Werkboek Stoppen met roken
WWW.ZORROO.NL
1
2
Voorwoord Zorroo staat voor Zorggroep Regio Oosterhout & Omstreken. Wij ondersteunen u bij het stoppen met roken. Dit doen we samen met uw huisarts, praktijkondersteuner en andere hulpverleners. Natuurlijk hebben we allereerst uw inzet nodig, want u levert het grootste gedeelte van de inspanning. U vervult een centrale rol in het proces: stoppen met roken. Uw zorgverlener ondersteunt u en begeleidt u tijdens het hele traject. Er zijn veel goede redenen om te stoppen met roken. Het lukt als u zélf echt wilt stoppen. Stoppen met roken is de beste beslissing die u voor uzelf genomen hebt.
3
Inleiding ‘Stoppen met roken’ is een leefstijltraining die is bedoeld voor mensen die iets willen veranderen aan hun rookgedrag. Mensen zoals u dus. Wat kunt u van de training verwachten? De training bestaat uit vier gesprekken (consulten) die plaats vinden bij de huisartsenpraktijk. Het eerste consult duurt 40 minuten. De vervolgconsulten 30 minuten. Ze vinden plaats in een periode van drie maanden. Ze zijn bedoeld om u te helpen bij het stoppen met roken. Tussen de consulten in zijn er ook nog telefonische contactmomenten.
Het programma van de training is in het kort als volgt Consult 1
Kennismaking, informatieverstrekking, voor- en nadelenbalans en rookdagboek
Consult 2
Opstellen trainingsplan, zelfcontrolemaatregelen en rookanalyse
Consult 3
Omgaan met trek en sociale druk
Consult 4
Omgaan met eventuele terugval en noodplan
Wat wordt er van u verwacht? In deze intensieve training vragen we u om ook thuis oefeningen te doen of dingen op te schrijven. Het is belangrijk dat u zich actief inzet. Dan hebt u meer kans om uw doel te bereiken. Om een idee te krijgen van de hoeveelheden die u rookt en de situaties waarin u dat doet, vragen we u om dit de komende weken thuis en tijdens de training bij te houden. Dit kunt u doen op de dagboekformulieren achter in dit werkboek. 4
Doel van het werkboek Tijdens de training gebruikt u dit werkboek. Per consult leggen we uit wat de training inhoudt. In het werkboek zijn formulieren opgenomen om opdrachten voor de training te maken. Wij vragen u het werkboek telkens mee te nemen naar de gesprekken, zodat het met de praktijkondersteuner (POH) besproken kan worden. Tijdens het eerste gesprek zal de POH verder toelichten hoe u het werkboek kunt gebruiken.
Afsprakenschema In schema hieronder kunt u de data voor de gesprekken noteren, zoals u die afspreekt met uw praktijkondersteuner. Dag
Datum
Tijd
Consult 1 Consult 2 Telefonisch contact Consult 3 Telefonisch contact Telefonisch contact Consult 4 Telefonisch contact
Het dagboek Het is de bedoeling dat u de komende periode bijhoudt wanneer u rookt en wanneer u trek hebt om dit te doen. Op deze manier krijgt u meer zicht op de situaties die een rol spelen bij uw rookgedrag. Die situaties noemen we risicosituaties. Ook leert u wat u kunt doen om te voorkomen dat u (te veel) rookt. 5
Hoe kunt u het dagboek gebruiken? Het is de bedoeling dat u elke situatie waarin u trek hebt opschrijft, ook als u niet hebt gerookt. Het is immers ook belangrijk om te weten wanneer u de trek hebt overwonnen. Ook schrijft u elke situatie op waarin u wel rookte. Beschrijf kort (met een paar woorden): 1. De situatie waarin u zich bevond. U kunt de plaats noemen en de mensen die bij u waren. 2. Hoe u zich voelde, bijvoorbeeld gespannen of vrolijk. 3. Hoeveel trek/drang u voelde in die situatie. Dat kunt u doen door een cijfer te geven van 0 tot 10. Hierbij staat 10 voor de meest intense trek die u zich kunt voorstellen. 4. Wat u toen hebt gedaan. a. Het kan zijn dat u hebt gerookt . Schrijf dan de hoeveelheid op (dus het aantal sigaretten/sigaren/shagjes dat u hebt gerookt). b. Wanneer u niet rookte, dan schrijft u op wat u dan wel deed. Hier volgt een voorbeeld om het dagboek te verduidelijken. Dag, datum, tijd
Situatie
Gevoel
Trek Gedrag (0-10)
Gevolg (gevoel)
