Mission X: Train als een Astronaut
DE ENERGIE VAN EEN ASTRONAUT Hand-out voor leerlingen Technisch opzet Naam van leerling
Materialen In deze les leer je gezonde voeding te kiezen, hoe je een gezond lichaamsgewicht kunt behouden en hoe de caloriebehoefte op aarde verschilt van deze in de ruimte. In deze les: verken je de voedingspiramide terwijl je kennismaakt met de basisbehoeften van een uitgebalanceerde voeding. leer je waar welke voedingsmiddelen thuishoren in de voedingspiramide. neem je voedseletiketten onder de loep en de porties, de hoeveelheid kilocalorieën, eiwitten, calcium en vitamines. bepaal je je eigen dagelijkse energiebehoefte. stel je een vijfdaags maaltijdplan op dat is gebaseerd op de aanbevelingen van de voedingspiramide en je energiebehoefte.
Probleem Hoe kan ik aan de hand van voedseletiketten mijn dagelijkse hoeveelheid voeding bepalen?
Per klas: Computer met internet Schilderstape Zes tekstkaartjes Lcd-projector of overheadprojector Levensmiddelen uit diverse voedselgroepen Per groep van 3 leerlingen: Voedseletiketten van maïs-, bloem- en tarwetortilla's Voor elke leerling: Voedselpiramideinformatieblad Fit Explorer persoonlijke menuplanner Leeg vel papier
Achtergrondinformatie Een goede voeding is essentieel voor astronauten omdat hun lichaam aan microzwaartekracht onderhevig is. De voedingsbehoefte van de bemanning voor, tijdens en na ruimtevluchten bestuderen, is belangrijk om de astronauten gezond te houden tijdens lange ruimtemissies. Deze onderzoeken leveren informatie op over de juiste voeding en hoeveelheid energie die astronauten nodig hebben om aan lichamelijke activiteit te doen in de ruimte. Het voedsel dat je eet, geeft je energie die in kilocalorieën wordt gemeten. Voor een goede voeding is het belangrijk dat de energie uit de voedingsmiddelen die je dagelijks eet in balans is met de energie die je lichaam elke dag verbruikt. Energie ontstaat door de afbraak van grotere voedingsdeeltjes in kleinere deeltjes. In je lichaam wordt er een reeks chemische reacties op gang gebracht waardoor er een snelle afgifte van energiemoleculen ontstaat. Bepaalde levensmiddelen, zoals macadamianoten, bevatten bijna twee keer zoveel energie als koolhydraten zoals www.trainlikeanastronaut.org
Veiligheid Neem de veiligheidsvoorschriften van het klaslokaal en het lab door. Proeven of eten is verboden!
De Energie van een Astronaut – Deel voor Leerlingen 1/6
brood en deegwaren. Voldoende calorieën eten geeft je energie om je huiswerk te maken. Zonder voldoende calorieën wordt je moe en werken je spieren niet goed. Te veel calorieën eten, kan tot gewichtstoename leiden, wat ook slecht kan zijn voor je gezondheid. Met een goede voeding en lichamelijke activiteit is je lichaam klaar voor de dagelijkse inspanningen en kunnen astronauten de uitdagingen aan van leven en werken in de ruimte. Voedseletiketten zijn een goede plek om te leren welke voedingsstoffen er zitten in de voedingsmiddelen die je eet. Kijk op het voedseletiket van je favoriete verpakte levensmiddelen hoe groot een portie is en hoeveel porties er in elke verpakking zitten. Het voedseletiket geeft ook informatie over het aantal kilocalorieën per portie. Voedingsdeskundigen en -wetenschappers bij NASA lezen ook de voedseletiketten van de voedingsmiddelen die astronauten eten in de ruimte om de portiegrootte en de hoeveelheid kilocalorieën, voedingsstoffen zoals koolhydraten, eiwitten, vetten, vitamines, het mineraal calcium en het percentage van de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid in procent (ADV%) na te trekken. Brainstorm met je groep over energiebehoeften. Calorieën zijn een eenheid om energie te meten. Noteer je waarnemingen over energiecalorieën volgens de instructies van je leraar of lerares. In de eerste kolom van deze kennistabel zet je je waarnemingen over energie in calorieën. Bespreek met je groep wat je wilt weten over energie in calorieën en noteer je lijstje in de tweede kolom van de kennistabel. WEET IK
