Werkbijeenkomst ‘Nederlands-Vlaamse samenwerking bij de digitalisering van het erfgoed’
21 juni 2012 Congrescentrum Elzenveld Lange Gasthuisstraat 45 B Antwerpen
De bijeenkomst is een gezamenlijk initiatief van de volgende organisaties: Nederlands-Vlaams: Nederlandse Taalunie Nederland - Ministerie van Onderwijs – departementen Cultureel Erfgoed, Wetenschapsbeleid en Media, Letteren en Bibliotheken (MLB) - Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) - Digitaal Erfgoed Nederland (DEN) - Instituut voor Beeld en Geluid Vlaanderen - Departement Cultuur, Jeugd, Sport en Media (CJSM) - departement Economie, Wetenschap en Innovatie (EWI) - Agentschap Kunsten en Erfgoed - FARO - Packed
Nederlands-Vlaamse samenwerking bij de digitalisering van het erfgoed in het kader van de Digitale Agenda voor Europa De Digitale Agenda voor Europa besteedt speciale aandacht aan de digitalisering van erfgoed. Voor zowel Nederland als Vlaanderen speelt de Nederlandse taal een grote rol bij de digitalisering van erfgoed. De Nederlandse taal is zelf immers gedeeld erfgoed. Daarbovenop is de taal een belangrijk instrument voor de (technologische) ontsluiting van erfgoed. Voorts gebruiken organisaties in Nederland en Vlaanderen in hun communicatie over de Digitale Agenda eenzelfde taal. Op basis van deze drievoudige functionaliteit is het zinvol om te kijken of Nederland en Vlaanderen nauwer kunnen samenwerken om zowel de Europese als nationale ambities te realiseren. Samenwerking leidt tot schaalvoordelen, afstemming van activiteiten brengt meer samenhang en voorkomt overlappingen. Bovendien zijn de kosten van digitalisering hoog en in tijden van financiële schaarste kan samenwerking en afstemming helpen om de gestelde doelen te behalen. Tijdens de bijeenkomst wordt in drie parallelle workshops gediscussieerd over de volgende drie actuele thema’s met betrekking tot digitalisering. - Samenwerken bij de verder ontwikkeling van de Nederlandstalige inbreng in de internationale data-infrastructuur (bijv. CLARIN, DARIAH, Europeana); - Hoe digitalisering, ontsluiting en bewaring in de binationale context faciliteren en optimaliseren; - Hoe het gebruik van open data stimuleren zodat wat gedigitaliseerd wordt optimaal bruikbaar en herbruikbaar is. Doel van de bijeenkomst is om concrete input te leveren voor een Nederlands-Vlaamse beleidsagenda die bijdraagt aan het realiseren van de nationale ambities ten aanzien van de digitalisering van het gemeenschappelijk erfgoed en aan de implementatie van de doelstellingen van de Digitale Agenda voor Europa.
Bijeenkomst Nederlands-Vlaamse samenwerking digitalisering erfgoed 21 juni 2012 - Antwerpen
3
Programma
21 juni 2012 10.25 – 10.40
Welkom door Elisabeth D’Halleweyn (Nederlandse Taalunie) Zaal: Auditorium
10.40 -10.55
Plenaire inleiding door Marco de Niet (DEN) Zaal: Auditorium
11.00 - 12.30
Internationale data-infrastructuur Rodriguez d’Evorazaal 1
3 parallelle workshops
Digitalisering, Ontsluiting en Bewaring Rodriguez d’Evorazaal 2 Open data Directeur Van Laerzaal
12.30 – 13.30
Marco de Niet (DEN) en Bart De Nil (FARO) Moderator: Hans van der Linden (Agentschap K&E) Johan Oomen (Beeld & Geluid) en Joris Deene (Everest Advocaten) Moderator: Jeroen Walterus (FARO)
Lunch
13.30 – 14.25
3 parallelle workshops
4
Sprekers: Laurents Sesink (DANS) en Jef Malliet (PCCE) Moderator: Arjan van Hessen (CLARIN-NL)
Internationale datainfrastructuur (vervolg) Rodriguez d’Evorazaal 1
Moderator: Arjan van Hessen (CLARIN-NL)
Digitalisering, Ontsluiting en Bewaring (vervolg) Rodriguez d’Evorazaal 2
Moderator: Hans van der Linden (Agentschap K&E)
Open data (vervolg) Directeur Van Laerzaal
Moderator: Jeroen Walterus (FARO)
Bijeenkomst Nederlands-Vlaamse samenwerking digitalisering erfgoed 21 juni 2012 - Antwerpen