Donderdag 8 juli, 17.50
Alleen in de auto (file)
Verveling
9
5 sigaretten gerookt
Rotgevoel, balen
Vrijdag 9 juli, 23.30
Thuis, alleen
Gespannen
7
Jan gebeld en gaan sporten, niet gerookt
Trots op mezelf, weerbaar
Zaterdag 10 juli, 20.00
Café, met Jan en Pim
Vrolijk, uitgelaten
8
10 sigaretten gerookt
Interesseerde me niet (alcohol)
Als u vragen heeft over het invullen van het dagboek, aarzel dan niet om deze met praktijkondersteuner te bespreken. 6
Consult 1 Kennismaking, introductie en voor- en nadelenbalans De bijeenkomst heeft een aantal onderdelen. Uw begeleider zet samen met u de voor- en nadelen van uw roken op een rijtje, net als de voor- en nadelen van stoppen of minderen. We noemen dit ‘de balans opmaken’. Op deze manier kunt u een goede beslissing nemen over het veranderen van uw rookgedrag. U krijgt het verzoek ook thuis aan deze balans te werken. In het volgende consult bespreken we uw aanvullingen. Het uiteindelijke overzicht geeft u een helder beeld van de voor- en nadelen van uw rookgedrag.
7
Roken heeft de volgende nadelen Korte termijn
Lange termijn
Roken heeft de volgende voordelen
Korte termijn
Lange termijn
Voor- en nadelenbalans
8
9
Stoppen met roken heeft de volgende nadelen Korte termijn
Lange termijn
Stoppen met roken heeft de volgende voordelen
Korte termijn
Lange termijn
Huiswerkopdrachten voor consult 2: t WFSEFSJOWVMMFOWBOEFWPPSFOOBEFMFOCBMBOT t CJKIPVEFOWBOIFUSPPLEBHCPFL t PQTUFMMFOWBOFFOUSBJOJOHTQMBO Rookdagboek: Dag, datum, tijd
Situatie (plaats, personen)
Gevoel
Trek Gedrag (0-10)
Gevolg (gevoel)
Overige bijzonderheden: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .................................................................................. ..................................................................................
10
Trainingsplan roken: vink een van de drie doelen aan: Ik wil abrupt stoppen. Mijn stopdatum is: ........................................................... Ik wil geleidelijk stoppen Dag 1: .......... sigaretten, maximaal ....... per uur Dag 2: ......... sigaretten, maximaal ....... per uur Dag 3: ......... sigaretten, maximaal ....... per uur Dag 4: ......... sigaretten, maximaal ....... per uur Dag 5: ......... sigaretten, maximaal ....... per 2 uur Dag 6: ......... sigaretten, na elke maaltijd één Dag 7: 1 sigaret na het avondeten startdatum afbouw: ....................................... Dag 8: sigaretvrij datum rookvrij: ................................................................................... Ik wil tijdens de komende trainingsperiode minderen en daarna beslissen of ik stop met roken. Ik wil minderen van .............. sigaretten/sigaren per dag en ....................... sigaretten/sigaren per week naar: > maximale hoeveelheid per dag: ................................................................................ > maximale hoeveelheid per week: .............................................................................. > aantal rookvrije dagen per week: ............................................................................... Startdatum afbouw: ............................... Voor de duur van ....................... weken Tijdens mijn stoppen met roken wil ik gebruik maken van de volgende hulpmiddelen: Geen Nicotine vervangers (pleister/kauwgom/zuigtabletten) Zyban Champix Nortriptyline Mijn persoonlijk streefdoel is: ................................................................................. 11
Consult 2 Bespreken en afronden trainingsplan en zelfcontrole maatregelen, maken van een rookanalyse We bespreken het trainingsplan dat u thuis invulde. Ook praten we over de hulpmiddelen die uw voorkeur hebben. In overleg stellen we de stopdatum, of de startdatum van het afbouwen vast. Hieronder staan enkele zelfcontrolemaatregelen die met name in de eerste weken kunnen helpen bij het stoppen met roken. Misschien bedenkt u er zelf nog meer. Vul de lijst gerust thuis verder aan.
