ZOMERZOEKTOCHT:WESTELSE MERODE-WEETJES De zoektocht start aan de jeugdherberg van Westerlo : “ HET BOSWACHTERSHUIS”. Dit is de jeugdherberg van Westerlo.Deze is gelegen achter het gemeentehuis en Westerlo in de Papedreef. Op de voormalige domeinen van de Merode is er een wandelnetwerk uitgewerkt.Dit netwerk is in totaal meer dan 500 km lang en strekt zich uit over 3 provincies en 9 gemeenten.Het doorkruist het gebied, dat tot voor kort de “domeinen van de Merode” omvatte.De bewegwijzering gebeurt met houten palen met daarop witte plaatjes met rode cijfers en met de rode tekst “ toerisme Vlaanderen”en “de merode”. Voor de wegbeschrijving maken wij vooral gebruik van deze wegwijzers. We hebben in onze tekst heel wat spreekwoorden en gezegden verwerkt.De laatste tijd horen we, uit een bepaalde hoek, geregeld latijnse spreekwoorden en gezegden. Daarom willen wij ook niet onderdoen en geven we telkens de latijnse vertaling mee.Want “al wat in het latijn gezegd wordt,wordt als verheven beschouwd” (quidquid latine dictum sit,altum veditur ). Zoek aan de voorkant van Het Boswachtershuis het “knooppunt 5 “;aan het aantal platen dat je hier vindt,is duidelijk te merken dat de jeugdherberg een toeristische plekpleister bij uitstek is.Je wordt er overstelpt met info en goede raad.We beginnen alvast met een vraagje : vraag 1 :wat is de Nederlandstalige naam van “Thaumetopoea processea”? het boswachtershuis(beschermd monument) is de eerste verwijzing naar de impact die de Merode‟s op de streek hadden.Zoals de naam zegt was dit gebouw een van de verschillende woningen voor de boswachters in dienst van de Merode.Nu is het ingericht als jeugdherberg en tegelijk is het voor vele wandelaars een vertrekpunt.Het gebied rechtover het boswachtershuis is “de beeltjens”.Als je vanaf hier het bos inkijkt zie je op de ster, een typische manier van bosaanplanting in de domeinen van de Merode
1 2
we vertrekken richting “6” aan knooppunt “6” volgen we een hele poos richting “20 “.
we wandelen nu door een paradijs voor de kleintjes , met aan de ene kant een uitgebreide speeltuin en aan de andere kant een speelbos met allerhande sprookjesfiguren.
Verderop krijgen we,achter het groene grasveld, zicht op de sporthal en de bibliotheek van Westerlo.Binnen afzienbare tijd (2012?)wordt hier een gemeentelijk zwembad gebouwd.In Westerlo houden de mensen 1
van een gezonde geest in een gezond lichaam (mens sana in corpore sano) We slingeren ons tot in het park,dat het “nieuw” kasteel omringt. Het” nieuw” kasteel is het kasteel van Jeanne de Merode(beschermd monument),dat deze liet bouwen tussen 1909 en 1911 ( het bestaat dit jaar dus 100 jaren).Tijdens de bouwwerken is er zelfs speciaal van op de grote markt,een tramlijn aangelegd tot aan het kasteel om bouwmaterialen aan te voeren en langs de Beeltjensdreef naar de “Asberg, om zavel te vervoeren.Na het overlijden van de gravin(1944)deed het complex dienst als rustoord voor priesters en in1973 is het in gebruik genomen als gemeentehuis. 3
door altijd de pijltjes te volgen richting “20”,gaan we in een mooie lus rond het kasteel.Kijk ondertussen goed uit uw doppen want :er schuilt een addertje in het gras (latet anguis in herba),en beantwoordt :
vraag 2 : In welk land ligt San José de Apartado ? Als we op een afstand voor het kasteel staan merken we dat de versieringen rond de ramen en deuren verschillen tussen het gelijkvloers,het eerste en het tweede verdiep.Je mag driemaal raden waar Jeanne haar tijd doorbracht;noch meester noch knecht (nec dominus nec servus) was toen duidelijk nog niet van toepassing.De eerlijkheid gebiedt ons echter te zeggen dat Jeanne de Merode erg populair was bij de plaatselijke bevolking en dat zij heel wat middelen heeft vrijgemaakt voor Westerlo.Schijn bedriegt (species dicipit) zullen we maar zeggen.
