VASTGOEDMANAGEMENT
aak is de locatie van een nieuwbouwproject een gegeven. Maar soms kan daarin gestuurd worden en heeft u wat te kiezen. In dit artikel worden twee recente nieuwbouwprojecten van ziekenhuizen behandeld en met elkaar vergeleken. Een nieuwe locatie versus een bestaande locatie. Wat zijn de voors en tegens van beide opties? Waar moet u vooral op letten bij de het bepalen van de keuze? Peter van der Pas was als bouwmanager nauw betrokken bij beide bouwprojecten en laat zijn ervaring spreken. Hij werkt momenteel als senior projectmanager bij Cure + Care consultancy in Bilthoven.
D O O R : I N G . P. C . ( P E T E R ) V A N D E R P A S M B A , SENIOR PROJECTMANAGER CURE + CARE CONSULTANCY
FMT-GEZONDHEIDSZORG
8
V
Wat te kiezen? Bouwen op eigen stek of op een nieuwe plek…. Na een intensief bouwproces binnen een voormalig volkstuinencomplex op de grens van de gemeente Schiedam, is de nieuwbouw van het Vlietland Ziekenhuis in Schiedam op 30 december jongstleden in gebruik genomen. Het Flevoziekenhuis in Almere Stad nadert zijn voltooiing en is via een complex faseringsplan op de bestaande locatie uitgebreid en verbouwd. We bekijken beide ziekenhuizen wat nader om overeenkomsten en verschillen te kunnen zien.
VLIETLAND ZIEKENHUIS SCHIEDAM Historie: Het Vlietland Ziekenhuis is voortgekomen uit de Samenwerkende Schiedamse en Vlaardingse Ziekenhuizen (SSVZ). De SSVZ is ontstaan door de samenwerking tussen het gemeenteziekenhuis Schiedam en de Nolet Stichting (later zijn deze overgegaan in het Schieland ziekenhuis) en het Holy ziekenhuis te Vlaardingen. In 2001 zijn de beide organisaties via dwarsverbanden gaan samenwerken. Het nieuwbouwplan is in dezelfde periode ontwikkeld. Na intensieve studies en
Kengetallen Vlietland Ziekenhuis
Algemeen Adherentie:
Aantal bedden: Aantal medewerkers: Fte’s: Aantal OK’s:
Nieuwbouw: Oppervlak: Aanneemsom: Aannemer:
160.235 (kliniek en dagverpleging) 174.205 (polikliniek) 452 1.596 1.319 9
52.000 m2 €130.000.000 (B, W en E) excl. inrichting BLS Strukton Hurks Van der Linden
Installaties W: Installaties E:
ULC Verwarming Utrecht Imtech
Adviseurs: Architect: EGM Constructeur: Goudstikker de Vries Adviseurs Installaties: Deerns Raadgevende Ingenieurs Directievoering/toezicht: EGM en Deerns Adviseur terreinen: FUGRO Projectmanagement: Cure + Care consultancy / PRC
gesprekken met de gemeenten Schiedam en Vlaardingen heeft men besloten een nieuw ziekenhuis te bouwen op de grens van de gemeente Schiedam, naast sportpark Harga, vlak bij de Beneluxtunnel. De eerste paal ging op 11 december 2003 in de grond en na een bouwperiode van 5 jaar, met een onderbreking van ruim 1 jaar ingevolge funderingsproblematiek, is het ziekenhuis op 30 december 2008 in gebruik genomen. Het Vlietland Ziekenhuis beschikt thans over een compleet, modern gebouw, waarbij een bewuste keuze is gemaakt om afdelingen waar dagelijks veel mensen komen zo laag mogelijk in het gebouw te plaatsen. Het ziekenhuis beschikt over 2 hoofdentree’s, de eerste gelegen aan de openbaar vervoer-zijde, de tweede aan de zijde van de parkeerterreinen. Alle ondersteunende afdelingen zijn gesitueerd op de bovenste etage. Het ziekenhuis beschikt over 9 operatiekamers en in het gebouw naast de spoedeisende hulp is de Centrale Huisartsenpost opgenomen. Ook is een revalidatiecentrum inclusief fysiotherapie opgenomen op de begane grond. FLEVOZIEKENHUIS ALMERE Historie: Het Flevoziekenhuis is voortgekomen uit het voormalige Burgerziekenhuis te
FMT-GEZONDHEIDSZORG
9
Vlietland Ziekenhuis.
