Welke oude en nieuwe beperkingen houden de melkproductie op het spoor?
Erwin Wauters Senior Onderzoeker
ILVO
Melle, 27 maart 2015
ILVO
WAT IS DE VRAAG EIGENLIJK
ILVO
Wat na de quota
Wit goud of zwarte sneeuw?*
ILVO
• De ‘meningen’ over wat er na de melkquota zal gebeuren variëren sterk naargelang wanneer en aan wie je dit vraagt. • Scenario’s variëren van “wit goud” tot “zwarte sneeuw” • Lijkt soms ingegeven door de emotie van het moment (langere termijn perspectief wordt vergeten) • Afhankelijk van wie het uitspraak doet * De standaard, 14 feb 2015
ILVO
Wit goud of zwarte sneeuw • De standaard (14 feb 2015): “Begin juli 2014 schreef het International Farm Comparison Network (IFCN), dat sinds 2000 de melkstatistieken bijhoudt, dat 'de melkprijs in 2014 op het huidige hoge peil zal blijven schommelen, met vermoedelijk minder prijssprongen'. Voor 2015 verwacht het IFCN dat er ruim 20 miljard liter melk in Europa meer geproduceerd zal worden. ‘ Maar omdat er in 2015 ook een extra vraag van 20 miljard liter melk zal zijn, verwachten we in 2015 geen sterke daling van de prijs.‘Maar ondertussen daalden de prijzen toch en daarmee ook het enthousiasme en de verwachtingen. De Vlaamse boer kreeg in december 2013 een recordprijs van 41,87 cent per liter, een jaar later was dat nog 31,15 cent per liter.
Wit goud of zwarte sneeuw
ILVO
• “Zonder onvoorziene gebeurtenissen verwachten we geen sterke daling van de prijs” • “Op langere termijn verwachten we tot 2020 gemiddeld gunstige prijzen” • “Tegen 2020 zal er ook merkbaar meer handel zijn, waardoor de volatiliteit zou kunnen dalen” • “Maar er zullen nog periodes komen waarin de prijzen te laag zijn om de kosten te dekken, liquiditeitsmanagement wordt van kapitaal belang”
Wat is de vraag eigenlijk
ILVO
• De vraag die nu in de media en de sector op de lippen ligt is “Hoe zal de prijs evolueren na de afschaffing van de quota?” • Dat is begrijpelijk • Hoewel de prijs in de recente jaren, dus voor de afschaffing van de quota niet noodzakelijk beter voorspelbaar was. • En moet dit wel de vraag zijn, en niet “Welke bedrijfsstrategieën zullen in de toekomst voldoende rendabiliteit en flexibiliteit combineren?” en “Wat is de rol van elke stakeholders daarin?”
ILVO
WAAROVER GAAT HET DAN?
Waarover gaat het dan? • Het gaat over het samenspel van
ILVO
– Aanbod – Vraag – Handel
Melkprijs in België
ILVO
• De melkprijs in België volgt de wereldmarktprijs • België exporteert melk, dus de prijs waaraan dit op de wereldmarkt verkocht kan worden bepaalt de prijs in België, ook voor de melk die nooit het land verlaat
Wereldvraag naar melk • Onder normale omstandigheden neemt de wereldvraag toe jaar na jaar
ILVO
– Meer mensen dus meer consumptie – Toename in consumptie per persoon – Toename situeert zich vooral in ontwikkelingslanden (landen met een laag verbruik)
Wereldvraag naar melk
ILVO
• Komen we in een periode waarin ‘normale omstandigheden’ tijdelijk niet meer voorkomen? – Oorlog in Oekraïne – “Jeruzalem staat op ontploffen” – “China verhoogt zijn militair budget nogmaals, Japan en Vietnam worden nerveus” – “De toekomst van Europa zal militair beslecht worden” (Jonathan Holslag – De kracht van het paradijs: hoe Europa kan overleven in de Aziatische eeuw)
Wereldhandel
ILVO
• Onder “normale omstandigheden” zal de handel in melk toenemen • Economisch zorgt dit voor minder volatiliteit, niet voor meer volatiliteit • Rol van bilaterale (preferentiële) handelsakkoorden en geopolitieke manoeuvers: kan economisch effect verstoren (wie handelt met wie?)