WIL IK WETEN
GELEERD
Problemen en Hypothesen Beantwoord de probleemvraag naar beste vermogen aan de hand van wat je weet, de materialen die je gaat gebruiken en de voorspellingen over wat je gaat leren. Probleem: Hoe kan ik aan de hand van voedseletiketten mijn dagelijkse hoeveelheid voeding bepalen? Formuleer je hypothese als een verklaring. Mijn hypothese: _____________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________
Laten we de Voedingspiramide eens Verkennen 1) Noteer op een leeg vel papier wat je gisteren als ontbijt, lunch en avondeten hebt gegeten. Vermeld ook eventuele tussendoortjes. Geef deze pagina de titel Maaltijdplan van gisteren. 2) Overloop samen met de klas de voedselpiramide op http://www.choosemyplate.gov/global_nav/media_archived.html 3) Vul de Voedingspiramide factsheet in. Benoem elke voedselgroep en schrijf voorbeelden van voedsel voor elke groep op. 4) Gebruik de ingevulde Voedingspiramide factsheet om samen met je klas de Voedingspiramidevloercollage te maken. www.trainlikeanastronaut.org
De Energie van een Astronaut – Deel voor Leerlingen 2/6
5) Je leraar of lerares heeft de nodige voedingsmiddelen voor de klas. Plaats deze voedingsmiddelen in de bijbehorende voedselgroep op de Voedingspiramide-vloercollage. 6) Ga hiermee door tot alle beschikbare voedingsmiddelen in categorieën zijn ondergebracht. 7) Bespreek met de klas het belang van gezonde, uitgebalanceerde maaltijden. 8) Bekijk het Maaltijdplan van gisteren opnieuw. 9) Beantwoord deze vragen over de gekozen voedingsmiddelen in je maaltijdplan. Denk je dat je goed hebt gekozen?
Welke gezonde voedingsmiddelen heb je gekozen?
Waarom is het belangrijk om een voedzame voeding te eten?
Zou je als je astronaut zou worden en de ruimte zou in gaan een uitgebalanceerde voeding nodig hebben?
Hoe zou je maaltijdplan eruitzien als je op ruimtereis zou gaan?
Laten we het eens over Kilocalorieën Hebben 10) Lees de volgende vragen, denk er over na en bespreek ze met je groep.
Wat is een kilocalorie?
Welk verband bestaat er tussen kilocalorieën en energie?
Waarom tellen sommige mensen het aantal kilocalorieën in voeding?
Wat gebeurt er als we te veel calorieën op een dag eten?
Hebben astronauten in de ruimte meer of minder calorieën nodig dan wij hier op aarde?
11) Bereken aan de hand van de hand-out Dagelijkse caloriebehoefte de aanbevolen hoeveelheid energiecalorieën (in kilocalorieën) voor jouw specifieke dagelijkse behoefte. 12) Noteer je eigen energiebehoefte in calorieën op de achterkant van de Voedingspiramide factsheet.
Laten we eens Voedseletiketten Onderzoeken 13) Bekijk met je groep de drie pakken met verschillende soorten tortilla's (bloem, tarwe en maïs). 14) Bestudeer met je groep de voedseletiketten op de pakken tortilla's. 15) Noteer je gegevens op de Voedingswaarde van tortilla's factsheet. 16) Rangschik de tortilla’s volgens het aantal kilocalorieën. Noteer dit op de Voedingswaarde van tortilla's factsheet. www.trainlikeanastronaut.org
De Energie van een Astronaut – Deel voor Leerlingen 3/6
17) Lees het volgende en bespreek het in je groep. Voedingsenergie wordt gemeten in kilocalorieën. Energie voor je lichaam komt uit eten. Als je meer calorieën eet dan je lichaam nodig heeft, worden de extra calorieën omgezet in vet. Extra calorieën eten kun je vermijden door de juiste porties te eten. In de ruimte heb je dezelfde porties en hetzelfde aantal calorieën nodig als op aarde. Beantwoord de volgende vragen over calorieën.
