DE WEEK VAN DE INTERN BEGELEIDER 2012 Maandag 5 november 2012: Hogeschool Windesheim Zwolle Dinsdag 6 november 2012: Fontys Hogeschool Tilburg Woensdag 7 november 2012: Hogeschool Utrecht
Regiocongres Noord:
Zwolle
K E E W
Maandag 5 november 2012
E D N A V N INTER IDER BEGELE
Hogeschool Windesheim Campus 2-6 Gebouw C 8017 CA ZWOLLE
ER
MB 5-9 NOVE
2012
Dit congres wordt mede mogelijk gemaakt door:
TIJDSCHRIFT INTERN BEGELEIDERS
REGIO NOORD: Hogeschool Windesheim Zwolle, maandag 5 november 2012 TIJD TIJD
ONDERDEEL
LOCATIE
SPREKER
ONDERWERP
09.00 - 09.30 uur
Ontvangst
Gebouw C
09.30 - 09.35 uur
Welkom
09.35 - 09.40 uur
Welkom
Auditorium
Ton Smulders
Dagvoorzitter
Auditorium
Petra Vos
Namens Windeheim
09.40 - 10.25 uur
Plenair 1
Auditorium
Wim Meijer
Leraren begeleiden bij Passend onderwijs
10.25 - 11.05 uur
Plenair 2
Auditorium
Bas van der Bruggen
Intern Begeleider en dynamiek
11.05 - 11.35 uur
Break
Gebouw C
11.40 - 12.25 uur
Parallel 1
Auditorium
Monique Baard
SWPBS: een schoolbrede benadering voor gedrag
X 0.09
Jacques vd Born
Wat je moet weten over de meldcode
B 0.42
David Kranenburg
Ouderbetrokkenheid
X 0.27
Pauline van Vliet
Krachtig rekenonderwijs creëren met ERWD
X 1.77
Ron Benjamins
Omgaan met weerstand
12.25 - 13.15 uur
Netwerklunch
Gebouw C
Guus Beenhakker
Twitter: een nieuwe informatiebron
13.15 - 14.00 uur
Parallel 2
Auditorium
Peter Laros
Oplossingsgericht begeleiden
X 0.27
Sandra Koot
Hoe betrek ik ouders constructief als gedrag lastig wordt
X 1.77
Eleonoor van Gerven
Succesvol verrijken - hoogbegaafdheid
B 0.42
Kees Vernooy
Opbrengst gericht werken en omgaan met verschillen
Auditorium
Bert Groeneweg
Begeleiden van effectief leerkrachtgedrag
X 0.27
Erna Broekman
Intervisie, daarmee help je je team vooruit
B 0.42
Willem de Jong
Het verwende kind syndroom
X 1.77
Marije Heijdenrijk
Cooperatief leren
14.05 - 14.50 uur
Parallel 3
14.50 - 15.15 uur
Break
Gebouw C
15.15 - 16.00 uur
Plenair 3
Auditorium
Noëlle Pameijer
Handelingsgericht werken
16.00 uur
Afsluiting
Auditorium
Ton Smulders
Dagvoorzitter
16.00 uur
Uitreiking boek
Gebouw C
Ron Benjamins
Omgaan met weerstand + signeren
SPREKERS Maandag 5 november 2012 Ton Smulders - Dagvoorzitter Ton Smulders werkt als leerkracht en ICC’er in het basisonderwijs, maar is ook al jaren actief als professioneel muzikant, presentator en theatermaker. Sinds een aantal jaren organiseert hij de jaarlijkse onderwijsdag in Breda.
Wim Meijer Wim Meijer werkte aan de opleiding Pedagogiek en Onderwijskunde van de Rijksuniversiteit Groningen. Hij promoveerde op ‘diagnostiek en onderwijsinnovatie’, een onderzoek naar werkwijzen in de leerlingbegeleiding. In samenwerking met verschillende instellingen heeft hij het concept van consultatieve leerlingbegeleiding tot ontwikkeling gebracht. Ook na zijn pensionering participeert hij actief in praktijkprojecten op het terrein van passend onderwijs. Hij publiceert regelmatig; met name over de bijdrage van begeleiders aan professionalisering van leraren.