Programma
21 juni 2012 14.25-14.30
Welkom door Lieteke van Vucht Tijssen (voorzitter Raad voor de Nederlandse Taal en Letteren) Zaal: Auditorium
14.30 -14.45
‘Open data: geven en nemen? Cultureel Ondernemen met lef’ Paul Spies (Amsterdam Museum) Zaal: Auditorium
14.45 – 15.00
‘Na de digitalisering: archieven in een digitale wereld’ Nico Verplancke (IBBT) Zaal: Auditorium Koffiepauze
15.00 – 15.30 15.30 – 16.00
Rapportage werkgroepen Directeur Van Laerzaal
Internationale data-infrastructuur
Laurents Sesink (DANS)
Digitalisering, Ontsluiting en Bewaring
Hans van der Linden (Agentschap K&E)
Open data
Jeroen Walterus (FARO)
16.00 – 16.45
Plenaire discussie en conclusies o.l.v. Arjan van Hessen (CLARIN-NL) Directeur Van Laerzaal
16.45 – 16.50
Sluiting door Lieteke van Vucht Tijssen
16.45 – 17.30
Borrel
Bijeenkomst Nederlands-Vlaamse samenwerking digitalisering erfgoed 21 juni 2012 - Antwerpen
5
Thema 1
Samenwerken bij de verder ontwikkeling van de Nederlandstalige inbreng in de internationale datainfrastructuur Zaal: Rodriguez d’Evorazaal 1
Sprekers
Laurents Sesink (Data Archiving and Networked Services) Jef Malliet (Limburgs Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed)
Moderator
Arjan van Hessen (CLARIN-NL)
Deelnemers
Annette Friberg Europeana Arjan van Hessen CLARIN-NL Jef Malliet Limburgs Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed Erik Mannens IBBT-MMLab Inge Van Nieuwerburgh UB Gent Olga Van Oost FARO Louise Perbal OCW – Wetenschapsbeleid Jan Theo Bakker Instituut voor Nederlandse Lexicologie Ineke Schuurman CLARIN-VL Laurents Sesink Data Archiving and Networked Services Ronald Soetaert Raad voor de Nederlandse Taal en Letteren Peter Spyns Departement Economie Wetenschap en Innovatie Rene van Stipriaan Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren
6
Bijeenkomst Nederlands-Vlaamse samenwerking digitalisering erfgoed 21 juni 2012 - Antwerpen
Knelpunten (visietekst)
Volgende beleidsvragen kunnen gesteld worden bij het inrichten van een e-depot als knooppunt in een internationaal infrastructuurnetwerk: • Is het nodig intellectuele eigendomsregelingen zodanig aan te passen dat overheden over meer hefbomen beschikken om materialen beschikbaar te stellen ? • Volstaat een centraal e-depot voor alle disciplines (naar het voorbeeld van de Koninklijke Bibliotheken die in principe van elk publicatie een kopie moeten ontvangen) die een “persistent identifier” (naar analogie met een ISBN-nummer) kunnen uitreiken? • Is het beter per discipline/specialiteit een e-depot in te richten waar ook in onderhoud van materialen voorzien kan worden en inhoudelijk rijkere meta-data kan toegevoegd worden ? • Kunnen de taken van de bestaande universiteitsarchieven uitgebreid worden zodat de instroom van materiaal gemakkelijk ingebed kan worden in de werkprocessen van de (lokale) onderzoekers ? • Op welke wijze kunnen overheden garanties bieden voor digitale preservatie op langere termijn – een combinatie van financiering van een of meerdere e-depots, ondersteuning van specifieke preservatieprojecten en verplichting binnen onderzoeksprojecten om aandacht te besteden aan duurzame borging van onderzoeksmaterialen ? • Is “peer review” van wetenschappelijke publicaties (met bijhorende datasets of materialen) een geschikt selectiemechanisme om belangrijke onderzoeksdata (die dus zeker digitaal dienen bewaard te worden) te onderscheiden van minder belangrijke ? • Dient naast technologietransfer, als opdracht van universiteiten en intermediaire innovatieorganisaties, ook aan datatransfer gedacht te worden als onderdeel van het valorisatieproces van materialen ? Hoe kunnen Nederlanders en Vlamingen hierbij gebruikmaken van elkaars expertise en ervaringen?