vraag 3 : Toen Westerlo 1000 jaren werd,werd het chemisch bedrijf Kaneka 20 jaren. In welk jaar was dat ? 3 4
aan knooppunt”20” gaan we richting “16”. tot aan knooppunt “16” op de” grote markt” gaan we achtereenvolgens door een voetgangerstunnel,zonder de zon ben ik stil (sine sole sileo), de “Denis Voetsstraat” en de “Boerenkrijglaan”.Ondertussen nog wat wetenswaardigheden en vragen.
In Westerlo centrum is er een grote concentratie van scholen.We wandelen in de “Denis Voetsstsraat” langs één van de campussen van de st Lambertusscholen.Dit was de oorspronkelijke middelbare jongensschool.
vraag 4 : welke organisatie heeft als motto “altius citius,fortius ( hoger sneller sterker)?Je vindt de symbolen van deze organisatie in een van deze straten . vraag 5 : Waar is Denis Voets gestorven ? (antwoord is verderop de wandeling te vinden)
2
vraag 6 : Van één woning in de “Boerenkrijglaan” zijn we zeker dat ze er al stond vooraleer het kasteel van Jeanne de Merode gebouwd is .Welk huisnummer heeft deze woning? ter hoogte van het VVV kantoor in de Boerenkrijglaan steken we de weg over tot aan het monument van de Boerenkrijg.Westerlo was een van de belangrijkste broeihaarden van de Boerenkrijg.Vooral omdat enkele leiders, zoals E.J. Van Gansen en A. Meulemans, van hier afkomstig waren. In Tongerlo(deelgemeente van Westerlo) is er een “Meulemanslaan”. Waar men zich goed voelt,daar is zijn vaderland (ubi bene ,ibi patria).
Vraag 7 : in welke deelgemeente van Westerlo is er een “ E.J Van Gansen straat” ? 5
aan knooppunt “16” zijn we op de grote markt van Westerlo aangekomen.We kijken richting St Lambertuskerk( het einde van het marktplein) maar eerst info en vragen….
de markt heeft de vorm van een driehoek,typisch voor een nederzetting van Frankische oorsprong.De gerechtslinde (1630), het monument voor de gesneuvelden en het standbeeld voor Henri deMerode vallen direct op..De markt wordt omringd door vele statige burgerwoningen,waaronder enkele die erkend zijn als beschermd monument. Het zal u opvallen, als je richting kerk kijkt, dat deze vooral te vinden zijn aan de rechterkant van de markt(niet toevallig de kant van het kasteel).Kijk maar even naar de huisnummers 1;4(voormalig kasteel) 61-63(het vroegere drossaardhuis),41,43,46(het huis van de rentmeester Naets). In een van deze panden is het vermaarde „hotel Geerts gevestigd‟.In het begin van vorige eeuw waren hier op de markt in Westerlo een vijftal hotels.Het was trendy om zijn verlof dicht bij de adel door te brengen.Men stond er te weinig bij stil dat enkel en alleen deugd adeldom is; de enige adel is ziele-adel (nobilitas sola est atque unica virtus) Nog een pikant detail de Westelaren hebben de bijnaam „kale heren‟ of “flierefluiters”.
vraag 8 : in welk jaar stierf Arthur Sterckx ? Aan, het monument van Hendrik de Merode hebben we even aandacht voor de letters :SPQR, wat staat voor : senatus populusque romanus (de senaat en het volk van Rome)In het oude Rome stonden deze letters op alle officiële gebouwen.
vraag 9 : waarvoor staan op dit monument de letters SPQB ? 6
we wandelen aan de rechterkant van de markt richting kerk.