Zelfcontrolemaatregelen Vermijding: Geen sigaretten/shag in voorraad. Verwijder asbakken en aanstekers uit uw omgeving. Vermijd zoveel mogelijk alcohol en koffie. Alcohol, koffie en roken gaan vaak met elkaar samen, bovendien ondermijnt alcoholgebruik de wilskracht. Leef van dag tot dag en vermijd negatieve denkpatronen (niet: ”dit gaat me nooit lukken”, maar “vandaag rook ik niet”). Verlaat de ruimte waarin gerookt wordt. Nieuw gedrag Vertel uw directe omgeving dat u gaat stoppen. Zoek ondersteuning bij iemand uit uw omgeving. Wanneer de relatie beladen is en er veel emoties zijn omtrent het roken, is het 12
niet aan te raden deze persoon als hulpbron in te schakelen.
Drink veel water, het lichaam heeft water nodig om nicotine en andere afvalproducten te scheiden, ook kan het helpen tegen de trek in een sigaret. Bovendien wordt u er niet dik van. Eet veel fruit en drink vruchtensappen. Vitamine C heeft u nodig om in goede conditie te blijven, fruit helpt u door de moeilijke momenten heen en het helpt uw darmen, die tijdens de nicotineontwenning mogelijk vertraagd werken, aan de gang te houden. Vermijd het eten van snacks en snoepgoed! Wees actief en ga veel naar buiten: ga bijvoorbeeld wandelen of fietsen. De longen en het bloed van een roker bevatten namelijk teveel koolmonoxide en te weinig zuurstof. Door buiten te zijn ververst u lucht in de longen. Bovendien verzet u de zinnen en leidt zo de aandacht van het roken af. Ga hard aan de slag met iets dat uw volledige aandacht nodig heeft. Noteer de redenen om te stoppen en de voordelen van niet roken op een kaartje, en doe deze in uw portemonnee.
13
Huiswerkopdracht voor belafspraak: t 3PPLEBHCPFLCJKIPVEFO t 0OEFSTUBBOEFUBCFMJOWVMMFO Welke risico situaties roepen bij mij trek op
Wat kan ik doen als ik trek heb
t 0NHBBONFUUFSVHWBM EFOLOBPWFSIPFPNUFHBBONFUFFO mogelijke terugval, en hoe dit aan te pakken. Noteer dit, en dit wordt besproken bij het volgend consult. ........................................................................... ........................................................................... ........................................................................... t *OQMBOOFOCFMBGTQSBBL 14
Interne risicosituaties
Wat denkt u vlak voordat u gaat roken?
Hoe voelt u zich lichamelijk voordat u gaat roken?
Hoe voelt u zich emotioneel voordat u gaat roken?
Externe risicosituaties
Met wie?
Waar?
Wanneer? Hoe lang is de (tijds)periode van het roken?
Hoeveel rookt u gemiddeld?
Welk soort (merk) tabak?