Bijeenkomst Nederlands-Vlaamse samenwerking digitalisering erfgoed 21 juni 2012 - Antwerpen
7
Thema 2
Hoe digitalisering, ontsluiting en bewaring in de binationale context faciliteren en optimaliseren Zaal: Rodriguez d’Evorazaal 2
Sprekers
Moderator
Marco de Niet (DEN) Bart De Nil (FARO) Hans Van der Linden (Agentschap Kunsten en Erfgoed)
Deelnemers
Karin de Bont OCW – Media, Letteren en Bibliotheken Brecht De Clercq VRT Carolien Coenen Dept. Cultuur, Jeugd, Sport en Media David Coppoolse Vlaamse Erfgoedbibliotheek Hans van der Linden Agentschap Kunsten en Erfgoed Marc Luwel Hercules Heike Lust Vlaams Instituut voor de Zee Dries Moreels BAM, Instituut voor beeldende, audiovisuele en mediakunst Marco de Niet Digitaal Erfgoed Nederland Bart De Nil FARO Matthijs van Otegem Koninklijke Bibliotheek Geert-Jan Procee OCW – Cultureel erfgoed Rony Vissers Packed Aad van Tongeren OCW - Media, Letteren en Bibliotheken Sally Wyatt KNAW-Virtual Knowledge Studio
8
Bijeenkomst Nederlands-Vlaamse samenwerking digitalisering erfgoed 21 juni 2012 - Antwerpen
Knelpunten (visietekst)
• Veel (kleine) instellingen nemen nog niet actief deel aan bestaande digitale infrastructuren; • Sommige erfgoedinstellingen slagen er amper in om meerwaarde te creëren met hun digitaal aanbod. • Van de meeste digitale informatiediensten en kennissystemen is duurzaam beheer niet geregeld; • Interoperabiliteit en standaardisatie zijn nog niet breed doorgevoerd; • De juridische inkadering (in het bijzonder de wetgeving rond intellecturele eigendomsrechten) is niet aangepast aan de huidige multimediale samenleving; • Er zijn geen breed gedragen methoden om door gebruikers aangeleverde content te beheren; • Een structurele aanpak voor beheer en behoud van ‘born digital’ erfgoed ontbreekt; • Er is een tekort aan specifieke digitale expertise en competenties bij de erfgoedinstellingen (bijvoorbeeld: digitale archivarissen); • Er is bij beleidsmakers en overheidsinstanties een gebrek aan bewustzijn over verschillende problematieken m.b.t digitaal. Hoe kunnen Nederlanders en Vlamingen hierbij gebruikmaken van elkaars expertise en ervaringen?
Bijeenkomst Nederlands-Vlaamse samenwerking digitalisering erfgoed 21 juni 2012 - Antwerpen
9
Thema 3
Hoe het gebruik van open data stimuleren zodat wat gedigitaliseerd wordt optimaal bruikbaar en herbruikbaar is Zaal: Directeur Van Laerzaal
Sprekers
Johan Oomen (Beeld en Geluid) Joris Deene (Everest Advocaten)
Moderator
Jeroen Walterus (FARO)
Deelnemers
Christine Debaene Joris Deene Ron Dekker Leen Driesen Marc Dupuis Pascal Ennaert Karin van der Heiden Philippe Van Meerbeeck Johan Oomen Marijke Oosterbroek Carla Schulte Paul Spies Henk Vanstappen Nico Verplancke Folkert de Vriend Jeroen Walterus
10
Bijeenkomst Nederlands-Vlaamse samenwerking digitalisering erfgoed 21 juni 2012 - Antwerpen
Dept. Cultuur, Jeugd, Sport en Media Everest Advocaten NWO Agentschap Kunsten en Erfgoed Surf Vlaamse Kunstcollectie – VKC TARA VRT Beeld en Geluid Amsterdam Museum Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Amsterdam Museum Packed IBBT Nederlandse Taalunie FARO
Knelpunten (visietekst)
• Bij de onderzoekers is er te weinig besef van het belang van hun data op de juiste manier op te slaan in een repository, zodat de data ook door anderen hergebruikt kunnen worden. Met name in de geesteswetenschappen en de maatschappij- en gedragswetenschappen zijn onderzoekers vaak niet bereid, ook na het publiceren van de resultaten, hun onderzoeksdata te delen. Deze instelling dient te veranderen. • Er is te weinig aandacht voor het probleem van het in snel tempo verloren gaan van informatie als data niet of niet goed opgeslagen worden. • Financiering is vaak projectmatig terwijl duurzame toegankelijkheid continuïteit in de zorg vereist. • De instellingen bezitten te weinig kennis over de te nemen maatregelen. • Er is gebrek aan opslagcapaciteit, met name bij kleine instellingen, • Er is te weinig IT-capaciteit om een goede dataopslag te onderhouden en up-to-date te houden. • Er zijn te weinig tools en diensten. Hoe kunnen Nederlanders en Vlamingen hierbij gebruikmaken van elkaars expertise en ervaringen?