Leraren begeleiden bij Passend onderwijs Veel IB’ers vervullen de dubbelrol van leerkracht én IB’er. Op dit congres zullen we het expliciet hebben over de begeleiderrol van IB’er. Hoe kun je groepsleerkrachten zo goed mogelijk ondersteunen bij het passend maken van hun onderwijs? Eerst gaan we kort in op het brede takenpakket van veel IB’ers, op aantrekkelijke kanten van het vak en op de grote betrokkenheid van IB’ers met hun werk. Samen stellen we vast welke (soorten) taken de deelnemers vervullen binnen hun school. Zelf zal ik iets vertellen over mijn ervaringen als leerling, als begeleider en opleider / onderzoeker. Ik heb de indruk dat IBtaken grotendeels voortkomen uit tijdelijke onderwijsmodes. Dat roept de vraag op: wat zijn taken die nu eenmaal vervuld moeten worden in deze tijd en wat zijn taken die er echt toe doen als je passend onderwijs wilt realiseren. Daarmee belanden we bij de kern van de inleiding.
Bas van der Bruggen Drs. Bas van der Bruggen werkte ruim 25 jaar in het S(B)O als leraar, adjunct-directeur, afdelingshoofd en onderwijskundig medewerker. Hij studeerde Pedagogiek en Onderwijskunde. Sinds 2000 is hij verbonden aan de Hogeschool Windesheim, School of Education te Zwolle. Daar is hij onderwijsontwikkelaar en docent in de Masteropleidingen Special Educational Needs (SEN) en Learning & Innovation (MLI). Daarnaast is hij redacteur van Nieuw Meesterschap.
Noodzakelijk herwaardering van het begrip “Kwaliteit” binnen het dynamische werk van de IB-er. IB-ers zijn binnen onderwijsorganisaties bij uitstek diegene die kwaliteit van onderwijs operationaliseren, helpen ontwikkelen en bewaken. Of zijn zij een verlengstuk van het management en opereren ze binnen dezelfde (denk)kaders en met gebruik van dezelfde terminologie? En wordt daarmee de kwaliteit van het onderwijs beter? De lezing zal gaan over de, volgens de spreker, noodzakelijke herwaardering van het begrip “Kwaliteit” binnen het dynamische werk van de IB-er.
SPREKERS Maandag 5 november 2012 Monique Baard Monique Baard werkte als leraar, AB’er cluster-4 en bovenschools gedragsspecialist in het sbo. Momenteel is zij werkzaam als trainer en coach bij PicaPedia. Zij is vanaf het eerste uur betrokken bij het ontwikkelen van SWPBS vanuit het landelijk kenniscentrum SWPBS. Zij begeleidt scholen bij het verbeteren van het pedagogisch klimaat en de professionalisering van het team, zodat scholen een Passend onderwijsaanbod kunnen bieden voor álle leerlingen. De oplossingsgerichte visie is hierbij een rode draad.
SWPBS: een schoolbrede benadering voor gedrag Schoolwide Positive Behavior Support oftewel SWPBS is een schoolbreed systeem voor het stimuleren van gewenst gedrag op school en het creëren van een positief schoolklimaat. De vaste onderdelen van het programma richten zich steeds op drie niveaus: de hele school, de afzonderlijke groepen en de individuele leerlingen. Het verbeteren van de samenwerking met ouders en (jeugd)hulpverlening is een belangrijke pijler van SWPBS. Deze workshop geeft een goed beeld van wat SWPBS precies inhoudt en hoe het implementatieproces binnen een school verloopt.
Jaques van den Born Na het VWO studeerde Jacques van den Born aan de pedagogische academie en rondde hij zijn opleiding orthopedagogiek leerstoornissen af aan de Rijksuniversiteit te Utrecht met als hoofdvakken diagnostiek en onderwijskunde. Vervolgens volgde hij een postdoctorale opleiding bedrijfskunde aan de Rijksuniversiteit te Groningen.Hij werkt als senior adviseur bij Edux Onderwijsadvies en is tevens directeur van het samenwerkingsverband WSNS en bestuurlijk adviseur Passend Onderwijs.