Gedrag Korte termijn
Lange Termijn
Effecten-gevolgen
Rook-analyse
15
Consult 3 Omgaan met trek en sociale druk In deze sessie bespreken we eerst hoe het met het veranderen van uw rookgedrag gaat. Daarna komen we terug op het onderwerp van het vorige consult (omgaan met trek). Het onderwerp van deze sessie is het leren “nee” zeggen wanneer anderen u onder druk zetten om te roken. Samen met praktijkondersteuner bespreekt u manieren om met sociale druk om te gaan en oefent u vaardigheden die u hierbij helpen. Het aangeboden krijgen van tabakswaar of door anderen onder druk gezet worden om mee te roken is een veel voorkomende risicosituatie. Handig “nee” zeggen kan helpen een dergelijke risicosituatie het hoofd te bieden. Hoe doet u dat?
Hoe u het doet: t 3FBHFFSTOFM t 4QSFFLNFUEVJEFMJKLF GFSNFFOOJFUBBS[FMFOEFTUFN t .BBLEJSFDUPPHDPOUBDU
Wat u zegt: t ;FHFFSTUiOFFw t 4VHHFSFFSFFOBMUFSOBUJFGPNJFUTBOEFSTUFHBBOEPFO t 8BOOFFSEFBOEFSCMJKGUBBOESJOHFO WSBBHEFBOEFSEBOPNEBBSNFF op te houden. Een helpende vraag daarbij kan zijn: “Waarom is het zo belangrijk voor je dat ik rook?” t 7FSBOEFSIFUHFTQSFLTPOEFSXFSQPNEJTDVTTJFUFWFSNJKEFO t 7FSNJKEFYDVTFTFOWBHFBOUXPPSEFO 16
Huiswerkopdracht: t 0FGFOFOPNiOFFwUF[FHHFOPOEFSTPDJBMFESVL Situatie waarin ik “nee” ga zeggen tegen personen die mij tabakswaar aanbieden: Dag, datum, tijd: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Situatie (plaats, personen): . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ........................................................................... ........................................................................... Evaluatie (hoe is het gegaan?): . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ........................................................................... ........................................................................... ........................................................................... ...........................................................................
Dag, datum, tijd: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ........................................................................... Situatie (plaats, personen): . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ........................................................................... ........................................................................... Evaluatie (hoe is het gegaan?): . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ........................................................................... ........................................................................... ........................................................................... ........................................................................... 17
Dag, datum, tijd: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ........................................................................... Situatie (plaats, personen): . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ........................................................................... ........................................................................... Evaluatie (hoe is het gegaan?): . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ........................................................................... ........................................................................... ........................................................................... ........................................................................... t *OQMBOOFOCFMBGTQSBBL t #JKIPVEFOWBOIFUSPPLEBHCPFL
Belafspraak: t ;PSHEBUVVXXFSLCPFLCJKEFIBOEIFCU t )VJTXFSLWPPSDPOTVMUEPPSTQSFLFOPNHBBONFUFFOFWFOUVFMF terugval en noodplan. t *OEJFOTUPQQFOOPHOJFUIFMFNBBMHFMVLUJTBBOQBTTFOUSBJOJOHTQMBO en opnieuw doelen stellen.