Wat hebben portiegroottes te maken met de energiebehoefte?
Wat gebeurt er als je te veel calorieën eet?
Wat gebeurt er als je te weinig calorieën eet?
Noteer de Gegevens Factsheet Calorieën in Tortilla's Vul aan de hand van het voedseletiket de onderstaande tabel in.
Bloem
Tarwe
Maïs
Portiegrootte Aantal porties per verpakking Calorieën per portie Rangschik de tortilla's van kleinste tot grootste hoeveelheid calorieën.
Tortilla's
www.trainlikeanastronaut.org
Calorieën
De Energie van een Astronaut – Deel voor Leerlingen 4/6
Onderzoeksgegevens Bestudeer nadat je alle gegevens hebt verzameld de onderzoeksgegevens door de volgende vragen te beantwoorden. 1. Welke tortilla heeft de grootste voedingswaarde? De kleinste voedingswaarde? Waarom?
2. Welke tortilla is volgens jou de beste keuze voor een maaltijd in de ruimte? Waarom?
3. Als je de ruimte zou in gaan, waar zou je je tortilla dan mee vullen en welke soort tortilla zou je eten? Waarom?
4. Waar moet je naast energiecalorieën nog rekening mee houden bij je maaltijdplanning? (Hint: Bekijk de voedseletiketten op verschillende voedselsoorten en denk aan de voedingspiramide).
Tot Slot
Vul in de kennistabel de kolom GELEERD in. Geef in een volledige zin antwoord op het probleem/de vraag op p. 1-2 op basis van wat je hebt geleerd bij je onderzoek en je maaltijdplanningsactiviteiten. Sluit dit antwoord nu je meer informatie hebt aan bij je hypothese? Zo nee, wat is er anders?
www.trainlikeanastronaut.org
De Energie van een Astronaut – Deel voor Leerlingen 5/6
Rubriek voor Wetenschappelijk Onderzoek Onderzoek: De Energie van een Astronaut Naam van leerling _______________________________
Meetpunt van leerling
0
Datum _________________
1
2
3
4
Heeft een heldere en volledige hypothese ontwikkeld.
Heeft alle veiligheidsvoorschriften van het lab en instructies gevolgd.
Heeft de wetenschappelijke methode gevolgd. Heeft alle gegevens op het gegevensblad genoteerd en heeft op basis van de gegevens een conclusie getrokken. Heeft boeiende vragen gesteld in verband met het onderzoek. Heeft een maaltijdplan opgesteld dat de aanbevelingen van de voedingspiramide volgde.
Puntentotaal 4=Uitstekend/Volledig/Volgt altijd aanwijzingen/Georganiseerd 3=Goed/Bijna volledig/Volgt bijna altijd aanwijzingen/Meestal georganiseerd 2=Gemiddeld/Ongeveer de helft gedaan/Volgt soms aanwijzingen/Soms georganiseerd 1=Slecht/Onvolledig/Volgt zelden aanwijzingen/Ongeorganiseerd 0=Geen werk/Aanwijzingen niet gevolgd/Werk van anderen verstoord
Cijferschaal: A = 22 - 24 punten B = 19 - 21 punten
Puntentotaal van hierboven: _______
(max. 24)
C = 16 - 18 punten D = 13 - 15 punten
Cijfer voor dit onderzoek ___________________ www.trainlikeanastronaut.org
F = 0 - 12 punten
De Energie van een Astronaut – Deel voor Leerlingen 6/6
