingen van de commissie kunnen contact opnemen met de griffie. De ambtenaar De beleidsambtenaren adviseren de wethouder over het beleid en geven informatie. Zij ontwikkelen ook plannen in overleg met de wethouder. De ambtenaren werken specifiek bijvoorbeeld financieel, ruimtelijk of onderwijs. Strategische visie gemeente Boxtel In 2009 is de strategische visie aangenomen. De strategische visie kent zes belangrijke ambities met name de duurzaamheid is belangrijk, toerisme en recreatie goed ontwikkelen, positie als werkgelegenheidsgemeente versterken, werken aan een sterk centrum, een modern bestuur en een prima woongemeente in 2020.
Rekenkamercommissie De rekenkamercommissie helpt de gemeenteraad bij het uitvoeren van zijn controlerende taak. De rekenkamercommissie zoekt uit of het beleid de beoogde resultaten heeft bereikt en of daarvoor geen overbodige kosten zijn gemaakt. 23
Belangrijk Belangrijk om te stemmen Als je nog geen 18 bent, staat de politiek natuurlijk nog ver van je af. Maar dat wil niet zeggen dat jij zelf geen invloed kunt uitoefenen op hoe dingen geregeld zijn. Zo kun je op school lid worden van de leerlingenraad. Of je kunt je aansluiten bij een actiegroep of bij de jongerenafdeling van een politieke partij. Belangstelling Tijdens de raadsvergadering mag je altijd plaats nemen op de tribune in de raadzaal om te luisteren! Informatie van de gemeente: Op de website van de gemeente zijn de verslagen van raadsvergaderingen te vinden. De raadsvergadering zijn ook te beluisteren.
Heb je stemrecht...
....maak er gebruik van!!!!
24