Amsterdam. In de jaren tachtig werden de 1e lijns gezondheidszorgvoorzieningen in Almere tijdens de groei van de stad dusdanig compleet gepositioneerd dat men na een intensieve discussie met de overheid uiteindelijk toestemming kreeg voor een ziekenhuis van slechts 180 bedden. Deze terughoudendheid van overheidswege kwam voort uit de ervaringen met Lelystad. Een stad waar destijds meer groei werd verwacht en op welke verwachting de omvang van het Zuiderzeeziekenhuis (onderdeel van de huidige IJsselmeerziekenhuizen) in Lelystad was gebaseerd. Al kort na de opening van het Flevoziekenhuis in maart 1993 bleek het zie-
kenhuis veel te klein in relatie tot de sterk groeiende stad Almere. Na enkele jaren van discussie en lobbyen werd uiteindelijk de verklaringsaanvraag goedgekeurd voor een uitbreidingsnieuwbouw op de huidige locatie aan de Hospitaalweg in het centrum van Almere. Dit plan is gericht op de situatie tot 2010, en omvat een grootschalige uitbreiding en deels verbouw van de oorspronkelijke locatie. Gezien de groei en ontwikkeling van Almere zal dit zeker niet de laatste uitbreiding zijn voor het Flevoziekenhuis. Momenteel lopen er verdere studies en gesprekken over de ont-
wikkeling en groei van de 1e en 2e lijns voorzieningen in de regio Almere. Naast de uitbreiding van de ziekenhuisfuncties zijn in dit plan een radiotherapeutisch centrum met twee bestralingsbunkers (in opdracht van het AMC), gecombineerde Spoedeisende Hulp/Huisartsenpost (Spoedpost Almere), een revalidatiecentrum (in opdracht van De Trappenberg te Huizen), een reactiveringcentrum met 49 verpleegbedden (in opdracht van Zorggroep Almere), een kinderdagverblijf met 90 plaatsen, een 24-uurs apotheek en een aantal commerciële functies opgenomen. Het lopende bouwproces is van start gegaan
VASTGOEDMANAGEMENT
FMT-GEZONDHEIDSZORG
10
“Bouwen en zorg… de zorg gaat altijd door”
Flevoziekenhuis, centrale hal.
met de eerste paal op 26 april 2006 en via een complex faseringsplan in drie fases zal het totale bouwtraject begin 2010 afgerond zijn. In de praktijk blijkt de bij aanvang ingeschatte bouwtijd van 3 jaar lastig haalbaar. Daar kom ik later in dit artikel nog op terug.