Alles over de Meldcode In een korte inleiding wordt aandacht besteed aan de redenen van invoering van een meldcode. De stappen die tijdens de procedure moeten worden gezet worden toegelicht en er wordt aandacht besteed aan de invoeringsprocedure van de meldcode op school. Met behulp van interactieve werkvormen gaan de deelnemers aan de slag met zaken als het signaleren door de leerkracht, communiceren met ouders en melden bij het AMK. De workshop biedt u voldoende informatie om daarna op school de invoering zelf ter hand te nemen.
David Kranenburg David Kranenburg is actief in de Stichting Actief Ouderschap, omdat kinderen het beter doen op school als hun ouders betrokken zijn. En als onderwijsgevende kun je ervoor zorgen dat ouders betrokken blijven. Met 21 jaar ervaring als schoolleider wil hij de mindset van het onderwijs veranderen, inspireren en “awareness” kweken. Bewustwording dat kinderen het beter doen als de ouders betrokken zijn en dat wij daarin het verschil kunnen maken!
100% ouderbetrokkenheid, tips en tools om op school aan de slag te gaan! Scholen kunnen op allerlei manieren werken aan het vergroten van ouderbetrokkenheid. In het Almeerse project “Samenwerken aan leren, didactisch partnerschap” hebben verschillende basisscholen kunnen experimenteren met zeer uiteenlopende activiteiten om ouders te betrekken. Met de succesvolle voorbeelden van de Almeerse scholen is uiteindelijk een tool ontwikkeld waarmee een school op planmatige en gestructureerde wijze de ouderbetrokkenheid kan benaderen. De Stichting Actief Ouderschap hanteert deze werkwijze inmiddels op PO en VO scholen in het hele land. In deze workshop krijgt u veel praktisch toepasbare voorbeelden uit de dagelijkse onderwijspraktijk en een tool om uw eigen situatie met betrekking tot de ouderbetrokkenheid onder de loep te nemen.
SPREKERS Maandag 5 november 2012 Pauline van Vliet Pauline van Vliet studeerde Orthopedagogiek in Leiden met als afstudeerrichting leerstoornissen. Ze heeft bijna 12 jaar ervaring als onderwijsadviseur (leerlingenzorg en schoolontwikkeling). Sinds 2009 werkt ze bij Edux Onderwijsadvies als rekenexpert. Daarnaast levert Pauline een bijdrage aan diverse landelijke rekeninitiatieven vanuit de PO-raad, SLO en FIsme (Freudenthal Instituut).
Krachtig rekenonderwijs creëren met ERWD (Ernstige Reken-/Wiskundeproblemen en Dyscalculie) Het protocol ERWD is op elke basisschool aanwezig,… maar dan? Welke kansen biedt het protocol om de leerkracht in de klas verder te helpen met het creëren van krachtige reken-wiskundelessen, zodat minder leerlingen (ernstige) rekenproblemen ontwikkelen? Deze lezing geeft antwoord op deze vragen, brengt u op de hoogte van achtergronden en nieuwtjes op dit vlak én zorgt ervoor dat u meer grip krijgt op de kansen die het drieslagmodel biedt.
Ron Benjamins is adviseur organisatieontwikkeling, communicatie en passend onderwijs en leidt IB’ers op aan de Inschool Academie.
Weerstand, nieuwe manieren van werken Als IB’er ben je vaak de kartrekker van vernieuwingen op school. Soms zien je collega’s veranderingen helemaal niet zitten. Ze reageren onverschillig, beginnen te keten, worden verontwaardigd of zelfs boos. Kortom: ze vertonen weerstand is. Hoe moet je daarmee omgaan? Ron Benjamins presenteert zeven manieren waarop je kunt reageren op weerstand van collega’s: wat je kunt doen, waarom het zou kunnen werken en je krijgt praktisch voorbeelden. En als toegift krijg je ook nog drie reacties op weerstand die bijna iedereen heeft, maar die meestal niet goed werken. Weerstand is niet te voorkomen en helemaal niet erg. Accepteer dat weerstand bestaat, blijf je collega’s serieus nemen en onderzoek wat je collega’s denken, voelen en willen. Dat maakt de kans het grootst dat je teamleden zich openstellen voor nieuwe manieren van werken.
Guus Beenhakker Guus is journalist. In de TIB-redactie is hij verantwoordelijk voor de pagina’s ‘Digitaal’ en ‘Nieuws Gemist’. Geheel in die lijn verzorgt hij ook de updates voor @redactieTIB, het twitteraccount van het blad. Tijdens de Week van de IB’er zal hij zich vooral richten tot mensen die meer over ‘Social Media’ willen weten. Naast TIB is Guus ook actief op redacties van Omroep Brabant en de LSVb.