Aan de overkant van de straat,naast cafe “de tramhalte”( de naam spreekt voor zich) in huisnummer 29, woonde vroeger EJ Van Gansen.We staan nog even stil aan huisnummer” 46” waar de latijnse spreuk “salus patriae suprema lex”( het heil van het vaderland is de hoogste wet )” prijkt.Deze spreuk vinden we terug op diverse monumenten voor gesneuvelden van WO II.Het was de leuze van de vuurkruisers.Deze spreuk is in tegenspraak met de spreuk “dura lex sed lex ( wet is wet , hoe hard en moeilijk ook).
3
Huisnummer 48, van Merode‟s rentmeester Naets, stond vroeger op dezelfde hoogte als de overige gebouwen,maar werd steen voor steen afgebroken en terug opgebouwd op de plaats waar het nu staat.
7
we komen zo aan de ingang van de Sint Lambertus kerk. Nu volgen we niet langer het knooppuntennetwerk maar gaan we links de “st. lambertusstraat “ in.
vraag 10 : Van welke heilige staat er een beeld boven de inkomdeur van de kerk? 8
we wandelen nu langs het kerkhof en bedenk :over de doden niets dan goeds (de mortuis nil nisi bene) ”.Zo komen we even verder aan ons volgend beschermd monument namelijk het vredegerecht van Westerlo
dit gebouw was de vroegere pastorij, die is opgericht door de paters van de abdij van Tongerlo….
9
we gaan verder tot op de ring van Westerlo en gaan daar R.We hadden graag door de “Verlorenkost” gegaan , maar dat kan niet o.w.v. de werken aan het nieuwe rusthuis.Toch graag wat info over deze belangrijke straat.
aan de linkerkant van de “Verlorenkost” bevindt de campus 2 van de st lambertusscholen. Halverwegelinks in de Verlorenkost bevindt zich het vroegere rusthuis.Dit gebouw was in oorsprong een nonnenklooster.Boven de inkomdeur prijkt nog steeds het opschrift: (“christo in pauperibus “(voor christus zorgen we voor de armen) dit is één van de kloosterregels.Jeanne de Merode was één van de bezielers en uiteraard ook sponsors van dit klooster en van het onderwijs voor meisjes. Rechts van de weg bevinden zich het nieuwe en toekomstige rusthuis en de ocmw administratie van westerlo
10
we volgen de ring een tijdje en gaan de eerste weg R de “Kaaibeekdijk” in.We passeren de “Verlorenkost” nu aan de andere kant en gaan tot aan de Nete meer bepaald tot aan de kaaibeekbrug
van op de brug heb je zicht op de “kaaibeekhoeve” een beschermd monument van 1686.Het is een voormalige pachthoeve van het kasteel.
11
we zitten terug op het knooppuntennetwerk en gaan richting”18”…. Terwijl we hier langs de Nete wandelen bedenken we spontaan : de grootste rivieren stromen met het minste geluid (stille waters hebben diepe gronden (altissima quaque flumina minimo sone labi)
12
aan knoopunt “18” gaan we richting “130” 4
13 14
aan”130” naar “131” aan knooppunt “131” gaan we naar “19”
links van de pad is het “Riet”.Dit gebied ligt omkneld tussen het Laakske en de Nete.In tijden van gevaar zochten inwoners en het vee hier beschutting.De gilde van Westerlo verdedigde dan dit gebied.De schuttersgilde oefent hier nog steeds .