VERGELIJKING Het bouwen van een ziekenhuis is een interessant maar ook complex proces. Naast de langlopende goedkeuringstrajecten onder het voormalige bouwregime heeft de opdrachtgever voortdurend te maken met wijzigingen in
regelgeving (landelijk en lokaal) maar ook met snelle ontwikkelingen in zorgprocessen en behandelprocessen. Dit conflicteert en beïnvloedt het lopende bouwproces. Niet alleen in de voorbereiding, maar vooral in de uitvoering. Dit vraagt voortdurend om keuzes en vooral beslissingen. Een van die keuzes betreft de locatie. Wanneer we deze beide projecten naast elkaar zetten, zien we het volgende beeld (zie tabellen 1 en 2). CONCLUSIE Op basis van een eerste vergelijking zou de conclusie getrokken kunnen worden dat bou-
www.bolidt.nl
Aantal bedden: Aantal medewerkers: Fte’s: Aantal OK’s:
Nieuwbouw: Oppervlak: Aanneemsom: Aannemer:
De klinische adherentie van het Flevoziekenhuis is 72%; de poliklinische adherentie is 80%. 386 1.600 1.067 10
55.000 m2 €125.000.000 (B,W en E) excl. inrichting Aannemingsbedrijf JP van Eesteren (TBI-VOF)
wen op een nieuwe locatie sterk de voorkeur heeft. In de praktijk ligt dit echter vaak genuanceerder. Bij veel instellingen zijn er andere factoren van belang die de keuze voor het bouwtraject aanzienlijk kunnen beïnvloeden. Zo spelen het lokale bestemmingsplan, de grondverwerving, de contacten met de lokale overheden, de samenwerkingsmogelijkheden
Installaties W: Installaties E:
Wolter & Dros (TBI-VOF) Croon Electrotechniek (TBIVOF)
Adviseurs: Architect:
Wiegerinck Architecten Arnhem Constructeur: CorSmit Rijswijk Adviseurs Installaties: Ingenieursbureau Linssen Directievoering/toezicht: Royal Haskoning / Ingenieursbureau Linssen / Wiegerinck Adviseur terreinen: Advin Projectmanagement: Royal Haskoning
met andere (zorg)partijen, de financiële positie en de mogelijkheden van de instelling een grote rol. Vanuit de opgedane ervaring kan ik u meegeven dat bouwen en zorg lastig te combineren zijn, zeker ten tijde van sloop- en renovatiewerkzaamheden. Het vergt veel geduld, tact en uithoudingsvermogen van de organisatie,
Wanneer men toch kiest voor het (ver)bouwen op de bestaande locatie, is een zeer zorgvuldige bouwvoorbereiding en fasering van groot belang en is continue afstemming met gebruikers en afdelingen noodzakelijk om tijdig te communiceren wanneer men overlast kan verwachten en welke voorzorgsmaatregelen er getroffen zijn. Ik heb gemerkt dat er veel mogelijk is bij de bouw in een draaiend ziekenhuis, als men maar vooraf weet wat er te wachten staat en bij wie er eventuele bij-
2009 wordt een jaar van anders ondernemen. Van eerst nadenken en dan doen. Zaken van de andere kant bekijken en niet klakkeloos anderen volgen. Een jaar waarin niet in beperkingen maar in mogelijkheden wordt gedacht. Bolidt vloeren bieden alle mogelijkheden voor de medische centra van het komende decennium. Naadloos, vloeistofdicht, veilig onder alle omstandigheden, geluiddempend, antistatisch en eenvoudig te reinigen.
Jarenlang. No limits dus.
11
Algemeen Adherentie:
zowel de zorgorganisatie als de bouworganisatie. Ook ontstaan er dilemma’s, bij voorbeeld bij het moeten stilleggen van bouwwerkzaamheden die meer overlast geven dan was ingeschat (acceptatie versus meerkosten door uitloop). Met veel bewondering heb ik tijdens het project in Almere mijn collega’s in het ziekenhuis zien doorfunctioneren waarbij ook de patiënt en bezoeker zich over het algemeen begripvol en flexibel opstelden. Misschien heeft dit ook wel te maken met het feit dat de mensen uit Almere wel wat gewend zijn door de overige bouwactiviteiten in deze jonge stad!
FMT-GEZONDHEIDSZORG
Kengetallen Flevoziekenhuis
FMT-GEZONDHEIDSZORG
12
VASTGOEDMANAGEMENT
Tabel 1.
zonderheden gemeld kunnen worden. In Almere is hier destijds een speciale bouwopzichter voor aangesteld. TIPS Tenslotte nog enkele persoonlijke tips, op basis van mijn eigen ervaring met bouwprojecten: • In beide situaties heb ik ervaren dat het bouwen, ongeacht op welke locatie, een grote impact heeft op de zorgorganisatie. Veel medewerkers doen de bouwvoorbereiding en verhuizingen erbij naast hun reguliere werk en dat leidt regelmatig tot conflicten in de prioriteitsstelling. Het is de kunst om tijdig een projectorganisatie op te zetten met de juiste deskundigheid en capaciteit. • Het bouwen op een nieuwe locatie is mijns inziens te verkiezen boven de bestaande Tabel 2.