Bijeenkomst Nederlands-Vlaamse samenwerking digitalisering erfgoed 21 juni 2012 - Antwerpen
11
Deelnemers
Naam Affiliatie NL/VL Karin de Bont Ministerie van OCW/MLB NL Brecht De Clercq VRT VL Carolien Coenen Departement Cultuur, Jeugd, Media en Sport VL David Coppoolse Vlaamse Erfgoedbibliotheek VL Christine Debaene Departement Cultuur, Jeugd, Media en Sport VL Joris Deene Advocatenkantoor Everest VL Ron Dekker NWO NL Erwin Dewallef Departement Economie, Wetenschap en Innovatie VL Elisabeth D’Halleweyn Nederlandse Taalunie NL/VL Leen Driesen Agentschap Kunsten en Erfgoed VL Marc Dupuis Surf NL Pascal Ennaert Vlaamse Kunstcollectie (VKC) VL Annette Friberg Europeana EU Geert Van Goethem AMSAB VL Karin van der Heiden TARA NL Maria Heijne SIOB NL Kees Hendriks Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed NL Arjan van Hessen CLARIN-NL NL Charles van den Heuvel Huygens ING NL Geert Joris Boek.be VL Marina Laureys Agentschap Kunsten en Erfgoed VL Hans van der Linden Agentschap Kunsten en Erfgoed VL Heike Lust Vlaams Instituut voor de Zee VL Marc Luwel Hercules VL Jef Malliet Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed VL Erik Mannens IBBT-MMLab VL Philippe Van Meerbeeck VRT VL Dries Moreels BAM VL Marco de Niet Digitaal Erfgoed Nederland NL Inge Van Nieuwerburgh Universiteitsbibliotheek Gent VL Bart de Nil FARO VL Hendrik Ollivier AMSAB VL Johan Oomen Instituut voor Beeld & Geluid NL Olga Van Oost FARO VL Marijke Oosterbroek Amsterdam Museum NL Matthijs van Otegem Koninklijke Bibliotheek NL
12
Bijeenkomst Nederlands-Vlaamse samenwerking digitalisering erfgoed 21 juni 2012 - Antwerpen
Deelnemers (vervolg)
Marianne Pater SIOB NL Louise Perbal Ministerie OCW/wetenschapsbeleid NL Ludo Permentier Nederlandse Taalunie NL Geert-Jan Procee Ministerie OCW/Cultureel Erfgoed VL Johan Rademakers LIBIS - Universiteit Leuven VL Jos Van Rillaer Agentschap Kunsten en Erfgoed VL Maya Rispens Nederlandse Taalunie NL/VL Bas Savenije Koninklijke Bibliotheek NL Inge Schoups Platform Digitale Duurzaamheid VL Carla Schulte Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed NL Ineke Schuurman CLARIN-VL VL Laurents Sesink DANS NL Ronald Soetaert Raad voor de Nederlandse Taal en Letteren VL Paul Spies Amsterdam Museum NL Peter Spyns Departement Economie, Wetenschap en Innovatie VL Rene van Stipriaan Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren NL/VL Aad van Tongeren Ministerie van OCW/MLB NL Edward Vanhoutte KANTL VL Henk Vanstappen Packed VL Christophe Verbruggen Universiteit van Gent VL Nico Verplancke IBBT VL Rony Vissers Packed VL Folkert de Vriend Nederlandse Taalunie NL/VL Lieteke van Vucht Tijssen Raad voor de Nederlandse Taal en Letteren NL/VL Jeroen Walterus FARO VL Karlijn Waterman Nederlandse Taalunie NL/VL Katrien Weyns KADOC Universiteit Leuven VL Sally Wyatt KNAW – Virtual Knowledge Studio NL
Bijeenkomst Nederlands-Vlaamse samenwerking digitalisering erfgoed 21 juni 2012 - Antwerpen
13