Twitter: een nieuwe informatiebron. Guus twittert namens de redactie van TIB. Hij laat zien hoe dat in zijn werk gaat en wat jij voor informatie van Twitter kan krijgen. Door slim te Selecteren en te kiezen, komt er veel pasklare informatie vanzelf naar je toe.
SPREKERS Maandag 5 november 2012 Peter Laros Drs. PCM (Peter) Laros is werkzaam bij Fontys hogescholen. Hij verzorgt colleges, presentaties en geeft trainingen binnen de opleiding Master Special Educational Needs. In de afgelopen jaren heeft hij vooral geparticipeerd in de leerroute Interne Begeleiding. Peter is bijzonder geïnteresseerd in de kracht van interventies binnen gesprekken die vanuit een oplossingsgerichte houding worden vormgegeven. In zijn onderzoek staat deze thematiek centraal.
Wat maakt een oplossingsgericht gesprek krachtig Wat maakt een oplossingsgericht gesprek krachtig? Oplossingsgericht werken legt de focus op vier kernen die een rol spelen bij het voeren van een oplossingsgericht gesprek. De gespreksinterventies richten zich op: de toekomst en het zoeken naar handelingsalternatieven die passend zijn bij de ander, de verdere concretisering van situaties die helpen om deze mogelijkheden te zien / te ontdekken, het perspectief van de ander (leerkracht, kind, ouder) staat daarbij altijd centraal, het zoeken naar de positieve elementen in het huidige gedrag/de persoon, in de huidie omgeving of bij belangrijke anderen. In het gesprek ‘metselen’ de IB’er en de docent samen het muurtje dat voor stabiliteit zorgt en leidt tot vertrouwen en geplande acties die verandering in zich hebben. Samen ‘stenen leggen’ en stabiliteit creëren staat voor co-constructie. Je bouwt samen in het gesprek verder. Waarbij de IB’er afstemt en de passende vragen stelt en de docent de expertrol krijgt ten aanzien van zijn eigen mogelijkheden. Op welke wijze geef je co-constructie vorm? Zijn de vier kernen allemaal even belangrijk of zijn er preferente gebieden? Wat maakt een oplossingsgericht gesprek krachtig?
Sandra Koot Sandra Koot werkte als leraar, RT’er, IB’er en AB’er binnen BaO, SBO en SO cluster 2-3-4. Van 2004 tot 2010 was zij voorzitter van de Landelijke Beroepsgroep voor intern begeleiders (LBib) en de Landelijke Beroepsgroepvoor ambulant begeleiders (LBab). Sandra Koot is eigenaar van Educote en voorzitter van de Stuurgroep Passend Onderwijs binnen CNV Onderwijs.
Hoe betrek ik ouders constructief als gedrag lastig wordt Meteen na een korte oriëntatie op ouderbetrokkenheid in het kader van handelingsgericht werken gaan we concreet aan de gang. Hoe zet u uw kwaliteiten effectief in om de ouderbetrokkenheid te optimaliseren en met de ouders een goede samenwerking realiseren op het gebied van het gedrag van hun kind? De workshop geeft de deelnemers inzicht hoe zij hun kwaliteiten effectiefkunnen inzetten om gedrag van de leerlingen te verbeteren en gedetailleerd uit te werken in actieplannen en nieuwe aanpakken, we zetten concrete stappen om ouderbetrokkenheid een structurele plaats te geven binnen uw werkzaamheden.
Eleonoor van Gerven Drs. Eleonoor van Gerven is werkzaam als Specialist Begaafdheid in de praktijk Slim! Educatief. Deze praktijk is gericht op het verzorgen van nascholing over begaafdheid voor leraren Primair Onderwijs. Zij schreef onder meer ‘Passend Onderwijs voor begaafde leerlingen’, ‘Slim beleid’, ‘Handboek Hoogbegaafdheid’ en ontwikkelde het ‘Digitaal Handelingsprotocol Hoogbegaafdheid’.