locatie. Bij de keuze voor bouwen op een bestaande locatie is extra aandacht vereist voor een goed doordacht faseringsplan waarbij de aannemende partijen tijdig dienen te worden betrokken en waarbij de flexibiliteit en improvisatievermogen van een ieder zeer belangrijk is. Besteed continu aandacht aan de communicatie (informeren én motiveren) naar uw gebruikers en overige betrokkenen. De afdeling PR en Communicatie kan hierbij een zeer waardevolle bijdrage leveren. • Het ideale bouwproject bestaat niet, maar een project wordt succesvol door een goed team. Dit team stel je samen op basis van een grondige selectie waarbij naast deskundigheid respect en waardering voor elkaars inbreng bepalend zijn voor een succesvol einde. Houd de vergaderingen kort en zet alleen die personen bij elkaar die elkaar zinnige informatie verstrekken. Mijn motto:
laat alle mensen meedenken, doch slechts enkelen beslissen! • Bouwen = beslissingen nemen. Maak dit duidelijk, vooral in de zorgorganisatie. Men realiseert en overziet niet altijd de consequenties die een vertraging in besluitvorming kan hebben op de voortgang van het bouwproces. Bewaak het inkoop- en investeringstraject voor de nieuwbouw en stel hierbij heldere en reële deadlines. Zorg voorafgaand aan de aanbesteding voor complete inrichtingstekeningen, waarbij de voorzieningen behorende bij de investering al zijn ingetekend. Dit voorkomt aanzienlijke meerkosten tijdens uitvoering. • Wijzigingen op het plan: wees hier zeer terughoudend in tijdens de uitvoeringsfase. Maak desnoods eerst een veegbestek van de noodzakelijke wijzigingen, laat deze afprijzen in de contractfase en bereik hierin eerst overeenstemming alvorens te starten met de bouw. Een alternatief is het benoemen van ‘hold’ gebieden. Dit zal echter altijd effecten hebben op het lopende proces. De allerbeste optie is om eventuele wijzigingen pas uit te voeren na de oplevering van het betreffende gebied. • Vier met uw team de behaalde successen, en vergeet niet de gebruiker en patiënt hier in te laten delen! Ik wens u veel wijsheid, succes en plezier bij uw volgende bouwtraject! Peter van der Pas Peter van der Pas (44) is werkzaam geweest als projectmanager bij GTI Klimaatkontrakt, waar hij projecten leidde in het Academisch Ziekenhuis Utrecht en het Calamiteiten Hospitaal. Verder was hij betrokken bij de vernieuwbouw van het Rode Kruis Ziekenhuis Beverwijk, waaronder het brandwondencentrum. Vanaf 1999 was hij werkzaam in het Flevoziekenhuis, waar hij naast zijn functie als Hoofd Technische Dienst betrokken was bij de voorbereiding van de uitbreidingsnieuwbouw en overige projecten, waaronder diverse semi-permanente huisvestingsprojecten. In de afgelopen jaren was hij als bouwmanager verantwoordelijk voor de uitbreidingsnieuwbouw van het Flevoziekenhuis. Medio 2008 trad hij in dienst als senior consultant / projectmanager bij Cure + Care consultancy bv, waar hij onder meer werkzaam is als interim bouwdirecteur bij het Vlietlandziekenhuis. Peter volgde een MBA studie en studeerde in 2005 cum laude af met een dissertation met als thema “Het Flevoziekenhuis van de toekomst”. Hierin worden aanbevelingen gedaan voor het Flevoziekenhuis m.b.t. groeiscenario's en locatiekeuzes voor de periode 2010-2025. Naast zijn werk is Peter regiovoorzitter van de NVTG (kring Holland Noord) en secretaris van de Stichting Eldoret Huizen, die fondsen werft voor de instandhouding van een school voor gehandicapte kinderen in Eldoret (Kenia).
