Wat terrorisme met ons doet
Prof. dr. Rik Coolsaet (UGent) UDL – Kortrijk, 9 maart 2016
Wat is terrorisme ? Terrorisme door de geschiedenis heen Hoe ontstaat terrorisme ? … en wat met de Syriëstrijders ? Blik op de toekomst
1. Wat is ‘terrorisme’ ? 9/11 – een historische gebeurtenis ? Terrorisme is: Van alle tijden én van alle continenten Westen relatief gespaard in hedendaags terrorisme In Westen is ‘religieus’ terrorisme minder frequent dan ‘politiek’ terrorisme Europa (2014): 201 aanslagen, 4 doden Wereldwijd: 16.800 aanslagen, 43.500 slachtoffers Irak, Afghanistan, Pakistan ‘Jihadi-terrorisme’ ipv ‘moslim-terrorisme’
Wat is ‘terrorisme’ ? (2) ‘Terrorist’ voor de enen, ‘vrijheidsstrijder’ voor de ander 250+ definities:
NYT, 8 september 2011
Gemeenschappelijke kenmerken (1) Geweld, (2) politieke doelstelling, (3) angst zaaien
Tactiek, geen ideologie
Verschillend van misdrijf/huurlingen: niet om geld, om politiek Verschillend van oorlog: geen fysieke uitschakeling van vijand Kleine groepen (‘du faible au fort’) Door uiteenlopende groepen
2. Terrorisme door de geschiedenis heen (1) Premoderne tijd
Zeloten, sicarii, assassijnen
18de eeuw
Franse Revolutionairen
Terrorisme door de geschiedenis heen (2) 19de eeuw
Ku Klux Klan Anarchistisch terrorisme 20ste eeuw
Extreemrechts, dekolonisatie, etno-nationalistisch, extreemlinks
Terrorisme door de geschiedenis heen (3) Vandaag
Jihadi-terrorisme Anti-jihad terrorisme Extreemrechts en -links terrorisme Etno-nationalistisch terrorisme
3. Hoe ontstaat terrorisme ? (1) Twee verklaringen Klassieke terrorismestudies: context staat centraal
“conducive environment that permits terrorism and direct motivating factors that propel people to violence” (Crenshaw 1981, 2011)
Radicaliseringsstudies vanaf 2004: individu staat centraal
“the concept of radicalisation emphasizes the individual and, to some extent, the ideology and the group, and significantly de-emphasizes the wider circumstances” (Sedgwick 2010)
Radicalisering: heilige graal van contraterrorisme “Samenleving kan nooit de schuld dragen voor radicalisering” (2015) Vermengd geraakt met migratie/islam-debat
Hoe ontstaat terrorisme ? (2) ‘Precondities’ (grieven en context) Onrecht Uitsluiting
Vernedering
Gevoel van bedreiging
Politieke radicalisering
Frustratie
Wij-tegen-Zij
‘Veroorzakers’ (‘precipitants’) Mobiliserende symbolen (‘wind in de zeilen’) Wervend discours + voorhoede Kruispunt van context en individu
Terrorisme
Hoe ontstaat terrorisme ? (3) Kruispunt van context en individu Niet gek, niet arm, niet kansloos Geleidelijk en contextgebonden proces Persoonlijk gevoel van onvrede, frustratie, onrecht, woede Mentale scheiding met samenleving, die als oorzaak wordt gezien Politisering eigen wereldvisie (ingroup, ‘voorhoede’) Cruciaal belang van vrienden- en familiebanden (kinship, friendship) Groepsdenken (zelfindoctrinatie) Op zoek naar (cut & paste) ideologie
• M.a.w. vehikel, geen grondoorzaak • Opeenvolgende ideologische ‘modes’
Ontmenselijken medeburgers (outgroup)
Hoe ontstaat terrorisme ? (4) Politieke radicalisering: soms significant
context
Eind 19de eeuw Jaren 30 Jaren 60-80 Jaren 90
Anarchistisch terrorisme Extreemrechts terrorisme Extreemlinks terrorisme Jihadi-terrorisme
Terrorismegolven: opkomst, consolidering, verval
4. … en wat met de Syriëstrijders ? Jihadi-terrorisme: 1988 (al-Qaeda) Opeenvolgende golven ‘foreign fighters’ Syriëstrijders: vierde golf (2012) Wie vertrekt ? Jong, weinig religieus, velen bekend bij politie Waarom vertrekken ze ? No future IS als magneet, met catalogus aan ‘oplossingen’ Wat kunnen we er aan doen ? Iedereen heeft een rol te spelen
5. Blik op de toekomst Terrorisme zo oud als de mensheid Soms meer dan gewoonlijk: terrorismegolf Golven zijn golven: ze komen en ze gaan…
Ook de ‘foreign fighters’
Oorzaak ligt in context, niet in religie of ideologie
Terrorisme is altijd werk van kleine groepjes … die grieven kapen … en teren op Wij-tegen-Zij sfeer … maar nooit verhoopte succes boeken, tenzij we toegeven aan angst en overreageren Waar perspectief wordt geboden…
… verdwijnt het terrorisme