18
Consult 4 Omgaan met een eventuele terugval en noodplan: In dit consult bespreken we eerst hoe het met het veranderen van uw rookgedrag gaat. Daarna komen we terug op de vaardigheden van de vorige sessie (sociale druk). Het onderwerp van dit consult is terugval. Uw begeleider gaat met u bespreken hoe een noodplan op te stellen om terugval te voorkomen. Bovendien bespreken we het verschil tussen een terugval en een uitglijder. Mijn belangrijkste risico situaties zijn: t . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . t . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . t . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . t . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wanneer ik in zo’n situatie terecht kom, dan doe ik het volgende: t . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . t . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . t . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . t . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Als ik een uitglijder maak dan doe ik het volgende: t . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . t . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . t . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . t . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
Gedachten die mij kunnen helpen zijn: t . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . t . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Noodnummer:
Trimbos:
0900 1995
Huisartsenpraktijk: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Huiswerk voor volgend telefonisch contact: Hebt u geleerd wat voor u de voor- en nadelen zijn wanneer u doorgaat met roken? onvoldoende voldoende Hebt u geleerd wat voor u de voor- en nadelen zijn wanneer u stopt met roken? onvoldoende voldoende Hebt u geleerd welke gevoelens en gedachten voor u een risico vormen om weer te gaan roken? onvoldoende voldoende Hebt u geleerd welke situaties of personen voor u een risico vormen om weer te gaan roken? onvoldoende voldoende 20
Hebt u geleerd uw momenten van trek te herkennen? onvoldoende voldoende Hebt u geleerd wat u bij trek kan doen, zodat u niet gaat roken? onvoldoende voldoende Hebt u geleerd om “nee” te zeggen tegen roken wanneer anderen u onder druk zetten om te roken? onvoldoende voldoende Hebt u geleerd volledige terugval te voorkomen wanneer u een ‘uitglijder’ maakt? onvoldoende voldoende Hebt u geleerd wat u moet doen wanneer u een terugval hebt in roken? onvoldoende voldoende Hebt u geleerd wat goed werkt om roken in de hand te houden (zelfcontrolemaatregelen). onvoldoende voldoende
21
Extra dagboek kaarten Dag, datum, tijd
Situatie (plaats, personen)
Gevoel
Trek Gedrag (0-10)
Gevolg (gevoel)
Overige bijzonderheden: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .................................................................................. .................................................................................. .................................................................................. .................................................................................. .................................................................................. ..................................................................................
22
Dag, datum, tijd
Situatie (plaats, personen)
Gevoel
Trek Gedrag (0-10)
Gevolg (gevoel)
Overige bijzonderheden: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .................................................................................. .................................................................................. .................................................................................. .................................................................................. .................................................................................. ..................................................................................
23
Dag, datum, tijd
Situatie (plaats, personen)
Gevoel
Trek Gedrag (0-10)
Gevolg (gevoel)
Overige bijzonderheden: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .................................................................................. .................................................................................. .................................................................................. .................................................................................. .................................................................................. ..................................................................................
24
Aantekeningen ........................................................................... .................................................................................. .................................................................................. ..................................................................................
........................................................................... .................................................................................. .................................................................................. ..................................................................................
........................................................................... .................................................................................. .................................................................................. ..................................................................................
........................................................................... .................................................................................. .................................................................................. ..................................................................................
........................................................................... .................................................................................. .................................................................................. .................................................................................. .................................................................................. .................................................................................. .................................................................................. .................................................................................. .................................................................................. ..................................................................................
25
........................................................................... .................................................................................. .................................................................................. ..................................................................................
........................................................................... .................................................................................. .................................................................................. ..................................................................................
........................................................................... .................................................................................. .................................................................................. ..................................................................................
........................................................................... .................................................................................. .................................................................................. ..................................................................................
........................................................................... .................................................................................. .................................................................................. .................................................................................. .................................................................................. .................................................................................. .................................................................................. .................................................................................. .................................................................................. ..................................................................................
26
........................................................................... .................................................................................. .................................................................................. ..................................................................................
........................................................................... .................................................................................. .................................................................................. ..................................................................................
........................................................................... .................................................................................. .................................................................................. ..................................................................................
........................................................................... .................................................................................. .................................................................................. ..................................................................................
........................................................................... .................................................................................. .................................................................................. .................................................................................. .................................................................................. .................................................................................. .................................................................................. .................................................................................. .................................................................................. ..................................................................................
27
Zorggroep Regio Oosterhout & Omstreken
[email protected] www.zorroo.nl
Alle betrokken zorgverleners doen hun uiterste best om u goede zorg te bieden. Voor vragen of opmerkingen verwijzen wij u naar onze website www.zorroo.nl
28
Versie: maart 2014