15
van knooppunt “19” naar “13”
Als iemand nood heeft om een plasje te maken bedenk dan een wijs man plast niet tegen de wind (homo sapiens non urinat in ventum)
16
we zijn nu aan de langebrug en gaan dan van “13” naar “12”
vraag 11 : Een bekend Vlaams schrijver heeft zijn schuilnaam gekozen, geïnspireerd door een natuurgebied hier vlakbij.Welke schrijver bedoelen we? Het trammeke (beschermd monument),is een mobiele dam, waarmee het debiet van de Nete kon geregeld worden.Deze dam werd zowel gebruikt voor landbouw doeleinden als voor transport van ijzererts via deNete. We wandelen langs de Nete en krijgen een prachtig zicht op het kasteel van de Merode.De Nete is nog altijd de grens tussen Herselt en Westerlo en was vroeger zelfs de grens tussen het prinsdom Luik en Brabant.De inplanting van deze waterburcht op deze plaats is dan ook logisch.De grondvesten dateren uit de 11 eeuw.De donjon in ijzerzandsteen is de kern van deze voormalige kazerne, die pas later uitgebreid en omgebouwd werd tot verblijfplaats van de Merode‟s.In 1830 werd de koningskroon van België aan Felix de Merode aangeboden.Hij heeft toen geweigerd.Nochtans de Romeinen wisten het indertijd al : de dappersten onder hen waren de Belgen (horum omnium fortissime sunt belgae)we kunnen er alleen maar van dromen wat de gevolgen voor Westerlo zouden geweest zijn als Felix „ja‟ gezegd had. 17
de derde brug is de marlybrug.Steek voorzichtig de weg over.Tot aan knoopunt “12”.Wij hopen dat je toch nog niet : midden in de rivier naar water zoekt of door de bomen het bos nog niet meer ziet (medio flumine quarere aquam)
vraag 12 : We staan hier naast de ring rond Westerlo.Welk is de straatnaam van de ring rond Westerlo? de marlybrug was tot 1842 een houten ophaalbrug en dankt zijn naam aan het hotel du Marly, dat hier vroeger stond.Als we de Nete stroomafwaarts volgen lopen we door “de kwarekken” , een indrukwekkend natuur- en wandelgebied.
18 19
van “12” naar “14” en verder naar “11”… aan de verkeerslichten links de Koning Leopoldlaan … 5
20
aan huisnummer “14” gaan we R de pad in,dit is het “Spikdoornveld”
Als we op de een of andere manier zouden gefrustreerd raken door al die adellijke toestanden denk dan aan deze fabel.Ze stamt van in de tijd van de Romeinen.Het is één van de fabels van Aesopus : De kikker en de os. De machteloze komt om wanneer hij de machtige wil nadoen. In een wei zag een kikker eens een os en door de afgunst van zo’n enormiteit geraakt, blies hij zijn rimpelige huid op.Dan vroeg hij zijn kinderen of hij breder was dan de os. Zij ontkenden dit. Opnieuw spande hij zijn huid met een grotere krachtinspanning op en vroeg op dezelfde wijze wie de grootste was. Ze zeiden de os. Terwijl hij zich verontwaardigd een laatste keer krachtig opblies, bleef hij met een gebarsten hoofd liggen
21
we komen nu aan de gemeenschapsschool en gaan R
We komen nu aan de tweede middelbare school in Westerlo:zou volgend gezegde hier ook gelden : we leren niet voor de school maar voor het leven(non scholae ,sed vitae dicimus)?
22 23
aan huisnummer “12” gaan we L de pad in , vlak na de domeinen van de school… einde pad L de “Beeltjensdreef”…
we lopen nu door één van de vele dreven en lanen die Westerlo rijk is.Typisch is de dubbele rij bomen aan beide kanten van een dreef .De adel en de betere burgerij paradeerde in de middelste strook het gewone volk aan de buitenkanten.Of zoals men al eens pleegt te zeggen schoenmaker blijf bij uw leest (sutor ne ultram crepidam).Of ook soort zoekt soort. (similia similibus curantur )
Eerste weg R en zo komen we terug aan het Boswachtershuis maar als naar jaarlijkse gewoonte : het venijn zit in de staart (in cauda venenum). Binnen in het boswachtershuis wachten nog 10 opdrachten.Het zijn tekeningen die een woord of een spreekwoord uitbeelden.Los ze op, de spreekwoorden zijn terug te vinden in de tekst van deze zoektocht. En nu : nu is het tijd om te drinken (nunc est bibendum)
veel succes
6