Succesvol verrijken - Hoogbegaafdheid Elke leerkracht die met begaafde leerlingen werkt, maakt het wel eens mee. Je kiest met veel zorg een volgens jou uitdagende en leuke taak uit voor je leerling en dan blijkt dat ‘het’ toch niet werkt. De leerling lijkt niet geboeid door de taak, het uiteindelijke product valt tegen, de leerling komt niet aan de taak toe en zo voorts. Aan jouw inspanning kan het niet liggen? Of toch wel? Heb je de goede dingen goed gedaan? Tijdens deze interactieve lezing gaan we in op drie aspecten: het uitdagend gehalte van de verrijkingstaak, het niveau van zelfstandigheid van de leerling en de manier waarop de leerling leert.
SPREKERS Maandag 5 november 2012 Kees Vernooy Dr. Kees Vernooy is onderwijskundige en lector ‘Doorlopende leerlijnen: Effectief taal- en leesonderwijs’. Daarnaast heeft hij zich bekwaamd in het leggen van de relatie tussen onderwijskundig leiderschap en de schoolresultaten van leerlingen. Hij heeft ruim 30 jaar in de onderwijsondersteuning gewerkt. Hij doet onderzoek binnen het domein van het verbeteren van het taal- en leesonderwijs en publiceert hier veel over.
Opbrengst Gericht Werken en omgaan met verschillen Opbrengstgericht werken is een internationale trend die ook in Nederland in toenemende mate aandacht krijgt. Onderzoek van de inspectie van onderwijs laat zien, dat slechts een derde van de scholen opbrengstgericht werkt. Aan de andere kant zien we, dat er scholen zijn die door opbrengstgericht te werken de milieukloof weten te slechten. Opbrengstgericht werken vraagt van de schoolleiding en interne begeleiding om een continue actieve rol op het gebied van schoolverbetering. In de workshop zal in het bijzonder worden ingegaan op het belang van opbrengstgericht werken bij taal/lezen, wat erbij komt kijken en welke ondersteuning dit vraagt.
Bert Groeneweg Bert Groeneweg studeerde onderwijskunde aan de Universiteit van Utrecht. Hij is momenteel onderwijsadviseur bij het Seminarium voor Orthopedagogiek FE Hogeschool te Utrecht. Hij is betrokken bij veel (onderwijs)initiatieven en is spreker op vele congressen en seminars.
Begeleiden van effectief leerkrachtgedrag De eisen aan onderwijs zijn steeds meer “opbrengstgericht” er is een afrekencultuur en scholen worden steeds meer aangesproken op wat werkt en op resultaat. Prestaties moeten omhoog en de druk op leerkrachten neemt toe. Wat kan een IB-er doen en adviseren aan de collega’s om te helpen een juiste keuze te maken voor die interventies die helpen.
Erna Broekman Erna Broekman is zelfstandig adviseur. Ze coacht en begeleidt medewerkers in het onderwijs. Haar expertise ligt bij het begeleiden van IB’ers. Verder ondersteunt ze MT’s en teams bij het realiseren van planmatig werken en coacht ze individuele medewerkers en teams. Erna ziet intervisie als een krachtig middel om binnen school te werken aan een professionele cultuur.
Intervisie, daarmee help je je team vooruit Om een antwoord te kunnen geven op passend onderwijs hebben veel scholen reeds de omslag gemaakt naar het werken met groepsplannen. Er is geleerd om te kijken naar onderwijsbehoeften van leerlingen. Heb jij als IB’er ook wel eens een teamplan gemaakt? Heb je wel eens gekeken op welke manier jouw teamleden ‘tot leren komen’? Ook leerkrachten hebben er behoefte aan dat zij zich gezien en gehoord voelen, met terughouding van oordeel. Waar lopen zij tegenaan bij de invoering van alle onderwijskundige ontwikkelingen en hoe ga je daar binnen je team mee om. Intervisie kan een bijdrage leveren aan teamleren. Middels intervisie kun je bereiken dat leerkrachten de veranderingen gaan zien als een kans om beter te worden in hun vak. Met je team werken aan een professionele cultuur vraagt ‘een houding van en met elkaar willen leren’. We kennen allemaal wel een bepaalde intervisiemethodiek. Binnen de workshop wil ik met de groep verkennen op welke manieren intervisie binnen je eigen team nog meer is in te zetten en welke rol jij als IB’er hierbij kunt vervullen.