De wereldproductie
ILVO
• De wereldwijde productie wordt verwacht toe te nemen • De meeste landen binnen IFCN die nu nettoimporteur zijn willen hun eigen melkproductie opdrijven • Netto-exporteurs willen hun positie behouden of zelfs versteren
De wereldproductie
ILVO
• De wereldproductie wordt verwacht (ML termijn) procentueel het sterkst te stijgen in landen waar die nu laag is • Binnen de EU in eerste instantie een verschuivingen naar die regio’s waar de productie nu reeds intensief en hoog is (waaronder Vlaanderen)
ILVO
WAT HOUDT MELKPRODUCTIE OP HET SPOOR
Eerste tentatieve vraag
ILVO
• Wat is “op het spoor?” • Laag zodat prijs goed blijft voor een grote groep landbouwers? • Hoog zodat de industrie en de consument kan profiteren van goedkope melk?
Productie in Vlaanderen na de quota • Er zijn veel economische redenen om aan te nemen dat we geen abrupte toename zouden mogen verwachten Prijs en bedrijfseconomie Grondbeperkingen IHD en PAS Management Eindigheid van schaalvoordelen binnen huidig productiesysteem – Vraag en afzet ILVO
– – – – –
Prijs en bedrijfseconomie
ILVO
• De voorbije jaren werd quotum enkel volgemolken als reactie op gunstige prijs en gunstige bedrijfseconomische omstandigheden • Bij ongunstige omstandigheden werd quotum ondergemolken • Reactie op prijsverhoging sterker dan op prijsverlaging
Grond • Uitbreiden betekent extra grondbehoefte (of extra kosten voor mestverwerking) • Concurrentie voor grond met – Akkerbouwers – Seizoentelers – Natuur – Niet-landbouwers ILVO
• Rol van pachtwetgeving
IHD en PAS
ILVO
• Natuurdoelstellingen zorgen voor stopzetting van vergunning voor bedrijven • Weinig discriminatie naargelang “kwaliteit” van de bedrijven • Dus ruimte voor groei??
Management • Groei van bedrijven vergt andere managementskills • Van een “dierenboer” naar een “computerboer” en “manager”
ILVO
– Personeel – Financiering – Monitoring
Eindigheid van schaalvoordelen?
ILVO
• Er zijn aanwijzingen dat binnen het huidig dominante productiesysteem er geen schaalvoordelen meer te halen zijn uit verdere groei • Desondanks bereiken de financiële risico’s de grens van wat door een individueel gezin gedragen kan worden
De vraag
ILVO
• Wie gaat die extra melk kopen? • Europa: uiterst belangrijke consumptieregio, maar, beperkte toename in de vraag mogelijk • Zullen zuivelverwerkers de extra melk afnemen?
Economische rationaliteit versus realiteit
ILVO
• Wat er daadwerkelijk gebeurt is niet altijd wat we vanuit de economische realiteit kunnen verwachten • Ondernemen is deels emotie en proberen
Ondanks economische realiteit zien we dat
ILVO
• Volgens een studie van AMS landbouwers plannen hebben om hun productie op te drijven met 30% tegen 2018 • Ierland een overheidsgestuurd programma heeft om de productie te verdubbelen • Vanuit de bankensector berichten komen over meer en vooral grotere investeringen dan voordien • Zuivelfabrieken voor het eerst in 30 jaar opnieuw poedertorens bouwen
Wat is er dan toch anders?
ILVO
• Afschaffing van de quota biedt ruimte om meer uit breiden dan het quotum waarmee een andere boer stopt • Als zuivelfabrieken meegaan, de vergunningen er zijn, en de bank mee stapt in het verhaal zullen de grotere stallen er komen, wat de economische realiteit ook zegt
Uitsmijter • Zijn we langzaam op weg naar een differentiatie van het productiesysteem in de melkveehouderij (cfr kippen, varkens, …) – Jongvee opkweek – Ruwvoerproductie – Melkproductie
ILVO
• En zal dergelijke ontkoppeling van het productieproces voor de “gevreesde” enorme toename in de productie zorgen?
Dank u wel Instituut voor Landbouwen Visserijonderzoek Burg. Van Gansberghelaan 115, bus2 9820 Merelbeke – België T + 32 (0)9 272 23 40 F +32 (0)9 272 23 41
ILVO
[email protected] www.ilvo.vlaanderen.be