SPREKERS Maandag 5 november 2012 Willem de Jong Willem de Jong werkte als docent en manager in het VSO. Hij is nu trainer en voorlichter voor GEDRAGPUNT in Castricum. Hij geeft voorlichting op het gebied van opvallend- en problematisch gedrag van leerlingen in het PO en VO. Hij schreef onder andere: ‘Gedrag is meer dan je ziet’ en ‘Het verwende kind-syndroom’ Jongens en meisjes verwaarloosd door verwenning’. Hij heeft een eigen bedrijf: GEDRAG.NU
Het verwende kind syndroom - Jongens en meisjes verwaarloosd door verwenning. Problematisch verwende kinderen krijgen te veel, te snel en te lang. Ze krijgen materiële zaken of doen ervaringen op die niet bij hun leeftijd, hun interesses en hun talenten passen. Bij problematische verwenning is er sprake van grenzeloosheid en toegeeflijkheid van de kant van de ouders, waardoor de gezonde ontwikkeling van het kind in gevaar komt. Wat niet iedereen zich realiseert, is dat problematische verwenning een vorm van verwaarlozing is. Kinderen die hieraan blootgesteld worden, vallen onder andere op door hun lage frustratietolerantie en hun koppige en soms oppositionele en manipulerende gedrag. Vaak raken ze in een sociaal isolement en is er sprake van schoolverzuim. De gevolgen blijven ook op volwassen leeftijd merkbaar.
Marijke Heijdenrijk Marije Heijdenrijk is een in Amerika opgeleide Kagan-trainer voor het werken met Coöperatieve Leerstrategieën voor zowel leerlingen in de klas als met een team professionals. Ze is werkzaam als trainer/adviseur/ontwikkelaar bij Bazalt. Daarnaast is zij gespecialiseerd in gedragsmanagement en taal. Interactief en oplossingsgericht zijn kernwoorden waarbij ze bij klanten een volgende stap in hun ontwikkeling probeert te maken.
Driedubbele opbrengst met Coöperatieve Leerstrategieën Met coöperatieve Leerstrategieën bereikt u een driedubbele leeropbrengst: 1. hogere leeropbrengsten - 2. meer sociale verbondenheid - 3. een goed georganiseerde klas. Coöperatieve leerstrategieën zijn een manier om uw onderwijs vorm te geven, die u in staat stellen echt invulling te geven aan opbrengstgericht werken. Het stelt leerkrachten in staat om verschillen tussen leerlingen te gebruiken om de leerervaring te versterken. In deze workshop maakt u kort kennis en ervaart ook zelf, wat coöperatief leren zo sterk maakt en hoe het zich onderscheidt van samenwerkend leren. Coöperatieve leerstrategieën zijn gebaseerd op de uitgangspunten van Dr. Kagan.
Noëlle Pameijer Studeerde klinische kinder- en jeugdpsychologie aan de Universiteit van Amsterdam. Zij werkte daarna bij een kinderpsychiatrisch centrum te Boston (USA). Als docent psychodiagnostiek was ze vervolgens drie jaar verbonden aan het Instituut voor Orthopedagogiek van de Katholieke Universiteit Nijmegen. Van 1990 tot 2000 was zij werkzaam bij het Gemeentelijk Pedologisch Instituut te Amsterdam. Sinds 2000 is zij als schoolpsycholoog werkzaam bij het Samenwerkingsverband Annie M.G. Schmidt te Hilversum. Daarnaast is zij als trainer werkzaam bij ‘Kwaliteit in Nascholing’, eveneens te Hilversum. Zij begeleidt verder implementatietrajecten HGW en HGD, zowel in het regulier als in het speciaal onderwijs. Zij publiceert ook over deze thema’s.
Handelingsgericht werken Handelingsgericht werken (HGW) en Passend Onderwijs: kansen en belemmeringen? Inmiddels werken al heel wat scholen en samenwerkingsverbanden handelingsgericht. Zij zien HGW als een manier om om te gaan met de overeenkomsten en verschillen tussen hun leerlingen en als middel om opbrengstgericht te werken. Deze scholen hebben veel succeservaringen opgedaan, maar ook knelpunten ervaren. In deze lezing worden deze ervaringen besproken en geillustreerd met voorbeelden uit de praktijk.
